Xeografía de Lituania

Xeografía de Lituania
	; Mapa topográficu de Lituania
Llocalización
Continente	Europa
Rexón	Europa septentrional
Carauterístiques xeográfiques
Superficie	65 300 km²
	62 680 km² (tierra)
	2 620 km² (agua)
Llinia de costa	90 km
Puntos estremos
Puntu más baxu	(Mar Bálticu) 0 m
Puntu más altu	293,84 m (llomba Aukštojas)
Fronteres territoriales
• Bielorrusia	680 km
• Letonia	576 km
• Polonia	91 km
• Rusia (Kaliningráu)	227 km
• Mar territorial	12 m.n.
	[editar datos en Wikidata]

Llomba Juozapinė (*Juozapinės Kalnas*), de 292,7 msnm.

Lituania (lituanu: Lietuvos Respublika) ye un estáu d'Europa septentrional a veres del mar Bálticu, ente Letonia y Rusia. Llenda con Letonia (norte), Bielorrusia (este y sur), al suroeste con Polonia y l'enclave rusu de Kaliningráu y al oeste col mar Bálticu. Ye unu de los trés estaos conocíos conjuntamente como Países Bálticos, con Letonia y Estonia.

Lituania suel ser clasificada como parte d'Europa del Este, yá que solía incluyise na definición a los antiguos Estaos socialistes. Pero lo cierto ye que Lituania ye más occidental qu'oriental. Ello ye que que'l centro xeográficu del continente européu atópase en Lituania. Nel añu 1989 l'Institutu Nacional de Xeografía Francés destacó que'l centru xeográficu d'Europa atopar nel pueblu Purnuškės (54°54' de latitud norte y 25°19' de llargor esti 54°54′N 25°19′E / 54.900°N 25.317°E / 54.900; 25.317), a 26 km de Vilnius, y esto quedó afiguráu nel Llibru Guinness de los récores. Sicasí, el centru xeográficu de la Xunión Europea atopar nuna llocalidá de Hesse, Alemaña.^[1]

Xeografía física

Relieve

La estructura básica de Lituania ye d'unes fértiles llanures centrales dixebraes per tierres altes ondulaes que son antiguos depósitos glaciares. Escarez, pos, de grandes montes. Les poques zones altes son más bien llombes morrénicas que nun lleguen a alzase más de 260 msnm. Tradicionalmente consideróse que la llomba Juozapinė (Juozapinės Kalnas), de 292,7 m, yera'l puntu más altu de Lituania. Pero anguaño considérase que'l puntu más altu ye la llomba Aukštojas (293,84 m). Ello ye que la llomba Juozapinė ye namái'l tercer altor de Lituania, pos la segunda ye la llomba Kruopinė (Žybartonys) (293,65 m) asitiada aproximao a diez quilómetros al oeste de Juozapinė.

Ríos, llagos y costa

Río

Lituania tien 758 ríos con un llargor cimeru a los diez quilómetros. El principal ríu ye'l Nemunas (Niemen) con un llargor total de 917 km y que tien el so orixe en Bielorrusia, colos sos afluentes el Dubysa y el Neris (510 km). Otros cursos d'agua d'importancia son el Venta (346 km) y el Šyšupė (298 km). Sicasí, namái 600 quilómetros de los ríos lituanos son navegables.

	Nome	Llargor en Lituania (km)	Llargor total (km)
1.	Ríu Nemunas	475	937
2.	Ríu Neris	234	510
3.	Ríu Šyšupė	209	298
4.	Río Venta	161	346
5.	Ríu Mūša	146	284

Llagos

El paisaxe ta llaráu por munchos llagos esvalixaos d'orixe glaciar, sobremanera na parte oriental del país. 2833 llagos superen les 10 000 m² y tien 1600 llagunes más pequeñes. Nel nordeste atopa'l de mayor superficie, el Drūkšiai.

Mariñes

La mariña ye baxa y arenosa. Tien un llargor d'unos 100 km, de los cualos namái 40 tán abiertos sobre'l mar Bálticu. El más llamativu accidente de la mariña lituana ye l'ismu de Curlandia (Kurskaja Kosa) patrimoniu de la Humanidá, estrecha duna arenosa que dixebra'l mar Bálticu de la llaguna de Curlandia (Haff de Curlandia, Kurskij zaliv), un llagu d'agua salobre que comparte col óblast de Kaliningráu (Rusia), que queda al sur.

