AÜ İLEF Yıllık (Sinema ve Televizyon Özel sayı: Mahmut tali Öngören'e Armağan), 2001
AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünde 1998 yılında tamamladığım "Bağımsız Prodüksiyon Şirketleri Üzerin... more AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünde 1998 yılında tamamladığım "Bağımsız Prodüksiyon Şirketleri Üzerine bir İnceleme" başlıklı tezden üretilmiş bir makaledir. Ticari yayıncılığın henüz görece çok yeni olduğu bir dönemde birbiri ardınca yayıncılığa başlayan bu kuruluşları, bağımsız yapımcılar ve stüdyolarla ilişkilerini ve bağımsız yapım pratiğinin bu süreçteki rolünü değerlendiren tarihsel bir çalışmadır.
Cinayet’i Eve Getirmek:
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
... more Cinayet’i Eve Getirmek:
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
Öz
Yerli televizyon draması Türkiye televizyonlarının en dikkat çekici üretimleri arasındadır. Türkiye’de, televizyon drama üretiminin kırk yılı aşkın tarihinde, tarihsel ya da edebi kaynaklardan ve yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ve yeniden yapımlar yerli programcılığın toplam üretiminin kayda değer bir kısmını oluşturur. Yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ya da yeniden yapımlar orijinal programdan çeşitli bakımlardan farklılık gösterir. Bu farklılıklar önemli ölçüde kültürel boyuttan kaynaklanır. Uyarlamaların ya da yeniden yapımların karşılaştırmalı analizi genellikle kültürün kendi sınırlarını, özgüllüklerini, kutsallaştırdığı değerlerini ve tabularını görebilmek bakımından oldukça ilginç ve ufuk açıcıdır. Yabancı bir televizyon programının yerli versiyonunu yeniden üreten yapımcıların, örneğin “Türk aile yapısına uygunluk” gibi ya da “paylaşılan değerler” gibi tartışmalı kültürel ve ahlaki referansları dikkate almaları beklenir. Bu makale, Türkiye televizyonlarının uyarlama ve yeniden yapım tecrübesini tarihsel bir perspektifle kısaca ele alıyor ve Danimarka televizyon dizisi Forbrydelsen’in (The Killing/Cinayet) Türkiye uyarlamasını analiz ediyor. Sözü geçen Danimarka dizisi, “polis işlemleri” adı verilen bir alt türün örneği olup, 2011 yılında Amerikan kablo şebekesi AMC için de yeniden üretilen bir dizidir. Bu çalışma aynı televizyon hikayesinin sözü edilen Danimarka, ABD ve Türkiye örneklerinin ilk sezonlarından beşer bölümü karşılaştırmalı olarak inceliyor. Analiz uyarlama süreçlerinin, Cinayet’i eve getirirken, anlatısal, türsel ve kültürel kodları kullanarak, suç ve adalet algısının ve kültürün inşasına nasıl katıldığını açıklamaya çalışıyor.
Anahtar Sözcükler: Uyarlama, yeniden yapım, uyarlama çalışmaları, kültür, polisiye, Türk televizyon dizileri.
Bringing the Murder Back Home:
Foreign TV Series, Adaptation Studies and Culture
Sevilay Çelenk
Abstract
Domestic television series constitute one of the most remarkable products of Turkish television programming industry. Over the forty years of television drama production in Turkey, adaptations from historical or literary sources, and from foreign television series become a significant part of total production output of domestic programming. Adapted versions of television dramas from foreign television series differ in certain aspects from the original show. The differences mainly arise from cultural factors. The findings of comparative analysis of television series adapted from a foreign original is often quite interesting and seminal in seeing the ways how culture defines its own boundaries, peculiarities, sacred values, and taboos. Television producers who make the domestic version of a foreign television series, are expected to take into account the controversial cultural and moral references such as compatibility with the “national family structure,” the shared values and so on. The paper briefly details the experience of Turkish television with adaptations within a historical perspective, and it analyses the Turkish adaptation of Danish television series Forbrydelsen. The mentioned Danish series which is a sample of police procedural genre was also remade for American cable network AMC in 2011. The paper aims to comparatively examine five episodes from each first seasons of this three television series that based on the same story. The analyse explains how the adaptation processes participate in construction of culture, and in the perception of crime and justice by effectively using the narrative, generic and cultural differences.
Keywords: Adaptations, remakes, adaptaion studies, culture, detective story, Turkish television series.
...
Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin... more ... Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin birçok anlamı olabilir. Bunlardan biri, bir toplumun kendisine dayatılmış sınırları aşarak kurduğu “vatan”ı hatırlatmaksa, diğeri de Fulford’un tasvir ettiği gibi, büyük anlatının tam da kendisinin, bir toplumu bağrına basarak avutan ve içinde yaşamak istenen “vatan” olmasıdır.
Diğer bir deyişle, köken ya da kuruluş anlatıları geçmişten güç devşirip geleceğe bakmak amacındaki anlatılar olarak düşünülmeleri kabul görse de, zaman zaman tam da tersi, hem bugünün, hem de olağan güzergahında “ilerleyerek” ulaşılacak bir geleceğin çeşitli biçimlerde reddi üzerine temelleniyor. Geçmiş altın bir çağa ve yeniden dönülmesi arzulanan “vatan toprağına” dönüşüyor. Diriliş: Ertuğrul bir köken anlatısı. Osmanlı’nın kendisinden önceye gitmeye, nereden geldiğimizi ve nelerden geçtiğimizi göstermeye çağıran bir anlatı...
İster toplumsal ister bireysel ölçekte olsun cinayet, katliam ya da dehşet anlatıları duygusal me... more İster toplumsal ister bireysel ölçekte olsun cinayet, katliam ya da dehşet anlatıları duygusal mesafenin aşındığı, anlatımın zaman zaman coşkuya varan bir duygusallık ve hatta müzikalite içerdiği lirik bir dilden geçmeyi getiriyor çoğu kez. Faşizmin, kitlesel katliamların ve toplama kamplarının anlatıldığı eserlerin bir kısmı için de bunu söylemek mümkün. Mesela Agamben'in ve Arşiv: Auschwitz'den Artakalanlar[1]adlı eseri bile, geçmişin acılarını istismar eden bir dilden uzak durmaya yönelik bütün ihtimamına ve mesafesine rağmen bu lirik dilden kaçamıyor. Art arda akan cümleler insanın kalbinin en derinine lirik bir sızı olarak işliyor. Şu cümleyi lirizm değilse başka ne tarif eder? "… kamp kimsenin gerçekten kendi yerine ölmesinin veya hayatta kalmasının mümkün olmadığı bir yerdir."[2]Muselmann'ın kendi yerine ölemeyen ama kendi yerine hayatta da kalamayan askıdaki hayatı. Bir kabuk olarak hayat. Ölünmemiş bir yaşam ya da yaşanmamış bir ölüm ardı ardına dizilen satırlarla birlikte hücum eder zihninize. Sanırım, faşizme karşı bir bellek oluşturmaya ya da Tanık ve Arşiv'de olduğu gibi tanıklık ve bellek imkânını irdelemeye çalışan eserlerin bile kaçamadığı bu lirik ton biraz da geçmişi yakına getirme, hissettirme gayretiyle ilişkili. Bu gayret tanıklıklarda, belgesellerde, filmlerde ve her tür anlatısal malzemede var. İnsanlığın ortak acıları çoğu kez lirizmini inkâr edemeyeceğimiz böyle bir dille aktarılır kuşaklar arasında. Bir daha yaşanmasın diye öznel, yoğun, içten bir dile, bir yakına getirme ve acıyı hissettirme diline tutunur bu anlatılar. Oysa lanet sürer. Yıkım da, acılar da, faşizm de hep geri döner…Bu yüzden de Avrupa faşizmleri üzerine yaptığı önemli çalışmada Michael Mann şöyle der:[3] Faşistlerin geri dönebileceği iddiasını ciddiye almalıyız. Eğer faşistleri ortaya çıkaran koşulları anlarsak, dönüp dönmeyeceklerini ve buna nasıl engel olabileceğimizi daha iyi anlayabiliriz. Faşizmi ortaya çıkaran koşulların bir kısmı hala mevcut. Organik milliyetçilik ve etnik ya da siyasi temizliğe adanmış paramiliter biçimlerin benimsenmesi, dünya çapında binlerce insanın 'düşman' saydıkları komşulara ve siyasi muhaliflere karşı sözde 'idealist' ama gerçekte cinai eylemlere girişmesine neden olabiliyor. Bu bizi dehşete düşürebilir ama içimizdeki ilkele dönmemize engel değildir.
Sevilay Çelenk’e göre Türkiye’de televizyon, bir kitle iletişim aracı olarak, ‘hakiki değeri’nin ... more Sevilay Çelenk’e göre Türkiye’de televizyon, bir kitle iletişim aracı olarak, ‘hakiki değeri’nin de ötesinde bir öneme sahip.1980 sonrasının ‘bireyciliğin kutsanması’ ile nitelenen ortak yaşam dünyasında, muteber bir ‘birey’ kimliği gerçekleştirmenin koşullarına sahip olmayan geniş toplum kesimleri için televizyon, cinsellik ve erotizmden başlayarak aidiyet ilişkileri ve kimlik kurgularına kadar pek çok şeyi ikame eden bir görünüm çiziyor; dolaşıma soktuğu kurmaca hikayeler aracılığıyla izleyicide, ‘vekaleten yaşamak yönünde bir arzu’yu kışkırtıyor.
