Charles Robberts Swart

Charles Robberts Swart
1ste Staatspresident van Suid-Afrika
Ampstermyn 31 Mei 1961 – 1 Junie 1967
Eerste minister	Hendrik Verwoerd John Vorster
Voorafgegaan deur	Elizabeth II as monarg van Suid-Afrika
Opgevolg deur	Tom Naudé
9de Goewerneur-generaal van Suid-Afrika
Ampstermyn 11 Desember 1959 – 30 April 1961
Monarg	Elizabeth II
Eerste minister	Hendrik Verwoerd
Voorafgegaan deur	Lucas Cornelius Steyn (wnd.)
Opgevolg deur	Lucas Cornelius Steyn (wnd.)
3de Leier van die Volksraad
Ampstermyn 1955 – 1959
Voorafgegaan deur	Klasie Havenga
Opgevolg deur	Paul Sauer
Persoonlike besonderhede
Gebore	5 Desember 1894 Winburg, Oranje-Vrystaat
Sterf	16 Julie 1982 (op 87) Bloemfontein, Oranje-Vrystaat-provinsie, Suid-Afrika
Politieke party	Nasionale Party
Eggenoot/-note	Cornelia de Klerk
Kind(ers)	3
Alma mater	Universiteit van die Vrystaat Columbia Universiteit
Religie	Nederduitse Gereformeerde Kerk
Handtekening

Charles Robberts Swart (Winburg, 5 Desember 1894 – 16 Julie 1982) was die laaste goewerneur-generaal van die Unie van Suid-Afrika van 1960 tot 1961, en die eerste staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika, van 1961 tot 1967.

Kinderjare

C.R. Swart is gebore op die plaas Morgenzon in die distrik Winburg in die Republiek van die Oranje-Vrystaat. Hy was die seun van Hermanus Bernardus Swart en Aletta Catharina Swart (née Robberts). Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) is Swart se vader gevange geneem en is die jong seun saam met sy moeder en die ander kinders op die plaas in die konsentrasiekamp by Winburg aangehou tot die einde van die oorlog.

Swart was 'n skrander kind en het op dertienjarige ouderdom in Winburg gematrikuleer. Toe hy vyftien was, is hy as magistraatsklerk op Winburg aangestel, nadat hy as te jonk vir toelating tot 'n universiteit gereken is.

Studie en loopbaan in die onderwys en regte

Die 19 "Gesuiwerde" Nasionaliste wat in 1934 in die party gebly en nie met die Suid-Afrikaanse Party saamgesmelt het om die Verenigde Party te vorm nie. Agter van links na regs: S.P. le Roux, R.A.T. van der Merwe, F.C. Erasmus, P.J.H. Luttig, J.J. Haywood. Tweede ry van agter: L.J. Vosloo, dr. N.J. van der Merwe, ds. D.F. Malan, adv. J.H.H. de Waal, A.L. Badenhorst. Derde ry: P.O. Sauer, dr. Karl Bremer, adv. J.G. Strijdom, ds. C.W.M. du Toit. Voorste ry: J.F. van G. Bekker, adv. C.R. Swart, W.B. de Villiers, C.H. Geldenhuys, G.P. Steyn.

In 1910 het hy aan die Grey-universiteitskollege (later die Universiteit van die Oranje-Vrystaat) ingeskryf waar hy in 1912 'n B.A.-graad behaal het. Ná sy aanvanklike studie het hy van 1914 tot 1915 onderwys gegee op Ficksburg. Tydens die 1914-rebellie is hy in hegtenis geneem en het hy twee keer voor die militêre raad verskyn op 'n aanklag van spioenasie en dat hy van plan was om aan te sluit by die rebelle. Hy is later vrygelaat en toegelaat om aan te hou onderwys gee, maar is onder huisarres geplaas.

Van 1915 tot 1918 het Swart sy studie in die regte voortgesit en in 1918 'n LL.B. behaal terwyl hy ook as sekretaris van die eksamenraad van die Oranje-Vrystaat opgetree het. In 1918 het hy 'n regsassistent vir die Bloemfonteinse munisipaliteit geword. Van 1919 tot 1948 het hy as advokaat in die Hooggeregshof in Bloemfontein gewerk terwyl hy 'n deeltydse dosent in die regte aan die Grey-universiteitskollege en in landboureg aan die Glen-landboukollege (1918–1921) buite die stad was.

