Patrologia Graeca Vol. 006

I
! 3 R
, m I
PATROLOGIyE
CURSUS COMPLETUS,
SEIJ
BIBLIOTBECA U N I V E R S A L I S , I N T E G R A , UNIFORMIS, C O M M O D A , OECONOMICA
01ΜΙΜ SS. PATRII, DOCTORII, SCRIPTORIMOH ECCLESIASTICORIM,

SIYE L A T I N O R U M , 8IVE GRJECORTJM,
QUl AB MVO APOSTOLICO AD JETATEM INNOCBNTIl III (ANN. 1 2 1 6 ) PRO LATINIS

ET AD PHOTll TEMPOBA (ANN. 8 6 5 ) PRO GRMCIS FLORUERUNT :
REGUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QILE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
EGGLESliE SiGCULA E T AMPLIUS,
' JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CtJMQUE NONNULLIS CODICIBUS IIANUSCRlPTlS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA \
DISSERTATIONIBUS, C O m E N T A R H S , YARHSQUE LECTlONIBUS CONTINENTER I L L U S T R A T A ;
OMXIBUS OPERIB6S POST AMPLISSIMAS EDITIONES QVM TRIBUS NOVISSIMIS S.CCUL1S DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS A U C T A ;
lNDlCIBUS PARTICULARIBLS ANALYT1CI8, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS ΜΟΜΕΝΤ1
SUBSEQUENTIBUS, DONATA *,
CAPITULIS UCTRA 1PSUM TEXTUM R I T E DISPOSITIS, N E C N O N E T T I T U L I S SINGCLARUM PAGlNARUM MARGINBM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAHQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPEBJBCS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, A U Q U A Y E R O AUCTORITATE 1N ORDINE A D TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBDS, AMPLIFICATA;
D V C E K T I S E T AMPLIUS INDlCIBES LOCUPLETATAJ SED PR/ESERTIM DUOBUS 1UMENSI9 E T GENERALIBUS , ALTERO
8C1LICET R E R U M , OUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE P A T E R , V E R U » ΕΤ1ΑΜ UNUSQUISQUE
P A T R U M , ARSQCE C L L A EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ;
A L T E R O SGRIPTUR4) SACKJE, E X Q V O L E C T O R I COMPERIRE S I T OBVIUM Q U I N A M PATRES E T
IH QUIBGS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S C R I P T U R J E YERSUS,
Α PRIMO GENESEOS U S Q U E A D NOYISSMUM APOCALYPSIS, COUMENTATl S I N T .
E t t l T I O ACCURATISSIMA, C J E T E R I S Q U E OMNIBUS FACILE AJSTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM N I T I M T A S ,
CHARTÊ QUALITAS, INTEGRITAS T E X T U S , PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUII RECUSORUU TUM Y A R I E T A S
TUM NUIIERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE I N T O T O P A T R O L O G I J E DECUR8U CONSTANTER
S I M I L I S , P R E T H EIIGUITAS, P R J E S E R T I M Q U E 18ΤΑ COLLECTIO, UNA, METHODICA E T CHRONOLOGICA,
SEXCEKTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIHUM AUTEM NOSTRA B l B U O T H E C A , E X OPERIBUS E T M S S . A D OMNES J E T A T E S ,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORDM.
SERIES GRjBCA
1N QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRlPTORESQUE ECCLESliE GRJEIJE
Α S. B A R I N A B A AD PHOTIUM,
A C C U R Α Ν Τ Ε J.-P. MIGNE,
Blbllothecee C l e r l anlvereee,
CUBSfJUM C O M P L E T O R U M ΙΤΊ SINGULOS SCIENTIJE ECCLESIASTICJE R A M O S EDITORE.
F A Y B O L O G I A , A D 1NSTAR IPSIUS E C C L E S L E , 1N DUAS PARTES DIVIDITUR, A L I A NEHPE LATINA, ALIA G R J E C O - L A T I N A J LATINA,

J A M IICTEGRE E X A R A T A , M G I N T I E T DUCENTJS VOLUMINIBUS MOLE SUA STAT, CENTUMQUE E T *»1LLE FRANCIS ΥΕΝ1Τ. G B J E C A
BCPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA E S T . PRIOR GR.€CLM TEXTUM CLM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR, E T
FORSAN CEOTI3M VOLUMINUM EXCEDET NUMERUM. POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHlBET IDEOQUE 1N-
T R A QUUCQUAGINTA CIRCITER YOLUMINA RETINEBITUR. UNUMQtODQUE YOLUMEN GRiECO-LAT1NUM OCTO, UNUMQUODQUE
M E R E L A T I X L l l QOIKQUE PRJLNCIS SOLUMMODO EMITUR '. UTROBIQUE VERO, UT P R E T H HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR,
COLLECTIONEMINTEGRAM S I Y E G R J E C A M SIVE LATINAM COMPARET NECESSE ERIT ; SECUS E M M , CUJUSQUE VOLUMINIS A M -
PLITUDIEIEM NEGMON E T DIFFICULTATE8 YARIA PRETIA iEQUABCJNT.
PATROLOGIJE GRMCJE TOMUS VI.
S. JUSTHOJS PHILOSOPHUS ET MARTYR, TATIANUS S. JLSTINI DISCIPULUS, ATHENAGORAS ATHE-

NIENSIS, PHILOSOPHUS CHRISTIANUS, S. THEOPHILUS ANTIOCHENUS
EPISCOPUS, HERMIAS.
EXCUDEBATUR E T VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOBEM,

IN VIA DICTA &AMSQ1SE, PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORUM VULGO FENFER Ν0Μ1ΝΑΤΑΜ
SBU P E T I T - M O N T R O U G S .
1857
SMCVLUM 11.
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΜΑΡΤΤΡΟΣ
ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ.
S. Ρ. Ν. JUSTINI
PHILOSOΡ.3Ι ΕΤ MARTYRIS , ,,· •
OPERA QUJE EXSTANT ΟΜΝΪΑ,

NBCIfOIf
ΤΑΤ1ΑΝΙ, HERMIM, ATBENAGORM ΕΤ S. TBEOPHILI QVM SUPERSUNT;
V3M M S S . CODICIBUS COLLATA, AG NOYI8 IlfTERPRETATIONIBUS , NOTIS , ADMONITIONIBUS RT

PRJSFATIONB ILLU8TRATA
OPERA E T STUDIO
D . P R U D E N T I I H U L R A N I
PIISBYTEBJ R MOKACU Β C0NGRIGAT10HE 8. MAUBl.
ICCEDUNT AD CALCEM LIBRI JOANNIS HENRICI NOLTB CONJECTURE ET BMENDATIONES IN

OMNES HUJUS VOLUMINIS SCRIPTOREZ, BT VARIJR CODICUM AB 1PS0 DENUO
COLLATORUM LECTIONES ; QUI ET SCHOLIA IN JUSTtNUM MAIIHAH
PARTEM INEDITA, IN TATIANUM BMBNDATWS, IS ATHB-
NAGORAM NUNC PRIMUM EDENDA CVRAflT;
A C C D R A N T E E T R E C O G N O S C E N T E J.-P. M I G N E ,
BIBLIOTHBGA CLEBl UNIVEBtJG
8IYB
GUftSUUM COMPLBTORUM III 8IN6ULO8 8CIBNTIA BCCLB8IA8T1CJl RΑ1108 BDITORB.
— ^ —
TOMUS UNICUS.
— — ^ ^ e ^ —
VBHIT 15 FRANC18 GALUCI8.
E X C D D E B A T D R E T V E N I T APUD J.-P- MIGNE E D I T Q B E M ,

Ti VIA W C T A WAMBOISE, PROPE PORTAM L U T E T L E PARISIORUM VULGO FENFER Ν0Μ1ΝΛΤΑΗ,
8EU PETIT-MONTROUGE.
1857
ELENCHUS
AUCTORUH ΕΤ OPEHUM QUI l H HOO ΤΟΜΟ V I OONTINEHTUH.
S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET MARTYR.
Oratio ad Graecos coL 227

Cohortatio ad Gracos 2M
De monarcbia 311
Apologia prima pro Cbristiani» 327
Apologia secunda 441
Dialoguscum Trjphone Judeeo 471
TATIANUS S, JUSTINI DISCIPULUS.
Oratio adversus Gracos 803
ATHENAGORAS ATHENIENSIS, PHILOSOPHUS CHRISTIANUS.
Legatio pro Christiaois 890

De resut rectione mortuorum 974.
S. THEOPHILUS ANTIOCHENUS EPISCOPUS.
Libri tres ad Α utolycum 1023
HERMIAS PHILOSOPHU&.
Irrisio gentilium philosophorura. 1176

APPENDIX ad S. Justinum, Tatianum el Theophilum. 1181
Joannis Henrici Nolte conjecturoe et emendationcs in omnes hujus voluminis scriptores.
£ x Tvjng M I G N E , au Pelit-Monlrouge.
PILEFATIO
1N Q U A
DE S U K I U O M M J S ETHTIONIBUS, D E S. JUSTINI E T ALIORUM RELIGIONIS DEFENSORCM

D O C T R I N A , EORUMQUE GESTIS A C SCRIPTIS DISSERITUR.
P n n e r o p e r a m i n b i s scriptoribue i n t e r p r e U n d i s n a v a l a m , aut i n e o r u m c o n t r x l u Y a r i i s o b s e m i i o n i -
bos i l l u s t r a n d o , p l u r i m a supersunt consulto i n hanc prsefalionera r e j e c l a . Poslulat enim insliluii mei
reiio, v t et de s o p e r i o r i b u s editionibus a l i q u i d d i c a m , et a u i d i n h a c n o v a conaius s i m , e d i s s e r a m . S e -
q lilnr alia res l o n g e majoris m o m e n l i , h o r u m r e l i g i o n i s defensorum ac p r a c i p u e S. Juslini doclrina,
quara q n i d e m u b i o b s c u r a e i difficullatibus o b s l r u c t a e s t , i l l u s t r a r e et e x p l i c a r e ; u b i perperam oppu-
g m t a , defendere c o n a b o r . Neque e l i a m i n eo genere, quod et a n i i q u i t a t i s i n v e s i i g a t i o n e s i m i s s i m u m
e i i , et ad i p s o r u m d o g m a t u m defensionem p e r u t i l e , l a b o r i p a r c e n d u m d u x i , i d est i n rebus gestis e l scriptis
J o s i i n i , T a t i a n i , Athenagorae e l T h e o p l i i l i expendendis et dijudicandis. E r i t i l a q u e hujus praefationis pars
criplex : I n priroa de s u p e r i o r i b u s b o r u m s c r i p i o r u r a e d i l l o n i b u e , et de h a c o m o i u m novissiraa disseram ;
in secanda de nonnullis Jusiini aique e t i a m T a t i a n i e l A i h e n a g o r a et T h e o p h i l i sententiie; i o tertia
de e o r a m r e b o s geeiis 6 t s c r i p i i s .
PARS PRIMA.
De superioribus editionibus operam S. Justini martyris, Tatiani, Athenagorae, Theopbili
Antiocheni ei Hermi®.
CAPUT PRIMUM. Α ne$ GrcBcorum ad Christianos. Teelatur doclisaimus

De editionibus Gr&cis opervm S . Justini variuque F a b r i c i u s u i r a m q u e Apologiam G r a c e j a m p r i d e m
interpretibut. Romae editam fuisse a Z a n n e r o i n 8 , c u m G r e g o r i i
P r o d i e r a i Loletiae Graece e t L a t i n e , a n n o i 5 3 9 , e x Tbaumaturgi, Athanasii, Basilii, Gregorii Naxiati-
o S c i n a G a i l l a r d i , Cohortatio S. Justini ad Grcecos, zeoi et G b r y s o s t o m i n o n n u l l i s , c u r a n t e H i e r o n .
aed o m j i i a S . m a r t y r i s opera Graece p r i m u s edidit Bunello, S . J .
R o b e r t a s Stephanus anno 1 5 5 1 , R e g i i s i y p i s , c u m l a - C u m J u s t i n i o p e r u m u i i l i t a s Graece nescientibus
l e e l e m b u n c i h e s a a r u m e B i b l i o i h e c a R e g i a eruisset. c l a u s a e s s e t , e r u d i l o r u m n o n n u l l i L a l i n i s eum l i t i e r i s
A e e u r a U T i r i c e l e b e r r i m i d i l i g e n t i a , quae l o t o p e r i - iliustrare aggressi s u n t . Q u a quidem i n palaestra p r i -
bos n o b i t i u i a est, eamdem i n b a c editione l a o d e m mus enituit v i r G r a c i s L a i i n i e q u e titteris i n s l r u c t u j
m e r a i i . S e d , u t fieri n o n polest u t oinnem prorsus J o a c b i m u s P e r i o n i u s , Cormoeriacensis monasterii,
maculam humana natura caveat, nonnutla, q u a n - o r d i n i s S . B e n e d . monachus e i iheologiae d o c l o r .
qnam perraro, aliter a c i n c o d i c e m s . exstabant, P r o d i i t i l l i u s opus anno 1554 j n folio apud Jacobum
| * r i i n > imprudens e x c o s i t , p a r l i m de i n d u s t r i a ut D u p u i s . P r a e m i t l i l u r Latinae i u l e r p r e t a i i o n i b r e v i s
seotaotjaai l e o i r e t , quaeipsi d u r i o r v i d e b a l u r . Q u i i i - J u s l i n i Y i t a ex ipsius operibus c o l l e c l a . Post s i n g u -
e t i a m , qnod quidem incuriae tribuetidum, brevem Β las pertraclationee notae apponuntur a d contextuin
q u a m d a m adverstis gentiles p e r t r a c l a l i o n e m , seo po- i l l u s t r a n d u m » Deceptus P e r i o n i u s p r i m i s Expotitio-
tius o b s e r f a i i o i m m complexionem, semel p o s l C o n - nis ftdei v e r b i s , quibos testaiur Peeudo-Jusiiniis
fulatiouem ArUtotelis dogmatum salis accurate, i t e - saiis m u l t i s se c o n l r a Judaaos atque genliles diase-
ra post Qu4Bttione$ ad orlhodoxos non sine lacuna ruisse, praemiilenda h u i c fidei Expositioni p u U Y i t ,
et p t u r i b a s mendie e d i d i u Dialogum, duas Apologias, Cohorlatiomm e i Libel-
Opera J o s i i n i a R o b . S i e p h a n o sine maleriae d e - lum de monarckid; deinde post Expositionem fidei 9
l e e i u , sine genuinorum e l s p u r i o r o m d i s c r i m i n e , ut sive reciae confessionis, locum concessid Epistolct

