Gaan na inhoud

Veda

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
’n Rigveda-manuskrip in Devanagari.

Die Vedas (Sanskrit: वेद veda, "kennis") is ’n groot hoeveelheid geskrifte met hul oorsprong op die Indiese subkontinent. Die manuskripte, in Sanskrit, is die oudste geskrifte van Hindoeïsme.[1][2] Hindoes beskou die Vedas as apauruṣeya ("nie van ’n mens nie, bomenslik"[3] en "onpersoonlik, anoniem").[4][5][6]

Vedas word ook genoem śruti ("wat gehoor word") letterkunde,[7] wat dit onderskei van smṛti ("wat onthou word") godsdienstekste. Die Vedas word deur ortodokse Indiese teoloë beskou as onthullings wat deur antieke wysgeers gesien is ná intense meditasie, en teks wat sedert antieke tye versigtig bewaar word.[8][9] In die epiese Hindoegedig Mahabharata kry die god Brahma die lof vir die skepping van die Vedas.[10] Volgens die Vediese himnes self is hulle vernuftig deur rishi's (wysgeers) geskep ná geïnspireerde skeppingsvernuf, nes ’n timmerman ’n strydwa bou.[9]

Daar is vier Vedas: die Rigveda, Yajurveda, Samaveda en Atharvaveda.[11][12] Elk word onderverdeel in vier groot tekstipes – die Samhitas (mantras en seëngebede), Aranyakas (geskrifte oor rituele, seremonies en offerandes), Brahmanas (kommentaar op rituele, seremonies en offerandes) en Upanishads (teks wat meditasie, filosofie en spirituele kennis bespreek).[11][13] Sommige geleerdes voeg ’n vyfde kategorie by: die Upasanas (aanbidding).[14][15]

Die verskillende Indiese filosofieë en denominasies het verskillende sienings van die Vedas. Skole wat die geskrifte as hul skriftelike gesag beskou, word "ortodoks" (āstika) genoem.[16] Ander tradisies, soos die Lokayata, Carvaka, Ajivika, Boeddhisme en Djainisme, vir wie die Vedas nie gesaghebbend is nie, word "heterodoks" of "nie-ortodoks" (nāstika) genoem.[17][18] Ondanks hul verskille, bespreek die verskillende Vedas dieselfde idees en begrippe.[17]

Etimologie en gebruik

[wysig | wysig bron]

Die Sanskrit-woord véda, "kennis, wysheid",[19] is afgelei van die stam *vid-, "om te weet". Dit is weer afgelei van die Proto-Indo-Europese stam *u̯eid-, "om te sien, te weet".[19] Die selfstandige naamwoord is afgelei van die Proto-Indo-Europese *u̯eidos.

Die Vedas word in dele van Suid-Indië Maṛai of Vaymoli genoem. Marai beteken letterlik "verborge, ’n geheim".[20][21]

Ontstaan

[wysig | wysig bron]
’n Kaart van Noord-Indië tydens die Vediese tydperk.

Die oudste dele van die Rigveda het waarskynlik omstreeks 1500 v.C. ontstaan en die ander drie ’n paar eeue later. Aanvanklik is hulle mondelings deur priesters oorgedra, maar omstreeks 500 v.C. is hulle op skrif gestel. Die tyd in die Indiese geskiedenis waarin die Vedas ontstaan het, word die Vediese tydperk genoem.

Teksontledings wys die Vedas het nie net een skrywer gehad nie, maar is mondelings oorgedra in die vorm van himnes en verhale. Dit was die werk van spesiale lede van die Brahmane, die sogenaamde pandits, om die verse uit hul kop te leer. Spesiale versvorme en ritmes het dié taak vergemaklik. Later is die tekste neergeskryf en saamgevoeg.

Die oudste van die vier Vedas is die Rigveda, wat in die mees argaïese vorm van Sanskrit geskryf is. Dit het sy huidige vorm aan die einde van die 2de millennium v.C. gekry, maar bevat tekste en himnes wat nog verder terugstrek. Die ander Vedas is later neergeskryf, waarskynlik aan die begin van die 1ste millennium v.C.

