Via Campesina
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | sefydliad  |
|---|---|
| Dechrau/Sefydlu | 1993 |
| Pencadlys | Bagnolet |
| Gwladwriaeth | Ffrainc |
| Gwefan | https://viacampesina.org, https://viacampesina.org/fr, https://viacampesina.org/es/ |
Sefydliad cefnogi ffermwyr, rhyngwladol a sefydlwyd yn 1993 ym Mons, Gwlad Belg, yw La Vía Campesina (o Sbaeneg: la vía campesina, llythrennol: Yn Null y Werin). Ffurfiwyd y mudiad o 182 o sefydliadau mewn 81 o wledydd, ac mae'n disgrifio'i hun fel "mudiad rhyngwladol sy'n cydlynu sefydliadau gwerinol o gynhyrchwyr bach a chanolig, gweithwyr amaethyddol, menywod gwledig, a chymunedau brodorol o Asia, Affrica, America ac Ewrop".[1]
Mae Via Campesina yn eiriol dros amaethyddiaeth gynaliadwy deuluol ar y fferm, a dyma'r grŵp a fathodd y term "sofraniaeth bwyd".[1] Mae La Vía Campesina yn cynnal ymgyrchoedd i amddiffyn hawl y ffermwr i hadau, ymgyrchoedd atal trais yn erbyn menywod, ymgyrchoedd dros ddiwygio amaethyddol, ac yn gyffredinol ar gyfer cydnabod hawliau gwerinwyr.[2]
Hanes
[golygu | golygu cod]Cefndir a dull gweithredu
[golygu | golygu cod]Gan ddechrau yn y 1980au roedd llywodraethau yn ymyrryd llai yng nghefn gwlad, ac roedd hyn yn gwanhau rheolaeth gorfforaethol dros sefydliadau gwerinol ac yn gwneud bywoliaeth mewn amaethyddiaeth yn anoddach.[3] O ganlyniad, dechreuodd grwpiau gwerin cenedlaethol ffurfio cysylltiadau â sefydliadau trawswladol, gan ddechrau yn America Ladin ac yna ar raddfa fyd-eang.[3]
Daeth mudiad hawliau'r werin i'r amlwg o'r eiriolaeth dros hawliau newydd (the new rights advocacy) a oedd wedi codi yn y 1990au; yn ystod y cyfnod hwnnw, cafodd agendâu hawliau dynol a datblygu eu hintegreiddio.[4] Symudodd mudiad y werin amaethyddol i herio ideoleg hegemonaidd neoliberaliaeth mewn economeg fyd-eang ac i ddod o hyd i ddewisiadau eraill a fyddai'n amddiffyn hawliau gweithwyr ledled y byd.[4]
Mae'r mudiad wedi tyfu ac mae bellach yn cael ei gydnabod fel rhan o'r ddeialog fyd-eang ar fwyd ac amaethyddiaeth. Cyflwynodd y mudiad mewn sawl fforwm rhyngwladol, megis:
- Sefydliad Bwyd ac Amaeth y Cenhedloedd Unedig (FAO); [5]
- Yr Undeb Rhyngwladol dros Ddiogelu Amrywiaethau Newydd o Blanhigion (UPOV); [6]
- Cyngor Hawliau Dynol y CU (HRC); [7]
- Sefydliad Eiddo Deallusol y Byd (WIPO).
