Эміліа Мола

Эміліа Мола
ісп.: Emilio Mola Vidal
Дата нараджэння	9 чэрвеня 1887(1887-06-09) ці 9 ліпеня 1887(1887-07-09)
Месца нараджэння	Пласетас[d], Captaincy General of Cuba[d], Іспанія
Дата смерці	3 чэрвеня 1937(1937-06-03) (49 гадоў)
Месца смерці	Alcocero de Mola[d], правінцыя Бургас, Кастылія і Леон, Іспанія
Месца пахавання	Monumento A Los Caídos[d]
Альма-матар	Toledo Infantry Academy[d] (1907)
Грамадзянства	Іспанія
Прыналежнасць	Каралеўства Іспанія
Род войскаў	Infantry Forces of the Spanish Army[d]
Званне	brigadier general[d]
Бітвы/войны	грамадзянская вайна ў Іспаніі Рыфская вайна[d] Керцкая кампанія[d] Second Melillan campaign[d]
Узнагароды і званні
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эміліа Мола Відаль (ісп.: Emilio Mola Vidal; 9 ліпеня 1887 — 3 чэрвеня 1937) — іспанскі ваенны дзеяч, генерал. Удзельнік грамадзянскай вайны 1936—1939. Таксама вядомы пад мянушкай Дырэктар.

Сям’я і адукацыя

Нарадзіўся на Кубе, якая была тады іспанскай калоніяй. Бацька — капітан грамадзянскай гвардыі (жандармерыі), праходзіў службу на Кубе і ўступіў там у шлюб з мясцовай ураджэнкай. Пасля паражэння Іспаніі ў вайне з ЗША ў 1898-м, што пацягнула за сабой страту Кубы, сям’я пераехала ў Іспанію. У 1904—1907 Эміліа атрымаў адукацыю ў Таледскім пяхотным вучылішчы, пасля паспяховага заканчэння якога быў выраблены ў лейтэнанты.

Ваенная служба

Праходзіў ваенную службу ў пяхотным палку Байлена, удзельнічаў у каланіяльнай вайне ў Марока ў складзе пяхотнага палка Мелільі, вызначыўся ў кампаніі 1909 года. З 1 жніўня 1911 служыў у Мараканскіх стралковых часцях («Las Fuerzas Regulares Indígenas»), у 1912-м быў цяжка паранены. За ваенныя поспехі ў баявых дзеяннях выраблены ў капітаны. Пасля вяртання ў строй быў накіраваны ў пяхотны полк Серыньёлы, з якім удзельнічаў у баях у Паўночнай Афрыцы (у тым ліку ў раёне Тэтуана). Зноў вызначыўся і быў выраблены ў маёры.

З 1915 года — камандзір дабравольніцкага батальёна «Альба дэ Тормес» у Барселоне, праз два з паловай гады быў пераведзены ў Мадрыд, а адтуль зноў у Іспанскае Марока — у Сеуту, дзе зноў ваяваў у падраздзяленні «regulares». У 1919—1920 гадах удзельнічаў у шматлікіх баях супраць мараканцаў, у чэрвені 1921 Мола было прысвоенае званне падпалкоўніка, і ён атрымаў прызначэнне ў пяхотны полк Андалузіі ў Сантандэры. Аднак ужо праз тры месяцы вярнуўся ў шэрагі «regulares» Мелільі, вызначыўся падчас аперацыі ў Дар-Акоба. Неўзабаве выраблены ў палкоўнікі (у гэтым чыне камандаваў пяхотным палком Мелільі), а ў 1927-м — у брыгадныя генералы з прызначэннем камандуючым войскамі ў Ларачэ (на атлантычным узбярэжжы Марока). Паспяховая ваенная кар’ера Молы была абумоўлена яго адрозненнямі ў баявых дзеяннях у Паўночнай Афрыцы (ён не толькі атрымліваў за адвагу пазачарговыя павышэння па службе, але і адзначаўся ўзнагародамі). Іншым вядомым маладым «афрыканскім» генералам таго часу быў Франсіска Франка.

