Y Gododdin

Y Gododdin (distagañ /ə gɔ'dɔðɪn/) eo barzhoneg meur Aneirin, ur marvnad skrivet e kembraeg (hengembraeg ha kembraeg krenn) pe e kumbrieg, hag unan eus koshañ skridoù barzhoniezh an Henvrezhoned. Savet eo d'ar vrezelourien vrezhon eus rouantelezh Gododdin a varvas o stourm ouzh Angled rouantelezhioù Deira ha Bernicia e Catraeth, a vije Catterick e Yorkshire hiziv, war-dro ar bloaz 600.

Dizemglev zo avat diwar-benn pegoulz ha pelec'h e voe skrivet ar varzhoneg. Lenneien zo a lavar e voe savet e broioù brezhon kreisteiz Bro-Skos, tost war-lerc'h an emgann; re all a soñj gante e voe savet e Kembre, en IX^vet pe X^vet kantved. Mard eo en IX^vet kantved ez eo unan eus ar barzhonegoù koshañ skrivet e kembraeg, hag ar c'hoshañ barzhoneg eus ar vro-hont.

Ar Gododdin, anavezet evel Votadini en amzer proviñs Britannia, a oa o rouantelezh e gevred Skos, anavezet evel an Hen Ogledd e Kembre, pe Hanternoz kozh.

Kontañ a ra ar barzh e oa bet bodet un 300 brezelour brezhon, darn eus Bro ar Bikted, darn eus Rouantelezh Gwynedd zoken, e Din Eidyn, bremañ Dinedin ("Edinburgh" e saozneg), hag e-pad ur bloaz e voent o vanveziñ. Goude ez ejont da arsailhañ Catraeth, a vije kêr Catterick, e North Yorkshire.

Goude emgannañ e-pad meur a zevezh ne zistroas nemet ur brezelour. E doareoù all eus ar varzhonegez ec'h eas 363 gwaz betek Catraeth ha tri eo a zistroas.

Anavezet eo ar varzhoneg dre un dornskrid eus eil hanterenn an XIII^vet kantved, skrivet un darn anezhañ e krenngembraeg, hag an darn all e hengembraeg. Lavarout a ra lod e vije skrivet e predeneg an hanternoz ma vije eus ar VI^vet kantved.

En ur poz eus Y Gododdin eo meneget ar Roue Arzhur, pezh a vije a bouez bras ma c'halljed prouiñ e oa bet skrivet ar poz e dibenn ar VI^vet kantved pe e deroù ar VII^vet: neuze e vije ar c'hoshañ meneg eus Arzhur.

Levr Aneirin

An dornskrid

N'eus nemet un dornskrid eus Y Gododdin, Levr Aneirin an hini eo, eus eil hanterenn an XIIIvet kantved a soñjer. Peurvuiañ e kreder e voeskrivet gant daou zen, anvet A ha B.

88 poz eus ar varzhoneg a voe skrivet gant an dornskriver A^[1] ha neuze e laoskas ur bajenn wenn a-raok skrivañ peder barzhoneg anavezet evel Gorchanau^[2].

Gant ar skriver A eo skrivet e doare-skrivañ ar c'hrenngembraeg. Gant ar skriver B ez eus bet ouzhpennet danvez goude, ha war a greder en devoa tro da welout un dornskrid koshoc'h peogwir e skrivas traoù e doare-skrivañ an hengembraeg. Ar skriver B en deus skrivet 35 poz, ha darn zo doareoù all eus pozioù skrivet gant A, met darn n'int ket.

Ar varzhoneg

Kastell Edinburgh gwelet eus Princes Street. War-dro 600 e oa aze kastell Mynyddawg Mwynfawr, ma voe korfatet a-raok an emgann.

Ar pozioù a ya d'ober ar varzhoneg^[3] zo un heuliad klemmganoù d'ar vrezelourien kouezhet en emgann ouzh enebourien niverusoc'h. Darn eus ar gwerzennoù a gan meuleudi d'an arme vrezhon, re all d'an harozed unan hag unan. Kontet eo penaos e reas ar roue gododdin Mynyddog Mwynfawr da vodañ brezelourien eus un toullad rouantelezhioù brezhon, penaos e vagas anezho e-pad bloaz o korfata hag o lonkañ mez, en e gastell e Din Eidyn, a-raok stagañ gant un dro-vrezel hag a echuas evel un drouziwezh pa voent lazhet hogozik holl.

