Afrikaanse woordelys en spelreëls

Die Afrikaanse woordelys en spelreëls (AWS) is 'n publikasie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns met spelreëls, 'n woordelys, afkortingslys en verskeie bylaes vir Afrikaans. Die eerste uitgawe het in 1917 verskyn, en word sedertdien gereeld bygewerk. Die Taalkommissie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns stel hierdie publikasie op met die primêre doel om leiding te gee ten opsigte van spelling.

Die afdeling oor spelreëls is onderverdeel in afdelings wat spelreëls vir Standaardafrikaans verduidelik aan die hand van sekere onderwerpe: Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling, wisselvorme, klanke (vokale, diftonge en konsonante), meervoudsvorme, skryftekens (afkappingsteken, aksent, kappie, deelteken, koppelteken), hoofletters, verkleiningsvorme, trappe van vergelyking, leestekens, en los en vas skryf van woorde.

Die woordelys bevat 'n versameling Afrikaanse woorde om die korrekte skryfwyse ten opsigte van spelling, wisselvorme, gebruik van koppeltekens, hoofletters, en skryftekens aan te dui. Dit is geensins 'n volledige lys van Afrikaanse woorde nie, maar poog eerder om probleemgevalle uit te lig, of om minder algemene woorde as aanvaarbaar aan te dui.

Die afkortingslys bevat afkortings en ooreenstemmende volledige vorms wat in algemene gebruik voorkom. Riglyne vir die gebruik van afkortings word ook gegee.

Talle bylaes met nuttige inligting word ook agter in die AWS aangebied.

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns is op 2 Julie 1909 in Bloemfontein gestig om hulle te beywer vir Afrikaanse en Nederlandse taal en letterkunde, die Suid-Afrikaanse geskiedenis, oudheidkunde en kuns. Die Akademie het vanaf 1914 begin met die opstel van die spelreëls vir Afrikaans, en die eerste woordelys (toe genoem "Woordelijs") is in 1914 in Jaarboek V van die Akademie opgeneem. Die eerste spelreëls (toe genoem "Spelregels") is op 8 September 1915 goedgekeur deur die Akademie (Jaarboek VI van 1915), waarna dit saam met die woordelys in 1916 in pamfletvorm uitgegee is. Die eerste Afrikaanse Woordelijs en Spelreëls is in 1917 in boekvorm uitgegee, met 'n tweede, hersiene druk wat in 1918 verskyn het.

Uitgawes van die spelreëls

Daar het tot dusver (2017) elf uitgawes van die AWS verskyn, waarvan die tweede uitgawe bloot 'n herdruk van die eerste was – dus in wese tien uitgawes.^[1]

Die 1917-AWS (eerste/tweede uitgawe)

Die Afrikaanse Woordelijs en Spelreëls van 1917 is geskryf deur T.H. le Roux, D.F. Malherbe en Johannes J. Smith, in opdrag van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Taal, Wetenskap en Kuns. Ander lede van die spellingkommissie sluit Jan F.E. Cilliers, J.D. du Toit, C.J. Langenhoven en Gustav Preller in.

Die voorwoord is in eenvoudige taal geskryf. Dit stel dat die AWS die vrug is van die werk van die Genootskap van Regte Afrikaners (gestig 1875). Dit is egter 'n vreemde stelling, aangesien die spelreëls grootliks verskil van dit wat deur die GRA gebruik is. Hierdie stelling word verder deur die vierde grondbeginsel van die 1917-AWS in twyfel getrek.

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling word soos volg uiteengesit:

Elke klank word deur 'n aparte letter voorgestel en geen onnodige letters word gebruik nie.
Dieselfde woord, voor- of agtervoegsel word so ver moontlik dieselfde gespel.
Die geskiedenis word net in ag geneem waar dit prakties moontlik is.
Daar moet so weinig moontlik van die Vereenvoudigde Hollandse Spelling (VHS) afgewyk word.
Die gebruiklikste uitspraak word as norm aanvaar.

Die GRA-spelling (ook genoem die Patriotsisteem) is kenmerkend in die wyse wat dit juis van die Vereenvoudigde Hollandse Spelling (VHS) afwyk. Vergelyk byvoorbeeld die GRA-spelling briif en briwe met die VHS brief en briewe, of waarhyd met waarheid. Dat daar so ver moontlik nie van die VHS afgewyk moet word nie, word verduidelik deur die stelling dat Afrikaans en Nederlands mekaar moet aanvul.

