Selim I

Selim I
Sultan Osmanskog Carstva
Vladavina	26. maj 1512. - 22. septembar 1520.
Prethodnik	Bajazid II
Nasljednik	Sulejman I
Krunidba	1512
Supružnik	Ajša Hafsa Sultanija
Djeca	Sulejman I Hatidže sultanija Bejhan sultanija Šah sultanija Fatma sultanija Šehzade sultanija
Dinastija	Osmanlije
Otac	Bajazid II
Majka	Gulbahar Hatun
Rođenje	(1470-10-10) 10. oktobar 1470.
Smrt	22. septembar 1520(1520-09-22) (49 godina)

Selim I (10. oktobar 1470 – 22. septembar 1520) bio je sultan Osmanskog Carstva od 1512. do 1520. Za vrijeme njegove vladavine došlo je do ogromne ekspanzije carstva i osvajanja Memlučkog Egipta 1517, koji je obuhvatao Levant, Hedžaz, Tihaman i Egipat. Time je dobio naziv "Khadim ul Haramain ish Sharifain" (sluga svetih gradova Meke i Medine) od strane Šerifa Meke 1517. Osvajanjem i ujedinjenjem islamskih zemalja, Selim je postao branilac svetih gradova Meke i Medine koji je ojačao osmanlijsko pravo na halifat u islamskom svijetu.

Selimova ekspanzija na Bliski istok predstavlja iznenadnu promjenu proširenja politike carstva, koja je prije njegove vladavine, uglavnom bila usmjerena na Balkan (jugoistočnu Evropu) i Anadoliju (Malu Aziju). Neposredno pred njegovu smrt 1520, Osmansko Carstvo se protezalo na gotovo 1 milijardu jutara (oko 4 miliona kvadratnih kilometara).

Biografija

Rođen u Amasyi 1470, Selim je bio najmlađi sin sultana Bajazida II (1481 - 1512). Selimova majka je bila Gulbahar Ajše Hatun, turska princeza iz države Dulkadir koja je koncentrisana oko Elbistana; njen otac je bio Alaudevle Bozkurt beg, 11. vladar Dulkadira. neki akademici tvrde da je Selimova majka bila Grkinja, ali hronološka analiza to ne potvrđuje.

Do 1512, princ Ahmed je bio najbolji kandidat da naslijedi svog oca. Bajazit, koji je dugo oklijevao o tome ko će nastaviti njegovu vladavinu, je predstavio Ahmeda za nasljednika trona. Čuvši ovu obavijest Selim se pobunio. Iako je izgubio prvu bitku protiv snaga svoga oca, Selim je uspješno svrgnuo svoga oca Bajazita II. Selim je naredio protjerivanje svoga oca u udaljeni sandžak Dimetoka. Bajazitova smrt je uslijedila odmah nakon toga. Kao i njegov djed Mehmed II (1451 - 1481), ubio je sve svoje nećake i braću kako bi uklonio potencijalne pretendente na tron. Ova bratoubilačka politika je motivisana namjerom da se spriječe nastupi građanskog bijesa i nesloge povodom razdora između Selimovog oca Bajazida i njegovog ujaka Cema, te samog Selima i njegovog brata Ahmeda.

Selim je opisan kao visok mladić, sa širokim ramenima i dugim brkovima. Bio je vješt u politici i volio je borbu. Selim je 1494. oženio Ajše Hafsom, kćerku Menlija I Giraja.

