Μετάβαση στο περιεχόμενο

Η έρημη χώρα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η έρημη χώρα
ΣυγγραφέαςΤόμας Στερνς Έλιοτ[1]
ΤίτλοςThe Waste Land[1]
ΓλώσσαΑγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης1922[1]
Μορφήποίημα
Πρώτη έκδοσηHorace Liveright
δεδομένα (π • σ • ε )

Η έρημη χώρα (αγγλικός τίτλος: The Waste Land) είναι ποίημα του ποιητή, κριτικού και δοκιμιογράφου Τ. Σ. Έλιοτ που δημοσιεύθηκε το 1922 και χάρισε στον ποιητή διεθνή αναγνώριση. Θεωρείται ευρέως ως ένα από τα σημαντικότερα αγγλόφωνα ποιήματα του 20ού αιώνα και εμβληματικό έργο της μοντερνιστικής ποίησης.[2]

Το ποίημα είναι η αλληγορική περιγραφή μιας παρακμάζουσας κοινωνίας. Με αναφορές σε μια τεράστια σειρά λογοτεχνικών, μουσικών, ιστορικών και λαϊκών πηγών, εκφράζει τον τρόμο, τη ματαιότητα και την αποξένωση της ζωής μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέσα από εικόνες και σύμβολα - είναι αξιοσημείωτο για τη φαινομενικά ασύνδετη δομή του, ενδεικτική του μοντερνισμού - αποτυπώνει την αγωνία και απελπισία του ποιητή για τον πολιτισμό που διαλύεται.[3]

Η αναθεώρηση πριν τη δημοσίευση, στην οποία ο ποιητής συντόμευσε το χειρόγραφο σχεδόν στο μισό, βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις υποδείξεις του Έζρα Πάουντ, στον οποίο είναι αφιερωμένο το ποίημα.[4]

Στα ελληνικά το ποίημα μεταφράστηκε αρκετές φορές, μεταξύ των οποίων το 1933 από τον Τάκη Παπατσώνη με τον τίτλο Ο ερημότοπος και το 1936 από τον Γιώργο Σεφέρη ως Η έρημη χώρα.[5]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο μακροσκελές ποίημα, ο ευρυμαθέστατος Έλιοτ εμπνέεται από ή αναφέρεται σε πολυάριθμα λογοτεχνικά έργα από διάφορες ποιητικές και θρησκευτικές πηγές, μεταξύ άλλων, σε κείμενα της Βίβλου, σε έργα του Σοφοκλή, του Πετρώνιου, του Βιργιλίου, στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου, έργα του Δάντη, του Τζέφρυ Τσώσερ, των ελισαβετιανών και ιακωβιανών συγγραφέων Έντμουντ Σπένσερ, Τόμας Κυντ, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Τόμας Μίντλτον και Τζον Ουέμπστερ, του Τζον Μίλτον, του Άλφρεντ Τέννυσον, στην όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ, στη μουσική τζαζ, στη γαλλική ποίηση (Νερβάλ, Βερλαίν, Μπωντλαίρ), σε σύγχρονούς του συγγραφείς (Χάξλεϋ, Έσσε, Φρανκ Τσάπμαν, Φράνσις Χέρμπερτ Μπράντλεϋ), σε ανθρωπολογικές και πολιτιστικές μελέτες (Το χρυσό κλαδί του Τζέημς Τζορτζ Φρέιζερ[6], Από το τελετουργικό στη μυθιστορία της Τζέσσι Ουέστον[7]), σε διάφορα θέματα του αρθουριανού κύκλου (όπως στους θρύλους του Ιερού Δισκοπότηρου και του Βασιλιά Ψαρά), τις βουδιστικές γραφές και τα ινδουιστικά ιερά κείμενα Ουπανισάδες, που συνδύασε με αναφορές στη σύγχρονη βρετανική κοινωνία και δημιούργησε ένα τεράστιου εύρους ψηφιδωτό πολιτισμών και λογοτεχνιών. Στο ποίημα συμπεριλήφθηκαν επίσης πτυχές αρχαίων μύθων, με τον ίδιο τον Έλιοτ να παρέχει στο έργο του μεγάλο αριθμό επεξηγηματικών υποσημειώσεων, που διευκολύνουν τον αναγνώστη για να κατανοήσει τις διακειμενικές αναφορές.[8]