i o c o d i c c m s . invenerat, h u n c i n lnodum disposila : ad Zenam et Strenum, v a r i i s Quosttiombtu a c d e -
Episiula ad Zenam el Serenum, Cohortatio ad Grce- m u m AristotelU dogmatum Confutationi. Sciebat l a -
res, Dialogns cuin Tryphone Judoro, Apologia pro m c n P e r i o n i u s , idque ipse observat i n p r i m a n o t a -
CkriUianU ad unatum, Apologia ad Antoninum, Dt tione ad Expositionem fidei, Justinum ante i n g e n -
Dei wuH%arekia % dogmatum Ules, quam i n iudaeoe stylura acuisse. S e d tameu
nonnullorum Arittotelit
Confutaiio, Quaitiones ChrUtianorum ad Gracos, euraordinera eequendum d u x i t , q u e m a sancto niar-
Qmtntione* ef re*pon$ione$ ad orthodoxo$ Quceslio- l y r e i n d i c a i u m putabat.
f
PATROL. G H . V I . t
255238
il S. JUSTINUS P h ^ O S O P H U S E T M A R T Y R . 12
Perionii inlerpretatio magis etegans quam accu- Α Paulo ante dixerat: Majores noitri, Platoniea di«-
rata, u l eruditorura nonnulli D O I I sine aculeis in in- ciplina plane repudiata,Ari$tolclicam in hae prin-
terpretem noiarunt. Sed indulgentia utendum vide- cipe omnium aeademia et comprobaverunt tpsi, et α
tur in eum, qui neminem habens, qoem seqaeretur, tuit probari retinerique voluerutU. Itaque Juslini
aliis in hac periculosa alea praeivil. amore et etudio non adeo efleriur, u l victum ab eo
Staluerat fprimo Perionius, quemadmodum ipse Arislotelem palel. Quinttiam hoc vere po$*um dice-
narratin Admonilione ad leclorem, non omnes J u - re, inquii, ArUtoteltot, ή velint (quoniam tuis tan-
stini libros simul edere, sed brevibus paginis alios ttftn ralionibui alque principiis eum Jmtinut hoc ioeo
aliis temporibus, pro eo ordine quem illis aestgnan- rtfellit, neque enim alieni α religione nostra hominei
dtim judicabaL Sed consilium muiavit, acomnia tcriptorum dmnorum tetlimonm urgeri pouuni), fa-
Justini opera ono et eodem volumine comprebendit, eile poue ad ea quce conlra eum, tublata religiont
$
sic tamcn ut non defraudaret illusires viros, quo- nottra, talerevult, retpondere: cum praseriim nuila
rum se nomini aliquos S. martyris libros dedicatu- $i{ adeo debilis maleque imUUtla di$eiplina . cujut t
rum proraiserat. Rinc Diahgus nancupatur Olhoni homines principis sui deereta defendere non possint.
Casialonio cardinali, in quo quidem laudat iheologiae Anno sequenti, id est 1555, prodiil Basile», ac
, — -» ο— β » - r 7
—
0
in amplissimo dignilalis grado studium; qutppe qui iterum Parisiis excusa est anno 1575 alia inierpre-
sibi hujus scientiae cognitionem, posteaquam ex tatio, adornaia a Sigisnwndo Gelenio, qui cum i n
humanitatis studiis mirificos fructus Nicolao Beraldo ipso curso mortuas interruptum opus reliquissei,
erudititsimo eloquenli$$imoque prceceptore usut ce- absoWendum suscepit vir quidam Graece el Laiir.e
pittet, mn tolum jucundam et ulilem, sed eliam ne- peiilus q u i , u l testalur Nicolaos episcopus in Ad-
cestariam per omne vitce tempus esse duxitset. Saiis moniiione ad lectorem non $olum libros pottremos
9
apte describit Perionius, quis tum esset rei littera- fecit Latinot, sed multos etiam locos in prioribus,
riae siatus, cum velerum librorum et ioveniendoram ubi carmina ex aucloribus fuerant altegala, qum Ge-
et in publicam lucem edeodorum studia ferverent, lenius ne sua inlerpretationis cursum moraretur 9
praecipue ex quoFranciscus I, qui mirum in modum tr*ntilierat... supplevii, sensu tamen magls quam
elaboravit ut ex Grcecia atque Judcea, ut a i l Perio- ctrmine , eiiamti poeta sit eximius, exhibilo... er*
nius, magna librorum Graeorum atque Hebraicorum celtens etiam multi» atiit Dei donU, tnaxime autem
multiiudo comportaretur, tnultos non Gallos modo, reniluendis utriutque lingum scnptorum depravatio-
sed etiam ltalos atque Bispanos et Gertnanos pul- nifbus : de quo tanlo parcius loquar, quantoid notius
cberrimo exemplo inciiaverat. ^ ett pluribus.
Utraque Apoiogia Joanni Burgio Olivelani in B i - Extreroi l i b r i , qui erudito viro ad interpreian-
tarigibus coenobii abbali nuncupata, quem dudum duin relicti s u n l , videnlur esse Amiou dogmau
Perioniug io amicitiara ascitum, non desinebat et ad Confutath, Qu&tlione* ad orlhodox. alque ali»
retinendam perpeluandamque studiorum rationem et Chri$tianorum ad Grweos el Grcecorum ad Christia-
ad munus pt<tfeciur<B ex sua dignitate et ex suorum nos QwBilionei. Haec enim accuralius, quam tclel
utilitate exuquendum incitare. Gelenius, fuere reddita, Dignum eral erudiii viri
Gohortaiio ad Gracot e l Liber de monarchia eub nomen, quod posleris prodereiur : sed forie a l i -
Francisci Boheri episcopi Macloviensis noroine ap- brario praelermissum, ut illius modesiiae parcereu
parent, cui Perionius ejusque avunculo Dionysio In hac ediiione relinelur operum ordo quem Ro-
Briconeto abbali Cormoeriacensi ei epiecopo Maclo- berlus Slephauus observaveral. lu ediiione Pari-
viensi plurimum debebat. Nara cum Perionio beni- sieosi, q u * anno 1575 prodiii, adjuucta estS. Hip-
gmtaiem auam claudere vellenl qui ei Hlleris Lute- polyti oraiio de consumuiationemundielAntichristo,
liae operam danii omnia suppeditaverant, ubi id et secundo Adventu Donoini Jesu Gbrisli ex ioier-
coinperit Briconetus, suis illum opibus fovil, eum- pretatione Joannis P i c i .
que moriens Francisco Bohero, cujus non mious D JoannesLangus Silesius tertiam inlerpretationem
prolixa fuii beneficeutia, commendavit. anuo 1565 in lucem emisit Basileae, addilis com-
* Curo ExpotUionem fidei genuinum esse Justint fe- mentariis. Opus absolverat aniequam Perionii et
ium existimaret Perionius, nec labis Nestorianae Gelenii elucubraliones io ejus manus venirent;
roaculas quibus hoc opus inustura est, auimadver-
9
sed, iis perleclis, lestalur non modo operae suae non
lisset, non pulavit se ullum librum, qui majores ee poenituiase, sed eliam animos accessisse, ut eam
prattantioresque res contineret, po$*e miuere Carolo hominum judiciis libenlius commiueret. Sua iilum
Lotharingo cardinali, adjunxiique Epistoiam ad Ze- spes non fefellit; uam ejus inierpreiatio aliis anie-
nam el Serenum, et quinque Quoestione* Chrisiiano- pooilur; sed tamen eisi nou lam licenter rnierpre-
rmm ad Grcecos. Reliqu* Qucestionet Francisco Tur- tatur quam Gelenius, nec U m saepe labilur quam
nonio cardinali inscribunlur. Supereral Arinolelis Perionius, suis umen erralis uon carel, quorum
Confutatio : banc in nomine Pbiliberti Baboi epi- nonnuila effugissel, si Perionii et Gelenii inler-
acopi Engolismensis edidit, salisque ingenue limo- preiationes cum sua ditigeoier coiUulisset; ut
rem suum fatelur, ne hujus libri leclione alii α le- omiuam illain imiundo utroque clariorem saepe e i
gena* Amtottlt magis quam Platone deurreantur. eleganiiorem fieri poiuisse. Langi ioierpreiationi
43 D. MARANl PRJSFATIO. — P A R S i .
bonor habitas fnit i n edfcioiribas, quae po9tea prod- Α addidit,\et juxla quorumdam Neotericorum doclorum
excepta tamen Bibliotbeca Patrum Colo- docirinam , qui ab eo nominali non ita pridem de-
«ni 4618, i n qaam recepta iuit interpreta- ceuerunU Non enim , ut opinor, aliter, sicut dixi,
lio Perionii. illis saihfacere potuil. Nec dubiio quin prineeps t«,
Langi opus cototderatili mihi mirari subrii ho- qua €4t prudentia proedilut, de $uo ipsiu* consilio,
mints senienliam de coolroversiis, quae lum magno si per sedUiosornm hominum importunitatem licuis-
aesto fervebant. In epislola ouncupaloria ad Maxi- setj pro novellis tcriptoribus antiquos Palre$ Grceco$
f
niliaDum Bohemise regem loget exorlas ab annis et Latine$ fuerii reposilurus.

plns minuB quadraginta in Gerntaaia et aliis locis In disponendis S. Justini operibus materiam se-
dissensiones. A t eo consensu, qoi hie de rebus an- culus est, ac Justinum in Ires loinos divisit, quo-
lea Tigcbat nec vigere inter calbolicos desiil, roi- rum primo conlinenlur Cohortatio, Liber de monar*
nime moYetur. Sanclos Palres plnrimi facere vt- chia, duae Apolcg%<B\ quibus adjtingitur Athena-
delar, eontendiique eoraro , tanquam Ecclesia tu- qorw Legatio, denique Arittoteiit dogmatum Con-
urnaruMf magnam in ea ene debere auct§ritalem fuiatio cuoi Appendice, ut apud |Rcbertum Sle-
90* privatim tantum apud un§ulo$, verum etiam pu- pbanum, et Quce$tione$ Chrutianorum ad Grwcos.
blice in conveniibu$ sacns et eonciliit apud moriales Β Tomum secuudum implet Dialogus cum Tryphone,
umer$o$ quibut nomine et gloria CkrUti st salule
9
(ertium ExpoMo fidri, Epistola ad Zenam et Sere-
prtpria nihil est prius et aniiquhis. num, Qucestwne* ei ResponsioMt ad orthodoxos
At ille sanclorum Patrum Iaudator qaam male cum QutBtlionibus Gretcorum ad Chritiianos.
snis ipse s u t principiis et praceptis obseqaitur 1
Ante hos inierpreiea Joannes Picus Miranduln-
Nans dam commentalur insignem Juslini locum nus Cohorlationem ad Gracot Latine reddiderai;
Aptl. 4, iram. 65,ubi S. martyr tam diserte et con- quae interprelalio inter ejus opera edila est Argen-
sumer asseverat panem ct vinum fieri corpus ei torati auno 1507, et Basil. 1528, in fol., in Jo. S i -
sangutnem Ghristi, qnam ipsum Verbum hominem chardi Antidolo contra hcereses, et io Micropresbv-
esse facuiro ; quid huic testimonio opponit Langiis? lico 1550, el (Jrihodoxographo 1551, 4569, aique
U I H I S iiii pro omoibus Patribus esl Valentinos Cra- ilerum inier Jo. Fraucisci Pici opera Basil. 1601,
toldus, presbyier Vratislaviensis, quem in Graecis in fol.; Refuialionem Artitoteli$ dogmatum vertit
Ktteris praeceptorem haboerat. Hoc monsiraiore et Laiine Guiilelmus Posiellus, Parisiis ann. 1552,
magislro fretus, Chrisli verba, Hoe e$t corpui in 8°.
mc*jtt, hie est sanguis meus, p«r causam explicandi , Habuit eliam Justinus qui eura Gallica lingua i l -
et explanandi inverlere non dubitat buoc in xno- ' lusirarent. Opera omnia a Roberto Stephano ediia
doro: Corpus meum eat hoc, nempe panis et cibus Gallice reddidil Joannes de Maumont anno 1554,
spiritualit et vitus qui de caUo descendit; sangais alque hanc elucubrationera Monlucii Yalentix epi-
rocus esl boc, nempe potus $pirituaU$ vivificm et scopi h o r u i u susceptam et lypis Micbaelis Vaeco-
9
sani excusain , cardinali Lolbaringix nuncupaviu