Yazar, toplumsala dair bir anlatı, bir sociolect olarak değerlendirme eğiliminde olduğu ulusal yayın akışını, on iki yıllık bir süreçte derinlemesine incelerken, ekrandan yayılan ışığın gözleri kamaştırarak karanlığa hapsettiği stratejileri, akış planlamayı ve program türlerinin ortak yaşam dünyamızla kurduğu gizemli ilişkiyi okurun görüş alanına çıkarıyor.
İletişim çalışmaları ulusal ve uluslararası, küresel ve yerel son derece girift bir alana yayılan... more İletişim çalışmaları ulusal ve uluslararası, küresel ve yerel son derece girift bir alana yayılan ilişkileri kapsıyor ve bu alan aynı zamanda, endüstriyel ve teknolojik bir alan, estetik ve etik bir alan. Sadece makro ölçekli kurumsal ilişki ağlarının ya da etkileşimlerin alanı değil, aynı zamanda gündeliğin ve kişiselliğin mikro bağlamlarında yaşamsal önemde sonuçlara sahip bir alan. Bu söylenenler belki toplum bilimlerinin birçok alanı için geçerli olsa da, iletişim çalışmaları alanı devasa bir 'ekonomi' ve uçsuz bucaksız bir 'anlam' dünyasında yol alması bakımından çok kendine özgü bir alan.
PTT'nin kablolu yayınlara başlamasından ve TRT vericilerinin PTT'ye devredilmesinden kısa bir sür... more PTT'nin kablolu yayınlara başlamasından ve TRT vericilerinin PTT'ye devredilmesinden kısa bir süre sonra, 1989 Martında Özal şöyle demişti: "Televizyonu 15-16 kanala çıkaracağım PTT vasıtasıyla... Ondan sonra kanallar açık artırmayla yurtdışından da gelsin... Kim daha çok parayı bastırırsa o alır... Yayını PTT'de bırakmak lazım... Teknoloji değişiyor."
Yıl 2001... Yayın yetkisi belki PTT'de kalmadı, ama TRT'nin gerilemesi, kanal sayısının artması, parayı bastıranın TV kanalı alması, yurtdışı sermayenin televizyon alanına yatırım yapması ve teknolojinin değişmesi, Özal'ın öngördüğü gibi Türkiye'de televizyon yayıncılığının başlıca özellikleri arasına girdi. "Anayasanın bir kez delinmesi"yle ifadesini bulan yasa tanımazlık da televizyon yayıncılığı alanının paylaştığı miraslardan biri oldu. 1994'te çıkan yasaya rağmen bu niteliklerde bir değişiklik olmadı; hatta nicelik, teknoloji ve mali kaynak üzerindeki vurgu ile yasaya uymazlık pekişti.
Temel eksenini bu özelliklere ilişkin tartışmaların oluşturduğu bu derlemede, yayıncılıkla ilgili başlıca politika konuları değerlendiriliyor. Kitapta kamu yayıncılığı, sayısal teknoloji, Radyo ve Televizyon Üst kurulu (RTÜK), reklamlar, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının mülkiyeti ve kontrolü ile telif hakları kendi başlarına birer politika meselesi olarak ele alınıyor. Ayrıca, yayın ilkeleri çerçevesinde en çok gündeme gelen ahlaka aykırılık sorunu ile "erotik" yayınlar inceleniyor, popülerliği yüzünden özel televizyonların temel içerik hammaddesi sayılan spor (özellikle futbol) yayınlarına da özel bir bölüm ayrılıyor.
Medya Politikaları, başta iletişim ve siyaset alanları olmak üzere insan ve toplum bilimlerinde öğrenim gören bütün öğrencilere olduğu kadar, "sadece izleyici ve tüketici" kalmaktan ve sayılmaktan bıkan bütün televizyon izleyicilerine de sesleniyor.
Bu makalede, yeni medya doneminde sinema ve “gerceklik” iliskisini yeniden dusunen yakin tarihli ... more Bu makalede, yeni medya doneminde sinema ve “gerceklik” iliskisini yeniden dusunen yakin tarihli calismalar, konuya ayni ontolojik ilgiyle odaklanan erken donem kuramsal yaklasimlarin onemli bazi tespitleriyle tartisma icinde elestirel bir perspektifle degerlendirilmektedir. Sinemanin gerceklikle iliskisi ve “gerceklige” ne tur bir mudahalede bulundugu, sinema calismalari alaninda hic eskimeyen bir tartismanin konusudur. Soz konusu tartisma, bugun, yeni medya teknolojileri ve dijitallesmenin getirdigi “sanallik” olgusu karsisinda yeniden canlanmis bir tartismadir. Sinemanin kendine ozgu mahiyetini ve gerceklikle iliskisini ele alan calismalar, bunu siklikla diger sanat formlari ve farkli medya ortamlariyla kiyaslama temelinde yurutur. Aslinda sinemanin fotografla oldugu kadar, tiyatro, resim, edebiyat ve muzik gibi sanat alanlariyla da neredeyse ortak-yasar bir iliski icinden gelistigi dusunuldugunde, bu kiyaslama olmaksizin, bir sinema ontolojisinden soz etmenin guc olacagi aciktir...
Tarihte bilinen ilk uxoricide vakasının 1733’te kaydedildiğini söyleyen bir veriye rastlamıştım g... more Tarihte bilinen ilk uxoricide vakasının 1733’te kaydedildiğini söyleyen bir veriye rastlamıştım geçenlerde. “Bilinen” dediğim dikkatten kaçmaz umarım. Muhtemel ki kayda geçmemiş ve bilinmeyen ne çok vaka vardır. Uxoricide, “karısını ya da kadın partnerini öldürme” anlamına gelen Latince bir sözcük. Anlaşıldığı kadarıyla hem öldürme eylemine hem de öldüren kişiye atıfta bulunmak üzere kullanılabiliyor. Daha pek çok sözcük var. Homicide (insan/adam öldürme), femicide (kadın öldürme), fratricide (erkek kardeşini öldürme), sororicide (kız kardeşini öldürme), mariticide (kocasını öldürme), patricide (babasını öldürme), matricide (annesini öldürme) ve nepoticide (yeğenini öldürme)... Kapsamlı bir “aile cinayetleri” terminolojisi.
...kuir mücadelenin de feminist mücadelenin de bir yönüyle hep kendini tanımakla, kabullenmekle v... more ...kuir mücadelenin de feminist mücadelenin de bir yönüyle hep kendini tanımakla, kabullenmekle ve görmekle ilişkili bir mücadele olduğunu görmemize imkan tanıyor. Bu tanıma aynı zamanda bir güçlenme imkanı. Kendini tanı(t)mak, aynı zamanda hayatın sert yüzüne çarpmış herkese güç verebilir. Feminist mücadelenin deneyim paylaşımları aracılığıyla kadınların güçlenmesi mücadelesine sunduğu katkıya her birimizin minnet borcu yok mu?
AÜ İLEF Yıllık (Sinema ve Televizyon Özel sayı: Mahmut tali Öngören'e Armağan), 2001
AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünde 1998 yılında tamamladığım "Bağımsız Prodüksiyon Şirketleri Üzerin... more AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünde 1998 yılında tamamladığım "Bağımsız Prodüksiyon Şirketleri Üzerine bir İnceleme" başlıklı tezden üretilmiş bir makaledir. Ticari yayıncılığın henüz görece çok yeni olduğu bir dönemde birbiri ardınca yayıncılığa başlayan bu kuruluşları, bağımsız yapımcılar ve stüdyolarla ilişkilerini ve bağımsız yapım pratiğinin bu süreçteki rolünü değerlendiren tarihsel bir çalışmadır.
Cinayet’i Eve Getirmek:
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
... more Cinayet’i Eve Getirmek:
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
Öz
Yerli televizyon draması Türkiye televizyonlarının en dikkat çekici üretimleri arasındadır. Türkiye’de, televizyon drama üretiminin kırk yılı aşkın tarihinde, tarihsel ya da edebi kaynaklardan ve yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ve yeniden yapımlar yerli programcılığın toplam üretiminin kayda değer bir kısmını oluşturur. Yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ya da yeniden yapımlar orijinal programdan çeşitli bakımlardan farklılık gösterir. Bu farklılıklar önemli ölçüde kültürel boyuttan kaynaklanır. Uyarlamaların ya da yeniden yapımların karşılaştırmalı analizi genellikle kültürün kendi sınırlarını, özgüllüklerini, kutsallaştırdığı değerlerini ve tabularını görebilmek bakımından oldukça ilginç ve ufuk açıcıdır. Yabancı bir televizyon programının yerli versiyonunu yeniden üreten yapımcıların, örneğin “Türk aile yapısına uygunluk” gibi ya da “paylaşılan değerler” gibi tartışmalı kültürel ve ahlaki referansları dikkate almaları beklenir. Bu makale, Türkiye televizyonlarının uyarlama ve yeniden yapım tecrübesini tarihsel bir perspektifle kısaca ele alıyor ve Danimarka televizyon dizisi Forbrydelsen’in (The Killing/Cinayet) Türkiye uyarlamasını analiz ediyor. Sözü geçen Danimarka dizisi, “polis işlemleri” adı verilen bir alt türün örneği olup, 2011 yılında Amerikan kablo şebekesi AMC için de yeniden üretilen bir dizidir. Bu çalışma aynı televizyon hikayesinin sözü edilen Danimarka, ABD ve Türkiye örneklerinin ilk sezonlarından beşer bölümü karşılaştırmalı olarak inceliyor. Analiz uyarlama süreçlerinin, Cinayet’i eve getirirken, anlatısal, türsel ve kültürel kodları kullanarak, suç ve adalet algısının ve kültürün inşasına nasıl katıldığını açıklamaya çalışıyor.