Ο Έλιοτ κάνει αναφορές και σε πρόσωπα που γνώριζε, όπως την κόμισσα Μαρία Λουίζα Λάρις φον Μόενιχ[9] και την Έμιλυ Χέηλ την οποία είχε ερωτευθεί πριν μερικά χρόνια (Η ταφή του νεκρού), καθώς και τη σύζυγό του, Βίβιεν Χέι-Γουντ (Μια παρτίδα σκάκι), περιγράφοντας σκηνές από το γάμο τους, με τις συζητήσεις να έχουν παρθεί από εκείνη ενός ζεύγους που άκουσε κάποτε να συζητούν σε ντόπια παμπ[10].

Δημιουργία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Τ. Σ. Έλιοτ το 1923.

Το ποίημα είναι συνδεδεμένο με τις κοινωνικές και πολιτιστικές μεταβολές στην Ευρώπη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο γεννημένος στην Αμερική ποιητής είχε εγκατασταθεί στο Λονδίνο από τον Αύγουστο του 1914. Απογοητευμένος από την εποχή του, στράφηκε στο παρελθόν, αντλώντας από τις αξίες και παραδόσεις του. Σε μια δύσκολη φάση στη ζωή του το 1922, λόγω προβλημάτων υγείας - είχε διαγνωστεί με κάποια μορφή νευρικής κατάρρευσης - κατέφυγε για θεραπεία στη Λωζάνη, όπου ολοκλήρωσε την Έρημη χώρα.

Όταν επέστρεψε στο Λονδίνο, έδωσε στον Έζρα Πάουντ 54 σελίδες χειρογράφων. Σε αυτό το σημείο, το ποίημα ήταν ακόμη υπερβολικό και συγκεχυμένο, με 800 περίπου στίχους. [11]

Μετά από υποδείξεις του Έζρα Πάουντ, έγιναν σημαντικές περικοπές, ο ίδιος ο Έλιοτ αφαίρεσε επίσης μεγάλα τμήματα και οι στίχοι περιορίστηκαν στους 433. Χάρη στην επιρροή του Πάουντ, οι αρχικοί στίχοι του ποιήματος είναι τελικά οι:

«Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας

Μες απ’ την πεθαμένη γη τις πασχαλιές, σμίγοντας

Θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας

Με τη βροχή της άνοιξης ρίζες οκνές».

Η επιγραφή και η αφιέρωση στο ποίημα που δείχνει μερικές από τις γλώσσες που χρησιμοποίησε ο Έλιοτ στο ποίημα: λατινικά, ελληνικά, αγγλικά και ιταλικά.

Ο Πάουντ αντιμετώπισε το έργο του Έλιοτ με δέος. Από την πλευρά του ο Έλιοτ αναγνώρισε τον σημαντικό ρόλο του Πάουντ με την αφιέρωση: «Για τον Έζρα Πάουντ: il miglior fabbro» (αναφορά από τη Θεία Κωμωδία), όπου τον αποκαλεί τον «καλύτερο τεχνίτη».

