Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Οι έμποροι των εθνών: μία παράσταση από την Ομάδα Θεάτρου ΟΠΕRΑ

Ομάδα θεάτρου ΟΠΕRA: Οι έμποροι των εθνών του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ως ένα θεατρικό ορατόριο

    Μία πραγματικά συναρπαστική αναπαράσταση του ιστορικού μυθιστορήματος Οι έμποροι των εθνών του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη έχει δημιουργήσει-γιατί περί αληθινής δημιουργίας πρόκειται- η Ομάδα θεάτρου ΟΠΕRA σε σκηνοθεσία και μουσική σύνθεση του Θοδωρή Αμπαζή.

       Η ομάδα δραματοποιεί το κείμενο του Παπαδιαμάντη, αξιοποιώντας ισότιμα τις δυνατότητες που δίνουν διαφορετικές τέχνες, όπως η μουσική, ο λόγος, η κίνηση, η εικόνα και το φως. Βλέπουμε, δηλαδή, το κείμενο  να μεταφέρεται στη σκηνή ως έργο μουσικού θεάτρου και ο λόγος να αντιμετωπίζεται ως στοιχείο μίας παρτιτούρας. Η παράσταση θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως θεατρικό ορατόριο σε τέσσερα μέρη. Το κάθε μέρος αντιστοιχεί σε μία πράξη του έργου, τα συμβάντα της οποίας διαδραματίζονται σ' έναν τόπο, και έχει ανάλογα μουσικά χαρακτηριστικά: Το πρώτο μέρος-πρώτη πράξη διαδραματίζεται στη Νάξο και φέρει τον τίτλο  Η αρπαγή-adagio. Tο δεύτερο μέρος-δεύτερη πράξη διαδραματίζεται στη Βενετία και φέρει τον τίτλο η εκδίκηση-animato. Το τρίτο μέρος-τρίτη πράξη διαδραματίζεται στην Πάτμο και φέρει τον τίτλο η εξομολόγηση-grave. Το πέμπτο μέρος διαδραματίζεται στη Νάξο και φέρει τον τίτλο η επιστροφή-presto adagio. 

    H σύλληψη της δραματοποιημένης απόδοσης του κειμένου του Παπαδιαμάντη ως ένα ορατόριο και η μεταφορά του σε μουσικό θεατρικό έργο οφείλεται ασφαλώς στο ότι ο σκηνοθέτης Θοδωρής Αμπαζής, ο οποίος καθοδηγεί σκηνοθετικά την ομάδα ΟΠΕRΑ από το έτος σύστασής της το 2000, είναι μουσικός συνθέτης. Άλλωστε, τα μέλη της καλλιτεχνικής ομάδας αναζητούν συνεχώς τις δυνατότητες έκφρασης στο πεδίο του μουσικού θεάτρου, συνθέτοντας δημιουργικά το λόγο, την κίνηση, τη μουσική και την εικόνα σε ενιαίο σύνολο με υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα...Και φυσικά η μουσική θεατρική παράσταση οι έμποροι των εθνών, έτσι όπως τη συνέθεσε η ομάδα ΟΠΕRA, αισθητικοποιεί άψογα την ποιητική μουσικότητα του ομώνυμου κειμένου του Παπαδιαμάντη....

Το εξώφυλλο του εξαιρετικά καλαίσθητου και περιεκτικού προγράμματος της παράστασης

"...Το ανωφερές έχει κατάβασιν, και η πτήσις έχει πτώσιν.": είναι η φράση από το ιστορικό μυθιστόρημα οι έμποροι των εθνών του Παπαδιαμάντη, που οι συντελεστές του θεατρικού έργου, έχουν επιλέξει να προτάξουν στο πρόγραμμα της παράστασης. 

Οι έμποροι των εθνών (1882) είναι το δεύτερο από τα τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα του Αλ. Παπαδιαμάντη, που όλα δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Η Μετανάστις (1879-1880) στο "Νεολόγο", Οι έμποροι των εθνών (1882) στη σατιρική εφημερίδα "Μη χάνεσαι", Η γυφτοπούλα (1884) στην "Ακροπόλι"  και ο Χρήστος Μηλιώνης (1885) στην "Εστία". 

