Naki'a Zakutu
| Naki'a Zakutu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | en Babilonio | ||||
| Morto | 3-an de januaro 2008 | ||||
| Familio | |||||
| Edz(in)o | Sanĥerib  vd
| ||||
| Infanoj | Asarĥaddon vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | ŝtatreprezentanto vd
| ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Naki'a Zakutu (ŝemide: Naqi'a, akade: Zakūtu; vivinta ĉe la fino de la 8-a jarcento a.K. kaj la unua duono de la 7-a jarcento a.K.) estis asira reĝino, unu el la edzinoj de reĝo Sanĥerib, la patrino de reĝo Asarĥaddon kaj avino de reĝo Asurbanipal. Ŝi servis kiel konsultisto al sia filo kaj al sia nepo, kaj estis kromnomita la "Patrino Reĝino", la Damo kaj la Patrino de la Reĝo.
Ŝi helpis pri la ascendo al potenco de Asarĥaddon kaj Asurbanipal, kiuj estis du el la plej gravaj reĝoj de la nov-asira periodo. Ŝia figuro aperas en fontoj inter la jaroj 713–669 a.K.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Naki'a Zakutu venis al la palaco dum la regado de Sargon la 2-a (reĝo inter 722 kaj 705 a.K.), patro de Sanĥerib. Estas konata ke ŝi estis en kontakto kun Sanĥerib jam en 713 a.K., kiam li estis heredanto de lia patro. Naki'a edziĝis al Sanĥerib kaj naskis Esarĥaddon, lian plej junan filon. Ŝi ne estis de nobla deveno. Ŝia statuso estis origine unu el la virinoj de la palaco - "virino de la granda domo". Sanĥerib havis almenaŭ 11 infanojn. [1] Assyria-Nadine-Shumi, la majoratulo kaj heredanto de Sanĥerib, estis asasinita en 694 a.K., kaj Sanĥerib atendis 11 jarojn antaŭ nomumado de Asarĥaddon kiel sia nova heredanto, transsaltante sian pli maljunan filon Arad-Mulisi, Kiu atendis esti elektita heredanto. La elekto de la plej juna filo kiel heredonto de la trono indikas la efikon kiun Naki'a Zakutu havis sur Sanĥerib. La elekto de Asarĥaddon kiel Kronprinco estis akompanita per nekutima ceremonio en Asirio, en kiu la kuratoroj de Sanĥerib estis ordonitaj ĵuri fidelecoĵuron al Esarĥaddon. Tiu decido estis al la malkontento de Arad-Mulisi, kiu kondukis lin poste al la murdo de Sanĥerib.
Dum la venontaj du jaroj ĝis la morto de Sanĥerib en 681 a.K., kiam Asarĥaddon estis heredonto de la trono, li kaj lia patrino estis postulataj konservi sian statuson en la reĝa palaco en tiu tempo. Poste, Sanĥerib sendis Asarĥaddon por kaŝi sin de sia frato en Haniglabat, kiu estis unu el la okcidentaj provincoj de la imperio. Naki'a ne aperas en la fontoj dum ĉi tiu periodo, kaj ne ekzistas informoj pri ĉu ŝi povis atingi la statuson de la ĉefa virino.
