Πιτσιλιά

Η Πιτσιλιά είναι ορεινή περιοχή στην Κύπρο, ανάμεσα στον Μαχαιρά και στη Μαδαρή. Η περιοχή περιλαμβάνει 41 χωριά των επαρχιών Λεμεσού (20), Λευκωσίας (19) και Λάρνακας (2). Η περιοχή της Πιτσιλιάς περιλαμβάνει τέσσερις από τις σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες της Κύπρου, που είναι εγγεγραμμένες στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Φυσικό περιβάλλον

Η περιοχή της Πιτσιλιάς στην Κύπρο.

Τα χωριά της Πιτσιλιάς είναι αναρριχημένα πάνω σε ένα ανώμαλο ορεινό έδαφος. Καλλιεργούνται κυρίως οπωροφόρα δέντρα (μηλιές, συκιές, κερασιές, αχλαδιές, καρυδιές, φουντουκιές, δαμασκηνιές) και λαχανικά.

Το φουντουκοδάσος Πιτσιλιάς προστατεύεται από το Δίκτυο Natura 2000.

Εκκλησίες

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελένδρι.

Η περιοχή είναι κατάσπαρτη από βυζαντινά εκκλησάκια. Τέσσερα από αυτά περιλαμβάνονται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (όλες οι εκκλησίες μαζί αποτελούν τους Τοιχογραφημένους ναού στην περιοχή του όρους Τρόοδος). Πρόκειται για το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο χωριό Παλαιχώρι, το ναό του Σταυρού του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα, τον ναό του Τιμίου Σταυρού στο Πελένδρι και το ναό της Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά.

Ιστορία

Η εκκλησία του Σταυρού του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα.

Το 380 μ.Χ.,ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄ επέβαλε ως επίσημη υποχρεωτική θρησκεία στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία τον χριστιανισμό. Κατά τη διάρκεια της κρίσιμης αυτής περιόδου, ο χριστιανισμός δεν υιοθετήθηκε προθύμως από πολλούς Κύπριους Έλληνες, που πίστευαν στην αρχαία ελληνική θρησκεία. Ορισμένοι φανατικοί που συνόδευαν τα ρωμαϊκά στρατεύματα, ενθαρρυμένοι από τις περιστάσεις, προέβαιναν σε βιαιότητες και διωγμούς εναντίον των μη χριστιανών. Οι επικρατούσες συνθήκες της περιόδου αυτής ανάγκασαν μέρος πληθυσμού να μετοικίσει σε ορεινές κυρίως περιοχές. Έχοντας την ίδια μοίρα και ανάγκη επιβίωσης , οργανώθηκαν σε αμυντικά και κοινοτικά σύνολα, σε μέρη που η μορφολογία του εδάφους τους εξασφάλιζε ένα είδος περιμετρικής αμυντικής ασφαλείας. Ο Άγιος Επιφάνιος, στην προσπάθεια του να συγκρατήσει την παραφορά του φανατικού όχλου και να αποκαταστήσει την ηρεμία, ζήτησε την υποστήριξη του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Α΄ και με διάταγμα εγκαθίδρυσε την ορεινή περιοχή Πιτσιλιάς σε ζώνη ασφάλειας για τους μη χριστιανούς (άπιστους). Οι χριστιανοί, ονόμασαν την περιοχή «Απιστιλιά», που δικαιολογεί το χαρακτηρισμό της ως περιοχή των απίστων. Επειδή «Απιστιλιά» είναι προσβλητική λέξη, άλλαξε με την πάροδο του χρόνου στο αντώνυμο Πιτσιλιά.

Γύρω στο 650 μ.Χ., λόγω της κατάληψης του νησιού από τους Άραβες, ο πληθυσμός της περιοχής αυξήθηκε σημαντικά από πρόσφυγες και υποχωρούντας στρατιώτες. Κυρίως εξαιτίας του μικρού αριθμού(10000 στρατός) και μετά από μια ανεπιτυχή προσπάθεια, οι Άραβες συνθηκολόγησαν με τους τοπικούς αρχηγούς της Πιτσιλιάς αποφεύγοντας μείγμα ενεδρών και πολέμου φθοράς.

Το 700 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Τιβέριος Γ´ συνθηκολόγησε με το Χαλιφάτο των Ομεϋαδών την επιστροφή στην Κύπρο χιλιάδων Κύπριων αιχμάλωτων πολέμου από την Κύζικος Προποντίδα. Πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Πιτσιλιά φέρνοντας μαζί τους θρησκευτικές εικόνες Άγιων και της Θεοτόκου. Οι αιχμάλωτοι πολέμου θεώρησαν ως θαύμα της Παναγίας την ελευθέρωση και τον επαναπατρισμό τους. Παράλληλα δόθηκε γενική αμνηστία σε όλους τους αρματολούς φυγόδικους της περιοχής που επίσης θεωρήθηκε ως Θαύμα της Παναγίας. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν στην καθιέρωση των γιορτών και των πανηγυριών για λόγους λατρείας και προσκυνήματος, που ώθησαν την οικονομική ανάπτυξη της Πιτσιλιάς. Μία ανάπτυξη και ευημερία που διήρκεσε τέσσερις αιώνες. Σημαντικό γεγονός είναι ότι οι πιο άπιστοι (Απίστιλοι) έγιναν οι πιο πιστοί (Πίτσιλοι).