Die Vedas is saamgestel deur families Brahmane wat in sekere rituele gespesialiseer het. Hieruit het verskillende Vediese skole (charanas) ontstaan, met elk sy eie hersiene weergawe (shakha). Die Yajurveda het verreweg die meeste shakhas. Baie van hulle het in ’n sekere streek oorheers. Hierdeur kan die uitbreiding van die gebied van die Indo-Ariërs gevolg word; die oudste tekste uit die vroeë Vediese tydperk het in die Punjabgebied ontstaan, waarna daar ’n beweging ooswaarts waargeneem kan word na die gebied van die Kuru's en Panchalas ten tyde van die middel van die Vediese tydperk, en na Kosala en Videha in die laat Vediese tydperk.

Indeling

[wysig | wysig bron]

Al vier Vedas bevat ’n versameling Samhitas (mantras en seëngebede), Aranyakas (geskrifte oor rituele, seremonies en offerandes), Brahmanas (kommentaar op rituele, seremonies en offerandes) en/of Upanishads (teks wat meditasie, filosofie en spirituele kennis bespreek).[11][13] Sommige geleerdes voeg ’n vyfde kategorie by: die Upasanas (aanbidding).[14][15]

Die vier Vedas is:

  • Rigveda: die Veda van die Verse; kennis oor lofsange;[22] die basiese Veda met die himnes (lofsange) wat ook in die ander deels herbruik word
  • Samaveda: die Veda van die Liedere; kennis oor die sangvorm[22]
  • Yajurveda: die Veda van die Offerspreuke; kennis oor die offerformules[22]
  • Atharvaveda: die Veda van Atharvan; kennis oor towerformules;[22] rituele
Die Vedas [23]
Shakha
(weergawe) 		Samhita Brahmana Aranyaka Upanishad
Rigveda Shakala Rigveda-Samhita
c. 1200 v.C. 		Aitareya-Brahmana
c. 800 v.C. 		Aitareya-Aranyaka Aitareya-Upanishad
Vaskala Kausitaki-Brahmana of   
Sankhayana-Brahmana    		Kausitaki-Aranyaka of   
Sankhayana-Aranyaka    		Kausitaki-Upanishad
Samaveda Ranayaniya – Kauthuma Samaveda-Samhita Pancavimsa-Brahmana
c. 800 v.C.
Sadvimsa-Brahmana 		Chandogya-Upanishad
Jaiminiya of Talavakara Jaiminiya-Brahmana Kena-Upanishad
Jaiminiya-Upanishad-Brahmana
Yajoerveda Krsna
(Swart) 		Taittiriya Taittiriya-Samhita
c. 900 v.C. 		Taittiriya-Brahmana Taittiriya-Aranyaka Taittiriya-Upanishad
Kathaka Katha-Samhita
c. 900 v.C. 		Katha-Brahmana Katha-Aranyaka Katha-Upanishad
Maitrayani Maitrayani-Samhita
c. 900 v.C. 		Maitri-Upanishad
Sukla
(Wit) 		Vajasaneyi-Samhita
c. 700 v.C. 		Satapatha-Brahmana
c. 700 v.C. 		Isa-Upanishad
Brhadaranyaka-Upanishad
Atharvaveda Saunaka
Paippalada 		Atharvaveda-Samhita
c. 1000 v.C. 		Gopatha-Brahmana Mundaka-Upanishad
Mandukya-Upanishad
…

Inhoud

[wysig | wysig bron]

Rigveda

[wysig | wysig bron]

Die Rigveda-Samhita is die oudste bestaande Indo-Ariese geskrif.[24] Dit is ’n versameling van 1 028 Sanskrit lofsange en 10 600 verse wat in 10 boeke saamgevat is. Die lofsange is aan godhede opgedra.[25] Die boeke is oor verskeie eeue saamgestel – vanaf rofweg die tweede helfte van die 2de millennium v.C. (die vroeë Vediese tydperk) – deur digters van verskillende priestergroepe in die Punjabstreek van die noordwestelike Indiese subkontinent. Van die datums wat geraam word, is 1700-1100 v.C. (Max Müller) en 1450-1350 v.C. (Michael Witzel).[26]

Die Rigveda is volgens duidelike riglyne saamgestel: Dit begin met ’n klein boek wat geadresseer is aan Agni, Indra en ander gode, almal gerangskik volgens die afnemende getal himnes aan elke godheid; vir elke god is die volgorde van die himnes van die langste tot die kortste; tog neem die getal himnes per boek toe; eindelik is die digmaat ook sistematies gerangskik van jagati en tristubh tot anustubh en gayatri namate die teks aanloop.[27]

Nasadiya Sukta ("Lofsang van Nie-ewigheid")

Wie weet werklik?
Wie kan dit verkondig?
Waar, waar kom hierdie veelvuldige skepping vandaan?
Gode het later gekom, ná die ontstaan van hierdie heelal.

