Martin vo Tours

Dè heilige Martin am Bòsler Münschter

Dr Martin vo Tours (latiin. Martinus, * um 316/317 z Savaria, römischi Provinz Pannonia prima, hüt Szombathely, Ungarn; † 8. November 397 z Candes bi Tours z Frankrych) isch dè dritte Bischof vo Tours gsi. Er isch ein vo dè bekannteschtè Heiligè vo dè katholischè Kirchè un wörd au i dè orthodoxè, anglikanischè sowiè dè evangelischè Kirchè voeert.

Luèg au: Sankt Martin

Läbbè

Brunnè, wo im Martin vo Tours i sinèrè Geburtsschtadt Szombathely gwidmet isch

Details übber m Torbogè vom Höchschter Schloss: Dè Hl. Martin deilt sin Mantel

S Begräbnis vom heiligè Martin
(Basilika San Francesco, Assisi, Simone Martini, 1322/26)

Martin vo Tours, geborè im Johr 316 odder 317 als Martinus (abgleitet vom Chriègsgott Mars), isch als Sohn von èm römischè Milidärtribun z Pannoniè im hütigè Ungarn uffgwachsè. D Jugend hèt er z Pavia vobrocht, dè Heimèt vo sim Vater z Obberitaliè, wo nèr èrschtmòls mit èm Chrischtèdum in Berüürig chò isch. Im Aalter vo zee Johr isch er i d Gruppè vo dè Katechumenè, dè Daufbewerber, uffgnõ worrè. Gèg sin Willè hèt dè Martinus sich èm Gebot vo sim Vater beugt, wellè sèlbscht als Milidärtribun diènt hèt, un hèt è Milidärlaufbaan ygschlagè. Als Sohn von èm römischè Offizyr isch er nõch dè Beschtimmigè vom Diokletian gsetzlich zum Milidärdiènscht vopflichtet worrè. Im Aalter vo 15 Johr isch er zu dè Lybwachè vom Kaiser Konschtantin II. nõch Mailand yzogè worrè, wo zu dèrè Zit d Residenz vo dè weschtlichè römischè Rychshälfti gsi isch. Wôrend dè Kämpf zwûschè Römer un Alemannè z Galliè, èm hütigè Frankrych, un spôter au jensits vom Rhy, in wellènè Martinus unter m Kaiser Julian diènt hèt, hèt sich sin Glaubè vodüèft. Vor nèrè Schlacht gegè diè aaruckendè Germanè i dè Nôchi vom Heerlager vom Civitas Vangionum, im hütigè Worms, hèt dè Martinus als Offizyr vom römischè Bsatzigsheer d Deilnaam mit èm Hywys voweigerèt, er sig vo dört aa nimmi dè miles Caesaris, èn Soldat vom römischè Kaiser, sondern èn miles Chrischti, Soldat Chrischti, un hèt um sini Demission uss èm Armeediènscht betè. Sell isch ym lang voweigerèt worrè, un asè isch er èrscht 356 nõch dè Ableischtig vo sinèrè 25-jöhrigè Diènschtzit im Aalter vo 40 Johr vom Julian uss èm Heerdiènscht entlõ worrè.

Im Aalter vo 36 Johr isch er 351 von Hilarius, èm spôterè Bischof vo Poitiers, tauft worrè. Nõchdèm er nõch sim Milidärdiènscht einigi Zit bi ym glernt gha hèt, isch er als Einsidler uff d Inslè Gallinara bi Genua gangè. Bald abber sin ym vill Aahänger gfolgt, druffhy hèt er sell Läbbè widder uffgää. Er isch z sinerè Muètter nõch Pannoniè zrugg gangè, disell hèt er zum christlichè Glaubè bekeert. Aaschlièßend hèt er sich nommòl nõch Galliè begää. Dört hèt er z Ligugé s èrschti Kloschter vom Ōbedland gründet. Im Johr 375 hèt er i dè Nôchi vo Tours s Kloschter Marmoutier gründet. Bald hèt er dè Liborius, dè Bischof vo Le Mans, kennègleert. Mit ym hèt èn è läbbenslangi Fründschaft vobundè, und er hèt im sterbendè Liborius im Juni 397 s Sakrament vo dè Krankèsalbig gschpendet.

