Tailandia
El Reinu de Tailandia o simplemente Tailandia[12] (ราชอาณาจักรไทย en tailandés) ye un país del sureste d'Asia, llendando con Laos y Camboya al este, el Golfu de Tailandia y Malasia al sur, y el Mar d'Andamán y Myanmar al oeste.
El país yera conocíu como Siam. Esti nome foi camudao per primer vegada en 1939 por Prahet Thai (ประเทศไทย) y de nueves en 1949 (tornando a llamase Siam a lo llargo la Segunda Guerra Mundial). Prathet significa "país" y la pallabra thai (ไทย) significa "llibre" o "llibertá" nel idioma thai, pallabra que tamién ye'l nome del grupu étnicu mayoritariu en Tailandia (etnia qu'atopó la so llibertá hai más de dos milenios, al llegar a esta rexón fuxendo de los chinos). Esto fai que Prathet Thai seya a tornase como País de xente llibre. Al ponese n'inglés Prathet Thai pasare a ser Thailand (tierra de los Thai), y d'ehí n'asturianu Tailandia.
Historia
[editar | editar la fonte]Tando como taba arrodiada por elles, la cultura thailandesa ta influyía poles cultures China ya India. Sicasí, Tailandia llogró xenerar delles cultures llariegues dende l'entamu de la dómina Baan Chiang.
El reinu budista de Sukhothai, xeneró'l primer estáu thai na zona. Ye entamáu en 1238, y el so desendolque va a la par col esanicie del Imperiu Khmer, ente los sieglos XIII y XV.
Un sieglu depués, en metanes del XIV, el reinu d'Ayutthaya camudó al de Sukhothai como potencia dominante es Siam. Tres el arrampuñe d'Angkor per Ayutthaya en 1431, la mayoría la corte khmer ye forciada a fuxir a Ayuthaya, trayendo con ellos los sos rituales y costumes khmeres, d'influyencia hindú. Munches d'estes costumes son copiaes depués pola cultura Ayuthaya.
Tres la cayida d'Ayuthaya en 1767, Thonburi tresfórmase na capital de Tailandia per un tiempu curtiu baxo'l rei Taksin el Grande, hasta'l golpe d'estáu de 1782.
La dómina d'anguaño (Ratthanakosin) de la historia tailandesa escomencipia en 1782, a lo llargu'l reináu de Rama I el Grande, de la dinastía Chakri, poniendo la capital de Siam en Bangkok.
Les potencies europees emprimen a tener contactos con Tailandia nel sieglu XVI. Anque hebo muncha presión per parte d'Europa, Tailandia ye l'únicu país del sureste asiáticu qu'enxamás fo colonizáu per una potencia europea. Pa desplicar esti fechu, namái amirar tol sieglu XIX, Tailandia cuntó con una llarga socesión de gobernantes espiertos, qu'amosaron gran capacidá pa emplegar la rivalidá franco-británica na zona nel so beneficiu. Como resultáu, el país algama l'estatus d'estáu tapón ente los países del sureste asiáticu francés (Indochina) y la India y Myanmar, baxo'l mandatu de Gran Bretaña. Sicasí, Tailandia tuvo de facer dalgunes concesiones sobre too a los ingleses, bona preba d'ello ye la cesión de tres provincies meridionales, anguaño baxo dominiu de Malasia.
En 1932 dase una revolución ensin derramamientu sangre que restablez de nueves la monarquía constitucional. A lo llargo de la Segunda Guerra Mundial ponse de parte'l Xapón. Tres la derrota xaponesa y finando la guerra, Tailandia fai un xuegu de realliniamientu, camudando de collaciu pa los Estaos Xuníos. Dende l'entamu la Guerra Fría y los años 1980, Tailandia entra dientro d'una gran inestabilidá político. Nesti tiempu hebo delles tresformaciones de gobiernu, con dos golpes de estáu incluyíos. Tres esta dómina, Tailandia nómase como una democracia participativa moderna.
En 1997, n'Asia vívese una crisis financiera de la que Tailandia nun se diba llibrar. El país sofrela abondo con una cayida la moneda, el baht, tornándose de 25 bahts per dólar a 56 bahts per dólar. La crisis finó y hebo un enanchamientu del PIB del 7% nel 2003.
En 2001, Thaksin Shinawatra, del partíu Thai Rak Thai (Los Tailandeses amen a los Tailandeses), faise Primer Ministru tailandés, tres ganar les eleiciones celebraes esi mesmu añu. En 2005, Thaksin torna de nueves a ser nomáu per otros cuatro años. Sicasí, entama a falase, ente otres coses, de dir escontra la llibertá de prensa, mercar votos, emplegar el poder pa beneficiu les sos empreses, abusu policial escontra la guerra col narcotráficu ya ser negáu p'acabar cola insurxencia islamista del sur del país.
N'abril de 2006 tornen celebrase eleiciones. Thaksin tien de nueves el poder. Sicasí, tres el boicot de la oposición al nuevu gobiernu, la Corte Suprema tailandesa fai sentencia a la escontra los resultaos eleutorales y entama de nueves el procesu eleutoral. El 19 de setiembre de 2006, tando Thaksin en Nueva York, los militares del nomáu "Conseyu pa la reforma democrática", baxo'l mandu de Sondhi Boonyatatglin garren el poder, finando con 15 años de democracia nel país.