Jusliuam pntalivam sic exagitat: Fides hujut- Haec interpretalio iierum excusa anno 1559 apud
wkodi, inquit, plurimum οΐήσει et όοχήσει, id esl eumdem. Eadem lingua Cohoriationem ad Grceco*
exiitimaiione et opinione concipitur, $ub$lanlia ca- anno 4580 Paris. Martinus Dupin; majorero Apo-
ren$ tl jusliiia putaliva nititur et consistit, kabilura
f
logiam Chanulus anno 4670; Epitfolam ad Dio-
ttiam (ut verendum e$t) conuntaneam sibi munera- gnetum Pans. anno 4725 P . Ie Gras Oratorii sa»
tionem putativam ei relributionem imaginariam. Et cerdos reddlderunt. Cum deliiuisset Ghanulus sul>
kominet olio perditi, qui in dubium vocant, an bene- nomine Peiri Fondet, iterura ba3C inlerpretatio
fvdts opus sil Chrittiano ad salutem, quid aliud excusa est anno 4686, sub vero inierpretis nomine.
mgunt. quam quod manifetto ostendunt, se in dispu- Germanice Cohortationem ad Grceco$ iltustravit
• imtumem ambiguam deducere Domxnica et apostolica D Gaspar Hedio anno 1530, cnm Hiuoria ecclesiastica
ΦταεηΙα (prophetica omiuo) luce clariora, ei de eo- Eusebii, Socralis, etc. Argentorati in fol.; Juslini,
TMM veniaie dubitare? Haec in eadem epislola le- Tertulliani el Hinucii Felicis pro Christiana reli-
gOtitnr. gione Apologia», Vincenliique Lirinensis Commoni-
Memorabilis est narrata a Lango seditionis ob torium, Anglice nuper verlit, ei protegomenis »c
lostificationis controversiam exorlae hisloria. Sub- noiis illustravit D. Reevius, Londini 4710« 8 ° ,
orta fuii proximit annit, inquit, p. 12, in quadam 2 vol.
Gtrmmnm ditione de juttificattine hominit $chela- C A P U T 11.
tfie* conienliOy qncs deinde in apertam discessionem
De editionibus S. Justini operum Grccco-Lalinxt.
iia evtsil, «l cleru$ ibi prope omnis α prinetpe de-
uAueret. Neque Ule ralione alia «tts* talisfacere po- Justini opera Graece et Latine edidit Fridericus
fvtl, quam ul publico propotilo edicto, quod primitus Sylburgics, cum Joannis Langi interpretatione •
mb ip$i$ Ecclesim sanctts fundamentis jactit decre- anno 4693, Heidelbergae apud Gommelin., addilis
lum fsif, tialueret, ut juxia senientiam apostoti duobus opcribus anr.o 1592 ab. Henrico Slephano
ΡΛΜΗ ju$iificalio doceritur. Vernm constimioni ei edilts, Oralione ad Graeos et Epistoia ad Diogne*
15 S. JLSTINUS PHILOSOPUUS E T M A R T Y R . 16
tum. Huic edilioni decus et preliom addidit S y l - i nam, de ulravi» tn vernaculas, quibus hanc cum
turgius cum indieibus copiosis , tum variis obser- doelorum incredibilem paucitaiem, tum semidoclo-
Tationibue, quas aut suo nomine, aul a Jo. Arcerio, rum et uiolorutn muititudinem prcecipue, ni fnllor,
Davide Hotscbelio, Hieronymo Vollio acceptas, aut debemus, capitalh hosli* sim, et hune ridieulum mo-
ex BUlit Observationibus sacri* depromplas appo- rem adjungendi libris Graeis Laiinat inlerpretaiio-
suit. Haec edilio semel et ileruin Parisiis anno nes, Grctcarum liiterarum labem et perniciem exsti-
1615 et 1636 recusa est, comprebensis eodem vo- fase $emper exinimaverim* Compendii bibiiopolm
luinine Athenagora, Tbeophilo Anliocheno, T a - ratiotum habui, cui etiam hoc conceui, ul unionem
liano et Hermia, nec non subjecta Juslini operibue in ixlrtmum Ubri non SMltetn ablegarem.
Lansselii Jcsuitae disserlalione adversus Casauboni Quomodo in emendanda Langi versione proces-
in Baronium Anitnadvemonet. Editio Coloniensis, serit, operse pretium esl ex ipso discere. Iη emen-
give Viiebergensia anni 1686, praeier ea quae P a -
t danda, inquil, Langi veriiwe Latinilaiii rationem
risiensibus continentur, babet Commentarios Chri- nullam habui, quippe quam nihil niti una litura
siiani Korlbolti in Baronium, Albenagoram, Tbeo* emendare poierat; neque ip$am senteniiam meit pon»
philum ei Talianum. deribtu, quod el iptum*non minom laboris fuistet P
Non coramiserunt erndili Angli, u i ad Juslinura haud tcio an etiam majoris, quam novam venionem
illuslrandam nihil operse et gludii contuligse vide- facere* sed quadam populari trutina levilerque et
renlur. Noviuime, inquit Fabricius, tom. V , p. 61, remisie, ul invitut el humilem operam wgre dewrans,
tir doctut Thomas Creeeh, cui Lucretius multum examinavi.
debel, novte Junim ediiioni manum admovit Oxonice. A d calcero apposilae adnolationes nonnullae Pear-
Sed mox miser ipte deptorandi sibi fati auclor, sonii ex biblioiheca regia Cabiabrigien&i eruiae,
eiiam ea quce affecla habuit, voluit aboleri. quas doctus eduor non magni facit. Sequuniur
Joannes Erneslus Grabe edidil Oxoniac anno!700 nolae Davisii in Apologiam 1, quas ab boc doclis-
majorem Apologiam in 8°, cum Lalina Joannis Lnngi eimo viro perbumaniter missas C l . Tbirtbius luce
versione quamplurimis in locis correcta, subjuncii* publica donavii, ut et grali animi sui e l erudilionis
emendalionibus ct nolit variorum, pluribusque novis Davisii monumenlum essenl. lndices reruui e l ver-
additi$, annexit insttper ad calcem adnotaliombus borum debeniur Sylburgio. l n epistola nuocupaio-
Langi et Kortholii, pramista vero Langi prcefatione, ria, quae nobUiaimo tnro Guillelmo domino Craten
qua summam hujus Apologice enarravit. Eadera in inscripla pra?falionis locum ac modum sorlilur,
urbe ac euradein in modum prodiere anno 1703, docius editor sanciorum Pairum lectionis palroci-
(
Oraiio ulraque adversus Graecos, cum Libro de monium suscipil, ac de crilicae ulilitale et difficullate
narehia et roinore Apologia, cum noiis Roberti et disserii, tum de Jusiino judicium euum ioterpooil,
flenrici Siepbanorum, Grabii et aliorum. Subjunct» ac demum opera suae raiionem explanat.
ad calcem adnotationes Langi et Koribolii. Laug Non molli brachio vellicat eos, quibus sordent
hujus laboris debita H . Huichioo. Gum superesset antiqui Patres. Est aulem, inquit, aliud hominum
Dialogut, in eo illustrando Sarouel Jebb eadem via genus, qui quanquam cum wdociis dispulure non
f
et ratione verealue e s l , q u a Grabius et Hutchinus *oleo paueistamen redarguendi $unl. Hisi iheologiutu
t
in praediciis operibue, nisi quod paucissimas nolas nesciunt, nihil sciunt, inque id Uudium sedulo $ibi
apposuil, easque ex Syiburgio fere semper desum- inoumbere videntur : ud lanun anliquos Patre$ t
pias. Prodiilopus pariier in 8* Londini anno 1719. iive arrogantia, seu id quod dieunt, nvera untiunt,
Prodiere Londini Graece et Laiine anno 1 7 Μ gua leelione indignos habent. Nimirum boni iheologi
Juslini phtlotophi et mariyris Apologice dxue et Dia- e$$e Scriplura sola niti contendunt, eam el quidquid
logus cum Trtjphone Judoeo cum notis et emendatio* noslra scire intersit, el quidquid ad inteUigeniiatn
nibus Styani ThirlbiL Erudili viri observationes in sui opus i i i , coniinere : qui tecus sentiunt, eot korri
explicanda aniiquitaie, in contextu emendando, at- ] bile convilium $criptori ejus Deo facere, eoque Ρ α - ·
que etiam in conferendis Scriptunejocis cum edi- irtim nullum u$um e$*e po$te, neque uiiam auctori-
lionibus Bibliorum et Palribus versantur. Ad ingt- latem antiquUutis, neque vetustitsimo* Scripturm
gneni de angelig tocum, de quo agemug in gecunda inlerpretes anleferendos esse recemisiimis, Quod de
praefationis pane, admonel sibi Uaiutum esse in hoc perspicuitaie Seripiuras dicunt, primo perridiculum
opere €ontrover$ia$ iheologicas non aitingere. Mu8- et abturdum est; deindt cuju* criminU adversarioi
quam videtur ab hoc consilio diacedere. inepUreo$ agunt, eliam itnpium. Absurdum e$t quodf
NnJIut dubilo quin laudem et approbationem vir omnet sentiunt non I I M penpicuum, id omnibus est$
rgregie iftslruclug Graecis Latinisque litteris mc- perspicuum probare conan. Impium eU quod faclum
t
ruibset, si novam adornassct inierpretationem; sed non es$e manifestum <tl, id Dtum «vl fecisse, aul rebus
cur ab hoc labore refugerit, big se usoio ralionibue humanis non saii$ contuluitse *ffirmare. Neinini ve-
dectarat. Tantum abfuil, i n q u i l , ul novam mihi riiatem amami non placebit boc de hominibus supra
veriionem eonficiendam esse putarem, ut propius capui abaurdia judiciam.
nihil factum sit, quam ut nullam ederem : quippt Qaain ardua res sii et diSkilis criiica, hac inier
qui el omnibus ver$ionibu$ de Grccca lingua in l a f i - alias raiiooe demoostrat. Quid enim, ioquil, aliud
«7 D. ΜARANI PRJEFATIO. — P A R 5 I. 48
cmsc etse pclett, cur in tanta muUUudini emenda- Α ln epislola nuACupatoria, quae Willeimi episcopi
Μ Π Ι Μ , no* lantum apud n o i , retiquosque populos Wigornisnsis el regii eleemoaynarii nomen prae-
oqwiloMaret, qnot iniquut iol, ille verut Phcebus, que feri, declarat eruditus editor bujus laborig susci-
agiiantg calescunl ingenia, niti limit ex longinquo piendi hanc sibi occaslonem et causam e x s i i i i s s e ,
M « respicit, terum etiam apud vividos illot ingenio- quod cum ferverent haud ita pridem in Anglia de
$osq*t Gallos, ommumque musarum vel populares, tummis fidei capitibui controvema, ac omnet athex-
•ef ticinot, dhrinm $olerti<B hominei, Ilalos, vix $in- $mi machinas in hoc conversa$ videret, ut $ub *pe~
fiJti (Ftatibut tre$ aliqui aut quatuor rem feliciter cie naturali» uligionis excolendce paganismo νια $ter-
geturint, nisi ni quadam incredibilis magnitudo neretur; Taiiani Orationem ad reprimendos ira-
ae difcultat f H s c ea mente a me non referuntur, pietatis progreesus atilem fore sperasset, quippe
ut vel iis applaudam, qua* de popalaribus suis non qui luculentigsime demonstret religionem hanc
limide, vel ea ostentem , quae de Gallis honorifice omnein naturaiem quam dicimus, muellum quid-
•tatnit, sed ut ex bis eliam qaisqae pergpfeiat, dam e$$e parumque admodum valere ad excoltn-
7
quan iogenoa et sincera sit eruditi r i r i ei sen- dum animum, moresque informandos, ni$i insuper
lieodi et quid sentiat dicenrfi liberus. iegis Chriniantw lumen accedat.
Β Atbenagoro Liber de returrectione mortuorvm
CAPUT III.'
ante Legationem si?e Apologiam prodiit. Hunc
Dt wariis edUionibm Tatiani, Athenagorm, Theophili eaim Latine reddidit Georgius Vaila, cu]ju8 inier-
el Hirmicp. pretalio Venetiis in fol. excusa'ctim aius variorum
Prfmt omniom Tatlani Orationis editionum debe- operibus, anno 4498. Multa eiiam ex hoc libro i n -
Cur Joanni Frisio, qui cum hujas Oratxonh exem- lerprelatus esl Marsilius Ficinus, q u » in secundo
p h r mannscriptum, ac variis ex alio codice leclio- illius operum lomo leguntar. Idem opus litteris L a -
»ibus inspersam Veneiiis ab Araoldo Arlenio Para- lints illugtravit Pelrus Nannias, ac primus Graecft
xylo aecepisset, hoc praesidio frelus Orationem •ulgavit cum sua interprelatione Paris. et Lovanii
Tatiani Tiguri Grace Yulgavil in folio anno 4546, anno 4544 in 4 · . Haec editio Grseco-Latiua repe-
apod Froscboveruro cum Anlonii Meligsa et Ma-
f
lita esi Basileae in folio anno 4550 in Micropresby-
x i n i sententiis ae Theophilo ad Aulolycam. A d tico, et inter Orthodoxographot anno 4555 in fol.
oram hojns editionis legantor cum Tarise ili» quas Latine Uotum idem opus ex Nannii interpretatione
dixi lecliones, tam eiiam breveg nonnulhe Gonradi refertur post Pliilonis Judaei opera Latine reddita a
Goraeri noue, quicom Frisius codicem suum com- ^ Gelenio Basil. 4552 in 8·.
roanicaYeral. Eodem anno ac eadem io urbe Con- In Legatione give Apologia tree interpreles elabo-
radas Gesneros velgaYil in folio Lalinam Taliani rarunt, Conradae Gesnerus, qui Graece ei Latine
cnm proiixis notis interprelationem, qaas poetea cum nolis hoc opus edidit in 8 · Tiguri anno 1557
eaepius recnsa in Bibliothecis P a t r a m , Paris. an. etBasileae anno 1558; Joannes Langng, qui inler
1575, 4589, 4610, Colon. 4618, Lugdun. 1677. opera Juaiini Laline a ge ediia in fol. Basileae an.
Graece et Latine prodiit Taiianus Basilese inter 4565 Apologiam Alheoagorae ob materiae simililu-
0rtko4oxogrepho$ anno 4555 et Parisiis in Auclua- dinem inseruil; lerlius denique Suffridus Petri,
rw BiMtotbecae Patrum an. 4624, coro Ducaei no- qui cum uberioribus nolis idem opus Latine red-
l i t , et poet opera Jasiini nartyrie in editionibue dilum vulgavii Coloniae i n 8 · an. 1567. Langi i n -
Parla. an. 4615 e i 4656, et Golon. seu poiius V i - lerpretaiio servau fuit in editione Basileensi: Suf-
lebergensi anno 4686, cui postremae editioai addila) frido honor babilus in edilionibus Lipsiensibus an-
Kortbolli nolse. ms 1684 et 1685· Caeteraa quas deinceps nume-
Sed has omnes editionae diligeniiae e l erudilionis rabirous inierpretationein Gesaeri relinuerunt.
lavdesvperal Oxonieiiais in 8 · anni 4700, quam Ulruraque opus, Legatio ei Liber de resurrectione
debeibas Willhelroo Worih arebidiacono Wigor- D mortuorum, Latioe edituro egl in Biblipthecis P a -
nieftsi. Is Conradi Ge&neri iiHerprelationem non- i m m , Lutetias annie 4575, 4589, 4609 ; Gotoniae
Mllie in loeis eroendavit, opus in cerla qnaedam 4618;Lugduni 1677 Graece et Laiine ciim nolis;
capita dtsiribuil, aliornm nolit adjunxil auag, ac Parisns in 8% ao. 4657, ab Henrico Stepbano quem
varia* leciiones e tribus excerpiag codicibus iuler knmerito auctor Htilorice general. tcriplorum *a~
coBlexinro e l nolas ordioe disposuii. crorum $t ecclesiasticorum novam interprelatio-
Ad calcem appogiUe GeorgH Bulli obeervationes nem adornagge existimavil: iiem Tiguri 4559 et
deCbritti divinHaie, Korlholii nolaa, et dUserulio 4560 fol. inier ibeologorum aliquot Graecorum ve-
dettni Nicolai le Nourri mouacbi Beoediclini. Se- terum orlbodoxorum scripla; in Auctuario Biblio-
qoimr llermiae opagcuium, quod cum Tatiano tbecai Pairum, Parisiig 4624, iiem post opera Ju-
Wortbus coDJDDgendaia d o x i l ; deinde indices ac stini 4615, 4636, 4686; Oxonii in42, cum brevibus
laBden erudita celeberrioii abbalis de Longuarue noiie Felli episcopi Oxoniensis 4682; Lipsiae in £ ·
difscrlalio, quam Worthus a Petro Hallixio post 4684, 4685, cum nolia Rechenbergii, qui interpre-
abgoknnm opus acceperat ea lege el coadilione, ul Utionem Suffridi relinuit.
emduos disserUliooi» aucior celareiur. Alia Oxoniae prodiit edilio anno 4706 in 3%
19 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T MARTYR. 20
tertf prsestantior, opera Edaardi Decbair, qui valei codiee collalus, additis eju$dem Galei, qui Theo-
r i a i leciiones ex uno codice Regiae bibliolhecae Pa- dorito juniorem etse Hermiam existimal, et Wiln.
rieiensis et nonnullis Anglicanis nactus, hoc prae- Worlhi notitad calcem Tatiani, Oxon. 4700, 8*.
eidio ad contexlura emendandum ueus est, inier- CAPUT IV.
pretationea Gesneri et Naonii pluribus loete emen- Paueis exponitur quid in hac nova editione tenta-
davit, notasque eruditas adjunxii, et ad calcera tum iit.
«bservationes Suffridi, L a n g i , Korlbolii e l Re- Non longa oratiane teclores tenebo, ut eis labo-
< henbergii,et nonnulla ex Baronio, Halloixio, Dod- ris mei paiionem expooam, qui quidein erudilorum
wello et Bullo excerpta apposuit. judicio commissus, non tam a roe laudandus ae
Nun defuere qui Athenagorara liileris •ernaculis pr&dicandus esi, quam excueationie venia erraiis
llluslrarent. Librum de re$urreciione Italice verlil et maculis, qua in arduo et difficiii opere parum
Hieronymus Faleti Venetiis apud Aldara ia 4 · , anno cavi,exposcenda.
4557, si Fabricio credimus; 4556, ei auclori Hht. Multae profecto magnaeque difflcultaies in his ve-
general. scriptor. tacr. ettcclet. Annuro 4546 assi- teribus momimeniiôccurrerunl. Magrw librariivul-
gnai erudiius ediior Eduardus Decbair. Anglice nera fecere, sive nonnullis omittendis, srve immu^
ideni opus prodiil interpreie Richardo Pordero, iandis, sive eiiaro, id quod in tolo capite Apologia
Loudioi anno 4575. Apologiam Gallice edidii Guido 2 S. Juslini observavi, in locum oon suum trans-
Gaussartus in 8% Parie. 4574. Anglice ulrumque ferendis. Huc accedil stylus nec ve.rborum electiosie
opus David Humpbreyus in 8% Londini 4744. Te- coocinnus, nec conslruciione accuralus, praeseriim
siatur doctissiuius Fabricius exsiare uiriusque ope- in Dialogo S. Justini, qui dum studio fervel defen-
ris Gallicam inlerpretationem, q u » Arnoldo Fer- deudae verilatis, non modo prcjieil ornautenia di-
rono debelur. cendi, sed eiiam sermonis perspicuilali parum
Jam diximus S. Theopbilum Grace primum pro- cousulit. Tatiani lepores elegaotesque piclurae saepe
diisse, una cunv Taiiano, Tiguri in fol. anno 4546, non minua negoiii facessuni, quara incomptus
opera Joannis F r i s i i . In eadem urbe a« eodem inornatusque sermo, adeo u l visussil interpretibui
anno prodiit Laiine ex interpreialione Gonradi et criiicis Grescenlem Gynicum aculeis defigere,
Clauseri, qtiae quidem inlerpretalio habeiur in B i - dum mimos nativis coloribus describit. Operosa
bliolbecis Palrum, Paris. 4575, 4589, 4609, 4644 ; noaiiunquam rerum profanarum apud hos scriplo-
Colon. 4648; Lugd. 4677. Graece aulem ei Laline res explaoaiio; sed baud scio an operosius fuerit,
exslat boc opus inter Orthodoxographos an. 4555; non dicoquid illide Cbrisiidivinitale seDtiani per-
BaeiL in fol. in Auctuario Bibliolbccae Pairum; spicere (mirus euim esi illorura ardor animi in boc
Parie. 4624, cum notis Fronlonis Ducaei: poei ope- defendendo dogmate et apena in praBdicando lesli-
ra S. Juslini Paris. 4645, 4636 eiCoion. seu poiius monia), sed argumenla nonnulla, quibu» ia boc
Viliebergae 4686. genere uiuntur, explanare et onnibus vesiigiis
Anno 4684 prodiit Oxonii tn 42 nova editio l i - persequi.
broruih ad Aulolycum, opera Joannis Felli episco- Subsidio fuere ad baec expedienda mss. codices,
pi Oxonieosis, qui codicera ms. e bibliolheca Bod- iuterpuaaioni» muUlio, parenihesis, ubi opus fuit,
leiana babuil, ac inlerprelalionem Clauseri non- apposiiio, aileuia denique locorura diflicilium cou-
nnllis in Jocis emendavit, brevesque notas ad- sideralio et cum aliis aju&dem aut diverai scripio-
junxit. ris collaiio. Haic auiem sine pluribus notis, iisque
Concedant hae omnes ediliones Hainburgeiisi, imerdum prolixis, navari non poluerunt; eed l a -
qoae prodiit anno 4724 in 8° opera Jo. Chrislo- men habiia est cura breviialis. Taedium mihi pro-
phori YVolfii pasioris ad D. Galhar. Hamburg. et fecto ei legeulibus peperissam, justoque gravior
acholarchse. U couiexium ceniulit cum Bodleiana Yoluuiinis sarcina fuisset, si commenlarios Langi,
codice et regio Paristensi, suisque et alioraiu no- ) Perionii, Koriholli et aliorum apposuissem, si locis
lis illuslravit ac inierpreialtenem pluribus locis communibus res ecclesiasticas ei profanas illusira-
emendavil. re libuisset, et quidquid alii aul minuscommode
Hermias, inquil Fabricius , vidit lucem primum inierprelali sunt, aui minus docie opinali, quid-
ex Jo. Jacobi Fuggeri codice cum versione Raphae- quid a Bibliis noslris habent discriminis c i l a u a
IU Seileri Auguslani, Basil. 4553 tn 8", additut De~ Juslino et Tbeopbilo testimonia, colligere. In bis
metrii Cydonii orationi de tnorte conlemnenda: ai- omnibus deleclu opue esse d u x i : Adnoiationuni
que inier veteres aliquot theologos Grascos, excusos operam inira contexlus et scripioris sententiae in-
Tiguri anno 4560 fol. Grasce el Latine curante Ge- lelKgenliam soleo coercere; virorum eruditorum,
t
inero. Deinde ut Lalinat idiiiones in Bibliolhecis qui anle me ulililer laboraruot, observaliones, ubi
Patrum repetilas omitlam, Grcece et Laixne iterum mihi mious probantur, paucis refello: ubi viden-
cmm casligationibus Frontonis Duccei in Auctuario lur adoplanda?, libenter ascisco, aic tamen ut ple-
Dueaano Paris. 4624 in fol. tom. /, et ad calcem
9
rumque in brevius cogantur, nec debita quisquam
Jutiini marlyris Pari$. 4645, 4636 et Golon. site laude fraudetur.
poiim Yiitebergce 4686 in fol. Denique cum ΓΛ. Ga- Novaui inierprelatioDexn praecipuc desiderabaiil
D . M A R A N I P R J E F A T I O . — P A R S I. 22
•iraque Jasiiai Apologia* Liber de monarchia et Α Actis martyrii S. Justini, quae Grace et Laiine
SMogu*, Albenagore Liber de resurrectione et tres post Papebrochium edidi, et fragmentis operuui
Hbri TheopbilL Satis fuit in Oratione Justini ad deperdiiorum Justini, Taiiani et Tbeophili.
Cracet, Epulaia ad Diognetum et Hermiae opu- Usui fuere duo recentes mss. codices, quibus
scalo iAierpreUlionem pluribus locis emendare. In omnia Justini tam genuina quam eupposita opera
boc aatean labore i d curae fuit, ut verbum verbo fi- continentur, aller e Regia bibliolheca olim 2270 9
d u iolerpres redderem, nec niibi sine necessaria nunc 4 5 0 , alter ex Claromonlana. Preterea ad
caasa licemiam sumerem. iEque enim religio esset Cohortationem adhibiti regiicodices peranliqui,nuDC
aitdeTeritaie quidqoam negligentia deterere, aut 451 et 174, oUm 2271 et 2919; et Colbertinus,
9
eam quasi debilis et infirma sit, astu exaggerare.

9
qui nunc regius eei 19· A d Ephtolam ad Zenam et
Iiaqve mokslom forusse nonnallis erit lesiiraonia Serenum regii codices 451 et 174, ac praeterea duo
addogmatam defengionera prsclariggima, sed quae Claromontani, qui lamen i i a gemelli suot, ut ex
tola iBterpretam auctoritate niiebantur, in bac mea eodem codice uterque descriptus sit vel alter ex
inierpreuuone non reperire: quale estillod ex Ju- allero. lidem Glaromontani codiceg cum regiis 958
stiEJ Dimlogo, n . 8 8 : Rumanum genus per Adam in ct 1268,' et duobus Goislinianis, quoram prinius
wmttm et fraudem $eductionemque serpentis conci- ^ decimi eaculi esse credilur, ad Expontionem fidei
derat; ut intenm propriam pro se maligne agentium emendandam profuerunt. Confutalio Aristotelii do-
cupuque eulpam iaceam. Citatum eliam fuit illud gmatum collata cumregio 2153. Albenagor» Legaiio
Tbeophili ex libro π : Quod autem tibi per injuriam collata cum duobug regiig 451, 174, Uribas Romanis,
et inobeditntiam homo accersiverat id ei nunc do- quorum duo ex Olloboniana, alius ex Yaticana b i -
y
p*l Deus, per $uam humanitatem et misencordiam bliolheca, GlaromoDtano et alio ex bibliolheca i o -
fadeM komine* sibi obsequentes. Cootextug in causa slilutionis Oratorii Parisiensig. Ejusdem Liber de
etsiiiit, cnr bis teslimoniis mea inlerpretatio care- resurrectione collatug cum iisdem codicibug regiU
rei. Sed hoc daronum, si tamen damnum videri de- 451, 174, 450, et duobus Claromontanis, quibus
bet, muha alia compengabunt, quae certis raiio- accesgere irariae lecliones olim ab eruditisgimo B i -
aibas addoclus ita reddidi, ut scripioris senienlia got e ms. codice collecue', qua3 in biblioibeca San-
is elarissima luce posita sit, ac tota lis dirimalur. germauensi aggervaolur. Liber III Tbeophiii colla-
Operom ordinem, qui ad arbitrium in superiori- lus cum regio 887. Hermias ciim duobirs Romaaig,
bus editionibos instilulus fuerat, ex lemporis nolis aJtero Vatkaoo et ahero Otloboniano. Romanoruin
dirigendom esse d u i i . Non lamen digjunctse S. Ju codicum ?arias lecliones debeo duobus erudilis
n 0 8 l n B
siioi Apologic. Rejecii in Appendicem supposili J u - C congregaiionis in curia Romana procurato-
giino l i b r i , inter quos praeceptorum pietate eminet ribug, D . Etiennol ei D . Peiro Maloet, quorum pri-
EpUtoia ad Zenam ei Serenum ged quam certum mus Legaiionem Aibenagorae c u n duobug Ottobo*
et manifeslum esl eam Jusiini non esse, tam ob- nianig coutulit. Postulat grati animi officium, ut et
•conifn et kicertum est qao potissimum scripta eit doctisaimorum Regiae bibliothecae cueiodum D . Boi-
tampore. Sequunlur duo opera, S. mariyris quidem ?in et D. de Targnies et eorum, qui illig gucceasere,
nomioe ob errorom •eneuum iodigna, sed lamen eximiam iu me a^juvando bumanitaieui commemo-
satie tdonea, quae legendi et cognoscendi stadia rem. Prolixa etiam et benefica in me voiunlas ex«
commoveaot: Ezpotitio rectm confessionis , iu qua siitit revereodi Patris Harduini, quem nemo nescit
%fim baeresis Nestoriana; et Quat$tiones ac retpon- bibliothecae collegii Parigiensis societatis Jesu diu
mues ad orihodoxo$ quae Pelagiaois maculia in-
9 praefectQm fuisse. A d testimonia Jugtioi, qua ab
sigoes sonL Aliae Qtuestionei ei Confutatio A m l o - Eusebio referuolur, adhibui varias lectiooee ex
tdndogmatum m i r a b i l i siyli girailitudine eumdem codicibua mag. excerptas, quae mecum ab uno ex
pareaCem referunt ac Quwttiones ei reiponticnes ad nostris novam ediiionem Eusebii HUtorue praepa-
$rthodoxgt. S e c u n d a pars Appendicia assignala fuit ranie communicala) faeruou
23 S. JUSTINUS PHILOSOPUUS E T M A R T T R . 24
PRiEFATIONIS PARS II
In qua multa expenduntur ad Justini et aliorum religionis defensorum doctrinam
spectantia.
CAPUT P R M U M . Α dialogo, qcri inscribilur Timaun, tam in alio libeUo,