У 1930 годзе кансерватыўна настроены генерал Мола стаў дырэктарам бяспекі. Яго дзейнасць на гэтай пасадзе негатыўна ўспрымалася левымі сіламі. (у 1930—1931 гадах адным з лозунгаў рэвалюцыянераў быў «расстраляць Мола»). У гэты перыяд ён займаўся рэарганізацыяй паліцэйскіх часцей, у тым ліку стварэннем штурмавой гвардыі. У 1931 годзе, пасля звяржэння манархіі, ён быў заключаны ў турму, у 1932-м, пасля ваеннага выступлення правага генерала Хасэ Санхурха быў звольнены ў адстаўку. Гэты перыяд ён займаўся публікацыяй артыкулаў, у тым ліку з мэтай заробку. У той жа час Мола атрымаў вядомасць як ваенны тэарэтык. У 1932 ён апублікаваў кнігу «Досведы», у якой выступіў прыхільнікам рэарганізацыі іспанскай арміі на прафесійнай аснове.

У 1933 годзе Мола быў амніставаны і вернуты ў армію, служыў у Генеральным штабе пад кіраўніцтвам генерала Франка. У 1935 годзе правацэнтрысцкі ўрад, міністрам абароны ў якім быў лідар правай партыі Іспанская канфедэрацыя аўтаномных правых Хасэ Марыя Хіль-Роблес, прызначыў яго камандуючым войскамі ў Мелільі, а затым галоўнакамандуючым іспанскімі ўзброенымі сіламі ў Марока. Пасля таго, як у лютым 1936 годзе на парламенцкіх выбарах у Іспаніі перамог левы Народны фронт, то генерал Мола быў прызначаны на перыферыйную пасаду камандуючага войскамі ў Памплоне (Навара). У гэты ж час Франка быў перамешчаны на аналагічную пасаду на Канарскія астравы. Так левы ўрад спрабаваў выдаліць з ключавых пастоў нелаяльных яму ваеначальнікаў.

Арганізатар змовы

Аднак дзеянні ўладаў не перашкодзілі Мола стаць адным з найбольш вядомых арганізатараў ваеннай змовы супраць урада Народнага Фронту. Больш за тое, прызначэнне Мола ў Навару дазволіла яму наладзіць адносіны з кансерватыўнай часткай манархічнага руху — карлістамі.

5 чэрвеня 1936 Мола прадставіў іншым удзельнікам змовы план паўстання, у якім прадугледжвалася стварэнне «дырэкторыі» з прэзідэнта і чатырох членаў і прыпыненне дзеяння Канстытуцыі. План прадугледжваў таксама рашучае падаўленне ўсіх палітычных і ваенных сіл, якія маглі б перашкодзіць поспеху паўстання.

Нягледзячы на канспірацыю, чуткі аб змове распаўсюджваліся па краіне. 16 ліпеня 1936 верны Рэспубліцы начальнік Мола генерал Дамінга Батэт выклікаў яго ў свой штаб і прапанаваў пакінуць Памплон, матывуючы гэта магчымасцю замаху з боку анархістаў. Акрамя таго, Батэт запатрабаваў ад Мола даць сумленнае слова, што не выступіць супраць Рэспублікі. На гэта ён даў слова, што не збіраецца ўвязвацца ў авантуры — гэтая фармулёўка дазволіла яму працягнуць удзел у змове, які ён не лічыў «авантурай». Нягледзячы на падазрэнні, Батэт дазволіў Мола вярнуцца ў Памплону. У той жа дзень той разаслаў удзельнікам змовы тэлеграму з кодавым сігналам да пачатку паўстання: «Семнаццатага ў семнаццаць. Дырэктар».

Удзел у грамадзянскай вайне ў Іспаніі

17 ліпеня ваеннае выступленне пачалося ў Марока. У ноч з 18 на 19 ліпеня новапрызначаны прэм’ер-міністр Рэспублікі Дыега Марцінес Барыа патэлефанаваў Мола ў Памплону і прапанаваў яму заняць міністэрскую пасаду з тым, каб спыніць выступ. Мола адказаў адмовай.