= Mariñes

La mariña ye baxa y arenosa. Tien un llargor d'unos 100 km, de los cualos namái 40 tán abiertos sobre'l mar Bálticu. El más llamativu accidente de la mariña lituana ye l'ismu de Curlandia (Kurskaja Kosa) patrimoniu de la Humanidá, estrecha duna arenosa que dixebra'l mar Bálticu de la llaguna de Curlandia (Haff de Curlandia, Kurskij zaliv), un llagu d'agua salobre que comparte col óblast de Kaliningráu (Rusia), que queda al sur.

Mediu ambiente

Predominen nel paisaxe lituano los montes y les praderíes. Grandes zones montiegues cubren cerca del 30% del territoriu lituanu.

Conforme a la normativa de la Xunión Europea, el territoriu d'esti país pertenez a la rexón bioxeográfica boreal.^[2] La zona del ismu de Curlandia (Reserva natural del golfu de Kursiu y el Parque Nacional Kursiu Nerija) foi catalogáu como Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco. 50 451 hectárees tán protexíes como güelgues d'importancia internacional al amparu del Conveniu de Ramsar, en total, 5 sitios Ramsar: Cepkeliai, Kamanos, Delta del Nemunas, Viesvilé y Zuvintas. Tien cinco parques nacionales: Dzūkijos, Kuršių serijos, Aukštaitijos, Trakų istorinis y Žemaitijos.

Tocantes a les esmoliciones medioambientales, atópase la contaminación del suelu y de les agües soterrañes con productos petrolíferos y químicos en bases militares.

Xeografía humana

Lituania ye la más grande y poblada de los trés repúbliques báltiques. Tien una población de 3 555 179 hab. (est. xunetu de 2009). El 67% de la población vive en zones urbanes.

Predominen los lituanos (83,4%), anque hai minoríes de rusos (6,3%), polacos (6,7%) y otros o ensin especificar (3,6%), según el censu de 2001. Tocantes a la so relixón, Lituania ye predominantemente católica (79%), pero esisten importantes grupos d'ortodoxos rusos (4,1%) y protestantes (incluyendo luteranos y cristianos evanxélicos bautistes (1,9%), otros o ensin especificar 5,5%, nengunu 9,5%, tou ello según el censu del 2001. El lituanu ye l'idioma oficial 82%, depués hai un 8% de fala rusa, 5,6% fala polacu y quedando "otros o ensin especificar" 4,4% (censu de 2001).

La capital ye Vilnius con 546 733 hab.. Otres ciudaes principales son Kaunas (352 279 hab., que foi la capital provisional de Lituania cuando los polacos ocuparon Vilnius ente 1920-1939), Kláipeda (Memel n'alemán, 183 433 hab., ye'l principal puertu del país, alcontráu na desaguada de la llaguna Curoniana (golfu de Kuršių) y Siauliai (126 215 hab.).

Ta estremada alministrativamente en diez condaos (apskritys, singular - apskritis); Alytaus, Kauno, Klaipedos, Marijampoles, Panevezio, Siauliu, Taurages, Telsiu, Utenos y Vilnius.

Rexones etnográfiques

Lituania, dende'l puntu de vista históricu o etnográficu, considérase estremada en cinco rexones (lituanu: regionai) de llendes imprecises una y bones nun constitúin unidaes polítiques o alministratives oficiales. El so delimitación ye cultural: tradiciones y estilos de vida locales, cantares, cuentos, etc. Son les siguientes:

Alta Lituania o Lituania Mayor (Aukštaitija, lliteralmente: 'tierres altes'): rexón del nordeste de Lituania, que tamién inclúi dellos territorios lituanos históricos del suroeste de Letonia y del noroeste de Bielorrusia. La so capital ye Panevėžys, tamién la ciudá más grande na rexón.

Samogitia (Žemaitija, llit. 'tierres baxes'): rexón de Lituania occidental. La so capital ye Telšiai, anque la ciudá más poblada ye Šiauliai..

Baxa Lituania o Lituania Menor (Mažoji Lietuva): region costera de Lituania, que tamién inclúi los territorios lituanos históricos de lo que güei ye l'enclave rusu del óblast de Kaliningráu y parte de la Polonia septentrional. La so ciudá más grande ye Klaipėda.

Dzūkija o Dainava (esti últimu nome significa lliteralmente 'país de los cantares'): rexón sureste de Lituania, que tamién inclúi territorios históricos estensos de Lituania en Bielorrusia, y dalgunos en Polonia. La so capital ye Alytus, y la ciudá más grande ye Vilnius.