Mez a zo meneget e meur a werzenn, ma c'haller soñjal ez eo kaoz d'o marv. Tud zo o deus bet skrivet en XIX^vet kantved ez eas ar Vrezhoned-se d'en em gannañ ent-mezv^[4]. Met hervez Williams eo ret kompren mez evel kement tra roet gant an aotrou d'e wizien. En eskemm e c'hortozed anezho da baeañ o mez dre vezañ leal d'o aotrou betek ar marv. Kemend-all a gaver er varzhoniezh hensaoznek^[5] Marc'hegerien eo ar gadourien, hag anv zo a gezeg meur a wech er varzhoneg. Kaoz a glezeier, goafoù ha skoedoù zo ivez, hag eus an harnezioù ivez (llurug, eus ar ger latin lorica)^[6]. Meur a c'her a ziskouez e oant kristenien, pa'z eus kaoz eus pinijenn hag aoter.

Istor

Ar Gododdin hag ar rouantelezhioù tro-war-dro

An istor kontet er varzhoneg a c'hoarvez er vro a zo hiziv gevred Skos ha biz Saoz hag a oa enni meur a rouantelezh vrezhon war-dro ar bloavezh 600. Ouzhpenn Gododdin e oa Strat Clut (e Strathclyde), Rheged en un darn eus Galloway, Lancashire ha Cumbria.Pelloc'h war-zu ar c'hreisteiz e oa Elmet war-dro Leeds. Eus ar vro-se e vez graet Hen Ogledd e kembraeg, an Hanternoz Kozh. Ar Gododdin, pe Votadini en amzer ma oa ar Romaned er vro, a oa o bro etre ar Firth of Forth en hanternoz betek ar stêr Wear er c'hreisteiz. Da lavarout eo an darn vrasañ eus Clackmannanshire ha Lothian hag ar Scottish Borders. E Din Eidyn (Dinedin), e oa o c'hêr-benn^[7]. Goude e voe aloubet un darn vras eus o bro gant Angled Bernikia ha Deira, ha dont a reas da vezañ Northumbria

Levrlennadur

Berggren, J. Lennart and Alexander Jones. "Ptolemy's Geography: An Annotated Translation of the Theoretical Chapters." Princeton University Press: Princeton and Oxford. ISBN 0-691-01042-0
Breeze, Andrew. 1997. Medieval Welsh literature. Four Courts Press. ISBN 1-85182-229-1
Charles-Edwards, Thomas. 1978. "The authenticity of the Gododdin: a historian's view" in Bromwich, Rachel & R. Brinley Jones (eds) Astudiaethau ar yr hengerdd: cyflwynedig i Syr Idris Foster Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0696-9 pp. 44–71
Clancy, Joseph P. 1970. The earliest Welsh poetry. Macmillan.
Clarkson, Tim. 1999. "The Gododdin Revisited" in The Heroic Age 1. Retrieved August 21, 2006.
Dillon, Myles and Nora Kershaw Chadwick. 1973. The Celtic realms Cardinal. ISBN 0-351-15808-1
Dumville, D. 1988. "Early Welsh poetry:problems of historicity" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X
Evans, D. Simon. 1977. "Aneirin- bardd Cristionogol?" in Ysgrifau Beirniadol 10. Gwasg Gee. pp. 35–44
Evans, D. Simon. 1978. "Iaith y Gododdin" in Bromwich, Rachel & R. Brinley Jones (eds) Astudiaethau ar yr hengerdd: cyflwynedig i Syr Idris Foster Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0696-9 pp. 72–88
Evans, D. Simon. 1982. Llafar a llyfr yn yr hen gyfnod : darlith goffa G.J. Williams Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0817-1
Evans, Stephen S. 1997. "The heroic poetry of Dark-Age Britain : an introduction to its dating, composition, and use as a historical source." Lanham, Md.: University Press of America. ISBN 0-7618-0606-7
Greene, David. 1971. "Linguistic considerations in the dating of early Welsh verse". Studia Celtica VI, pp. 1–11
Huws, Daniel (ed.). 1989. Llyfr Aneurin: a facsimile. South Glamorgan County Council & The National Library of Wales. ISBN 0-907158-33-1
Isaac, G.R. 1999. "Readings in the history and transmission of the Gododdin. Cambrian Medieval Celtic Studies 37 pp. 55-78
Jackson, Kenneth H. 1953. Language and history in early Britain: a chronological survey of the Brittonic languages first to twelfth century A.D. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Jackson, Kenneth H. 1969. "The Gododdin: The Oldest Scottish poem." Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-85224-049-X
Jarman, A.O.H. (ed.) 1988. Y Gododdin. Britain's Oldest Heroic Poem. The Welsh Classics vol. 3. Gomer. ISBN 0-86383-354-3
Koch, John T. 1997. "The Gododdin of Aneurin: text and context from Dark-Age North Britain." Cardiff: University of Wales Press. ISBN 0-7083-1374-4
O'Hehir, Brendan. 1988. "What is the Gododdin" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X
Padel, Oliver. 1998. "A New Study of the Gododdin" in Cambrian Medieval Celtic Studies 35.
Short, Steve. 1994. Aneirin: The Gododdin, translated by Steve Short. Llanerch Publishers. ISBN 1-897853-27-0
Stephens, Thomas. 1876. The literature of the Kymry: being a critical essay on the history of the language and literature of Wales Second edition. Longmans, Green and Co..
Sweetser, Eve. 1988. "Line-structure and rhan-structure: the metrical units of the Gododdin corpus" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X pp. 139–154
Turner, Sharon. 1803. A vindication of the genuiness of the ancient British poems of Aneurin, Taliesyn, Llywarch Hen and Merddin, with specimens of the poems. E. Williams.
Williams, Ifor. 1938. "Canu Aneirin: gyda rhagymadrodd a nodiadau." Aberystwyth: Gwasg Prifysgol Cymru.
Williams, Ifor. 1944. "Lectures on early Welsh poetry." Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1944.
Williams, Ifor. 1980. "The beginnings of Welsh poetry: studies." Rachel Bromwich (ed.); Cardiff: University of Wales Press, second edition. ISBN 0-7083-0744-2
Wmffre, Iwan. 2002. "Mynydawc - ruler of Edinburgh?" Studi Celtici 1 pp. 83–105