Anahtar Sözcükler: Uyarlama, yeniden yapım, uyarlama çalışmaları, kültür, polisiye, Türk televizyon dizileri.
Bringing the Murder Back Home:
Foreign TV Series, Adaptation Studies and Culture
Sevilay Çelenk
Abstract
Domestic television series constitute one of the most remarkable products of Turkish television programming industry. Over the forty years of television drama production in Turkey, adaptations from historical or literary sources, and from foreign television series become a significant part of total production output of domestic programming. Adapted versions of television dramas from foreign television series differ in certain aspects from the original show. The differences mainly arise from cultural factors. The findings of comparative analysis of television series adapted from a foreign original is often quite interesting and seminal in seeing the ways how culture defines its own boundaries, peculiarities, sacred values, and taboos. Television producers who make the domestic version of a foreign television series, are expected to take into account the controversial cultural and moral references such as compatibility with the “national family structure,” the shared values and so on. The paper briefly details the experience of Turkish television with adaptations within a historical perspective, and it analyses the Turkish adaptation of Danish television series Forbrydelsen. The mentioned Danish series which is a sample of police procedural genre was also remade for American cable network AMC in 2011. The paper aims to comparatively examine five episodes from each first seasons of this three television series that based on the same story. The analyse explains how the adaptation processes participate in construction of culture, and in the perception of crime and justice by effectively using the narrative, generic and cultural differences.
Keywords: Adaptations, remakes, adaptaion studies, culture, detective story, Turkish television series.
...
Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin... more ... Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin birçok anlamı olabilir. Bunlardan biri, bir toplumun kendisine dayatılmış sınırları aşarak kurduğu “vatan”ı hatırlatmaksa, diğeri de Fulford’un tasvir ettiği gibi, büyük anlatının tam da kendisinin, bir toplumu bağrına basarak avutan ve içinde yaşamak istenen “vatan” olmasıdır.
Diğer bir deyişle, köken ya da kuruluş anlatıları geçmişten güç devşirip geleceğe bakmak amacındaki anlatılar olarak düşünülmeleri kabul görse de, zaman zaman tam da tersi, hem bugünün, hem de olağan güzergahında “ilerleyerek” ulaşılacak bir geleceğin çeşitli biçimlerde reddi üzerine temelleniyor. Geçmiş altın bir çağa ve yeniden dönülmesi arzulanan “vatan toprağına” dönüşüyor. Diriliş: Ertuğrul bir köken anlatısı. Osmanlı’nın kendisinden önceye gitmeye, nereden geldiğimizi ve nelerden geçtiğimizi göstermeye çağıran bir anlatı...
İster toplumsal ister bireysel ölçekte olsun cinayet, katliam ya da dehşet anlatıları duygusal me... more İster toplumsal ister bireysel ölçekte olsun cinayet, katliam ya da dehşet anlatıları duygusal mesafenin aşındığı, anlatımın zaman zaman coşkuya varan bir duygusallık ve hatta müzikalite içerdiği lirik bir dilden geçmeyi getiriyor çoğu kez. Faşizmin, kitlesel katliamların ve toplama kamplarının anlatıldığı eserlerin bir kısmı için de bunu söylemek mümkün. Mesela Agamben'in ve Arşiv: Auschwitz'den Artakalanlar[1]adlı eseri bile, geçmişin acılarını istismar eden bir dilden uzak durmaya yönelik bütün ihtimamına ve mesafesine rağmen bu lirik dilden kaçamıyor. Art arda akan cümleler insanın kalbinin en derinine lirik bir sızı olarak işliyor. Şu cümleyi lirizm değilse başka ne tarif eder? "… kamp kimsenin gerçekten kendi yerine ölmesinin veya hayatta kalmasının mümkün olmadığı bir yerdir."[2]Muselmann'ın kendi yerine ölemeyen ama kendi yerine hayatta da kalamayan askıdaki hayatı. Bir kabuk olarak hayat. Ölünmemiş bir yaşam ya da yaşanmamış bir ölüm ardı ardına dizilen satırlarla birlikte hücum eder zihninize. Sanırım, faşizme karşı bir bellek oluşturmaya ya da Tanık ve Arşiv'de olduğu gibi tanıklık ve bellek imkânını irdelemeye çalışan eserlerin bile kaçamadığı bu lirik ton biraz da geçmişi yakına getirme, hissettirme gayretiyle ilişkili. Bu gayret tanıklıklarda, belgesellerde, filmlerde ve her tür anlatısal malzemede var. İnsanlığın ortak acıları çoğu kez lirizmini inkâr edemeyeceğimiz böyle bir dille aktarılır kuşaklar arasında. Bir daha yaşanmasın diye öznel, yoğun, içten bir dile, bir yakına getirme ve acıyı hissettirme diline tutunur bu anlatılar. Oysa lanet sürer. Yıkım da, acılar da, faşizm de hep geri döner…Bu yüzden de Avrupa faşizmleri üzerine yaptığı önemli çalışmada Michael Mann şöyle der:[3] Faşistlerin geri dönebileceği iddiasını ciddiye almalıyız. Eğer faşistleri ortaya çıkaran koşulları anlarsak, dönüp dönmeyeceklerini ve buna nasıl engel olabileceğimizi daha iyi anlayabiliriz. Faşizmi ortaya çıkaran koşulların bir kısmı hala mevcut. Organik milliyetçilik ve etnik ya da siyasi temizliğe adanmış paramiliter biçimlerin benimsenmesi, dünya çapında binlerce insanın 'düşman' saydıkları komşulara ve siyasi muhaliflere karşı sözde 'idealist' ama gerçekte cinai eylemlere girişmesine neden olabiliyor. Bu bizi dehşete düşürebilir ama içimizdeki ilkele dönmemize engel değildir.
Sevilay Çelenk’e göre Türkiye’de televizyon, bir kitle iletişim aracı olarak, ‘hakiki değeri’nin ... more Sevilay Çelenk’e göre Türkiye’de televizyon, bir kitle iletişim aracı olarak, ‘hakiki değeri’nin de ötesinde bir öneme sahip.1980 sonrasının ‘bireyciliğin kutsanması’ ile nitelenen ortak yaşam dünyasında, muteber bir ‘birey’ kimliği gerçekleştirmenin koşullarına sahip olmayan geniş toplum kesimleri için televizyon, cinsellik ve erotizmden başlayarak aidiyet ilişkileri ve kimlik kurgularına kadar pek çok şeyi ikame eden bir görünüm çiziyor; dolaşıma soktuğu kurmaca hikayeler aracılığıyla izleyicide, ‘vekaleten yaşamak yönünde bir arzu’yu kışkırtıyor.
Yazar, toplumsala dair bir anlatı, bir sociolect olarak değerlendirme eğiliminde olduğu ulusal yayın akışını, on iki yıllık bir süreçte derinlemesine incelerken, ekrandan yayılan ışığın gözleri kamaştırarak karanlığa hapsettiği stratejileri, akış planlamayı ve program türlerinin ortak yaşam dünyamızla kurduğu gizemli ilişkiyi okurun görüş alanına çıkarıyor.
İletişim çalışmaları ulusal ve uluslararası, küresel ve yerel son derece girift bir alana yayılan... more İletişim çalışmaları ulusal ve uluslararası, küresel ve yerel son derece girift bir alana yayılan ilişkileri kapsıyor ve bu alan aynı zamanda, endüstriyel ve teknolojik bir alan, estetik ve etik bir alan. Sadece makro ölçekli kurumsal ilişki ağlarının ya da etkileşimlerin alanı değil, aynı zamanda gündeliğin ve kişiselliğin mikro bağlamlarında yaşamsal önemde sonuçlara sahip bir alan. Bu söylenenler belki toplum bilimlerinin birçok alanı için geçerli olsa da, iletişim çalışmaları alanı devasa bir 'ekonomi' ve uçsuz bucaksız bir 'anlam' dünyasında yol alması bakımından çok kendine özgü bir alan.
