Дзік у Беларусі

Дзікі ў Мінскім заапарку

Дзік для Беларусі — абарыгенны від сысуноў, прадстаўнік беларускай фаўны капытных.

У Беларусі жыве кабан падвіду Sus scrofa scrofa. Раней апісаны з Налібоцкай пушчы Sus scrofa falzfeini, у цяперашні час разглядаюцца ў якасці сіноніма вышэй згаданай формы.

Гістарычныя звесткі

Выява дзіка на старонцы Слуцкага Евангелля

Паштовая марка СССР з серыі «Белавежская пушча»

Гістарычна быў распаўсюджаны ў Беларусі па ўсёй тэрыторыі.

На Беларусі на дзікоў палявалі з часоў неаліту.

Паводле Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 года незаконная здабыча дзіка каралася штрафам, роўным кошту адной каровы.

У пачатку XX стагоддзя найбольш дзікоў было ў Белавежскай пушчы, у асобныя гады да 2 - 3 тысяч асобін.

З 1927 па 1939 год кабан засяляў большасць лясных угоддзяў Беларусі. Ён часцей і ў большай колькасці сустракаўся ў паўднёва-заходняй частцы рэспублікі. У 1936 годзе на Беларусі колькасць папуляцыі складала каля 1,5 тысяч асобін. У 1950 - каля 5 тысяч (не было ў большасці раёнаў Магілёўскай вобласці. У 1970 - 18,3 тысячы асобін (пашыраны па ўсёй рэспубліцы, найбольш у Брэсцкай і Гомельскай абласцях. Да канца 70-х — пачатку 80-х гадоў прасторавая структура папуляцыі кабана цалкам змянілася і на паўночным усходзе яго шчыльнасць у 3,9 разы, а на паўднёвым усходзе — у 1,6 разы стала вышэй, чым на паўднёвым захадзе Беларусі. На пачатак 1982 года колькасць складала каля 27,9 тысяч асобін.

У 1967 годзе ў Беларусі налічвалася 5,4 тысяч дзікоў. Да 1973 года колькасць узрасла да 33,5 тысяч асобін. У наступныя гады назіралася паступовае зніжэнне колькасці звера. У 1981 годзе ўлічылі каля 24 тысяч дзікоў. У 90-я гады захавалася падвышаная шчыльнасць кабана ў паўночнай і ўсходняй частках рэспублікі. Найбольшая шчыльнасць (сярэдняя па раёнах) адзначана ў Віцебскай вобласці — 5,16 асобін/1000 га лясных угоддзяў, далей па ступені змяншэння ідуць Магілёўская (4,21), Гомельская (3,96), Гродзенская (3,42), Брэсцкая (3,23) і Мінская (2,99) вобласці.

У 1984 годзе ў Беларусі ўлічылі каля 31,4 тысяч асобін дзікоў.

Пудзіла кабана ў Музеі прыроды і экалогіі Рэспублікі Беларусь

Да 1991 года колькасць жывёл павялічылася да 39,3 тысяч. У далейшым на працягу 5 гадоў назіраўся ўстойлівы спад колькасці да 22,2 тысяч асобін. У 1995 годзе ў паляўнічых гаспадарках Беларусі насяляла 24,89 тысяч галоў дзіка. Да 2002 года пагалоўе павялічылася да 35,011. У запаведніках і нацыянальных парках у 2002 годзе налічвалася яшчэ 3659 кабаноў.

Да вынішчэння ў напрамку з паўднёвага захаду на паўночны ўсход шчыльнасць дзіка ўзрастала з 1,8 да 6,2 асобіны на 1000 га лясных угоддзяў, у якіх кабан паводзіў сябе як тыпова лясны звер, хоць і часта выходзіў карміцца на ўзлескі, сельскагаспадарчыя ўгоддзі і ў поймы рэк.

