Μετάβαση στο περιεχόμενο

Εθνική Ένωσις Ελλάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 47: Γραμμή 47:
Η ΕΕΕ όντας πλέον γνωστή στο ευρύ κοινό, ενέτεινε τη δράση της έναντι κομμουνιστών και συνδικαλιστών ενώ ασχολήθηκε και με το κυπριακό.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=287}} Το Σεπτέμβριο κατα τη διάρκεια απεργίας στο εργοστάσιο υποδημάτων «Ελλάς», μέλη της ΕΕΕ μαζί με πράκτορες της ασφάλειας, μετέφεραν απεργοσπάστες στα γραφεία της οργάνωσης για προπαγάνδα και κατευθύνσεις.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=287}} Στις 3 Οκτωβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν σε κατάστημα καπνοβιομηχανίας και έδιωξαν τους εργάτες.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Οκτώ ημέρες μετά επιτέθηκαν στην εργατική λέσχη Θεσσαλονίκης όπου κατέστρεψαν τα έπιπλα, ενώ στις 25 του ίδιου μήνα επιτέθηκαν εκ νέου στη λέσχη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Σταδιακά η οργάνωση ξεκίνησε να διεισδύει και στους άνεργους· στις 11 Νοεμβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν με καπνεργάτες στα γραφεία του ταμείου άνεργων καπνεργατών αιτούμενοι επίδομα ανεργίας αλλά διαλύθηκαν από την αστυνομία.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Η απεργοσπαστική δράση της ΕΕΕ και η ενασχόληση της με τις απεργίες την έφερε σε άμεση σύγκρουση με το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Στις 25 Νοεμβρίου, ένοπλοι τριεψιλίτες επιτέθηκαν στα γραφεία της εργατικής λέσχης όπου γίνοταν συνέλευση απεργών υποδηματοποιών και την διέλυσαν τραυματίζοντας παράλληλα έναν εργάτη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Το επεισόδιο αναστάτωσε την περιοχή με αποτέλεσμα να ειδοποιηθεί η αστυνομία η οποία όμως βοήθησε τους τριεψιλίτες.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Έχοντας την στήριξη των εθνικιστών φοιτητών και κυρίως της ΕΠΕ, ο [[Περικλής Βιζουκίδης]] αναδείχτηκε πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=289}} Με τη βοήθεια της ΕΠΕ ο Βιζουκίδης κατέστειλε τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και αντιμετώπισε τους αριστερούς φοιτητές.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=289}}
Η ΕΕΕ όντας πλέον γνωστή στο ευρύ κοινό, ενέτεινε τη δράση της έναντι κομμουνιστών και συνδικαλιστών ενώ ασχολήθηκε και με το κυπριακό.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=287}} Το Σεπτέμβριο κατα τη διάρκεια απεργίας στο εργοστάσιο υποδημάτων «Ελλάς», μέλη της ΕΕΕ μαζί με πράκτορες της ασφάλειας, μετέφεραν απεργοσπάστες στα γραφεία της οργάνωσης για προπαγάνδα και κατευθύνσεις.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=287}} Στις 3 Οκτωβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν σε κατάστημα καπνοβιομηχανίας και έδιωξαν τους εργάτες.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Οκτώ ημέρες μετά επιτέθηκαν στην εργατική λέσχη Θεσσαλονίκης όπου κατέστρεψαν τα έπιπλα, ενώ στις 25 του ίδιου μήνα επιτέθηκαν εκ νέου στη λέσχη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Σταδιακά η οργάνωση ξεκίνησε να διεισδύει και στους άνεργους· στις 11 Νοεμβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν με καπνεργάτες στα γραφεία του ταμείου άνεργων καπνεργατών αιτούμενοι επίδομα ανεργίας αλλά διαλύθηκαν από την αστυνομία.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Η απεργοσπαστική δράση της ΕΕΕ και η ενασχόληση της με τις απεργίες την έφερε σε άμεση σύγκρουση με το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Στις 25 Νοεμβρίου, ένοπλοι τριεψιλίτες επιτέθηκαν στα γραφεία της εργατικής λέσχης όπου γίνοταν συνέλευση απεργών υποδηματοποιών και την διέλυσαν τραυματίζοντας παράλληλα έναν εργάτη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Το επεισόδιο αναστάτωσε την περιοχή με αποτέλεσμα να ειδοποιηθεί η αστυνομία η οποία όμως βοήθησε τους τριεψιλίτες.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=288}} Έχοντας την στήριξη των εθνικιστών φοιτητών και κυρίως της ΕΠΕ, ο [[Περικλής Βιζουκίδης]] αναδείχτηκε πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=289}} Με τη βοήθεια της ΕΠΕ ο Βιζουκίδης κατέστειλε τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και αντιμετώπισε τους αριστερούς φοιτητές.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=289}}


Το φθινόπωρο του 1931 στη Κύπρο λάμβαναν χώρα έντονες διαδηλώσεις με στόχο την [[Ένωσις (Κύπρος)|ένωση]] της με την Ελλάδα.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Διαδηλώσεις συμπαράστασης έλαβαν χώρα και στην Ελλάδα αλλά περιορίστηκαν από τον [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], ο οποίος δεν επιθυμούσε ρήξη των σχέσεων με το [[Ηνωμένο Βασίλειο]].{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Εκμεταλλευόμενη το κλίμα, Η ΕΕΕ στήριξε «τον εθνικόφρονα τύπο» που επικρότησε την εξέγερση και επιτέθηκε στον Βενιζέλο για την αντιενωτική στάση του.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Σε συνεργασία με την ΕΠΕ και έφεδρους υπαξιωματικούς οργάνωσε διαδήλωση για το κυπριακό κατά την επίσκεψη του προέδρου [[Αλέξανδρος Ζαΐμης|Αλεξάνδρου Ζαΐμη]] στη Θεσσαλονίκη.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=252}} Η διαδήλωση κατεστάλη από το ιππικό ενώ συνελήφθησαν και ορισμένοι τριεψιλίτες οι οποίοι μετέπειτα αφέθηκαν ελεύθεροι.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=252}}{{Efn|Παρά τη σύγκρουση, οι εθνικιστικές οργανώσεις έλαβαν το ρόλο τιμητικής φρουράς κατά την επίσημη δοξολογία για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.<ref>{{Harvnb|Μαρκέτος|1998|p=252}}</ref>|group=lower-greek}} Στις 8 Νοεμβρίου η ΕΕΕ μαζί με εθνικιστικά σωματεία στρατιωτικών διοργάνωσαν στο [[Παναγία Αχειροποίητος (Θεσσαλονίκη)|ναό της Αχειροποιήτου]] μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων αγωνιστών για την ανεξαρτησία της Κύπρου με τη συμμετοχή πολιτικών προσώπων όπου εκφώνησε πατριωτικό λόγο ο βουλευτής Νικόλαος Τζερμιάς.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=291}} Στο τέλος του μνημοσύνου υιοθετήθηκε ψήφισμα από την ΕΠΕ και την ΕΕΕ όπου αιτήθηκαν την αναστολή των μέτρων που υποβλήθηκαν στη Κύπρο από τους Βρετανούς λόγω της εξέγερσης.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=291}} Ο Δημήτρης Χαριτόπουλος μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να οργανώσει τα αθηναϊκά παραρτήματα ενώ τις επόμενες ημέρες κινητοποιήθηκαν και τα περιφερειακά παραρτήματα της ΕΕΕ.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=253}} Παράλληλα οργάνωσε σαμποτάζ των βρετανικών προιόντων το οποίο όμως δεν πραγματοποιήθηκε λόγω έντονων πιέσεων από την ελληνική κυβέρνηση.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=253}}
Το φθινόπωρο του 1931 στη Κύπρο λάμβαναν χώρα [[Οκτωβριανά|έντονες διαδηλώσεις]] με στόχο την [[Ένωσις (Κύπρος)|ένωση]] της με την Ελλάδα.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Διαδηλώσεις συμπαράστασης έλαβαν χώρα και στην Ελλάδα αλλά περιορίστηκαν από τον [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], ο οποίος δεν επιθυμούσε ρήξη των σχέσεων με το [[Ηνωμένο Βασίλειο]].{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Εκμεταλλευόμενη το κλίμα, Η ΕΕΕ στήριξε «τον εθνικόφρονα τύπο» που επικρότησε την εξέγερση και επιτέθηκε στον Βενιζέλο για την αντιενωτική στάση του.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=248}} Σε συνεργασία με την ΕΠΕ και έφεδρους υπαξιωματικούς οργάνωσε διαδήλωση για το κυπριακό κατά την επίσκεψη του προέδρου [[Αλέξανδρος Ζαΐμης|Αλεξάνδρου Ζαΐμη]] στη Θεσσαλονίκη.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=252}} Η διαδήλωση κατεστάλη από το ιππικό ενώ συνελήφθησαν και ορισμένοι τριεψιλίτες οι οποίοι μετέπειτα αφέθηκαν ελεύθεροι.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=252}}{{Efn|Παρά τη σύγκρουση, οι εθνικιστικές οργανώσεις έλαβαν το ρόλο τιμητικής φρουράς κατά την επίσημη δοξολογία για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.<ref>{{Harvnb|Μαρκέτος|1998|p=252}}</ref>|group=lower-greek}} Στις 8 Νοεμβρίου η ΕΕΕ μαζί με εθνικιστικά σωματεία στρατιωτικών διοργάνωσαν στο [[Παναγία Αχειροποίητος (Θεσσαλονίκη)|ναό της Αχειροποιήτου]] μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων αγωνιστών για την ανεξαρτησία της Κύπρου με τη συμμετοχή πολιτικών προσώπων όπου εκφώνησε πατριωτικό λόγο ο βουλευτής Νικόλαος Τζερμιάς.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=291}} Στο τέλος του μνημοσύνου υιοθετήθηκε ψήφισμα από την ΕΠΕ και την ΕΕΕ όπου αιτήθηκαν την αναστολή των μέτρων που υποβλήθηκαν στη Κύπρο από τους Βρετανούς λόγω της εξέγερσης.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=291}} Ο Δημήτρης Χαριτόπουλος μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να οργανώσει τα αθηναϊκά παραρτήματα ενώ τις επόμενες ημέρες κινητοποιήθηκαν και τα περιφερειακά παραρτήματα της ΕΕΕ.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=253}} Παράλληλα οργάνωσε σαμποτάζ των βρετανικών προιόντων το οποίο όμως δεν πραγματοποιήθηκε λόγω έντονων πιέσεων από την ελληνική κυβέρνηση.{{Sfn|Μαρκέτος|1998|p=253}}