Die term "beskaaf" word so verduidelik: Dit wat gewoon is, is beskaaf, en dit wat ongewoon is, is onbeskaaf.

Die woordelysgedeelte bevat 15 680 inskrywings^[2] en 48 reëls.

Spelling en spelreëls

Reeds uit die voorwoord is dit duidelik dat hierdie Afrikaans redelik verskil met hedendaagse Afrikaans, sover dit die spelling betref. 'n Goeie voorbeeld hiervan is die gebruik van ij in plaas van y (vergelyk "Woordelijs" hierbo). Ander voorbeelde sluit in:

bajang (baie), als (as), sie (sien), hòm (hóm), daadlik (dadelik), solang (solank), ter goeder trouw, opbouwing.

Met die verskyning van die AWS het daar reeds vele wisselvorme vir sekere woorde bestaan. Die AWS maak duidelik onderskeid tussen aanvaarbare en onaanvaarbare vorme:

soveel x *suffel
vinnig x *vinnag
kinders x *kinners
nuws x die Nederlandse *nieuws

Die spelreëls van die AWS het veel te sê oor hoe vreemde en Nederlandse woorde verafrikaans moet word.

Vir die onderskeid tussen hypotese en simpatie geld die reël dat woorde van vreemde herkoms die y behou, maar ingeburgerde, alledaagse woorde 'n i kry. 'n Soortgelyke reël geld vir au x ou in woorde soos automaties. Die c, x en z word in vreemde woorde en eiename behou, byvoorbeeld café en Alexander.

Waar die VHS 'n th het wat as [t] uitgespreek word, verval die h in Afrikaans: *thee x tee, en *thermometer x termometer; maar thuis (tuis) word so gebou, omdat dit aan huis herinner.

Die ei naas ij word slegs as wisselvorme erken waar die VHS dit ook erken, dus slegs waar 'n betekenisverskil voorkom, byvoorbeeld leiden x lijden.

'n Vreemde reël is dat die verbuiging van breed breë is maar in die geval van 'n meervoud tree treeë. Nog 'n vreemde reël is die erkenning van drieklanke (naas tweeklanke of diftonge): eeu x eeou soos in leeou en sneeou.

Behalwe vir vreemde woorde soos dinee, word die i-klank as ie geskryf, byvoorbeeld wiel en artiekel.

'n Vreemde reël wat op verkleinwoorde van toepassing is, is die weglating van ë of e van sekere woorde, byvoorbeeld voël x vooltjie, reël x reeltjie, waens x waantjies, en leuen x leuntjie.

Verskeie wisselvorme word erken:

mogentlik x moontlik x molik
baiang x baje
môre x more
nôi x nooi

Volgens T.H. le Roux het die 1917-AWS ook 'n reël bevat wat lui dat die medeklinker na 'n swak beklemtoonde klinker nie verdubbel nie, byvoorbeeld bobiaan en frikedel. Hierdie reël het teen 1921 verval.

Die GRA-spellings *seuwe, *twede en *soveul word verwerp ten gunste van sewe, tweede en soveel. Hierby kan dus met reg gevra word op die AWS dan enigsins aanhang geniet het. Volgens C.J. Langenhoven word tweede in 1926 nog *twede gespel. Volgens die voorwoord van die 1918-AWS was daar baie kritiek op die 1917-AWS.

Die 1921-AWS (derde uitgawe)

Dieselfde skrywers as aan die 1917-AWS het aan die 1921-AWS gewerk, saam met D.B. Bosman. Die spelreëls het nie veel verander nie.

Lesers van die 1917-AWS het veral twee besware teen die werk gehad. Eerstens is daar gevoel dat daar te veel vryheid ten opsigte van vreemde woorde bestaan het. Tweedens is daar gevoel dat daar te veel wisselvorme is. Die rede vir hierdie beswaar hang saam met die standaard wat in skole probeer handhaaf is.

Spelling en spelreëls

Die taal in die voorwoord begin al lyk soos hedendaagse Afrikaans. Die enigste sake wat opval, is die gebruik van klae in plaas van kla, en 'n hoofletter- 'N aan die begin van 'n sin in plaas van 'n kleinletter- 'n.