An cognitum Platoni Yerbum merito exhtimavit Ju- tn quo dialogoram morem non sequilur Plato, sed
itinui ? An ipse Juttinu* hanc d$ Verbo doclrinam ipse refert, q u » ex Timaeo L o c r o , insigni Pyiha*
in Platonis uhoia percepiif
gorico , audierat. Sic incipit bi£ libellus : Τίμαιος
I. Platonis testimonia de ideis et ) % ex Timaoo Locro. 6 Λόκρος τάδε Ιφα · Δύο αΙτίας εΤμεν τών ξυμπάν-
II. Aliaex Timaeo expenduntur. III. Quid sit apud Pla-
tonem anigenitus, Deus genitus, Dei imago. IV. Mun- των · νόον μεν των κατά λόγον γιγνομένων · άνάγκαν
dum Plato existknavit perfeclam esse Dei imaginera. δέ τών βίοι καττάς δυνάμεις τών σωμάτων. Του-
V. Locus celehris, ubi Plato de Triade loqui visus ,est,
Tetradem Pylhagoricam continet. VI. Genitus a Deo τέων δέ τάς τάγαθώ φύσιος εΤμεν, θεόν τε όνομα ί-
fetus scientia est et veritas. VII. Nihil de Verbo apud νεσθαι, άρχάν τε τών άρχων · τά δε επόμενα τε κοΛ
Platonem viderunt scriplores Jusliao antiqoiores aut
ajquales. VIII. Justinus nujus doclrinae jejunus ad Ec- συναίτια είς άνάγκαν άνάγεσθαι. Τά δέ ξύμπάντα
clcsiam acceseit. Ιδίαν, Ολον, αίσθητόν τε, οίον Ικγονον τουτέων. Καϊ
INon propositum mihi est quidquid bis in scriplis το μέν είμεν άγένατόν τε κα\ άκίνατον, καϊ μένον
ad doctrinam pertinet, hoc loco colligere (hanc τεκα\ταςταύτώ φύσιος, νοατόν τε καϊ παράδειγμα τών
enim in uwim copiosus index instructus est), sed γεννωμένων, όκόσα έν μεταβολή έντι. Τοιούτον
«a tantum expendere, quae vel alienos in eensus γάρ τ ι τ ά ν ίδέανλέγεσθαίτε κα\νοεισθαι. Τάν δέ Ολαν
deiorla, vel sua aponte obscora ei difficilia in adno- Β έκμαγεϊον κα\ ματέρα, τιΟάναν τε καϊ γεννατικάν
falionibus illuslrari et explicari non poluerunt. De εΤμεν τδς τρίχας ουσίας Δύο ών Με άρχαΐ έν-
Christi qtiidem divinhate uberrima esset dtseerendi αντίαι · ών τδ μέν είδος λόγον ίχει Αφενός τε χα\
seges, si non hoc labore quara potui aceuratissime πατρός * ά δέ Ολα θήλεός τε καϊ ματέρος. c Timaeug
in notis defunctus essem. Sed fitipereat in boc ge- Locrus haec dixit: Duas esse omnium causas: men-
were non coittemnenda quaestio, q u » mibi niaxime tero quideiu eorum quae secundum ralionem fiunt,
videtur mei esse inslituii. Qui ia Gbristi diviniiatem neeessitatem vero eorum quae τί quadara secun-
posifemia saeculit impiaa lin&uas acuerunt, hi dum corporum poteniias. Harura causarum alterara
ctemilare non desiere λόγον apud Platouem esse esse nalurae illius, quae boni diciiur; ei Deum vocari,
personam a summo Deo disiinctam, et banc doctri- ac caueam caugarura : quae vero cousequunlur e(
nam e Platonis schola in Ecclesiam, doce facinoris Unquam adjuvantes causae accedunt, ad necessi-
Piaionico Jueiino, manasse. Joannes Clericns i n taiem referri; tandem omnia esse, ideam, mate-
EpiitoHt criiicii 7, 8, 9, Judttos ipsos ac m primis riam, sensile velut ulriusque fetum. Atque illud
Pliilonem e Platonis fontibus hausisse pronuniial quidem esse ingeniiura el immobile el permanens,
quidquid de Verbo Oei Filio et omnium opiftee e i e j u s na i u r a e qua3 dicitur ejusdem, inlenigibile,
f
docuerunt. In hoc Plalonisrai in Eccletiam indueti exemplar genitarum rerum, quaecunque in muia-
comraenio, tatiqaam io re ccria et explorau, nu- tieae versantur. Tale enim quid ideam dici et co-
perrime Laureniius Moshemius fundamenu jecit gilari. Materiam auiem esse expressum rerum si-
omniura ougarum, quas in dissarutione Dt iurbata mulacnim, et matrem et geDiiricem leriiae essen-
ptt Platonico* Eccluia devolvil. Cum ipsa Plalania tiae Sunt igilur baac duo conlraria principia :
leslimonioru n considerauo videlur legeatium ani- quorum idea ralionem babel inaris et palris, raa-
moe morari ei oblectare possa; tum vero de Cbri- teria vero feminse el matris. ι In hac Timaei Locri
stiana doctrina, quam tamen in tanta evideotiae oraiione, mens, Deus, idea, exemplar eodem
luce fateor opera mea non indigere, bene merilu- prorsus sensu usurpantur. ldea principium minime
rum me gpero, si demonstrem, nec Platonem Chri- oiiosum, sed quod locuin habet maris et patris,
sliaoi de Filio Dei dogmaiis ulla prorsus aura peret ingenitum quidpiam est et immobile et perma-
flatum fuisse, nec JusUoum ulle Platonis aut Pla- neos. Nullum hic Verbi a summo Deo disiincti
tonicorum beneficio bac in re ueum fuisse. Nobis Yesligium.
igilur inquirendum est, quid sit apud Plalonem Id confirmatur ex his qnae sequunlur : Πρ\ν ών
idea et λόγος a quibus condilus est mundue, €t j) ώρανδν γενέσθαι λόγω, ήστην Ιδέα τε καϊ Ολα· καϊ
quid apud eumdem tilius Dei et imago Dei signi- ό Θε6ς δημιουργός τώ βελτίονος. Έπε\ δέ τδ πρεσβύ ·
ficenl. Λ
τερον κά (5ον έστί τώ νεωτέρω, κα\ τδ τεταγμένον
De ideis ac de ralione Dei non pauca occurrunt πρδ τώ άτάκτω* άγαθδς ώνΛ Θεδς,όρών τε τάν Ολαν
apud Platonem : has autem ideas, hunc logon a δεχομέναν τάν Ιδέαν κα\ άλλοιουμέναν παντοίως μέν,
sumroo Deo dislinclum fuisse, utpersonara ab eo ατάκτως δέ, δδει τ ' είς τάξιν αύτάν άγεν, κα\ έξ άο-
f ^ n i l a m , nc suspicalus quidera videtur. Ipsius ρίστων μεταβολών είς ώρισμέναν καταστδσαι, Γνα
K i U e m i a r a praeclare expre&sooi habemus, cum Ια ομόλογοι τα\ διακρίσεις τών σωμάτων γίγνοιντο, καϊ
25 D . M A R A M P R J E F A T I O . — P A R S II. 2C
μή χ α τ ' α ύ τ ό μ α τ ο ν τ ρ ό π ο ς δ έ χ ο ι ν τ ο · έποίησεν ώ ν τ ό ν δ ε Δ r a l i o c i n a t i o levem i l l u m e l K q o a b i l e m , et ex medio