Wie weet dan hoe hierdie grootse skepping ontstaan het?
Of God se wil dit geskep het, en of Hy stil was;
Net die Oppersiener in die hoogste hemele weet,
Net Hy weet, of dalk nie eens Hy nie.

“
”
– Rigveda 10.129.6-7 [28]

Wat inhoud betref, verander die aard van lofsange vir die gode in die vroeë boeke tot Nasadiya Sukta, wat vrae vra soos "Wat is die oorsprong van die heelal; ken die gode ooit die antwoord?"[28] Ander vrae sluit in "Wat is die waarde van welsyn in die gemeenskap?", "Waar kruip die son snags weg?" en "Wat is die semen van die kosmiese perd?"[29][30]

Daar is ooreenkomste tussen die mitologie, rituele en taalgebruik van die Rigveda en dié in antieke Sentraal-Asië.[31]

Samaveda

[wysig | wysig bron]

Die Samaveda-Samhita, van sāman ("metriese himne, lofsang") bestaan uit 1 549 verse wat amper volledig uit die Rigveda gehaal is (buiten 75 mantras).[32][33] Dit bestaan uit twee hoofdele: Die eerste deel sluit vier melodieversamelings in en die tweede deel drie verseboeke.[33] Nes in die Rigveda begin die vroeë seksies gewoonlik met lofsange aan Agni en Indra, maar die inhoud verskuif daarna na die abstrakte. Hul digmaat verander ook in ’n afnemende volgorde.

In die Samaveda word sommige van die Rigveda-verse meer as een keer herhaal.[34] Saam met die herhalings is daar altesaam 1 875 verse in die Samaveda-weergawe wat deur Griffith vertaal is.[35] Twee groot weergawes het bewaar gebly: die Ranayaniya/Kauthuma en die Jaiminiya/Talavakara. Die doel daarvan was liturgies van aard; hulle was die repertoire van die "sangerpriesters".[36]

Yajurveda

[wysig | wysig bron]

Die Yajurveda-Samhita is ’n samestelling van rituele offerspreuke wat priesters opgesê het terwyl iemand rituele uitgevoer het.[37] Die vroegste weergawes sluit sowat 1 875 verse in wat van dié in die Rigveda verskil, maar tog daarop geskoei is.[38] Anders as die Samaveda, wat feitlik heeltemal op die Rigveda-mantras gebaseer is, is die Yajurveda-samhitas in prosavorm en verskil dit taalkundig van vroeëre Vediese geskrifte.[39] Die Yajurveda is die hoofbron van inligting oor offerandes en verwante rituele in die Vediese tydperk.[40]

Daar is twee groot groepe geskrifte in hierdie Veda: "Swart" (Krishna) en "Wit" (Shukla). Die term "Swart" dui op die "ongeordende" versameling verse, in teenstelling met die "Wit" ("goed geordende") verse.[41] Die Wit Yajurveda skei die Samhita van die Brahmana (die Shatapatha-Brahmana), terwyl die Swart Yajurveda die Samhita met Brahmana-kommentaar afwissel.[42]

Atharvaveda

[wysig | wysig bron]

Die Artharvaveda-Samhita is die teks van die digters Atharvan en Angiras. Dit bevat 760 lofsange, waarvan sowat 160 uit die Rigveda kom.[43] Die meeste van die verse is metries, maar sommige daarvan is in prosavorm.[43] Twee verskillende weergawes van die tekste – die Saunaka en die Paippalada – het bewaar gebly.[43][44] Die Atharvaveda is nie in die Vediese tydperk as ’n Veda erken nie, maar eers in die laat 1ste millennium v.C.[45][46] Dit is laaste saamgestel,[47] moontlik omstreeks 900 v.C., hoewel van die inhoud uit die tydperk van die Rigveda of vroeër kan kom.[48][43]

Die Atharvaveda word soms die "Veda van Towerformules" genoem,[49] ’n naam wat deur ander geleerdes as verkeerd beskou word.[50] Die Samhita-deel verteenwoordig waarskynlik ’n tradisie van die 2de millennium v.C. om magies-godsdienstige rites te gebruik vir bygelowige angs, towerspreuke om siektes te genees wat glo deur demone veroorsaak is, en kruie- en ander natuurdrankies as medisyne.[51] Baie van die boeke is gewy aan rituele sonder toorkrag, soos filosofiese gissings en teosofie.[50]