Ο Ιρλανδός συγγραφέας Τζέημς Τζόυς εξέφρασε επίσης τον θαυμασμό του για το ποίημα. Δεκαετίες αργότερα, το μεγάλο ποίημα του Έλιοτ χαρακτηρίστηκε ως το λυρικό αντίστοιχο του Οδυσσέα (1922), καθώς και τα δύο έργα ήταν ρηξικέλευθα και χωρίς σύγκριση στα αντίστοιχα είδη τους.[12]

Το ποίημα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έλιοτ, ως εκπρόσωπος της λογοτεχνικού μοντερνισμού, χρησιμοποίησε μια αλληγορική αφηγηματική μορφή σε ελεύθερο στίχο με συχνές αλλαγές τοποθεσιών και αφηγητών και σκηνές που περιγράφονται μόνο αποσπασματικά. Επιπλέον, χρησιμοποίησε την τεχνική της ροής της συνείδησης και συμπεριέλαβε φράσεις από πολλές μη αγγλικές γλώσσες (λατινικά, ελληνικά, ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά και σανσκριτικά).

Το έργο θεωρείται ως ένα ποίημα για την κατάρρευση και την απώλεια και οι πολυάριθμες νύξεις του Έλιοτ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υποδηλώνουν ότι ο πόλεμος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πρόκληση αυτής της κοινωνικής, ψυχολογικής και συναισθηματικής κατάρρευσης. (Ο ίδιος ο Έλιοτ ολοκλήρωσε το ποίημα ενώ ανάρρωνε από νευρικό κλονισμό.)

Το ποίημα χωρίζεται σε πέντε ενότητες. Η πρώτη (Η ταφή του νεκρού), εισάγει διάφορα θέματα απογοήτευσης και απόγνωσης. Η δεύτερη (Μια παρτίδα σκάκι), χρησιμοποιεί εναλλασσόμενες αφηγήσεις αρκετών χαρακτήρων που αντιμετωπίζουν αυτά τα θέματα μέσω της εμπειρίας. Το κήρυγμα της φωτιάς, η τρίτη ενότητα, παρουσιάζει έναν φιλοσοφικό προβληματισμό για την καλλιτεχνική εικόνα του θανάτου και μια μελέτη της αυταπάρνησης με επιρροές από τον Άγιο Αυγουστίνο και τις ανατολικές θρησκείες. Μετά από μια τέταρτη ενότητα (Θάνατος από πνιγμό), που είναι μια σύντομη λυρική αναφορά, ακολουθεί η κορυφαία πέμπτη ενότητα (Τι είπε ο κεραυνός), που ολοκληρώνεται με μια εικόνα κρίσης και καταδίκης.

Το ποίημα τελειώνει με μια διφορούμενη νότα, με την τριπλή επανάληψη της σανσκριτικής λέξης «Σάντι» (Shantih), την οποία ο Έλιοτ μεταφράζει ως «η ειρήνη που ξεπερνά την κατανόηση» χωρίς να διευκρινίζεται αν επιτεύχθηκε τελικά μια τέτοια ειρήνη ή αυτό είναι απλώς ευσεβής πόθος. Ωστόσο, η διάσπαση του ποιήματος σε ένα συγκεχυμένο μείγμα ημι-συνεκτικών παραθέσεων υποδηλώνει ότι μετά τον πόλεμο, μια τέτοια ειρήνη παραμένει ένα μακρινό όνειρο. [13]

Μεταφράσεις στα ελληνικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη ελληνική μετάφραση της Έρημης Χώρας έγινε από τον Τάκη Παπατσώνη και δημοσιεύθηκε με τον τίτλο Ο ερημότοπος στο περιοδικό Ο Κύκλος, το καλοκαίρι του 1933.