In antwoord op die eerste beswaar val die stom w weg, sodat *opbouw (1917-spelling) byvoorbeeld nou as opbou geskryf word. Die ij word deurgaans met y vervang, en y in vreemde woorde word met i of ie vervang, soos byvoorbeeld *hypotese (1917-spelling) wat hipotese word.

Verder is die reëls oor deeltekens vereenvoudig. Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling is presies soos dit in 1917 was.

Die 1931-AWS (vierde uitgawe)

Hierdie uitgawe van die Afrikaanse Woordelys en Spelreëls lyk al meer soos die jongste uitgawe. Die woord *Suidafrikaanse word in hierdie uitgawe Suid-Afrikaanse gespel. Die 1931-AWS is saamgestel deur S.P.E. Boshoff, D.B. Bosman, T.H. le Roux en D.F. Malherbe.

In 1926 kry die Taalkommissie die opdrag om 'n nuwe AWS op te stel. In hierdie werk sou:

al die inkonsekwensies van die vorige AWS verwyder moes word;
meer tegniese en wetenskaplike terme opgeneem moes word; en
meer vryheid gegun moes word oor kwessies waar daar meningsverskil heers.

Interessant is dat punt 3 juis die teenoorgestelde gees weergee as wat in die 1921-AWS voorkom, naamlik dat persoonlike vryheid ten opsigte van verskille tot die minimum beperk moet word. Die skrywers lewer self kommentaar op punt 3 deur te sê dat 'n jong taal wel vryheid gegun moet word, maar dat dit nie in 'n bandeloosheid moet ontaard nie.

Die nuwe Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling is soos volg:

Spelling berus op die algemeenste en gebruiklikste uitspraak in beskaafde Afrikaans.
Die spelling moet by die Vereenvoudigde Nederlandse Spelling aansluit en nie sterk daarvan afwyk nie.
Dit moet so ver moontlik gelykvormig wees.

Let op dat daar nie meer van die VHS gepraat word nie, maar van Vereenvoudigde Nederlandse Spelling (VNS). Hiermee word bedoel die vereenvoudigde spelling, aanvanklik deur R.A Kollewijn voorgestel, en in Januarie 1904 deur die ZA Taalbond in Suid-Afrika aanvaar.

Spelling en spelreëls

Sakemense het besware gehad teen wisselvorme – hulle het eenvormigheid voorgestaan. Om hulle tegemoet te kom, het die skrywers besluit dat hulle slegs die minder bekende variant van 'n wisselvorm sal aanvaar. Om te illustreer:

eksamen x *examen
eksaminator x *examinator
eksamineer x *examineer
maar eksaminandus en examinandus word albei aanvaar.

Die reël het gesê dat vreemde woorde hul vreemde spelling mag behou, maar dat volkseie woorde verafrikaans moet word. Geskille het ontstaan oor wat presies met "vreemde" en "volkseie" woorde bedoel word. Om dit duideliker te probeer maak, het die AWS woorde in drie kategorieë opgedeel:

Woorde in alledaagse gebruik.
Wildvreemde woorde.
Woorde wat moeilik verafrikaans.

Woorde in klas 1 moes volgens spelling verafrikaans word, en woorde in klas 2 moes hul oorspronklike spelling behou.

Die 1931-AWS is juis vertraag as gevolg van die kwessie wisselvorme. Vroeër het die destydse Minister van Onderwys met die Spellingskommissie oorleg daaroor gepleeg. Sake wat uitgeklaar moes word was die keuse tussen au x ou, th x t, v x w, x x ks, en i x ie.

Dis interessant om te let dat in die voorwoord se taalgebruik tradiesie en in die woordelys famielies met ie geskryf word, maar grammatika met net 'n i. Ook interessant is dat beide botanikus en botanicus erken word, maar van historiesie x historici word gesê dat eersgenoemde 'n bastervorm is. Ander eienaardige inkonsekwensies sluit in dat die Nederlandse *slaven moes wyk vir die Afrikaanse slawe, maar dat die Nederlandse slavin steeds aanvaar word.