Κατά τις αρχές του 1932 η ΕΕΕ ξεκίνησε τη δημιουργία εθνικών εργατικών σωματείων τα οποία στόχευαν στη διάλυση των απεργιών που διοργανόνωνταν από κομμουνιστές συνδικαλιστές.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326-27}} Οι υποδηματεργάτες και οι καπνεργάτες θεωρήθηκαν προτεραιότητα καθώς από αυτους τους επαγγελματικούς χώρους προέρχονταν τα ανώτερα αρχειομαρξιστικά και κομμουνιστικά στελέχη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326}} Η ΕΕΕ κατάφερε να διεισδύσει στον καπνεργατικό χώρο σε βαθμό που ο «[[Σύνδεσμος των Ελλάδι Ανώνυμων Εταιρειών|Σύνδεσμος των εν Ελλάδι Ανώνυμων Εταιρειών]]» δήλωσε πως τα καπνεργοστάσια Θεσσαλονίκης απασχολούσαν αποκλειστικά εργάτες του «Εθνικού Καπνεργατικού Σωματείου».{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326}} Στις 21 Μαρτίου τριεψιλίτες επιτέθηκαν στον κινηματογράφο «Ηλύσια» όπου προβαλλόταν η ταινία «[[Οι Άγγελοι της Κολάσεως (ταινία του 1930)|Οι Άγγελοι της Κολάσεως]]» και διέκοψαν την προβολή της καθώς θεωρούσαν την ταινία κομμουνιστική επειδή απεικονιζόταν η επικράτηση των βρετανικών αεροσκαφών επί των γερμανικών.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=327}} Στις 25 Μαρτίου, ενόψει της δίκης για το Πογκρόμ του Κάμπελ, η ΕΕΕ οργάνωσε και πραγματοποίησε μεγαλειώδη πορεία στη Θεσσαλονίκη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=328}}[[Αρχείο:Παρέλαση της ΕΕΕ 25-3-1932.gif|μικρογραφία|336x336εσ|Παρέλαση τριεψιλιτών στη Θεσσαλονίκη για την [[Εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821|επέτειο της 25ης Μαρτίου]] (1932)]]
Κατά τις αρχές του 1932 η ΕΕΕ ξεκίνησε τη δημιουργία εθνικών εργατικών σωματείων τα οποία στόχευαν στη διάλυση των απεργιών που διοργανόνωνταν από κομμουνιστές συνδικαλιστές.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326-27}} Οι υποδηματεργάτες και οι καπνεργάτες θεωρήθηκαν προτεραιότητα καθώς από αυτους τους επαγγελματικούς χώρους προέρχονταν τα ανώτερα αρχειομαρξιστικά και κομμουνιστικά στελέχη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326}} Η ΕΕΕ κατάφερε να διεισδύσει στον καπνεργατικό χώρο σε βαθμό που ο «[[Σύνδεσμος των Ελλάδι Ανώνυμων Εταιρειών|Σύνδεσμος των εν Ελλάδι Ανώνυμων Εταιρειών]]» δήλωσε πως τα καπνεργοστάσια Θεσσαλονίκης απασχολούσαν αποκλειστικά εργάτες του «Εθνικού Καπνεργατικού Σωματείου».{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=326}} Στις 21 Μαρτίου τριεψιλίτες επιτέθηκαν στον κινηματογράφο «Ηλύσια» όπου προβαλλόταν η ταινία «[[Οι Άγγελοι της Κολάσεως (ταινία του 1930)|Οι Άγγελοι της Κολάσεως]]» και διέκοψαν την προβολή της καθώς θεωρούσαν την ταινία κομμουνιστική επειδή απεικονιζόταν η επικράτηση των βρετανικών αεροσκαφών επί των γερμανικών.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=327}} Στις 25 Μαρτίου, ενόψει της δίκης για το Πογκρόμ του Κάμπελ, η ΕΕΕ οργάνωσε και πραγματοποίησε μεγαλειώδη πορεία στη Θεσσαλονίκη.{{Sfn|Τρεμόπουλος|2018|p=328}}[[Αρχείο:Παρέλαση της ΕΕΕ 25-3-1932.gif|μικρογραφία|336x336εσ|Παρέλαση τριεψιλιτών στη Θεσσαλονίκη για την [[Εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821|επέτειο της 25ης Μαρτίου]] (1932)]]

Έκδοση από την 15:48, 2 Οκτωβρίου 2024

Εθνική Ένωσις Ελλάς
Ίδρυση20 Ιανουαρίου 1927
ΈδραΠανταζίδου 8, Θεσ/νίκη
ΕφημερίδαΔράσις
Μέλη174 (1929)
7.000 (1931)
Σημαία κόμματος

Η Εθνική Ένωσις «Ελλάς» -περισσότερο γνωστή με τα αρχικά της, ΕΕΕ ή Τρία Έψιλον- ήταν φασιστική και αντισημιτική οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου και της κατοχής.

Ιδρύθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη από μικρασιάτες πρόσφυγες ως προσφυγικό αλληλοβοηθητικό σωματείο με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Ουσταπασίδη. Σύντομα, μετεξελίχθηκε σε φασιστική οργάνωση στην ηγεσία της οποίας εξελέγη το 1929 ο τουρκόφωνος έμπορος Γεώργιος Κοσμίδης. Τα μέλη της ήταν γνώστα ως «τριεψιλίτες» ή «χαλυβδόκρανοι» λόγω των χαλύβδινων βρετανικών κράνων που φορούσαν, και αποκαλούνταν μεταξύ τους «αδέλφια». Έχοντας την υλική και ηθική στήριξη μερίδας του πολιτικού κόσμου, είχε αντισημιτική και αντικομμουνιστική δράση, η οποία κορυφώθηκε τον Ιούνιο του 1931, με το μοναδικό αντισημιτικό πογκρόμ στη μεσοπολεμική Ελλάδα, το πογκρόμ του Κάμπελ. Στον απόηχο του πογκρόμ η οργάνωση γνώρισε ιδιαίτερη μαζικοποίηση και τα μέλη της έφτασαν τα 7.000 πανελλαδικά.

Το 1933, αποτέλεσε το έτος ακμής της με την οργάνωση και εκτέλεση της «προς Αθήναις πορείας», μια πορεία στα πρότυπα εκείνης των μελανοχιτώνων του Μουσολίνι προς τη Ρώμη, η οποία στέφθηκε από επιτυχία. Το 1934 μετασχηματίστηκε σε πολιτικό κόμμα υπό την ονομασία «Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα-Εθνική Ένωσις Ελλάς» το οποίο συμμετείχε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1934 και τις βουλευτικές του 1936, χωρίς επιτυχία. Ορισμένα μέλη διαφώνησαν με το μετασχηματισμό του σωματείου σε κόμμα και προχώρησαν στην ανασύσταση του σωματείου. Έχοντας φθίνουσα πορεία από το 1934 και μετά, αμφότερες οι οργανώσεις δεν μπόρεσαν να μαζικοποιηθούν. Το σωματείο αυτοδιαλύθηκε το 1935 ενώ το κόμμα καταργήθηκε με την επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.

Η οργάνωση ανασυστάθηκε το 1941 από τον εθνικοσοσιαλιστή αξιωματικό Γεώργιο Πούλο μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης απο τα γερμανικά στρατεύματα. Κατά τη διάρκεια της κατοχής τα στελέχη της οργάνωσης δρούσαν για λογαριασμό των κατακτητών. Μετά τη δολοφονία του ηγετικού στελέχους της, Βασίλη Σκανδάλη, το 1944 από την ΟΠΛΑ, η ΕΕΕ αποδυναμώθηκε σημαντικά. Την ίδια περίοδο, ορισμένα στελέχη της αποχώρησαν μαζί με τις κατοχικές δυνάμεις για να υπερασπιστούν τα τελευταία απομεινάρια της Ναζιστικής Γερμανίας.