Mae Via Campesina wedi bod yn rhan o drafodaethau[8] Datganiad y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Gwerinwyr a phobl eraill sy’n byw mewn ardaloedd Gwledig, a fabwysiadwyd gan Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig yn Rhagfyr 2018.[9]
Blaenoriaethau
[golygu | golygu cod]Yn ôl gwefan La Via Campesina, prif faterion y mudiad yw hyrwyddo sofraniaeth bwyd; mynnu diwygio amaethyddol; rheolaeth pobl dros dir, dŵr a thiriogaethau; gwrthsefyll masnach rydd; hyrwyddo ffeministiaeth werinol, boblogaidd; cynnal hawliau dynol, hawliau gweithwyr mudol; hyrwyddo agroecoleg; hyrwyddo systemau hadu gwerinwr; a chynyddu cyfranogiad pobl ifanc mewn amaethyddiaeth.[10]
Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae'r mudiad wedi rhoi mwy o bwyslais ar faterion rhyw a hawliau menywod, ac wedi cryfhau ei wrthwynebiad i gorfforaethau trawswladol.[3] Mae hefyd wedi canolbwyntio ar ennill cydnabyddiaeth am y drafodaeth ynghylch sofraniaeth bwyd, adennill y term "gwerinwr" ac ail-greu hunaniaeth gwerinol a rennir ar draws ffiniau a diwylliannau cenedlaethol.[3] Mae La Vía Campesina hefyd yn partneru â mudiadau cymdeithasol eraill a sefydliadau anllywodraethol (NGOs) i gryfhau ei bresenoldeb rhyngwladol.[11]
Daw'r dewis organig a byw mwyaf systematig a chynhwysfawr i hegemonïau presennol nid o'r tyrau ifori na'r ffatrïoedd ond o'r caeau.
Gwobrau
[golygu | golygu cod]Yn Nhachwedd 2018, derbyniodd La Vía Campesina 'Wobr Ryngwladol XV Navarra ar gyfer Undod' (Premio Internacional Navarra a la Solidaridad).[12]
Ym Mehefin 2018, dyfarnwyd Gwobr am Ddylanwadu Lush Spring i La Vía Campesina gan nodi ei fod yn fudiad ymreolaethol ac amlddiwylliannol, sy'n gwbl annibynnol ar unrhyw gysylltiad gwleidyddol neu economaidd.[13]
Yn 2015, derbyniodd y sefydliad wobr gan Gymdeithas Wyddonol America Ladin ar gyfer Agroecoleg (SOCLA Archifwyd 2022-03-31 yn y Peiriant Wayback) " i gydnabod ei waith a'i frwydr ddiflino o blaid agroecoleg a hawliau gwerinwyr, wrth gyflawni ei genhadaeth i ofalu am y ddaear, bwydo'r byd, gwarchod bioamrywiaeth ac atal newid hinsawdd, trwy ei waith dros sofraniaeth bwyd yn America Ladin."[14]
Mae La Vía Campesina yn fudiad llawr gwlad, sy'n gweithredu ar lefel leol a chenedlaethol. Daw'r aelodau o 81 o wledydd, wedi'u trefnu'n 9 rhanbarth.[7] Cynrychiolir y Pwyllgor Cydlynu Rhyngwladol gan un dyn ac un fenyw fesul rhanbarth ac un ieuenctid fesul cyfandir, pob un wedi'i ethol gan aelod-sefydliadau eu rhanbarth priodol.[7] Gyda thua 182 o sefydliadau lleol a chenedlaethol yn rhan o'r mudiad, amcangyfrifir bod La Via Campesina yn cynrychioli 200 miliwn o ffermwyr ledled y byd.[7]
Darllen pellach
[golygu | golygu cod]- Desmarais, Annette Aurélie (2007): La Vía Campesina: Globaleiddio a Grym y Gwerinwyr, Fernwood Publishing,ISBN 978-0-7453-2704-4
- Martínez-Torres, María Elena, a Peter M. Rosset, "La Vía Campesina: genedigaeth ac esblygiad mudiad cymdeithasol trawswladol", Journal of Peasant Studies, 2010
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Tudalen gartref Saesneg Vía Campesina
- Ni yw La V í a fideo Campesina Archifwyd 2017-07-27 yn y Peiriant Wayback o gyflwyniad
- Rhestr o Aelodau
- Datganiad o Hawliau Gwerinwyr - Merched a Dynion Archifwyd 2018-10-12 yn y Peiriant Wayback
- Dogfennau Polisi La Vía Campesina Archifwyd 2012-04-04 yn y Peiriant Wayback
- Cylchlythyr Rhyngwladol Nyeleni, llais y mudiad Sofraniaeth Bwyd, y mae V í a Campesina yn rhan ohono
- Rhifyn Llyfryn Sefydliadol 2016
- Tudalen prosiect V í a Campesina War on Want
- V í a Campesina: mudiad cymdeithasol trawswladol sy'n datblygu ar wefan y Sefydliad Trawswladol
- Miloedd o Fawrth yn Cancún yn "Ddiwrnod Byd-eang o Weithredu dros Gyfiawnder Hinsawdd" La Ví a Campesina, adroddiad fideo gan Democracy Now!