τδν κόσμον έξ ά π ά σ α ς τ α ς . Ολος. ι Antequam igi- undequaque aequalem, ei totum ei perfectum ex
lor foelum raiione fieret, erant idea et materia: perfeciis corporibus corpus eflfecii. >
Deas autem m e l i o r i s opifex, si quidem antiquius Immeriio bunc posiremum locum idoneum fuisae
jiaiore praeslal, e l quod ordinatum est inordinaio. Clericus existimat, qui Chrisiianis persuaderel idem
Dees igiiur cara s i i bonus, ei videret inaleriain d« Verbo Scripiuras sanctas ac Plaionem docere.
capacea ideae esse, ac omnibus quidem raodis, sed Haec enim Dei raliocinalio, eiiam si quis sponie
umen citra o r d i n e m moveri; cumque opus esset ccccuiiat, nunquam videri possit persona a Deo dis-
eam in ordinem r e d i g i , e l ex ioGniiis mutalionibus lincla, nec aliud est, quam ipsa Dei cogitalio, ut
ad ceriam ac definilam constilui, ut corporum d i - in priore testimonio appellat Plalo. Eo auiem minus
\tsiones inter se non discreparenl, nec lemere ac dubium est, quin Plato de sola Dei cogitaiione lo-
fortuito vicissiladines acciperenl; fecit igilur hunc qualur, quod in uiroque loco singularcm Deo co-
BUDdum ex lota maieria. > Coelum ergo λόγψ con- gilaiionem et ratiocinalionem ailribuat. In primo
dilor, sed hic λόγος non dislinguilur ab idea, nec enim ait tempus creari debuisse, ut queroad-
klea a Deo. modum mundi exemplar esl per omne aevum, sive
Non multo post idea vocatur intelligibilis essen- Β per omnem aeternitatem ; iia mundus esset per
tia, quae omnia a n i m a l i a in se compleclilur. Κ ρ ά - omne tempus, et propter hanc Dei cogiiaiionem,
τιστος δ* έστ\ γεννατών, έπεί ύπδ τώ κρατίστω αίτίω factum esse solem. l n allero aulem hanc radonem
έγένετο, άφορώντος ούκ είς χειρόκματα παραδείγματα, afferl, cur mundus bac forma donaius s i t , q u o d
άλλ' είς τάν Ιδέαν καϊ ές τάν νοατάν ούσίαν · ποθ' άν Dcus eum presianiiorein fore duxerit, si sibi ipse
τ&ρ τδ γεννώ με νον άπακριβωθέν κάλλιστόν τε κα\ sufficerei, nec alienis adminiculis egeret. Eadem
έχαρεγχείρητον γίγνεται. Τέλειος δ' άε\ κατά τά loquendi raiio passim occurrit. Sic pag. 1048: Detia
αισθητά έστιν, δτι καϊ τδ παράδειγμα τήνο αυτού λογισάμενος, ι cum cogiiasset, ι inveuil ea quae
περιέχον π ά ν τ α τά νοατά ζώα έν αύτψ, ουδέν έκτδς mentem habenl pulchriora iis esse, quae carent,
ά=έλιπεν άλλο, δρος ών νοατών παντελής, ώς δδε δ nienlem aulem sine anima esse non posse, ei c pro-
κόσμος αισθητών, ι Oplimus autein est mundus pler hanc cogitatiooem, » διά τδν λογισμδν τόνδβ,
omnium rerain genilarum, siquidem ab oplima menlem in anima, animam in corpore consiituit.
eausa factus est, non manu facta exemplaria i n - Sic eiiara 1049: Cum viderel Deus frigus el calo-
iieote, sed ideam et intelligibilem essentiam, ad rem corpori nocere; διά τήν αίτίαν κα\ τδν λογι
quam aecnraie expressum id quod fiebat, pulcber- σμδν τόνδε, ι propler hanc causam et raiiooem,i
1
nmom est et inexpugnabile. Perfectus auiem sem- unum tolum ex omnibus perfeclum, ac senii et
per est in rebus sensilibus: propterea quod illius morbi expertem mundum conslituit.
exemplar, quod omnia inlelligibilia animalia ia Nibil moror, quod objiciiur ex Epinomide, ubi
teipso compleclilur, nibil extra reliquit aliud ; mundum Plato a λόγφ crealutn dicit his verbis :
quippe cura inlelligibilium perfectus sit lerminus, Ταύτη μηδείς άλλος ποτέ νομίση πάντων ημών ώς
quemadmodum bic mundus sensilium. > Nibil aliud οί μέν Θεοί είσιν αυτών, οί δ' ού · μηδ' ώς οί μέν
igitur est idea, Tiinaeo judice, quam essenlia iniel- γνήσιοι, οί δέ τοιούτοί τίνες οίους ουδέ Θέμις είπείν
ligibilis, quae oraoia coropleclitur, nec otiosi exem- ημών ούδενί. Πάντες δέ δή πάντας λέγωμέν τε κα\
plaris partes sasiinet in mundo creando, sedmatris φώμεν αδελφούς τ ' είναι καϊ έν άδελφαις μοίραις-
ei pairis, utpote ipse Deus. κα\ τιμάς άποδιδώμεν, μή τψ μέν ένιαυτον, τψ δέ
II. Tolus Plalonis Timasus nibil aliud fere est μήνα, τοις δέ μήτε τινά μοϊραν τάττωμεν, μήτε τινά
9
qeam prolixior exposilio bujus Tiraaei Locri do- χρόνον, έν ψ διεξέρχεται τδν αύτοΰ πόλον, ξυναπο-
cirinae. In hoc aulein dialogo ratio et ideae divinse τελών κόσμον δ ν Ιταξε λόγος ό πάντων Θειότατος
Dosquaro ab ipso Deo dislinguunlur. Ralionem sive όρατόν* δν ό μέν ευδαίμων πρώτον μέν έθαύμασεν*
λόγον nihil aliud esse, quam Dei cogitalionem, j) έπειτα δέ έρωτα Ισχεν του καταμαθειν όπόσα θνητ^
palel cx bis verbis ρ. 1052 : Έ ξ ούν λόγου κα\ δια φύσει δυνατά. € Nemo omnino ex nobis exislimet
νοίας θεου τοιαύτης πρδς χρόνου γένεσιν, ίνα γεν- alios quidem deos esse, alios vero non; aul alios
0 λ ι
^ 5 ΧΡ ^*^» ί ° ί ^ σελήνη κα\ πέντε άλλα άστρα, legitimos, tales vero alios, quales nefas sil dicere.
έπέκλην 2χοντα πλανήτες, είς διορισμδν καϊ φυλακήν Sed fraires omnes ac in iraieruis soriibus esse di*
αριθμών χρόνου γέγονε. c Ex bac igitur Dei circa camus, iisque honores adbibeamus, non alii an-
lesnporis creaiionero raiioneei cogitaiione, ut tem- num, alii mensem, alii vero nullam parlem assigne-
pus crearetor, sol et lnna et alia quinque astra, mus, nec tempus ullum, iu quo circulum suum
qaae cognomiuaotur planeiaa, ad disliociionem el percurril, mundum perflciens, quein raiio omnium
obserralioDem numerorum temporis facia sunl. ι divinissima Visibilem sialuit : quem quidem vir
K l p. 1049: Ούτως δέ πάς δντως άε\ λογισμδς θεού bealus primo admiralur, deinde ardel cupiditaie
περ\ τδν ποτέ έσόμενον θεδν λογισθείς, λειον κα\ ea discendi, quaecunque nalura mortalis percipere
6μαΑ&γ, πανταχη τε έκ μέσου Γσον, καϊ δλον κα\ potest.»
τέλεον έκ τελέων σωμάτων σώμα έποίησε. ι Sic Haec verba, quem beaius vir primo adm\raiur %
igitur Otl circa fuiurum aliquaodo Deuni ioslitula non ad λόγον, sed ad munduin referri dcbeui, cujua
27 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R .
admiraiio inilia nobis discendi el prima veluli Goeli nomine mundum a Platone designari patet
elemenia suppeditat, quod de divinae ralionis ad- ex his verbis Titncei, p. 4047 : Ό δή πάς ούρανδς 1)
miraiione dici non polest. Ille aulem λόγος qui κόσμος, ή και άλλο, δ τί ποτε ονομαζόμενος μάλιστ*
niundum creavit, non magis personam a Deo Palre άν δέχοιτο, τοΰθ' ήμΤν ώνομάσθω. < Hoc aulero univer-
distinciam hoc loco designat, quam in aliis supra sum cfelum vel mundus, seu quo alio noinine appel-
allatis, aut eliam in isto ex Phcedone p. 85 : c E l a - lari se maxime probet, a nobis appelletur.» Gum ergo
borandum est, ut humanarum raiionum oplimam mundus hoc loco a Plalone omnium bonorum
et quae minime refutari possit, eligenles, ei insi- causa et Dcus et a caeleris diis et dsemonibus coli
deamus, ut illa lanquam rale vecli, vilae islius pe- solitns dicatur; is de quo in supertore tesliroonio
ricula enavigemus; nisi quis possit certiore lulio- eadem dicunlur, roundus profeclo exislimandus»
reque modo, luliore videlicet vekiculo, aut divina est. Quin etiam ex posieriore tesitmonio superiua
aliqua ralione iraduci aique Iransnrilli, ι έπ\ βε sic videlur emendandum, τδν τών πάντων θεών ηγε
βαιότερου οχήματος ή λόγου θείου τίνος διαπορευ- μόνα, omnium deorum ducem invocantet, hunc eniia
θήναι. omnet alii dmmonet simul et dii colunt. Mox dees&e
III. Propius accedere videtur ad Ghrisliani insli- videiur αΓτιον, ita ut vertendum sit, eorum quo*
luli similitudinem, in Epiitola ad Hermiam, F r a - $unt et eorum qum futura sunt, causam. Yoceiu i l -
$tum el Coriscum, quos borlalur, ut amicitiara inier lain, αΓτιον, excidisse probant sequeulia, του τε
se ineant, eamque boc jurejurando confirment: ήγεμόνος κα\ αΙτίου πατέρα.
Έπομνύντας σπουδή τε αμα μή άμούσφ κα\ τή της Mulia alia de mundo in eamdem senientiara d i -
σπουδής αδελφή παιδεία, καϊ τδν τών πάντων θεδν cla reperiag. In Timmo, p. 4049 : Διά πάντα δή
ηγεμόνα τών τε δντων καϊ τών μελλόντων, του τε ταύτα εύδαίμονα θεδν αύτδν έγεννήσατο. « His oro-
ήγεμόνος κα\ αΙτίου πατέρα χύριον, έπομνύντας, δν, uibue de causis bealum illum Deum genuit.» E t
άν δντως φιλοσοφώμεν, είσόμεθα πάντες σαφώς είς p. 4072: Αυτάρκη τε κα\ τελεώτατον θεδν έγέννα.
δύναμιν ανθρώπων εύδαιμόνων. c Jurantes non sine « Deum sibi ipsi suflicientem et perfeciissimum
eleganli sludio, et sorore studii disciplina, et om- generabal.» Sic dialogum concludit: θνητά γ ά ρ
nium Deum ducem et eorum qua? sunt, et eorum κα\ αθάνατα ζώα λαβών, και ξυμπληρωθε\ς δδε ό
quae fuiura sunl, ac ducis et causae palrem et do- κόσμος, ούτω ζώον όρατδν, καϊ ορατά περιέχων,
ininum lestem invocanles: quem quidem, si vere είκών του νοητού θεού, μέγιστος κα\ άριστος κάλ
philosophemur, omnes perspicue coguoscemus, λιστος τε και τελεώτατος γέγονεν, εΤς ούρανδς δδε,
quanluin fas esl bominibus bealis. > μονογενής ών. < Morlalia enim ei immorlalia anima-
Haec de Verbo et Filio Dei d i c u videri posseal, lia capiens, ac complelus bic inundus, sic animal
si id pcr Plalonem liceret, qui omnium ducem visibile, visibilia comprebendene, intelligibilis Dei
Deum el causam ipse sui interpres mundum esse imago, sensibilis, maximus, pulcherrimus el perfe-
declaral. Sic enim loquitur in Epinomide, p. 4005 : ctissimus exsliiit, unuro boc coelum, unigenitus.»
θεδν δ* αύτδν μάλλον ή τινά τύχην ηγούμαι δόντα Sic eliam initio Timcei Locri, mundus vocalur unus,
ή^ίν σώζειν ημάς. "Ον δέ θεδν ηγούμαι, φράζειν unigeniltu, Deus genitut. Hinc Velleius apud Cice-
χρή, χαίπερ άτοπον δντσ, καί πως ούχ άτοπον αύ. ronem lib. ι De nat. dcorum, multa jocalur in ro-
Πώς γάρ τών αγαθών αίτιον ήμίν ξ J μπάντων, ού χαΐ tundum Deum Plaiouis; ac, ti mundus e$t Deu* 9
του πολύ μεγίστου, της φρονήσεως, αΓτιον ήγείσθαι Dei membra partim ardentia, parlim refrigerata
δεί γεγονέναι; Τίνα δέ κα\ σεμνύνων ποτέ λέγω θεδν, esse concludu, proplerea quod mulue mundi paries
ώ Μέγιλλέ τε κα\ Κλεινία; σχεδδν ούρανόν. *Ον κα\ aui appuJsufr solis exarserint, aut obriguerint nive
δικαίοτατον, ώς ξύμπάντες άλλοι δαίμονες άμα καϊ pruinaque longinquo solis abscessu.
6εο\, τιμάν τε καϊ εύχεσθαι διαφερόντως αύτφ. Τδ IV. Plaionem bac in opiniODum commenta et
δέ κα\ τών άλλων αΓτιον αγαθών πάντων ήμίν αύτδν verborura ampullas conjecit ea, quam sibi finxerai,
γεγονέναι, πάντες άν όμολογοίμεν. < Deum aulein ι mundi simililudo cum Deo. Egregie llle quidem et
magts arbilror, quam forluuara aliquaro, boc nobis luculenter docuit, Deum omnia ad idearum suarum
prudeniiae munus ad salulem nosiram contulisse. exeinplar creasse, nec quidquam esse io raundo,
Quem autem Deuro eiistimem dicam vobie, quarovis quod non ideas divinae respoodeat. A t inscienter
id absurdum sit, ac rursus aliqua ratione non ab- prorsus ei absurde mundum esseniiae diTinse ac-
eurdum. Nam qui omniura nobis bonorum causa curatam esse el omnibus numeria iosiruclam ima-
est, qeomodo oon eum longe maximi, id est pru- ginem sibi fingebat, nec quidquam esse in Deo,
denlia;, causam fuisse exislimandum est? Quem cujue oon aliqua expressa sit in mundo imago.
autem Deum, Megille et Clinia, laudibus effero? Sic loquitur, p. 1047 : Αέγωμεν δέ δι' ήν αίτίαν
Coelum procul dubio; quod quidem aeqoissimum γένεσιν κα\ τδ πάν τόδε δ ξυνιστάς ξυνέστησεν.
esl, ut quemadmodum alii omnes daeuaones simul 'Αγαθδς ήν, άγαθψ δέ ούδε\ς περί ούδενδς ουδέποτε
ei dii faciuni, ita nos quoque majorera in modum έγγίγνεται φθόνος. Τούτου δ* έκτδς ών πάντα δτι
colamus et precemur. Alque iliud quidem alioram μάλιστα έβουλήθη γενέσθαι παραπλήσια αύτώ. ι D i -
oranium bonorum causam nobis eisiitisse omnes caraue aulem quam ob causam mundi aucior ge-
cottfltebimur. ι neralionem alque boc universum consiitucrii.
D. MARANI P R J E F A T I O . — P A R S I l . 30
erat; bono aotem nulla unquam ulla de re Α geniia mundus conlinebal, idcircoerat adbuc dis-
iaest invidia. Hujus i g i l u r expers cum essel, voluil similis. Quod autem i l l i deeral, id perfecit Deus
OfEBta sibi quam simiUima fieri.» naturam exeroplaris imilalione exprimens. Quate-
tobaede mundo senientia id videbalur inesse nus igitur mens insitas ei, quod esl animal, idcas
tacoamodi, quod mundus s i l crealus, Deus vero cernit, qualesque sunt et quot inlueiur, lalesei
senpilenms, oec proinde id quod esse incepil, loiidem in mundo esse oportere judicavit. > Dicebat
«lerii imago esse possit. Huic incommodo sic oc- supra Timaeus Locrus, mundum esse perfectum,
carrit Plato, p . 1052 : 'Ος δε κινηθέν τε αύτδ και quia illius exemplar, quod omnia intelligibilia in
ζών ένενόησε τ ώ ν άΐδίων θεών γεγονός άγαλμα ό seipso complectilur, nihil exlra praetermisit, sed
γεννήσας π α τ ή ρ , ήγάσθη τε, κα\ ευφρανθείς, έτι inlelligibilium perfeclus est leroiinus, ut bic mun-
δή μάλλον δμοιον προς τδ παράδειγμα έπενόησεν dus sensilium.
άπεργάσασβαι. Καθάπερ ου ν αύτδ τυγχάνει ζώον V . Venio ad celeberriroum ex secunda Platonis
&δβον, κα\ τόδε τ δ πάν ούτως είς δύναμιν επεχεί epislola teslimonium quod et Juslinus in Apol. t,
ρησε τοιούτον άποτελείν ή μέν ούν ζώου φύσις et multi alii posl eum citarunt, el Cbrislianis fu-
έτύγχανεν ου σα αίώνιος, καϊ τούτο μέν δή τψ γεν- cum fecisse Clericus exislimat. Signifieaverat
νητψ παντελώς ττροσάπτειν ούκ ήν δυνατόν εικόνα ft' Dionysius Platoni per Arcbedemum sibi non om
επινοεί κιντ^τήν τινα αίώνος ποιήσαι, κα\ διακό nino salisfacere inslitulam a Plalone de primi ηα·
σμων α μ α ονρανδν, ποιεί μένοντος αίώνος έν ένι lura demonslralionem. Sic respondel Plalo : Φρα-
κατ* ά ρ Φ α ά ν Ιού σαν αίώνιον εικόνα, τούτον δν δή στέον δή σοι δι' αίνιγμών ίν' άν τι ή δέλτος ή πόν
χρόνβν ώ ν υ μ α χ α μ ε ν . «Poslquam igilur moveri et του ή γης έν πτυχαίς π ά θ η , δ άναγνούς μή γνψ.
m e r e animadverlit crealum illud deorum immor- Τ
βδε γάρ Ιχει· περ\ τδν πάντων βασιλέα πάντα
lafiam simulacrum is qui geouit Paier, admiralus έστ\ κα\ εκείνου ένεκα πάντα· κα\ εκείνο αίτιον
ac o & e c u i t i s est, magisque exemplari siroile perfl- απάντων τών καλών. Δεύτερον δέ περ\ τά δεύτερα,
cere c o g i u v i u Quemadmodum ergo ipsum exem- κα\ τρίτον περ\ τά τρίτα. Ή ούν ανθρωπινή ψυχ*ι
piar esi aoimal sempitemum, iia eiiam hoc univer- περί αυτά ορέγεται μαθεΐν ποια άττα έστ\, βλέ
san u l e , q o a a i u m Geri poierat, perficere instiluit. πουσα είς τά αυτής συγγενή, ών ουδέν ίκανώς
Acanimalis quidem nalura eral aelerna ; id aulera έχει. Τού δέ βασιλέως πέρι καϊ ών ειπον, ουδέν
re ereatie omnino affingi non poieral. Quainobrem έστι τοιούτο. « Dicendum libi per aenigmala : ul
exeogiut mobilem quamdam aeternilalis imagi- si quid huic tabeliae vel mari vel terra contingal,
; e l duoi coelum exomat, aeterniiatis in uno c qui legerit intelligere non possit: sic autem ba
p e r m a n e n i i s auernam imaginem nuinero progre- bet. Girca omnium Regem cuncta sunt; ipsius
dientem c r e a i ; qnam lempus vocavimus. > Ει non gralia omnia; ipse pulcbrorum cmnium causa;
B o l l o p o s t : Χρόνος δ* ουν μετ' ουρανού γέγονεν, secundum circa secunda; tertium circa tertia.
ίνα άμα γεννηθέντες, άμα και λυθώσιν, άν ποτε Humana igilur anima baec qualia sint discere ου
λύσις τ ι ς αυτών γένηται, καϊ κατά τδ παράδειγμα ρί t, ad ea respiciena, quae sibi cognata sunt, quo-
της αΙωνίου φύσεως · ίν' ώς ομοιότατος αύτψ κατά rum nollum saiis aptum est. At in Rege et iis, de
δύναμιν ή . Τδ μέν γάρ δή παράδειγμα, πάντα quibus dixi, nibil lale.>
1
αιώνα έστιν 6ν* ό δ αύ διά τέλους τδν άπαντα χρό Parvi refert hujus loci eenlentiam invesiigare,
