Furfurol

Furfurol
Ümumi
Kimyəvi formulu	C₅H₄O₂
Molyar kütlə	0 kq
Fiziki xassələri
Sıxlıq	0,8930 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	161,7 °S
Qaynama nöqtəsi	-36,5 °S
Buxarın təzyiqi	2 ± 1 mm Hg
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	98-01-1
PubChem	7362
RTECS	LT7000000
ChEBI	34768
ChemSpider	13863629

Furfurol C₅H₄O₂ (2 –furankarbaldehid, furfural)-aldehiddir, furanın törəməsidir. Təzə çovdar çörəyi və badam iyi verən mayedir.

Alınması

Furfurol, müxtəlif kənd təsərrüfatı tullantılarının(qarğıdalı özəyinin, kəpəyin , latınca furfur-kəpək, samanın) sulfat turşusu ilə qaynadılması zamanı alınan pentozanların turşusunun təsirindən hidrolizə uğrmasından alınır. Reaksiya zamanı furfurol su buxarı ilə birlikdə ayrılır.

Fiziki xassələri

Furfurol – yüksək dərəcədə qaynayan sarı mayedir. Əksər polyar orqanik həlledicilərdə yaxşı, suda və alkanlarda az həll olur.

Kimyəvi xassələri

Furfurolun kimyəvi xassələri aromatik aldehid olan benzaldehidlə oxşardır. Eynən benzaldehid kimi qələvi ilə təsir etməklə Kanisarro reaksiyasına girərək furankarbon turşusunun duzuna və furfurol spirtinə parçalanır.

2C₅H₄O₂ →^KOH C₄H₃COOK + C₄H₃OCH₂OH

Havada furfurol öz-özünə oksidləşir, nəticədə qarışqa turşusu və 2-formilakril turşusu əmələ gəlir. Dils-Alder reaksiyasında dien kimi iştirak edir. Furfurol 250⁰C-də qızdırıldıqda(bəzən partlayışla) furana və karbon oksidə parçalanır.

Toksikliyi

Furfurol toksiki maddə olduğuna görə sinir sisteminə təsir etməklə qıcolmaya və iflicə, dəri ilə və qöz qişasıyla təmasda olduqda qıcıqlanmaya səbəb olur. Dəridə müxtəlif ekzemalar və dermatitlər yaradır.

Tətbiqi

Furfuroldan furan, tetrahidrofuran, tetrahidrofuril spirti, furan qatranları, funqisid dərman maddələrinin (məs., furasilin) alınmasında və neft sənayesində, sintetik rezinlərin istehsalında istifadə olunan dienləri karbohidrogen qarışıqlarından ekstraksiya etmək üçün həlledici kimi istifadə edilir.

Mənbə

• Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 1987 il, X hissə. səh.12
• Краткая химическая энциклопедия, т 5, 1967, с.619