UNESCO
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
L’UNESCO (a s lèś /juːˈnɛskoʊ/ in inglés) 'l è n'urganiśasiòṅ mundiàla misa in pē al 16 ad Nuvémbar dal 1945 ch'la s fà càr'g ad tgnir a drē a 'l patrimòni culturàł dal mónd ch'a gh'è bèla e a purtàr avànti l'educasiòṅ, al siénsi e la cultùra. Al léngui ch'i dróan uficialmènt i èṅ 'l Ingléś, al Cinéś, al Francéś, 'l Àrab, al Spagnōl e 'l Rus.
'L è 'l acrònim 'd United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization ch'a vōl dir Urganiśasiòṅ di Paéś Unî par l'Educasiòṅ, la Siénsa e la Cultùra.
I èṅ mémbar dl'UNESCO (a 'l Utóbar dal 2011) 194 paéś più 7 mémbar śuntâ. Al sò quartēr generàl al s cata a Parì e al gh'à anc ssanta ufìsi regiunài stramnâ par tut al mónd.
Òṅ di còmpit dl'UNESCO 'l è quél ad tiràr śò na lista di patrimòni mundiài dal gèn'r umàṅ cuma l'è la Piàsa Granda ad Mòdna in dua a gh'è la Ghirlandèina o Frara cuma sità d'l Arnasamènt.
Da 'l Nuvémbar dal 2017 la sò presidènta l'è la francéśa Audrey Azoulay ch'l'à tòlt al pòst dla bùlgara Irina Bokova.
L'UNESCO l'à patî da spés di daspèt da part di Stat Unî (e anc dal Régn Unî) parchè i pinsàvan ch'la fus 'n òrgan in dal maṅ di cumunìsta e di paéś dal tèrs mónd, druâ par tiràr-'g adòs dal dascrédit. Gl'Americàṅ i s èṅ acsè tirâ via in dal 1984 par pò turnàr in dal 2003. Quànd pò al 31 'd Utóbar dal 2011 l'UNESCO l'à 'rcgnusû fra i sò mémbar anc la Palestìna, chi lōr, insém a Iśraēl, i aṅ tacâ a tgnir férum bèsi e finansiamènt.