   Η δράση της ιστορίας του μυθιστορήματος Οι έμποροι των εθνών  αναπτύσσεται στα νησιά του Αιγαίου (Νάξος, Πάτμος) και στη Βενετία. Χρονολογικά τοποθετείται μεταξύ 1199 και 1207, δηλαδή λίγο πριν και λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της τέταρτης Σταυροφορίας. Πρόκειται δηλαδή για ιστορικό μυθιστόρημα, με ιστορικό πλαίσιο τη σύγκρουση Βενετών και Ελλήνων στο Αιγαίο. Στην πραγματικότητα, όμως, στο κείμενο αποτυπώνεται η διεισδυτική ματιά του συγγραφέα στον έρωτα, στον πόθο δύο αταίριαστων ανθρώπων, ενός τυχοδιώκτη Βενετού ευγενή και μίας νεαρής όμορφης Ελληνίδας παντρεμένης αρχόντισσας από τη Νάξο, που, εάν δε γνώριζε τυχαία το γοητευτικό Βενετό, θα παρέμενε μέχρι τέλους της ζωής της πιστή και αφοσιωμένη στο σοβαρό και αυστηρό σύζυγό της. 

    Η Αυγούστα θα ακολουθήσει το Βενετό Μάρκο Σανούτο, όχι επειδή δυστυχεί με τον άνδρα της και θέλει να ευτυχήσει μ' έναν ξένο, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης ερωτικής επιθυμίας που θα αποδειχθεί και θανάσιμη. Σε πλήρη ψυχική αδυναμία να κάνει οτιδήποτε άλλο, η Αυγούστα θα τραβήξει το δρόμο του πάθους της μέχρι τέλους, μέχρι του θανάτου της: καίγεται ζωντανή, μόνη, πάνω στη ναυαρχίδα του εραστή της, ενώ πρώτα ζητά και λαμβάνει συγχώρεση από τον πρώην σύζυγό της που δεν είχε ποτέ παύσει να την αγαπά...

   Περιπέτειες και ηρωισμοί, υπερβολές και ακρότητες, αχαλίνωτη φαντασία και συναισθηματισμός χαρακτηρίζουν το κείμενο που ασφαλώς έχει γνωρίσματα του ρομαντισμού...Όμως, η γλώσσα είναι ποιητική, οι περιγραφές ονειρεμένες, οι διάλογοι σε μερικά σημεία αριστοτεχνικοί, η ατμόσφαιρα και το σκηνικό συναρπάζουν, οι λέξεις ηχούν ως νότες μουσικής, κάποιοι στοχασμοί είναι έξυπνοι και διαχρονικοί, τα συναισθήματα συγκινούν...Και φυσικά ο "απαγορευμένος" και "ένοχος" έρωτας γοητεύει, γιατί το "κακό" είναι πιο ελκυστικό από την αρετή, όπως σημειώνει ο ίδιος ο αφηγητής... 

Φωτογραφία της ομάδας μουσικού θεάτρου ΟΠΕRΑ  για την προβολή της παράστασης.

Φωτογραφία από τη θεατρική παράσταση Οι έμποροι των εθνών

Δείτε τους συντελεστές της παράστασης και ακούστε τη μουσική σύνθεση του Θοδωρή Αμπαζή.

http://www.culturenow.gr/Theatre/Οι_έμποροι_των_εθνών_του_Αλέξανδρου_Παπαδιαμάντη_στο_θέατρο_Αυλαία_στη_Θεσσαλονίκη_.html
http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=74&artid=126561
http://www.sgt.gr/gr/programme/event/394
http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/Οι_έμποροι_των_εθνών

Ντέννις Κέλλυ, Ορφανά-Θέατρο Νέου Κόσμου

Μόλις πριν από λίγο είδα, μαζί με τη φίλη μου Ευσεβία, μία εξαιρετική θεατρική παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς, το οποίο από τις 3 έως τις 29 Μαΐου φιλοξενεί διάφορα θεατρικά σχήματα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Θεατρικές Συναντήσεις που ο Δήμος Καλαμαριάς διοργανώνει τα τελευταία χρόνια κάθε Μάιο.

Είδαμε, λοιπόν, το θεατρικό έργο του Ντέννις Κέλλυ, Ορφανά, μία παράσταση που ανέβηκε τη φετινή χειμερινή περίοδο από το Θέατρο του Νέου Κόσμου/Νέα Σκηνή Τέχνης.

 Το Θέατρο Νέου Κόσμου ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1995 από το σκηνοθέτη και ηθοποιό Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος έχει αναλάβει και την καλλιτεχνική διεύθυνση του θεατρικού οργανισμού. Από το 1997 το θέατρο απέκτησε μόνιμη στέγη με τρεις αίθουσες στην πρώτη ζυθαποθήκη του ΦΙΞ, ένα διατηρητέο βιομηχανικό κτίσμα από τα τέλη του 19ου αιώνα (οδός Αντισθένους 7 και Θαρύπου).