Sudovia (Sūduva o Suvalkija (esti últimu nome significa llit. 'Tierra de Suvalkai' y provién d'un tracamundiu, razón pola que se prefier el nome de Suduva): rexón del suroeste de Lituania, que tamién inclúi una pequeña zona de lo que güei ye parte de Polonia. Ye la más pequeña de les rexones etnográfiques y la so capital ye Marijampole, y la so ciudá más poblada ye Kaunas.

Xeografía económica

El suelu ye fértil. Lituania nun tien grandes recursos naturales, llindándose básicamente a la turba, el ámbare y la tierra arable, que representa'l 44,81% del usu de la tierra. A colleches permanentes dedícase 0,9% y otros 54,29% (2005). El regadíu toma 70 quilómetru cuadraos (2003).

La tierra ye rica en roca caliar, magre, sable de cuarzu, arenes yesíferas y dolomites, que son de gran utilidá na fabricación de cementu, vidriu y cerámica. Tamién abonden les agües minerales. Lituania tien una gran riqueza en enerxía termal a llongura de la mariña báltica, que podría ser utilizada pa calecer decenes de millares de cases, d'igual manera que se realiza n'Islandia anque nun ye esplotada por dexadez.

Sicasí, nun tener nin grandes recursos enerxéticos nin materies primes pa la industria pesao. Apocayá atopáronse xacimientos de fierro nes rexones sureñes de Lituania, pero la so esplotación comercial probablemente rica de mines a cielu abiertu (con gran impautu ambiental) y de teunoloxía y capital estranxeru. Na década de los cincuenta afayáronse xacimientus de petroleu, pero anguaño namái siguen funcionando unos pocos pozos d'estracción. Envalórase que no fondero del mar Bálticu y nes rexones occidentales de Lituania, podría atopase xacimientos de petroleu que la so esplotación fuera vidable económicamente, anque namái satisfadría aproximao'l 20% de la demanda interna de Lituania nos próximos venti años.

Veleru fechu dafechu d'ámbare, nuna tienda de regalos en Lituania.

La composición del PIB por sector ye: agricultura 5,3%, industria 33,2% y servicios 61,5% (est. 2009). L'agricultura emplega al 14% de la población activa, la industria'l 29,1%y los servicios el 56,9% (2005).

La economía de Lituania creció a un ritmu mediu del 8% añal mientres los cuatro años anteriores al 2008, impulsáu pola esportación y la demanda doméstica. El desemplegu algamó'l 15% en 2009, partiendo del 4,8% en 2008. El PIB baxó casi un 17% en 2009 - los trés repúbliques báltiques qu'enantes formaben parte de la Xunión Soviética carecieron les peores cayíes económiques l'últimu añu. A pesar del accesu de Lituania a la Unión Europea, el comerciu de Lituania colos sos vecinos d'Europa central y del Este, y Rusia en particular, ye'l responsable d'un creciente porcentaxe nel comerciu total.

Los principales productos agrícoles son: ceberes, pataques, remolacha azucrera, llinu y hortolices. De la ganadería llógrase carne de vacunu, lleche y güevus. Igualmente llógrase pesca. Tocantes a los productos industriales, cabo citar: máquines ferramientes que corten metal, motores llétricos, televisiones, neveres y conxeladores, refinamientu de petroleu, construcción de barcos (pequeños barcos), fabricación de muebles, testil, industria alimenticio, fertilizantes, maquinaria agrícola, equipu ópticu, componentes electrónicos, ordenadores y xoyería d'ámbare.

Referencies

↑ «Gelnhausen, centru d'Europa» (castellanu). Deutsche Welle 09.07.2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
↑ Art. 1, lletra c), incisu iii), de la Directiva 92/43/CEE, según especifícase nel mapa bioxeográficu aprobáu'l 25 d'abril de 2005 pol Comité creáu en virtú del artículu 20 de felicidá Directiva.

CIA Archiváu 2020-05-13 en Wayback Machine - The World Factbook (n'inglés)

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Xeografía de Lituania.

[1] «Gelnhausen, centru d'Europa» (castellanu). Deutsche Welle 09.07.2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.

[2] Art. 1, lletra c), incisu iii), de la Directiva 92/43/CEE, según especifícase nel mapa bioxeográficu aprobáu'l 25 d'abril de 2005 pol Comité creáu en virtú del artículu 20 de felicidá Directiva.

[1]

[2]