Martin isch s Bindeglyd zwûschè Rom un èm Frankèrych gsi. Er hèt als asketischè Mönch s spätantike Ideal von èm Bischof odder Prièschter dargschtellt. Als Nothelfer un Wundertäter isch dè Martin schnèll i dè gsamtè Touraine bekannt gsi. Am 4. Juli 372 isch er zum Bischof vo Tours gweit worrè. Statt i dè Stadt z läbbè, hèt er lièber i dè Holzhüttè vor dè Stadtmuèr gwoont, wo abaer scho zu sinè Läbzitè s Kloschter Saint-Martin de Ligugé entstandè isch. Er hèt d Chrischtianisyrig vo dè Landbevölkerig durch d Errichtig vo Pfarreiè gfeschtigt. Allerdings sin selli vill größer wiè moderni Pfarreiè gsi. Martin hèt sèlbscht nu sechs, sin Nõchfolger hèn bis zum Èndi vom 5. Johrhundert nu 14 witeri Pfarreiè gründet. S Bischtum Tours hèt um s Johr 500 nu ca. 20 Pfarreiè umfasst.

Als dè Martin z Tryr gsi isch, hèn d Gegner vom häretischè Bischof Priscillian vo Ávila desell z Tryr bim Kaiser Magnus Maximus aaklagèt. Uff Betrybè vom Martin hèt dè Maximus dè Brozèss beendet, hèt èn abber nõch dè Abreis vom Martin uss Tryr widder uffgnõ un dè Priscillian 385 zum Tod vourteilt. Als Martin vo dè Hyrichtig erfaarè hèt, hèt er bim Kaiser Maximus ebbèso wiè dè Ambrosius von Mailand un Siricius von Rom scharf gegè sell Vorgòò broteschtyrt.

Als dè Martin 386 nõch Tryr chò isch, um sich bim Maximus für zwei Aahänger vom Kaiser Gratian, wo 383 dötet worrè isch, yzsetzè, hèt er dè Bischöf um Ithacius, wo d Verurdeilig vom Priscillian betribbè odder billigt gha hèn, d eucharistischi Gmeinschaft voweigerèt. Uff Drohungè vom Kaiser, sowoll mit dè Vofolgig vo dè priscillianischè Gruppè als au rächtgläubigè, mit Martin vobundenè asketischè Gruppè aazfangè, hèt dè Martin sich dezuè bewegè lõ, diè eucharistischi Gmeinschaft mit dè beteiligtè Bischöf zmindescht wôrend dè Bischofsweihi vom Tryrer Bischof Felix widder uffznää.

Am 8. Novembèr 397 isch dè Martin im Aalter vo 81 Johr uff ènèrè Visitè z Candes, è Stadt vo sim Bischtum, gschtorbè. Er isch am 11. Novembèr z Tours unter großer Aateilnaam vo dè Bevölkerig bygsetzt worrè.

Hagiographischi Übberliferig

Dè heilige Martin un dè Bèttler
(El Greco, 1597/99, National Gallery of Art, Washington D.C.)

Moderni Edelschtaalskulptur vom heiligè Martin vor dè Martinusschule i dè Meenzer Altschtadt

