Filip IV, kralj Francuske

Filip IV / I
Kralj Francuske
Vladavina	5. oktobar 1285 - 29. novembar 1314
Prethodnik	Filip III
Nasljednik	Luj X
Kralj Navare
Vladavina	16. august 1284 - 4. april 1305
Prethodnik	Ivana I
Nasljednik	Luj I
Supružnik	Ivana I, kraljica Navare
Djeca	Luj X, kralj Francuske Filip V, kralj Francuske Karlo IV, kralj Francuske Izabela od Francuske
Dinastija	Capet
Otac	Filip III, kralj Francuske
Majka	Izabela Aragonska
Rođenje	1268
Smrt	29. novembar 1314

Filip IV (1268 - 29. novembar 1314) zvani "Lijepi" (francuski: Philippe le Bel) i "Čelični" (francuski: le Roi de fer) bio je kralj Francuske od 1285. do svoje smrti 1314. godine. Na osnovu braka sa kraljicom Navare Ivanom I, bio je i kralj Navare kao Filip I (1284 - 1305). Također je kratko vladao grofovijom Champagne, ali je od 1285. godine ovim okrugom upravljala njegova žena do 1305. godine, kada vlast preuzima njihov sin Luj.

Filip se oslanjao na iskusnije državne službenike, kao što su Guillaume de Nogaret i Enguerrand de Marigny, koji su vladali kraljevstvom. Filip i njegovi savjetnici su bili instrument u transformaciji Francuske od feudalne do centralizirane države. Filip je prisilio svoje vazale na centralizaciju i ograničio im feudalne običaje. Njegove ambicije su bile da ima veliki utjecaj u evropskim poslovima. Njegov cilj je bio da svoju porodicu postavi na strana prijestolja. Prinčevi iz njegove dinastije su vladali Napuljem i Ugarskom, ali nije mogao svog rođaka da postavi za vladara Svetog rimskog carstva.

Najznačajniji sukob tokom njegove vladavine je spor sa kraljem Engleske Edvardom I, koji je bio i vojvoda Akvitanije, oko Flandrije koja je dobila privremenu autonomiju nakon ponižavajućeg poraza Francuske u bici kod Zlatne mamuze 1302. godine. Kako bi dodatno ojačao monarhiju, pokušao je da kontrolira francuske sveštenike čime je došao u sukob sa papom Bonifacijem VIII. Ovaj sukob je doveo do dovođenja novog pape u Avignon 1309. godine.

Filip je protjerao jevreje i uništio templare kako bi se domogao njihovog bogatstva. U posljednjoj godini njegove vladavine izbio je skandal u kraljevskoj porodici u kojoj su optužene tri snahe Filipa IV zbog preljube. Naslijedila su ga tri sina Luj X, Filip V i Karlo IV.

Mladost

Bio je sin francuskog kralja Filipa III i Izabele Aragonske.

Dolazak na prijestolje ovog kralja označava prekretnicu u kršćanstvu Francuske. Kao drugorođeni sin tokom prvih osam godina života on dobija pojačana vjerski odgoj. Smrt starijeg brata 1276. godine tu situaciju okreće u korist državničkog odgoja, ali pred kraj života to prvobitno školovanje izlazi na vidjelo u najgorem obliku. Filip IV se nalazio pored oca tokom vojnog pohoda na Aragonsko kraljevstvo iako je taj rat smatrao velikom greškom.

Vladavina

Dana 16. augusta 1284. godine oženio je vladaricu Navare, kraljicu Ivanu I. Tako je, kao gospodar navarske gospodarice, postao kralj Navare pod imenom Filip I.

Poslije smrti oca kralja Filipa III 5. oktobar 1285. godine Filip IV je postao kralj Francuske.

Ratovi

Očeva smrt tokom toga pohoda rezultira početkom razgovora o miru na inicijativi novog kralja kojemu to postaje prva državnički posao. Mir je zaključen tek par godina poslije, iako su sve vojne operacije bile prestale još 1285. godine. Sada slobodan od rata dolazi do pokretanja državne reforme. Prvi potez u tom smjeru postaje slanje komisija koje ispituju korupciju državnih predstavnika u svim francuskim pokrajinama. Te mjere u smjeru jačanja državne kontrolor rezultiraju nezadovoljstvom plemića i svećenstva čije povlastice takvim potezima postaju ugrožene.