Сучасная папуляцыя

Пудзіла кабана ў экспазіцыі Лідскага гісторыка-мастацкага музея

У Беларусі ў 2013 годзе ў сувязі з небяспекай афрыканскай чумы свіней было прынята рашэнне аб памяншэнні колькасці дзікоў, якое перарасло ў адабранне гэтага віду з беларускай прыроды. Афіцыйна канфіскацыя адмаўляецца, бо вельмі нагадвае «кітайскіх вераб'ёў» узору 1958 года. Аднак калі ў 2013 годзе ў Беларусі налічвалася 80,4 тысяч дзікоў, якія жылі ў паляўнічых угоддзях, то ўжо ў 2014 толькі 8,6 тыс. Дадзеныя пра 2015 год замоўчваюцца і прыводзіцца ўсё тая ж леташняя лічба.

Па паведамленні БелаПАН, 8 лютага 2017 года на прэс-канферэнцыі міністр лясной гаспадаркі М. Амельяновіч паказаў, што ў краіне налічваецца 2,6 тысячы асобінаў дзікоў.

Можна сцвярджаць, што на дадзены момант папуляцыя дзіка па-варварску знішчана практычна на ўсёй тэрыторыі Беларусі і гэта на фоне пераканаўчых сцверджанняў вучоных, што эфектыўнасць дэпапуляцыі дзіка як меры барацьбы з АЧС сумніўная, а ажыццяўляць яе мэтазгодна толькі ў межах 5-10-кіламетровай зоны вакол агмяню заражэння

Дынаміка агульнай колькасці

Дынаміка здабычы

Утрыманне ў няволі

Дзік у Мінскім заапарку

У Беларусі дзікі жывуць у Гродзенскім, Віцебскім, Жлобінскім і Мінскім заапарках, у Магілёўскім заасадзе.

Біялогія

Паштовая марка Беларусі «Парася»

Месцы пражывання кабаноў у Беларусі розныя. На Палессі яны жывуць у дубова-грабавых, хваёва-дубовых лясах, часта наведваюць алешнікі і густыя зараснікі хваёвых маладнякоў, радзей бываюць у саспелых хваёвых лясах. У паўночнай частцы рэспублікі асноўнымі стацыямі кабаноў з’яўляюцца змешаныя саспелыя насаджэнні, асабліва з дамешкам дуба, густыя хваёвыя і яловыя маладнякі, алешнікі. У Бярэзінскім запаведніку кабаны жывуць у ялова-шыракалістых лясах, перасечаных палянамі, вясной і летам прытрымліваюцца алешнікаў.

У Белавежскай пушчы стацыі кабаноў з’яўляюцца саспелыя змешаныя (хваёва-ялова-дубовыя) насаджэнні, густы сасновы маладняк з прымешкай маладых елак, алешнікі і груды (грабава-дубова-ясеневыя саспелыя насаджэнні), альховыя-Ясенева насаджэнні, дубровы і бары. Іншыя стацыі — лугі, балоты і высечкі ў жыцці кабаноў маюць меншае значэнне.

Ахова

Аб’ект палявання.

Літаратура

• Козло П. Г. «Кабан» / Звери: Популярный энциклопедический справочник (Животный мир Беларуси). Минск, 2003. С.142-147
• Быкова Н. К., Лях Ю. Г., Пальчевская К. И., Ермолаева И. А., Янута Г. Г. «Животный мир»/ Состояние природной среды Беларуси. Экологический бюллетень за 2013 год. Минск, 2014 °C.272-305
• Бурко Л. Д., Гричик В. В. «Позвоночные животные Беларуси». Минск, 2003. −373с.
• Обзоры результативности экологической деятельности ЕЭК ООН. Беларусь. Третий обзор / Серия обзоров результативности экологической деятельности. Выпуск № 44. Нью-Йорк и Женева, 2016. −445с.
• Сержанин И. Н. «Млекопитающие Белоруссии». Издание 2-е. Минск, 1961. −321с.
• Савицкий Б. П. Кучмель С. В., Бурко Л. Д. «Млекопитающие Беларуси». Минск, 2005. −319с.

Спасылкі

• Лях Юрий Григорьевич Значение мероприятий депопуляции кабана в Беларуси для эпизоотического благополучия по трихинеллезу // Актуальные проблемы интенсивного развития животноводства. — 2019. — № 22 (2).
• Ресурсы охотничьей фауны Архівавана 8 кастрычніка 2020. (руск.)
• Ресурсы охотничьей фауны 2015 (руск.)
• Носит “броню” и готов справиться с волком: кабан, с которым лучше не встречаться (руск.)