Die Atharvaveda is ’n belangrike inligtingsbron oor die Vediese kultuur en die gebruike, gelowe, aspirasies en frustrasies van die alledaagse Vediese lewe en ook van konings en regerings. Dit sluit ook lofsange in oor die huwelik en verassing en vra vrae oor die betekenis van ’n ritueel.[52]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Radhakrishnan & Moore 1957, p. 3
  2. ↑ Sanujit Ghose (2011). "Religious Developments in Ancient India" in Ancient History Encyclopedia.
  3. ↑ Vaman Shivaram Apte, The Practical Sanskrit-English Dictionary
  4. ↑ D Sharma, Classical Indian Philosophy: A Reader, Columbia University Press, ISBN , ble. 196-197
  5. ↑ Jan Westerhoff (2009), Nagarjuna's Madhyamaka: A Philosophical Introduction, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-538496-3, ble. 290
  6. ↑ Warren Lee Todd (2013), The Ethics of Śaṅkara and Śāntideva: A Selfless Response to an Illusory World, ISBN 978-1-4094-6681-9, ble. 128
  7. ↑ Apte 1965, p. 887
  8. ↑ Sheldon Pollock (2011), Boundaries, Dynamics and Construction of Traditions in South Asia (red.: Federico Squarcini), Anthem, ISBN 978-0-85728-430-3, ble. 41-58
  9. ↑ 9,0 9,1 Hartmut Scharfe (2002), Handbook of Oriental Studies, BRILL Academic, ISBN 978-9004125568, ble. 13-14
  10. ↑ Seer of the Fifth Veda: Kr̥ṣṇa Dvaipāyana Vyāsa in the Mahābhārata Bruce M. Sullivan, Motilal Banarsidass, ble. 85-86
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Gavin Flood (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-43878-0, ble. 35-39
  12. ↑ Bloomfield, M. The Atharvaveda and the Gopatha-Brahmana, (Grundriss der Indo-Arischen Philologie und Altertumskunde II.1.b.) Strassburg 1899; Gonda, J. A history of Indian literature: I.1 Vedic literature (Samhitas and Brahmanas); I.2 The Ritual Sutras. Wiesbaden 1975, 1977
  13. ↑ 13,0 13,1 Jan Gonda (1975), Vedic Literature: (Saṃhitās and Brāhmaṇas), Otto Harrassowitz Verlag, ISBN 978-3-447-01603-2
  14. ↑ 14,0 14,1 A Bhattacharya (2006), Hindu Dharma: Introduction to Scriptures and Theology, ISBN 978-0-595-38455-6, ble. 8-14
  15. ↑ 15,0 15,1 Barbara A. Holdrege (1995), Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-1640-2, ble. 351-357
  16. ↑ Elisa Freschi (2012), Duty, Language and Exegesis in Prabhakara Mimamsa, BRILL, ISBN 978-9004222601, bl. 62
  17. ↑ 17,0 17,1 Flood 1996, p. 82
  18. ↑ "astika" en "nastika". Encyclopædia Britannica Online, 20 April 2016
  19. ↑ 19,0 19,1 Monier-Williams, Monier, ed. (1851), Dictionary, English and Sanskrit, Londen: Honourable East-India Company, OCLC 5333096, http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/MWEScan/2013/web/index.php  (herdruk 2006 as ISBN 1-881338-58-4)
  20. ↑ Vasudha Narayanan (1994), The Vernacular Veda: Revelation, Recitation, and Ritual, University of South Carolina Press, ISBN 978-0-87249-965-2, bl. 194
  21. ↑ John Carman (1989), The Tamil Veda: Pillan's Interpretation of the Tiruvaymoli, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-09305-5, ble. 259-261
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 Hans Joachim Störig: 'Geschiedenis van de filosofie', Uitg. Het Spectrum BV, 1988
  23. ↑ Staal, J.F. (2008): Discovering the Vedas. Origins, Mantras, Rituals, Insights, Penguin Books India, p. 80-81
  24. ↑ Avari 2007, p. 77.
  25. ↑ Avari 2007, p. 77
  26. ↑ Avari 2007, p. 77
  27. ↑ Witzel, M., "The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu", Harvard University, in Witzel 1997, pp. 261–264
  28. ↑ 28,0 28,1 Oorspronklike Sanskrit: Rigveda 10.129
  29. ↑ Mandala 10, Lofsang 117, Ralph T.H. Griffith (vertaler);