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 "Global Small-Scale Farmers' Movement Developing New Trade Regimes", Food First News & Views, Volume 28, Number 97 Spring/Summer 2005, p.2.
- ↑ Borras Jr., Saturnino M. "La Vía Campesina and its Global Campaign for Agrarian Reform.." Journal of Agrarian Change 8, no. 2/3 (April 2008): 258-289.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Martínez-Torres, María Elena; Rosset, Peter (2010). "La Vía Campesina: the birth and evolution of a transnational social movement". The Journal of Peasant Studies 37: 149–175. doi:10.1080/03066150903498804. https://semanticscholar.org/paper/f0ebd26ba9e1891ade9ae0457d34285a6c5a00e1.Martínez-Torres, María Elena; Rosset, Peter (2010). "La Vía Campesina: the birth and evolution of a transnational social movement". The Journal of Peasant Studies. 37: 149–175. doi:10.1080/03066150903498804. S2CID 143767689.
- ↑ 4.0 4.1 Shawki, Noha (2014). "New Rights Advocacy and the Human Rights of Peasants: La Via Campesina and the Evolution of New Human Rights Norms". Journal of Human Rights Practice 6 (2): 311. doi:10.1093/jhuman/huu009.
- ↑ FAO. ""La société civile et les biotechnologies", interview of Guy Kastler, La Via Campesina, intervenant de la société civile à l'occasion du Symposium international sur le rôle des biotechnologies agricoles". Cyrchwyd 5 May 2020.
- ↑ UPOV (5 August 2016). "European Coordination Via Campesina (Mr. Guy Kastler), on UPOV". Cyrchwyd 5 May 2020.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 La Via Campesina: International Peasant's Movement. Organisation. Published 9 Feb. 2011. Retrieved from <http://viacampesina.org/en/index.php/organisation-mainmenu-44 Archifwyd 2017-07-10 yn y Peiriant Wayback>
- ↑ "UNITED NATIONS: Third Committee approves the UN Declaration on the Rights of Peasants and Other People Working in Rural Areas". Via Campesina. 20 November 2018. Cyrchwyd 5 May 2020.
- ↑ A. Wise, Timothy (24 January 2019). "UN Backs Seed Sovereignty in Landmark Peasants' Rights Declaration". Resilience. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 March 2020. Cyrchwyd 5 May 2020.
- ↑ "About La Via Campesina". 2016-10-28. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-05-11. Cyrchwyd 2022-12-02.
- ↑ Desmarais, Annette Aurélie (2008). "The power of peasants: Reflections on the meanings of La Vía Campesina". Journal of Rural Studies 24 (2): 138–149. doi:10.1016/j.jrurstud.2007.12.002.
- ↑ ""Globalising the struggle also means globalising solidarity and hope" - La Via Campesina, while accepting the XV Navarra International Prize for Solidarity". Via Campesina English (yn Saesneg). 2017-12-07. Cyrchwyd 2018-06-04.
- ↑ LVC, Via Campesina (2017-05-23). "Lush Spring Prize Influence Award Winner: La Via Campesina". uk.lush.com. Lush Spring Prize. Cyrchwyd 22 May 2018.
- ↑ "La Via Campesina receives award for "tireless struggle in favor of Agroecology"". La Via Campesina: International Peasant's Movement. 13 October 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-11-21. Cyrchwyd 20 November 2015.