Франц Шуберт
| Франц Шуберт | |
| Franz Schubert | |
 Йозеф Крихуберэй литографи | |
| Ажал үйлэ: | |
|---|---|
| Түрэһэн үдэр: |
1797 оной 1 һарын 31[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16] |
| Түрэһэн газар: |
Венын хажуудахи Лихтенталь |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: |
1828 оной 11 һарын 19[1][2][3][4][5][6][7][8][9][11][12][14][15] (31 наһатай) |
| Наһа бараһан газар: | |
| Гарай үзэг: |
|
Франц Петер Шуберт (герман: Franz Peter Schubert; 31.1.1797, Венын хажуудахи Лихтенталь ‒ 19.11.1828, Венэ), Австриин хүгжэмэй зохёолшо. Һургуулиин багшын гэр бүлэдэ түрөө. Тэрэнэй түрүүшын хүгжэмэй багшанар хадаа эсэгэ (хиил), Игнац аха (фортепьяно), приходой церковиин регент М. Хольцер (дуу найрал). 1808 ондо Шуберт хаан ордоной капеллэдэ «дуулагша хүбүүгээр» ороһон, 1816 он хүрэтэр Венцель Ружичка (генерал-бас) ба Антонио Сальери (контрапункт ба найралга) тэрэниие һургаба. 1813‒14 ондо Шуберт багшын семинаридэ курсые дүүргэжэ, һүүлдэнь (1818 он болотор) абынгаа һургуулида багшын туһалагшаар ажаллаһан, һүүлдэнь бүлэеэ хаяа. Хэдэн жэл соо Шуберт хүгжэмые багшалжа, амжалтагүйгөөр байнгын хүгжэмэй ажалые абажа туршаа. Шубертын хоорондо тэрэниие тэдхэдэг найз нүхэдэй ба тэрэнэй зохёолгые дэмжэгшэдэй бүлгэм бии болоо (түшэмэл Й. Шпаун, һонирхогшо ирагуу найрагша Ф. Шобер, ирагуу найрагша И. Майрхофер, зурааша М. Швинд, ирагуу найрагша ба комедиограф Э. Бауэрнфельд, хүгжэмэй зохёолшо А. Хюттенбреннер гэхэ мэтэ). Дуушан М. Фогль Шубертын дуунай дэлгэрүүлэгшэ байгаа. Найз нүхэдэй бүлгэм Шубертын зохёолые өөрын шадалаараа дүүргэбэ; иимэл үдэшэнүүдые «шубертиада» гэжэ хэлэнэ. 1821 онһоо хойшоо Шубертын зохёол хэблэгдэжэ эхилээ. Хаа-яа, ехэнхидээ зунай уларилда, Шуберт Венын хизаарһаа гаража ябаа. 1818 ба 1824 ондо И. Эстерхази гүнэй басагадай хүгжэмэй багшаар Унгарда ябажа, Унгар ба цыган арадай хүгжэмые шангаа һэн; 1819, 1823 ба 1825 ондо Фогльтэй Дээдэ Австряар аяншалжа Грац хотодо ябаа. Щубертын дуунууд ехэ алдартай болоһон байна. 1823 ондо тэрэ Штрийн ба Линцын хүгжэмэй холбоогой хүндэтэ гэшүүнээр һунгагдаһан. 3 һарын 26-да Венэдэ Шубертын зохёолһоо бүридэһэн концерт болоо, ехэ амжалтатайгаар үнгэрөө. Тэрэ оной намарда Шуберт балгад үбшэнөөр үбдэжэ наһа бараа.
