Alfred Wegener

Alfred Lothar Wegener, a zo bet ganet d'ar 1añ a viz Du 1880 e Berlin (Alamagn) ha marvet d'an 2 a viz Du 1930 e Greunland, a oa anezhañ ur meteorologour hag ur skiantour liesdanvez alaman deuet da vezañ brudet abalamour d'e dezenn war dilec'hiadur ar c'hevandiroù.

Red-buhez

Er penn-kentañ, e reas Wegener studioù war ar steredoniezh betek bezañ doktorelaet war se (Ph.D., Skol-veur Berlin, 1904). Dedennet e voe buan avat gant ar veteorologiezh, -- dimeziñ a reas gant merc'h ar meteorologour ha hinoniour brudet Wladimir Köppen, — hag ivez dre ma oa ur mestr blenier pellennoù-aer. Implijout a reas seurt pellennoù-aer da heuilh redoù tolzadoù aer ivez. Diwar e gelennadurezh e savas ul levr skol, "Termodinamïezh (gwreznerzhonïezh) an atmosferenn". Meur a wech ez eas Wegener da c'hGreunland kement ha studïañ redoù aer ar pennahel, pa oa reuz c'hoazh en amzer-se diwar-benn bezañs pe get ar jet-stream, pe red-jet. "Un emdroadur sokial a zo d'ar Skiant. Fiñval a ra an traoù war ur pred-amzer hiroc'h eget hini buhez un den. Ma teuan da vervel, e vezo unan all da gemer ma lec'h. Ma varvit-c'hwi, e vezo unan all da gemer ho lec'h. Ar pezh a gont eo e vefe graet ar pezh a zo d'ober.", emezañ un tammig a-raok e varv d'an oad a hanter-kant vloaz. E-kreiz klask prouennoù e oa e pennahel an hanternoz war dilec'hiadur ar c'hevandiroù pa varvas gant ar riv.

Alfred Wegener hag "Orin ar C'hevandiroù hag ar Morioù"

E 1906 ez ae ur skiantour yaouank, Alfred Wegener e anv, war-du Greunland gant ar soñj sevel an hevelep muzulioù meteorologel hag en doa graet ar bloavezh a-raok. Trubuilhet e voe gant e vuzuliadennoù kentañ, koulskoude e reas meur a wech an hevelep re betek anzavout e oant mat daoust dezho bezañ souezhus-bras. Seblantout a rae dezhañ e oa aet Greunland davet ar c'hornôg abaoe e vuzuliadennoù diwezhañ ! Daoust dezhañ bezañ meteorologour, ha n’eo ket geologour, e skrivas ur pennad-skrid ennañ e sonjoù diwar-benn ar fiñv-mañ ha diwar-benn ganidigezh ar c'hevandiroù a-vremañ. Penaos e c’hellfe bezañ bet dispartiet un dorosennad vras-divent e meur a damm dre o fiñv ha krouet ar c'hevandiroù a-vremañ ha penaos e kendalc'hfent, hiziv an deiz c'hoazh, d'en em zilerc'hiañ e-giz radelloù war-c'horre an dour.

Tresadennoù tennet eus *De Wegener Kontinente*

Ne oa ket chomet pell ar vartezeadenn kuzh a-raok ma krogas pennoù-bras geologiezh an amzer-se da fuloriñ dirak skridoù ha komzoù "foll ha dichek" ar meteorologour yaouank. D'ar 6 a viz Genver 1912 e klaskas dibunañ e soñjoù dirak Emvod-meur Unvaniezh C'heologel Alamagn pa zirollas ar skiantourien-se da zroukc'hoarzhin war e benn : "Penaos 'ta ! Un den yaouank ha n'eus ket ur geologour anezhañ ouzhpenn, a c'hellfe krediñ dont da gontañ deomp e fîñvfe ar c'hevandiroù, ken pounner ma 'z int ha pa vefe zoken war hir amzer."

