Samofar
Math | offeryn ar gyfer y cartref, beverage urn |
---|---|
Rhan o | Turkish cuisine, Russian cuisine |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Mae'r samovar, neu yn Orgraff y Gymraeg, samofar (Rwseg: самовар [səmɐ'var]; само samo "hunan", вар yn "coginio"; yn llythrennol "hunan-fragwr"; Persieg سماور) yn beiriant te Rwsiaidd, tegell neu wreiddiol gwresogydd dŵr poeth. Mae Samovars ar gael mewn amrywiaeth eang o feintiau, o'r teclynnau pen bwrdd adnabyddus, wedi'u haddurno'n artistig yn aml o gapasiti un litr, a ddefnyddir yn unig ar gyfer paratoi te, i unedau tebyg i foeler ar gyfer paratoi dŵr poeth cyffredinol yn y gegin neu i gyflenwi teithwyr mewn wagen drên (e.e. 1, 5 'Wedro' ("bwcedi") o 12.7 litr yr un = tua 20 litr) hyd at degelli gyda chynhwysedd o hyd at 40 Wedro (dros hanner metr ciwbig), sydd gallai gwmpasu dŵr poeth cyfan ac yn rhannol hefyd ofynion gwres cartref mawr.
Hanes a lledaenu
[golygu | golygu cod]Soniwyd am y samovar yn ysgrifenedig gyntaf yn yr 1730au.[1]
Mae'r math hwn o wneud te yn arbennig o eang yn Rwsia, Belarws, Wcráin, Twrci, Iran a Chanolbarth Asia megis Afghanistan yn gyffredinol.
Mae dinas Tula yn ganolfan cynhyrchu samovar yn Rwsia. Os ydych chi'n gwneud rhywbeth gormodol, yr ymadrodd yn Rwsia yw i chi, "yrrwch eich samovar eich hun i Tula" (Rwsieg: е́здить в Ту́лу со свои́м самова́ром).
Er 2007 yn Gorodets yn Grishaev mae amgueddfa o'r enw "Tŷ Samovariaid Rwsiaidd" sy'n dangos casgliad helaeth o samovars hanesyddol.[2]
Gweithred a'r amrywiaeth Te
[golygu | golygu cod]Yn wreiddiol, cynheswyd samovar â golosg neu cerosen. Fel sy'n arferol gyda thegelli heddiw, mae modelau modern yn gweithio gydag elfennau gwresogi trydanol. Mae'r rhanfwyaf o gorff y samovar o fetel, tegell gopr yn bennaf, ar ymyl ochr isaf, draen, y mae'r dŵr poeth drwyddo, e.e. am wneud te neu diod mors (Rwsieg: морс - sudd ffrwythau'r mwyar) o gymysg Varenye (math o jam o ffrwythau mwyar neu geirios).
Mae gan y samovars sy'n cael eu cynhesu â thanwydd, diwb y tu mewn i'r tegell lle mae'r hylosgi yn digwydd. Mae'r aer hylosgi yn cael ei gyflenwi trwy sgrin dyllog o dan y boeler. Mae'r gwres yn cael ei drosglwyddo i'r dŵr o amgylch y bibell trwy wal y bibell. Ar yr un pryd, mae'r bibell fertigol yn sicrhau'r effaith simnai sy'n ofynnol ar gyfer hylosgi da. Mae pen uchaf y tiwb yn tyllu caead y tegell oddi tano yn y canol. I gynhesu'r samovar, mae estyniad ynghlwm wrth ben uchaf y bibell er mwyn cynyddu'r effaith simnai. Pan fydd y dŵr wedi gorffen berwi, disodlir estyniad y bibell gan y "cysur"; Mae hwn yn atodiad sydd ag agoriadau bach ar ei ochr y gall yr aer hylosgi sy'n dal yn boeth (uwchben caead y boeler) ddianc ohono.
Mae Samovars fel arfer yn cael eu llenwi â dŵr at y brig trwy agoriad sydd ar gau gyda chaead. Yn y gorchudd hwn mae yna agoriadau eto lle gall y pwysau yn y boeler pan fydd y dŵr yn cael ei gynhesu ddianc ar ffurf stêm boeth.
Os defnyddir y samovar i baratoi te, rhoddir jwg fach ar wahân (Rwseg: чайник ynghaner "tshainic" = "tebot", "pot te")[3] ar y caead, lle mae dwysfwyd te wedyn yn cael ei wneud gyda llawer iawn o ddail te (fel arfer defnyddir te du) ac ychydig o ddŵr - yr hyn a elwir yn Zavarka - wedi'i osod. Gall hyn ddwysfwyd yn cael ei gadw'n gynnes a ddefnyddir ar gyfer oriau. Dim ond trwy wanhau ychydig bach o de dwysfwyd (concentrate) gyda'r dŵr berwedig o'r samovar y gellir cael y te yfadwy, mewn cymhareb o tua 1:3 i 1:10. Mae dwy fantais i'r weithdrefn hon: Ar y naill law, gall pawb gymysgu'r te yn y crynodiad a ddymunir, ac ar y llaw arall, mae'n atal y te rhag cronni yng nghatell y samovar (sy'n aml yn anodd ei lanhau).
Yfir y te o gwpanau neu wydrau. Yn aml, rhoddir gwydr te poeth mewn daliwr metel gyda handlen, y podstakannik, ac felly gellir ei ddal yn ddiogel yn y llaw neu ei roi ar y bwrdd mewn trên symudol.
Oriel
[golygu | golygu cod]Cymaint yw rôl ganolog y samofar ym mywyd cymdeithasol Rwsia fel y ceir sawl cyfres o stampiau o'r Undeb Sofietaidd yn 1989 eu cyhoeddi i ddyrchafu'r teclyn:
-
Samofar (ail hanner 18g)
-
Samofar baril (dechrau'r 19g)
-
Samofar "Kabatschok" (c.1830/40)
-
Samofar (c.1840/50)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Norbert P. Franz (Hrsg.): Lexikon der russischen Kultur. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2002. S. 390.
- ↑ Nodyn:Internetquelle
- ↑ Curt Maronde: Rund um den Tee. Frankfurt a. M.: Fischer Taschenbuch Verlag, 1973. S. 33ff.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Fideo, 'Brewing tea Russian-style, with a samovar (RT TV)'
- Fideo, 'Meet the Samovar makers of Kashmir'
- Fideo, 'Russian samovar'