Weereens word verskeie wissevorme steeds erken, onder andere:

kin x ken, deuntjie x duintjie, bied x bieë x bie, droog x droë x dro, terg x terge x têre, giegel x giggel, skielik x skierlik, kriebel x kriewel, siklus x cyclus, nors x noors, novice x novise, Nu-Engels x Niew-Engels

By die spelreëls was ook vir die eerste keer 'n bylae oor leestekens. Hierdie bylae is deur A.C. Bouman opgestel.

Die 1937-AWS (vyfde uitgawe)

Die 1937-AWS is saamgestel deur S.P.E. Boshoff, D.B. Bosman, L.W. Hiemstra, T.H. le Roux en D.F. Malherbe.

Die 1953-AWS (sesde uitgawe)

'n Nuwe geslag taalkenners het op die toneel verskyn, soos die lys van opstellers weerspieël: S.P.E. Boshoff, S.J. du Toit, L.W. Hiemstra, Willem Kempen, T.H. le Roux, D.F. Malherbe en Johannes du Plessis Scholtz. Dis ook die eerste AWS waar daar nie Romeinse bladsynommers gebruik word nie (met die moontlike uitsondering van die vyfde uitgawe).

Die sesde uitgawe beweer op die heel eerste bladsy dat dit (die 1953-AWS) "... aansienlik van die vorige uitgawe(s) … [verskil]", en daar kan dus die afleiding gemaak word dat die vyfde uitgawe meer met die vierde uitgawe sou ooreenstem as met die sesde uitgawe.

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling is presies dieselfde as in die vierde uitgawe, behalwe dat daar by punt 2 melding van die oorsprong van die VNS gemaak word.

Spelling en spelreëls

Verskeie soorte woorde is van die woordelys geskrap, en hulle is in vyf groepe verdeel:

Eenvoudige woorde wat geen spelprobleme gee nie, byvoorbeeld boer en baan.
Samestellings en afleidings wat geen spelprobleme gee nie.
Sommige vreemde woorde, veral Franse woorde, wat nie in algemene gebruik is nie.
Verbuigings van byvoeglike naamwoorde wat geen spelprobleme gee nie.
Sommige wisselvorme, byvoorbeeld slegs botter en nie die Nederlandse *boter (wat in 'n hoër register was), word nie aanvaar nie. Volgens die 1931-AWS was wisselvorme welkom en dan moes die publiek self kies watter vorm hulle verkies; die 1953-uitgawe wou wegdoen hiermee.

By die woordelys is vier verbeteringe aangebring:

Meer tegniese, natuurwetenskaplike en vakterme. Daar word ook melding van die nuut gestigte Vaktaalburo gemaak.
Sekere eiename. Afrikaanssprekendes het blykbaar maklik gefouteer met byvoorbeeld Horatius x *Horace.
'n Lys afkortinge, wat in 1939 al afsonderlik uitgegee is.
'n Bladwyser (met ander woorde, 'n indeks).

Hiernaas is sommige spelreëls drasties gewysig. Baie woorde wat vroeër met 'n hoofletter geskryf is, word nou met 'n kleinletter gespel, byvoorbeeld sjampanje, swaap, boikot en turksvy. Dit blyk dat daar steeds onduidelikheid/probleme oor hierdie kwessie bestaan het, maar in die meeste gevalle is 'n kleinletter bo die hoofletter gekies, byvoorbeeld diesel en kiekie (foto).

Baie minder woorde word met 'n koppelteken geskryf, en klem word gelê op die aanmekaarskryf van woorde. Waar woorde aanmekaar geskryf word, is die reël op deeltekens ook vereenvoudig om die gebruik daarvan af te skaal. In die vorige AWS'e is slegs 'n lys van woorde wat aanmekaar geskryf moet word, aangegee, en onduidelikheid het ontstaan oor welke woorde dan los geskryf mag word. In die 1953-AWS is 'n lys van los én vas woorde gegee.

Wisselvorme wat in betekenis begin verskil het, is apart behandel en nie meer as wisselvorme geklassifiseer nie. Hieronder tel dalk x dadelik, bewerasie x bibberasie en fluweel x ferweel.

Wat wisselvorme betref, is wisselvorme in twee klasse verdeel:

Vreemde verafrikaansde woorde, byvoorbeeld chic x sjiek, en Tswana x Setsjoeana.
Woorde wat verskil in uitspraak het, byvoorbeeld ken x kin, en eienaardig x eigenaardig.

