Max Stirner

Max Stirner, skuilnaam van Johann Caspar Schmidt (Bayreuth, 25 Oktober 1806 – Berlyn, 26 Junie 1856) was 'n Duitse filosoof.

Max Stirner
Portret van Max Stirner deur Félix Valloton (1900)
Geboortenaam	Johann Caspar Schmidt
Gebore	(1806-10-25)25 Oktober 1806 Bayreuth, Beiere
Oorlede	26 Junie 1856 (op 49) Berlyn, Pruise
Burgerskap	Duits
Nasionaliteit	Duitsland
Vakgebied	Etiek, Politiek, ontologie, Eiendom, teorie van waarde
Bekend vir	egoïstiese anargisme
Beïnvloed deur	Hegel, Ludwig Feuerbach, Bruno Bauer, Adam Smith, J.-B. Say
Invloed op	Julius Evola, Frank Brand, Steven T. Byington, Friedrich Engels, Karl Marx, Saul Newman, Friedrich Nietzsche, Benjamin R. Tucker, John Henry Mackay, Ernst Jünger, Rudolf Steiner, Emile Armand, Albert Camus, Carl Schmitt, Renzo Novatore, Adolf Brand, Emma Goldman, Bob Black, Miguel Gimenez Igualada, Wolfi Landstreicher, Herbert Read, Robert Anton Wilson, Wilhelm Reich, Gustav Landauer

Lewensloop

Stirner word gebore in 1806 en studeer aan die universiteite van Berlyn, Erlangen, en Koningsberg. In Berlyn volg hy onder andere die lesings van Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831). Tussen 1839 en 1844 was hy dosent in geskiedenis en literatuur, maar maak hy ook deel uit van "die Freien", 'n groep van dosente, studente en joernaliste onder die leiding van die linkse-hegeliaan Bruno Bauer (1809–1882).

Sy vernaamste werk, met as titel Der Einzige und sein Eigentum, word in 1844 gepubliseer. Hierdie werk het destyds aandag getrek veral onder 'die Freien' en word druk bespreek. 'n Werklike kommersiële sukses word dit egter nooit nie, en vanaf 1847 sou Stirner 'n uiters armoedige bestaan gevoer het. Hy sluit hom amper volledig af van die gebeurtenisse en ontwikkelinge van sy tyd, so gaan die rewolusiejaar 1848 by hom verby en skryf hy nog enkele minder belangrike werke. Hy vertaal tog wel 'n aantal ekonomiese werke in Duits, soos die werke van Jean-Baptiste Say en Adam Smith. Op 25 Junie 1856 sterf hy in byna totale anonimiteit.

Filosofie

Bekendheid

Die filosofie van Stirner het 'n betekenisvolle invloed op die ontwikkeling van nihilisme, eksistensialisme, postmodernisme en anargisme (spesifiek individuele anargisme, post-anargisme en post-linkse anargisme) uitgeoefen. Stirner se belangrikste filosofiese werk was die boek Der Einzige und sein Eigentum wat letterlik vertaal word as "Die enige en sy eiendom" maar kan ook vertaal kan word as "Die ego en sy eie". Tussen 1900 en 1929 word 14 Duitse, 10 Russiese, 7 Japanneese en 6 Engelse uitgawes, asook 'n Franse, Spaanse, Italiaanse, Poolse en Nederlandse uitgawe van die boek gedruk.

Sy opvattinge sou aanhang geniet vanuit uiteenlopende geledere van latere anargiste tot fasciste. Helms wys hierop in sy Die Ideologie der anonymen Gesellschaft (1966), terwyl Hogrede in Stirner: das größenwahnsinnige Ich (1987) selfs nog verder gaan en 'n verband argumenteer met die radikale sienswyses waarop die Rote Armee Fraktion (RAF), hul terreur gegrond het.

Egoïsme

Stirner argumenteer dat die konsep van die self iets is wat onmoontlik is om ten volle te verstaan. 'n Sogenaamde “kreatiewe niksheid” wat hy beskryf as 'n “eindpunt van taal.” Stirner word beskou as 'n voorstander van beide sielkundige egoïsme en etiese egoïsme. Hy kan egter beter verstaan word as 'n rasionele egoïs in die sin dat hy dit beskou het as irrasioneel om nie op te tree in jou eie belang nie. Hoe hierdie eie belang gedefinieer word is egter subjektief van aard wat dus toelaat dat beide selfsugtige en altruȉstiese normatiewe aansprake ingesluit kan word.

