Saltar al conteníu

Llinia internacional de cambéu de fecha

De Wikipedia
Llinia internacional de cambéu de fecha
llende
Mapa d'allugamientu
Cambiar los datos en Wikidata

La llinia internacional de cambéu de fecha (LICF) ye una llinia imaxinaria que percuerre la superficie la Tierra dende'l Polu Norte al Polu Sur y marca'l cambiu d'un día del calendariu a otru. Pasa pela metá del océanu Pacíficu, siguiendo aproximao la llinia de llonxitú 180°, magar qu'esviándose de la que pasa al traviés de dellos territorios y archipiélagos.

Xeografía

[editar | editar la fonte]

Descripción

[editar | editar la fonte]

La LICF sigue aproximao'l meridianu 180° de llonxitú, metanes l'océanu Pacíficu, y continuase nos polos col meridianu de Greenwich. En dellos llugares la LICF sigue exautamente esi meridianu, mentantu qu'en otros llugares esvíase hacia l'este o l'oeste p'acomodase a les circunstancies polítiques y/o económiques de les zones afeutaes.

Siguiendo la llinia de norte a sur, la so primer esviación del meridianu 180° faela pa pasar al este de la islla de Wrangel y la península de Chukchi, que conformen l'estremu más oriental de la Siberia rusa (la islla de Wrangel asiéntese concretamente sobro'l meridianu nes coordenaes 71°32′N 180°0′E, tamién nomaes 71°32′N 180°0′W)[1]. Dempués atraviesa l'estrechu de Bering, ente les islles Diómedes, a una distancia de 1,5 km de caúna, a una llonxitú de 168°58′37″ W[2]. Dende ehí xira mui al oeste de los 180° pa pasar al oeste de la islla de San Llorienzu y la islla de San Matéu.

A continuación crucia pente les islles Aleutianes, que pertenecen a los Estaos Xuníos, y les islles del Comandante, que pertenecen a Rusia. Poro, tol territoriu rusu asítiase al oeste de la LICF; y tol norteamericanu, sacante Guam, les islles Marianes del Norte y la islla Wake. D'ehí hasta l'ecuador la LICF sigue'l meridianu 180°. El caberu llugar na Tierra nel que'l día cambia de fecha son dos atolones despoblaos que pertenecen a Estaos Xuníos, la islla Howland y la islla Baker, asitiaes nel océanu Pacíficu central, xustu al norte l'ecuador.

La LICF arrodia Kiribati, esviándose al este, cuasi hasta'l meridianu 150º oeste, pa facelo. Les islles más orientales d'esa nación, les islles de la Llinia meridionales, asitiaes al sur de Ḥawai, tienen el fusu horariu más avanzáu de la Tierra, el TCU+14. Al sur de Kiribati la LICF avérase al meridianu 180°, pero remanez al este d'elli pa pasar ente Samoa y Samoa Americana[3]. En toa esta fastera del océanu la LICF sigue'l meridianu 165º oeste. Poro, Samoa, Tokeláu, Wallis y Futuna, Islles Fixi, Tonga, Tuvalu y les archipiélagos neozelandeses de Kermadec y Chatham tán asitiaos al oeste de la LICF y comparten el mesmu día del calendariu. Pela so banda les islles Cook, Niue y la Polinesia Francesa asitiense al este de la LICF y van un día per detrás.

Tres atravesar esos archipiélagos la LICF xira al suroeste pa volver al meridianu 180°, que yá nun abandona hasta llegar a L'Antártida. Convencionalmente, na mayoría de los mapas nun se representa la LICF al traviés d'esi continente.

Circunnavegación del globu

[editar | editar la fonte]

Una persona que circunnavegue la Tierra en sentíu este-oeste (el mesmu del viaxe de Magallanes) tien que retrasar una hora'l so reló por cada 15º de llonxitú que gane navegando, y asina ganaría 24 hores na so vuelta al globu si nun compensara esi fechu camudando'l so calendariu, adelantándolu un día, al cruciar la LICF. Pol contrariu, nuna circunnavegación en sentíu oeste-este adelántase una hora por cada 15º de llonxitú que se navega, pero hai que retrasar un día'l calendariu al cruciar la LICF. LA LICF, poro, hai que tenela en cuenta conxuntamente colos fusos horarios terrestres; al cruciala en cualesquier de les dos direiciones hai qu'axustar la fecha del calendariu.

Llinies de cambéu de fecha de facto y de iure

[editar | editar la fonte]

Hai dos formes nes que s'establecen los fusos horarios y, poro, la LICF: una en tierra y nes agües territoriales axacentes, y otra en mar abiertu.