Liammoù diavaez

Sellet er Wikimammenn : Y Gododdin.

Levr Aneurin, testenn orin ha troidigezh saoznek gant Skene
Kastell Dinedin ha displegadurioù diwar-benn "Y Gododdin"

Notennoù ha daveoù

↑ Rannet eo ar pozioù gant pennlizherennoù bras, met n'eo ket rannet ar gwerzennoù. Peurvuiañ e ra an embannerien evel ma reas Ifor Williams en e embannadur er bloaz 1938.
↑ Klar, O Hehir ha Sweetser a soñje gante e oa un trede dornskriver, a anvont C, a skrivas ar Gorchanau. N'a ket Huws a-du gante, pa gav dezhañ eo labour an dornskriver A. Gwelout Huws, pp. 34, 48
↑ Hervez O Hehir eo ret kompren Y Gododdin evel un heuliad barzhonegoù distag diwar-benn traoù kenstag. Gwelout O Hehir, p. 66
↑ Abaoe labourioù Turner e 1803, da nebeutañ, e lenner a-zivout ar c'heal-se.
↑ Williams 1938, pp. xlviii-xlvix.
↑ Williams 1938, pp. lxii-lxiii.
↑ Jackson, p. 5.

[1] Rannet eo ar pozioù gant pennlizherennoù bras, met n'eo ket rannet ar gwerzennoù. Peurvuiañ e ra an embannerien evel ma reas Ifor Williams en e embannadur er bloaz 1938.

[2] Klar, O Hehir ha Sweetser a soñje gante e oa un trede dornskriver, a anvont C, a skrivas ar Gorchanau. N'a ket Huws a-du gante, pa gav dezhañ eo labour an dornskriver A. Gwelout Huws, pp. 34, 48

[3] Hervez O Hehir eo ret kompren Y Gododdin evel un heuliad barzhonegoù distag diwar-benn traoù kenstag. Gwelout O Hehir, p. 66

[4] Abaoe labourioù Turner e 1803, da nebeutañ, e lenner a-zivout ar c'heal-se.

[5] Williams 1938, pp. xlviii-xlvix.

[6] Williams 1938, pp. lxii-lxiii.

[7] Jackson, p. 5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]