    C. Chatterjee (1995), Values in the Indian Ethos: An Overview[dooie skakel], Journal of Human Values, Vol 1, No 1, ble. 3-12
  30. ↑ Jan Gonda, A History of Indian Literature: Veda and Upanishads, Volume 1, Part 1, Otto Harrassowitz Verlag, ISBN 978-3-447-01603-2, ble. 134-135
  31. ↑ Michael Witzel, The Rigvedic religious system and its central Asian and Hindukush antecedents, in The Vedas – Texts, Language and Ritual, reds.: Griffiths en Houben (2004), Brill Academic, ISBN 978-9069801490, ble. 581-627
  32. ↑ Michaels 2004, p. 51.
  33. ↑ 33,0 33,1 Witzel, M., "The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu" in Witzel 1997, pp. 269–270
  34. ↑ M. Bloomfield, Rig-veda Repetitions op Google Boeke, ble. 402-464
  35. ↑ Ralph T.H. Griffith, ble. 491-99.
  36. ↑ Annette Wilke and Oliver Moebus (2011), Sound and Communication: An Aesthetic Cultural History of Sanskrit Hinduism, Walter de Gruyter, ISBN 978-3-11-018159-3, bl. 381
  37. ↑ Michael Witzel (2003), "Vedas and Upaniṣads", in The Blackwell Companion to Hinduism (red.: Gavin Flood), Blackwell, ISBN 0-631-21535-2, ble. 76-77
  38. ↑ Antonio de Nicholas (2003), Meditations Through the Rig Veda: Four-Dimensional Man, ISBN 978-0-595-26925-9, ble. 273-274
  39. ↑ Witzel, M., "The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu" in Witzel 1997, pp. 270–271
  40. ↑ Witzel, M., "The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu" in Witzel 1997, pp. 272–274
  41. ↑ Paul Deussen, Sixty Upanishads of the Veda, Volume 1, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120814684, ble. 217-219
  42. ↑ Michaels 2004, p. 52 Table 3
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 Michaels 2004, p. 56.
  44. ↑ Frits Staal (2009), Discovering the Vedas: Origins, Mantras, Rituals, Insights, Penguin, ISBN 978-0-14-309986-4, ble. 136-137
  45. ↑ Frits Staal (2009), Discovering the Vedas: Origins, Mantras, Rituals, Insights, Penguin, ISBN 978-0-14-309986-4, bl. 135
  46. ↑ Alex Wayman (1997), Untying the Knots in Buddhism, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120813212, ble. 52-53
  47. ↑ Zaehner 1966, p. vii.
  48. ↑ Flood 1996, p. 37.
  49. ↑ Laurie Patton (2004), Veda and Upanishad, in The Hindu World (reds.: Sushil Mittal en Gene Thursby), Routledge, ISBN 0-415-21527-7, bl. 38
  50. ↑ 50,0 50,1 Jan Gonda (1975), Vedic Literature: Saṃhitās and Brāhmaṇas, Vol 1, Fasc. 1, Otto Harrassowitz Verlag, ISBN 978-3-447-01603-2, ble. 277-280
  51. ↑ Kenneth Zysk (2012), Understanding Mantras (red.: Harvey Alper), Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120807464, ble. 123-129
  52. ↑ Witzel, M., "The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu" in Witzel 1997, pp. 275–276

Ander bronne

[wysig | wysig bron]
  • Apte, Vaman Shivram (1965), The Practical Sanskrit Dictionary (4th revised & enlarged ed.), Delhi: Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0567-4 .
  • Avari, Burjor (2007), India: The Ancient Past, London: Routledge, ISBN 978-0-415-35616-9 
  • Michaels, Axel (2004), Hinduism: Past and Present, Princeton University Press, ISBN 0-691-08953-1 
  • Radhakrishnan, Sarvepalli; Moore, Charles A., eds. (1957), A Sourcebook in Indian Philosophy (12th Princeton Paperback ed.), Princeton University Press, ISBN 0-691-01958-4 
  • Witzel, Michael (red.) (1997), Inside the Texts, Beyond the Texts. New Approaches to the Study of the Vedas, Harvard Oriental Series, Opera Minora vol. 2, Cambridge: Harvard University Press 
  • Zaehner, R. C. (1966), Hindu Scriptures, London: Everyman's Library 

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Veda&oldid=2477639"