Μοντάνα

Μοντάνα (αγγλ. State of Montana) (ⁱ/mɒnˈtænə/), είναι μια βορειοδυτική πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρωτεύουσά της είναι η Χέλενα και μεγαλύτερη πόλη το Μπίλινγκς. Έχει έκταση 380.831 τ.χλμ., (4η μεγαλύτερη των ΗΠΑ) και πληθυσμό 1.139.507 κατοίκους (εκτίμηση 2023).

Πολιτεία της Μοντάνας
Σημαία Σφραγίδα
Άλλα ονόματα: {{{Άλλα ονόματα}}}
Συνθήματα: Oro y Plata (Χρυσός και ασήμι)
Επίσημες γλώσσες	Αγγλικά
Πρωτεύουσα	Χέλενα
Μεγαλύτερη πόλη	Μπίλινγκς
Μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή	Μητροπολιτική περιοχή του Μπίλινγκς
Έκταση	Κατατάσσεται 4η στις ΗΠΑ
- Σύνολο	380.831 km2
- Πλάτος	1.015 km
- Μήκος	410 km
- % νερό	1
- Γεωγραφικό Πλάτος	44° 21′ N με 49° N
- Γεωγραφικό Μήκος	104° 2′ W με 116° 3′ W
Πληθυσμός	Κατατάσσεται 43η στις Ηνωμένες Πολιτείες
- Σύνολο	1.139.507 (εκτίμηση 2023)
- Πυκνότητα	2,95/km2 Κατατάσσεται 48η στις ΗΠΑ
- Διάμεσο εισόδημα	53.386$ (38η)
Υψόμετρο
- Υψηλότερο σημείο	Γκράναϊτ Πικ 3.904 m
- Μέσο	1.040 m
- Χαμηλότερο σημείο	Ποταμός Κούτεναϊ στα σύνορα με το Αϊντάχο (550 μ.) m
Είσοδος στην Ένωση	8 Νοεμβρίου 1889 (41η)
Κυβερνήτης	Γκρεγκ Τζιανφόρτε (Ρ)
Αντικυβερνήτης	Κρίστεν Γιούρας (Ρ)
Νομοθετικό Σώμα	Νομοθετικό Σώμα της Μοντάνας
- Βουλή των Αντιπροσώπων (ΗΠΑ)	Γερουσία
- Γερουσία (ΗΠΑ)	Βουλή των Αντιπροσώπων
Γερουσιαστές των ΗΠΑ	Τζον Τέστερ (Δ) Στιβ Ντέινς (Ρ)
Αντιπροσωπεία στη Βουλή των ΗΠΑ	Ματ Ρόζεντεϊλ (Ρ) (κατάλογος)
Ζώνη ώρας	UTC -7/-6
Συντομεύσεις	US-MT
Ιστοσελίδα	www.mt.gov

Η Μοντάνα έχει αρκετά ψευδώνυμα, αν και κανένα δεν είναι επίσημο, συμπεριλαμβανομένων των "Big Sky Country" και "The Treasure State", και συνθήματα που περιλαμβάνουν το "Land of the Shining Mountains" και πιο πρόσφατα το "The Last Best Place".

Η Μοντάνα είναι η τέταρτη μεγαλύτερη περιοχή, η 8η λιγότερο πολυπληθής και η τρίτη λιγότερο πυκνοκατοικημένη από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ. Το δυτικό μισό της Μοντάνα περιέχει πολλές οροσειρές. Μικρότερες οροσειρές βρίσκονται σε ολόκληρη την πολιτεία. Συνολικά, 77 ονομαστικές σειρές αποτελούν μέρος των Βραχωδών Ορέων. Το ανατολικό μισό της Μοντάνα χαρακτηρίζεται από δυτικό λιβάδι και πεδινές εκτάσεις. Η Μοντάνα συνορεύει με το Αϊντάχο στα δυτικά, το Ουαϊόμινγκ στα νότια, τη Βόρεια Ντακότα και τη Νότια Ντακότα στα ανατολικά, και τις καναδικές επαρχίες της Βρετανικής Κολομβίας, της Αλμπέρτα και του Σασκάτσουαν στα βόρεια.

Η οικονομία βασίζεται κυρίως στη γεωργία, συμπεριλαμβανομένης της εκτροφής και της καλλιέργειας σιτηρών. Άλλοι σημαντικοί οικονομικοί πόροι περιλαμβάνουν πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακα, εξόρυξη σκληρών βράχων και ξυλεία. Οι τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, των υπηρεσιών και της κυβέρνησης είναι επίσης σημαντικοί για την οικονομία του κράτους.

Ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας του κράτους είναι ο τουρισμός. Σχεδόν 13 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται το Εθνικό Πάρκο Γκλέισιερ, το Εθνικό Πάρκο Γιέλοουστοουν, τον Αυτοκινητόδρομο Μπέαρτουθ, την Λίμνη Φλάτχεντ, το Θέρετρο Μπίγκ Σκάι και άλλα αξιοθέατα.

