হাইকু
হাইকু (俳句 haikai verse?) এবিধ অতি চুটি কবিতা। জাপানত এই কবিতাৰ প্ৰথমে প্ৰচলন হৈছিল। হাইকু কবিতাৰ তিনিটা প্ৰধান বৈশিষ্ট্য হৈছে:
- হাইকুৰ এটা বৈশিষ্ট্য হৈছে, 'কিৰু' (আক্ষৰিক অৰ্থঃ কটা) (kiru)[1]। দুটা ভিন্ন চিত্ৰকল্প বা ধাৰণাৰ মিশ্ৰণ[2] , যাক সাঙোৰা হয় এটা শব্দৰ দ্বাৰা। এই শব্দক 'কিৰেজি' (kireji) বোলা হয়। 'কিৰেজি'য়ে চিত্ৰকল্প বা ধাৰণা দুটাক লগ কৰাৰ উপৰিও নিৰ্ণয় কৰে সেই উপাদান কেইটা কি অৰ্থত সাঙোৰা হৈছে[3]।
- হাইকুৰ পৰম্পৰাগত ৰূপত সোতৰটা 'মাত্ৰা'[4][5] থাকে। জাপানী ভাষাত 'অন' (ধ্বনি) আৰু 'জি' (বৰ্ণ) লগ লাগি এটা 'উচ্চাৰিত বৰ্ণ' (phonetic character) গঠিত হয়। ইংৰাজী অনুবাদত ইয়াক আখৰ (letter) বুলি কোৱা হৈছে[6], মূলত: এই ৰূপটো সংস্কৃতৰ 'মাত্ৰা'ৰ সমস্থানীয়। এই সোতৰটা 'মাত্ৰা' তিনিটা শাৰীত ৫, ৭, ৫-টাকৈ ভগোৱা থাকে। যিকোনো এটা শাৰীৰে শেষত 'কিৰেজি' এটা থাকিব পাৰে[7]।
- হাইকুত এটা ঋতুবাচক শব্দ থাকে। ইয়াক 'কিগো' (kigo) বোলা হয়। এই 'কিগো' সাধাৰণতে ঋতুবাচক শব্দৰ এখন বৃহৎ তালিকাৰ পৰা লোৱা হয়। তালিকাখনক 'ছাইজিকি' (saijiki) বোলা হয়। 'কিগো' শব্দটো প্ৰকৃতিৰ মাজৰ পৰা লোৱা হয়। সেইবাবেই হাইকু সমূহক মূলত: প্ৰকৃতিৰ কবিতা বুলি কোৱা হয়।
আধুনিক জাপানী হাইকু সমূহত ১৭ মাত্ৰাৰ নিয়মটো সদায়ে মানি চলা নহয়। প্ৰকৃতিৰ উল্লেখো সদায়ে নহয়। কিন্তু দুটা ভিন্ন চিত্ৰকল্পৰ উপস্থাপনৰ ৰীতি এতিয়াও মানি চলা হয়। অতি সম্প্ৰতি চিত্ৰকল্পবিলাক সাধাৰণতে দেখি থকা ঘটনা বা দৃশ্য হ'ব লাগে বুলি কোৱা হৈছে।[8]
জাপানত হাইকু সমূহক ওপৰৰপৰা তললৈ লিখা হয়। ইংৰাজী বা অন্য ভাষাত ইয়াক তিনিটা শাৰী হিচাপে লিখা হয়।[9]
হাইকুক আগতে হক্কু (hokku) বুলি কোৱা হৈছিল। হাইকু নামকৰণ প্ৰথমে কৰিছিল উনবিংশ শতাব্দীত মাশ্বাওকা শ্বিকিয়ে।
উদাহৰণ
[সম্পাদনা কৰক]এটা বহুল পঠিত হাইকু হৈছে 'মাৎছুয়ো বাছ''ৰ দ্বাৰা ৰচিত 'পুৰণি পুখুৰী'।[10]
জাপানী ভাষাত:
- 古池や蛙飛込む水の音
- ふるいけやかわずとびこむみずのおと (transliterated into 17 hiragana)
- furuike ya kawazu tobikomu mizu no oto (transliterated into romaji)
মাত্ৰা হিচাপে বিভাজিত:
- fu-ru-i-ke ya (৫)
- ka-wa-zu to-bi-ko-mu (৭)
- mi-zu no o-to (৫)
ইংৰাজী অনুবাদ (২০)
- old pond . . .