Sekere woorde behou hul vreemde spelling al is hulle in die taal ingeburger. So byvoorbeeld behou garage sy spelling, eerder as die verafrikaansde *gharaas of *gharaasj, bloot omdat laasgenoemde vreemder lyk as garage.

'n Vreemde geval van wisselspelling is by camouflage (die naamwoord) en kamoefleer (die werkwoord).

In die 1953-AWS word die geskil oor die i x ie eindelik opgelos. Vir hierdie doel word alle woorde verdeel in twee groepe:

Woorde met nieklassieke, Oosterse en inboorlingse herkoms; en
Woorde met klassieke en Romaanse herkoms. Woorde in groep 2 kry in oop lettergrepe slegs i. Voorbeelde is familie, siele en mielie. Daar is uitsonderings, meestal in Oosterse tale, byvoorbeeld derwisj, emir, okapi en sandhi.

Die 1964-AWS (sewende uitgawe)

Vir die eerste keer word die publikasie nie aan 'n redakteur toegedig nie, maar word bloot gesê dat "die Taalkommissie" die boek geskryf het. By die lede van die Spellingskommissie (nou die Taalkommissie genoem) is heelparty gevoeg, waaronder name soos Willem Kempen, H.J. Terblanche en H.J.J.M. van der Merwe. Vir die eerste keer word Tafelberg ook as uitgewer aangestel. Vanweë die kleur van die omslag van die boek, staan hierdie uitgawe algemeen bekend as die "Bruin Boek".

Die skrywers meen dat hierdie uitgawe weereens grootliks verskil van die vorige, en voer aan dat die taal baie gegroei het.

Plekname en eiename is grootliks uit die woordelys gelaat, omdat daar in 1948 en 1952 'n "Lys van Amptelike Plekname" gepubliseer is. Wat klassieke eiename betref, beweer die skrywers dat daar aan 'n lys gewerk word, maar dat die lys eers later "afgerond" en voltooi sou wees. Lesers sou dus vir 'n rukkie sonder klassieke eiename moes klaarkom.

Die woordelys toon 'n neiging om meer tegniese en natuurwetenskaplike terme in te sluit ten koste van vreemde woorde of woorde met 'n lae gebruiksfrekwensie. Die woordelysgedeelte bevat 26 102 inskrywings.^[2]

Wisselvorme ten opsigte van verbuigings (soos meervoud) is ook in die woordelys opgeneem, wat gemaak het dat die lys langer is. Omdat woordeboeke soms oor hierdie onderwerp verskil (byvoorbeeld meulenaars x meulenare), het die skrywers van die AWS dit goed geag om as finale gesag op te tree en uitsluitsel oor die saak te gee.

Die Taalkommissie let op dat die skeiding tussen "wildvreemde" woorde (wat nou as "woorde van vreemde herkoms" bekend staan) en "vreemde" woorde al baie vaag is, wat daarop dui dat die taal al meer volwasse is as twintig jaar tevore.

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling word effens anders geformuleer, maar dit kom op dieselfde neer. Beginsel 2 lui nou dat rekening gehou moet word met "die spelling wat vandag in Nederland erken word". Hierdie beginsel geld byna uitsluitlik vir die onderskeid tussen f x v en y x ei.

Spelling en spelreëls

By die spelling van vreemde woorde blyk die 1964-AWS baie meer streng en voorskriftelik te wees. Trouens, die meeste woorde van vreemde herkoms is so ver moontlik verafrikaans. So is *cheque deur tjek vervang om die verbuiging na tjekkie te vergemaklik. Ook word sjiek en nie *chic nie nou aanvaar. Selfs die gebruik van *camouflage naas kamoeflage en kamoefleer is ontmoedig.

In die debakel oor die skryfwyse (los of vas) van telwoorde is die handdoek ingegooi: "Die Taalkommissie vind geen beslissende taalkundige oorweging vir 'n reëling van die skryfwyse van telwoorde nie." Telwoorde kan dus los of vas geskryf word na eie keuse.

Sommige reëls is noukeuriger geformuleer in 'n poging om hul betekenis duideliker te maak. Ten spyte hiervan is daar steeds probleme met die formulering vir 'n reël oor los- en vasskryf van woorde. In baie grensgevalle word daar dus "'n mate van vryheid" gegee, en indien twee taalgebruikers sou verskil oor die vasskryf van 'n woord, albei korrek mag wees.