νο* γεγονώς τε καϊ ών κα\ έσόμενός έστι μό quam ipse Plalo quibasdani veluli iutegumentis
νος, ι Tempas ergo simul cum coelo creatum esl, consullo obvolviU Yidelur lamen aliud nihil indi-
•t s i n u l geniu siroui dissdlvantur, si <fua eoroin care, quam quod saepe alias da variis cognoscendi
atiqoando fulura sit disaolutio; lum eiiam at modis dissemil. In libro vi De rep. duo disiinguit
$
ctemae nalurae exemplari, quantum fieri potesi, enlia, visibile et invisibil^, et duplicem utriusque
qaam Biroilliroos s i i mundoe. Nara exemplar per coguoscendi modum. In visibili genere ponit imo-
oanem est aetemiutem ; mundus vero per omne ^ gines sive umbras et simulacra, et ipsas res, qux bis
tempos solos fait, est et erit.> imaginibus adumbraniur, ila u l quemadmodum te
Stc creato tempore ut mundus perfeclU$imo et habet opinio ad tcientiam, iia imago ad id cujus
iuteUigibili animali nimillimui, naturam celernam esl imago. Io invisibili genere duos pariler dislin-
imuareiur ; baec Umen simililudo, Platone judice, guit cognoscendi modos : Unum in quo anima $up-
iocboau e i manca exsiitissel, nisi quoi aniraaliuin poiilionibm et imaginibus utilur ad ipeciei inotit-
species ideis « t e r n i aniroalis obversantur, lolidem bilit inOestigationtm ; alterum cum animus sin$
i i mnndo creatae fuissent. Sic rem exponil: Τψ δέ imaginibus ipsas species considerat. His paulo ube-
μήπω τ ά πάντα ζώα έντδς αυτού γεγενημένα περι- rius explicaiis tandem sic concludit: Καί μοι έ π \
ειληφέναι, ταύτη έτι είχεν άνομοίως. Τούτο δή τδ τοίς τέτταρσι τμήμασι τέτταρα ταύτα παθήματα έν
υ
χατάλοιπον ά πειργάζετο αυτού πρδς τήν τού παρα- τή ψ Χ ί γινόμενα λάβε. Νόησιν μέν έπι τώ άνω-
#
δε^ματος άποτυπούμένος φύσιν ζπερ ουν νους ένού- τάτψ* διάνοιαν δέ έπ\ τψ δευτέρψ* τψ τρίτψ δέ
σας Ιδέας τψ δ έστι ζώον, οίαί τε ένεισι κα\ δσαι καθ- πίστιν άπόδος, καϊ τ ψ τελευταίψ είκασίαν. ι Ad bas
ορά, τοιαύτας κα\ τοσαύτας διενοήθη δείν κα\ τόδε qualuor proporliones quatuor itidem meniis affe-
#χιΙν. c Sed quia ooodum omaia aoimalia inira se ciioneiaccipe. lotelligeutiamsupreiuo, cogiuiioucm
Μ S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ΕΤ M A R T Y R . 3*
aecundo, Gdemterlio assigna, ultimo assimilaiionem Α partum et felum boni exponat, sUtuit ea quae v i -
sive imaginationeiD.i Eadem doceilibr. ν ι ι , ρ . 705. denlur, mioime intelligi, ideas imelligi quidem, sed
Videtur epistola ad Dionysium bos cognoscendi ininime videri: ac oranium quidem sensuum prae-
modos indicare. Non enim triadem habet, sed qtia- slantissimum esse visum, et quemadmodum nemo
ternionem. Primum* cognoscendi genus, illudque tidere potesl, nisi affulgeal i!la lux, quam solusex
longe praeslaniissimum in ipsiusenlis considera- dits cceleslibns sol efficil, i u eliam niiiil inlelligt
tione versaiur. Hoc solis sapientibus coniingii, po&se eine iilo Dei felu; quia Deus idem p r a s i a i io
qui, ut ait Plato libr. vu De rep., ipsum bonum rebus quae inlelligunlur, ac sol in iis q u * videnlur.
intueniur, eoque utuniur tanquam exemplari. Se- Kogalus ui reoi clarius explanel, haerel in eodera
cunduro cognoscendi genus versatur circa secunda; exemplo, et quemadmoduro oculi caecitiiunl, cuin
cum videlicet animus, ul de geomelria et alire ad ea vertunlur, quae noctis leiiebris operla sunl,
ejusmodi artibus observat Plato ibid. lib. vi De secus vero cura ad ea quae sol illuglral; ita de
rep. imagiuibus et supposilionibus ad eniis i n - animo judicandum staiuit. < Quando enim, i n q u i l ,
t
vesiigaiionem uliiur. Teniura circa teriia versa- eo feriur, ubi •eritas ei ipsum ens einicat, i n i e l u -
tur cum in rebus visibilibus non umbras ei ima- gil illud, cognoscitqoe ei mentein habere videlur.
y
gines, sed ipsas res apprehendimus; ex quo fidem Quaodo aulem ad id quod tenebris permislum est,
eflici declaral Plato. Quarlura cognoscendi genus, qnodque nascilur et perit; opinalur el cteculii, sur-
quod είπασία sive imaginalio et assimilalio esl,non sura deorsum opiniones immutans, ac mentis ex-
obscure commeu.oralur in episiola ad Dionysium, perti similis esi. Quod igiiur ei veritaiem rebus co-
ubi meog discendi cupida ad ea lanium respicere gnoscendis et virtutem praslat cognoecenii, boni
riiciltir, quae ipsi cogniia sunt; quse cognoscendi ideara esse dicito, scientise el veriutis, q u » nieaia
ralio Plalonis judicio caeleris plurimum concedit. cognoscilur, causam. >
TNon ergo bic irias quaerenda, sed telras Pyiba- Nibil aliud ergo esi ille Dei felus, quam scienlia
gorica, quae ex qualuor cognoscendi inodis ex- et verius, qua» u l lux a sole, i u a Deo gignuolur.
plicalur apud Plularcbum !ib. ι DeptacitU pliilo$o- Eumdem enim ordinem ponit inter bonuni et ipsius
phorum : Ή ημετέρα ψυχή, φησ\ν, έκ τετράδος partum, veriiatem et acieniiam, ac inter solem et
σύγκειται · είναι γάρ νουν, έπιστήμην, δόξαν, αίσθη- locem ; et quemadmodum lux et viius $unl quidem
σιν, έξών πάσα τέχνη κα\ επιστήμη, καϊ ημείς λογικοί ήλιοειδή, id ett speciem habent ad solia splendorem
Ισμεν. « Anima nostra continetur letrade: esl enim accommodatum, nectauun sunl iptesol; ila veritaiem
mens, scienlia, opinio, sensus. Ex quibui arsomnis et icientiam e$se quidem άγαθοειδή, id est boni &pe-
etscieniia ac nos ipsi raiionis parlicipes sumus. > ciem habere declarat, $ed tamen ip$um bonum non
VI. Pratermitiendus non est alius locus ex libr. *ne. Addil queraadoiodum tol iit quus videtuur, non
vi De n p . , q u i apud Eusebiuin cilalur Prap. evang. id $olum praitai ut videatuur, ted etiam ea gene ·
Τ
lib. i i , cap. 21. Sic loquilur Socrates: Α ρ ' ούν ού rare, augere, nulrire, quamvis ip$e non $il genera-
1
και δ ήλιος δψις μέν ούκ έστιν, αίτιος δ ών αυτής tio; ila bonum iis quw cogno$cuntur, non solum
δράται ύπ' αυτής ταύτης; Ούτως, ή δ' δς. Τούτον Urgiri ui cognoui posiint, sed eliatn ipsam esten-
τοίνυν (ήν δέ έγώ) φάναι με λέγειν τδν τού αγα tiam donare, quamvis ipivm minime *it e$$enlia sed t
θού έκγονον, δν τάγαθδν έγέννησεν άνάλογον έαυτψ, supra e$ientiam digniiale et poltmia txsuperans.
f
β τί περ αύτδ έν τψ νοητψ τόπω πρός τε νουν κα\ τά VII. A d hanc Plaionis interpretandi rationem ac-
νοούμενα, τούτο τούτον έν τψ δρατψ πρός τε δψιν cedit aucloritas veterum scriploruui, qui io ejus
και τά δρώμενα, ι Nonne igitur sol ipse visus non libris maxiroe versali fuere. Nullain enim de lioc
est, el cum causa sit visus, ab ipso illo cernilur? Dei Filio liileram invenias neque apud Ciceronein,
Omnino, inquit ille. Sic igitirr, inquam , de illo neque apud Plularchum, qui Plalonis doclrinain
boni fctu, qtiem sibi similem id quod bonum est oinnibus vesligiis indagarunt, neque apud alios
genuii, meam accipe sentenliam : quale illud eslbo- D acriptores, qui de pbilosopborura semeniiis perira-
num in loco inielligibili cum menie ac rebus menie clant. Nemo oiunino commemoratur ex philoaophis
perceptis comparaiam, lalem esse solem in visibili, si elhnicis, qui banc de Verlio Dei Filiosenienliamanic
cumvisu et rebus sub vistim cadentibu* conferalur.» exorlos receniiores Plaiouicos aul seculus sii aut
Prima specie videiur Plato fllium Deo allribuere, iropugnaveriu Cicero in libr. n Deltg. veram legem
quem Deus sibi similem genuerit: aed si ailenda- eiistimat menlem ette omnia ratiotte aut cogeniU
mus quae sequuniur, quaeque praecedunt, non de aut vetanti$ Dei. Paulo poel de eadein lege: ι Non
Filio Dei, sed de scientia el veritaie, quara Deus luin denique incipil lex esse , inquit, cum scripta
in nebis gignil, Plalouem loqui consubit. est, &ed lum cum oria esi. Orla auiem simul esl
Quidnam sit bonum (quo nomioe Deum degignari cum menie diviua. Quamobreio lex vera aique
neroo negaverii) explicare non aadel Socraies rei princepe, apla adjubendum eiadveianduiu, raiio eat
difliculuie deterritus; sed Umea ejas τόκους, sive recla sumini Jovis. > VidesCiceronem, luiu cumsibi
parius eiponere aggredilur, ι etquis eit illius feius, Plalonem ad iiniianduiu proponit, ne suspicari
Iptique eimillimus,» δςδέ έκγονος του αγαθού φαίνεται quidem λόγον sive ralionem esse Filium Dei. Plutar-
Λ Α \ ομοιότατος έκείνω. Ut bunc τόκον κα\ ίκγονον, cbus in libro De placxth philotophorum (ria Plalonii
D. ΜΑΚΛΝι ΡΚΑΑΑΊΊΟ. — P A K S IL Κ
prindpia recensel, D e a m , maieriam et ideam. Α « rationem omnibus imperanlem ι a Deo et cogifa-
Mean aolem nibil a l i u d esse putat, quam essen- lione divina, sed manifesle respicit ad locum Pla-
fiaa iacorpoream έ ν ν ο ή μ α σ ι κα\ φαντασίας Dei tonis ex Timceo supra allatum, ubi horlalur PJalo,
exiistestem; io q o o f a l d e a Clerico et aliis hujns- ul humanarum rationum unam aliquam apprehen-
modi discrepat, q u i I d e a m apod Plalonem subslan- denles eique in$idenles vitce pericula tanquam rate
9
lan este rolunt a D e o separatam et dissociatam. enavigemu$ niti quis po$sil firmiore aliquo vehiculo,
t
Cdsos apod O r i g e n e m D e o m ipsum rationem esse vel divina atiqua ratione apprehenta tutius traduei.
•eoiom rerum p r o m i n i i a t , ut patet ex bis verbis Juslinusin Cohort., quod opus in primordiis con-
q n abOrigene r e f e n i n l u r Hb. v, pag. 240: Σάρκα versionis scripsit, Plaionem carpil, n. 29 ei 50,
ti; αεττήν ών ο ύ & elicecv χαλδν, αΐώνιον άποφήναι quod his quae Moysi dicla s u n l : Secundum formam
αναλόγως οδτε β ο υ λ ή σ ε τ α ι ό θεδς, ούτε δυνήσεται. tibi in monle monslralam ila faciet, leclis quidem
Α3τδς γάρ έαττν ό π ά ν τ ω ν τών δντων λόγος * ουδέν sed non inlellectis, formam quamdam, sive exem-
ούν οίος τε π α ρ ά λ σ γ ο ν , ούβέ παρ* έαυτδν έργάσασβαι. plar eorum quat facta tunt ante id, quod $ensibu*
f Carneoi vero i i s p l e n a r o , quae ne appellare quidem subjecium est, teparalim exmlere exislimassel, et
toeei, c l e r n a m r e d d e r e contra rationem nec -rolet praeexsislentem lerram, praexsistens coelum, prae-
Deas, sac p o i e r i t . l p s e enim omnium rerura ratio Β exsistenlem bofuinem admisissei. Eumdem castigat
tU: l i b i i ergo c o n l r a rationem, aui eonlra seipsum n. 7, quod formaoi in Dei notionibus recenseal, quam
bcere p o i e r i l . » Chrislianie docirinae discrimen a alibi substanliam separalini exsislentcni pronuntiat.
Cebi seotenti* s i c exponit Origenes, pag. 2 4 6 : Ita Juslinus, nibil suspicfans Plalouem de Verbo
'λϋά καλ 6 τ ώ ν τεαντων λόγος έστί, κατά μέν Κέλ- Dei Filio ei Deo degusiasse, iino ne ipse quidem ia
•w, ούτος 6 &*6ς · κ α τ ά δέ ημάς, δ ΥΙδς αυτού, ι Sed Piaionica docirina (non enim diu cum Plalonicis
e n o m q o i d e m r a l i o est, seeundum Celsum, ipae fuerai) mullura versalus. Naro Plaio exemplar
Das; t e a m d i i m noe, ejus Filius. ι mundi in Dei cogitaiionibus consianier reponii.
Vbem Ceteas, c u m saepe Cbrisuanos mulla dicat Quod si muhis post annife visus est sibi Justinus
ex Ptaieoe haueisae, nusquam eorum de Verbo do- Cbrisiiana» de Filio et Spiiilu sancto docirinas ali-
cirtaau, q a a m sexcenlies exagiial, inler habc furia quam, non dico cognilionem, sed, ut ipse ait, i m i -
CMMKaoral* Q o i n diaro peniius ignorabai Plalo- lationem apud Platonem reperire, id cum et sero
aea fc F i l i o D e i locutum ease. Ait enim Chrislia- animadversum s i l , et longius iraclum, argumento
M S aliis DOB belle contempiis, alla et inani spe est nunquam baec Justinum observaturum fuisse,
pk»ti,qaa6iinagnificaquaedara di(iicerint,nonnulla ^ nj 8 i Chrisliana doclrina imbutus el illius defen-
e l
«i ?cra pnedlcare; sed baec Plaiouem mulio ante dendae cupidus fuisset. Quineiiain ex duobus tesii-
nee Umeo eum prodigialiler loqui, nec moniis, qua?citatApo/. 1, n.60, alierum longealiter
interrogare, quid sit boc quod promillat, legiiur apud Plaionem, ut in nola observavi, alierum
a k a t i r a indicere, aot jubere, t i l e vesiigio credani non poiesl ad Filium Dei nisi per vim delorqueri.
talca esse Deum, utemque ei esse Fiiiuro, eumque Posl tot Platonis el eorum, qui illius docirinam
bac delapsam secom eese collocutum, pag. 280. apprime calluerunt, ac ipsius eiiam Juslini tesli-
K M ignonibal CeUus nonnuHa apod Piatonem motiia, videor mibi pro meo jure staluere posse,
kgi de F i l i o Dei; aed filii nomine munduro desi- fabulam Plalooismi a Juslino iu Ecclesiam indocli
eiari exigliinai. Sic enim loquitur apod Origenem inler ea commenla referri debere, quoruni nullus
Id>. pag. 508: 'Οπόθεν δέ κα\ αύτδ τούτο έπηλθεν unquam auclor exstUisset, aul sallera nullus asli-
αύτο£ς Θεού ΥΙδν καλειν σημαίνω. Άνδρες παλαιοί pulalor, * i alius esse possel absurdi erroris defen-
τονδε τδν χόσμον, ώς έκ θεού γενδμενον, παΤδά τε dendi modus.
αυτού κα\ ήίθεον προσείπον. Πάνυ γούν δμοιος ούτος Jam vero si quis objiciat velerum scripiorum
χάζεΐνος παΐς. c Unde aulem et hoc ipsum eis in Judicia, Cleroeniis Alexandrini, Origenis, Eusebii
mtmem veaerii, ut Filium Deiappellarent, indicabo. D Cacsariensis et Cyrilli Alexandrini , qui Juslini
Mfdmm veieres, uipole ex Deo genitum, ipsiue exemplo Platonem Christianae de Verbo doctrinae
F i l i M et Deo similem Tocabant. Bella vero simili- testem cilarunl; nibil id mihi officiel, cum ab eo-
taô bajas e l iliios Filii Dei. ι rum aucloritaie mea non multum discedat senten-
?III. Nondem ergo naii erant vel sahem nondnm tia. Nam Plalonica illa FHH Dei descriptio, quem
prodjcrant, scribepie adversus Chrisiianoe Gelso, unigenilum, Deum genilura, inielligibilis Dei ima-
M v i illi Piatonici, qui supreno Deo duas alias longe ginem, Deum beaium, Deum sibi ipsi sufficienteni
iofcriorie aubsunUa) personas adjoexerunt, eisque et perfeclissimnm, omnium boncrum causam ap-
afi^saa \w maiidi creaiione partea eommigerant. pellal, iia Hebraeorum de a?terno Dei Filio doctrinae
iaftuiat ipse, cum ad reTigionem Cbristianam ac- congruil, nt eam verisimile sit, non secus ac ea,
ttssat, n o o d m quidqeam a Plaione aut Plalonicis quse supra de Deo opus suum adrairante et de pla«
£ c t a m iciebal, quod eam Cbrisiiana de Yerbo do- nelis ad diglinclionera temporum factis reiuli, inde
etraa q u d r a r e u Nam a seoe, qui eum prima re- derWalam et inepia cum mundo junctura deprava-
mqsmom etettenta docuit, imerrogaius, Dialog. n. tam fuisse. Platonem negat Justinus intellexisse,
5 , miaine dlstiogail λογον ήγεμονούντα πάντων, quae ex sacris fomibus hauscrau
35 S. JUSTINUS PBILOSOPHUS ET M A R T Y R . 56
CAPUT Π Α prodiisse, u l « malerialium omnium, quae insiar i n -
formis nalurae et inerlis terra parlibus crassioribus
De matertoe crealione nonnulla Juslini et Alhenagorce
loca explicanlur. coromistis cum levioribus, jacebanl, idea elactiisfo-
ret. > Deum et maieriamcum opifice el luto compa-
I, Juslini et Albenagorae lestimonia ex aliis Iocrs expli-
caiilnr. II. Non sine causade materiae creatione inter- ral, n. 15 : Ό ς γάρ δ κεραμεύς καϊ δ πηλδς (ύλη
dum silent. III. Sacri et ecclesiastici scriplores eodem μέν δ πηλδς, τεχνίτης δέ δ κεραμεύς), κ α \ δ θεος
modo locuti.
δημιουργδς, υπακούουσα δέ αύτψ ή ύλη π ρ δ ς τήν
L S. Jnsiinue e l Alhcnagoras de mundi creatione τέχνην. € Quemadmodum cnim figulus e i lutum
nonnulla dixerunt, quae hoc loco explanare cona- (maleria quidem lulum, arlifex autem Ogulus), ita
bimur, ne molesliam legenlibus facessaol. lmiium Deus opifex, elquae ejus arli obsequitur maieria. ι
