Nikolaj Karamzin
| Nikolaj Karamzin | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Николай Михайлович Карамзин | |||||
| Naskiĝo | 1-an de decembro 1766 en Karamzinka | ||||
| Morto | 22-an de majo 1826 (59-jaraĝa) en Sankt-Peterburgo | ||||
| Tombo | Tiĥvina Tombejo  vd
| ||||
| Lingvoj | rusa vd | ||||
| Ŝtataneco | Rusia Imperio vd
| ||||
| Alma mater | Imperia Moskva Universitato vd
| ||||
| Familio | |||||
| Dinastio | House of Karamzin vd | ||||
| Edz(in)o | Yekaterina Kolyvanova (en)  vd
| ||||
| Infanoj | Yekaterina Meshcherskaya (en) , Sofya Karamzina (en) , Vladimir Karamzin (en) , Andrey Karamzin (en) , Aleksandr Karamzin (en) , Elizaveta Nikolaevna Karamzina (en) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Alia nomo | А. Б. В. vd | ||||
| Okupo | lingvisto kritikisto ĵurnalisto prozisto tradukisto historiisto verkisto poeto publikigisto vd
| ||||
| Aktiva dum | 1781– vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Poor Liza vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Nikolaj Miĥajloviĉ Karamzin (ruse Николай Михайлович Карамзин) naskiĝis la 12-an de decembro 1766 (n.s.) en Miĥajlovka, Simbirska gubernio, Rusio. Laŭ aliaj fontoj – Znamenskoje, Kazana gubernio, Rusio. Li mortis la 3-an de junio 1826 en Sankt-Peterburgo. Karamzin famiĝis kiel unua oficiala historiografiisto de Rusio, aŭtoro de la dekduvoluma “Historio de la Rusia Ŝtato”. Li ankaŭ estis verkisto, poeto, redaktoro, tradukisto kaj akademiano de Sankt-Peterburga Akademio.
Junaĝo
[redakti | redakti fonton]Nikolaj elkreskis en bieno de sia patro – Miĥail Jegoroviĉ Karamzin, mezriĉa bienmastro, eksa kapitano de la rusa armeo. Liaj prauloj estis krimeaj tataroj Kara Murza (t.e. Nigra princo), kies klana nomo estis rusigita kiel Karamzin.
Lia patrino Katerina Petrovna (n.Pazuĥina) estis filino de bienmastro el Simbirska gubernio, eksa kolonelo.
Ĝis la dekkvara aĝo Nikolaj estis edukita en la familio kaj tre ŝatis legi, precipe librojn de la francaj aŭtoroj. Tiam la franca lingvo estis pli uzata de la rusa nobelaro, ol ties patra rusa lingvo. Ekde 1783 li militservis en Peterburga gvardia regimento kaj baldaŭ eksiĝis kiel leŭtenanto.
Literatura agado
[redakti | redakti fonton]
En 1789 – 1790 Nikolaj Karamzin vojaĝis tra Eŭropo, kie li konatiĝis kun germana filozofo Immanuel Kant en Kenigsbergo, nun Kaliningrado. Li observis Francan revolucion de 1789 en Parizo. Post reveno en Rusion li verkis kaj publikis libron “Notoj de rusa vojaĝanto”. Ĝi tre plaĉis al legantoj kaj li tuj iĝis fame konata enlande. Imperiestro Aleksandro la 1-a la 31-an de oktobro 1803 nomumis Nikolaj Karamzin la unuan oficialan historiografiiston de Rusia Imperio.
En 1816 aperis la unuaj ok volumoj en tri miloj da ekzempleroj. Dum unu monato ili estis disvenditaj. Poste aperis sekvaj tri volumoj. La lasta dekdua volumo estis eldonita jam post morto de la verkisto en 1826. Li sukcesis priskribi historion de Rusio ekde ĝia komenco ĝis t.n. “Malklara tempo” okazinta komence de la 17-a jarcento.
Kvankam laboro pri “Historio de la Rusia Ŝtato” deprenis multan lian tempon, sed Karamzin sukcesis verki tiam kelkajn elstarajn librojn, kiujn oni legas kun plezuro ĝin nun:
- Kompatinda Liza
- Sierra-Morena
- Marfa la posadnikedzino kaj la konkero de Novgorod (pri la ĉefrolulino vidu Marfa Boreckaja)
- Kavaliro de nia tempo k.a.
Ankaŭ tiam Karamzin multe tradukis. Unu el liaj gravaj laboroj estas traduko de dramo Ŝakuntala aparteninta al la klasika sanskrita literaturo, kiun verkis hindo Kalidaso.
Socia agado
[redakti | redakti fonton]
Kiel akademiano de Sankt-Peterburga Akademio, al kiu li membriĝis en 1818, Karamzin multe propagandis reformon de la rusa lingvo, por eviti vaste uzatan malnovan Slavonon. Danke al li aperis kelkaj neologismoj, kiuj nuntempe aspektas kiel kutimaj rusaj vortoj.
Karamzin komencis enigi la rusan literon “Ё” (Jo) en siajn verkojn, kio estis tute neordinara paŝo en tiama literatura medio. Disputoj pri neceso de ĝia uzado daŭras en Rusio ĝis nun.
Familio
[redakti | redakti fonton]
La unua edzino de Karamzin estis Protasova Elizaveta Ivanovna mortinta en 1802. La geedzoj havis filinon Sofia (1802 - 1856).
La dua edzino Kolivanova Katerina Andreevna (1780 - 1851) naskis kvin infanojn: Katerina (1806 – 1867), Andrej (1814 -1854), Aleksandr (1815 -1888), Vladimir (1819 -1879), Elizaveta (1821 – 1891).
Morto
[redakti | redakti fonton]Nikolaj Miĥajlovis tre malgajis pri morto de imperiestro Aleksandro la 1-a, kiu okazis en Taganrogo en 1825. Ili estis interkonatoj dum pli ol dudek jaroj kaj Karamzin longtempe loĝis en la cara palaco. Li ankaŭ observis gravan eventon okazintan la 14-an de decembro 1825 en Sankt-Peterburgo, t.n. Decembrista revolucio. Ĉi-tago estis tre malvarma kaj venta vintra tago. Tiam li forte malvarmumis, kio provokis lian pneŭmonion. Ĝi rezultigis lian morton okazintan la 3-an de junio 1826. Nikolaj Karamzin estis sepultita en la Tiĥvina Tombejo de la Monaĥejo Aleksandro Nevski en Sankt-Peterburgo.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Tomboj de geedzoj Karamzin ruse
- Genealogio de Karamzin Arkivigite je 2012-01-19 per la retarkivo Wayback Machine ruse
- Biografio[rompita ligilo] germane
- Biografio angle
- Animacia filmo Kompatinda Liza (1978) laŭ la novelo de Karamzin esperante