No que cinca a la primera, toles naciones determinen unilateralmente los sos fusos horarios, que son d'aplicación namái nel so territoriu y nes sos agües territoriales axacentes. La llinia de cambéu de fecha que resulta d'eses decisiones puede ser considerada una LICF de facto, una y bones nun ta basada na llei internacional, sinón nes lleis nacionales, que nun son d'aplicación nes agües internacionales. No que cinca a la segunda, nomada llinia de fecha náutica, ye una construcción de iure, establecida por un acuerdu internacional. Surdió de resultes de una conferencia anglobritánica, celebrada en 1917, que recomendó que tolos barcos, neto civiles que militares, adoptaran fusos horarios estándar en alta mar y una llonxitú estándar de cambéu de fecha. Esta llinia náutica nun apaez de forma explícita nos mapes, y sigue'l meridianu 180°, sacante nos llugares nos que ye interrumpida poles agües territoriales de dalguna estensión de tierra. El gaxu de 15° que ta esviáu del TUC en 12 hores dixebrase mediante la llinia de fecha náutica en dos gaxos de 7,5° que difieren del TUC en ± 12 horas.

Los barcos tienen, teóricamente polo menos, qu'adoptar la hora estándar d'un país siempre que naveguen dientro les sos agües territoriales (12 km dende la costa), y vuelven a los fusos horarios internacionales namái que les abandones. Na práutica los barcos usen esos fusos horarios náuticos namái pa la comunicación por radio, mentantu que pa establecer los horarios de trabayu y de cebera, por exemplu, adopten el fusu horariu que consideren más conveniente.

Cambeos históricos na llinia de cambéu de data

[editar | editar la fonte]

Filipines (1521 y1844)

[editar | editar la fonte]

Fernando de Magallanes reclamó les Filipines pa España el sábadu 16 de marzu de 1521, tres d'aportar a elles nún viaxe nel que crució, viaxando hacia l'oeste, los océanos Atlánticu y Pacíficu. Como parte de Nueva España, Filipines dependía de Méxicu y la so principal llinia de comunicación col restu l'Imperiu yera a traviés d'Acapulco, polo que taben asitiaes al este de la LICF pese a tar nel estremu occidental del océanu Pacíficu. De resultes, ente'l 16 de marzu de 1521 y el 30 d'avientu de 1844, Filipines taba un día per detrás del resto de los países asiáticos de la rodiada.

Tres de la independencia mexicana, en 1821, los intereses comerciales de Filipines centráronse na China imperial, les Indies Orientales neerlandeses y los otros países de la zona, y decidiose que Filipines axustara la so fecha oficial a la de sos vecinos, al oeste de la LICF[4]. De resultes, quitose del calendariu'l 31 d'avientu de 1844, y el llunes 30 d'avientu de 1844 siguiose del miércoles 1 de xineru de 1845. El cambéu aplicose tamién al restu de les colonies españoles del Pacíficu: islles Marianes, Guam ya islles Carolines. Les publicaciones europees, en xeneral, nun se ficieron ecu d'esti cambéu hasta primeros de la década de 1890, y siguíen amosando la LICF con un bultu grande hacia l'oeste demientres mediu sieglu dempués del cambéu.

Alaska (1867)

[editar | editar la fonte]
Representación errónea de la LICF na enciclopedia alemana Erroneous International Date Line from the 1888 Meyers Konversations-Lexikon de 1888. Les Filipines apaecen nel mapa al este de de la LICF, pese a que asitiáranse al oeste d'esa llinia de magar 1845.

Alaska, poblada por colonos rusos qu'aportaran a ella dende l'oeste, taba al oeste de la LICF. Amás, l'Imperiu rusu siguía usando'l calendariu xulianu, que diba 12 díes per detrás del calendariu gregorianu, l'oficial na mayor parte del mundu. En 1867 los Estaos Xuníos mercaron la Rusia americana, y punxéronla al este de la LICF. La ceremonia oficial de tresmisión del territoriu a Estaos Xuníos celebróse na ciudá de Novo-Arkhangelsk (actual Sitka), el sábadu 7 d'ochobre de 1867 del calendariu xulianu, esto ye, el sábadu 19 d'ochobre de 1867 del calendariu gregorianu. El pasu d'Alaska a la fastera oriental de la LICF fizo que la fecha moviérase tamién y volviera a ser otra vegada vienres, 18 d'ochobre de 1967, un día conocíu de magar como'l Día d'Alaska (Alaska Day)[5][6].

Islles Samoanes and Tokelau (1892 y 2011)

[editar | editar la fonte]

Les islles Samoanes, anguaño dividíes ene los estaos de Samoa y Samoa Americana, asitiábense al oeste de la LICF hasta 1892. Esi añu el rei Malietoa Laupepa foi convencíu por comerciantes d'Estaos Xuníos p'adoptar la fecha d'Estaos Xuníos (añadiendo tres hores al fusu horariu de California) en cuenta de la vixente, l'asiática, na que diben cuatru hores per delantre del fusu horariu de Xapón. La fecha escoyida pal cambéu foi'l 4 de xunetu de 1892, día de la independencia d'Estaos Xuníos, que repitiose dos veces nel reinu samoanu[7].