(lucam ab hisJuslini verbis ex Apol. l , n . 1 0 : K a l El n. 19 : Δεί δέ κα\ τή ύλη τεχνίτου κα\ ύλης τ ψ
πάντα τήν αρχήν, άγαθδν δντα, δημιουργήσαι αύτδν τεχνίτη, < Opus est auiem el maieriae opifex e l
1
έξ άμορφου ύλης δι ανθρώπους δεδιδάγμεθα. c Et maleria opiflci. >
cum bonus sit omnia illum ab initio ex informi Ut solvaiur difficultas, si qoa insii bis tealimo-
materia propter bomines condidisse scimus. ι Plu- niis, illud 1° staluere possumus, Justinum et Albe-
res torsit illud, έξ άμορφου ύλης, quod quidem alii j$ nagoram sic de maieriae crealione aliis i n locis
expungendum duxerunt, alii emendandum, alii be- locuios esae, u i eorum dubia non possit esse sen-
nigiiins inierpreiandum. Quiueiiam videiur prima lenlia. Jusiinus in Cohort., n. 22, hoc discrimen
specle Jusiinus cum Plaione consenlire de rauudi esse siatuit inler facloremet opificem, quod factor
creauone, quamvis ille maleriam ex nihilo crea- nulla re alia indigens, ex sua ipsius virlule el pote*
tano fuisse ne suspicalus quidem sit. Sic enim lo- stale faciat id quod fit; condilor autem accepla α
quiiur in eadem ApoU 1, n. 5 9 : "Ινα δέ xa\ παρά maleria operandi>facultaie construul id quod condi-
τών ημετέρων διδασκάλων (λέγομεν δή τού λόγου τού lur. In eodem libro Platoneni exagilal quod maie-
δ(ά τών προφητών) λαβόντα τδν Πλάτωνα μάθητε τδ riam aHernam et increalam puiaverit, ut observa-
είπείν, ύλην άμορφον ούσαν στρέψαντα τδν θεδν, vimus ad n. 25. Eumdem Plaionem a i l , n . 50, le-
κόσμον ποιήσαι, αχούσατε τών αύτολεξε\ είρη μένων gisse quidem sed non intellexisse initium libri Ge-
διά Μωσέως τού προδεδηλωμένου πρώτου προφήτου, neii$ alque illud : Terra auiem erai, intellexisse
t
χα\ πρεσβυτέρου τών έν Έλλησι συγγραφέων δι' de terra praexsistenle, quia scilicet invisibilis et
ού μηνύον τδ προφητιχδν Πνεύμα πώς τήν αρχήν και incoiuposila dicilur. Docet in Dialogo, n. 5, ani-
έκ τίνων έδημιούργησεν ό θεδς τδν κόσμον, έφη mam, si increata essel, Deo a?qualem fuluraro, iia
ούτως· Εν άρχη έπο(ησεν ό θεός τόν ονρανόν C u l n e D e u s quidem cogere iliamet vim inierrepoi
xa\ τ ή κ γην. 'ΰ. δέ γη ήν αόρατος καϊ άκατο* sit. Ex quo saiis perspicitur, quanium ab illius
σχεύαστος, καϊ σκότος επάνω της αβύσσου · καϊ menle abfueril absurda materiae increaue opinio.
χνενμα θεον έχεφέρετο επάνω τών υδάτων. Καϊ In illo aulem Apologia loco, ubi Plalonem laudal,
9
είπεν ό θεός Γενηθήτω φως, καϊ έγένετο ούτως. materise creaiionem leviier quidera et quasi trans-
"Ωστε λόγψ θεού έκ τών υποκειμένων κα\ προδη- ieus, sed lamen non obscure indicat. A i l eniin
λωθέντων διά Μωσέως, γεγενήσθαι τδν πάντα κό his verbis : / n principio creavit Deus eaelum et ler-
σμον, και Πλάτων, κα\ οί ταύτα λέγοντες, κα\ ημείς ram, ea contineri, ex quibus Deus muiidum condi-
έμάθομεν καϊ ύμείς πεισθήναι δύνασθε, c Atque ut dit, qoia coelum ei lerram, ut mulii alii, maieriaiu
a doctoribus noslris, id est a doctrina per propbe- sive, ut aii Augustinus , semen coeli et lerrae in-
s
las vulgala, acceplum esse intelligatis, quod dixil leliigebat. Aibenagoras docet, n. 4, maieriam ease
Plalo, Deum, ciim materiam informem verlissel, creatam et corrupiioni obnoxiam; ei o. 10, omiiia
mundum fecisse; audiie quid toiideiu verbis dixe- per Verbum creata ei ornaia.
r i l Moyses, primus propbelarum et scripioribus II. Quamvis Juslinus el Athenagoras idem de
omnibus veiuslior, ut supra deraonstravimus, per D maleriaj crealione senaerinl, ac GbrisUaoi omnes,
queni spirilus propbelicus quomodo mundum Deus iuierdum lamen iiullam vel levem hujus creationis
inilioel ex quibus condideril, declarat his veibis : menlionem faciunt, quia id ab eis non poslulabat
/ n principio fecil Deus cctlum et terram. Terra au- proposiii raiio. Juslinus ubi Platonem laudai,
tem eral invisibilit el incomposUa; et tenebrce iuper eibnicos adducere conaiur, ut ea non oderini in
abtjisum; el Spiritu$ Dei (erebatur iuper aquam. Et Cbrisiianis, quae io Plalone mirantiir, eisque Pla-
dixit Deus : Fiat lux, et facta e$t lux . l
Verbo lonica? doclrina? cum Chrisliana similitudineni,
igilur Dei ex subjeclis et a Moy&e designaiis rebus veluii quamdam illecebram pra3tendii. Quare tunc
luundum uuiversura esse condilum ei Piaio, et qui nepesse non erat in Plaloue ignoraiionem niaieria?
eadeoo ac ille dicunt, ei nos ipsi didicimus, vobis- creationis exagilare, sed satius videbalur illius de
que licet idem pewpicere. ι Et n . 67, nulla raate- mundo Dei sapieniia creaio senienliam laudarc, ut
liacreationisfacu mentione, Deum a i t : c Gum ma- ex Moysis baustaoi foniibus; quamvis materiam
L
leriam et lenebras vertisset, mondum effecisse > creaiam Moysca inteliigat, ut Jusiinus non obscure
Aihenagoras docet in Apolog,, n. 10 : Verbura declarat, increatam Plato. Saepe alias laudalus
1
Gea, i. * Conira adv. leg.
S7 Β . MARANI P R J E F A T I O . — P A R S IL 5S
Pbla, quod rejectis aliormn philosopborum som- Α verba Latinus interpres. [Observal Origenes lib. γ
ftits M B d o m a Deo conditam docaerit, ut ad bunc De principiit hoc lantum in Scriptura3 loco Tocabu-
Ap*Uft« i locom o b s e r r a T i . Ια alio loco, ubi J u - lum maleriaa hoc sensu usurpari. Cilal eomdem l o -
stiaas omnia ex informi maleria dooei a Deo fuisse cum Augustinus lib. ι Contra adven. legis et prophei.
ereaia, aple ei conaequenier ratiocinatur. Probai acf Deumobservatdemateria qiiidem informi iecisse
C M Deum non indigere materialibus hominum do- mundum, sed simul eam concreassecum muudo. >
tm; 0 M t a enim ilium tuppeditarc et cutn 60*111* Gregorius Nazianz. carm. iamb. 18, pag. 205, &ic
eii, emxia Ulum ab initio ex informi materia pro- loquitnr :
fiet ktmines creaue. Necesse noo erat in ejusmodi *0 γάρ σοφφ τά πάντα 'ποιήσας λδγψ.».
argomenlo maleriam concepiis Terbie creaiam Κόσμον τε τάξας τούτον έξ άκοσμίας.
dicere; sad cum illam disposiiara et ornatam fuisae
c Sapienle nara qui cuncta Verbocondidiu.. iner-
eihaia concederenl, salis erai boc principio ulen-
dinaloque ordinem huic mundodedil.» E l i n O r a f . l ,
leoi demoDSlrare, Deum maierialibus bomioum
pag. 55, comparat lurbulentos inotus, q u o m m le-
4an% DOO indigere. Sic eiiam cum ait die solis
gtis erat, cum indigesta maleria? roole anieqoam
Gbristianos convenire, qoia baec dies est, in qua
Deus ordinem et ornatum, quem conspicimus, indu-
Dees leoebras et materiam veriil, ac Gbristus re- Β
cerei. Γέγονε δέ τά πάντα ώς τδ ά π ' άρ)(ής, δτε οΰπω
sarrexii, o i b i l dicit quod non verissimum ett, et
f
κόσμος ήν, ουδέ ή νυν ευταξία κα\ μόρφωσις, αλλά
ad Cbristianorum cultui approbaUonem concilian-
συγκεχυμένον τδ πάν κα\ άνώμαλον έδεϊτο της ειδο
dam idoneum. ποιού χειρός κα\ δυνάμεως, t Faciaqne omnia sunt
iloo absiraiiis caasa Atbenagoram dellnet, quo- ut ab inilio, curo nondum mundus erai, nec pulchra
O U D B S maleriaro cooceplis verbis creaiam dicat in
ea consiilulioet formatio, quam nunc cernimus, sed
kos modo allalis. Quod ethnici libenier dabant omnia confusa ei ineondila formatricem raanum et
aateriam Deo ad anera obedire et eubjici, eain- poientiam requirebant. > Y i d . Orat. 43, p. 699;
qaea Dco ornalam ei divisam Xuisse, id Alhena- Hieronymus, ep. 82 : ι Rudis mundas, uecdum sole
garas arguroenli loco aecipil, n . 15, ul materiam rutilante, nec pallenle luna, nec astris micanlibus,
probei Deo adaequandam non esee, ac proinde non incompositam et invisibilem maleriam, abyssorur.i
cofe&da simulacra. StaluU, n . 19, opue esse mate- roagniiudine et deforiiiibus tenebris opprimebat. ·
riamopifici et opificem maieriae; sed id siatuit, ut Additad commendaiionem baptismi: c Solus Spiritus
aqoam noo esae -omniam principium, neinine re- Dci in aurigae modum super aquas ferebatur ei na-
pagaatte, demooslret. Alque ut Athenagoram pa- scentem mundum in flgura baptismi pariuriebat. ι
teai quadam veluti ad priucipia adversariorum ac- Observaliooem mutuaius est Hieronymus a Terhil-
coniBodatione o l i , ut eos facilius refellat; appo- liano, qui in libro De baplitmo,cap. 5, sic loquitur :
oan exemplrim ex libro De returrectione mortuo- ι Nam et lenebre totae adbuc sine cultu siderum
/mm, obi Dewn ad •itam posse mortuos revocare informes, et irisiis abyssus, et terra imparala, et
τ
»c probat, η . 5 : Η ς γ ά ρ έστι δυνάμεως και τήν coelum rude :solus liquor, semper maieria perfecta,
«αρ' αύτοίς νενομισμένην άμορφον ούσαν μόρφωσα ι, laeia, simplex, de suopura, dignuro vehiculum Deo
ζι\ τήν ανείδεον κα\ άδιακόσμητον πολλοίς καϊ δια- subjiciebat. » V i d . Alhanas. Orat. adv. g*nl., n. 58»
φοροις είδεσι χοσμήσαι της αυτής έστι κα\ τδ 41, 42. I n h i s lesiinieniis divina poteniia non lam
ίιαλελυμένον ένώσαι, κα\ τδ κείμενον ανάστησα ι, κα\ ab ipsa ex nibilo crealione laudalur, quam a mira-
τδ τεβνηχδς ζωοποιήσαι πάλιν, κα\ τδ φθαρτδν μετα- bili ornalu quem rebus crealis affinxit: quominus
6αλε?ν είς άφθαρσίαν. < Cujus enim polestaiis est miremur, si scriptores in refellendis eibnicis occu-
iafonni, ut illi exisliraant, raateriae forraam affin- pali creationem raaleriae leviier altingunt, ac i n
gere, et speeie ac ornalu carentem mullis variisque considerando mundi ordioe ei descripiione libeniius
figoris ornare ejusdem qooque est et dissoluta morantur, quia id magis ad profligandos adversarios
eoagmeolare et jacenlia excilare, et mortua ad Q appositum videbalur,
•rtam rcvocare, ei corrupta ad statum corruptio-
CAPUT 111
m expertem con?eriere. > His verbis, informi, ut
UH exutimant, materia, satis declarat Atbenagoras Quo sensu Juslinus astra gentibus data ad colendum
dixit.
le de mundi creatione praeclarius quaro adversa-
1. S. martyris sententia explicatur et adversus Jurium
rios sentire, sed tamen argumenia ex ipsius male- defenditur. f l . Iniquus Jurius io alios nonnullosac prae-
ric crealione DOII dedncere, cum facile possct; ac cipae in S. Auguslinum.
i
its, qtm ab adrersariis concedunlur, contenlum 1. Jurius in Historia crilica dogmatum et culluum
ol eot validius ferial, ac omoem repugnandi Ecclesicp, part. ιν, p. 711, praBclaram sibi occasio-
ι proelodaL nem de Juftiino detrahendi naclus videlur, quia S.
Dl. JustiiMu el Albenagoras ab usitala sacris et martyr dicit Dialog., n. 121 : Τδν μέν ήλιον δ Θεδς
eedetiasiieis tcriptoribos loquendi raiione minime έδεδώκει πρότερονεΐςτδ προσκυνεϊν αύτδν ώς γέγρα-
dtseedoiit. In libro SapietuiXj cap. u, v. 18 : Oin- πται, κα\ ούδένα ουδέποτε ίδεΤν Ιστιν ύπομείναντα διά
aipotent Dei manas mandum έξ άμορφου ύλης, τήν πρδς τδν ήλιον πίστιν άποθανεϊν.«Solem quidem
«ex iofurmi materia > feciase diciiur. Omisit bsee Deus dederat prius ad adorandum, sicul scriptum
59 S. JUSTiNUS PHILOSOPflUS E T M A R T Y R . 10
est; nec qnisqnam unquam exsiitit, qal mortem Α no fecil aibei, omnino etiam interirent. ι Etal autem
Ipropter fldem in solem oppeieret. » Locus Seripta deteriores illos puiai qai ad simulacrorum culiuin
Π Β a Justino indicatos exslat Deuleronom. iv, 19, delabuntur, eos tamen damnari declarat, qui asira
ubi sic legitur : Ne forte elevatis oculit ad cmium colunt. Να\ μήν κάκείνοι οί άπδ της των άστρων
videas solem el tunam et omnia attra cmli et errore σεβάσεως μή έπαναβραμόντες έπ\ τδν τούτων ποιη-
deceptus adores ea et cota$ quas ereavit Dominus Deu$τήν. Όδδς γάρ ήν αυτή δοθείσα τοίς ίθνεσιν, άνα-
tuut tit minitterium cunctis genlibu$, qtue sub cctlo κύψαι πρδς τον Θεδν διά της τών άστρων θρη
tiunt. Habenl L X X : Ά απένειμε Κύριος ό Θεός σου σκείας. < Sed et illi quoque judicantur, qui ab
αυτά πάσι τοις Κθνεσι τοις ύποκάτω τού ουρανού. aslrorura cullu non recurrcrunt ad eorum Crealo-
Juslinum igitar exagital Jurius eialios, quos ei ad- rem. Haec enim via data fait geniibus, u i per cultum
jungit, nimirum Clemeniem Alexandrinum, Orige- astrorum snspicerent Deam. ι
nem et Auguelinum, quod sibi finxerint Moysen di · Origenes, tom. u tit Joan., eos qai anle ipsum
xj$ie Deum dutribume $olem et lunam et tlellas dixerant solem et lunam et aslra iis data esse, qui
gentilibus, ut esseni eorum dii, ac ea adorarent, i i - roinus digni sunt, Μ Deus deorum, Deus ipsorum
biaue retervaue populum hrael. Non in solos Patres sit, in hanc sentenliam verba Deuteronomii acce-
iniquus est Jurius, quibus eam sententiam allribuit» Β p l s s e j a qi
t f p $$unt ad intelligibilem recur
u l U n o n 0
quam setuui communi, rationi et religioni ita contra* rere naturam,rebu$corporei$ acsub $en$um cadentibut
riam e$tc, ait, ut mirum til in eam incidisse 6 Λ π - Divinitalem inesse smpicati, vel lubenlerin hi$ sislerent,
tiianos; sed ipsi eiiamMoysi injuriara facit, dumfa- non prolapsi ad idola et dcemonia : etsi enim α Deo
tetur ejus verba hunc sensum $u$cipere poste. abcrrant, tamen illoram errorem longe praeferendum
Sed tamen S. Justini verba aequis animis accepta eorum errori, qui deos vocant opera hominum.
nullam erroris snspicionem injiciunt : non enim Eusebius CaBsariensis Dernontir. evang. lib IT, c.
Deum dicithuic culiui veniam dedisse, aui solem et 8, idero docere boc loco Moysen exislimat ac P a u -
siellas crcasse ut adorarentur; justara potius indi* lum in Episl. ad Romanos i , 19, et astra gentibus
cai excaecationem genlium, quae lege el miraculis et tradita dicit, ne ad contrarias potestates et dcemonia
propbelarum oraculis delerritae ab boc cullu, ul J u - deflecterent: inde enim quodammodo illius, qui tn-
daei, non fuerunt. Alium habemus in eodem Dialogo visibilis ett> conspectum, veluli per quoddam specu-
locum, qui Justini verba aiiier interprelari non s i - ium exhiberi.
nit. Jusiiuura rogat Trypbo, n . 55, ut exsequatur Praecipue vero in S. Augustinom iniqaus est J u -
quod se demonsiraturum promiserai, aliura esse rius, quem dam ait ad aliorum errorem proxinie
praeler Deum Palrem, qui in Scripluris Deus ac Do- accedere, opinionem ei affingit, quam si babuisset
niinus vocatur; sed monet ne tolem et lunam dicat, Auguslinus, longedeleriuserrasset. Sic interprelalur
quoe icrtptum tst genlibus conceaa α Deo fuiste, ut Deuieronomii locum * : ι Non ita dicium est, lan*
ea lanquQtndeos colerent.lum Juslinussic respondel: quam Deus praeceperit ea coli a geniibus, a solo
ι Non eram allaturus Trypho, has demonslraliones, autem populo suo non c o l i ; sed aut ita dicturo est,
quibus eos condemnari scio qui haecel similia colunt, quod Deus prescierit genlcs culluram exhibituras
sed eas,quasconlra nemo dicere poleril.» Si jn verbis his cceleslibus, el tamen hoc prs&sciens creaverit
Moysis condemnationem eoruna, qui solem et stellas ea, eum vero popuhiro suura futurum esse praescive-
eolunt, perspiciebal Justious; quis dubilet quin illa r i i , qui ista non colerei; aut diitribuit diclum est,
eodem sensu acceperit, quo h « c S. Stepbani de ipsis ul intelligalur usus qai commendatur in Genesi,
Judaeis dicla accipiuntur (Act. vn, 42): Convertit au- ul sint in signa, etc. > lnexcusabilis Jurius qui h;ec
tem Deus el tradidil eos servire mililice cceli. •erba Augusiini: Et tamen hoc prcesciens creaverit,
Non absimili sensu Terlullianus lib. De idolola- ita reddit, il iCa pat laissi de le$ crier. datu cette
tria, cap. 9, sic loquilur de magia et aslrologia : vue quasi scripsisset Augustinus : Et tamen eo
t
c A l enim scienlia ista usque ad Evaogelium fuit ρ consitio creaverit ut colerentur.