PTT'nin kablolu yayınlara başlamasından ve TRT vericilerinin PTT'ye devredilmesinden kısa bir sür... more PTT'nin kablolu yayınlara başlamasından ve TRT vericilerinin PTT'ye devredilmesinden kısa bir süre sonra, 1989 Martında Özal şöyle demişti: "Televizyonu 15-16 kanala çıkaracağım PTT vasıtasıyla... Ondan sonra kanallar açık artırmayla yurtdışından da gelsin... Kim daha çok parayı bastırırsa o alır... Yayını PTT'de bırakmak lazım... Teknoloji değişiyor."
Yıl 2001... Yayın yetkisi belki PTT'de kalmadı, ama TRT'nin gerilemesi, kanal sayısının artması, parayı bastıranın TV kanalı alması, yurtdışı sermayenin televizyon alanına yatırım yapması ve teknolojinin değişmesi, Özal'ın öngördüğü gibi Türkiye'de televizyon yayıncılığının başlıca özellikleri arasına girdi. "Anayasanın bir kez delinmesi"yle ifadesini bulan yasa tanımazlık da televizyon yayıncılığı alanının paylaştığı miraslardan biri oldu. 1994'te çıkan yasaya rağmen bu niteliklerde bir değişiklik olmadı; hatta nicelik, teknoloji ve mali kaynak üzerindeki vurgu ile yasaya uymazlık pekişti.
Temel eksenini bu özelliklere ilişkin tartışmaların oluşturduğu bu derlemede, yayıncılıkla ilgili başlıca politika konuları değerlendiriliyor. Kitapta kamu yayıncılığı, sayısal teknoloji, Radyo ve Televizyon Üst kurulu (RTÜK), reklamlar, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının mülkiyeti ve kontrolü ile telif hakları kendi başlarına birer politika meselesi olarak ele alınıyor. Ayrıca, yayın ilkeleri çerçevesinde en çok gündeme gelen ahlaka aykırılık sorunu ile "erotik" yayınlar inceleniyor, popülerliği yüzünden özel televizyonların temel içerik hammaddesi sayılan spor (özellikle futbol) yayınlarına da özel bir bölüm ayrılıyor.
Medya Politikaları, başta iletişim ve siyaset alanları olmak üzere insan ve toplum bilimlerinde öğrenim gören bütün öğrencilere olduğu kadar, "sadece izleyici ve tüketici" kalmaktan ve sayılmaktan bıkan bütün televizyon izleyicilerine de sesleniyor.
Bu makalede, yeni medya doneminde sinema ve “gerceklik” iliskisini yeniden dusunen yakin tarihli ... more Bu makalede, yeni medya doneminde sinema ve “gerceklik” iliskisini yeniden dusunen yakin tarihli calismalar, konuya ayni ontolojik ilgiyle odaklanan erken donem kuramsal yaklasimlarin onemli bazi tespitleriyle tartisma icinde elestirel bir perspektifle degerlendirilmektedir. Sinemanin gerceklikle iliskisi ve “gerceklige” ne tur bir mudahalede bulundugu, sinema calismalari alaninda hic eskimeyen bir tartismanin konusudur. Soz konusu tartisma, bugun, yeni medya teknolojileri ve dijitallesmenin getirdigi “sanallik” olgusu karsisinda yeniden canlanmis bir tartismadir. Sinemanin kendine ozgu mahiyetini ve gerceklikle iliskisini ele alan calismalar, bunu siklikla diger sanat formlari ve farkli medya ortamlariyla kiyaslama temelinde yurutur. Aslinda sinemanin fotografla oldugu kadar, tiyatro, resim, edebiyat ve muzik gibi sanat alanlariyla da neredeyse ortak-yasar bir iliski icinden gelistigi dusunuldugunde, bu kiyaslama olmaksizin, bir sinema ontolojisinden soz etmenin guc olacagi aciktir...
Tarihte bilinen ilk uxoricide vakasının 1733’te kaydedildiğini söyleyen bir veriye rastlamıştım g... more Tarihte bilinen ilk uxoricide vakasının 1733’te kaydedildiğini söyleyen bir veriye rastlamıştım geçenlerde. “Bilinen” dediğim dikkatten kaçmaz umarım. Muhtemel ki kayda geçmemiş ve bilinmeyen ne çok vaka vardır. Uxoricide, “karısını ya da kadın partnerini öldürme” anlamına gelen Latince bir sözcük. Anlaşıldığı kadarıyla hem öldürme eylemine hem de öldüren kişiye atıfta bulunmak üzere kullanılabiliyor. Daha pek çok sözcük var. Homicide (insan/adam öldürme), femicide (kadın öldürme), fratricide (erkek kardeşini öldürme), sororicide (kız kardeşini öldürme), mariticide (kocasını öldürme), patricide (babasını öldürme), matricide (annesini öldürme) ve nepoticide (yeğenini öldürme)... Kapsamlı bir “aile cinayetleri” terminolojisi.
...kuir mücadelenin de feminist mücadelenin de bir yönüyle hep kendini tanımakla, kabullenmekle v... more ...kuir mücadelenin de feminist mücadelenin de bir yönüyle hep kendini tanımakla, kabullenmekle ve görmekle ilişkili bir mücadele olduğunu görmemize imkan tanıyor. Bu tanıma aynı zamanda bir güçlenme imkanı. Kendini tanı(t)mak, aynı zamanda hayatın sert yüzüne çarpmış herkese güç verebilir. Feminist mücadelenin deneyim paylaşımları aracılığıyla kadınların güçlenmesi mücadelesine sunduğu katkıya her birimizin minnet borcu yok mu?
Mülkiye Dergisi, Cilt 39, Sayı 1: 2015
Öz
Bu makalede, yeni medya döneminde sinema ve “gerç... more Mülkiye Dergisi, Cilt 39, Sayı 1: 2015
Öz
Bu makalede, yeni medya döneminde sinema ve “gerçeklik” ilişkisini yeniden düşünen yakın tarihli çalışmalar, konuya aynı ontolojik ilgiyle odaklanan erken dönem kuramsal yaklaşımların önemli bazı tespitleriyle tartışma içinde eleştirel bir perspektifle değerlendirilmektedir. Sinemanın gerçeklikle ilişkisi ve “gerçekliğe” ne tür bir müdahalede bulunduğu, sinema çalışmaları alanında hiç eskimeyen bir tartışmanın konusudur. Söz konusu tartışma, bugün, yeni medya teknolojileri ve dijitalleşmenin getirdiği “sanallık” olgusu karşısında yeniden canlanmış bir tartışmadır. Sinemanın kendine özgü mahiyetini ve gerçeklikle ilişkisini ele alan çalışmalar, bunu sıklıkla diğer sanat formları ve farklı medya ortamlarıyla kıyaslama temelinde yürütür. Aslında sinemanın fotoğrafla olduğu kadar, tiyatro, resim, edebiyat ve müzik gibi sanat alanlarıyla da neredeyse simbiyotik (ortak-yaşar) bir ilişki içinden geliştiği düşünüldüğünde, bu kıyaslama olmaksızın, bir sinema ontolojisinden söz etmenin güç olacağı açıktır. Sinema ve yeni medya ilişkisini düşünmek bu genel eğilimdeki bir devamlılık olarak değerlendirilebilir. Sinema alanında bu ilişkiye eğilen bir çok çalışma, sinemada 3.0 olarak adlandırılan yeni bir evrenin başladığını öne sürmektedir. Sinema bugün, dijital yeni medya ortamıyla etkileşimler neticesinde, gerçekliği, fiziksel/ görsel gerçekliğe sadakat olarak yorumlayan bir anlayışın epeyce uzağındadır. Teknolojik değişiklikler yanında türsel ve tematik çeşitliliğin de dönüştürdüğü yeni sinema ortamı, sinemayı yeniden düşünmeye yönelik girişimleri de kışkırtmaktadır. Bu tür girişimler bakımından, bir sinema ontolojisi geliştirmeye dönük ilk çalışmaları yeniden gözden geçirmek kadar, Rancière ve Deleuze’ün çalışmaları gibi sinematik gerçekliğe ilişkin farklı sorular ortaya atan çalışmaları anlamaya çalışmak da önemlidir. Rancière ve Deleuze’ün çalışmaları, sinemayı bizatihi imgenin niteliğinden yola çıkarak tanımlama çabası içindeki bir ontolojik perspektifi temellendirmektedir. Yeni medya ortamının ve dijitalleşmenin sinema alanındaki muhtemel sonuçlarını anlamak bakımından da “imge”de temellendirilmeye çalışılan bir ontoloji çok elverişli bir kavrayış zeminidir. Bu çerçevede, makalede, dijitalleşme ve yeni medya döneminde yeni bir evreye girdiği düşünülen sinemada, çalışmayı bekleyen konulara bir parça ışık tutmak kadar, sinemayı yeniden düşünme çabasına katkıda bulunmak da amaçlanmaktadır.
Referanslar
Abisel N (2007). Sessiz Sinema. Ankara: De Ki Basım Yayım. Ltd. Şti.
Andrew D (2013). Sinema Araştırmalarının Özü ve Gelişimi. Aydınlı S ve Okay D (Çev), Sine Cine.4(1), 141-173.
Arnheim R (2002). Sanat Olarak Sinema. Çev. Ünal R. Ankara: Öteki Yayınevi.
