Pavlićani

Pavlićani su bili protivbizantijski kršćanski pokret koji se pojavio u 7. vijeku u Armeniji i istočnim provincijama Bizantijskog carstva.

Ime

Oko porijekla pavlićanskog imena postoje različita mišljenja. Neki njihovo ime vezuju za apostola Pavla, drugi za Pavla Samosatskog, dok treći smatraju da je u pitanju Pavle Armenac, koji je organizirao njihove općine od 699. do 718. godine.

Učenje

Konstantin Mananalski, osnivač pavlićanstva, koga je bizantijski car Konstantin IV osudio na smrt kao heretika, je svoje učenje zasnivao na evanđeljima i poslanicama apostola Pavla.

Pavlićani teže vraćanju starom dobu prvih kršćanskih općina, i pokazuju izrazitu borbenost protiv crkvenog sjaja i bogatsva, hijerarhije crkve i učešća u spletkama dvorskog i prijestolničkog života. Bili su protiv naknadnih svetaca, koji se slave pored Hrista i gotovo ravno njemu, i protiv klanjanja ikonama, pogotovo ikonama vladara, koje su smatrali idolopoklonstvom.

Za pavlićane se dugo smatralo da su bili manihejci i dualisti (što su bile česte optužbe za herezu) i da smatraju da je cijeli materijalni svijet tvorevina zlog Boga i da je od njega bio nadahnut i Stari zavjet. Te tvrdnje su dovedene u pitanje pronalaskom drevnog pavlićanskog spisa "Ključ Istine", otkrivenog u Armeniji 1891. Kako sam prevodilac kaže: "Pavlićani nisu dualisti ni u kom drugom smislu nego što je Novi zavjet dualistički." Pavlikanska crkva je također anatemisala Manija i manihejce.

Historija

Prve armenske pavlićanske općine oko 660. godine osniva njihov učitelj Konstantin Mananalski. Pavlićani, seljaci organizirani u slobodne zajednice, uskoro postaju sila sposobna da se odupre onima koji su pokušavali da ih feudalizuju i načine kmetovima. Godine 844. je osnovana čak i pavlićanska država kojoj je centar bila Tefrika (današnji Divrig u Turskoj). Smatrali su da je na njihovoj strani dobri Bog, dok je drugi, zli, poistovećivan sa bizantijskim vlastima, koje su pokušavale da ih unište. Za vrijeme ikonoboračkih nemira, pavlićani su zbog svog protivljenja ikonama žestoko stradali. Republikansko uređenje pavlićanskih zajednica je igralo važnu ulogu u seljačkoj buni u Maloj Aziji (820-824), koju je predvodio Toma Sloven protiv Bizanije. Bizantijski carevi su vodili upornu borbu protiv pavlićana, a krajem 9. vijeka je organiziran sistematski pokolj pavlićana, muškaraca, žena i djece. Hiljade pavlićana bile su mučene i spaljivane. Mnogi preživeli su tada potražili utočište na Balkanu.

Car Konstantin V Kopronim preselio je velik broj pavlićana u Trakiju kao graničare, a 970. je car Jovan I Cimiskije prinudno preselio ne manje od 200.000 Armena pavlićana u Evropu i naselio ih oko Filipopolja (današnjeg Plovdiva) u Trakiji, kao odbranu od nadirućih Bugara. Oni se ubrzo udružuju sa Bugarima u čestim pobunama protiv Bizantije. Smatra se da se pod utjecajem pavlićanskih naseljenika u Bugarskoj pojavio bogumilski pokret. Zabilježeno je da su za vrijeme cara Aleksija I Komnina vojnici pavlićani dezertirali tokom borbi protiv Normana. Kada su križari 1204. zauzeli Carigrad, historičar Žofroa de Vilarduen bilježi da su tamo zatekli neke pavlićane.

Mnogi pavlićani su kasnije, za vrijeme Osmanlijskog carstva, primili katoličanstvo, a neki su preseljeni u Banat, kao na primjer Banatski Bugari koji sebe nazivaju Palkjene. Mnoga mjesta u današnjoj Bugarskoj imaju pavlićanske toponime, a između ostalih je i grad Pavlikeni oko 40 km od Velikog Trnova.

Također pogledajte

• Bogumili
• Katari

Vanjski linkovi

• Raoul Vaneigem, Paulicians and Bogomiles Arhivirano 29. 8. 2007. na Wayback Machine
• Catholic Encyclopedia, Paulicians
• Origin And Doctrine Of The Paulicians Arhivirano 18. 11. 2020. na Wayback Machine