Antón Padewsczi

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Antón Padewsczi - swiãti Antón, na zôczątkù Fernando Martins de Bulhões, (pò pòlskù Ferdynand Bulone), ùr. 1195 w Lëzbònie, ùm. 13 czerwińca 1231 w Arcelli kòl Padwë, pòrtugalsczi teòlog, frãcyszkón, swiãti katolëcczégò kòscoła, prezbiter, doktór Kòscoła.

Żëwòt swiãtégò

Jegò rodzëzna bëła bògatô i ceszëła sã ùwôżanim. Béł sënã Môrcëna Vicencio de Bulhoes i Marii Teresë Taveirô. Na chrzce dostôł miono Ferdinand. Czej miôł kòl 20 lat wstãpił do klôsztoru Regùlarnëch Kanoników swiãtégò Aùgùsta. Jich klôsztor béł na òbremienim miasta Lëzbònë. Béł tam dwa lata. Pònemù przecygnął sã do jinszégò klôsztoru, chtëren béł w Coimbrze. Béł tu tedë sztudérã téòlogi. W 1219 rokù òstôł wëswiãcony na ksãdza. Rok pózni pòznôł duchòwòsc swiãtégò Frãcëszka, temù przëstąpił do jegò klôsztoru. Tam przejimnął miono Antón. Chcôł ùmrzéc smiercą mãczelską, dlôte wëcygnął do Africzi. Równak to sã nie dało, bo cãżkò zachòrzôł i mùszôł przińc nazôt do òjczëznë. W 1221 rokù w Asëżu pòtkôł sã ze swiãtim Frãcëszkã. Òb czas kapitułë klôsztoru òstôł sczerowóny do prowincji Romaniô do klôsztoru Mòntepaòlo kòle Fòrlë. Antón béł dobrim kaznodzeją. Lubił czëtac Swiãté Pismiona. Brat Eliôsz, chtëren béł nôstãpnikã swiãtégò Frãcëszka béł òczarzony jegò kôzaniama, dlôte òbsadzył gò generalnym kaznodzeją klôsztoru. Tedë wanożił pò wsach i miastach i głosył kôzania. Słëchełë gò rzmë lëdztwa. W latach 1225-1227 głosył kôzania w pôłniowi Francji. Pònemù òstôł prowincjałã Emilii i Mediolanu. Tedë napisôł „Niedzélné kôzania”. W 1228 rokù, czej béł w Rzimie, kardinôł Òsti prosył gò, bë napisôł „Kôzania na swiãta”. Głosył téż kôzania na Wiôldżi Pòst. W 1230 rokù òprzestôł bëc prowincjałã i dôł sã do Padwë, do klôsztoru swiãti Marii. Tam zachòrzôł i 13 czerwińca ùmarł. Béł pòchòwóny w Padwie.

Kanonizacjô

Antón òstôł ògłoszony swiãtim 30 maja 1232 rokù przez papieża Grégòra IX. Jégò kanonizacyjny proces je nôkrótszi w historii katolëcczégò kòscoła, bò 352 dni pò smiercë béł ju ògłoszony swiãtim. Pò jegò smiercë dzejało sã wiele cëdów, midzë jinszéma: ùzdrowieniô, òżëwianié ùmarłëch. Lëdze ùdostôwele wiele łasków. Swiãti Antón je tczony na całim swiece. 16 stëcznika 1946 rokù papież Pius XII ògłosył gò doktorã katolëcczégò kòscoła . Lëturgiczny wspòmink swiãtégò Antóna òbchòdô sã w katolëcczim kòscele 13 czerwińca. Tedë je wiôldżé swiãto w Lëzbònie.

Kùlt i patronat

Tam, gdze je grób Antóna w Padwie je dzysô bazylika, chtërnô je baro pòpùlarnô w Eùropie. W Pòlsce kùlt swiãtégò Antona mô môl w Przewòrskù, Radecznicë, Ratowie, Łodzy-Łagewnikach, Chełmie, Nôrodné Padwi, Suszu, Kòscelny Niewòdnicë . Swiãti Antón je patronã frãcëszkanów, antoninków, wiele bractwów np. z Padwë, Lëzbònë, Paderbòrn, Spiltù, dzecy, górników, żeniałëch, zrãkòwców, rodzewnic, ùbòdżich, wanożników, zadżinionëch lëdzy i rzeczë. Swiãti Antón je patronã czileset kòscołów w Pòlsce, kòl 150. Je téż patronã wiele gardów, np. Przewòrska (òd 2015), Lëpna (òd 2009), Rëbnika (òd 2007), Jasła (òd 1996), Brodnicë (òd 2014), Mazowiecczégò Tomaszowa (òd 2015) i Lublëna.

Ikònografiô

W chrzescëjańsczi ikònografii pòznakama swiãtégò Antona są: ksãga, lelijô - òznôczô czëstosc, serce, òdżin – symbòl gòrlëwòscë, òseł, rëba, brót. Na òbrazach je pòkôzóny w frãcëszkańsczim habice, czasã głosy kôzania, czasã trzimô Dzecątkò Jezës.

Swiãti Antón w przëpòwiôstkach

Na swiãti Antóni pierszô jagódka sã bruni.
Swiãti Antóni! Wëcygni nas z ti tóni. (Westchnienié w biédze)
Swiãti Antóni òd zgùbë bróni. (Swiãti Antóni pòmôgô nalézc zadźinióné rzeczë).

Bùtnowé lënczi

Bibliografiô

http://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/ (dostęp w dn.4-6 stycznia 2016 r.)
Ks. Wincenty Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1996; Stefano Dell`Orto, Święty Antoni z Padwy, Warszawa 1997
Kaszëbsczi cëdowny swiat, Program dla przedszkoli kaszubskich, R. Mistarz, F. Baska- Borzyszkowska, T. Fopke, I. Makurat, B. Ugowska