Η ΕΕΕ την περίοδο του Μεσοπολέμου

Ίδρυση και αρχική δράση

Η ΕΕΕ ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 20 Ιανουαρίου 1927 από δεκαέξι μικρασιάτες πρόσφυγες ως αλληλοβοηθητικό σωματείο.[1] Η πρώτη προσωρινή διοίκηση της οργάνωσης αποτελούνταν από τον Αλέξανδρο Ουσταπασίδη -ο οποίος αποτέλεσε και τον πρώτο προσωρινό πρόεδρο-, τον Γεώργιο Πατερίδη και τον Δημήτριο Χαριτόπουλο προκειμένου να αναγνωριστεί το σωματείο από το πρωτοδικείο.[2] Μέλη της ΕΕΕ μπορούσαν να γίνουν μόνο ενήλικοι Έλληνες Χριστιανοι.[3] Το καταστατικό της οργάνωσης ανέφερε ως στόχους την οικονομική αλληλοστήριξη, την εύρεση εργασίας στα μελη της και την ενίσχυση άλλων οργανώσεων με παρόμοιους στόχους.[4]

Λίγους μήνες μετά την ίδρυση της οργάνωσης, στις 2 Απριλίου 1927, τοιχοκολλήθηκαν προκυρήξεις με τον τίτλο «Οι Εβραίοι και ο κομμουνισμός» όπου στοχοποιούσαν τους Εβραίους στο σύνολό τους ως κομμουνιστές και καλούσαν τη κυβέρνηση να τους διώξει από τη Θεσσαλονίκη ως επικίνδυνoυς για την Ελλάδα.[5] Την επόμενη, ο πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας Καζές, Εβραίοι βουλευτές καθώς και το εργατικό κέντρο Θεσσαλονίκης διαμαρτυρήθηκαν στον γενικό διοικητή Μακεδονίας Αχιλλέα Καλεύρα ο οποίος κατέκρινε τις προκυρήξεις.[6] Στις 5 Απριλίου ο βουλευτής Ζακ Βεντούρα ζήτησε να ληφθούν μέτρα κατά των αντισημιτικών προκυρήξεων.[6] Μετά από παρέμβαση του αστυνομικού διευθυντή Θεσσαλονίκης Καλοχριστιανάκη ο συντάκτης των προκυρήξεων συνελήφθη και φυλακίστηκε.[7] Ωστόσο στις 16 Μαΐου δημοσιεύθηκαν εκ νέου αντισημιτικές προκηρύξεις, παρόμοιες με εκείνες του Απριλίου.[7] Στις 4 Ιουνίου 1927 η ΕΕΕ δημοσίευσε κείμενο στο οποίο καλούσε τον ελληνικό λαό να επιτεθεί ενάντια στους κομμουνιστές και πολίτες φίλα προσκείμενους σε αυτούς, φωτογραφίζοντας τους Εβραίους.[8] Στις 19 Φεβρουαρίου 1928 ξεκίνησε η συνεργασία της οργάνωσης με την βενιζελική εφημερίδα «Μακεδονία» όπου δημοσιεύτηκε άρθρο του Δημήτριου Χαριτόπουλου στο οποίο επιτέθηκε στο γυμναστικό σύλλογο «Μακαμπή» ενώ την ίδια μέρα η εφημερίδα προανήγγειλε τη δημοσίευση των «Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών».[9]

Εκλογή Κοσμίδη και μαζικοποίηση

Μέλη της ΕΕΕ. Στο κέντρο με το μουστάκι διακρίνεται ο αρχηγός της ΕΕΕ του Μεσοπολέμου Γεώργιος Κοσμίδης. Στα αριστερά του, ο Γενικός Γραμματέας της, Δημήτρης Χαριτόπουλος. (Νέος Ριζοσπάστης 25/6/1933)

Ο Ουσταπασίδης σταδιακά περιθωριοποιήθηκε απο την θέση του προέδρου, στην οποία εξελέγη το 1929 ο Γεώργιος Κοσμίδης.[10] Ο Κοσμίδης καθώς προετοιμαζόταν για τις εσωτερικές εκλογές της ΕΕΕ ανατύπωσε ένα άρθρο της «Εφημερίδας του Χρηματιστηρίου» τονίζοντας την ανάγκη του οικονομικού εθνικισμού ενώ συνιστούσε στους Έλληνες να μην αγοράζουν προιόντα από Εβραίους και το μοίρασε στην αγορά της Θεσσαλονίκης.[11] Έπειτα από καταγγελία, ο Κοσμίδης παραπέμθηκε σε δίκη από τον εισαγγελέα αλλά αθωώθηκε.[11] Την 1η Δεκεμβρίου 1929, στα γραφεία του ΠΑΟΚ έλαβε χώρα έκτακτη γενική συνέλευση με σκοπό την αλλαγή του καταστατικού της οργάνωσης.[11] Το νέο καταστατικό υποχρέωνε τα μέλη της ΕΕΕ που είχαν εργασία να προσλαμβάνουν τα άνεργα μέλη· παράλληλα, η οργάνωση έγινε πιο συγκεντρωτική και υιοθέτησε ως έμβλημα τον δικέφαλο αετό.[12] Με την αλλαγή ηγεσίας η ΕΕΕ αναδιοργανώθηκε και γνώρισε μαζική ανάπτυξη.[13] Στις 25 Μαρτίου 1930 έλαβε χώρα η πρώτη παρέλαση της ΕΕΕ οπου συμμετείχαν 165 μέλη της.[14] Τον Απρίλιο, ιδρύθηκε το πρώτο παράρτημα της οργάνωσης στη Βυρώνεια Σερρών και μετέπειτα στο Κιλκίς, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν σε πανηγυρικό κλίμα όπου μεταφέρθηκαν εκατοντάδες μέλη από τη Θεσσαλονίκη και τους υποδέχθηκε ο Μητροπολίτης Πολυάνης Κύριλλος.[14] Ακολούθησε η δημιουργία παραρτημάτων σε λοιπές περιοχές της Ελλάδας οι οποίες συνηθως είχαν ισχυρή παρουσία είτε Εβραίων είτε σλαβόφωνων.[14] Η ΕΕΕ σύντομα ξεχώρισε μεταξύ των ακροδεξιών οργανώσεων που δρούσαν στη Θεσσαλονίκη και συνεργαζόταν με σωματεία που είχαν παρόμοιους στόχους.[14] Ίδρυσε ανεξάρτητα στρατιωτικά, εφεδρικά και φοιτητικά σωματεία τα οποία βοήθησαν στην εξάπλωση της επιρροής της.[15]

Μετά το 1930, οι τριεψιλίτες ξεκίνησαν να οργανώνονται σε μαχητικές ομάδες κρούσης υιοθετώντας με αυτο τον τρόπο χαρακτηριστικα παραστρατιωτικής οργάνωσης.[15] Οργανώνονταν σε τμήματα συνοικιών τα οποία υποδιαρούνταν σε τομείς.[16] Οι τομεάρχες, διορίζονταν από το διοικητικό συμβούλιο της οργάνωσης, δρούσαν με ψευδώνυμα και ήταν σε άμεση συννενόηση με τα αστυνομικά τμήματα της περιοχής.[15] Σε συνεργασία με τα σώματα ασφαλείας, έκαναν επιθέσεις σε λεσχες και γραφεία συνδικαλιστικών οργανώσεων,[16] σε καφενεία, κινηματογράφους και βιβλιοπωλεία όπου πήγαιναν αριστεροί πολίτες.[17] Λόγω της μεγέθυνσης της, η οργάνωση μεταφέρθηκε από τα παλιά γραφεία της όπου στεγάζοταν στη οδό βενιζέλου, στην οδο Πανταζίδου 8 στο Μέγαρο Μακρή «Ερμείον».[18] Στις 4 Ιανουαρίου 1931 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια των νέων γραφείων της στα οποία παρευρέθηκαν οι αρχές της Θεσσαλονίκης.[19] Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων ο γενικός γραμματέας της ΕΕΕ ο Γονατάς και ο υπουργός πρόνοιας Λεωνίδας Ιασωνίδης εκφώνησαν λόγους στους οποίους επικρότησαν τη δράση της οργάνωσης.[19] Ανώτερα στελέχη του στρατού επίσης τόνισαν την στηριξή τους προς την ΕΕΕ.[19] Το 1931 η ΕΕΕ στράφηκε εναντίον των δημοκρατικών εκπαιδευτικών και ακαδημαικών και επεδίωκε τον επαγγελματικό εξοστρακισμό τους.[20] Συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη έπειτα από έντονη πίεση απο την οργάνωση μετακινήθηκε ο Διευθυντής του Διδασκαλείου Θηλέων Μίλτος Κουντουράς σε άλλη θεση, ενώ το παράρτημα Σερρών της οργάνωσης έβαλλε εναντίον μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών, πολλοί από τους οποίους οδηγήθηκαν στα δικαστηρία.[20] Το Φεβρουάριο, η ΕΕΕ έστειλε αίτημα σε κυβερνητικά στελέχη και στον Πρόεδρο της κυβέρνησης με στόχο την απόλυση του αριστερού πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αβροτέλη Ελευθερόπουλου με τη κατηγορία ότι καταφέρεται ενάντια του στρατού και της θρησκείας.[21] Τον Μάρτιο, το παράρτημα κιλκίς της οργάνωσης κατήγγειλε τη δράση των κομμουνιστών στην ελληνική επαρχία και επισήμανε ως επικίνδυνη την επιρροή που ασκούσαν στους νέους.[22] Τα γεγονότα του Μεταλλικού[α] επέτρεψαν στην ΕΕΕ να συσπειρώσει γύρω τις εθνικές και προσφυγικές οργανώσεις και να προβάλλει πιο έντονα τις αντικομμουνιστικές τις θέσεις οπου πρότεινε την πιο αυστηρή εφαρμογή του Ιδιώνυμου ενώ παράλληλα έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στο αστυνομικό τμήμα Κιλκίς για την δράση των στελεχών του.[22] Στις 14 Ιουνίου περισσότεροι απο πεντακόσιοι τριεψιλίτες πραγματοποίησαν εκδρομή στους Νέους Επιβάτες όπου κατά την επιστροφή τους έγιναν δεκτοί σε πανηγυρικό κλίμα.[24]

