Saltu al enhavo

Karl von Frisch

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Karl von Frisch
Nobel-premiito
Persona informo
Karl von Frisch
Naskiĝo 20-an de novembro 1886 (1886-11-20)
en Vieno,  Aŭstrio-Hungario
Morto 12-an de junio 1982 (1982-06-12) (95-jaraĝa)
en Munkeno,  Okcidenta Germanio
Tombo Friedhof am Perlacher Forst (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Lingvoj germana vd
Ŝtataneco Aŭstrio Redakti la valoron en Wikidata vd
Alma mater Universitato de Vieno
Munkena universitato Redakti la valoron en Wikidata vd
Subskribo Karl von Frisch
Memorigilo Karl von Frisch
Familio
Patro Anton von Frisch (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Patrino Marie von Frisch (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Gefratoj Hans von Frisch (mul) Traduki, Otto Frisch (en) Traduki kaj Ernst Frisch (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Infanoj Otto von Frisch (mul) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Parencoj Sigmund Exner (en) Traduki (onklo) Redakti la valoron en Wikidata vd
Profesio
Okupo abelisto
universitata instruisto
etologo
entomologo Redakti la valoron en Wikidata vd
Laborkampo Etologio Redakti la valoron en Wikidata vd
Aktiva en Munkeno vd
Doktoreca konsilisto Hans Przibram vd
vd Fonto: Vikidatumoj
vdr

Karl Ritter[1] von FRISCH, MRS[2] [friŝ] (20a de novembro 1886 – 12a de junio 1982) estis aŭstra etologo kiu ricevis la Nobel-premion pri fiziologio aŭ medicino en 1973, kun Nikolaas Tinbergen kaj Konrad Lorenz.[3][4]

Interpreto de la abela danco: direkto relativa al la suno estas montrata per angulo al la vertikalo; distanco per la tempo uzita en la centra etendo.

Lia verkaro centriĝis al esplorado pri sentaj perceptoj de mielabeloj kaj li estis unu el la unuaj kiuj tradukis la signifon de la abeldanco. Lia teorio, priskribita en sia verko de 1927 nome Aus dem Leben der Bienen (pri la vivo de la abeloj), estis disputita de aliaj sciencistoj kaj estis akceptita nur skeptike en sia epoko. Nur multe pli poste oni montris, ke temas pri akurata teoria analizo.[5]

  • Der Farben- und Formensinn der Bienen. En: Zoologische Jahrbücher (Physiologie) 35, 1–188, (1914–15)
  • Über den Geruchssinn der Bienen und seine blütenbiologische Bedeutung. En: Zoologische Jahrbücher (Physiologie) 37, 1–238 (1919)
  • Über die ‚Sprache' der Bienen. Eine tierpsychologische Untersuchung. En: Zoologische Jahrbücher (Physiologie) 40, 1–186 (1923)
  • Aus dem Leben der Bienen. Springer-Verlag Berlin (1927)
  • Untersuchung über den Sitz des Gehörsinnes bei der Elritze. In: Zeitschrift für vergleichende Physiologie 17, 686–801 (1932), it R. Stetter
  • Über den Geschmacksinn der Bienen. En: Zeitschrift für vergleichende Physiologie 21, 1–156 (1934)
  • Du und das Leben – Eine moderne Biologie für Jedermann. (1936)
  • Über einen Schreckstoff der Fischhaut und seine biologische Bedeutung. En: Zeitschrift für vergleichende Physiologie 29, 46–145 (1941)
  • Die Tänze der Bienen. En: Österreichische Zoologische Zeitschrift 1, 1–48 (1946)
  • Die Polarisation des Himmelslichtes als orientierender Faktor bei den Tänzen der Bienen. In: Experientia (Basel) 5, 142–148 (1949)
  • Die Sonne als Kompaß im Leben der Bienen. In: Experientia (Basel) 6, 210–221 (1950)
  • Das kleine Insektenbuch. Insel Verlag (1961)
  • Tanzsprache und Orientierung der Bienen. Springer-Verlag Berlin/Heidelberg/New York (1965)
  • Aus dem Leben der Bienen. Springer-Verlag Berlin/Heidelberg/New York (1927; 9. Auflage 1977), ISBN 3-540-08212-3
  • Erinnerungen eines Biologen. Springer-Verlag, Berlin/Göttingen/Heidelberg 1957 (Autobiographie)
  • Die Tanzsprache der Bienen. Originaltonaufnahmen 1953–1962, hrsg. v. Klaus Sander. 2-CD-Set. supposé, Köln 2005. ISBN 978-3-932513-56-5
  • Tiere als Baumeister. Frankfurt a.M., Ullstein, 1974. 309 pp. 105 bildoj & 114 fotoj. ISBN 3-550-07028-4
  1. En personaj nomoj: Ritter estas titolo, tradukebla proksimume kiel Sir aŭ Kavaliro, ne kiel unua aŭ meza nomo. Ne estas ekvivalenta ina formo.
  2. Thorpe, W. H. (1983). [ "Karl von Frisch. 20 November 1886-12 June 1982". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 29: 196–200. doi:10.1098/rsbm.1983.0008. JSTOR 769801.
  3. Michelsen, A. (2003). "Karl von Frisch lecture. Signals and flexibility in the dance communication of honeybees". Journal of Comparative Physiology A. 189 (3): 165–174. doi:10.1007/s00359-003-0398-y. PMID 12664092.
  4. Raju, T. N. (1999). "The Nobel chronicles. 1973: Karl von Frisch (1886-1982); Konrad Lorenz (1903-89); and Nikolaas Tinbergen (1907-88)". Lancet. 354 (9184): 1130. doi:10.1016/s0140-6736(05)76931-2. PMID 10509540.
  5. Riley, J.; Greggers, U.; Smith, A.; Reynolds, D.; Menzel, R. (2005). "The flight paths of honeybees recruited by the waggle dance". Nature. 435 (7039): 205–207. Bibcode:2005Natur.435..205R. doi:10.1038/nature03526. PMID 15889092.

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]