Die 1991-AWS (agtste uitgawe)

Dat hierdie uitgawe byna dertig jaar na die vorige verskyn, word duidelik weerspieël in die samestelling van die Taalkommissie. Byna geen name uit die vorige uitgawes word genoem nie. Onder die nuwe lede van die kommissie tel Francois Odendal, Johan Combrink, Louis Eksteen en Jarries van Jaarsveld. Vanweë die kleur van die omslag van die boek, staan hierdie uitgawe algemeen bekend as die "Blou Boek".

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling is wesenlik dieselfde, maar is anders geformuleer:

Die spelling van Afrikaans in die AWS is gebaseer op die klankstelsel van Standaardafrikaans.
Vormlik verwante woorde word, sover moontlik, gelykvormig gespel.
Die huidige spelling en skryfwyse van woorde word in 'n hoë mate bepaal deur die tradisie waarvolgens Standaardafrikaans geskryf en gespel word.

Die tweede beginsel het vroeër derde gestaan, en dis duidelik dat die Taalkommissie nou meer waarde heg aan estetika as aan purisme. Kritiek op die formulering van die beginsels is dat dit uiters vaag is. "Gelykvormig" beteken byvoorbeeld nie "eenders" soos in vorige uitgawes aangeteken is nie. Die feit dat die spellingtradisie van Standaardafrikaans en nie Nederlands nie as norm voorgehou word, kan gevaarlike kruisbestuiwing te weeg bring – reëls wat in vorige uitgawes aangeteken is, mag dalk meer gewig dra as heersende neigings, wat kan lei tot preskriptivisme as die reël nie meer met die werklike gebruik ooreenstem nie.

Om die AWS meer gebruikervriendelik te maak, is van meer fonetiese tekens gebruik gemaak, en al die reëls is herformuleer. Dit beteken nie dat die reëls verander het nie – bloot dat dit op 'n ander manier gestel word.

Hoewel vroeëre uitgawes sommige woorde opsetlik uitgelaat het om die lys so kort moontlik te hou, is die lys nou juis langer om verwarring uit te skakel. Woorde wat deur die Taalkommissie as verouderd of niestandaard beskou is, is uitgelaat, maar daar is ruim voor vergoed.

"Vir die eerste keer... verskyn daar... 'n toeligting" wat veronderstel is om die leser te leer hoe om die spelreëls te verstaan. Dis interessant dat ten spyte van die herformulering van reëls om dit meer verstaanbaar te maak, daar 'n behoefte aan toeligting voorsien is. Nietemin is die toeligting 'n groot hulp.

Die aantal tegniese woorde is verminder, omdat dit in tegniese woordeboeke nageslaan kan word. In die gees van die "Nuwe Suid-Afrika" het die Taalkommissie baie aandag gegee aan woorde in Afrikaans wat aan Afrikatale ontleen is.

Spelling en spelreëls

Die nuwe Taalkommissie bou voort op die beginsel van die ou Taalkommissie om soveel moontlik wisselvorme te skrap en woorde te verafrikaans. Tog is daar groter vryheid oor die los- en vasskryf van woorde:

hoof mediese beampte word nou naas hoof- mediese beampte erken, en so ook by samestellings soos Bloemfontein museum x Bloemfontein Museum x Bloemfontein-museum x Bloemfontein-Museum x Bloemfonteinmuseum

Die lede van die Taalkommissie is ten gunste van die gebruik van 'n punt by afkortings, in teenstelling met die moderne neiging om afkortings sonder punte te skryf.

Die gebruik van die gravis is byna uitgefaseer, en word slegs in woorde soos nè, appèl en hè gebruik. Uitdrukkings soos *òf...òf word nou óf...óf geskryf.

Die 2002-AWS (negende uitgawe)

Die 2002-uitgawe van die AWS is uitgegee deur Pharos Woordeboeke. Vanweë die kleur van die omslag van die boek staan hierdie uitgawe algemeen bekend as die "Reënboogboek".