Προς το Πογκρόμ του Κάμπελ

Κύριο λήμμα: Πογκρόμ του Κάμπελ

Με αφορμή τη συμμετοχή του Ισαάκ Κοέν, αντιπροσώπου του γυμναστικού συλλόγου Μακαμπή σε συνέδριο που έλαβε χώρα στη Σόφια μεταξύ 27 και 31 Αυγούστου 1930, την 1 Σεπτεμβρίου, η εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα» κατηγόρησε τον σύλλογο πως συμμετείχε σε διοργάνωση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης και πως προώθησε τον σλαβομακεδονικό αλυτρωτισμό.[25] Την είδηση ανατύπωσε την επόμενη ημέρα η «Μακεδονία» και επικαλούμενη βουλγαρικές εφημερίδες, κάλεσε τη Μακαμπή να διαχωρίσει τη θέση της.[25] Η ΕΕΕ, μαζί με άλλες εθνικιστικές οργάνωσεις όπως ο Σύλλογος Μακεδονομάχων «Ο Παύλος Μελάς», η «Εθνική Παμφοιτητική Ένωση»(ΕΠΕ), η «Εθνική Λεγεώνα», η «Εθνική Οργάνωση Εργατών», η οργάνωση «Ακρίται», η οργάνωση Παλαιών Πολεμιστών και το Εθνικο Σωμα Εφέδρων Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Οπλιτών, αιτήθηκαν στον γενικο διοικητή Μακεδονίας Στυλιανό Γονατά τη διάλυση της Μακαμπή ως αντεθνικής οργάνωσης.[26] Η υπόθεση ξεχάστηκε για τους επόμενους 10 μήνες και επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο τον Ιούνιο του 1931[27], με αφορμή το χτίσιμο νέου γυμναστηρίου από την Μακαμπή.[28]

Στις 20 Ιουνίου η «Μακεδονία» επανέφερε στις στήλες της τη συμμετοχή του Θεσσαλονικιού αντιπροσώπου στο Μακκαβικό συνέδριο του 1930.[29] Στις 22 δημοσίευσε άρθρο όπου καλούσε τη κυβέρνηση να απελάσει τους Εβραίους και να διαλύσει την Μακαμπή.[30] Την επόμενη ο Εβραίος Βουλευτής Μεντές Μπεσαντζή εξέφρασε τις ανησυχίες του για τις χαλκευμένες κατηγορίες εναντίον της Μακαμπή.[30] Παρά τις συστάσεις του, η αρθρογραφία της «Μακεδονίας» συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία ενος έκδηλα αντισημιτικού κλίματος στη πόλη.[30] Την ίδια ημέρα, φοιτητές της ΕΠΕ κυκλοφόρησαν στο κέντρο της πόλης μία αντισημιτική προκύρηξη όπου κατηγορούνταν σύσσωμη η εβραική κοινότητα ως συνεργαζόμενη με Βούλγαρους κομιτατζήδες και κομμουνιστές, πως επιδίωκαν την καταστροφή της Ελλάδας και καλούσαν σε μποϊκοτάζ των εβραικών προϊόντων· κατά τη διανόμη τους πραγματοποιήθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των Εβραίων και εθνικιστών φοιτητών.[31] Κατά τις 8 το βράδυ ομάδες εθνικιστών συγκεντρώθηκαν μπροστά από τα γραφεία της, έκαναν παρέλαση και συγκρούστηκαν με «σιωνιστές».[32] Οι συγκρούσεις τερματίστηκαν μετά από επέμβαση της χωροφυλακής.[32]

Στις 24 Ιουνίου η ΕΕΕ μαζί με άλλες εθνικιστικές οργανώσεις, δημοσίευσε αντισημιτικά κείμενα όπου κατήγγειλέ τόσο τη δράση του γυμναστικού συλλόγου «Μακαμπή» ως αντεθνική, όσο και τη δράση του εβραϊκού συλλόγου «Μισραχί».[33] Το βράδυ, τριεψιλίτες μαζί με στελέχη της ΕΠΕ και έφεδρους αξιωματικούς, επιτέθηκαν στα γραφεία της «Μακαμπή» όπου τα λεηλάτησαν και τραυμάτισαν μέλη της.[34] Ταυτόχρονα, έξω απο τα γραφεία της Μακαμπή εθνικιστές προσπάθησαν να βάλουν φωτία στα γραφεία της «Μακαμπή» και ξυλοκόπησαν εβραίους κάτοικους της περιοχής.[35] Οι συγκρούσεις τερματίστηκαν έπειτα από την καθυστερημένη άφιξη της χωροφυλακής και συνελήφθησαν δύο μέλη της Ένωσης Εφέδρων Υπαξιωματικών.[36] Την επόμενη της επίθεσης, αριθμός εθνικιστικών οργανώσεων έστειλε συγχαρητήρια στην ΕΕΕ για την επίθεση στα γραφεία της «Μακαμπή».[37] Στις 26 Ιουνίου η ΕΕΕ διοργάνωσε συνέδριο στο οποίο συμμετείχαν και άλλες εθνικιστικές οργανώσεις[β] όπου στοχοποίησε το σύνολο της εβραϊκής κοινότητας και απαίτησαν να αποκυρήξει τα πεπραγμένα της «Μακαμπή» στο συνέδριο στη Σόφια.[39] Στις 27 Ιουνίου η ΕΕΕ μαζί με τον Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών και την Ένωση Εφέδρων Υπαξιωματικών έστειλε επιστολή στις εβραϊκές εφημερίδες όπου αιτούνταν τον αποκλεισμό των Χριστιανών αρθρογράφων που κατήγγειλαν τις αντισημιτικές επιθέσεις.[40] Στις 28 Ιουνίου η ΕΕΕ Δράμας κυκλοφόρησε προκηρύξεις στις οποίες καλούσε τους Χριστιανούς να επιτεθούν στους Εβραίους της πόλης. Την ίδια μέρα, στις 10 το βράδυ εθνικιστές αποπειράθηκαν να πυρπολήσουν τον εβραϊκό συνοικισμό «6» αλλά αποκρούστηκαν από ένοπλα μέλη της κοινότητας με αποτέλεσμα να υπάρξουν 15 τραυματίες.[41]

Η εφημερίδα «Μακεδονία» ενίσχυσε περαιτέρω μέσα από την αρθρογραφία της το υπάρχον αντιεβραϊκό κλίμα όπου -αντιστρέφωντας την πραγματικότητα- παρουσίαζε τους Εβραίους ως θύτες και τους Χριστιανούς ως θύματα.[42] Το αντισημιτικό κλίμα κορυφώθηκε το βράδυ μεταξύ 29 και 30 Ιουνίου όπου σημειώθηκε οργανωμένη επίθεση στους εβραϊκούς συνοικισμούς της Θεσσαλονίκης κατά την οποία πυρπολήθηκε ο συνοικισμός «Κάμπελ» απο έφεδρους του στρατού, Μικρασιάτες πρόσφυγες και εθνικιστές, κατα βάση της ΕΕΕ.[43]

Μετά το Πογκρόμ

Την επόμενη οι εθνικιστικές οργανώσεις της Θεσσαλονίκης σχεδίαζαν παρέλαση η οποία αναβλήθηκε λόγω έντονης πίεσης από τις αρχές.[44] Παράλληλα οι οργανώσεις συνέστησαν στα μέλη τους να αποφύγουν «απρόσκοπτες ενέργειες».[44] Ως διαμαρτυρία για το πογκρόμ, μέλη της ΚΟΜΛΕΑ και του ΚΚΕ διαδήλωσαν ενάντια της ΕΕΕ αλλά αμφότερες οι διαδηλώσεις περιορίστικαν από τις αστυνομικές δυνάμεις της πόλης.[45] Στη Δράμα, το παράρτημα της ΕΕΕ το οποίο είχε εκλέξει ως αρχηγό τον αντιβενιζελικό δικηγόρο Μαλινδρέτο, δικαιολόγησε το πογκρόμ τονίζοντας παράλληλα πως δεν υπάρχει λόγος να φοβούνται οι εβραίοι της Δράμας επιθέσεις.[46] Μετά από διαμαρτυρίες της Ένωσης Παλαιών Πολεμιστών Δράμας καθώς και αντιβενιζελικών πολιτικών, οι αντισημιτικές εκδηλώσεις περιορίστηκαν στη διανομή ορισμένων αντιεβραικών προκυρήξεων από την ΕΠΕ.[46] Η ΕΕΕ Κηφισιάς λίγο μετά το πογκρόμ, με αφορμή άρθρο του «Ελεύθερου Βήματος» που κατήγγειλε τη βιαίη δράση της οργάνωσης, έξέδωσε ανακοίνωση στην οποία περιέγραφε την ανάγκη άσκησης βίας απέναντι στους εχθρούς της Ελλάδας, ανέφερε τη φυλετική ανωτερότητα των Ελλήνων έναντι άλλων λαών και κατέκρινε την συγκαταβατική στάση που είχε ακολουθήσει ο Ύπατος Αρμοστής στη Σμύρνη Αριστείδης Στεργιάδης απέναντι στους «αλλοεθνείς».[47] Στις 22 Ιουλίου, σε άρθρο του στη «Μακεδονία» ο γενικός γραμματέας της ΕΕΕ Χαριτόπουλος ανέφερε πως η οργάνωση έχει ως στόχο την «αφύπνιση του έθνους», την «ένωση όλων των Ελλήνων ανεξαρτήτος πολιτικής παρατάξεως» καθώς και την «προστασία της Πατρίδας, της Θρησκείας και της Οικογένειας».[48] Ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ απέστειλε τηλεγράφημα υποστήριξης στη «Μακεδονία» και την ΕΕΕ ενώ και η εφημερίδα «Η Ελληνική»[γ] επικρότησε την οργάνωση και ανέφερε στο πρωτοσέλιδο της 23 Ιουλίου την δημιουργία των χαλυβδόκρανων.[48] Το πογκρόμ οδήγησε στη γιγάντωση της οργάνωσης, στον απόηχο του οποίου μετρούσε 7.000 μέλη, στη συντριπτική τους πλειοψηφία πρόσφυγες -από τα οποία τα 3.000 βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη- και 27 παραρτήματα, ορισμένα από τα οποία βρίσκονταν και σε παροικίες των Ελλήνων του εξωτερικού όπως η Λωζάνη και η Νέα Υόρκη.[50]