Ετυμολογία και ιστορικό ονομασίας

Η ονομασία Montana προέρχεται από την ισπανική λέξη montaña, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τη λατινική λέξη montanea, που σημαίνει "βουνό", ή γενικότερα, "ορεινή χώρα". Το Montaña del Norte ήταν το όνομα που έδωσαν οι πρώτοι Ισπανικοί εξερευνητές σε ολόκληρη την ορεινή περιοχή της δύσης. Η ονομασία Montana προστέθηκε σε ένα νομοσχέδιο από την εγχώρια επιτροπή των εδαφών των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία προήδρευε εκείνη την εποχή από τον Rep. James Ashley του Οχάιο, για την επικράτεια που θα γινόταν έδαφος του Αϊντάχο. Το όνομα άλλαξε από τους αντιπροσώπους Henry Wilson (Μασαχουσέτη) και τον Benjamin F. Harding (Όρεγκον), ο οποίος παραπονέθηκε ότι η Montana δεν είχε "νόημα". Όταν ο Ashley παρουσίασε ένα νομοσχέδιο για την ίδρυση προσωρινής κυβέρνησης το 1864 για μια νέα περιοχή που θα χαραχθεί από το Αϊντάχο, επέλεξε και πάλι την περιοχή της Μοντάνα. Αυτή τη φορά, ο κ. Samuel Cox, επίσης του Οχάιο, αντιτάχθηκε στο όνομα. Ο Cox διαμαρτυρήθηκε ότι το όνομα ήταν μια εσφαλμένη ονομασία δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας δεν ήταν ορεινό και ένα όνομα Native American θα ήταν πιο κατάλληλο από ένα ισπανικό. Επισημάνθηκαν και άλλα ονόματα όπως το Shoshone, αλλά η Επιτροπή Θεωρήσεων αποφάσισε ότι θα μπορούσαν να το ονομάσουν ό, τι ήθελαν, οπότε υιοθετήθηκε το αρχικό όνομα της Μοντάνα.

Γεωγραφία

Ο χάρτης της Μοντάνα

Η Μοντάνα είναι μια από τις οκτώ πολιτείες του βουνού (Rocky Mountains), που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της περιοχής γνωστό ως Δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Συνορεύει με τη Βόρεια Ντακότα και τη Νότια Ντακότα στα ανατολικά. Το Ουαϊόμινγκ βρίσκεται στα νότια, το Αϊντάχο στα δυτικά και τα νοτιοδυτικά, ενώ οι καναδικές επαρχίες της Βρετανικής Κολομβίας, της Αλμπέρτα και του Σασκάτσουαν βρίσκονται στα βόρεια, καθιστώντας το το μόνο κράτος που συνορεύει με τρεις καναδικές επαρχίες.

Με έκταση 147.040 τετραγωνικά μίλια (380.800 τ.χλμ.), η Μοντάνα είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από την Ιαπωνία. Είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πολιτεία στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την Αλάσκα, το Τέξας και την Καλιφόρνια: είναι η μεγαλύτερη αμερικανική πολιτεία των ΗΠΑ.

Τοπογραφία

Η τοπογραφία της πολιτείας ορίζεται κατά προσέγγιση από το Continental Divide, το οποίο χωρίζει μεγάλο μέρος της πολιτείας σε ξεχωριστές ανατολικές και δυτικές περιοχές. Οι περισσότερες από τις εκατοντάδες ή περισσότερες οροσειρές της Μοντάνα βρίσκονται στο δυτικό μισό της πολιτείας, οι περισσότερες από τις οποίες είναι γεωλογικά και γεωγραφικά μέρος των βόρειων Βραχωδών Ορέων. Οι σειρές Absaroka και Beartooth στο νότιο-κεντρικό τμήμα της πολιτείας αποτελούν τεχνικά μέρος των Central Rocky Mountains. Το Rocky Mountain Front είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό στο βόρειο-κεντρικό τμήμα της πολιτείας, και απομονωμένες σειρές νησιών που διακόπτουν το λιβάδι που είναι κοινό στα κεντρικά και ανατολικά μέρη του κράτους. Περίπου το 60 τοις εκατό του κράτους είναι λιβάδι, μέρος των βόρειων μεγάλων πεδιάδων.

Τα βουνά Bitterroot - μία από τις μεγαλύτερες συνεχείς περιοχές στην αλυσίδα Rocky Mountain από την Αλάσκα έως το Μεξικό - μαζί με μικρότερες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των βουνών Coeur d'Alene και των βουνών του υπουργικού συμβουλίου, διαιρούν την πολιτεία από το Αϊντάχο. Το νότιο τρίτο της σειράς Bitterroot συνδυάζεται με το Continental Divide. Άλλες σημαντικές οροσειρές δυτικά του χάσματος περιλαμβάνουν τα όρη του υπουργικού συμβουλίου, τη σειρά Anaconda, τις αποστολές, τη σειρά Garnet, τα όρη Sapphire και τη σειρά Flint Creek.

