Ieithoedd Niger-Congo

Map yn dangos dosbarthiad teuluoedd iaith Affricanaidd. Rhannwyd Niger-Congo (coch) i ddangos maint is-deulu Bantu.

Mae'r ieithoedd Niger-Congo yn deulu ieithyddol o ieithoedd a siaredir yn Affrica. Hwn yw'r teulu ieithyddol mwyaf yn Affrica, ac efallai y teulu ieithyddol mwyaf yn y byd o ran y nifer o ieithoedd gwahanol ynddo, er bod hyn yn ddadleuol.

Prif ieithoedd

Y prif ieithoedd yn y teulu Niger-Congo yw:

• Ieithoedd Kordofanaidd: de Sudan, o gwmpas bryniau Nuba.
• Mande: Gorllewin Affrica; yn cynnwys Bambara, prif iaith Mali, a Soninke, iaith a siaredir yn Mali, Senegal a Mauritania gyda rhai'n arddel N'Ko er mwyn lledaenu llythrennedd
• Atlantig-Congo
  • Ieithoedd Atlantig: yn cynnwys Wolofeg, yn Senegal a Gambia, a Fula, a siaredir o gwmpas y Sahel.
  • Ijoaidd yn Nigeria, yn cynnwys Ijo a Defaka.
  • Dogon, a siaredir yn Mali
  • Volta-Congo
    • Ieithoedd Senufo: a siaredir yn Arfordir Ifori a Mali, yn cynnwys Senari a Supyire.
    • Ieithoedd Gur: yn cynnwys Dagbani yng ngogledd Ghana, siaredir hefyd yn Arfordir Ifori, Togo, Bwrcina Ffaso a Mali.
    • Ieithoedd Adamawa-Ubangi: yn cynnwys Sango, a siaredir yng Ngweriniaeth Canol Affrica.
    • Ieithoedd Kru: a siaredir yng Ngorllewin Affrica, yn cynnwys Bété, Nyabwa, a Dida.
    • Ieithoedd Kwa: yn cynnwys Akan, a siaredir yn Ghana a Ieithoedd Gbe a siaredir yn Ghana, Togo, Benin, a Nigeria; Ewe yw'r fwyaf adnabyddus.
    • Ieithoedd Benue-Congo, yn cynnwys:
      • Ieithoedd Bantu: grŵp mawr yn cynnwys Swahili (Kiswahili), Swlw (isiZulu), Xhosa a llawer o ieithoedd eraill canolbarth a de Affrica.
      • Yoruba ac Igbo, a siaredir yn Nigeria.

Ceir elfen gref o gontiniwm tafodiaith a chyd-ddeallusrwydd iaith o fewn siaradwyr y prif deuluoedd yma.