En 2011 Samoa camudó la so hora oficial: pasó otra vuelta a la marxe occidental de la LICF, y eliminó'l 30 d'avientu de 2011 del so calendariu[8]. Camudó la so zona horaria, concretamente, de UTC−11:00 y UTC+13:00. El motivu del cambéu foi pa tar nel mesmu día qu'Australia y Nueva Zelanda, nos que viven bien de samoanos espatriaos y que son los principales socios comerciales del país. Yera perdifícil, tando 21 hores per detrás de la hora d'esos países, facer negocios, porque, pa entamar, la semana llaboral reducíase namái a cuatro díes[9]. Samoa Americana sigue calteniendo la fecha sincronizada colos Estaos Xuníos, y la LICF pasa ente les dos entidaes polítiques nes que se dixebra l'archipiélagu samoanu.

Tokeláu ye un territoriu de Nueva Zelanda asitiáu al norte de Samoa, que comunícase col restu del mundu principalmente a traviés de Samoa, y que decidió, por esi motivu, cruciar la LICF al tiempu que Samoa en 2011[10].

Kwajalein (c. 1945 y 1993)

[editar | editar la fonte]

L'atolón de Kwajalein, como'l restu de les islles Marshall, pasó de manes españoles a alemanes y xaponeses demientres los sieglos XIX y XX. Durante esi tiempu asitiábase al oeste de la LICF. Magar que Kwajalein convirtióse, como'l restu de les islles Marshall, en parte del Territoriu en Fideicomisu de les islles del Pacíficu al acabar la Segunda Guerra Mundial, Estaos Xuníos instaló una base naval nelli. Poro, adoptose nel atolón la fecha de Ḥawai, pasando a tar al este de la LICF. La situación, que ponía al atolón un día per detrás del restu del archipiélagu al que pertenecía, resolviose eliminando del calendariu'l sábadu 21 d'agostu de 1993. Pa qu'esti cambéu de día nun afectara a los negocios la semana llaboral del atolón va de martes a sábadu pa sincronizase cola de Hawai, asitiáu agora al otru llau de la LICF[11].

Kiribati oriental (1994)

[editar | editar la fonte]

Cuando yera colonia británica l'actual república de Kiribati centrábase nes islles Gilbert, asitiaes xustu al oeste de la LICF. Tres de la so independencia, en 1979, quedaron embaxu la so xurisdicción les islles Phoenix y Line, que yeren antes d'esa fecha norteamericanos y taben asitiaes al este de la LICF. De resultes, el país tenía dos feches diferentes nel so territoriu, y les xestiones alministratives y comerciales ente les sos dos metaes teníen que llimitase a los cuatro díes que compartíen les semanes llaborales de les dos partes del país. Pa eliminar esta anomalía Kiribati camudó la fecha de la so fastera oriental, eliminando nella'l sábadu 31 d'avientu de 1994 del so calendariu. Esto fizo que la LICF moviérase haza l'este p'abrazar tol país. Nostante, acordies cola llei internacional, la convención naval de 1917 sobro la LICF sigue siendo válida. Cuando hai tierra na que ye llunes en mediu d'un fusu horariu nel que ye domingu[12].

Como consecuencia d'esti cambéu el territoriu más oriental de Kiribati, les islles Line, qu'inclúin una islla habitada, Kiritimati (islla Navidá), entró nel añu 2000 primeru que dengún otru territoriu habitáu na Tierra, un fechu que'l gobiernu kiribatí publicitó como posible reclamu turísticu.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ «Arctic Expeditions Commanded by Americans». The National Geographic Magazine 18:  páxs. 459–468. 1907. https://books.google.com/books?id=_RAOAQAAIAAJ&pg=PA459. Consultáu'l 9 de febreru de 2018. 
  2. ↑ United States-Russian Maritime Boundary and Exclusive Economic Zones, na web ArcticEcon.com
  3. ↑ Samoa confirms dateline switch. Noticia del Borneo Post (xunu 2011)
  4. ↑ Van Genh RH, "The Asian and the American Day Count in the Pacific Ocean" en A History of the International Data Line (2017).
  5. ↑ "Alaska: ... The transfer of territory from Russia to the United States", Documentu executivu nu 125 de los recoyíos en Executive documents printed by order of the House of Representatives during the second session of the fortieth Congress, 1867–'68, vol. 11, Washington: 1868.
  6. ↑ Sumner C, "The cession of Russian America to the United States" en The Works of Charles Sumner, vol. 11, Boston: 1875, páxs. 181–349, p. 348.
  7. ↑ Lamont R, The International Date Line. Popular Astronomy: A Review of Astronomy and Allied Sciences, 1921;29:340–348 [cf. páxs. 344–345].
  8. ↑ Where’d day go?, artículu na web de The New York Post (31 d'avientu de 2011).
  9. ↑ Samoa to jump forward in time by one day, artículu na web de BBC News (9 de mayu de 2011).
  10. ↑ Tokelau: Wrong local time for over 100 years, artículu na web timeanddate.com
  11. ↑ In Marshall Islands, Friday Is Followed by Sunday, artículu de The New York Times (22 d'agostu de 1993).
  12. ↑ Ariel A, Ariel Berger N, Plotting the Globe: Stories of Meridians, Parallels, and the International Data Line, p. 149. 2006, Greenwood Press.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Llinia_internacional_de_cambéu_de_fecha&oldid=4286977»