Η εκδρομή στη Φλώρινα

Με αφορμή τα εγκαίνια του παραρτήματος της οργάνωσης στη Φλώρινα, ο αντιπρόεδρος της ΕΕΕ Αλέξανδρος Σάλτας μαζί με άλλα μέλη της, προετοίμασαν την πόλη για την μαζική άφιξη τριεψιλιτών.[51] Όντας μία περιοχή με μεγάλη παρουσία σλαβόφωνων όπου οι αρχές της πόλης αντιμετώπιζαν εχθρικά, η εκδρομή της ΕΕΕ θεωρήθηκε ως ευκαιρία για να ασκηθεί πίεση στους αλλόγλωσσους να μιλούν μόνο ελληνικά.[52] Στις 10 Αυγούστου αντιπροσωπεία του Εργατικού Κέντρου έστειλε υπόμνημα στον Γονατά όπου ζήτησε χώρο για την διεξαγωγή αντιδιαδήλωσης καθώς και διαμαρτυρήθηκε για την αμφίεση και τα κράνη των τριεψιλιτών.[53] Ο Γονατάς αρνήθηκε να αναμειχθεί ενώ ανέφερε πως τα κράνη δεν μπορούν να απαγορευτούν καθώς προέρχονταν από το εμπόριο.[53] Στις 12 Αυγούστου η εφημερίδα της Φλώρινας «Μακεδονική» ανακοίνωσε πως στις 15 Αυγούστου θα λάμβανε χώρα η εκδρομή· στο άρθρο της έκανε αναδρομή στο ιστορικό της οργάνωσης και δήλωνε την στήριξη της.[54] Στις 14 Αυγούστου o «Ριζοσπάστης» κάλεσε σε αντιδιαδήλωση τους εργαζομένους να αντιταχτούν στις φάλαγγες των τριεψιλιτών ενώ κατήγγειλε την άρνηση του Γονατα να απαγορεύσει την εκδρομή της ΕΕΕ.[54] Το πρωί του δεκαπενταύγουστου, με φαλλαγάρχη τον απόστρατο υποστράτηγο Ιωάννη Τσακτσίρα 550 τριεψιλίτες και πενήντα φοιτητές της ΕΠΕ[55] παρέλασαν κατα μήκος της πόλης.[56] Κατά τη διαδρομή τους αποδοκιμάστηκαν από εργάτες και εργάτριες.[55] Οι αντιδιαδηλωτές διένειμαν προκυρήξεις και λιθοβόλησαν τους τριεψιλίτες· ακολούθησαν μάχες σώμα με σώμα όπου τραυματίστηκαν δύο αρχειομαρξιστές και συνελήφθη αριθμός αντιδιαδηλωτών.[56] Η φάλαγγα των τριεψιλιτών έπειτα απο στάσεις στα Γιαννιτσά, τη Σκύδρα, την Έδεσσα, την Κοζάνη, την Πτολεμαίδα και την Καστοριά προκειμένου να μαζέψει μέλη και απο άλλα παραρτήματα, έφτασε την επόμενη στη Φλώρινα.[57] Στον σταθμό τους υποδέχτηκαν η ηγεσία της ΕΕΕ Φλώρινας και οι αρχές της πόλης, συμπεριλαμβανομένου και του δημάρχου Τέγου Σαπουντζή.[58] Ωστόσο παρά την μεγάλη προετοιμασία της πόλης για την υποδοχή των χαλυβδοκράνων η υποδοχή δεν ήταν η αναμενόμενη ενώ παράλληλα υπήρξαν και αποδοκιμασίες απο εργάτες οι οποίοι συνελήφθησαν από την αστυνομία.[59] Ύστερα, οι τριεψιλίτες-σε ένα πλεον πανηγυρικό κλίμα με επευφημίες και ζητωκραυγές- πήγαν στο σχολείο της πόλης και μετέπειτα στη Μητρόπολή του Αγίου Γεωργίου όπου ο Μητροπολίτης Φλωρίνης Χρυσόστομος ευλόγησε τη Φάλαγγα και εκφώνησε λόγο στον οποίο ανέλυσε το «ζήτημα της ελληνικής γλώσσας» ενω δήλωσε πως η ΕΕΕ δρα ως ανάχωμα στην ανατρεπτική δράση των «κομμουνιστών και άλλων προπαγάνδων».[60] Έπειτα ο γενικός γραμματέας της ΕΕΕ, παρέδωσε λάβαρο στο πρόεδρο της ΕΕΕ Φλώρινας Κυριάκο Καβαδέλλα και εκφώνησε λόγο.[61] ´Υστερα ακολούθησαν και εκπρόσωποι άλλων εθνικιστικών οργανώσεων και μεταφέρθηκαν στην αίθουσα του Εθνικού Ορφανοτροφείου Φλώρινας, όπου έλαβε χώρα δεξίωση.[62] Ταυτόχρονα, πραγματοποιήθηκε συμβούλιο των «Εθνικών Ενώσεων» όπου συζητήθηκαν τρόποι διάλυσης του κομμουνισμού και δόθηκαν οδηγίες για την μαζικοποίηση της οργάνωσης και την διενέργεια προπαγάνδας.[62] Με την ολοκλήρωση των εκδηλώσεων, οι τριεψιλίτες αποχώρησαν από τη Φλώρινα.[62] Κατα την επιστροφή τους στη Θεσσαλονίκη, σταμάτησαν στην Έδεσσα όπου τους υποδέχτηκε ο δήμαρχος Γεώργιος Πέτσος και τους προσκάλεσε να παρευρεθούν στα εγκαίνια του τοπικού παραρτήματος.[63] Η εκδρομή στη Φλώρινα αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία για την ΕΕΕ καθώς οδήγησε στην περαιτέρω ανάπτυξη των παραρτημάτων της ενώ η δράση της ενάντια των κομμουνιστών και των μειονοτήτων της εξασφάλισε υποστήριξη απο το δίκτυο των μακεδονομάχων και την οργάνωση «Παύλος Μελάς».[64] Στις 30 Αυγούστου η ΕΕΕ έκανε σύσκεψη στα κεντρικά γραφεία της όπου συζητήθηκε η περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της οργάνωσης και αποφασίστηκε να μετατραπούν οι χαλυβδόκρανοι σε σώμα στρατού με έδρα τη Θεσσαλονίκη με τη Φλώρινα, την Έδεσσα και την Κοζάνη να αποτελούν βάσεις συνταγμάτων.[65]

Περαιτέρω διόγκωση και δράση

Η ΕΕΕ όντας πλέον γνωστή στο ευρύ κοινό, ενέτεινε τη δράση της έναντι κομμουνιστών και συνδικαλιστών ενώ ασχολήθηκε και με το κυπριακό.[66] Το Σεπτέμβριο κατα τη διάρκεια απεργίας στο εργοστάσιο υποδημάτων «Ελλάς», μέλη της ΕΕΕ μαζί με πράκτορες της ασφάλειας, μετέφεραν απεργοσπάστες στα γραφεία της οργάνωσης για προπαγάνδα και κατευθύνσεις.[66] Στις 3 Οκτωβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν σε κατάστημα καπνοβιομηχανίας και έδιωξαν τους εργάτες.[67] Οκτώ ημέρες μετά επιτέθηκαν στην εργατική λέσχη Θεσσαλονίκης όπου κατέστρεψαν τα έπιπλα, ενώ στις 25 του ίδιου μήνα επιτέθηκαν εκ νέου στη λέσχη.[67] Σταδιακά η οργάνωση ξεκίνησε να διεισδύει και στους άνεργους· στις 11 Νοεμβρίου μέλη της ΕΕΕ επιτέθηκαν με καπνεργάτες στα γραφεία του ταμείου άνεργων καπνεργατών αιτούμενοι επίδομα ανεργίας αλλά διαλύθηκαν από την αστυνομία.[67] Η απεργοσπαστική δράση της ΕΕΕ και η ενασχόληση της με τις απεργίες την έφερε σε άμεση σύγκρουση με το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.[67] Στις 25 Νοεμβρίου, ένοπλοι τριεψιλίτες επιτέθηκαν στα γραφεία της εργατικής λέσχης όπου γίνοταν συνέλευση απεργών υποδηματοποιών και την διέλυσαν τραυματίζοντας παράλληλα έναν εργάτη.[67] Το επεισόδιο αναστάτωσε την περιοχή με αποτέλεσμα να ειδοποιηθεί η αστυνομία η οποία όμως βοήθησε τους τριεψιλίτες.[67] Έχοντας την στήριξη των εθνικιστών φοιτητών και κυρίως της ΕΠΕ, ο Περικλής Βιζουκίδης αναδείχτηκε πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.[68] Με τη βοήθεια της ΕΠΕ ο Βιζουκίδης κατέστειλε τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και αντιμετώπισε τους αριστερούς φοιτητές.[68]