Ab 334 isch dè Martin als Soldat bi dè Kavallery vo dè Kaiserlichè Gardè z Amiens stationyrt gsi. D Gardischtè hèn übber m Panzer d Chlamys, èn wyßè Übberwurf uss zwei Deil drait, wo im obberè Berych mit Schaffell gfüèterèt gsi isch. In nahezu allnè künschtlerischè Darschtelligè isch er allerdings mit èm rotè Offizyrsmantel (lat.: Paludamentum) abbildet. An èm Winterdaag isch dè Martin am Stadttor vo Amiens èm arm Maa begegnet, wo nüt am Leib drait hèt. Ußer sinè Waffè un sinem Milidärmantel hèt dè Martin nüt bi sich ghaa. In èrè barmherzigè Daat hèt er sin Mantel mit èm Schwert voschnittè un è Hälfti im Armè gää. I dè nägschtè Nacht sig ym denn im Traum dè Chrischtus erschinnè, mit èm halbè Mantel aazogè, wo dè Martin im Bettler gää ghaa hèt. Im Sinn vom Mt 25,35–40  – „Ich bin nackt gewesen und ihr habt mich gekleidet … Was ihr getan habt einem von diesen meinen geringsten Brüdern, das habt ihr mir getan.“ – hèt sich dè Martin dört als Jünger Jesu erwisè.

Schu gly sin èn Huufè Legendè mit Beschrybigè von im Martin sinè Wunder ufftaucht. Es sin ym byschpillswys Totenerweckigè zuègschribbè worrè. È witeri Übberliferig besait, dass Martin im Johr 371 i dè Stadt Tours vo dè Ywopner zum Bischof ernannt wörrè hèt söllè. Dè Martin hèt sich als unwürdig für sell Amt taxyrt, drum hèt er sich in èm Gänseschtall voschtegglèt. Diè Gäns hèn sich uffgregt un yn asè vorõtè, dõrum hèt er muèsè s Amt vom Bischof anää. Dõdevò hèt sich dè Bruuch vo dè „Martinsgans“ abgleitet.

Voehrig

Dr Sulpicius Severus, èn Wäggfährte vum Martin, hèt um 395 diè maßgeblichi Vita übber dè Heilige gschribe. Selli Läbbensbeschrybig hèt im Früèmittelaalter im Berych vo dè frängischè Rychskirchè un drübber usè au i dè Weschtkirchè als è Vorlaag für diè Heiligè bzw. Heiligèvitè, wo ym gfolgt sin, ggulte. Sell isch im Umschtand z verdankè, dass dè Martin als Heiligè a dè Schwellè vo dè Antikè zum Mittelaalter èn natürlichè Tod gschtorbè isch, also kein Märtǜrer gsi isch wiè fascht alli Heiligè vor ym, un sini Läbbensbeschrybig è Byschpill für è vorbildlichs Läbbè abgää hèt.

Èn wichtigè Förderer vo dè früèmittelaalterlichè Martinsvoehrig isch dè Gregor von Tours gsi, dè Nõchfolger uff èm Bischofssitz vo Tours. Er hèt d Schrift vir Bücher übber d Wunder vom Heiligè Martin vofasst un schilderèt i sinèrè Gschicht s Frankèrych un d Biography vom Heiligè. Dè Frankèkönig Chlodwig hèt dè Martin zum Nationalheiligè un zum Schutzherr vo dè fränkisch-merowingischè Könnig erhobbè.

Im Martin sin Mantel (latynisch cappa) ghört sit dè Merowingerzit zum Kronschatz vo dè fränkischè Könnig un isch mit irem Hof vo Uffenthaltsort zu Uffenthaltsort greist. Uffbewahrt isch si hüüfig in chlynerè, als Kirchèruum diènendè Lokalitätè worrè, wo denõch au als Kapellè bezeichnèt worrè sin. Diè Geischtlichè, wo d Cappa begleitend hèn, d Kapellaan, hèn au s Amt vo dè Hof- un Urkundèschryber wòrgnõ, well si läsè un schrybè hèn chönnè, sell nebbè irè seelsorgerischè Pflichtè. Dõdruus hèt sich au dè Nammè Hofkapellè erklärt, wo für diè königlichi Kanzlei vom Frankèrych stòt.