Deleuze G (2014). Sinema I: Hareket İmge. Özdemir S (Çev), İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Eisenstein S M (1993). Sinema Sanatı. Şarman N (Çev), İstanbul: Payel Yayınevi.
Gianetti L (1999). Understanding Movies. New Jersey: Prentice Hall.
Luckman S (2012). Mobile Screens and Future Story-worlds: Film in the Age of Mobile Platforms and Cross-media Storytelling. The International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 6(8), 93-111.
Manovich L (1999) What is Digital Cinema. İçinde: Lunenfeld P, The Digital Dialectic: new essays on new media,Cambridge:MIT Press, 172-193. http://site.ebrary.com/id/10225301?ppg=196 (erişim: 22 Aralık 2014).
Rancière J (2008). Görüntülerin Yazgısı. Kılıç A U (Çev), İstanbul: Versus Kitap.
Rene C (1972). Cinema: Yesterday and Today. ed. R. C. Dale. trans. by Stanley Appalbaum. New York: Dover.
Russel C (2004). New Media and Film History: Walter Benjamin and the Awakening of Cinema. Cinema Journal, 43(3), Spring 2004, 81-85.
Tryon C (2009). Reinventing Cinema: Movies in the Age of Media Convergence. New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press.
Yetişkin E B (2011). Sinematografik Düşünebilmek: Deleuze’ün Sinema Yaklaşımına Giriş. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. Sayı 40. 123-141.
İletişim, Anlam, Arayış (Erol Mutlu'ya Armağan), Ankara: Ütopya yayınevi, 2014 içinde:
...
Akad... more İletişim, Anlam, Arayış (Erol Mutlu'ya Armağan), Ankara: Ütopya yayınevi, 2014 içinde:
...
Akademik dünya; Hollywood’un, Bollywood’un ya da Yeşilçam’ın sadece sanatsal değil “popüler” hikâyelerine de defalarca yeniden dönebilir. Oysa televizyon dizileri de, dünyanın farklı coğrafyalarında anlam ve eğlenme pratiklerinde ortaklık yaratan diğer televizyon ürünleri gibi çabucak eskir. Sözgelimi iki yıl sonra Muhteşem Yüzyıl üzerine değil bir doktora tezi, bir makale bile yazmak istiyorsanız fazlasıyla geç kalmış olabilirsiniz. Tekil ve bağımsız televizyon programlarının ve televizyon hikâyelerinin, gelgeç ve etkisiz hikâyeler gibi görülerek hızla gözden yitip gitmelerine yol açan bu eşzamanlılık baskısı, televizyon incelemelerini de değersizleştiren bir etki yaratır.
Televizyon çalışmalarının ve televizyon eleştirisinin kurumsallaşması ancak bu eşzamanlılık baskısının aşılmasıyla mümkündür. Yerli durum komedisinde bir kırılma noktası oluşturduğunu düşündüğüm Avrupa Yakası’na (2004-2009) olduğu kadar, yerli pembe dizi türünde (seriyal) ikisi de ayrı ayrı birer kırılma noktası oluşturan Kara Melek’e (1997-2000) ve Asmalı Konak’a da (2002-2003) yeniden dönülebilmelidir. Bu dönüş, mesela Avrupa Yakası örneğinde, Nişantaşı’nda bir “cemiyet dergisi” çevresindeki ilişkileri komedinin kaynağı olarak kuran, ancak burada fazlaca tutunamayarak anlatıyı beyaz Türklüğün komikliğinden, gittikçe aşağılara, kapıcı dairesine, Makbule ve Sacit gibi taşralı akrabalara ya da Şahika, Osman ve Dilber Hala gibi “sonradan görme” Adanalılara doğru sürüklenmeye zorlayan komik unsurdaki kültürel “sınıf göçünü” ve bu göçe zemin hazırlayan sosyopolitik, sosyokültürel bağlamları ve endüstriyel eğilimleri irdelemeye gönüllü bir dönüş olmalıdır. Bunun gibi, yabancı dizi Zehirli Sarmaşık’tan (Poison Ivy) esinlenen ve alışık olmadığımız bir kadın anti-kahramanla (female anti-hero) ana-yayın kuşağı izleyicisini peşinden sürükleyen Kara Melek’e, yerli dizilerde sadece ana kadın karakter temsilinde nasıl bir kırılmaya tekabül ettiğini anlamak için bile olsa yeniden bakılabilmelidir. Çünkü Yalan Rüzgarı gibi Amerikan dizilerinden ya da telenovelalardan gelen ve yine alışık olmadığımız biçimde her bölüme sığdırılan “büyük” entrikalarla ilerleyen bir olay-örgüleştirme (plotting) hızını izleyiciye çabucak benimseten bu yerli dizi, entrikada ve kötülükte sınır tanımayan fakat yine de bir biçimde zaaflarının “insani”liğini anlamak konusunda izleyici empatisine emanet edilen anti-kadın kahramanların ilk güçlü örneğidir. Elbette sözünü ettiğim dizileri ve bu dizilerin birkaç yılda bir farklılaşan anlatısal ve öyküsel yönelimlerini, Meral Özbek’in müzikte, Nurdan Gürbilek’in ya da Jale Parla’nın edebiyatta yaptığı türden incelemelerin konusu yapmak bir eşzamanlılık baskısı altında zordur. Kısacası, televizyon olgusunu anlamak ve “yeniden anlamak” için televizyon programlarını neredeyse yayın dönemiyle eşzamanlı olarak incelemeye dönük bu baskıyı ve geçmiş programları yeniden ele almaya direnme eğilimini sorgulamak gerekiyor.
Televizyonu yeniden anlamak için, aynı zamanda, televizyon deneyiminin güncel görünümlerinin konvansiyonel televizyondan farklılaşan boyutlarını da dikkate incelemeliyiz. Bu yazı televizyonu yeniden anlamak gibi kapsamlı bir işe girişmeyi başka -ancak uzak olmayacağını umduğum- bir döneme erteleyerek, sadece televizyonu yeniden anlamanın önemi üzerine düşünen bir yazı. Bu nedenle, konvansiyonel televizyonun sadece birkaç karakteristik özelliğine ve televizyonun mottosu olagelmiş bazı kabullere Türkiye örneği üzerinden temas edinmekle yetineceğim.
DİZİLERİ P A R A ARZU YA LAN Aşk-1 Memnu'dan Aşkı Memnu'ya yerli dizi serüvenimiz SEVİLAY ÇELENK ... more DİZİLERİ P A R A ARZU YA LAN Aşk-1 Memnu'dan Aşkı Memnu'ya yerli dizi serüvenimiz SEVİLAY ÇELENK -Ben gidiyorum. -Nereye? -İmkân bulursam Alaska' ya. -A lçak! -Bunların sebebi sizsiniz, her şey pek güzel bite bilirdi... Halit Ziya Uşaklıgil'in aynı adlı eserinden uyarla narak, 1975 yılında TRT'de yayımlanan ilk yer li televizyon dizisi olan Aşfe-ı Memnu'nun final bölümünde,' ihaneti açığa çıkmış olan Behlül (Sa lih Güney), misafiri olduğu Adnan Bey'in yalısını bir an evvel terk etme telaşı içinde merdivenler den hızla inerken yukarı çıkmakta olan Bihter'e (Müjde Ar) yakalanır. Artık her şeyin sonuna geldiklerini anladığımız yasak aşkın kahraman ları arasında geçen bu diyalog, trajik bir hikaye ye nokta koyan sözler içermenin epeyce uzağın da, inanılır olanın sınırlarını basitliği ve hatta gü lünçlüğü ile çiğneyen, daha çok farsa yakışan bir diyalogdur. Dizinin bu ilk versiyonunda, arkasında virane ye çevirdiği birçok hayat bırakarak Alaska'ya git meyi tasarlayabilen ve yukarıdaki diyalogdan baş ka bir yüzleşmeye ya da Bihter'in suratına akşet-
Bu çalışmada medya kuruluşlarının devam eden küreselleşme ve yoğunlaşma eğilimlerinin ve dijital ... more Bu çalışmada medya kuruluşlarının devam eden küreselleşme ve yoğunlaşma eğilimlerinin ve dijital teknolojilerin sinemaya etkileri tartışılmaktadır. Bu genel bağlam etrafında, özel olarak, dünya sinema endüstrisinde dikkat çekici bir eğilim olan yöndeşme konusuna odaklanılmaktadır. Sinema alanındaki bu, görece yeni olguyu açıklayabilmek amacıyla, Hollywood film endüstrisinin geçmişten günümüze geçirdiği yapısal değişiklikler incelenmektedir. Makalede öncelikle, yöndeşme olgusunun temel nitelikleri tartışılmakta ve yöndeşmenin önemli bir biçimi olduğu kabul gören ekonomik yöndeşmenin Hollywood film endüstrisi çerçevesindeki sonuçları değerlendirilmektedir.