Xeografía
[editar | editar la fonte]
Tailandia ye un país asitiáu nel sureste asiáticu, lleendando con Laos y Camboya al este, Myanmar al oeste y Malasia nel sur. Tailandia ye perconocida como Siam, que yera'l nome'l país hasta permediáu l'añu 1949. Thai tórnase por "llibre", en tailandés ye como se nomen polo xeneral al país o los sos habitantes (cultura thai, llingua thai, habitantes thais,etc.)
La rexón norte del país cunta con grandes montes, tando'l puntu más altu nel monte Doi Inthanon, con 2576 m. Na zona noroeste hai tamién un área empericotiada nomada Khorat Plateau que ye, al este, pasada pel ríu Mekong, ún de los mayores del mundiu, que percorre una gran area del continente asiáticu. Nel entamu, debío a les sos variaciones nel caudal, o por tener unes agües xabaces, esi ríu nun ye navegable. Tamién ye afamáu el ríu Chao Phraya, con 370 km, qu'altraviesa'l país de norte a sur, pasando pela capital Bangkok.
Tailandia ta allugada na zona climática tropical, polo que'l so clima ye abondo caliente y perconocíu polos monzones. La vexetación tamién ta dibuxada pola flora tropical. Hai más de cien años la vexetación yera'l llar de millares d'elefantes que güei namái cunten con 5000 exemplares aproximadamente, la deforestación asina como la caza son les más afamaes razones. En 1989 el gobiernu escomencipió a construyir parques naturales pa protexer los elefantes, asina como otros animales que taben nun llugar asemeyáu. Mientres y non, los cazadores tovía tan matando tigres, lleopardos y osos negros asiáticos, toos amenazaos d'estinción.
Demografía
[editar | editar la fonte]
La población tailandesa de más puxu ye la de les etnies thai y lao, ente les dos igüen les tres cuartes partes de la xente. Hai que cuntar tamién con una comunidá china qu'a lo llargu'l tiempu xugó muncho na economía, anque a vegaes pa munchos esi papel foi descomanáu. Amás hai que nomar otres etnies como la malaya nel sur, los mon, los khmer y delles tribus llariegues asitiades nos montes.
Al rodiu del 95% de los tailandeses son budistes de la tradición theravada pero tamién hai minoríes musulmanes, cristianos ya hindús. La llingua thai ye de calter nacional en Tailandia, escrita col so alfabetu del llugar, anque tamién hai que cuntar colo que nomen como dilectos étnicos y rexonales. Amás los neños deprenden na mayoría les escueles l'inglés.
Población: 65.068.149 (2007), 64.265.276 (2003).
Economía
[editar | editar la fonte]Tailandia esfrutó ente 1985 y 1995 de la mayor tasa d'espoxigue económicu mundial, asitiándola nel 9% anual. Sicasí, nel añu 1997 sufrió d'una crisis económica que la llevo a vender moneda, el bath, y que amosó a les clares la floxedá del so sector financieru. Esa crisis espardióse per toa Asia, qu'algamó niveles económicos baxos.
L'ameyoranza aportó en 1999, enanchando al 4,2% y medrando al 4,4% nel 2000, debíu a les fuertes exportaciones que llograron ameyorar la economía cerca d'un 20%. La cosa aseló nel añu 2001 por una desaceleración global, espolletando de nueves nos años siguientes al dir a recostines de la economía China, asina como d'unos programes interiores llevaos p'alantre pol so Primer Ministru Thaksin Shinawatra. El so enanchamientu nel 2003 cunto con una subida del 6,3% y proyectose nun 8% y un 10% nos años 2004 y 2005. Tailandia ta a piques de convertise nel estáu con más fuercia del Sureste Asiáticu, asina como un de los estaos con más puxu d'Asia, allegándose a los estaos más avanzaos d'Occidente.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ URL de la referencia: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editorial: Interpol. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editorial: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editorial: Organización Hidrográfica Internacional. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de la referencia: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://public.wmo.int/en/members/thailand. Data de consulta: 26 mayu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consulta: 21 xunetu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consulta: 16 marzu 2024. Páxina: 10. Supports qualifier: data de principiu.
- ↑ Aplícase a esta parte: masculín singular.
- ↑ Aplícase a esta parte: femenín singular.
- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Tailandia.
| Países d'Asia | ||
| Afganistán | Arabia Saudita | Armenia | Azerbaixán | Baḥréin | Bangladex | Brunéi | Bután | Camboya | China | Corea del Norte | Corea del Sur | Emiratos Árabes Xuníos | Filipines | India | Indonesia | Iraq | Irán | Israel | Kazakstán | Kirguistán | Kuwait | Laos | El Líbanu | Malasia | Maldives | Mongolia | Myanmar | Nepal | Omán | Paquistán | Qatar | Rusia | Singapur | Siria | Sri Lanka | Tailandia | Taxiquistán | Timor Oriental | Turkmenistán | Uzbequistán | Vietnam | Xapón | Xeorxa | Xordania | Yeme | ||
| Control d'autoridaes |
|
|---|