Grab vom Heiligè Martin i dè Krypta vo dè neobyzantinischè Kirchè vo Saint-Martin de Tours

Im 19. Johrhundert hèt d Martinsvoehrig z Frankrych è neui Blüètè erfaarè, beyflusst vo allem durch antirepublikanischi Strömigè im Katholizismus vo sellèrè Zit. Joseph Hippolyte Guibert, Bischof vo Tours (1857–1871), hèt d Voehrig vom Heiligè gfördert un hèt im Johr 1860, nõchdèmm bim Schaffè am Grabbau dè Heilige widderentdèggt worrè isch, dè Architèkt Victor Laloux mit èm Bau von èrè neuè Basilika a sellèrè Stell beuffdrait.

Martin isch dè Schutzbatron vo Frankrych un dè Slowakei. Er isch als Landesbatron vom Burgèland un als Batron vo dè Stadt Mainz, èm Eichsfäld sowiè als Batron vom Mainzer Dom voehrt worrè. Ebbèso zyrt er s Wappè vo villnè Ort. Er isch zuèsätzlich dè Nammensgäbber un Schutzbatron vom St. Martin Ordè, ènèrè international tätigè Hilfsorganisation. Uff yn beruèft sich au d Prièschtergmeinschaft St. Martin, wo 1976 z Genua als Zämmèschluss vo katholischè Prièschter gründet worrè isch; selli Voeinigung isch hüt hauptsächlich in französischè Pfarreiè dätig.

Uffgrund vo sinèrè Vita isch dè Heilige Martin dè Schutzheilige vo dè Reisendè un dè Armè un Bettler sowiè dè Riter, im witerè Sinn au vo dè Flüchtling, Gefangenè, Abschtinenzler un dè Soldatè. Sin Gedenkdaag isch dè 11. Novembèr.

Nammensdaag

Dè Nammensdaag vom Heiligè keit uff dè 11. Novembèr (Martinsdaag), dè Daag vo Begräbnis vom Martin. Zaalrychi Buèrèreglè für sellen Kalenderdaag drèffèd Uussagè übber d Witterigssituation vom kommendè Winter:

• Hèt Martini èn wyßè Bart, wörd dè Winter lang un hart.
• Wenn am Martini Nèbbel sin, wörd dè Winter meischtens lind.

der Sankt Martin vo Tours mit dè Gans (si Attribut) z Waldsee

Bruuchdum

Dè Martinstag wörd in villnè Gebièt mit Umzüüg un anderem Bruuchtum begangè. Well im Martin sin Lychnam in èrè Lichterbrozèssion mit ènèm Boot gu Tours übberfüürt worrè isch, fyèred vo allem d Kindergärtè è „Laternèfäscht“ mit Laternèlaufè. Au i dè Dütschschwiz isch sellè Bruuch als „Rääbèlièchtli-Umzug“ bekannt. In villnè Regionè vo Dütschland gôn Chind èm Heischè-Bruuch vom Martinssingè nõch. Im Oschtè vo Öschterrych un dè benõchbòrtè Deile vo Ungarn un dè Slowakei sowiè z Sǜdschwedè wörd am 11. Novembèr traditionèll d Martinsgans als Feschtmaal voschpisè.

Well dè Martinsdaag mit kirchlichè Fäscht un Umzüüg vobundè gsi isch, isch er in villnè Gegendè vom Rhyland als Chilbidaag è Daag vo ökonomischer Bedütig: Aafang Novembèr isch s büèrliche Wǜrtschaftsjohr endgültig z Ènd, Pachtè un Zys isch uuszallt un Vodrääg abgschlossè, erneuerèt un uffglöst worrè. Zaalrychi aalti Urkundè hèn oft dè Martinsdaag als Zyl- un Zalldaag beschtimmt, s „Gschäftsjohr“ hèt sozsägè vo St. Martin zu St. Martin duèrèt.

Bi dè Evangelischè vobindet sich dè Martinsbruuch au mit èm Gedenkè a dè Martin Luther, wellè am 11. Novembèr tauft worrè isch, öppè bi dè Martinsfyèr z Erfurt.