Το φθινόπωρο του 1931 στη Κύπρο λάμβαναν χώρα έντονες διαδηλώσεις με στόχο την ένωση της με την Ελλάδα.[69] Διαδηλώσεις συμπαράστασης έλαβαν χώρα και στην Ελλάδα αλλά περιορίστηκαν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος δεν επιθυμούσε ρήξη των σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο.[69] Εκμεταλλευόμενη το κλίμα, Η ΕΕΕ στήριξε «τον εθνικόφρονα τύπο» που επικρότησε την εξέγερση και επιτέθηκε στον Βενιζέλο για την αντιενωτική στάση του.[69] Σε συνεργασία με την ΕΠΕ και έφεδρους υπαξιωματικούς οργάνωσε διαδήλωση για το κυπριακό κατά την επίσκεψη του προέδρου Αλεξάνδρου Ζαΐμη στη Θεσσαλονίκη.[70] Η διαδήλωση κατεστάλη από το ιππικό ενώ συνελήφθησαν και ορισμένοι τριεψιλίτες οι οποίοι μετέπειτα αφέθηκαν ελεύθεροι.[70][δ] Στις 8 Νοεμβρίου η ΕΕΕ μαζί με εθνικιστικά σωματεία στρατιωτικών διοργάνωσαν στο ναό της Αχειροποιήτου μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων αγωνιστών για την ανεξαρτησία της Κύπρου με τη συμμετοχή πολιτικών προσώπων όπου εκφώνησε πατριωτικό λόγο ο βουλευτής Νικόλαος Τζερμιάς.[72] Στο τέλος του μνημοσύνου υιοθετήθηκε ψήφισμα από την ΕΠΕ και την ΕΕΕ όπου αιτήθηκαν την αναστολή των μέτρων που υποβλήθηκαν στη Κύπρο από τους Βρετανούς λόγω της εξέγερσης.[72] Ο Δημήτρης Χαριτόπουλος μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να οργανώσει τα αθηναϊκά παραρτήματα ενώ τις επόμενες ημέρες κινητοποιήθηκαν και τα περιφερειακά παραρτήματα της ΕΕΕ.[73] Παράλληλα οργάνωσε σαμποτάζ των βρετανικών προιόντων το οποίο όμως δεν πραγματοποιήθηκε λόγω έντονων πιέσεων από την ελληνική κυβέρνηση.[73]

Κατά τις αρχές του 1932 η ΕΕΕ ξεκίνησε τη δημιουργία εθνικών εργατικών σωματείων τα οποία στόχευαν στη διάλυση των απεργιών που διοργανόνωνταν από κομμουνιστές συνδικαλιστές.[74] Οι υποδηματεργάτες και οι καπνεργάτες θεωρήθηκαν προτεραιότητα καθώς από αυτους τους επαγγελματικούς χώρους προέρχονταν τα ανώτερα αρχειομαρξιστικά και κομμουνιστικά στελέχη.[75] Η ΕΕΕ κατάφερε να διεισδύσει στον καπνεργατικό χώρο σε βαθμό που ο «Σύνδεσμος των εν Ελλάδι Ανώνυμων Εταιρειών» δήλωσε πως τα καπνεργοστάσια Θεσσαλονίκης απασχολούσαν αποκλειστικά εργάτες του «Εθνικού Καπνεργατικού Σωματείου».[75] Στις 21 Μαρτίου τριεψιλίτες επιτέθηκαν στον κινηματογράφο «Ηλύσια» όπου προβαλλόταν η ταινία «Οι Άγγελοι της Κολάσεως» και διέκοψαν την προβολή της καθώς θεωρούσαν την ταινία κομμουνιστική επειδή απεικονιζόταν η επικράτηση των βρετανικών αεροσκαφών επί των γερμανικών.[76] Στις 25 Μαρτίου, ενόψει της δίκης για το Πογκρόμ του Κάμπελ, η ΕΕΕ οργάνωσε και πραγματοποίησε μεγαλειώδη πορεία στη Θεσσαλονίκη.[77]

Παρέλαση τριεψιλιτών στη Θεσσαλονίκη για την επέτειο της 25ης Μαρτίου (1932)

Η δίκη για το πογκρόμ του Κάμπελ

Στις 2 Απριλίου 1932, ξεκίνησε η δίκη της οργάνωσης για τα γεγονότα του Κάμπελ στο κακουργιοδικείο της Βέροιας, η οποία διήρκησε συνολικά 17 μέρες.[78] Δικάστηκαν 11 άτομα με την κατηγορία της καταστροφής και κλοπής ξένης περιουσίας, την οπλοφορία και οπλοχρησία, καθώς και τη διατάραξη της κοινής ησυχίας· ανάμεσα σε αυτά ήταν οι ηγέτες της ΕΕΕ, Γεώργιος Κοσμίδης και Δημήτρης Χαριτόπουλος, καθώς και ο αρχισυντάκτης της «Μακεδονίας» -και μέλος της οργάνωσης- Νίκος Φαρδής.[78] Το σώμα των ενόρκων αποτελούνταν από έντεκα μέλη, κανένα από τα οποία δεν ήταν εβραϊκής καταγωγής.[79] Η «Μακεδονία» υπήρξε ανταποκριτής της δίκης, υπερασπιζόμενη την ΕΕΕ, παραποιώντας τις καταθέσεις των μαρτύρων και επιτιθέμενη σε, Βενιζελικούς και μη, πολιτικούς που δεν στήριζαν τις αντιεβραικές επιθέσεις.[80] Εν τέλει, αθωώθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι από όλες τις κατηγορίες.[81] Έπειτα από την δίκη πλήθος υποδέχτηκε πανηγυρικά την ηγεσία της οργάνωσης στο σιδηροδρομικό σταθμό.[82] Εκατοντάδες οπαδοί της ΕΕΕ μετέφεραν τους Κοσμίδη,Φαρδή και Χαριτόπουλο μέσα σε ένα αυτοκίνητο στολισμένο με σημαίες και σύμβολα της οργάνωσης και ξεκίνησε πορεία θριάμβου κατα μήκος της πόλης.[83] Η πομπή σταμάτησε στα γραφεία της οργάνωσης όπου η ηγεσία της εκφώνησε λόγους.[84] Στον απόηχο της δίκης, στις 22 Απριλίου πήγαν εκδρομή στην Θεσσαλονίκη περίπου εκατό εθνικιστές φοιτητές του αθηναϊκού «Εθνικού Παμφοιτητικού Συλλόγου» οι οποίοι έφτασαν με ατμόπλοιο στο λιμάνι της πόλης.[85] Τους υποδέχτηκαν εκατοντάδες τριεψιλίτες καθώς και μέλη της ΕΠΕ και παρέλασαν παρατεταγμένοι από κεντρικούς δρόμους της πόλης ως τα γραφεία της ΕΠΕ όπου πραγματοποιήθηκε δεξίωση.[85] Την επόμενη επισκέφτηκαν το πανεπιστήμιο, έδωσαν το παρόν στην ορκωμοσία της Σχολής Τεχνιτών και έγινε εθνικιστική διάλεξη στα γραφεία της ΕΠΕ.[86] Στις 24 επισκέφτηκαν το Δήμαρχο και είδαν κινηματογραφικές ταινίες και τη μεθεπόμενη αναχώρησαν για το Βόλο.[86]

Η ΕΕΕ ενέτεινε τη δράση της κατά τη διάρκεια του 1932 αλλά και του 1933.[87] Στις 11 Αυγούστου 1932 ομάδα τριεψιλιτών -συμπεριλαμβανομένων και των αδελφών Μελεμενλή- επιτέθηκε κατα τις 10 το βράδυ με πυροβόλα όπλα στα γραφεία του συνδικάτου καπνεργατών όπου συνεδρίαζαν περίπου τριάντα κομμουνιστές εργάτες, τραυματίζοντας έναν σοβαρά.[88] Το ίδιο βράδυ πραγματοποίησαν παρόμοια επίθεση στα γραφεία του συνδικάτου οικοδομών όπου συνεδρίαζαν περίπου δεκαπέντε οικοδόμοι, τραυματίζοντας θανάσιμα έναν.[89]

Η «Προς Αθήναις Πορεία»

Κύριο λήμμα: Προς Αθήναις Πορεία

Το 1933 αποτέλεσε το πιο επιτυχημένο έτος για την οργάνωση κατα το οποίο γνώρισε πρωτοφανή μαζικοποίηση.[50] Το Μάρτιο του 1933 η ΕΕΕ Θεσσαλονίκης αποφάσισε την διεξαγωγή της «Προς Αθήναις Πορείας»,[90] μία πορεία στα πρότυπα της «Πορείας προς τη Ρώμη» που είχαν πραγματοποιήσει οι Ιταλοί φασίστες τον Οκτώβριο του 1922.[91] Το παράρτημα Φλώρινας της ΕΕΕ ειδοποίησε τα μέλη του με ειδική ανακοίνωση πως η μεταφορά θα γινόταν μέσω τραίνων και πως η τιμή εισητηρίου ορίστηκε στις 350 δραχμές.[90] Παράλληλα, ο δήμος Φλώρινας ο οποίος ελεγχόταν από τους Φιλελεύθερους ενέκρινε κονδύλιο 8.000 δραχμών για την πορεία.[90]

Η φάλλαγγα της ΕΕΕ ανεβαίνει την οδό Σταδίου (Ριζοσπάστης 26/6/1933)

