40°10′35″ şm. e. 44°31′02″ ş. u.HGYO

Novruzəli bəy məscidi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Novruzəli bəy məscidi
Novruzəli bəy məscidi. 1930-cu il
Novruzəli bəy məscidi. 1930-cu il
Xəritə
40°10′35″ şm. e. 44°31′02″ ş. u.HGYO
Ölkə  Ermənistan
Şəhər İrəvan
Yerləşir İrəvan
Aidiyyatı İrəvan xanlığı
Tikilmə tarixi 1766
Üslubu İslam memarlığı
Vəziyyəti dağıdılıb

Novruzəli bəy məscidiErmənistanın paytaxtı İrəvan şəhərinin tarixi hissəsi olan Şəhər bölməsində mövcud olmuş məscid.[1]

İrəvan şəhərinin qədim Şiə məscidlərindən biri olan Novruzəli bəy məscidinin dəqiq inşa tarixi bilinməsə də memarlıq xüsusiyyətləri baxımından tədqiqatçılar bu məscidi XIV əsr abidəsi hesab edirlər.[2] Digər versiyaya görə isə, məscid XVII əsrin II yarısında tikilmişdir. Bir minarəli məscidin əsas binası böyük günbəzlə tamamlanmış, xarici divarları rəngli kaşılarla işlənmişdi. İrəvan şəhərinin tarixi hissəsi olan Şəhər (Şəhri) massivinin Novruzəli məhəlləsində mövcud olmuş Novruzəli bəy məscidi 18-ci əsrin ikinci yarısında Qara Seyid adlı şəxs tərəfindən tikilmişdir. 1918–1920-ci illərdə tarixi qurulan erməni daşnak hökuməti zamanı və Sovet Ermənistanının ilk illərində Sərdar, Təpəbaşı, Sərtib xan, Hacı Novruzəli bəy məscidlərində Türkiyədən qaçıb gələn erməni qaçqınları məskunlaşdırılmışdılar.1918–1920-ci illərdə və sovet hakimiyyətinin ilk illərində Hacı Novruzəli bəy məscidində Türkiyədən gəlmiş erməni qaçqınları məskunlaşdırılmışdılar.[3] Tarixi məscid 1920–1930-cu illərdə İrəvan şəhərinin baş memarlıq planı hazırlanarkən ilk növbədə şəhərin mərkəzində yerləşən azərbaycanlılara məxsus tarixi-memarlıq abidələrinin, o cümlədən məscidlərin sökülməsinə və onların yerində yaşayış kvartallarının, meydanların və parkların salınmasına başlanıldı. Bu plan nəticəsində faktiki olaraq yoxa çıxarılan abidələrdən biri də Novruzəli bəy məscidi olmuşdur.[4] Məscid XX əsrin birinci yarısında dağıntılara məruz qalmış və 1950-ci illərdən sonra tamamilə məhv edilmişdir. Görünüş etibarilə Zal xan məscidinə bənzəyən Novruzəli bəy məscidi ondan bir qədər kiçik olmuşdur. Tək minarəyə malik olan bu məscid ermənilər tərəfindən məhv edilmişdir.[5]

  1. Акопян, Т.X. Очерк истории Еревана. Yerevan: Издательство Ереванского университета. 1977. səh. 131.
  2. Ə. Ələkbərli — Qərbi Azərbaycan abidələri, Bakı, 2007
  3. Nazim Mustafa//. İrəvan xanlığı: Erməni vandallarının yox etdiyi İrəvan məscidləri. Bakı. 2016.
  4. Nazim Mustafa. "İrəvanın tarixi – memarlıq abidələri". www.virtualkarabakh.az. 2018. 8 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 December 2021.
  5. Шопен И.И. Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху её присоединения к Российской империи. СПб. 1852.