- a frog leaps in
- water’s sound
অসমীয়া অনুবাদ
- পুৰণি পুখুৰীত
- ভেকুলীটো জঁপিয়ালে
- পানীত শব্দ
অইন ভাষাত হাইকু
[সম্পাদনা কৰক]হাইকু জাপানৰ বাহিৰেও বৰ্তমান অন্যান্য ভাষাটো ৰচনা কৰা হয়। মূ ল জাপানী ভাষাৰ শব্দ-বিন্যাসৰ নিয়মবিলাক অইন ভাষাত কঠোৰ ভাৱে মানি চলাটো সম্ভৱ নহয়। কিন্তু প্ৰকৃতিৰ উল্লেখ আৰু ভিন্ন চিত্ৰকল্পৰ উপস্থাপনৰ ৰীতি মানি চলা হয়।[11]
অসমীয়া ভাষাত হাইকু
[সম্পাদনা কৰক]জয়ন্তী চুতীয়াই 'বাছ'ৰ হাইকু ভ্ৰমণ' নাম দি মাৎছুয়ো বাছ'ৰ 'হাইকু ভ্ৰমণ' কিতাপখন অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰিছে। অৱশ্যে কিতাপখন গদ্য আৰু কবিতাৰ সংমিশ্ৰণ। এই কিতাপখনত হাইকুৰ বাহিৰে অন্যান্য আংগিকৰো কবিতা আছে। [5]
তথ্য উৎস
[সম্পাদনা কৰক] |
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত হাইকু সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে। |
- ↑ Udo Kiyoko, President, Modern Haiku Association, quoted in Simply Haiku, Winter 2009 Archived 2012-03-10 at the Wayback Machine
- ↑ Carmen Sterba Thoughts on Juxtaposition Archived 2012-03-10 at the Wayback Machine
- ↑ John Carley Cut or Uncut Archived 2012-02-29 at the Wayback Machine in Renku Reckoner
- ↑ Lanoue, David G. Issa, Cup-of-tea Poems: Selected Haiku of Kobayashi Issa, Asian Humanities Press, 1991, ISBN 0-89581-874-4 p.8
- ↑ 5.0 5.1 জয়ন্তী চুতীয়া, বাছ'ৰ হাইকু ভ্ৰমণ, প্ৰ: প্ৰশান্ত শইকীয়া, শিৱসাগৰ, ১৯৯৩
- ↑ Richard Gilbert and Judy Yoneoka, From 5-7-5 to 8-8-8: An Investigation of Japanese Haiku Metrics and Implications for English Haiku Archived 2012-03-06 at the Wayback Machine
- ↑ Shirane, Haruo. Traces of dreams: landscape, cultural memory, and the poetry of Bashō. Stanford University Press, 1998. ISBN 978-0-8047-3099-0 p100
- ↑ Haruo Shirane Beyond the Haiku Moment
- ↑ van den Heuvel, Cor. The Haiku Anthology, 2nd edition, Simon & Schuster, 1986, ISBN 0-671-62837-2 p.11
- ↑ Higginson, William J. The Haiku Handbook, Kodansha International, 1985, ISBN 4-7700-1430-9, p.9
- ↑ Shirane, Haruo. Love in the Four Seasons, in Acta Universitatis Carolinae, Orientalia Pragensia XV, 2005, p135