Padal, ne oa ket nevez-flamm ar mennozh-mañ ha ne oa ket A. Wegener an hini kentañ da vezañ bet chomet sebezet gant evezhiadennoù 'zo. E-fin ar XVII^vet kantved, e verzas ar baleer-bro ha naturour A. von Humbolt pegen kenglotus e seblante aodoù kevandir Amerika ar Su ha reoù kevandir Afrika bezañ. E-kerzh ar XVI^vet kantved e skrivas ur saver kartennoù, Sir Francis Bacon, e voe Meurvor Atlantel e-giz ur stêr e-foñs un draonienn o tispartiañ div lodenn damheñvel en o stumm hag e natur o reier an eil diouzh eben : Menezioù Brazil ha Menezioù Kongo.

War-lerc'h an evezhiadennoù-se ez eus bet kavet fosiloù an hevelep boudoù-bev (seurtoù raden 'zo hag ur glazard meur, mezosaorus, e lec'hioù hag a zo pell-pell an eil re diouzh ar re all (Aostralia, Indez...). Prouennoù all a zo bet kavet evel oad ar vein e strad ar morioù, o prouiñ emañ ar vein koshañ e-tal ar c'hevandiroù hag ar re yaouankañ e-kreiz ar mor a bep tu d'ar geinenn veurvorel. Prouennoù all liammet gant magnetegezh ar vein a zo bet kavet ivez.

Daoust ma voe gloazet e-kerzh ar C'hentañ Brezel Bed e skrivas Wegener e levr "Die Entstehung der Kontinente und Ozeane" (Deroù ar c'hevandiroù hag ar meurvorioù) met en ur zegas arguzennoù nevez : 300 milion a vloavezhioù 'zo e oa skornet kevandir Amerika ar Su, Indez, Aostralia par da gevandir Antarktika a-vremañ. Tro-dro d'ar c'heheder edo kevandir Amerika an Norzh, hini Eurazia. En ur ziazezañ e deorienn war grouidigezh ha finvoù an torosennadoù-se e klaskas displegañ mont en-dro ar Voull-Zouar. Met siwazh dezhañ, e oa e fazi bezañ bet chomet hep kavout displegadenn ebet e-kenver mont en-dro ar fîñvoù-se. En desped d'e enklaskoù e oa bet nac'het degemer e soñjoù ur wech c'hoazh.

30 vloaz war-lerc'h e voe ur mell-dispac'h e Skiantoù an Douar da heul e gelennadurioù, kement ha ken bihan ma'z eo deuet an holl levrioù geologiezh a glaskfe displegañ mont en-dro ar Voull-Zouar hepto da vezañ didalvoud ha digoulzet. Meur a wech en istor ar skiantoù ez eus bet c'hoarvezet seurt darvoudoù : un den o tont da eilpennañ tezennoù kozh ha da ziskar kredennoù kaer ha taer gant e evezhiadennoù hag e soñjoù arnevez. Ha bewech ez eus bet dirazañ kredennoù dibleg ha skiantourien c'hoapaus.

Enorioù

Douget e vez bri dezhañ e Bro-Alamagn, e Bremerhaven, e-lec'h ma 'z eo bet savet e 1980 Ensavadur Alfred Wegener war an Enklaskerezh Pennahelel ha Morel.

Anvet ez eus bet ivez div graterenn-stok, unan war Veurzh hag eben war al Loar, koulz hag un asteroidenn anvet 29227 Wegener war e lerc'h.

Labourioù

Thermodynamik der Atmosphäre, 1911 und 1924
Die Entstehung der Kontinente und Ozeane, 1. Aufl. 1915, in weiteren erweiterten Auflagen bis zur 4. Aufl. 1929.
Wind- und Wasserhosen in Europa, 1917. (Niveradennet war anv [1])
Das detonierende Meteor vom 3. April 1916, 3 1/2 Uhr nachmittags in Kurhessen, 1917 und 1918
Der Farbenwechsel grosser Meteore, 1918
Durch die weiße Wüste, 1919
Theorie der Haupthalos, 1926
Versuche zur Aufsturztheorie der Mondkrater, 1920
Die Entstehung der Mondkrater, 1921
Pilotballonaufstiege auf einer Fahrt nach Mexiko März bis Juni 1922
Vertraulicher Bericht über die Grönland-Expedition 1929
Vorlesungen über Physik der Atmosphäre, 1935
Mit Motorboot und Schlitten in Grönland, 1935

Liammoù diavaez