Η έρημη χώρα έχει μεταφραστεί πολλές φορές στα ελληνικά, και με διαφορετικούς τίτλους.[14][15][16] Στις ελληνικές μεταφράσεις, συμπεριλαμβάνονται και οι εξής:

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 www.lrb.co.uk/v38/n16/mark-ford/i-gotta-use-words. Ανακτήθηκε στις 9  Αυγούστου 2016.
  2. ↑ «poetryfoundation.org/poems/the-waste-land». 
  3. ↑ «lboro.ac.uk/subjects/english/undergraduate/study-guides/the-waste-land/». 
  4. ↑ . «sansimera.gr/anthology/Η Έρημη Χώρα». 
  5. ↑ Κουτσιβίτη, Χρυσάνθη (2015). «"The waste land" του T.S. Eliot ως "Ο ερημότοπος" του Τ. Παπατσώνη και "Έρημη χώρα" του Γ. Σεφέρη: Προσεγγίζοντας τις δύο μεταφραστικές εκδοχές». Φιλολογική (130). https://www.academia.edu/38246068/. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  6. ↑ Fraser, James George. The Golden Bough: A Study in Comparative Religion, New York: Macmillan & Co, 1890.
  7. ↑ Weston, Jessie. From Ritual to Romance, Cambridge: Cambridge University Press, 1920
  8. ↑ . «litcharts.com/poetry/t-s-eliot/the-waste-land». 
  9. ↑ Eliot, T. S. (1994) [1971]. Eliot, Valerie (ed.). The Waste Land: A Facsimile and Transcript of the Original Drafts. Harcourt Brace & Company. ISBN 0-15-694870-2. OL 1091785M.
  10. ↑ Kent, Nicholas (Executive Producer) (13 October 2022). TS Eliot: Into 'The Waste Land' (Television production). BBC. Retrieved 14 January 2024.
  11. ↑ . «tvxs.gr/istoria/Τ. Σ. Έλιοτ / Κραυγή σε μια «Έρημη Χώρα»». 
  12. ↑ «e-keimena.gr/Η έρημη χώρα (απόσπασμα)». 
  13. ↑ Βερέμης, Θάνος (19 Οκτωβρίου 2022). «Η Έρημη Χώρα». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/culture/562093999/i-erimi-chora/. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  14. ↑ Νίκας, Γ. (Ιανουάριος-Μάρτιος 2003). «Η Έρημη Χώρα: Ερμηνευτικά και μεταφραστικά προβλήματα». Νέα Πορεία 49 (575-577): 34-38. https://www.greek-language.gr/periodika/mags/neaporeia/2003/575-577/115790. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  15. ↑ Δοξιάδης, Απόστολος (2017). Λέγοντας και ξαναλέγοντας: Η λογοτεχνία, ο μυστηριώδης Πάτροκλος Γιατράς και οι μεταμορφώσεις της Έρημης Χώρας. Αθήνα: Ίκαρος. ISBN 978-960-572-153-4. 
  16. ↑ Πασχάλης, Μιχαήλ (2020). «Τα παράδοξα των νεοελληνικών μεταφράσεων της Έρημης Χώρας». Αριάδνη 28-29: 235-240. doi:10.26248/ariadne.v0i25-26.1238. https://ejournals.lib.uoc.gr/Ariadne/article/view/1238/1131. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  17. ↑ Έλιοτ, Τ.Σ. (1990). Η ρημαγμένη γη. Μτφρ. Κύρου, Κλείτος. Αθήνα: Ύψιλον. ISBN 960-7949-62-5. 
  18. ↑ Δανιήλ, Ανθούλα (24 Ιουλίου 2019). «T.S. Eliot: "Η έρημη γη"». Διάστιχο (diastixo.gr). Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  19. ↑ Γαραντούδης, Ευριπίδης (18 Μαΐου 2020). «Διαβάζοντας από την αρχή τον Τ.Σ. Ελιοτ». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/culture/books/1078361/diavazontas-apo-tin-archi-ton-t-s-eliot/. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
  20. ↑ Απέργης, Ορφέας (12 Νοεμβρίου 2020). «"Δώσε - Συμπόνεσε - Έλεγξε τον εαυτό σου"». The Books' Journal (Αθήνα) (112). https://booksjournal.gr/kritikes/poiisi/3082-dose-symponese-elegxe-ton-eafto-sou. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2024. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Η_έρημη_χώρα&oldid=10760387"