Падчас падаўлення паўстання ў Барселоне 20 ліпеня быў забіты яго брат, капітан Рамон Мола, актыўны прыхільнік нацыяналістаў і ўдзельнік змовы. У той жа час генералу атрымалася ўсталяваць кантроль над значнай часткай поўначы краіны. Ён займаўся не толькі военным і арганізацыйнымі пытаннямі, але і прапагандай, асабіста выступаючы па радыё і рэзка крытыкуючы рэспубліканцаў. Асабліва моцным яго нападкам падвяргаўся прэзідэнт Мануэль Асанья, якога ён абвінавачваў у дзеяннях, накіраваных на развал арміі (Асанья быў міністрам абароны, калі Мола быў звольнены з Узброеных Сіл), называў пачварай і патрабаваў заключыць у клетку.

Ужо да 22 ліпеня Паўночная армія Мола заняла Старую Кастылію, аднак спроба прарвацца да Мадрыда завяршылася няўдачай з-за недахопу сіл і адсутнасці рэзерваў. У жніўні яго войскі пачалі новае наступленне, якое насіла дэманстрацыйны характар — яно скавала сілы рэспубліканцаў, не дазволіўшы ім паспяхова дзейнічаць на іншых участках фронту. У той жа час Мола атакаваў на поўначы супраць рэспубліканцаў, якія змагаліся на баку, фарміраванняў баскаў, дамагаючыся поспехаў з вялікімі стратамі.

30 верасня Мола ўдзельнічаў у нарадзе васьмі вядучых ваенных лідараў нацыяналістаў, на якім Франсіска Франка быў абраны аднаасобным ваенна-палітычным правадыром. Мола быў у ліку двух генералаў, якія галасавалі супраць Франка. У кастрычніку—лістападзе ён кіраваў штурмам Мадрыда, абяцаючы ўзяць яго да 7 лістапада. Пры гэтым яму належыць знакамітае выслоўе аб «пятай калоне», якая падтрымае знутры наступленне чатырох ваенных калон нацыяналістаў. Аднак штурм Мадрыда завяршыўся няўдачай, і да канца лістапада бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны — лінія фронту праходзіла па ўскраіне горада.

Увесну 1937 года Мола ўзначаліў новае наступленне на поўначы краіны супраць баскаў. Падчас гэтага саюзная нацыяналістам нямецкая авіяцыя 26 красавіка разбурыла старажытную басконскую сталіцу Герніку, якая на наступны дзень была занятая войскамі Молы. 19 чэрвеня нацыяналісты ўзялі Більбаа, што стала вырашальным поспехам нацыяналістаў на гэтым участку фронту.

Смерць

3 чэрвеня 1937 года генерал Мола загінуў у авіякатастрофе, накіроўваючыся з Памплоны на Паўночны фронт. Складаныя адносіны паміж Франка і Молай сталі прычынай з’яўлення версіі аб датычнасці першага да гібелі «Дырэктара». На думку германскага пасла ў Іспаніі генерала Вільгельма Фаупеля, Франка, «без сумневу, выпрабаваў палёгку пры вестцы пра смерць Молы». Акрамя таго, яшчэ ў ліпені 1936 года таксама ў авіякатастрофе загінуў яшчэ адзін магчымы супернік Франка, генерал Хасэ Санхурха. Аднак ніякіх доказаў гэтай версіі не існуе. Пасля заканчэння вайны Франка пасмяротна прысвоіў Моле тытул герцага.

Адольф Гітлер пасля гібелі генерала заявіў: «Гібель Молы стала трагедыяй Іспаніі. Мола — гэта сапраўдны мозг, сапраўдны правадыр». Чылійскі паэт і актыўны прыхільнік іспанскіх рэспубліканцаў Пабла Неруда назваў адзін са сваіх самых рэзкіх вершаў «Мола ў пекле».

Падводная лодка

У памяць аб Моле была названа падводная лодка «Генерал Мола» («General Mola»), перададзеная іспанскім нацыяналістам іх італьянскімі саюзнікамі (у Італіі яна называлася «Тарычэлі»). Яна знаходзілася ў страі да пачатку 1950-х гадоў, калі была заменена падводнай лодкай, пабудаванай у Іспаніі.

Літаратура

• Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7.
• Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8.

Спасылкі

• Некролог