Die lede van die Taalkommissie wat verantwoordelik was vir dié uitgawe, is Anton Prinsloo (voorsitter), Ernst Kotzé, Frikkie Lombard, Mariëtta Alberts, Johan Anker, Wannie Carstens, Anna Coetzee en Tom McLachlan. Hierdie lede (insluitende Johan Combrink (postuum)) ontvang almal in 2003 die C.J. Langenhovenprys vir Taalwetenskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns.

In die voorwoord word ook erkenning gegee aan Adelia Carstens, Johan Combrink, Leon de Stadler, Hans du Plessis, Louis Eksteen, Ilse Feinauer, Rufus Gouws, D.C. Hauptfleisch, Christo van Rensburg, Tony Links, Francois Odendal, Larry Pokpas, C.J. Scheffer, Joey Swanepoel, Piet Swanepoel, Jarries van Jaarsveld en Dirk van Schalkwyk.

Spelling en spelreëls

Sommige reëls van 1991 is weer omgekeer na die reëls van 1964 toe, terwyl daar ook "indringend aandag gegee (is) aan die verfyning en vereenvoudiging van die spelreëls" (Voorwoord, p. 7), veral gerig op die behoeftes van die taalpraktyk en die onderwys. Diensooreenkomstig is gepoog "om die reëls meer eksplisiet en uitvoerig te stel, en waar moontlik in eenvoudiger taal uit te druk" (Voorwoord, p. 8). Ook word die reëls in hierdie uitgawe alfabeties volgens opskrifte gerangskik (byvoorbeeld Afkappingsteken, Akuutteken, Deelteken, Diftonge, ensovoorts), en in 'n numeriese volgorde (byvoorbeeld Reël 1.1, 1.2, 1.3, ensovoorts).

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling is effens anders in die 2002-uitgawe as in die 1991-uitgawe geformuleer, maar bly in wese onveranderd. Dit word ook in hierdie uitgawe as 'n aparte afdeling (en nie as die eerste hoofstuk nie) aangebied.

Die woordelys en die afkortingslys is ook aansienlik uitgebrei, en eersgenoemde bevat aansienlik meer samestellings en afleidings as vroeër. Daar is egter ook heelwat woorde wat as verouderd of nie as standaard beskou word nie, geskrap.

Hierdie uitgawe bevat ook vir die eerste keer 'n Lys van Omgangsafrikaanse woorde.

Die 2009-AWS (tiende uitgawe)

Die 2009-uitgawe van die AWS is uitgegee deur Pharos Woordeboeke. Weens die kleur van die omslag van die boek staan hierdie uitgawe algemeen bekend as die "Groen Boek".

Die lede van die Taalkommissie wat verantwoordelik was vir dié uitgawe, is Mariëtta Alberts, Johan Anker, Madaleine du Plessis, Ernst Kotzé (voorsitter), Frikkie Lombard (sekretaris), Tom McLachlan (ondervoorsitter), Annél Otto en Gerhard van Huyssteen. Hierdie lede ontvang almal in 2009 die C.L. Engelbrechtprys van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns.

In die voorwoord van die 2009-AWS word ook erkenning gegee aan Wannie Carstens, Anna Coetzee, Anton Prinsloo en Elvis Saal.

Die vrystelling van die 2009-AWS het saamgeval met die eeufeesvieringe van die Akademie.

In 2011 het Pharos Woordeboeke, in samewerking met die Taalkommissie, 'n gratis aanlynweergawe van die woordelyste beskikbaar gestel.^[3]

Die woordelysgedeelte bevat 33 049 inskrywings en 355 reëls.

Spelling en spelreëls

Die reëls vir hooflettergebruik is vereenvoudig. Die lys van woorde uit die omgangstaal is verwyder uit hierdie uitgawe, en slegs enkele riglyne is behou om leiding te gee in die spelling van sodanige woorde.

In die samestelling van hierdie uitgawe word ook vir die eerste keer omvattend van tegnologie en korpus-gebaseerde inligting gebruik gemaak om 'n noukeuriger beeld van hedendaagse, formele Standaardafrikaans te gee.

Die 2017-AWS (elfde uitgawe)

Die 2017-uitgawe van die AWS verskyn honderd jaar ná die eerste uitgawe en staan daarom bekend as die eeufeesuitgawe. Weens die kleur van die omslag van die boek staan hierdie uitgawe algemeen bekend as die "Rooi Boek". Pharos Woordeboeke was weereens die uitgewer, en die 2017-AWS is daarom op 3 Augustus 2017 amptelik in die Naspersgebou in Kaapstad bekendgestel.