Osvajanja na Bliskom Istoku

Safavidsko Carstvo

Za Selima, jedan od prvih izazova kao sultana je bio sukob između njegovog carstva i moćnog Safavidskog Carstva. Šah Ismail je bio poglavar šiitskih islamista u toj regiji, i bio je prijetnja za sunitske vladare Osmanskog Carstva. Šah Ismail je do 1510. osvojio Azerbejdžan, južni Dagestan (grad Derbent), Mezopotamiju, Armeniju, Horasan, Istočnu Anadoliju, te postao vazal sa gruzijskim kraljevstvima Kartli i Kakheti. Selim je morao ukloniti svaki rizik od napada sa zapada iz Irana u Anadoliju dok je napadao Memluke u Egiptu. Zbog toga, Selim je okupio svoju vojsku i poveo ih u marš na Iran godine 1514. porazivši Šaha Ismaila u Bici za Šaldiran. Ismailova vojska je bila više mobilna i njegovi vojnici su bili bolje pripremljeni, ali su Osmanlije imale efikasno modernu vojsku koja je posjedovala artiljeriju, crni barut i muskete. Osmanlijska vojska je potom paradirala kroz glavni grad upravo poraženog Safavidskog Carstva, Tabriz. Pobuna među Selimovim trupama u strahu od kontranapada i uklještenjem od svježih Safavidskih snaga koja je došla iz unutrašnjosti, prisilila je Osmanlije da se povuku. Bitka za Šaldiran je pokazala šahu Ismailu prednosti modernog vatrenog oružja i artiljerije.

Sirija, Palestina, Egipat i Arapsko poluostrvo

Selim je zatim osvojio Memlučki sultanat u Egiptu, porazivši Memlučke egipćane prvo u bici kod Marj Dabiqa, a zatim u bici kod Ridaniya. To je dovelo do osmanlijske aneksije cijelog sultanata, od Egipta, Sirije i Palestine do Hedžaza i Tihamaha na Arapskom poluostvu. Tada je od Šerifa Meke dobio sultanat kako bi štitio svete gradove Meku i Medinu. Umjesto "Hakim ul Haremeyn" (vladar dvije svetinje) prihvatio je pobožni naslov "Khadim ul Haremeyn" (sluga dvije svetinje).

Nakon osvajanja Egipta i svetih gradova 1517, Selim poziva Al-Mutawakkila III (1509. - 1517.), kao zadnjeg u nizu Abasidskih halifa koji su boravili u Kairu od 1261. i kao de facto sultana Memlučkog sultanata, da formalno preda titulu halife i njegove ambleme, mač i plašt poslanika Muhameda. Sve se ovo čuva u muzeju Topkapi palače u Istanbulu u Turskoj.

Smrt

Selim I

Nakon povratka s egipatske kampanje, Selim je počeo pripremati ekspediciju za koju se smatra da je bila protiv ostrva Rodosa. Ova kampanja je prekinuta uslijed njegove bolesti i ubrzo smrti u devetoj godini njegove vladavine. Imao je oko 50 godina. Kaže se da je Selim podlegao uslijed sirpensne bolesti, infekcije kože koja se razvila uslijed njegove kampanje po Egiptu, uslijed dugog jahanja konja. Neki historičari tvrde da je umro od otrova kojeg mu je dao njegov doktor, a drugi da je riječ o raku kože, treći da je umro od raka. Kada je umro nosio je titulu: Kralj Dvije Zemlje (kontinenti Evropa i Azija), Khagan Dva Mora (Sredozemno i Indijski okean), Vođa Dvije Armije (evropska i safavidska), i Sluga dvije svete škrinje (Meka i Medina). Pokopan je u jednom turbetu u Konstantinopolju. Njegov nasljednik Sulejman I, dao je tamo kasnije izgraditi poznatu Sulejman-džamiju.

Ličnost

Po mnogim izvorima, Selim je imao vatren temperament i punokrvni karakter. Čini se da je imao velika očekivanja od svih podređenih, te je pogubio mnoge svoje vezire.

Također, njegov dvor je bio vrlo dinamičan, sa mnogim nagradama kao i rizicima. Vjerovatno je bio vrlo energičan i efektan, iako ponekada okrutan vladar. Njegova vladavina je bila kratka, ali je svakako otvorila put mnogim mogućnostima za njegovog sina. Poznata legenda kaže da je Selim napunio carski trezor do vrha i onda ga zaključao svojim pečatom. Tada je rekao:

“Onaj ko nakupi više blaga od ovog ima pravo da otključa i ovo blago i pridruži ga svome.”

Njegov trezor je ostao neotvoren sve do pada carstva.

Reference

Prethodi:	Vladar Osmanskog Carstva (1512. - 1520.)	Slijedi:
Bajazid II		Sulejman I