Eduard I, kralj Engleske, se zaklinje na vjernost Filipu IV. Kao vojvoda Akvitanije, Eduard I je bio vazal francuskom kralju.

Tokom 1294. godine dolazi do početka dugogodišnjeg rata protiv Engleske. Razlog za ovaj rat možemo naći u dvije osnovne činjenice. S jedne strane centralizacija Francuske je predstavljala prijetnju kralju Engleske na čije posjede unutar Francuske su se oni odnosili. S druge strane tadašnji proces aneksije Škotske od strane Engleske je bila Filipu IV neprihvatljiva. Tako se desilo da su na kraju obojica htjeli rat, ali niti jedan nije imao finalno određen cilj rata. Taj rat na kraju završava mirom 1303. godine. Kao potvrda mirovnog sporazuma dogovoreno je vjenčanje Filipove kćerke Izabele za prijestolonasljednika Engleske. Ovaj rat je tada bio završio, ali Flandrija ga je iskoristila za pokušaj ostvarivanja svoje nezavisnosti. Iako je ova pokrajina bila vojno poražena 1305. godine ona se još mnogo godina kasnije nije smirila.

Budžet

Ovi ratovi su bili pretežak bremen na državni budžet tako da već 1296. godine dolazi promjena radi povećanja poreznih prihoda. Prva na udaru se našla crkva čiji papa Bonifacije VIII se ne samo povinuje želji Filipa za naplati poreza na račun crkve nego čak sljedeće godine proglašava njegovog djeda, kralja Luja IX, svetim. Druga porezna reforma donesena za ratno razdoblje se ticala da su svi podložni vojnoj službi, ali da mogu kupit ne odlazak u vojsku. Ova reforma je ostala na snazi do Francuske revolucije.

Da li je tokom zadnjih deset godina života Filip postao zahvaćen kršćanskim fundamentalizmom, jurnjavom za lakim novcem ili nešto između toga dvoje se ne može sa sigurnošću utvrditi, ali njegovi progoni kojim su izloženi Jevreji 1306. godine rezultiraju velikim državnim novčanim profitom zbog zapljene imovine. Sličnu sudbinu uskoro doživljavaju i Templari.

Ovaj kralj koji skupom svojih reformi uspjeva strahovito ojačat centralnu vlast posljednju godinu života ima kao pakao prije pakla. Praznovjerni za te posljednje događaje njegove vladavine optužuju prokletstvo Templara, pošto je njihov posljednji veliki meštar na dan svojega pogubljenja 18. marta 1314. prokleo tadašnjeg papu i Filipa. Papa je umro mjesec dana kasnije, dok je Filip živio još 7 mjeseci.

Porodični problemi

U tih posljednjih dvjestotinjak dana on otkriva da su njegove dvije snahe, Margareta i Blanka, uz znanje treće snahe, Ivane, sklopile zavjeru kako bi mogle imati ljubavnike i da je njegova jedina unuka, buduća navarska kraljica Ivana II, upitnog porijekla. Najgore od svega u toj situaciji on nije bio u stanju dobiti poništenje brakova za svoje sinove pošto je to mogao učiniti samo papa kojega tada nije bilo.

Njegova odluka o udaji kćerke Izabele za engleskog kralja Eduarda I će kasnije dovesti do Stogodišnjeg rata.

Smrt i naslijeđe

U trenutku smrti 29. novembra 1314. godine Filip IV je ostavio kao svoje nasljednike tri psihički povodljiva, ali na prvi pogled zdrava sina. Naslijeđen je od prvog svog kratkovječnog sina Luja X koji kao niti braća neće izbjeći prokletstvo Templara, tako da će muška loza potomstva Filipa IV uskoro izumrijeti.

Vladarske titule
Prethodnik: Ivana I	Kralj Navare s Ivanom I 1284-1314	Nasljednik: Luj X/I
Prethodnik: Filip III	Kralj Francuske 1285–1305