Ĝardeno
Ĝardeno estas (ofte ĉedoma) ĉirkaŭbarita tereno, kultivata agreto.
Nuntempe ne plu aperas aparta ĝardeno ĉe la domoj, ĉar sur la etaj parceloj oni ne kultivas agron, flegas plantojn por utilaj fruktoj. Nuntempe en la ĝardenoj kreskas florplantoj kaj ornamplantoj aŭ ili estas tute gazonigitaj.
Laŭ Francisko Azorín Ĝardeno estas Loko, ordinare ĉirkaŭbarita, kie oni kulturas kreskaĵojn por plezuro aŭ profito.[1] Li indikas etimologion el antikva germana gards (domo), el garda (korto); kaj el saksa geard (ĝardeno),[2] kaj li aldonas terminojn ĝardenisto, por homo zorganta ĝardenon; vintra ĝardeno, por ĝardeno vitrumita; infanĝardeno, por ĝardena lernejo por infanetoj; ĝardenurbo, por urbo, domaro, kies domoj staras inter ĝardenoj; botanika ĝardeno, zoologia ĝardeno, pendanta ĝardeno, anglestila ĝardeno, itala ĝardeno.[2]
Vidu ankaŭ pri: fruktoĝardeno, vitejo, parko
Ambaŭ esprimoj ofte estas uzataj sinonime. Oni ankaŭ povas distingi:
- ĝardenisto estas la nomo de iu, kiu laboras profesie aŭ libertempe en ĝardeno.
- hortikulturisto estas la nomo de iu, kiu profesie laboras en hortikulturejo. Plej ofte tie ekzistas ankaŭ plantdomoj.
Pejzaĝisto estas ĝardenisto kiu konstruas ĝardenoj kaj pejzaĝaj verdejoj. Pli preciza nomo por la profesio estas ĝarden- kaj pejzaĝisto
Legomĝardenoj
redaktiTeĥnikoj ĝardenaj
redaktiVidu ankaŭ:
Publikaj parkoj
redaktiHistorio
redaktiStiloj de ĝardenoj
redaktiAnglastila ĝardeno
redakti
Vidu ankaŭ: Pejzaĝa parko#Anglaj parkojTiu ĝardenostilo estiĝis en Anglio dum 18-a jarcento, kiam oni volis fari ĝardenojn, kiuj male al la antaŭaj (vidu "francastilaj ĝardenoj" kaj "italaj ĝardenoj") similu la "naturon", t. e. la kamparon de Anglio: vastaj herbejoj kun altaj arboj izolitaj meze, vojoj ĉiuj kaj ĉiam kurbaj, boskoj, lagetoj naturaspektaj, dum 18-a jarcento pro la antaŭromantisma sento ofte aldonitis falsaj ruinoj. Tiu stilo pro ĝuste la antaŭromantisma sento tuteŭrope disvastiĝis en la aliaj eŭropaj landoj, kaj plurestis la ĉefa inspirstilo de publikaj parkoj ĝis nun.
Famaj ekzemploj da "anglastilaj ĝardenoj":
Arabaj ĝardenoj
redaktiĈinaj ĝardenoj
redakti Vidu ankaŭ: Pejzaĝa parko#Japanaj kaj ĉinaj parkojFrancastila ĝardeno
redakti
Vidu ankaŭ: Franca ĝardenoTiel nomatas la stilo de ĝardenoj disvolvitaj ĉirkaŭ palacoj kaj kasteloj, en Francio, en la dua duono de la 17-a jarcento, kaj tiuj, kiuj sekvis tiun stilon.
Ilin karakterizas ne nur, samkiel en la italstilaj ĝardenoj, razenoj, tajlitaj arboj kaj boskoj, mikso de arĥitekturaĵoj, skulptaĵoj, akvo-basenoj kaj ŝprucoj en la kreskaĵoj, geometriaj bedoj, ktp, sed, ĉar konceptitaj, malsimile, en ebenaj pejzaĝoj, ankaŭ vastaj perspektivoj, perdiĝantaj en la foro aŭ fermitaj per vastaj arbomasivoj; ili estas "juvelkestoj" por la kasteloj, kiujn ili ĉirkaŭas, kaj kunligas samtempe ilin pogradtransire je la ekstera kamparo kaj la ĉiel'.
Famaj ekzemploj da "francastilaj ĝardenoj":
- Kastelo de Versailles - Kastelo de Vaux-le-Vicomte - pluigota
Italstila ĝardeno
redaktiJapanaj ĝardenoj
redakti Vidu ankaŭ: Pejzaĝa parko#Japanaj kaj ĉinaj parkoj
Kastela ĝardeno
redaktiKastelparko (ankaŭ kastelĝardeno) estas ĝardeno apartenanta al kastelo, kiu kompletigas kaj kadrigas la domon. La arthistoria evoluo de la kastelparkoj en Eŭropo pasis plejparte paralele al la konstruarĥitekturo.
La termino pejzaĝa parko aŭ foje pejzaĝa ĝardeno ofte uziĝas por priskribi la parkodezajnan stilon de "angla ĝardeno", karakteriza por la 18-a jarcento, aparte por la laboro de la ĝardena arkitekto Lancelot Brown. La vorto tamen ne grandkvante uziĝis dum la 18-a jarcento, kaj populariĝis nur dum la 19-a jarcento, kiam la antaŭaj barokecaj parkoj iĝis malmodaj, kaj aparte multaj "anglaj parkoj" ekestis ĉie en Eŭropo.
Referencoj
redakti- ↑ Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 86.
- ↑ 2,0 2,1 Azorín, samloke.