Όπως πληροφορούμαστε από την ιστοσελίδα του Θεάτρου Νέου Κόσμου, το ενδιαφέρον για το κοινωνικό και πολιτικό ρόλο της τέχνης επηρεάζει τις επιλογές του ρεπερτορίου του. Έτσι, στο Θέατρο έχουν ανεβεί  κλασικά ευρωπαϊκά έργα γνωστών δραματουργών (Mπύχνερ, Tσέχοφ, Λόρκα, Στρίντμπεργκ, Mπέκετ κ.ά.) αλλά και πολλά έργα σύγχρονων συγγραφέων, Ελλήνων και ξένων (Pέιβενχιλλ, Mακ Nτόνα, Mπαίρφους, Στήβενς κ.ά.)

Το εξώφυλλο του προγράμματος του θεατρικού έργου Ορφανά που περιέχει και το κείμενο του έργου

Από το σύγχρονο ευρωπαϊκό ρεπερτόριο προέρχεται το έργο του Ντέννις Κέλλυ Ορφανά, αφού είναι ένα έργο που ανέβηκε το 2009 και κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Fringe του Εδιμβούργου, ενώ και ο Κέλλυ ανακηρύχτηκε ο καλύτερος ξένος θεατρικός συγγραφέας από το γερμανικό περιοδικό Theater Heute. Ο Ντέννις Κέλλυ θεωρείται ένας από τους σημαντικούς νέους Άγγλους συγγραφείς (γεννήθηκε το 1970) που συνεχίζει την πραγματικά αξιόλογη αγγλική παράδοση ως προς τη συγγραφή θεατρικών έργων.

Τρία είναι τα πρὀσωπα του έργου: Ένα ζευγάρι, ο Ντάννυ και η Έλεν, και ο αδελφός της Έλεν, ο Λίαμ. Στη φωτογραφία από αριστερά: Μιχάλης Οικονόμου (Ντάννυ), Μαρία Κίτσου (Έλεν) και Όμηρος Πουλάκης (Λίαμ). Τρεις απαιτητικοί ρόλοι, τρεις εξαιρετικές ερμηνείες από τρεις νέους ηθοποιούς.

Η υπόθεση του έργου είναι μια "οικογενειακή" ιστορία που καθώς ξετυλίγεται η πλοκή της αποκτά χαρακτηριστικά ψυχολογικού και αστυνομικού θρίλερ. 

Αντιγράφω από το κείμενο του έργου την αρχή με τις σκηνοθετικές οδηγίες του συγγραφέα:

To διαμέρισμα της Έλεν και του Ντάννυ.

Δείπνο με κεριά, που έχει διακοπεί.

Η Έλεν και ο Ντάννυ ντυμένοι με τα καλά τους.

Ο Λίαμ, που μόλις έχει μπει μέσα, στέκεται μπροστά τους.

Η μπλούζα του είναι γεμάτη αίματα.

Παύση. Τον κοιτάζουν. Πολλή ώρα.

...και αρχίζει ο διάλογος

    Ο μάλλον διαταραγμένος ψυχολογικά Λίαμ εισβάλλει στο διαμέρισμα της παντρεμένης με τον Ντάννυ αδελφής του Έλεν, για να διαταράξει τη φαινομενικά τακτοποιημένη και αρμονική ζωή του ζευγαριού. Η Έλεν και ο Ντάννυ ζουν προστατευμένοι και βολεμένοι στον υποτιθέμενο ωραίο μικρόκοσμό τους. Έχουν τις δουλειές τους, το αγοράκι τους (που λείπει στη γιαγιά του), το αξιοπρεπές και κομψό διαμέρισμά τους, φαίνεται ότι αγαπιούνται, η Έλεν περιμένει παιδί, γεγονός που προκαλεί χαρά στον Ντάννυ. Όμως, ο έξω κόσμος είναι βίαιος. Το ζευγάρι ζει σε μια γειτονιά με ξένους μετανάστες, συμμορίες νεαρών γυρίζουν στους δρόμους και τρομοκρατούν τα βράδια τους φιλήσυχους οικογενειάρχες. Από το διάλογο μαθαίνουμε ότι ο Ντάννυ έχει πέσει θύμα επίθεσης από ομάδα ξένων νεαρών και η Έλεν φοβάται να κυκλοφορεί μόνη της στη γειτονιά. Ο βίαιος έξω κόσμος θα εισβάλει, όμως, βίαια  μέσα στο ίδιο το σπίτι τους, όταν θα εμφανιστεί  αδελφός της Έλεν, ο Λίαμ, βουτηγμένος στα αίματα, γιατί, όπως ισχυρίζεται, προσπάθησε να βοηθήσει έναν τραυματισμένο που συνάντησε τυχαία στο δρόμο. Στην αρχή, η Έλεν δέχεται την εξήγηση του Λίαμ και προσπαθεί να πείσει τον Ντάννυ να μην ειδοποιήσουν την αστυνομία, για να μη βρεθεί μπλεγμένος ο αδελφός της που στο παρελθόν είχε ποινικό μητρώο λόγω παραβατικής συμπεριφοράς. Η αδελφή έχει αναλάβει την προστασία του αδελφού της από τότε που τα δύο αδέλφια ήταν παιδιά και έμειναν ορφανά, γιατί κάηκαν οι γονείς τους. Η ίδια νιώθει την υποχρέωση να τον προστατεύει, επειδή αυτός από μικρός είχε επιδείξει βίαιη συμπεριφορά και ψυχολογική αστάθεια. Ο Ντάννυ, από την άλλη,  ανέχεται τον αδελφό της, επειδή την αγαπά. Καθώς προχωρεί, όμως, ο διάλογος ανάμεσα στους τρεις ήρωες, αποκαλύπτεται ότι ο Λίαμ είναι πολύ περισσότερο μπλεγμένος στην ιστορία με τον τραυματισμένο. Το ζευγάρι αντιλαμβάνεται ότι ο Λίαμ είναι αυτός που έχει επιτεθεί, έχει χτυπήσει, βασανίσει βάναυσα τον άνθρωπο, ο οποίος ήταν ένας φιλήσυχος ξένος οικογενειάρχης που γύριζε το βράδυ από τη δουλειά του στο σπίτι του.

