Saltar al conteníu

Armoracia rusticana

De Wikipedia
Armoracia rusticana
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Orde: Brassicales
Familia: Brassicaceae
Tribu: Cardamineae
Xéneru: Armoracia
Especie: Armoracia rusticana
G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]
rábanu rusticano,
Tamañu de porción
Enerxía 53 kcal 220 kJ
Carbohidratos 11.29 g
 • Zucres 7.99 g
 • Fibra alimentaria 3.3 g
Grases 0.69 g
Proteínes 1.18 g
Agua 85.08 g
Retinol (vit. A) 0 μg (0%)
Tiamina (vit. B1) 0.008 mg (1%)
Riboflavina (vit. B2) 0.024 mg (2%)
Niacina (vit. B3) 0.386 mg (3%)
Vitamina B6 0.073 mg (6%)
Vitamina C 24.9 mg (42%)
Vitamina E 0.01 mg (0%)
Vitamina K 1.3 μg (1%)
Calciu 56 mg (6%)
Fierro 0.42 mg (3%)
Magnesiu 27 mg (7%)
Fósforu 31 mg (4%)
Potasiu 246 mg (5%)
Sodiu 420 mg (28%)
Cinc 0.83 mg (8%)
% de la cantidá diaria encamentada p'adultos.
Fonte: rábanu rusticano, na base de datos de nutrientes del USDA.
[editar datos en Wikidata]

Armoracia rusticana, conocida comúnmente como rábanu rusticano, rabano de caballu o rábanu picante o raigañu picante, ye una planta perenne de la familia de les Brassicaceae, na que s'inclúin la mostaza y les coles.

Flores.
Armoracia rusticana en Janus Kops, Flora Batava, Volume 4, 1822.
Detalle del raigañu.

Descripción

[editar | editar la fonte]

Ye una yerba perenne, glabra, de raigañu axonomorfa, gruesa, más o menos carnosa. Tarmos de 60-100 cm d'altor, foliosos, asurcaos, fistulosos, argutos, ramificaos na metá cimera. Fueyes basales en rosetes, largamente peciolaes con pecíolugruesu, asurcáu, d'hasta 60 cm de llargor, enllargáu pol viesu foliar; llimbu (20)30-45 por 6-12(16) cm, oval o oblongo, escasamente oblongo con un estrechamientu nel centru a la manera d'una guitarra, atenuáu o cordáu na base, obtusu, irregularmente crenáu, con nervadura secundaria reticulada. Fueyes caulinares d'hasta 10(15) cm, que van siendo menores escontra'l ápiz, de pecíolucurtiu o nulu. Flores en recímanos d'hasta 40 cm na fructificación, ensin bráctees, corimbiformes y mestos na antesis, bien allargaos na fructificación. Pedicelos d'hasta 15 mm na fructificación, finos, erectos o erecto-patentes. Sépalos erectos o erecto-patentes, con marxe membranáceo, non xibosos na base, de 2-3 mm, ovales, narquiaos, verdes. Pétalos blancos, obovaos, de 5-7 mm, d'uña indiferenciada. Estambres en numéro de 6 con anteres marielles. 2 nectarios llaterales , anulares o semianulares. Estilu de cerca de 0,5 mm, con estigma capitáu. Frutos en silícula latisepta, obovoidea o elipsoidea, de cáscares más o menos llises, ensin nerviu mediu visible. Granes dispuestes en dos fileres en cada lóculo, llises, ápteras, ensin endosperma (cáracter importante de la familia Brassicaceae) y colos 2 cotiledones aplicaos unu contra otru (acumbentes). Tien un númberu de cromosomes de 2n = 32 .[1]

Distribución y hábitat

[editar | editar la fonte]

Atopar a veres de güertos o suelos removíos, subespontánea; a una altitú de 800-1400 metros na rexón eurosiberiana oriental; orixinaria del sur de Rusia y suroeste d'Asia, naturalizada n'Europa y rexones húmedes de tol mundu. Apaez nes estribaciones pirenaiques d'Aragón y Cataluña, cada vegada más rara por abandonase'l so cultivu, dacuando n'otros llugares.[1]

Usos

[editar | editar la fonte]

Foi bien emplegada como planta melecinal y arumosa a partir del sieglu XIII, usando'l raigañu (de color crema y ramificada) qu'al cortala esprende esencies volátiles y bien caltriantes, que'l so efeutu irritante ye similar al del amoniacu, y con fuertes propiedaes lacrimógenas. Les fueyes nueves pueden emplegase como aromatizantes.