Naki'a estis en la reĝa kortego ĉe Ninivio kiam Sanĥerib estis asasinita fare de sia filo Arad-Mulisi. Ŝi restis tie dum la sekvaj tumultoj. Dum ĉi tiu tempo ŝi turnis sin al la profetinoj kaj petis informojn pri la estonteco. Ŝi ŝajne alvokis Esarĥaddon, kaj en batalo kiu daŭris ses semajnojn post la atenco kontraŭ lia patro la reĝo, Asarĥaddon venkis kaj estis li kiu supreniris la tronon. Dum la regado de Asarĥaddon ŝi funkciis kiel lia konsilisto kaj tio estis la tempo kiam ŝi havis la plej grandan influon en la reĝa kortego. De tiu tempo leteroj kiujn li skribis al ŝi konserviĝis, same kiel leteroj skribitaj al ŝi de altrangaj oficistoj en Asirio kaj Babilono. Konservita surskribo indikas ke ŝi konstruis palacon por Asarĥaddon en Ninivo. Dediĉaj surskriboj, kaj administraj kaj ekonomiaj dokumentoj, indikas ke ŝi estis tre riĉa virino kaj havis grandan domkunlaborantaron de oficialuloj kaj servistoj. Ŝi estis honorita esti eternigita en statuo donita al ŝi fare de la konsilistoj de Esarĥaddon. En Asirio, esti memoranta per statuo estis rajto rezervita por reĝoj. Krome, ŝia figuro estis elmontrita plej proksime al Asarĥaddon en bronza plakedo en kiu ambaŭ vidiĝas en oferado al la dioj de Asirio, kaj ŝiaj statuoj stariĝis apud la statuoj de Asarĥaddon en la temploj. La kutimo en Asirio estis, ke la statuo de la reĝo staris sola antaŭ Dio, aŭ kun siaj viraj filoj. Ŝi renovigis templojn kaj dediĉis surskribojn al la dioj. Ŝiaj influo kaj potenco estis grandegaj. En unu el la leteroj, guberniestro nomita Naid-Marduk petis de ŝi ke la reĝo sendu al li helpajn trupojn. Ĉi tiu letero ankaŭ montras ŝian implikiĝon en la armeo, kaj en armeajn kaj diplomatiajn aferoj. Aliaj leteroj legiĝas "La patrino de la reĝo estas same talenta kiel Adapa" (kiu estis mitologia saĝulo), kaj en alia letero al la reĝo unu el la oficialuloj skribis: "La decido de la patrino de la reĝo, mia sinjoro, estas same decida kiel tio de la dioj." [2]
En unu el la surskriboj, kiujn ŝi dediĉis al la dioj, ŝi aludis sian gravan rolon en kronado de sia filo kiel reĝo:
 |
|
Asarĥaddon preferis sian plej junan filon Asurbanipal kiel heredonton de la trono super sia majoratulo Ŝemeŝ- Ŝom-Oĥin, kiu estis destinita por esti reĝo de la vasalŝtato de Babilono. Tiu ĉi prefero kreis problemojn en la reĝa kortego. Asarĥaddon , kiu estis malsana, fidis je ŝi por pasi potencon en bonorda modo al sia preferata filo. Kiam Asarĥaddon mortis, en 669 a.K., ŝi plenumis sian peton ĵurante la homojn de la regno per ĵura fideleco al Asurbanipal, simila al la ĵuro kiun Sanĥerib ĵuris al siaj homoj por certigi la regulon de Esarĥaddon. Ekzistas neniuj pliaj informoj pri ŝi post kiam Asurbanipal potenciĝis.
En la fidelecĵuro kiu ĵurigis Naki'a Zakutu la loĝantojn de la regno, ŝia rolo en konservado de la statuso de Asurbanipal estas emfazita:
Origino
[redakti | redakti fonton]La nuraj konataj informoj pri ŝia familio estas ke ŝi havis fratinon nomitan Avi-Rami. La dato de ŝia naskiĝo kaj morto estas nekonata.
"Naki'a" estas nomo en okcidenta ŝemida lingvo, tradukita al "Zakutu" en la akada, kio signifas ke ŝi estas pura. Ŝi foje uzis ambaŭ nomojn. Enketistoj tiam konjektis ke ŝi ne estis de asiria deveno. Unu hipotezo estis ke la nomo estis derivita de la hebrea.
Naki'a estis verŝajne naskita en Babilono, sed ŝia familio eble originis de la Harran regiono. La origino de tiu hipotezo estas en fragmento de reliefo de bronzo (nun en la Luvro-Muzeo), kie Naki'a staras malantaŭ sia filo reĝo Esarĥaddon. Ŝi tenas spegulon en sia maldekstra mano kaj plantidon en sia dekstra mano. La origino de la motivo de tenado de la spegulo enmane estas en la regionoj de Sirio kaj Anatolio, kaj ĝi aperis ĉi tie por la unua fojo en asira arto. Plia konjekto estas ke ŝi eble estis de aramea aŭ juda deveno. [3]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- Tiu ĉi estas traduko de la artikolo en la hebrea vikipedio
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Melville, Sarah C. (1999). La rolo de Naqia/Zakutu en Sargonid-politiko. Helsinko: Neo-Assyrian Text Corpus Project
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Zakutu en la Anciet History-enciklopedioretejo