Στις 18 Ιουνίου συγκεντρώθηκαν στη Θεσσαλονίκη οι τομεάρχες της οργάνωσης προκειμένου να δοθούν κατευθυντήριες οδηγίες για την πορεία.[92] Την Κυριακή 24 Ιουνίου ξεκίνησε η πορεία από τη Θεσσαλονίκη με δύο ναυλωμένα τραίνα με προορισμό την πρωτεύουσα.[93][ε] Στην πρώτη αμαξοστοιχεία επιβιβάστηκαν οι τριεψιλίτες και στη δεύτερη οι «Άλκιμοι» -νεολαία της ΕΕΕ-, μέλη της οργάνωσης «Ξίφος Βυζαντινών» και αντιπροσωπεία έφεδρων αξιωματικών Μακεδονίας-Θράκης.[93] Το βράδυ μεταξύ 24 και 25 Ιουνίου καθώς η πρώτη αμαξοστοιχεία προσέγγιζε τον σιδηροδρομικό σταθμό της Λάρισας, πολυάριθμες ομάδες κομμουνιστών διαδηλωτών συγκεντρώθηκαν και λιθοβόλησαν τα βαγόνια.[93] Πολλά μέλη της ΕΕΕ αποβιβάστηκαν και ακολούθησαν μετωπικές συγκρούσεις κατα τις οποίες τραυματίστηκε ένας χαλυβδόκρανος.[93] Οι τριεψιλίτες κατάφεραν και συνέλαβαν έναν κομμουνιστή εργάτη τον οποίο παρέδωσαν στη Χωροφυλακή.[93] Το πρωί της επόμενης στις 8 έφτασε η πρώτη αμαξοστοιχεία και σύντομα ακολούθησε η δεύτερη.[93] Το ΚΚΕ κινητοποίησε τα μέλη του προσπαθώντας να εμποδίσει την παρέλαση των χαλυβδοκράνων.[96] Στην Λεωφόρο Κωσταντινουπόλεως αντάλλαξαν πυροβολισμούς κομμουνιστές και τριεψιλίτες με αποτέλεσμα το θάνατο ενός λιμενεργάτη.[96] Στη διασταύρωση των οδών Βουλής και Καραγιώργεβιτς, αριστεροί διαδηλωτές επιτέθηκαν στις αστυνομικές δυνάμεις που φρουρούσαν τον χώρο της διοργάνωσης.[96] Στην οδό Μητροπόλεως πραγματοποιήθηκαν οι σοβαρότερες συγκρούσεις όπου κομμουνιστές αποπειράθηκαν να κάνουν αντιδιαδήλωση προς την Πλατεία Συντάγματος αλλά ξυλοκοπήθηκαν από τριεψιλίτες και αστυνομικούς ενώ συνελήφθησαν 31 αντιδιαδηλωτές.[96] Το βράδυ περισσότεροι από εκατό κομμουνιστές επιτέθηκαν στη Βαρβάκειο οπού είχε στρατωνιστεί η νεολαία της ΕΕΕ.[96] Έπειτα από έντονες συγκρούσεις η αστυνομία συνέλαβε 200 κομμουνιστές προκειμένου «να αποτραπεί η διασάλευση της τάξεως».[96]

Αρχικά οι τριεψιλίτες παρατάχθηκαν και έκαναν χαιρετισμό σημαίας.[93] Με φαλαγγάρχη τον Αναστάσιο Νταλίπη[90], η πορεία ξεκίνησε από την οδό Σταδίου έως το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη όπου ολοκληρώθηκε σε πανηγυρικό κλίμα.[93] Η πορεία στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και αποτέλεσε το σπουδαιότερο επίτευγμα της οργάνωσης.[97]



Δημιουργία κόμματος, διάσπαση και πρώτη διάλυση

Τον Νοέμβριο του 1933 ανακοινώθηκε ο μετασχηματισμός της ΕΕΕ από σωματείο σε πολιτικό κόμμα υπό την ονομασία «Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα-Εθνική Ένωσις Ελλάς», στο οποίο προσχώρησε ο Γεώργιος Κοσμίδης και ορισμένοι βενιζελικοί οπαδοί του[98] όντας εμπνευσμένοι από τον Αδόλφο Χίτλερ.[99][100] Ωστόσο ένα τμήμα της ΕΕΕ υπό την ηγεσία του Δημήτρη Χαριτόπουλου διαφώνησε προτιμώντας την διατήρηση του σωματείου με την οργάνωση να χωρίζεται στις ομάδες Κοσμίδη και Χαριτόπουλου αντίστοιχα.[101]

Το «Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα-Εθνική Ένωσις Ελλάς»

Ο Κωσταντίνος Βορτσέλας το 1934.

Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα εξέδιδε την εφημερίδα «Δράσις», το πρώτο φύλλο της οποίας εκδόθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1934.[102] Η εφημερίδα δημοσίευε τμηματικά το βιβλίο «Ο Αγών Μου» καθώς και τα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών».[102][ζ] Μεταξύ άλλων, στην εφημερίδα εργάστηκε ως συντάκτης ο Ελευθέριος Σταυρίδης.[104] Οι «Άλκιμοι» εξέδιδαν την εφημερίδα «Εθνικός Παλμός» στην οποία ανέλυαν τη δράση του Εθνικού Σώματος Ελλήνων Αλκίμων και τις αρχές της νεολαίας Χίτλερ.[105]

Η πρώτη εκλογική συμμετοχή του κόμματος πραγματοποιήθηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1934.[106] Υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης ήταν ο Κωσταντίνος Βορτσέλας όπου έλαβε 2,4% των ψήφων.[107] Ο κύριος αντίπαλος του ήταν ο βενιζελικός Μηνάς Πατρίκιος ο οποίος υποστηρίχτηκε από την «Μακεδονία».[108] Η «Μακεδονία» προσπάθησε να αποσυνδέσει τους Βενιζελικούς από την ΕΕΕ σε μία προσπάθεια να προσελκύσει ψήφους Ισραηλιτών.[108][η] Η εκλογική επιτυχία της ΕΕΕ περιορίστηκε στην εκλογή δημοτικών συμβούλων σε ορισμένες περιοχές της χώρας όπως τα Ιωάννινα και η Κοκκινιά.[110] Η συμμετοχή του κόμματος ΕΕΕ στην πολιτική σκηνή της χώρας οδήγησε στην διακοπή της στήριξης της από τις κρατικές αρχές οδηγώντας τη σταδιακά σε παρακμή.[111] Τον Μάρτιο του 1934 ο -τότε Γενικός Διοικητής Μακεδονίας- Φίλιππος Δραγούμης συγκρούστηκε με την ΕΕΕ λόγω της αντισημιτικής αρθρογραφίας της «Δράσις», με τον Δραγούμη να απευθύνεται στην Εισαγγελία Εφετών.[112] Στις 15 Μαρτίου ο Δραγούμης επεδίωκε την απαγόρευση συλλαλητηρίου της ΕΕΕ έναντι της Εταιρείας Ύδρευσης και Ηλεκτροφωτισμού.[112] Η ΕΕΕ με τη σειρά της κατήγγειλε τον Δραγούμη ως φιλοεβραίο και εχθρό των Μακεδόνων.[112] Σε αντίποινα για την καταγγελία, ο Δραγούμης προχώρησε στην απαγόρευση της συμμετοχής των «Αλκίμων» της ΕΕΕ στην Παρέλαση της 25ης Μαρτίου.[112] Τον Απρίλιο αντιπρόσωπος της ρουμάνικης «Σιδηράς Φρουράς» επισκέφτηκε την ΕΕΕ στη Θεσσαλονίκη.[113] Έπειτα από ξενάγηση στην πόλη εξέδωσε μαζί με τον υπασπιστή της ΕΕΕ Σ. Πετρίδη ανακοίνωση ενάντια των κομμουνιστών και των Εβραίων.[113] Πολλά μέλη του κόμματος αποχώρησαν το τέλος του 1934 και εντάχθηκαν στην «Οργάνωση Εθνικοφρόνων Σοσιαλιστών».[113] Το κόμμα συνέχισε να έχει φθίνουσα πορεία μαζεύοντας μόλις 505 ψήφους(0,04%) στις βουλευτικές εκλογές του 1936.[113]

Η «Σωματειακή Οργάνωση ΕΕΕ»

Στις 15 Δεκεμβρίου 1933 η ομάδα Χαριτόπουλου προχώρησε στην ανασύσταση του Σωματείου ΕΕΕ.[101] Με υπεύθυνο τον Θεόδωρο Μελεμενλή, εξέδιδε την εφημερίδα «Εθνικός Αγών» η οποία ανέλυε τις δραστηριότητες της οργάνωσης.[114] Στις 20 Ιανουαρίου 1934 η σωματειακή ΕΕΕ αιτήθηκε από τον Φίλιππο Δραγούμη τη στήριξη της οργάνωσης.[115]

Συγκρούσεις και διάλυση των δύο οργανώσεων

Και οι δύο οργανώσεις παρουσιάζονταν ως ο αυθεντικός συνεχιστής της οργάνωσης, εκκινώντας μια περίοδο εσωστρέφειας και σύγκρουσης εντός της ΕΕΕ.[101] Η ομάδα Κοσμίδη κατηγορούσε τον αντίπαλο της πως επιδίωκε την προσκόλληση της ΕΕΕ στους Λαϊκούς ενώ η ομάδα Χαριτόπουλου πως η ομάδα Κοσμίδη εξαρτόνταν από τους βενιζελικούς.[115] Έπειτα από την ανακοίνωση της δημιουργίας της «Σωματειακής ΕΕΕ» η ομάδα Χαριτόπουλου διαγράφτηκε από το κόμμα ΕΕΕ.[115] Το σωματείο ΕΕΕ αυτοδιαλύθηκε το 1935, ενώ το κόμμα έπειτα από τις προαναφερθείσες εκλογικές αποτυχίες και γενικευμένη περίοδο παρακμής καταργήθηκε με την επιβολή της μεταξικής δικτατορίας.[116] Τα μέλη της ΕΕΕ ενσωματώθηκαν στις οργανώσεις του καθεστώτος και τα γραφεία της οργάνωσης στη Θεσσαλονίκη πέρασαν στην ΕΟΝ.[116]

Η ΕΕΕ την περίοδο της κατοχής

Ανασύσταση

Λίγες ημέρες μετα την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τα γερμανικά στρατεύματα, ο στρατιωτικός Γεώργιος Πούλος προχώρησε στην ανασύσταση του σωματείου ΕΕΕ και προχώρησε στη μετονομασία του ως «Εθνικόν και Σοσιαλιστικόν Κόμμα Ελλάδος».[117]