El raigañu usar pa ellaborar un condimento en forma d'arrayadura o bien molíu como pasta, que'l so fuerte sabor fai qu'en munchos países sustituya de cutiu a les mostazes. Nel Reinu Xuníu ye la base del horseradish y en Francia del raifort. N'Arxentina llámase-y pasta de rábanu picante anque tamién-y lo denomina colos nomes que daben los inmigrantes que lu introducieron: Kren pol so orixe alemán-austriaco o hren (Jren) pol so nome eslavu. N'Italia meridional ye conocida como ràfano y utilízase na cocina de Basilicata pa preparar la ràfanata, cola adición de güevos, quesu pecorino y pataques.[2]

Nos países onde s'ufierten comercialmente pueden atopase preparaos en dos variantes: la variante fuerte que solo contién el raigañu y conservantes, ente que na variante nidia combinar con un ingrediente duce que puede ser puré de mazana (apfel kren), remolacha o azucre. El famosu wasabi de la cocina xaponesa sustitúyese de cutiu por una pasta ellaborada con esti rábanu (y coloriada de verde) una y bones el wasabi auténticu ye similar pero'l so preciu ye bien alto, inclusive en Xapón.[ensin referencies] Les fueyes son comestibles y asemeyaes a grelos.

Propiedaes

[editar | editar la fonte]

Ye una planta diurética, antiescorbútica, dixestiva, revulsiva, rubefaciente.

Principios activos: Los raigaños y fueyes contienen sinigrina (alil-glucosinato) y 2-fenil-etil-glucosinolato.[3]

Indicaciones: antiescorbútico, dixestivu, sudoríparu, diuréticu, depurativu, carminativo, pectoral. Contra'l raquitismu. Ye bien raru'l envenamiento, dáu'l so sabor desaxeradamente picante, pero diéronse casos; carauterizar por fuerte irritación de los texíos en contautu, inflamación del tracto dixestivu, vultures de sangre y fories.[3]

Otros usos: el raigañu contién una enzima (peroxidasa) por demás utilizada como axente oxidante n'ensayos químicos (inorgánicos y biolóxicos). El zusmiu usar en cosmética como estimulante y rubefaciente. Entemecíu con vinagre usar pa manches y acné. La mostaza d'Alemaña facer con raspaduras de raigañu, ye bien fuerte pero dixestiva.[3]

Taxonomía

[editar | editar la fonte]

Armoracia rusticana describióse y publicada, primero por Carlos Linneo como Cochlearia rusticana en Species Plantarum, vol. 2, p. 648 en 1753[3] y atribuyida depués al xéneru Armoracia por G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. en Oekonomisch-Technische Flora der Wetterau, vol. 2, p.426 nel añu 1800.[4] y ye la especie tipu del nuevu xéneru de creación concomitante.

Etimoloxía

Armoracia: nome xenéricu tomáu del llatín armǒrǎcēa, armorǎcǐa, - ae col que yera conocida una especie de rábanu xavaz (por casu en Pliniu'l Vieyu, Historia Naturalis, (19, xxvi, 82[nota 1])).[5]

rusticana: epítetu, del Llatín rustǐcānus, a, um que significa "rústicu, del campu".[5]

Sinonimia

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ «etiamnum unum montés Graeci cerain vocant, Pontici armon, alii leucen, nostri armoraciam, fronde copiosius quam corpore.» = «Hai otru rábanu montés que los Griegos llamen agrion, los habitantes del Ponto Euxino armon, d'autres leucen y los Llatinos armoracia. Tien más fueyes que raices.»)
  1. ↑ 1,0 1,1 Armoracia en Flora Ibérica, RJB/CSIC, Madrid
  2. ↑ «Ricetta Rafanata» (italianu). Consultáu'l 24 de xunu de 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Armoracia rusticana». Plantes útiles: Linneo. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2009.
  4. ↑ «Armoracia rusticana». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 11 de xineru de 2013.
  5. ↑ 5,0 5,1 [1] Gaffiot F. Dictionnaire Latin-Français, p. 164, Hachette, Paris, 1934
  6. ↑ Sinónimos en The Plant List-[2]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Armoracia_rusticana&oldid=4111196»