Bu çalışma 19. yüzyılda yaşamış basit bir Fransız köylü çocuğunun, ünlü bir Fransız filozofun ve ... more Bu çalışma 19. yüzyılda yaşamış basit bir Fransız köylü çocuğunun, ünlü bir Fransız filozofun ve bir İngiliz şairi azamın kendi trajedilerini açıklamaya dönük itiraflarının eleştirel bir okumasıdır. Söz konusu kişiler tarafından kaleme alınmış ve kişisel yaşam olaylarının ardındaki gizi aydınlatmaya çalışan farklı yazınsal türlerdeki üç metin birer otobiyografi olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada, yaşamlarındaki en önemli kadınları öldürmüş ya da intiharına sebebiyet vermiş bu erkeklerin kendi trajedilerine uyguladıkları semptomatik okuma, gerçek öykülerine dayanan yapıtlarına odaklanarak yorumlanmaktadır. Çalışma, gerçek ya da sembolik anlamda "katil" olarak damgalanmış bu "erkeklerin, trajedilerinin ezici ağırlığı altında; kadının ölümü ile sonuçlanan olayları, bu olayların kendi kişilikleri ya da toplumsal/cinsel kimlikleri ile ilgili boyutunu ve öldürülen ya da intihar eden "kadırt'ı nasıl tarif ettikleri sorularına yanıt aramaktadır.
Uzun süren suskunluklarda önce söz dağarcığı eksilir. Anlatılmak istenene en uygun dUşecek sözcük... more Uzun süren suskunluklarda önce söz dağarcığı eksilir. Anlatılmak istenene en uygun dUşecek sözcükleri seçme yeteneği sakatlanır. Hikayeler ya aşırılaşır ya da güdükleşir. Suskunluk, bir gün sese dönüşmesine izin verildiginde susturulmuşluğunun hesabrnı sormaz; şükran duygusuyla boğazını temizler önce, nefesini açar, beceriksizce kapp sözcüklerini bulup çıkarmaya çalrşrr.
Tanpınar Bu Filme Bayılırdı Paneli: http://www.cinedergi.com/2015/04/23/ankara-uluslararasi-film-festivali-26-kez-izleyici-ile-bulusacak/
Uzun zamandır ortalarda görülmeyen Neddy Merrill güneşli bir yaz günü Connecticut'ın zengin banli... more Uzun zamandır ortalarda görülmeyen Neddy Merrill güneşli bir yaz günü Connecticut'ın zengin banliyölerindeki malikanelerden birinin havuzunda ortaya çıkar. Ait olduğu muhitten kim bilir hangi nedenlerle bir süre uzak kaldığı anlaşılan Neddy, eve dönüş yolculuğundadır. Malikane sahipleriyle yaptığı ayaküstü sohbet sırasında, Neddy'nin kafasında bir anda parlak bir fikir belirir. Komşu malikanelerdeki tüm havuzları yüzerek varacaktır evine. Havuzları birbirine ekleyerek yaratacağı bu nehri, karısına armağan edecektir. Eve giden nehre karısının adını verir: Lucinda Nehri.
Uploads
Books by Sevilay Celenk
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
Öz
Yerli televizyon draması Türkiye televizyonlarının en dikkat çekici üretimleri arasındadır. Türkiye’de, televizyon drama üretiminin kırk yılı aşkın tarihinde, tarihsel ya da edebi kaynaklardan ve yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ve yeniden yapımlar yerli programcılığın toplam üretiminin kayda değer bir kısmını oluşturur. Yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ya da yeniden yapımlar orijinal programdan çeşitli bakımlardan farklılık gösterir. Bu farklılıklar önemli ölçüde kültürel boyuttan kaynaklanır. Uyarlamaların ya da yeniden yapımların karşılaştırmalı analizi genellikle kültürün kendi sınırlarını, özgüllüklerini, kutsallaştırdığı değerlerini ve tabularını görebilmek bakımından oldukça ilginç ve ufuk açıcıdır. Yabancı bir televizyon programının yerli versiyonunu yeniden üreten yapımcıların, örneğin “Türk aile yapısına uygunluk” gibi ya da “paylaşılan değerler” gibi tartışmalı kültürel ve ahlaki referansları dikkate almaları beklenir. Bu makale, Türkiye televizyonlarının uyarlama ve yeniden yapım tecrübesini tarihsel bir perspektifle kısaca ele alıyor ve Danimarka televizyon dizisi Forbrydelsen’in (The Killing/Cinayet) Türkiye uyarlamasını analiz ediyor. Sözü geçen Danimarka dizisi, “polis işlemleri” adı verilen bir alt türün örneği olup, 2011 yılında Amerikan kablo şebekesi AMC için de yeniden üretilen bir dizidir. Bu çalışma aynı televizyon hikayesinin sözü edilen Danimarka, ABD ve Türkiye örneklerinin ilk sezonlarından beşer bölümü karşılaştırmalı olarak inceliyor. Analiz uyarlama süreçlerinin, Cinayet’i eve getirirken, anlatısal, türsel ve kültürel kodları kullanarak, suç ve adalet algısının ve kültürün inşasına nasıl katıldığını açıklamaya çalışıyor.
Anahtar Sözcükler: Uyarlama, yeniden yapım, uyarlama çalışmaları, kültür, polisiye, Türk televizyon dizileri.
Bringing the Murder Back Home:
Foreign TV Series, Adaptation Studies and Culture
Sevilay Çelenk
Abstract
Domestic television series constitute one of the most remarkable products of Turkish television programming industry. Over the forty years of television drama production in Turkey, adaptations from historical or literary sources, and from foreign television series become a significant part of total production output of domestic programming. Adapted versions of television dramas from foreign television series differ in certain aspects from the original show. The differences mainly arise from cultural factors. The findings of comparative analysis of television series adapted from a foreign original is often quite interesting and seminal in seeing the ways how culture defines its own boundaries, peculiarities, sacred values, and taboos. Television producers who make the domestic version of a foreign television series, are expected to take into account the controversial cultural and moral references such as compatibility with the “national family structure,” the shared values and so on. The paper briefly details the experience of Turkish television with adaptations within a historical perspective, and it analyses the Turkish adaptation of Danish television series Forbrydelsen. The mentioned Danish series which is a sample of police procedural genre was also remade for American cable network AMC in 2011. The paper aims to comparatively examine five episodes from each first seasons of this three television series that based on the same story. The analyse explains how the adaptation processes participate in construction of culture, and in the perception of crime and justice by effectively using the narrative, generic and cultural differences.
Keywords: Adaptations, remakes, adaptaion studies, culture, detective story, Turkish television series.
Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin birçok anlamı olabilir. Bunlardan biri, bir toplumun kendisine dayatılmış sınırları aşarak kurduğu “vatan”ı hatırlatmaksa, diğeri de Fulford’un tasvir ettiği gibi, büyük anlatının tam da kendisinin, bir toplumu bağrına basarak avutan ve içinde yaşamak istenen “vatan” olmasıdır.
Diğer bir deyişle, köken ya da kuruluş anlatıları geçmişten güç devşirip geleceğe bakmak amacındaki anlatılar olarak düşünülmeleri kabul görse de, zaman zaman tam da tersi, hem bugünün, hem de olağan güzergahında “ilerleyerek” ulaşılacak bir geleceğin çeşitli biçimlerde reddi üzerine temelleniyor. Geçmiş altın bir çağa ve yeniden dönülmesi arzulanan “vatan toprağına” dönüşüyor.
Diriliş: Ertuğrul bir köken anlatısı. Osmanlı’nın kendisinden önceye gitmeye, nereden geldiğimizi ve nelerden geçtiğimizi göstermeye çağıran bir anlatı...
Yazar, toplumsala dair bir anlatı, bir sociolect olarak değerlendirme eğiliminde olduğu ulusal yayın akışını, on iki yıllık bir süreçte derinlemesine incelerken, ekrandan yayılan ışığın gözleri kamaştırarak karanlığa hapsettiği stratejileri, akış planlamayı ve program türlerinin ortak yaşam dünyamızla kurduğu gizemli ilişkiyi okurun görüş alanına çıkarıyor.
Yıl 2001... Yayın yetkisi belki PTT'de kalmadı, ama TRT'nin gerilemesi, kanal sayısının artması, parayı bastıranın TV kanalı alması, yurtdışı sermayenin televizyon alanına yatırım yapması ve teknolojinin değişmesi, Özal'ın öngördüğü gibi Türkiye'de televizyon yayıncılığının başlıca özellikleri arasına girdi. "Anayasanın bir kez delinmesi"yle ifadesini bulan yasa tanımazlık da televizyon yayıncılığı alanının paylaştığı miraslardan biri oldu. 1994'te çıkan yasaya rağmen bu niteliklerde bir değişiklik olmadı; hatta nicelik, teknoloji ve mali kaynak üzerindeki vurgu ile yasaya uymazlık pekişti.
Temel eksenini bu özelliklere ilişkin tartışmaların oluşturduğu bu derlemede, yayıncılıkla ilgili başlıca politika konuları değerlendiriliyor. Kitapta kamu yayıncılığı, sayısal teknoloji, Radyo ve Televizyon Üst kurulu (RTÜK), reklamlar, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının mülkiyeti ve kontrolü ile telif hakları kendi başlarına birer politika meselesi olarak ele alınıyor. Ayrıca, yayın ilkeleri çerçevesinde en çok gündeme gelen ahlaka aykırılık sorunu ile "erotik" yayınlar inceleniyor, popülerliği yüzünden özel televizyonların temel içerik hammaddesi sayılan spor (özellikle futbol) yayınlarına da özel bir bölüm ayrılıyor.
