Monismu
| Monismu | ||||
|---|---|---|---|---|
teoría, conceutu, teoría filosófica (es)  y movimiento filosófico (es) | ||||
| metafísica | ||||
| ||||
 | ||||
El monismu[1] ye'l nome que reciben les postures filosófiques que sostienen que l'universu ta constituyíu por un solu arjé, causa o sustancia primario. Asina, según los monismos materialistes, tou amenórgase, n'última instancia, a materia, ente que pa los espiritualistes o idealistes (especialmente'l idealismu hegeliano), esi principiu únicu sería'l espíritu, y pa los panteístes sería Dios mesmu.
Pa los antiguos filósofos hindús, lo reparao polos sentíos y les rellaciones de causalidá son una ilusión; solo hai una realidá: Brahman.[2] Por tanto, Brahman va ser esa causa primera qu'esplica'l restu del universu. Pa los filósofos monistes materialistes contemporáneos, la materia formada na Gran Esplosión dio llugar al universu y solo esta materia esplica la realidá.
Filósofos monistes son Tales de Mileto, Parménides, Anaximandro, Anaxímenes, Spinoza, Berkeley, Hume, Hegel y Marx.
El monismu neutral ye una teoría filosófica que predica que la sustancia básico nun ye nin física nin mental, sinón que puede ser amenorgada a materia neutro que la so naturaleza nun sería nin física nin mental. El monismu neutru foi introducíu nel sieglu XVII pol filósofu xudíu holandés Spinoza. Na actualidá una versión d'esta teoría foi desenvuelta pol filósofu estauxunidense Donald Davidson.
El materialismu tradicional, una variedá del monismu, considera que la sustancia primario ye material y física.
L'idealismu ye una forma de monismu filosóficu que sostién que'l principiu básicu del universu ye espiritual.
Esplicaciones monistes
[editar | editar la fonte]Los planteamientos monistes, al contrariu que los dualistes, consideren que'l ser humanu ye una única realidá, que ye unitariu, negando asina la esistencia de la mente como realidá distinta del celebru.
El monismu materialista
[editar | editar la fonte]Demócrito (que'l so principiu constitutivu del universu, o arjé, yera'l átomu) sostenía que toa realidá ye un compuestu material frutu de la unión d'átomos, y esplicaba que tantu lo que ye como lo que nun ye, lo sólido y lo vacío, esisten igualmente y unu dependiendo del otru. El ser humanu ye puramente materia, y por tanto nun esiste inmortalidá de l'alma. El materialismu de Demócrito fortalecer a lo llargo de los sieglos XVII al XIX y XX, al traviés de filósofos como D´Holbach, Diderot y La Mettrie, qu'escribió'l Hombre Máquina. Pa él, l'alma ye una parte material del cuerpu identificada col celebru. Asina, somos máquines bien complexes que nun precisen direición esterna (alma) pa realizar les sos funciones. El materialismu mecanicista de La Mettrie foi sustituyíu nel sieglu XIX pol materialismu dialécticu de Marx. Dientro del monismu materialista, estrémense delles postures como'l conductismu y el reduccionismu fisicalista.
El monismu espiritualista
[editar | editar la fonte]Opuestu al anterior, afirma que tou lo real ye mental, esto ye, tou lo qu'esiste ye la perceición de la to mente. Nun esiste materia, sinón que ye frutu de la to imaxinación. [ensin referencies] El ser humanu ye concebíu como una mente que se percibe y percibe a lo otro. En pallabres de Berkeley, “esse est percipi” (ser ye ser percibíu), esto ye, la realidá consiste en percibir o ser percibíu. Solo esiste una única realidá espiritual. Asina nun tien sentíu afirmar la independencia de cuerpu o materia, yá que tou ye la nuesa perceición.
Como exemplu particular puede tomase el monismu idealista hegeliano que, partiendo de la historicidad del ser, sostener en que'l ser de la realidá oxetiva ye'l nun ser: solo esiste de manera ideal (nel sentíu de que solo esiste na idea) y ye esta la realidá. De la mesma, la tensión permanente ente'l ser y el nun ser (nesti casu ente lo ideal y lo real) ye lo que da pie al desenvolvimientu dialécticu del espíritu humanu (nel sentíu alemán del conceutu).
Una aplicación concreta del analís de la dialéutica idealista ye'l casu del desenvolvimientu históricu del llinguaxe, como unidá de la llingua y la fala. Equí reparar que la llingua ye ideal y xeneral, ente que la fala, la so práutica, ye dafechu particular; ye más: la fala ye un conxuntu de realizaciones concretes de la so idealidad. Sicasí, la tensión ente la llingua y la fala, como exemplu del ser y nun ser, lleva al so desenvolvimientu históricu y tresformamientu de tantu de la idealidad de la llingua como de la práutica de la fala. Siguiendo esti patrón ye que podemos entender el tresformamientu del llatín a caúna de les Llingües romániques.
El monismu entemediu
[editar | editar la fonte]Spinoza (1632-1677) propón una solución neutral. Spinoza nun almite'l dualismu cartesianu de los dos sustancies (material y espiritual). Pa él, tamos compuestos por una sola sustancia que ye Dios, de la cual solo conocemos dos atributos, la estensión y el pensamientu. Son dos atributos de la mesma realidá, de cuenta que'l monismu entemediu considera qu'hai una única sustancia de la cual solo conocemos dos atributos. Entós cuerpu y mente son dos aspeutos d'una mesma cosa, y por eso, yá nun ye necesariu plantegar el problema de la so interacción.
Evolución del términu
[editar | editar la fonte]Como refier Max Kistler, probar la esistencia de la mente ye un desafíu pal monismu. El dualismu más potente foi'l cartesianu, que nun foi lo suficientemente salváu y llevó a postular sustancies independientes ente sigo yá sían cuerpos ensin mente (res estensu) como mentes ensin cuerpos (res cogitans).[3]
Les formes estremes de monismu derivaron nel conductismu lóxicu y la teoría de la identidá psicofísica, dambes refugaes. La primera plantegando que formes cimeres del comportamientu (v. gr. el llinguaxe) nun son reducibles a un comportamientu. La segunda, interponiendo l'argumentu de que nun contempla'l calter cualitativu de la esperiencia y de la conciencia, términos qu'anguaño son bien allegaos.
L'alderique actual movióse a probar non yá la sustancia pensante, sinón les propiedaes mentales.
Otra forma de monismu estremu, l'eliminativismo, intenta probar que nun esisten propiedaes mentales. El monismu anómalu de Donald Davidson sostién que cada estáu mental ye idénticu a un estáu físicu. L'epifonomenismo tien a les propiedaes mentales como superveniencia de les propiedaes físcas subxacentes.
Finalmente, la posición más en boga ye, según Kistler,[3] el funcionalismu: suerte de dualismu ente les propiedaes mentales y les físiques.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: monismu
- ↑ La doctrina vedántica de que'l mundu ye "del material del arte" (mâyâ-maya) nun ye una doctrina de la "ilusión", sinón qu'estrema puramente ente la realidá relativa del artefautu y la realidá mayor del Artífiz en quien subsiste'l paradigma.
- ↑ 3,0 3,1 Olivier Houdé, Daniel Kayser, Olivier Kœnig, Joëlle Proust, Francois Rastier, Diccionariu de ciencies cognitives, trad. Carlo Rodolfo Molinari Marotto, Amorrortu editores, Buenos Aires, 2003. ISBN 950-518-901-X
| Control d'autoridaes |
|
|---|