Die lede van die Taalkommissie wat verantwoordelik was vir dié uitgawe, is Herman Beyer, Frank Hendricks (ondervoorsitter), Sophia Kapp, Frikkie Lombard, Phillip Louw, Jana Luther, Marné Pienaar, Suléne Pilon (sekretaris) en Gerhard van Huyssteen (voorsitter).

In die voorwoord van die 2017-AWS word ook erkenning gegee aan die volgende oud-TK-lede vir hulle bydrae tot hierdie uitgawe: Mariëtta Alberts, Johan Anker, Madaleine du Plessis, Ernst Kotzé, Tom McLachlan, Annél Otto en Gerhard van Wyk.

Die volledige AWS word vir die eerste keer in 2017 deur Pharos Woordeboeke aanlyn beskikbaar gestel.

Die woordelysgedeelte bevat 34 077 inskrywings (± 18 400 meer as in 1917) en 457 reëls (408 meer as in 1917).

Die Tydskrif vir Geesteswetenskappe publiseer ook in 2017 'n spesiale uitgawe van die tydskrif wat handel oor die Taalkommissie en die AWS.

Spelling en spelreëls

Die belangrikste vernuwings in hierdie uitgawe van die AWS sluit die volgende in:

Bondige geskiedenis van die AWS (as deel van die voorwoord).
Gebruikersgids. Die verskillende afdelings in die AWS word uitvoerig toegelig aan die hand van voorbeelde.
'n Nuwe hoofstuk oor leestekens. Reëls vir die gebruik van leestekens word vir die eerste keer omvattend (91 reëls) in 'n hierdie uitgawe gedek.
'n Nuwe hoofstuk oor trappe van vergelyking. Die vorming van trappe van vergelyking is redelik sistematies en word vir die eerste keer in hierdie uitgawe bereël.
Nuwe bylaes:
- Lys van landsname met hulle geldeenhede en ISO-kodes
- Lys van geografiese name in die Ooste
- Lys van elemente in die periodieke tabel
- Die SI-stelsel: Gebruiksriglyne.

Die Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling word onveranderd gelaat, terwyl 'n aantal reëls bygevoeg, gewysig en geskrap word.

Nuut bygevoeg: opmerking (c) by 5.5; 7.18 tot 7.24; opmerking (d) by 9.3; opmerking (d) en (e) by 12.37; 13.1 tot 13.91; opmerking (e) by 15.6; 15.7; opmerking (d) by 15.26; opmerking (d) by 15.27; opmerking (b) by 15.28; 16.1 tot 16.8; opmerking (d) by 19.18.
Gewysig: 9.4 en 9.5; opmerking (b) by 9.7; 9.18 tot 9.21; 12.24, 12.25 en 12.27; 14.4.
Geskrap uit 2009-AWS: 16.4 (nou 14.7 en 17.11); 16.5 (nou opmerking (b) by 16.2).

Sien ook

Verwysings

↑ Die oorsig oor die AWS-uitgawes kom oorspronklik uit Samuel Murray se nieamptelike AWS-webwerf. Oorgeneem met toestemming.
↑ ^2,0 ^2,1 Eksteen, L.C. 1985. Die rol van die Akademie in die standaardisering van die Afrikaanse spelling. SPIL plus, 10:169-200.
↑ http://www.woordelys.co.za/

Eksterne skakels

Taalgids Geargiveer 6 Februarie 2020 op Wayback Machine, opgestel deur Tisa Viviers, 2018
Diacs and Quirks in a Nutshell – Afrikaans spelling explained (Nicky Grieshaber, 2011)
Argief met gedigitiseerde weergawes van die AWS
Afrikaanse Woordelys en Spelreëls (AWS), UPSpace

[1] Die oorsig oor die AWS-uitgawes kom oorspronklik uit Samuel Murray se nieamptelike AWS-webwerf. Oorgeneem met toestemming.

[:0-2] 2,0 ^2,1 Eksteen, L.C. 1985. Die rol van die Akademie in die standaardisering van die Afrikaanse spelling. SPIL plus, 10:169-200.

[3] ttp://www.woordelys.co.za/

[1]

[2]

[3]