Jump to content

Diabetes

Baguhon an mga link
Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
An simbolo kan helang na diabetes
Rata nin diabetes sa porsyento kan populasyon sa mga nasyon

An Diabetes, na inaapod man diabetes mellitus (Ingles), sarong grupo nin mga kahelangan nin endokreno na namimidbid sa halangkaw na asukar sa dugo (hyperglycemia).[1][2] An diabetes kinakawsa magsalang huli sa kulang nin insulin sa pankreas (type 1 diabetes) o igwang dai pagkakabalanse kan lebel nin asukar sa dugo asin produksyon nin insulin, (type 2 diabetes), asin nabutwa man ini huli sa pagbabados nin babae (gestational diabetes).[3] Mga sintomas nin diabetes manlaen-laen, asin kun dai nabubulong pwedeng mahulog sa natnat o laygay na komplikasyon.[4] An dai pagbulong kaini o pinapasipara o dai toltol na pagbulong kan helang na ini binubunga nin 1.5 milyon na kagadanan taon-taon.[1]

Mayong mahiwas na inaakong paagi nin pagbulong nin diabetes. An pinaka-komun na bulong kaini iyo an pagsasalida o paghihipno nin insulin paagi sa pagineksyon kaini sa pasyente. Pwede man paagi nin pagtomar nin mga medikasyon panlaban sa helang na ini arog kan metformin o semaglutide, patin paghira sa estilo nin pagbuhayn asin an mga ini pwedeng maremedyuhan an inaapod na type 2 diabetes. An diabetes kawsa nin pagbados nawawara mansana pag'aki kan bados.

Sinasabing kan 2019, ginagaom na 463 milyon katawo may diabetes sa kinaban, 8.8% kan kamagurangan kan populasyon. An type 2 diabetes binibilog mga 90% kan mga kaso nin diabetes.[5] An paglalakop kan helang na diabetes padagos asin sige an dugang, orog na sa mga nasyon na tirios.[6] An rata nin pagdugang mayo pinag'iba sa babae asin sa lalake, asin ta an diabetes iyo an ika-7 kawsa nin kagadanan sa kinaban.[7][8] Sa 2030, pinaghuhulaan na an gasto sa pan-kinaban na pagmato sa kahelangan nin diabetes sa kinaban malampas nin US$1 trillion.[9]

Mga senyales asin sintomas

[baguhon | baguhon an source]
Pahiwas na pagpaliwanag kan mga magabat na sintomas nin diabetes

An mga klasikong sintomas nin dai-binubulong na diabetes iyo, dai tuyong pagbaba nin timbang, polyuria (sige-sigeng pag'ihi), polydipsia (grabeng pagkapaha'), asin polyphagia (halangkaw na mateng pagkagutom).[10] Mga sintomas pwedeng magluwas tolos (mga semana o mga bulan) sa type 1 diabetes, mantang ini maluway sana magparisa o dai ngani mamatean sa type 2 diabetes.[11]

Iba pang mga senyales asin sintomas pwedeng magtanda' sa pagbutwa nin diabetes pero bako man pirmi huli kan helang na ini. Dagdag sa mga sintomas na nagkasarambit sa itass, pwede man ini magkawsa nin maalopoop na paghiling, kulog-payo, pagkarutoy, maluyang pag'umay nin mga pa'kit sa kublit, asin pagluwas sa kublit nin hiras. An haloy o laygay na langkaw nin glucose sa dugo pwedeng magsaromsom ini samga lente nin mata, na napahira kan porma kaini na binubunga nin pagtibang sa paghiling. An pagwara nin bisyon pwede kinakawsa kan inaapod na diabetic retinopathy. An lakopan na hiras sa kublit na nangyari huli sa diabetes inaapod sa Ingles na diabetic dermadromes.[12]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ 1.0 1.1 "Diabetes". World Health Organization. Retrieved 29 January 2023.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  2. ↑ "Diabetes Mellitus (DM) - Hormonal and Metabolic Disorders". MSD Manual Consumer Version. Retrieved 1 October 2022. 
  3. ↑ Shoback DG, Gardner D, eds. (2011). "Chapter 17". Greenspan's basic & clinical endocrinology (9th ed.). New York: McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0-07-162243-1. 
  4. ↑ Error sa pag-cite: Imbalidong <ref> tatak; mayong teksto na ipinagtao para sa reperensiya na pinagngaranan na ADA2009
  5. ↑ "IDF DIABETES ATLAS Ninth Edition 2019" (PDF). www.diabetesatlas.org (in English). Retrieved 18 May 2020. 
  6. ↑ "Inequalities in the prevalence of diabetes mellitus and its risk factors in Sri Lanka: a lower middle income country". International Journal for Equity in Health 17 (1): 45. April 2018. doi:10.1186/s12939-018-0759-3. PMID 29665834. 
  7. ↑ Error sa pag-cite: Imbalidong <ref> tatak; mayong teksto na ipinagtao para sa reperensiya na pinagngaranan na Vos2012
  8. ↑ "The top 10 causes of death". www.who.int (in English). Retrieved 18 May 2020. 
  9. ↑ "Global Economic Burden of Diabetes in Adults: Projections From 2015 to 2030". Diabetes Care 41 (5): 963–970. May 2018. doi:10.2337/dc17-1962. PMID 29475843. 
  10. ↑ "Type 1 diabetes mellitus in pediatrics". Pediatrics in Review 29 (11): 374–84; quiz 385. November 2008. doi:10.1542/pir.29-11-374. PMID 18977856. 
  11. ↑ "WHO | Diabetes mellitus". WHO. Archived from the original on June 11, 2004. Retrieved 2019-03-23.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  12. ↑ Rockefeller JD (2015). Diabetes: Symptoms, Causes, Treatment and Prevention (in English). ISBN 978-1-5146-0305-5. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diabetes&oldid=245286"