Attribute

Dè Hl. Martin wörd entweder als römischè Soldat uff èm Ross bräsentyrt, wôrend er sin Mantel deilt hèt, odder er wörd als Bischof mit dè ikonografischè Attribùt vom Rad odder der Gäns abbildet.

s Ortswappè vo dr Gmeind Flims

Heraldik

Im Wappè isch dè Martin vo Tours è «eifachi Figur». Er isch ein vo dè Heiligè, wo i dè Heraldik für d Religion i dè Wappèkunscht stòt.

Er wörd ritend dargschtellt, wiè nèr mit èm Schwèrt èn Mantel voschnyded, vor im knûèd èn Bittschteller. Èn Heiligèschy um dè Grind erhöht d Wärtigkeit vo dè ritendè Person, isch abber mèngmòl i reformatorischè Gebièt wäg glõ worrè.

È Uuswaal vo Wappè, in dènnè er dargschtellt wörd, git s i dè Lischtè vo Wappè vom Martin vo Tours.

Kulturwäg vom Europarõt

S Aadenkè an Martin vo Tours wörd sit 2005 durch dè Kulturwäg vom Europarõt vokörperet.

Ortsnämmè un Patroziniè

• Sankt Martin
• Saint-Martin, Saint Martin (französisch, änglisch)
• San Martino (italiènisch)
• Sveti Martin (kroatisch)
• Szent Márton (ungarisch)
• Prièschtergmeinschaft St. Martin
• Martinskirchè, Martinsdom
• Martinsschuèl
• Martinskrankèhuus
• Martinsdorf, Gmeind Geweinsdal (Öschterrych)
• Martinsschtei (Rhyland-Pfalz, Dütschland)
• Diözesè Rottèburg-Stuègètt un Rottèburger Dom St. Martin
• Martinuswäg i dè Diözeè Rottèburg-Stuègètt

Literadur

• Adriaan Breukelaar: Martinus von Tours. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 5, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-043-3, Sp. 949–955.
• Andreas Drouve: Der heilige Martin. Patron der Armen – Vorbild der Nächstenliebe. Lahn-Vplaag, Kevelaer 2011. ISBN 978-3-8367-0770-1.
• Joachim Drumm (Hrsg.): Martin von Tours. Der Lebensbericht von Sulpicius Severus, Oschtfilderè 1997.
• Jacques Fontaine: Vérité et fiction dans la chronologie de la Vita Martini. In: Studia Anselmiana 1961, S. 189–236.
• Martin Happ: Alte und neue Bilder vom Heiligen Martin. Brauchtum und Gebrauch seit dem 19. Jahrhundert. Böhlau, Köln 2006, ISBN 3-412-05706-1.
• Martin Heinzelmaa: Martin von Tours. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Uflag. Band 19, Walter de Gruyter, Berlin / New York 2001, ISBN 3-11-017163-5, S. 365–369.
• Roman Mensing: Martin von Tours. Patmos, Düsseldorf 2004. ISBN 3-491-70380-8.
• Clare Stancliffe: St. Martin and his hagiographer. History and miracle in Sulpicius Severus, Oxford 1983.

Luèg au

• Martinsdaag

Weblinggs

 Commons: Martin von Tours – Sammlig vo Multimediadateie

• Martin von Tours Artikel vom Joachim Schäfer im Ökumenische Heiligelexikon
• Über 1600 Jahre Verehrung des heiligen Martin von Tours uf heiliger-martin.de
• Martinus - Soldat und Christ uss dè Luègi vo Hischtoriker uf uni-tuebingen.de
• Sankt Martin Kirchè i dè Wält uf viasanctimartini.eu
• Sulpicius Severus (um 420): Leben des hl.Bekennerbischofs Martinus von Tours (Martinsvita) uf unifr.ch

Einzelnõchwys

Vorgänger Liborius

Bischof vo Tours 371–397

Nochfolger Brictius

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Martin_von_Tours“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.