Аԥсуа бызшәа

А́ԥсуа бызшәа́, аԥсшәа (аур. абхазский язык, ақырҭ. აფხაზური ენა) — Аԥсны ҳәынҭқарра бызшәас иамоуп. Ихалхно — 125 000 ҩык.

Аԥсуа бызшәа амш — жьҭаара 27.

Акодқәа

ISO 639-1:ab

ISO 639-2:abk

ISO 639-3:abk

Аԥсуа алфавит

Ихадароу астатиа: Аԥсуа алфавит

А а	Б б	В в	Г г	Гь гь	Гә гә	Ӷ ӷ	Ӷь ӷь	Ӷә ӷә	Д д
Дә дә	Е е	Ж ж	Жь жь	Жә жә	З з	Ӡ ӡ	Ӡә ӡә	И и	К к
Кь кь	Кә кә	Қ қ	Қь қь	Қә қә	Ҟ ҟ	Ҟь ҟь	Ҟә ҟә	Л л	М м
Н н	О о	П п	Ԥ ԥ	Р р	С с	Т т	Тә тә	Ҭ ҭ	Ҭә ҭә
У у	Ф ф	Х х	Хь хь	Хә хә	Ҳ ҳ	Ҳә ҳә	Ц ц	Цә цә	Ҵ ҵ
Ҵә ҵә	Ч ч	Ҷ ҷ	Ҽ ҽ	Ҿ ҿ	Ш ш	Шь шь	Шә шә	Ы ы	Ҩ ҩ
Џ џ	Џь џь	Ь ь	Ә ә

Аграматика

Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа

Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа

		Ақьышәнтә	Альвеол.		Постальвеол.		Арԥшқара.		Ретрофлекс.	Велиар.			Увулиар.					Фарингал.		Глотал.
			лас.	лаб.	лас.	лаб.	лас.	лаб.		пал.	лас.	лаб.	пал.	лас.	лаб.	фар.	лаб. + фар.	лас.	лаб.
Аԥынҵатә		[m] м	[n] н
Алаӷәымынтә	ада.	[pʰ] ԥ	[tʰ] ҭ	[tʰʷ] ҭә						[kʰʲ] қь	[kʰ] қ	[kʰʷ] қә
	арҵ.	[b] б	[d] д	[dʷ] дә						[ɡʲ] гь	[ɡ] г	[ɡʷ] гә
	абр.	[pʼ] п	[tʼ] т	[tʼʷ] тә						[kʼʲ] кь	[kʼ] к	[kʼʷ] кә	[qʼʲ] ҟь	[qʼ] ҟ	[qʼʷ] ҟә					[ʔ]
Аффрикатқәа	ада.		[t͡sʰ] ц		[t͡ʃʰ] ч		[t͡ɕʰ] ц'	[t͡ɕʰʷ] цә	[ʈ͡ʂʰ] ҽ
	арҵ.		[d͡z] ӡ		[d͡ʒ] џь		[d͡ʑ] ӡ'	[d͡ʑʷ] ӡә	[ɖ͡ʐ] џ
	абр.		[t͡sʼ] ҵ		[t͡ʃʼ] ҷ		[t͡ɕʼ] ҵ'	[t͡ɕʼʷ] ҵә	[ʈ͡ʂʼ] ҿ
Акылааратә	ада.	[f] ф	[s] с		[ʃ] шь	[ʃʷ] шә	[ɕ] ҫ	[ɕʷ] ҫә	[ʂ] ш	[xʲ] хь	[x] х	[xʷ] хә	[χʲ] хь	[χ] х	[χʷ] хә	[χˤ] х'	[χˤʷ] х'ә	[ħ] ҳ	[ħʷ] ҳә
	арҵ.	[v] в	[z] з		[ʒ] жь	[ʒʷ] жә	[ʑ] ҙ	[ʑʷ] ҙә	[ʐ] ж	[ɣʲ] ӷь	[ɣ] ӷ	[ɣʷ] ӷә	[ʁʲ] ӷь	[ʁ] ӷ	[ʁʷ] ӷә
	абр.	[fʼ] ф'
Аппроксимантқәа			[l] л					[ɥˤ] ҩ
Аҵысҵысрантә			[r] р

• Ацыбжьыҟақәа уԥылоит бзыԥтәи адиалект мцараҿ, аиеҵәа ԥшшәыла иазгәаҭо бзыԥтәи, асаӡтәи диалектқәа — аиаҵәа, абжьауатәи — ҟаԥшьыла.
• Авелиартә фрикатақәа иреиԥшхаӡом ахархәара аҭыԥ зеиԥшро ала, авелиартәи ма аувелиартәи, иахьатәи аамҭаз бзыԥтәы адиалект аҿы ахархәара амоуп афрингалтә шьҭабжьқәа /χˁ χˁʷ/.
• Ахәлымшәытә еидылара [ʔ] ицәырнагоит, актәи ахархәаратә феномен аҟынтә /q’/, аҩбатәи, иара убас иуԥылоит ажәаҿ /ʔaj/ «мап». /ɥ/ уи иахылҵуеит аҟырҟы еиҵалара /ʕʷ/, иара убас уи уаҳауеит анхарҭа ҭыԥқәакырҿ.
• Афонологиатә қәиӷәӷәара аҵакы амоуп.

• Согласные, встречающиеся только в бзыбском диалекте, обозначены синим цветом; в бзыбском и садзском — зелёным, в абжуйском — красным.
• Велярные фрикативные отличаются в зависимости от окружения между велярными и увулярными, в последнем случае настоящие бзыбские увулярные трактуются как фарингализованные /χˁ χˁʷ/.
• Гортанная смычка [ʔ] является, во-первых, одной из реализаций фонемы /q’/, а, во-вторых, встречается в слове /ʔaj/ «нет». /ɥ/ происходит из /ʕʷ/ и сужение глотки ещё слышно в речи некоторых носителей.
• Ударение фонологически значимо.

Азхьарԥшқәа

• Аԥсуа интернет-библиотека
• Корпус абхазского языка