Individuele eie belang berus op die individu se behoefte om sy/haar egoïsme uit te leef. Die verskil tussen 'n onwillige en gewillige egoïs, is dat die eersgenoemde beheer word deur 'n leë idee en glo dat hulle vir 'n hoër saak streef maar onbewus sal wees dat hulle eindelik net hul eie behoeftes vervul om gelukkig te wees, of veilig te voel. Die laasgenoemde daarenteen sal 'n persoon wees wat vrylik sy aksies kies, ten volle daarvan bewus dat hulle net hul eie individuele behoeftes vervul.

Heilige sake bestaan net vir die onwillige egoïs wat nie homself as inherent egoïsties erken nie. Slegs wanneer 'n individu besef dat alle heilige waarhede soos die wet, reg, moraliteit, godsdiens ens, is niks meer as onnatuurlike konsepte wat nie gevolg behoort te word nie, kan die individu vry optree. Vir Stirner beteken om vry te wees dat jy jou eie wese en skepper (ter vervanging van die tradisionele rol van die gode) kan wees. Vir Stirner is mag 'n metode van egoïsme. Dit is die enigste geregverdigde metode om die ”eie” te verwerf.

Anargisme

Stirner beweer dat die mees algemene aanvaarde sosiale instellings, insluitende die staat, eiendomsreg, natuurlike regte in die algemeen en die konsep van gemeenskap is bloot illusies of “spoke in die gedagtes.”

Hy beywer hom vir egoïsme en 'n vorm van amolaliteit, waarin individue verenig sal word in “unies van egoïste” en dan uitsluitlik wanneer dit in hul eie belang was om dit te doen. Volgens hom word eiendom slegs verwerf deur mag. Stirner is van mening dat die wêreld en alles in dit, insluitende ander persone beskikbaar om vir jou te neem of te gebruik sonder enige morele beperkinge. Hy sien nie die rasionaliteit daarvan om die belange van andere in ag te neem nie, behalwe as dit is om jou eie belang te bevorder, wat hy glo die enigste legitieme rede is vir aksie. Hy ontken dat die gemeenskap 'n werklike entiteit is. Stirner noem die gemeenskap 'n “spook.”

Unies van egoïste

Stirner se idée van die unies van egoïste word verstaan as 'n nie-sistematiese vereniging wat hy voorstel ter vervanging van die staat. Die unie vereis dat alle deelnemers deelneem met die verstandhouding dat die vertrekpunt is bewustelike egoïsme. Indien 'n deelnemer sou swaarkry en in stilte die situasie aanvaar, verander hierdie unie in iets anders. Die unie kan nie 'n gesag groter as dié individuele wil wees nie.

Rewolusie

Stirner kritiseer konvensionele idees van rewolusie. Hy argumenteer dat sosiale bewegings wat hul ten doel stel om regerings omver te werp, bly inherent staats-georiënteer, aangesien hulle bloot een staatsorde met 'n ander vervang.

Literatuur

• HANS G. HELMS, Die Ideologie der anonymen Gesellschaft. Max Stirners ‘Einziger’ und der Fortschritt des demokratischen Selbstbewußtseins vom Vormärz bis zur Bundesrepublik, uitg. Du Mont Schauberg, Keulen (1966).
• WOLFRAM HOGREBE, Stirner: das größenwahnsinnige Ich, in Deutsche Philosophie im XIX. Jahrhundert - Kritik der idealistischen Vernunft, uitg. Wilhelm Fink Verlag, München (1987) pp. 45-54
• ANDREW M. KOCH, Max Stirner: The Last Hegelian or the First Poststructuralist?, Anarchist Studies, volume 5 (1997) pp. 95-108.
• BERND A. LASKA, Ein dauerhafter Dissident. Eine Wirkungsgeschichte des Einzigen, uitg. LSR-Verlag, Neurenberg (1996)
• R.W.K. PATERSON, The Nihilistic Egoist: Max Stirner uitg. Oxford University Press, Oxford, for University of Hull Publications (1971).
• JEFF SPIESSENS, The Radicalism of Departure. A Reassessment of the Hegelianism of Max Stirner's Der Einzige und sein Eigentum , uitg. Universiteit Antwerpen (2012)
• WIDUKIND DE RIDDER, Max Stirner, Hegel and the Young Hegelians: A reassessment, In: History of European Ideas, 3, 285-297.
• SAUL NEWMAN, Max Stirner (Critical Explorations in Contemporary Political Thought), Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan, 2011
• Hans Jansen, De egoïst Max Stirner 113 pag. Uitgeverij Papieren Tijger, Breda. Nederlans.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Max Stirner.