Τα πανηγύρια της Πιτσιλιάς έχουν μια ιδιαιτερότητα, συνδυάζουν τη Χριστιανική ευλάβεια με το αρχαίο ελληνικό στοιχείο διασκέδασης. Ο διαγωνισμός τσιαττιστών (κυπριακές μαντινάδες) και μουσικής είναι μια παρομοίωση του μουσικού διαγωνισμού του Απόλλων με τον σάτυρο Μαρσύα.

Κοινότητες

Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τις κοινότητες που βρίσκονται στη γεωγραφική περιοχή της Πιτσιλιάς.

Α/Α	Κοινότητα	Επαρχία	Επιφάνεια (km²)	Υψόμετρο (m)	Πληθυσμός (2011)
1	Άγιος Γεώργιος	Επαρχία Λευκωσίας	21,1173	455	26
2	Άγιος Θεόδωρος	Επαρχία Λεμεσού	10,4436	970	65
3	Άγιος Ιωάννης	Επαρχία Λεμεσού	7,67443	850	339
4	Άγιος Κωνσταντίνος	Επαρχία Λεμεσού	8,78961	730	137
5	Άγιος Μάμας	Επαρχία Λεμεσού	14,8834	500	114
6	Άγιος Παύλος	Επαρχία Λεμεσού	5,68054	670	135
7	Άλωνα	Επαρχία Λευκωσίας	7,79322	1090	67
8	Αγία Μαρίνα	Επαρχία Λευκωσίας	20,2803	455	568
9	Αγρίδια	Επαρχία Λεμεσού	4,2322	1090	104
10	Αγρός	Επαρχία Λεμεσού	10,2703	1000	806
11	Ακαπνού	Επαρχία Λεμεσού	6,64705	365	20
12	Αληθινού	Επαρχία Λευκωσίας	3,09758	940	9
13	Αμίαντος	Επαρχία Λεμεσού	9,226	1100	228
14	Απλίκι	Επαρχία Λευκωσίας	3,75352	530	87
15	Αρακαπάς	Επαρχία Λεμεσού	12,4244	650	307
16	Ασκάς	Επαρχία Λευκωσίας	8,19589	940	170
17	Γούρρη	Επαρχία Λευκωσίας	16,9241	760	196
18	Διερώνα	Επαρχία Λεμεσού	23,0324	730	192
19	Δύμες	Επαρχία Λεμεσού	6,07303	910	165
20	Επταγώνια	Επαρχία Λεμεσού	12,1232	455	353
21	Ζωοπηγή	Επαρχία Λεμεσού	10,9706	850	140
22	Κάτω Μύλος	Επαρχία Λεμεσού	2,74122	790	50
23	Καλό Χωριό	Επαρχία Λεμεσού	24,318	700	497
24	Καμπί	Επαρχία Λευκωσίας	5,36215	700	97
25	Κυπερούντα	Επαρχία Λεμεσού	8,77351	1140	1516
26	Λαγουδερά	Επαρχία Λευκωσίας	7,93842	1030	84
27	Λαζανιάς	Επαρχία Λευκωσίας	41,2622	1060	39
28	Λιβάδια Λευκωσίας	Επαρχία Λευκωσίας	3,43942	1000	18
29	Λουβαράς	Επαρχία Λεμεσού	10,4179	545	363
30	Μελίνη	Επαρχία Λάρνακας	7,55006	600	59
31	Ξυλιάτος	Επαρχία Λευκωσίας	15,901	515	138
32	Οδού	Επαρχία Λάρνακας	11,8689	875	213
33	Παλαιχώρι Μόρφου	Επαρχία Λευκωσίας	16,6513	910	686
34	Παλαιχώρι Ορεινής	Επαρχία Λευκωσίας	18,9569	910	333
35	Πελένδρι	Επαρχία Λεμεσού	32,1077	880	1074
36	Πλατανιστάσα	Επαρχία Λευκωσίας	20,628	940	117
37	Πολύστυπος	Επαρχία Λευκωσίας	2,4906	1090	128
38	Ποταμίτισσα	Επαρχία Λεμεσού	4,70209	845	62
39	Σαράντι	Επαρχία Λευκωσίας	9,54666	1240	44
40	Συκόπετρα	Επαρχία Λεμεσού	14,0733	760	120
41	Φαρμακάς	Επαρχία Λευκωσίας	16,0536	910	480
42	Φικάρδου	Επαρχία Λευκωσίας	6,6305	1060	15
43	Φτερικούδι	Επαρχία Λευκωσίας	13,743	925	90
44	Χανδριά	Επαρχία Λεμεσού	2,57022	1215	162

Πηγές

• «Εγκυκλοπαίδεια Υδρόγειος». Εγκυκλοπαίδεια Υδρόγειος. ΚΥΠΡΟΣ, σελ. 48. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σύνδεσμος Αποδήμων Πιτσιλιάς
• Η ωραία Πιτσιλιά