Το βόρειο τμήμα του χάσματος, όπου τα βουνά υποχωρούν γρήγορα στο λιβάδι, είναι μέρος του Rocky Mountain Front. Το μπροστινό μέρος είναι πιο έντονο στο Lewis Range, που βρίσκεται κυρίως στο Glacier National Park. Λόγω της διαμόρφωσης των οροσειρών στο Εθνικό Πάρκο του Παγετώνα, το Northern Divide (που ξεκινά στη Χερσόνησο Seward της Αλάσκας) διασχίζει αυτήν την περιοχή και στρίβει ανατολικά στη Μοντάνα στο Triple Divide Peak. Αναγκάζει τους ποταμούς Waterton, Belly και Saint Mary να ρέουν βόρεια στην Αλμπέρτα του Καναδά. Εκεί ενώνουν τον ποταμό Σασκάτσουαν, ο οποίος τελικά εκκενώνεται στον κόλπο του Χάντσον.

Ανατολικά του χάσματος, αρκετές περίπου παράλληλες περιοχές καλύπτουν το νότιο τμήμα της πολιτείας, συμπεριλαμβανομένων των Gravelly Range, Madison Range, Gallatin Range, Absaroka Mountains και Beartooth Mountains. Το Beartooth Plateau είναι η μεγαλύτερη συνεχής μάζα εδάφους ύψους άνω των 10.000 μέτρων (3.000 μ.) Στις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Περιέχει το υψηλότερο σημείο της πολιτείας, το Granite Peak, ύψους 12.799 πόδια (3.901 μ.). Βόρεια από αυτές τις σειρές είναι τα Big Belt Mountains, Bridger Mountains, Tobacco Roots και πολλές σειρές νησιών, συμπεριλαμβανομένων των Crazy Mountains και Little Belt Mountains.

Λίμνη St. Mary στο Εθνικό Πάρκο Γκλάσιερ

Ιστορία

Η περιοχή της σημερινής Μοντάνας κατοικούνταν από διάφορες φυλές ιθαγενών ινδιάνων για χιλιάδες χρόνια. Οι ιστορικές φυλές που ήρθαν σε επαφή με τους Ευρωπαίους έποικους από τις ΗΠΑ περιλάμβαναν τους Κράου στα νοτιοδυτικά, τους Τσεϊέν στα νοτιοανατολικά, και τους Μπλάκφιτ, τους Ασινιμπόιν και Γκρος Βέντρες στα κεντρικά και βορειοκεντρικά, καθώς και τους Κουτενάι και τους Σάλις στα δυτικά της σημερινής πολιτείας. Επίσης, οι μικρότερες φυλές Πεντ Ντορέιλ και Κάλισπελ ζούσαν κοντά στη λίμνη Φλάτχεντ και τις δυτικές οροσειρές αντίστοιχα.

Η περιοχή της Μοντάνας ανατολικά από την ηπειρωτική διαχωριστική γραμμή αποτέλεσε μέρος της συμφωνίας αγοράς της Λουιζιάνα το 1803. Σε συνέχεια της εξερευνητικής αποστολής των Λιούις και Κλαρκ, και μετά την ανακάλυψη χρυσού και χαλκού στην περιοχή στα τέλη της δεκαετίας του 1850, η Μοντάνα έγινε επικράτεια των ΗΠΑ στις 26 Μαΐου του 1864, και στις 8 Νοεμβρίου του 1889, η 41η πολιτεία τους.

Ο πρώτος οικισμός Ευρωπαίων αποίκων στην Μοντάνα ιδρύθηκε από Γάλλους Ιησουίτες ιεραπόστολους. Η φυλή των Σάλις είχε γνωρίσει τους μοναχούς από την επικοινωνία με τις φυλές των Ιροκούις, μαθαίνοντας μεθόδους γεωργίας και ιατρικής, παράλληλα με τον ρωμαιοκαθολικσιμό. Το ενδιαφέρον των Σάλις για τους ιεραπόστολους έγινε εντονότερο και με αποστολή στο Σεντ Λούις το 1831 αλλά και το 1837, ζήτησαν την επίσκεψή τους στις περιοχές τους.

Πανεπιστήμια

Ιδιαίτερου κύρους Πανεπιστήμια της πολιτείας της Μοντάνας είναι το "Montana State University" και το "University of Montana", αμφότερα κρατικά, στα οποία η εισαγωγή αλλοδαπών φοιτητών κρίνεται σχετικά δύσκολη.
Και τα δύο χορηγούν Bachelor's, Master's και Διδακτορικό Δίπλωμα. Επίσης και τα δύο παρέχουν φοιτητικό ξενώνα και εστιατόριο.

Διοίκηση

Κυβερνήτης της Μοντάνα είναι ο Ρεπουμπλικανός Γκρεγκ Τζιανφόρτε, από τις 4 Ιανουαρίου 2021.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Μοντάνα στο Curlie