Σημειώσεις

  1. ↑ Στις 19 Απριλίου 1931 πρόσφυγες αγρότες διαμαρτυρήθηκαν στη τοπική χωροφυλακή για την αυθαίρετη σύλληψη δύο συγχωριανών τους. Οι χωροφύλακες αντέδρασαν βίαια, με αποτέλεσμα δύο νεκρούς και έξι τραυματίες.[23]
  2. ↑ Στο συνέδριο συμμετείχαν άλλα οκτώ σωματεία: Ο Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών, ο Σύνδεσμος Εφέδρων Υπαξιωματικών, ο Σύνδεσμος Απόστρατων Αξιωματικών, ο Σύνδεσμος Αναπήρων πολέμου, η Εθνική Οργάνωση «Παύλος Μελάς», Η Εθνική Παμφοιτητική Ένωση, η οργάνωση «Εθνικές Λεγεώνες» και η Μακεδονική Εκπαιδευτική Εταιρεία.[38]
  3. ↑ Η εφημερίδα «Η Ελληνική» ήταν φιλομοναρχική και όργανο του Ιωάννη Μεταξά.[49]
  4. ↑ Παρά τη σύγκρουση, οι εθνικιστικές οργανώσεις έλαβαν το ρόλο τιμητικής φρουράς κατά την επίσημη δοξολογία για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.[71]
  5. ↑ Ο αριθμός των συμμετέχοντων στην πορεία διαφέρει ανα πηγή. Ο Ιάκωβος Χονδροματίδης αναφέρει πως συμμετείχαν περισσότερα από 1500 άτομα.[94] Ο Θεοδόσης Τσιρώνης τοποθετεί τον αριθμό των συμμετέχοντων σε περίπου 3000.[95]
  6. ↑ Ο Μανώλης Κανδυλάκης αναφέρει πως η «Δράσις» αποτελούσε μια πολύ υψηλού επιπέδου εφημερίδα με «Εντυπωσιακη σελιδοποίηση, τιτλοφόρηση, αρθρογραφία εκτεταμένη και ζωηρή».[103]
  7. ↑ Ο Θεοδόσης Τσιρώνης αναφέρει πως η εκλογική αποτυχία της ΕΕΕ οφειλόταν στο γεγονός οτι οι πρόσφυγες δεν επιθυμούσαν να αποκοπούν από το βενιζελικό χώρο για να υιοθετήσουν τις εθνικοσοσιαλιστικές ιδέες.[109]

Παραπομπές

  1. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 59,61.
  2. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 61.
  3. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 62· Τσιρώνης 2010, σελ. 186.
  4. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 62.
  5. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 64.
  6. ↑ 6,0 6,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 64-5.
  7. ↑ 7,0 7,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 65.
  8. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 66.
  9. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 68.
  10. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 63.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 76.
  12. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 77.
  13. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 77-8.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 78.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 79.
  16. ↑ 16,0 16,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 80.
  17. ↑ Μαζάουερ 2006, σελ. 487.
  18. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 84.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 85.
  20. ↑ 20,0 20,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 86.
  21. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 87.
  22. ↑ 22,0 22,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 89.
  23. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 89
  24. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 104-5.
  25. ↑ 25,0 25,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 81.
  26. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 82.
  27. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 83.
  28. ↑ Μαζάουερ 2006, σελ. 484.
  29. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 106.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 108.
  31. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 113-14.
  32. ↑ 32,0 32,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 115-16.
  33. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 117-8.
  34. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 120.
  35. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 118.
  36. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 121-23.
  37. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 123-24.
  38. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 140
  39. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 141.
  40. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 147.
  41. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 156,160.
  42. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 160-1.
  43. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 170.
  44. ↑ 44,0 44,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 190.
  45. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 202.
  46. ↑ 46,0 46,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 204.
  47. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 251-52.
  48. ↑ 48,0 48,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 259.
  49. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 222
  50. ↑ 50,0 50,1 Τσιρώνης 2010, σελ. 196.
  51. ↑ Αθανασιάδης 2017, σελ. 121· Τρεμόπουλος 2018, σελ. 264.
  52. ↑ Αθανασιάδης 2017, σελ. 121-22.
  53. ↑ 53,0 53,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 267.
  54. ↑ 54,0 54,1 Αθανασιάδης 2017, σελ. 123.
  55. ↑ 55,0 55,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 269.
  56. ↑ 56,0 56,1 Αθανασιάδης 2017, σελ. 124.
  57. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 271.
  58. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 271· Αθανασιάδης 2017, σελ. 124.
  59. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 272· Αθανασιάδης 2017, σελ. 124.
  60. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 274· Αθανασιάδης 2017, σελ. 125.
  61. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 274.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 277.
  63. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 277-78.
  64. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 278-79.
  65. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 279.
  66. ↑ 66,0 66,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 287.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 67,4 67,5 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 288.
  68. ↑ 68,0 68,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 289.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 Μαρκέτος 1998, σελ. 248.
  70. ↑ 70,0 70,1 Μαρκέτος 1998, σελ. 252.
  71. ↑ Μαρκέτος 1998, σελ. 252
  72. ↑ 72,0 72,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 291.
  73. ↑ 73,0 73,1 Μαρκέτος 1998, σελ. 253.
  74. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 326-27.
  75. ↑ 75,0 75,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 326.
  76. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 327.
  77. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 328.
  78. ↑ 78,0 78,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 333.
  79. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 337.
  80. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 342.
  81. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 395.
  82. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 398.
  83. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 399.
  84. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 400.
  85. ↑ 85,0 85,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 405.
  86. ↑ 86,0 86,1 Τρεμόπουλος 2018, σελ. 406.
  87. ↑ Τρεμόπουλος 2018, σελ. 409.
  88. ↑ Γκλαρνέτατζης 2018, σελ. 174.
  89. ↑ Γκλαρνέτατζης 2018, σελ. 176.
  90. ↑ 90,0 90,1 90,2 90,3 Αθανασιάδης 2017, σελ. 136.
  91. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 198.
  92. ↑ Χονδροματίδης 2017, σελ. 34.
  93. ↑ 93,0 93,1 93,2 93,3 93,4 93,5 93,6 93,7 Χονδροματίδης 2017, σελ. 35.
  94. ↑ Χονδροματίδης 2017, σελ. 35
  95. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 198
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 96,3 96,4 96,5 Χονδροματίδης 2017, σελ. 37.
  97. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 198-99.
  98. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 199.
  99. ↑ Αθανασιάδης 2017, σελ. 138.
  100. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 117-18.
  101. ↑ 101,0 101,1 101,2 Αθανασιάδης 2017, σελ. 138 σημ.267.
  102. ↑ 102,0 102,1 Κανδυλάκης 2005, σελ. 310.
  103. ↑ Κανδυλάκης 2005, σελ. 310-12
  104. ↑ Κανδυλάκης 2005, σελ. 312.
  105. ↑ Κανδυλάκης 2005, σελ. 477.
  106. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 199-200.
  107. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 200-1.
  108. ↑ 108,0 108,1 Τσιρώνης 2010, σελ. 200.
  109. ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 1999
  110. ↑ Χονδροματίδης 2017, σελ. 40.
  111. ↑ Χονδροματίδης 2017, σελ. 41.
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 112,3 Αθανασιάδης 2017, σελ. 139.
  113. ↑ 113,0 113,1 113,2 113,3 Χονδροματίδης 2017, σελ. 45.
  114. ↑ Κανδυλάκης 2005, σελ. 475.
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 Αθανασιάδης 2017, σελ. 138-39.
  116. ↑ 116,0 116,1 Δορδανάς 2006, σελ. 118.
  117. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 51.

Πηγές

  • Αθανασιάδης, Ανδρέας (2017). Στη σκιά του «Βουλγαρισμού»: Αποτυπώσεις «πολιτικών και εθνικών φρονημάτων» των πολιτών της περιφέρειας Φλώρινας κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. ISBN 978-960-458-697-4. 
  • Γκλαρνέτατζης, Γιάννης (2018) [2013]. Στιγμές Σαλονίκης Εαρινές. Θεσσαλονίκη: Ακυβέρνητες Πολιτείες. ISBN 978-618-83647-0-7. 
  • Δορδανάς, Στράτος (2006). Έλληνες εναντίον Ελλήνων: Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη. Αθήνα: Επίκεντρο. ISBN 960-6647-31-5. 
  • Κανδυλάκης, Μανώλης (2005). Εφημεριδογραφία της Θεσσαλονίκης: Συμβολή στην ιστορία του τύπου. Γ'. Θεσσαλονίκη: University Studio Press/Έκφραση. ISBN 960-12-1386-4. 
  • Μαζάουερ, Μαρκ (2006). Θεσσαλονίκη πόλη των φαντασμάτων: Χριστιανοί,Μουσουλμάνοι και Εβραίοι 1430-1950. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 960-221-354-X. 
  • Μαρκέτος, Σπύρος (1998). «1931: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η κυπριακή εξέγερση». Κύπρος, όψεις και προσεγγίσεις: αφιέρωμα. Σύγχρονα Θέματα. σελίδες 248–261. ISBN 9780008738402. 
  • Τρεμόπουλος, Μιχάλης (2018). Τα τρία Ε (ΕΕΕ) και ο εμπρησμός του Κάμπελ. Θεσσαλονίκη: Αντιγόνη. ISBN 978-618-82604-4-3. 
  • Τσιρώνης, Θεοδόσης (2010). «Πρόσφυγες σε εθνικιστικές οργανώσεις στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου». Στο: Ιωαννίδου, Ελένη. Η μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης: Η εγκατάσταση των προσφύγων στην πόλη (1920-1940). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο. σελίδες 179–206. ISBN 978-960-458-214-3. 
  • Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2017). Η Μαύρη σκιά στην Ελλάδα: Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής 1923-1945. Αθήνα: Γνώμων Εκδοτική. ISBN 978-618-5018-67-2. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εθνική_Ένωσις_Ελλάς&oldid=10770329"