Σκηνή από τη θεατρική παράσταση Ορφανά. Το ζευγάρι προσπαθεί να καταλάβει τι ακριβώς έχει διαπράξει ο Λίαμ.

Τι στάση θα κρατήσει το ζευγάρι, όταν μάθει τι ακριβώς έχει διαπράξει ο Λίαμ; Η Έλεν, χρησιμοποιώντας ακόμα και την εγκυμοσύνή της, ασκεί ψυχολογική πίεση στον Ντάννυ για να επιδείξει συγγενική αλληλεγγύη και να προστατέψει τον αδελφό της. Το ζευγάρι στην προσπάθειά τους, όμως, να προστατέψουν τον «δικό τους άνθρωπο», την οικογένειά τους, θἐτουν σε δοκιμασία τη σχέση τους και κλονίζουν τις βεβαιότητες της ζωής τους. Και καθώς το έργο εξελίσσεται, κορυφώνονται οι συγκρούσεις ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα που αναγκάζονται να παραβιάσουν τις αρχές τους για να καλύψουν την πράξη του Λίαμ. Τελικά,  τι είναι ο ρατσισμός και πότε χτυπάει την πόρτα μας; Μήπως προσπαθώντας να προφυλάξουμε τον εαυτό μας και τους δικούς μας από τους “άλλους” κινδυνεύουμε να διαπράξουμε χειρότερα από όσα μπορεί να έχουν κάνει οι "άλλοι" σε μας; Πού μπορεί να οδηγήσει ο φόβος; Ο φόβος για τον άλλο; ...και πάντα θα υπάρχουν άλλοι για εμάς και εμείς θα είμαστε οι άλλοι για κάποιους...
Πώς μπορούμε να διαφυλάξουμε τις αρχές μας, όταν είμαστε υπό πίεση; Ποιοι είναι τα ορφανά του έργου; Τα δυο αδέρφια που κάηκαν οι γονείς τους όταν ήταν παιδιά, το ζευγάρι που από τη μια στιγμή στην άλλη βλέπει τον ασφαλή γυάλινο κόσμο του να καταρρέει; όλοι εμείς που ζούμε "απροστάτευτοι" και κινδυνεύουμε κάθε στιγμή να χάσουμε τις αρχές μας, μόλις νιώσουμε να μας απειλούν;


Ένα πραγματικά δυνατό έργο, με δραματικές συγκρούσεις, με ολοκληρωμένους ρόλους-χαρακτήρες, που δεν έχει ως θέμα του μόνο το ρατσισμό και την ξενοφοβία, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι και ανάμεσα στα αδέλφια. 


Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μετάφραση: Κοραλία Σωτηριάδου
Σκηνικά-κοστούμια: Μαργαρίτα Χατζηιωάννου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος

http://www.theatroneoukosmou.gr/ (για το θέατρο του Νέου Κόσμου)

http://issuu.com/theatroneoukosmou/docs/orfana2 (μπορείτε να δείτε και να ξεφυλλίσετε το πρόγραμμα της παράστασης)
http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=75&artid=92350 (είδηση ότι στη Θεσσαλονίκη θα λειτουργήσει παράλληλα με την Αθήνα σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου).