Levi Eschkol

Dr Levi Eschkol (hebräisch ‏לוי אשכול‎, ursprünglig Levi Schkolnik; * am 25. Oktober 1895 z Oratiw im Guwernemänt Kiew im Russische Riich, hüte Oblast Winnyzja, Ukraine; gstorbe am 26. Februar 1969 z Jerusalem), isch vo 1963 aa dr dritt Ministerbresidänt vo Israel gsi.

Lääbe und Wärk

Dr Levi Eschkol isch 1895 in dr Ukraine, wo denn zum Russische Riich ghöört het, uf d Wält cho. Si Familie isch vermööglig und religiöös gsi, d Mueter eender uf dr Site vo de Chassidim, dr Vater vo de Mitnagdim. As Chind isch er uf e dradizionelli Schuel gange, wo religiöös brägt gsi isch (sog. Cheder) und spööter uf s Hebräische Gümnasium z Wilna. Im Joor 1914 isch dr Eschkol uf Palestina, wo denn no Däil vom Osmanische Riich gsi isch. Im Erste Wältchrieg het er in dr Jüüdische Legion uf dr Site vo dr Britische Armee dient. Noch em Ändi vom Chrieg het er bi dr Gründig vom Kibbuz Degania B mitghulfe und isch isch dört bald Schatzmäister und Wirtschaftsblaner worde. Vo 1921 aa het er e Hufe Iirichdige vo dr Gwärkschaft Histadrut gründet und gläitet. 1922 isch er uf Öiropa zum Waffe chaufe und isch vo dr Bolizei z Wien verhafdet worde. Er isch meereri Wuche in Undersuechigshaft gsässe wäge illegalem Waffechauf. Er het Mekorot gründet, en Organisazion, wo d Wasserversorgig vo de jüüdische Siidlige sicher gstellt het, und isch vo 1937 bis 1951 deren iire Diräkter gsi. 1934 isch er bim Abschluss vom Ha’avara-Abkomme drbii gsi, wo d Überwiisig vo jüüdischem Kapital us em nationalsozialistische Dütschland uf Palestina greeglet het. 1940 isch er e Mitgliid vom nazionale Kommando vo dr Hagana worde, het deren iiri Finanzabdäilig gläitet und die illegali Brodukzioon vo Waffe organisiert. Vo 1948 bis 1963 het er d Siidligsabdäilig vo dr Jewish Agency gläitet.

1951 isch dr Levi Eschkol zum erste Mol as Mitgliid vo dr sozialdemokratische Mapai in d Knesset gweelt worde. Er isch Landwirtschaftsminister worde und 1952 as Noochfolger Elieser Kaplan, wo gstorbe isch, Finanzminister. In deene Joor isch er für en Usbau vom nazionale Wassersüsteem bekannt worde. Kritiker häi em in de 1950er Joor für d Feeler bi dr Ufnaam vo Iiwanderer d Schuld gee.^[1]

1960 isch er Mitgliid vom Kabinettusschuss worde, wo dr Pinchas Lavon vo dr Verantwortig in dr Lavon-Affäre entlastet het, aber e baar Möönet spööter het er im Lavon si Entlassig as Generalsekretär vo dr Histadrut understützt und het sich in de Joor druf Müeh gee, d Krise mit em David Ben Gurion zun ere guete Löösig z füere. Wo dr Ben Gurion schliesslig 1963 as dr israelisch Ministerbresidänt het müesse zruggdräte, isch dr Eschkol zu sim Noochfolger as Brömiee und Verdäidigungsminister gweelt worde. Dr Ben Gurion het Druck uf en gmacht, d Lavon-Affäre witerzundersueche, dr Eschkolhet aber nid welle.^[1] Dr Eschkol isch vom amerikanische Bresidänt Lyndon B. Johnson iiglaage worde und het as erste israelische Ministerbresidänt in de Veräinigte Staate e Bsuech gmacht. D USA häi druf aagfange, Israel bedütendi Mänge vo Waffe z verchaufe, aber bis zum Säggsdaagchrieg isch Frankriich dr wichdigst Waffelieferant vo Israel bliibe. Under em Eschkol het Israel 1965 zum erste Mol diplomatischi Kontakt mit dr Bundesrepublik Dütschland ufgnoo. Er het kulturelli Kontakt mit dr Sowjetunion aagstoosse und dorum häi e baar jüüdischi Sowjetbürger däfe usräise. Vo 1963 bis 1967 isch er au Verdäidigungsminister gsi, und het wääred dr Krise im Säggsdaagchrieg im Ben Gurion si Bardei Rafi und im Menachem Begin si Bardei Gachal iiglaade, sich ere „Regierig vo dr Nazionale Äihäit“ aazschliesse. Verdräter von ere hertere Linie wie dr Begin und dr Mosche Dajan häi druf groosse Iifluss uf d Politik überchoo, au wenn dr Eschkol dr Jigal Allon vorzooge hät.

Noch em Säggsdaagchrieg isch dr Eschkol d Hauptfigur bi dr Gründig vo dr Awoda, dr israelische Aarbetsbardei, gsi, wo us dr Fusion vo Mapai, Achdut Haawoda/Poale Zion und Rafi im Januar 1968 entstande isch. Dr Eschkol isch bis zu sim blötzlige Dood im Februar 1969 iir Vorsitzend gsi.