Шухала бүтээлнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Дуунууд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]600 дуун үлүү:
- «Һайхан тэрмээшэ», 20 дуунууд ор. 25 (1823)
- «Үбэлэй зам», Мюллерэй үгэ дэрээ 24 дуунууд ор. 89 (1827)
- «Хун шубуунай дуун», Һейнегэй, Рельштаб, Зейдль дээрэ 14 дуунуудһаа бүридэһэн суглуулбари (1827—1828, үхэлэй дараа)
- Гётегэй үгэ дээрэ 70 оршом дуунууд
- Шиллерэй үгэ дээрэ 50 оршом дуунууд
Симфони ба увертюрэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Нэгэдүгээр D-dur (1813)
- Хоердугаар B-dur (1815)
- Гурбадугаар D-dur (1815)
- Дүрбэдүгээр c-moll «Гасалантай» (1816)
- Табадугаар B-dur (1816)
- Зургадугаар C-dur (1818)
- Долодугаар E-dur (түгэсхөөгүй, 1821)
- Наймадугаар h-moll «Дүүргэгдээгүй» (1822)
- Юһэдүгээр C-dur (1828)
- 9 увертюрэнүүд, энэ тоодо e-moll (1819)
Танхим-зэмсэгэй бүтээлнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Дүрбэлнүүд (ниитэдэ 22):
- Дүрбэл B-dur op. 168 (1814)
- Дүрбэл g-moll {1815)
- 2 дүрбэлнүүд op. 125: нэгэдүгээр Es-dur (1813); хоердугаар E-dur (1816)
- Дүрбэл a-moll op. 29 (1824)
- Дүрбэл d-moll (1824—1826)
- Дүрбэл G-dur op. 161 (1826)
Зэмсэгэй ансамбльнууд (40 үлүү):
- Табал «Форель» op. 114 (1819)
- Шабхадаһата табал C-dur op. 163 (1828)
- Фортепианын гурбал B-dur op. 99 (1827)
- Фортепианын гурбал Es-dur op. 100 (1827)
- Зургал F-dur op. 166 (1824)
- Хиил ба фортепианодо зорюулһан фантази C-dur op. 159 (1827)
Фортепианодо зорюулһан бүтээлнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- 4 экспромтууд ор. 142 (1827)
- 4 экспромтууд ор. 90 (1827)
- 6 хүгжэмэй агшан хугасаа ор. 94 (1823—1827)
- «Бадаршан» фантази ор. 15 (1822)
Сонатанууд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ниитэдэ 22:
- Соната A-dur op. 120 (1819)
- Соната a-moll op. 143 (1823)
- Соната a-moll op. 42 (1825)
- Соната D-dur op. 53 (1825)
- Соната G-dur op. 78 (1826)
- Соната c-moll (1828)
- Соната A-dur (1828)
- Соната B-dur (1828)
Фортепианодо зорюулһан дуэтүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ниитэдэ табин үлүү:
- Франциин хэб маягтай вариацинууд ор, 10 (1818)
- «Унгар дивертисмент» ор. 54 (1824)
- Фантази f-moll ор, 103 (1828)
- 24 хатарай суглуулбаринууд
Найрал дуун болон хоолойн ансамбльда зорюулһан бүтээлнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ниитэдэ 100 үлүү:
- Месса As-dur (1822)
- Месса Es-dur (1828)
- Кантата «Мириамай илалтын дуу» ор. 136 (1828)
- Оратори «Лазарь» (түгэсхөөгүй, 1819—1820)
- Гётегэй үгэ дээрэ «Уһан дээрэ луусадай дуун» (1817, 1820, 1821)
Тайзанда зорюулһан бүтээлнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ниитэдэ 18 үлүү:
- «Шүдхэрэй хухюу ордон», дуури (1812—1814)
- «Фернандо», зингшпиль (1815)
- «Саламанкынхи нүхэд», зингшпиль (1815)
- «Дүрбэн жэлэй пост», зингшпиль (1815)
- «Эхирнүүд», зингшпиль (1819)
- «Альфонсо ба Эстрелла» (1822)
- «Фьеррабрас» (1823)
- «Гэрэй дайн» («Нюуса хэлсээндэ хабаадагшад»), дуури (1823)
- «Розамунда», драмын зүжэгтэ зорюулһан хүгжэм, ор. 26 (1823)
|
«Франц Шуберт» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Maurice J.E. Brown Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 SNAC — 2010.
- ↑ 4,0 4,1 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 5,0 5,1 Nationalencyklopedin — 1999.
- ↑ 6,0 6,1 International Music Score Library Project — 2006.
- ↑ 7,0 7,1 Discogs — 2000.
- ↑ 8,0 8,1 filmportal.de — 2005.
- ↑ 9,0 9,1 Энциклопедия Брокгауз
- ↑ Český hudební slovník osob a institucí
- ↑ 11,0 11,1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 12,0 12,1 (unspecified title)
- ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 с.
- ↑ 14,0 14,1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ 15,0 15,1 Архив изобразительного искусства — 2003.
- ↑ Mayröcker F. Von den Stillen im Lande: Pflichtschullehrer als Dichter, Schriftsteller und Komponisten — Wien: 1968. — S. 99–105.