Van 1921 tot 1922 het hy aan die Columbia-universiteit in die VSA vir 'n diploma in joernalistiek studeer. Tydens sy verblyf in die VSA het hy 'n boheemse lewe gelei en onder meer op parkbankies geslaap, op straathoeke gesing om geld te verdien en selfs in 'n rolprent opgetree. In 1921 het hy Die Burger by die Wêreldontwapeningskongres in Washington verteenwoordig waarna hy 'n studietoer van die VSA, die Verenigde Koninkryk, Nederland en België onderneem het.

Politieke loopbaan

Die Suid-Afrikaanse kabinet in 1958. Voor: dr. Eben Dönges, Paul Sauer, dr. Hendrik Verwoerd, dr. E.G. Jansen, adv. C.R. Swart, adv. Eric Louw. Agter: J.J. Serfontein, M.D.C. de Wet, dr. A.J.R. van Rhijn, sen. Jan de Klerk, Ben Schoeman, P.K. le Roux, adv. F.C. Erasmus en Tom Naudé.

As 'n stoere republikein was hy lid van die Nasionale Party (NP) sedert die stigting daarvan in 1914. In 1919 het hy hoofsekretaris van die party in die Vrystaat geword en in 1920 staan hy vir die party in Bloemfontein-Wes in die provinsiale verkiesing. In 1923 wen hy die kiesafdeling Ladybrand vir die Nasionale Party en verteenwoordig dié setel vir die volgende vyftien jaar. In die Unie-Volksraad word hy hoofsweep van die Nasionale Party. Hy verloor sy setel in die 1938-verkiesing.

Ná die samesmelting van die NP onder J.B.M. Hertzog met die Suid-Afrikaanse Party (SAP) onder Jan Smuts, sluit hy in Desember 1934 by die Gesuiwerde Nasionale Party (GNP) van dr. D.F. Malan aan. In 1935 word hy tot die Federale Raad van die GNP verkies en tot hoofsweep van die Vrystaat. Swart was, soos die meeste van sy partygenote, lid van die Afrikaner-Broederbond (AB). Swart het ook lid van die Ossewabrandwag (OB) geword kort ná die stigting daarvan in Februarie 1939. Swart bedank egter later weens die OB se reaksionêre beleid en antiparlementarisme.

Swart was betrokke by die samesprekings met Hertzog na dié se breuk met Smuts in 1939 oor die neutraliteitsvraagstuk tydens die Tweede Wêreldoorlog. Die samesprekinge het gelei tot die vorming van die Herenigde Nasionale Party, wat later as die Nasionale Party sou bekendstaan.

Hy is as minister van justisie aangestel toe die NP in 1948 aan bewind kom en was in dié rol verantwoordelik vir wetgewing wat die magte van die Suid-Afrikaanse Polisie versterk het om anti-apartheidsaktiwiteite te onderdruk.

Swart is in 1960 as goewerneur-generaal aangestel. Soos sy voorganger, dr. E.G. Jansen, het hy geweier om die eed van trou aan Koningin Elizabeth II af te lê of die seremoniële uniform van die amp te dra. In 'n referendum later daardie jaar onder die wit minderheidkiesers is 'n regeringsvoorstel aanvaar om 'n republiek te stig. In 1961, ná die ondertekening van die nuwe republikeinse Grondwet wat deur die parlement aanvaar is, het hy die Britse koningin gevra om hom van sy pos te onthef en het die parlement hom tot staatspresident verkies, die nuwe pos wat die Britse monarg en die goewerneur-generaal as seremoniële staatshoof vervang het.

Hoewel hy tot 'n sewe-jaar-termyn verkies is, het Swart slegs ses jaar gedien toe hy in 1967 aftree. Hy is in 1982 oorlede. Swart was algemeen bekend as "Blackie", van die Engelse woord vir swart.

Verwysings

Voorafgegaan deur Lucas Cornelius Steyn (wnd.)	Goewerneur-generaal van Suid-Afrika 1959–1961	Opgevolg deur Lucas Cornelius Steyn (wnd.)
Voorafgegaan deur Nuwe amp	Staatspresident van Suid-Afrika 1961–1967	Opgevolg deur Tom Naudé (wnd.)