Medya Politikaları, başta iletişim ve siyaset alanları olmak üzere insan ve toplum bilimlerinde öğrenim gören bütün öğrencilere olduğu kadar, "sadece izleyici ve tüketici" kalmaktan ve sayılmaktan bıkan bütün televizyon izleyicilerine de sesleniyor.
Papers by Sevilay Celenk
Yabancı TV Dizileri, Uyarlama Çalışmaları ve Kültür
Sevilay Çelenk
Öz
Yerli televizyon draması Türkiye televizyonlarının en dikkat çekici üretimleri arasındadır. Türkiye’de, televizyon drama üretiminin kırk yılı aşkın tarihinde, tarihsel ya da edebi kaynaklardan ve yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ve yeniden yapımlar yerli programcılığın toplam üretiminin kayda değer bir kısmını oluşturur. Yabancı televizyon dizilerinden yapılan uyarlamalar ya da yeniden yapımlar orijinal programdan çeşitli bakımlardan farklılık gösterir. Bu farklılıklar önemli ölçüde kültürel boyuttan kaynaklanır. Uyarlamaların ya da yeniden yapımların karşılaştırmalı analizi genellikle kültürün kendi sınırlarını, özgüllüklerini, kutsallaştırdığı değerlerini ve tabularını görebilmek bakımından oldukça ilginç ve ufuk açıcıdır. Yabancı bir televizyon programının yerli versiyonunu yeniden üreten yapımcıların, örneğin “Türk aile yapısına uygunluk” gibi ya da “paylaşılan değerler” gibi tartışmalı kültürel ve ahlaki referansları dikkate almaları beklenir. Bu makale, Türkiye televizyonlarının uyarlama ve yeniden yapım tecrübesini tarihsel bir perspektifle kısaca ele alıyor ve Danimarka televizyon dizisi Forbrydelsen’in (The Killing/Cinayet) Türkiye uyarlamasını analiz ediyor. Sözü geçen Danimarka dizisi, “polis işlemleri” adı verilen bir alt türün örneği olup, 2011 yılında Amerikan kablo şebekesi AMC için de yeniden üretilen bir dizidir. Bu çalışma aynı televizyon hikayesinin sözü edilen Danimarka, ABD ve Türkiye örneklerinin ilk sezonlarından beşer bölümü karşılaştırmalı olarak inceliyor. Analiz uyarlama süreçlerinin, Cinayet’i eve getirirken, anlatısal, türsel ve kültürel kodları kullanarak, suç ve adalet algısının ve kültürün inşasına nasıl katıldığını açıklamaya çalışıyor.
Anahtar Sözcükler: Uyarlama, yeniden yapım, uyarlama çalışmaları, kültür, polisiye, Türk televizyon dizileri.
Bringing the Murder Back Home:
Foreign TV Series, Adaptation Studies and Culture
Sevilay Çelenk
Abstract
Domestic television series constitute one of the most remarkable products of Turkish television programming industry. Over the forty years of television drama production in Turkey, adaptations from historical or literary sources, and from foreign television series become a significant part of total production output of domestic programming. Adapted versions of television dramas from foreign television series differ in certain aspects from the original show. The differences mainly arise from cultural factors. The findings of comparative analysis of television series adapted from a foreign original is often quite interesting and seminal in seeing the ways how culture defines its own boundaries, peculiarities, sacred values, and taboos. Television producers who make the domestic version of a foreign television series, are expected to take into account the controversial cultural and moral references such as compatibility with the “national family structure,” the shared values and so on. The paper briefly details the experience of Turkish television with adaptations within a historical perspective, and it analyses the Turkish adaptation of Danish television series Forbrydelsen. The mentioned Danish series which is a sample of police procedural genre was also remade for American cable network AMC in 2011. The paper aims to comparatively examine five episodes from each first seasons of this three television series that based on the same story. The analyse explains how the adaptation processes participate in construction of culture, and in the perception of crime and justice by effectively using the narrative, generic and cultural differences.
Keywords: Adaptations, remakes, adaptaion studies, culture, detective story, Turkish television series.
Kişilerin ve toplumların anlatılar aracılığıyla ecdada ve kökene dönmeye davet edilmelerinin birçok anlamı olabilir. Bunlardan biri, bir toplumun kendisine dayatılmış sınırları aşarak kurduğu “vatan”ı hatırlatmaksa, diğeri de Fulford’un tasvir ettiği gibi, büyük anlatının tam da kendisinin, bir toplumu bağrına basarak avutan ve içinde yaşamak istenen “vatan” olmasıdır.
Diğer bir deyişle, köken ya da kuruluş anlatıları geçmişten güç devşirip geleceğe bakmak amacındaki anlatılar olarak düşünülmeleri kabul görse de, zaman zaman tam da tersi, hem bugünün, hem de olağan güzergahında “ilerleyerek” ulaşılacak bir geleceğin çeşitli biçimlerde reddi üzerine temelleniyor. Geçmiş altın bir çağa ve yeniden dönülmesi arzulanan “vatan toprağına” dönüşüyor.
Diriliş: Ertuğrul bir köken anlatısı. Osmanlı’nın kendisinden önceye gitmeye, nereden geldiğimizi ve nelerden geçtiğimizi göstermeye çağıran bir anlatı...
Yazar, toplumsala dair bir anlatı, bir sociolect olarak değerlendirme eğiliminde olduğu ulusal yayın akışını, on iki yıllık bir süreçte derinlemesine incelerken, ekrandan yayılan ışığın gözleri kamaştırarak karanlığa hapsettiği stratejileri, akış planlamayı ve program türlerinin ortak yaşam dünyamızla kurduğu gizemli ilişkiyi okurun görüş alanına çıkarıyor.
Yıl 2001... Yayın yetkisi belki PTT'de kalmadı, ama TRT'nin gerilemesi, kanal sayısının artması, parayı bastıranın TV kanalı alması, yurtdışı sermayenin televizyon alanına yatırım yapması ve teknolojinin değişmesi, Özal'ın öngördüğü gibi Türkiye'de televizyon yayıncılığının başlıca özellikleri arasına girdi. "Anayasanın bir kez delinmesi"yle ifadesini bulan yasa tanımazlık da televizyon yayıncılığı alanının paylaştığı miraslardan biri oldu. 1994'te çıkan yasaya rağmen bu niteliklerde bir değişiklik olmadı; hatta nicelik, teknoloji ve mali kaynak üzerindeki vurgu ile yasaya uymazlık pekişti.
Temel eksenini bu özelliklere ilişkin tartışmaların oluşturduğu bu derlemede, yayıncılıkla ilgili başlıca politika konuları değerlendiriliyor. Kitapta kamu yayıncılığı, sayısal teknoloji, Radyo ve Televizyon Üst kurulu (RTÜK), reklamlar, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının mülkiyeti ve kontrolü ile telif hakları kendi başlarına birer politika meselesi olarak ele alınıyor. Ayrıca, yayın ilkeleri çerçevesinde en çok gündeme gelen ahlaka aykırılık sorunu ile "erotik" yayınlar inceleniyor, popülerliği yüzünden özel televizyonların temel içerik hammaddesi sayılan spor (özellikle futbol) yayınlarına da özel bir bölüm ayrılıyor.
Medya Politikaları, başta iletişim ve siyaset alanları olmak üzere insan ve toplum bilimlerinde öğrenim gören bütün öğrencilere olduğu kadar, "sadece izleyici ve tüketici" kalmaktan ve sayılmaktan bıkan bütün televizyon izleyicilerine de sesleniyor.
