1953

Sobota

Mój stosunek do Polski wynika z mego stosunku do formy — pragnę uchylić się Polsce, jak uchylam się formie — pragnę wzbić się ponad Polskę, jak ponad styl — i tu i tam, to samo zadanie. Poniekąd czuję się Mojżeszem (...). W marzeniach nadymam się jak mogę. Ha, ha, dlaczego — zapytacie — czuję się Mojżeszem? Sto lat temu litewski poeta wykuł kształt polskiego ducha, dziś ja, jak Mojżesz, wyprowadzam Polaków z niewoli tego kształtu, Polaka z niego samego wyprowadzam...

1957

Oto pokrótce cechy mojego człowieka:

1) Człowiek stwarzany przez formę, w najgłębszym, najogólniejszym znaczeniu.

2) Człowiek jako wytwórca formy, jej niezmordowany producent.

3) Człowiek zdegradowany formą (będący zawsze „niedo” — niedokształcony, niedojrzały).

4) Człowiek zakochany w niedojrzałości.

5) Człowiek stwarzany przez Niższość i Młodszość.

6) Człowiek poddany „międzyludzkiemu”, jako sile nadrzędnej, twórczej, jedynej dostępnej nam boskości.

7) Człowiek ”dla” człowieka, nie znający żadnej wyższej instancji.

8) Człowiek dynamizowany ludźmi, nimi wywyższony, spotęgowany.

Według mnie, literatura niepoważna usiłuje rozwiązać problemy egzystencji. Literatura poważna je stawia. Problemów egzystencji nie załatwi jeden człowiek — one rozwiązują się, jeśli się rozwiązują, w ludzkości.

Literatura poważna nie jest po to, żeby ułatwiać życie, tylko żeby je utrudniać.

(1834), poemat Adama Mickiewicza, ukazujący piękno ziemi rodzinnej, będący nostalgicznym powrotem do czasów młodości. Głównym motywem fabularnym dzieła są dzieje zatargu Horeszków z Soplicami o zamek, sięgające młodości Jacka Soplicy. Wtedy to zakochany w stolnikównie bitny szlachcic, odrzucony przez dumnego pana, w poczuciu krzywdy podczas oblężenia zamku przez Moskali zabija niedoszłego teścia. Potem uchodzi za granicę i przywdziawszy sutannę jako ksiądz Robak próbuje na polach bitew i w konspiracji odkupić swą winę. Strażnikiem zamku pozostaje Klucznik Gerwazy, który popycha Hrabiego do zemsty i doprowadza do niefortunnego zajazdu na Soplicowo. Dopiero w obliczu śmierci (spowiedź Jacka Soplicy) dochodzi do wybaczenia krzywd, a koniec sporowi przynoszą zrękowiny stolnikówny Zosi i Tadeusza, syna Jacka Soplicy. Świat Pana Tadeusza w dużej mierze określa duch rywalizacji: miłosnej, ambicjonalnej, majątkowej, politycznej. Rywalizują ze sobą Tadeusz i Hrabia — o względy pań, a także o prawo do zamku; Telimena i Zosia — o uczucie Tadeusza; Rejent i Asesor — o charty; Robak i Klucznik — o wpływy w zaścianku. Mimo wielu konfliktów ostatecznie przychodzi do zgody. Mickiewicz głosi pochwałę świata harmonii i tradycji, w którym zawsze zwycięża dobro i prawda. Waśnie i konflikty uśmierza pojednanie, a dobroduszny humor, nastrój pogody i piękna dominują nad wszystkim. Poeta odmalowuje szlacheckie obyczaje, opowiada o posiłkach, spotkaniach, ucztach, grzybobraniu, łowach, polowaniu na mrówki. Z maestrią poetycką opisuje przyrodę — jej barwy, dźwięki, smaki. Koncert Wojskiego na przykład to pokaz niezwykłej umiejętności oddania scenerii i dramaturgii polowania poprzez opis dźwięków rogu. Współcześni jednak niezbyt cenili dzieło Mickiewicza, pierwszy i jedyny za jego życia nakład (nie licząc zbiorowego wydania dzieł) rozchodził się z trudem. Dopiero pozytywiści dostrzegli w epopei Mickiewicza największy skarb narodowy — niezrównane piękno rodzimego języka.

Niektóre bakterie wytwarzają ziarna magnetytu, które spełniają rolę wewnętrznych kompasów służących swym właścicielom do określania kierunku pola magnetycznego. Zjawisko to nazywane jest biomagnetyzmem. W czaszkach gołębi wykryto magnesy magnetytowe połączone z wieloma nerwami mózgowymi. Zmysł magnetyczny pozwala gołębiom między innymi rozpoznawać szerokość geograficzną!