Öz
Bu makalede, yeni medya döneminde sinema ve “gerçeklik” ilişkisini yeniden düşünen yakın tarihli çalışmalar, konuya aynı ontolojik ilgiyle odaklanan erken dönem kuramsal yaklaşımların önemli bazı tespitleriyle tartışma içinde eleştirel bir perspektifle değerlendirilmektedir. Sinemanın gerçeklikle ilişkisi ve “gerçekliğe” ne tür bir müdahalede bulunduğu, sinema çalışmaları alanında hiç eskimeyen bir tartışmanın konusudur. Söz konusu tartışma, bugün, yeni medya teknolojileri ve dijitalleşmenin getirdiği “sanallık” olgusu karşısında yeniden canlanmış bir tartışmadır. Sinemanın kendine özgü mahiyetini ve gerçeklikle ilişkisini ele alan çalışmalar, bunu sıklıkla diğer sanat formları ve farklı medya ortamlarıyla kıyaslama temelinde yürütür. Aslında sinemanın fotoğrafla olduğu kadar, tiyatro, resim, edebiyat ve müzik gibi sanat alanlarıyla da neredeyse simbiyotik (ortak-yaşar) bir ilişki içinden geliştiği düşünüldüğünde, bu kıyaslama olmaksızın, bir sinema ontolojisinden söz etmenin güç olacağı açıktır. Sinema ve yeni medya ilişkisini düşünmek bu genel eğilimdeki bir devamlılık olarak değerlendirilebilir. Sinema alanında bu ilişkiye eğilen bir çok çalışma, sinemada 3.0 olarak adlandırılan yeni bir evrenin başladığını öne sürmektedir. Sinema bugün, dijital yeni medya ortamıyla etkileşimler neticesinde, gerçekliği, fiziksel/ görsel gerçekliğe sadakat olarak yorumlayan bir anlayışın epeyce uzağındadır. Teknolojik değişiklikler yanında türsel ve tematik çeşitliliğin de dönüştürdüğü yeni sinema ortamı, sinemayı yeniden düşünmeye yönelik girişimleri de kışkırtmaktadır. Bu tür girişimler bakımından, bir sinema ontolojisi geliştirmeye dönük ilk çalışmaları yeniden gözden geçirmek kadar, Rancière ve Deleuze’ün çalışmaları gibi sinematik gerçekliğe ilişkin farklı sorular ortaya atan çalışmaları anlamaya çalışmak da önemlidir. Rancière ve Deleuze’ün çalışmaları, sinemayı bizatihi imgenin niteliğinden yola çıkarak tanımlama çabası içindeki bir ontolojik perspektifi temellendirmektedir. Yeni medya ortamının ve dijitalleşmenin sinema alanındaki muhtemel sonuçlarını anlamak bakımından da “imge”de temellendirilmeye çalışılan bir ontoloji çok elverişli bir kavrayış zeminidir. Bu çerçevede, makalede, dijitalleşme ve yeni medya döneminde yeni bir evreye girdiği düşünülen sinemada, çalışmayı bekleyen konulara bir parça ışık tutmak kadar, sinemayı yeniden düşünme çabasına katkıda bulunmak da amaçlanmaktadır.
Referanslar
Abisel N (2007). Sessiz Sinema. Ankara: De Ki Basım Yayım. Ltd. Şti.
Andrew D (2013). Sinema Araştırmalarının Özü ve Gelişimi. Aydınlı S ve Okay D (Çev), Sine Cine.4(1), 141-173.
Arnheim R (2002). Sanat Olarak Sinema. Çev. Ünal R. Ankara: Öteki Yayınevi.
Baker U (2010). Kanaatlerden İmajlara: Duygular Sosyolojisine Doğru. İstanbul: Birikim Yayınları.
Bazin A (1985). Fotoğraf Görüntüsünün VarlıkBilimi. İçinde: Büker S ve Onaran O (der), Sinema Kuramları, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Benjamin W (2004). Pasajlar. Cemal A (Çev), İstanbul: YKY.
Berger J (1995). Görme Biçimleri. (Altıncı basım). Salman Y (Çev),İstanbul: Metis Yayınları.
Bonitzer P (2006). Kör Alan ve Dekadrajlar. Yaşar İ (Çev), Istanbul: Metis Yayınları.
Cadava E (2008). Işık Sözcükleri: Tarihin Fotografisi Üzerine Tezler. İstanbul: Metis Yayınları.
Daly K (2010). “Cinema 3.0: The Interactive İmage”. Cinema Journal, 50(1), 81-99.
http://www.jstor.org/stable/40962838 (erişim: 10 Eylül 2014).
Deleuze G (2014). Sinema I: Hareket İmge. Özdemir S (Çev), İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Eisenstein S M (1993). Sinema Sanatı. Şarman N (Çev), İstanbul: Payel Yayınevi.
Gianetti L (1999). Understanding Movies. New Jersey: Prentice Hall.
Luckman S (2012). Mobile Screens and Future Story-worlds: Film in the Age of Mobile Platforms and Cross-media Storytelling. The International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 6(8), 93-111.
Manovich L (1999) What is Digital Cinema. İçinde: Lunenfeld P, The Digital Dialectic: new essays on new media,Cambridge:MIT Press, 172-193. http://site.ebrary.com/id/10225301?ppg=196 (erişim: 22 Aralık 2014).
Rancière J (2008). Görüntülerin Yazgısı. Kılıç A U (Çev), İstanbul: Versus Kitap.
Rene C (1972). Cinema: Yesterday and Today. ed. R. C. Dale. trans. by Stanley Appalbaum. New York: Dover.
Russel C (2004). New Media and Film History: Walter Benjamin and the Awakening of Cinema. Cinema Journal, 43(3), Spring 2004, 81-85.
Tryon C (2009). Reinventing Cinema: Movies in the Age of Media Convergence. New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press.
Yetişkin E B (2011). Sinematografik Düşünebilmek: Deleuze’ün Sinema Yaklaşımına Giriş. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. Sayı 40. 123-141.
Wang S (2012). Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0: What does it all mean and where is it all going?https://bridgesandtangents.wordpress.com/tag/web/(erişim: 14 Kasım
...
Akademik dünya; Hollywood’un, Bollywood’un ya da Yeşilçam’ın sadece sanatsal değil “popüler” hikâyelerine de defalarca yeniden dönebilir. Oysa televizyon dizileri de, dünyanın farklı coğrafyalarında anlam ve eğlenme pratiklerinde ortaklık yaratan diğer televizyon ürünleri gibi çabucak eskir. Sözgelimi iki yıl sonra Muhteşem Yüzyıl üzerine değil bir doktora tezi, bir makale bile yazmak istiyorsanız fazlasıyla geç kalmış olabilirsiniz. Tekil ve bağımsız televizyon programlarının ve televizyon hikâyelerinin, gelgeç ve etkisiz hikâyeler gibi görülerek hızla gözden yitip gitmelerine yol açan bu eşzamanlılık baskısı, televizyon incelemelerini de değersizleştiren bir etki yaratır.
Televizyon çalışmalarının ve televizyon eleştirisinin kurumsallaşması ancak bu eşzamanlılık baskısının aşılmasıyla mümkündür. Yerli durum komedisinde bir kırılma noktası oluşturduğunu düşündüğüm Avrupa Yakası’na (2004-2009) olduğu kadar, yerli pembe dizi türünde (seriyal) ikisi de ayrı ayrı birer kırılma noktası oluşturan Kara Melek’e (1997-2000) ve Asmalı Konak’a da (2002-2003) yeniden dönülebilmelidir. Bu dönüş, mesela Avrupa Yakası örneğinde, Nişantaşı’nda bir “cemiyet dergisi” çevresindeki ilişkileri komedinin kaynağı olarak kuran, ancak burada fazlaca tutunamayarak anlatıyı beyaz Türklüğün komikliğinden, gittikçe aşağılara, kapıcı dairesine, Makbule ve Sacit gibi taşralı akrabalara ya da Şahika, Osman ve Dilber Hala gibi “sonradan görme” Adanalılara doğru sürüklenmeye zorlayan komik unsurdaki kültürel “sınıf göçünü” ve bu göçe zemin hazırlayan sosyopolitik, sosyokültürel bağlamları ve endüstriyel eğilimleri irdelemeye gönüllü bir dönüş olmalıdır. Bunun gibi, yabancı dizi Zehirli Sarmaşık’tan (Poison Ivy) esinlenen ve alışık olmadığımız bir kadın anti-kahramanla (female anti-hero) ana-yayın kuşağı izleyicisini peşinden sürükleyen Kara Melek’e, yerli dizilerde sadece ana kadın karakter temsilinde nasıl bir kırılmaya tekabül ettiğini anlamak için bile olsa yeniden bakılabilmelidir. Çünkü Yalan Rüzgarı gibi Amerikan dizilerinden ya da telenovelalardan gelen ve yine alışık olmadığımız biçimde her bölüme sığdırılan “büyük” entrikalarla ilerleyen bir olay-örgüleştirme (plotting) hızını izleyiciye çabucak benimseten bu yerli dizi, entrikada ve kötülükte sınır tanımayan fakat yine de bir biçimde zaaflarının “insani”liğini anlamak konusunda izleyici empatisine emanet edilen anti-kadın kahramanların ilk güçlü örneğidir. Elbette sözünü ettiğim dizileri ve bu dizilerin birkaç yılda bir farklılaşan anlatısal ve öyküsel yönelimlerini, Meral Özbek’in müzikte, Nurdan Gürbilek’in ya da Jale Parla’nın edebiyatta yaptığı türden incelemelerin konusu yapmak bir eşzamanlılık baskısı altında zordur. Kısacası, televizyon olgusunu anlamak ve “yeniden anlamak” için televizyon programlarını neredeyse yayın dönemiyle eşzamanlı olarak incelemeye dönük bu baskıyı ve geçmiş programları yeniden ele almaya direnme eğilimini sorgulamak gerekiyor.
Televizyonu yeniden anlamak için, aynı zamanda, televizyon deneyiminin güncel görünümlerinin konvansiyonel televizyondan farklılaşan boyutlarını da dikkate incelemeliyiz. Bu yazı televizyonu yeniden anlamak gibi kapsamlı bir işe girişmeyi başka -ancak uzak olmayacağını umduğum- bir döneme erteleyerek, sadece televizyonu yeniden anlamanın önemi üzerine düşünen bir yazı. Bu nedenle, konvansiyonel televizyonun sadece birkaç karakteristik özelliğine ve televizyonun mottosu olagelmiş bazı kabullere Türkiye örneği üzerinden temas edinmekle yetineceğim.