concessa, u l Chrisio ediio nemo evinde nativitatera Siatuere ergo possumus neminem ex antiquis
alicujus de coelo inlerpreleiur. ι Et non multopost: Patribos sensisse culium asirorum Dei concessu
c Sed ei alia illa species magise, qu33 miraculis permiseura fuisse geniibus; sed omnes banc super-
operaiur, eiiam adversus Moysen aemulata, palien- stiiionera condemnant et asira gentibus daia d i -
liain Dei traxit ad Evangeliuni usque. > cunt, vel ut ad Creatoris contemplationem incita-
11. S. Clemens Alexandrinus astra gentilibus data rent, vel ut ipiniatrarenl gentibus in signa ei tem-
exisiimat ut ex eorum aspeclu ad Creatoris cultum pora, vel quia jusla excxcatione dereliclae gentes
assurganl.Sicenimloquilur Strom. vi, p. 669: Έ δ ω - ad hunc cullum prolapsae sunt. leidorus Pelusiola
κεν δε τδν ήλιον κα\ τήν σελήνην και τά άστρα είς neminera noverat qui eo errore laborasset aut l a -
θρησκείαν, ά έποίησεν δ Θεδς τοις έθνεσι, φησ\ν δ νό boraret, quern venerandis scriptoribus Jurius at-
μος, ίνα μή τέλεον άθεοι γενόμενοι, τελέως κα\ δια- Iribuit; sed si qaii ila sentianl, eos inscitiae noroine
φθαρώσιν. >Dedit solem et lunam et aslra ad colen- coudemnat. ΕΙ δέ τίνες οΓονται άπονενεμήσθαι πρδς
dum, quaeDeus iecil genlibus, inquiilex, ne omni- τδ προσκυνήσαι αύτοίς λαμπρώς, τήν οίκείαν άπαι·
r
Quaest. in Deuttronom*
41 D. H A R A N l P R i E F A T l O . — P A R S II.
fawfav σ τ η λ ι τ ε ύ ο υ ν , t Quod si qui disiribata pu- Α istis honorem et cullum esse adhibendum? AUera
laal H adorentar, inscitiam suaro ipsi manifesle inierpreialio perabsurde siatoh et nos ti bonos
prodaiit. ι Ipee vero itidem ui alii Palres, aetra
9 angelos a Chrisio itia edoclos esse, n i i n i m m non
gealibas dala pronunliat, t* disciplinam et inslitu- coleodos esse malos d&mones. Nihil enim aliud
liemem et cognitionem, nt ex rerum creatarum vox ista signiiicai hoc loco.
magmtmdine et pulchriiudine irwitibilis Creator Quisquis sciet propositum esse S. martyri, ut
c***picUtur. Cbristianos probet non esse aibeos, fateri cogeiur
C A P U T IV. angelorum cullum ab eo praedicari. Id enim pluri-
mum valebat ad propulsandam albeismi criraina-
De angelorum eultu*
lionem. Neque alio sensu imperaiores Jastini verba
I. laagnis l o d ex Apotog. t S. Justini pravae interpreta- accipere potuerunt; cum prasenim nihil aliud i n -
tiooes refelluntur. II. Atheoagoras hunc locum imiU-
lor. III. Nonoulla solvantur et explicanlur. dicel conslruclio verbomm, Filium et cwterorum,
qui itlum assectaniur, eique auimilati *unt bono-
t
I. F x s l a l i n Apotogia 1 S. Justini fnsignis de an- rum angelorum exercitum cotimus. Praterea malts
gelis locus, qui et sua sponie indiget aliqua ex- β angelis, quoe Cbristiaui colere noluni, opponuntur
planaiione e i ex variis interpreialionibus, qutbus boni; iique Filium tanquam famuli assectari,
agiialoin f u i l , in unam aliquam, quae fixa et im- eumque imilari dicuniur, ut merito eos coli et ma-
mota s i l , vindicandus est. Sic igilur S. marlyr, los rejici pateat.
n. 6 : Κ α ι ομολόγουμεν τών τοιούτων νομιζομένων II. S. Justini vestigia premit Alhenageras in
θζών άθεοι είναι, άλλ' ούχ\ τού αληθέστατου, κα\ eodero refellendo crimine. Posiquam enim uniim in
Πατρός δικαιοσύνης κα\ σωφροσύνης, κα\ τών άλλων tribus personis Deum, Palrem et Filium et Spiri-
αρετών, άνεπιμίκτου τε κακίας θεού· άλλ' έκεινόν tum sanclum a Chrisiiauis coli docuit; tum vero
τε , κα\ τδν π α ρ ' αυτού Τίδν έλθόντα και διδάξαντα sic ad angelos Iransii Legat., n. iO : Κα\ ούκ έπ\
ημάς τ α ύ τ α , καϊ τδν τών άλλων επομένων κα\ εξομοιου τούτοις τδ θεολογικδν ημών Γσταται μέρος · άλλά κα\
μένων αγαθών αγγέλων στρατδν, Πνεύμα τε τδ προ- πλήθος αγγέλων και λειτουργών φαμεν, ούς δ ποιητής
φητ.κδν σεβόμεθα , κα\ προσκυνούμεν, λόγω κα\ καϊ δημιουργδς κόσμου θεδς διά τού παρ" αυτού Λό
αλήθεια τιμώντες , καϊ παντ\ βουλομένψ μαθείν, ώς γου διένειμε καϊ διέταξε περί ζζ τά στοιχεία είναι
έδιδάχθημεν, άφθόνως παραδίδοντες, ι Alque albeos καϊ τους ουρανούς κα\ τδν κόσμον κα\ τά έν α ύ τ φ ,
qoidem nos esse conGtemur, si de opinalis ejus κα\ τήν τούτων εύταξίαν. ι Neque bis latnen Ibeo-
roodi diis agalur; secus vero si dc verissimo illo, ^ logiae nostrae raiio conlineiur; sedel muhiiudinetn
et jestiiiae ac lemperamia?, ac caeterarum viriulum angelorum el ministroruin agnoscimus, quos Crea-
Patre, nulla admislo viiiosiiaie Deo. Sed eum et tor et opifex mundi Deus per Verbum suuni disiri-
F i l i u m , qui ab eo venil ac nos ista docuit, ei ca> buit elordinavit, u l circa elemenla, coeloe, mun-
lerorum qui illum assecianlur, eique assimilaii dum et quae in eo sunt, eorumque temperalionem
snnt, bonorum angeloruni exerciium, et Spiritum Tersarentur. »
propltelicuai colimtis e i adoramus, ralione et ve- HaBC angelorum et beneficiorum, qua3 ab eift
ritate veneranles, et ut quisque discere vo- accipimus, el obsequii, quod Verbo exhibent,
IuerU, ciira i r m d i a m , u l edocli sunius, imper- commemoraiio eumdein habel usum apud hunc
licnles. ι scripiorem ac apud Juslinum, nempe ui a C h r i -
Aliier bunc locum interprelantur Protestantes. slianis atbeismi crimen depellatur. Quin eiiain
Qaidain, ut Bullus in defensione fidei Ni&euae, videtur prima specte Albetiagoras longius ferri
quaiu Jusunus. Theologia enim apud anliquos 6i-
p. 118, sic accipiunl quasi dical Jusiinus nos isla,
gnificare solei nalurse divina* praedicationem; alque
neiupe quaf ad malos angelo^ perseculionum aucio-
res speciant, ac siroul qt.a^ ad bonos,a Cbristo dU D ™™ arripuii Barbeyracua ad incusandum
Athenagoram. Sed hac voce signiocari poiest
dicisse : sed baec explicatio merilo rejicilur a
doclrina divinilus revelata; vel si divinae nalune
Grabio, qui lamen non valtfe melioretn afferl. Sla-
cultum significet, non immerilo cum lioc divin»
tuil enim sic venendum, ul nos Cbrislus simulque
nalura culiu Albenagoras honorenri angelis adhibi-
angelos i s l a , neinpe q u « paulo anie de justitia ac
lum conjungii, quia ad Deum refertur quidquid
lemperantice ac caiierarum virlutum Palre Deo dicta
bonoris angelis exbibemus.
Mjnt, edocuisse dicaiur. Ulraque interpretalio hoc
Tiiio laborat, quod Justini verba mirifice inler se III. Displicere el molesliam facessere non debei,
nexa ac in unum et idem proposiliim perlinentia quod Verbo augelos adjungii Juslinus. Adjungit
Tiolenier detorqueat. Praeierea ex prima inierpre- euim ut famulos et sectalores, tdque Scriplura?
talione semper sequiiur colendos esse bonos an- consenlaneum. Nam in Apocalypsi xix, 14, de Verlm
geba. Nam si Chrisius ista nos docuit, nempe raa- dicitur : Et exercitus qui sunl in C < F / O , sequebaniur
los esse daunones qtii colendi nou sunt, ac deinde eum tn equis albis, vetlili by$so albo el mundo.
Neque errandi locum reliquil S. mariyr, cmn taui
bonos etse qui Filium Dei asseclanlur, ejusque
aperte declaret quanlum inlersit inier Filium ei
imaginetn in se feruni; annon iude sequcrelur
PATROL. G R . V I .
S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . U
angclos : non magis profeclo qtiam S. Ignaiiiis , Α liam pereiperet. Nam et nonc infans, cum geniuis
qui ait in epistola ad Rornanos, n. 12: Πρέπει γάρ fueril, noudum potest panem edere, sed primuai
ύμϊν τοΤς χαθ' Ινα, έξαιρέτως κα\ τοις πρεσβυτέροις, lacte nulrilur, deinde progredieme aetate eiiam ad
άναψύχειν τδν έπίσκοπον είς τιμήν Πατρός, Ίησου solidum cibum accedit. Idem quoque Adamo eve-
Χρίστου, χα\ τών αποστόλων, c Decel enim singulos nisset. Quapropter non invidens ei Deos, u l qui-.
vestnim, ei preecipue presbyleros , refocillare epi- dam existimant, interdixil ne <Je ligno scieitlia»
scoputn, in honorem Palris, Jesu Chrisli et apo- comederet. Adbuc eiiam volebat eum cxperiri e l
slolorum.» periclitari ulrum sibi dicto audilurus esset. Simirt
Frustra objicilur duplex illud verbum, σέβομεν diulrus volebat simplieem et sincerum permanere
xal προσχυνοΰμεν, ccolimus el adoramus.vNam pri- bominem puerascemem. Hoc enim sanclum est
mnm quidem ad angelos ipsos refertur, babita ra- non solum apud Deum , sed etiam apud homines»
trone discriminis, qnod inier Creatorem et rem in simplicitale et innocenlia suhjici parentibus.
crcaiam intcrcedit. Allerum aiHem nequaquam an- Quod 8i pueri submissi esse 'parentibus debent,
geloe necessario comprehendit. Saepe duo verba quanio magis parenii omnium Deo? Praeierea i n -
siinul corijnncia non ad unam et eamdem rem, sed decorum est pueros infantes plus sapere quam seiae
ad diversas judicio legentium referunlur : cujus rei Β poslulel: quemadmodum enim nemo crescii « l a i e
exemplum maxime appositum ebservavi in notaad nisi quibtisdam veluli gradibus, ita nec sapientia. »
qnaest. 137 ad orthodoxo$. Ecquis n o n v i d e l , si modo animum advertai,
infantiam illam, q u » Adamo tribuitur, meiaphora
CAPUT\. non carere? 1° Apparentera hanc infanllam repeiil
Theophili sententia de itatu in quo creatus fttit Tbeophilus I U I D ex recenii Adami creaiioiie, lum
Adamus. ex medio illo statu, in quo creatus fuerat. Vixdum
I. Iofantiam Adamo tribait Theophilos vel ob innocen- enim creatus fuerat, cum illum Deus in paradisum
tiam, vel ob recentemcreationem. II. Multi alii eodem translulit, 8timulo$ ei iubjicien* proficiendi, ut au-
modo locuti suot. III. Singularis S. Clemeolis Alexan-
dridi opinio. gescem et landem perfeclus, imo declaratus deus sic
in c&lum ateenderet. Mediui enim homo natu$ erat*
I. Videtur prima specie Theopbilus exisiimare nec omnino mortalu, nec prorsus immortalit. Itule
Adamum in quodam infanli» statu crealum fuisse, ergo illa infanlia, qaod et recens creaius esset, e i
ac ea scienlia desiiluluin, qiwe virili aetaii conve- mediirs quodammodo crealus.-Elsi enim maxima-
tiial. Sed ne indicia causa damnelur, illius verba rum rerum cognitioire inslruclus e r a i , infautia
non perfunclorie examinanda. Sic igitur ille l i b . n , C videbatur bftc scientia cnm ea, quaa tn coelo pro-
n. 25 : Ού γάρ ώς οΓονταί τίνες, θάνατον είχε τδ ξύ- mitiebatar, comparata. Qualein auteoi scientiam
λον, άλλ' ή παρακοή. Ού γάρ τι έτερον ήν έν τψ Theopbilus Adamo deferat etiam in i l l o , queui
καρπψ ή μόνον γνώσις · ή δέ γνώσις καλή, έπάν αύ- vocal, medio statu, perspici poiesl ex nomiitibus,
τ$ οίκείως τις χρήσηται. Tfi δέ ούση ηλικία δ Αδάμ qiue omnibos animalibus Adam imposuit. Id enirn
έτι νήπως ή ν , διδ ούπω ήδύνατο τήν γνώσιν κατά maximaescieniix indicium esse exisiimaiTheopbilus
άξίαν χωρεϊν. Καϊ γάρ νυν, έπάν γενηθί) παιδίον, Jib. i i , n. 15. 2 · Puerum quodammodo dicii Ada-
ούκ ήδη δύναται άρτον έσθίειν, άλλά πρώτον γάλακτι mum, ob simplicitatem et obsequium, quod Deo, ut
ανατρέφεται, έπειτα κατά πρόσβασιν της ηλικίας, filiua pairi, debebat. Hinc praioeptum ί 11 ί imposiium
xal έπ\ τήν στερεάν τροφήν έρχεται. Ούτως άν έγε- fuisse dicil, ul diu in illa veluii puerilia perseve-
γόνει κα\ τ ψ 'Αδάμ. Διδ ούχ ώς φθονών αύτψ δ raret: quod quidem nemo unquam de pueriiia d i -
θεδς,ώς οΓονταί τίνες, έκέλευσε μή έσθίειν άπδ της xerit, qiwe cum imbecillitaie animi et corporis con-
γνώσεως. Έ τ ι μήν κα\ έβούλετο δοκίμασα ι αύτδν, εί juncta sit.
υπήκοος γίνεται τή εντολή αυτού. "Αμα δή χα\ έπ\ II. Tbeophilum imilatar S. Irenxiis, nec ab illhts
πλείονα χρόνον ήβούλετο απλούν κα\ άκέραιον δια- D sentenlia recedit. Quod enim ait lib. n i , cap. 22,
μεΤναι τδν άνθρωπον νηπιάζοντα. Τούτο γάρ δσιόν n . 4 : ι Eranl ulrique nudi (in paradiso) et non
έστιν, ού μόνον παρά θεψ, άλλά κα\ παρά άνθρώποις, confundebantur, quoniam paulo anie facti non i n -
τδ έν άπλότητι καϊ ακακία ύποτάσσεσθαι τοϊς γονεύ lelleclum babebam filiorum generationis; oporiebat
σιν. "Ετι δέ χρή τά τέκνα τοϊς γονεύσιν ύποτάσσεσθαι. enim illos primo adolesccre, dehinc sie nniliipli-
ΕΙ δέ χρή τά τέκνα τοίς γονεύσιν ύποτάσσεσθαι, c a r i ; * id explicari.potest ex cap. 23, ubi sic de
πόσψ μάλλον τψ θεψ κα\ ΠατρΙ τών δλων; "Ετι μήν poeniteniia Adam loquitur n. 5 : c Quoniam indo-
κα\ άσχημον έστι τά παιδία τά νήπια υπέρ ήλικίαν lem et puerHem amiserat sensum, c i in cogiia-
φρονειν* καθάπερ γάρ vft ηλικία τις πρδς τάξιν tionem pejorum venerat, frenura conlineniiae sibi
αύξει, ούτω καϊ έν τψ φρονεΐν. < Neque enim, ut et uxori SU33 circumdedit, limens Deum et adven-
quidaro exislimani, moriiferuro eral liguum , sed tum ejus exspecians. ι PuerUis indoles ei sensus,
mandati praetergressio. Aliud enim non erat in l i - quae peccando amittuntur, quid aliud esse possmii,
gno nisi scienlia; bona autera scientia, si quis ea quam innocenlia? Sic eliam TcrlulHanus in libro
«pie utalur. Qua auiem aetate erat Adam, adhuc in- De velandis virginibus^ cap. 11 : ι Nam el princi-
fanft-eral, necdum idoneus esse poterat, qui scieri · pes generis Adam et Eva, quandiu inlt-Jlecui care-
D. M A R A N l P R J E F A T I O . — P A R S II. 46
bant, «ttiil agebant. A t ubi de arbore agniiionis Α radiso solulus ludebat, erat adhnc Dei puer. Posi-
gu&taveniiit, n i b i l p r i m u m senserunl quaro erube- quam autem succubuit voluplali..». abduclus cst
sce&dam. l u q u e s u i quoque sexus inlellectum cupidilalibus puer, vir faclus inobedienlia, ei vio-
ttgtnine notaveriiiu. ι lato patris praeceplo Deum affecit contumelia. ι
Aiidtendos ra eamdem sentcntiam Gregoritts Na- Eumdem scripiorem suscepla cum haerelicis con-
xiaoienas qoi sic taqnilur Orai. 38, p. 610: θεωρία troversia in nonnullas impulit conjecturas, quas
γαρ ήν το φυτδν, ώ ς ή έμή θεωρία, ής μόνοιςέπι^· hic referre noii pigebit. Nam ccm baerelici Crea-
tiafvEiv ασφαλές τοΓς τήν Ιξιν τελεωτέροις, ού καλδν torem ejusque opera viluperareiit, ac Adamum et
δε τοις άπλουστέροις -έτι κα\ τήν έφεσιν λιχνοτέροις · Evam nunquam malrimonio usuros fuisse conten-
ώσπερ ουδέ τροφή τελεία λυσιτελής τοις άπαλοίς έτι dercnt, nisi serpenlis impulsu ad banc conjunctio-
χα>. δεομένοις γάλακτος, « Gontemplafio eral li:vc nem incjiaii fuisseni; negat Glemens in eo pec-
arbor, qaantom ipse contemplando assequor* ad casse primos parenlcs, quod malrimonio usi fue-
quam its solis ialus esl ascensus, qui animi habitu rint, $ed quod nnte tempus usi fuerint, utpote
perfecliori sunt, haodquaquaro autem bona simplk adhuc juvene$. Έκινήθησαν δέ θάττον ή προσήκον
ctoribus adbuc animis atque appeiitu avidiori prae- ήν Ιτι νέοι πεφυκότες άπατη παραχθέντες, Strom.
dkis, qoetr.admodum nec perfecius ac solidus cibus III, pag. 470. Idem paulo anie conjiciendo dixerat,
iis eonducii qui lenera adhuc sunt aetale, la>*.leque nempe pag. 466, hominem non vilio creaiionie
epes habenl. ι His S. Gregorii verbis uiilur u( suis aberrasse, sed amore volupialis, fortane quia
S. Joannes Damascenus lib. n De fide vrlhodoxa, protoplaam noster tempu$ pruevenerat atque intem-
fap. 11. pestivam matnmomi gratiatn appetiverat, Τάχα
Joannes Chrysostomvs, elsi copiose eos refellil που προλαβόντος ημών τδν καιρδν του πρωτοπλάστου
bomil. 16 in Genesim, qoi Adamum, poslquam de και πρδ ώρας τής του γάμου χάριτος δρεχθέντος.
tigno comedit, acquisivisse sciendam boni el mali Νοιι ignota fuilS. Augnslino baec pecoati primorum
dicetant, non tamen eum dubiui vocare lenerum parenium explicandi raiio. ι Visum esi et quibus-
poeram in homil. 14. Ait enim ι quemadmodum dam, inquil, lib. n De Genesi ad liueram, n. 57,
paier prolis amans tenero filio, > καθάπερ πατήρ duos illos priraos bomines nuptias suas faralos
φιλόστοργος παιδί νέφ, moderaiam curam imponit, fuisfie, e l anle mislos esse concubilu, quam cos
neoiio insolescat, ita Deum Adamo operalionem qui crcaverai copulasset, quam rem nomine ligui
ei custodiam paradisi tradidisse. Theodoreius, fuisse signiGcalam, unde prohibiii eranl, donec
qasst. 28 in Genesim,sic loquilur : Ουδέ τά κομιδή C opportuno lempore jungereniur. > Ilanc opinionem
νέα παιδία έρυθριάν πέφυκε τής έσθήτος γεγυμνω- rejicit S. Auguslinus, ut ridictUam et α rerum
μένα. Κατά βραχύ δέ του σώματος αυξανομένου κα\ gestarum proprietate ditcedentenu Lenius agil cuin
του νου λο*πδν αρχομένου τήν οίκείαν φύσιν έπιδει- iis qui existimabanl fe$tinatione prccvertiite illo$
χνύναι, ούκ £τι λοιπδν φορητή τοΤς μειρακίοις ή γ ύ - homines appetitum tcientia boni et mali, et fmma-
μνωσις, αλλ* έρυθριώσι κα\ περιβάλλονται.... Ούτω luro tempore percipere voluiue, quod ei$ dilatum
καϊ οί περί τδν Αδάμ ευθύς μέν διαπλασθέντες, οΓα opportunius servabatur* Hanc senienliam non i m -
δή νήπιοι κα\ εύθυγενεϊς κα\ τής αμαρτίας αμύητοι probal, modo veriias bisloriae non negeiur. c Hoc,
ούκ ήσχύνοντο δίχα περιβολαίων διάγοντες. Μετά δέ inquil, ei forle lignum illud non ad proprietalem,
τήν πείραν τοις φύλλοις Ινια τού σώματος συνεκάλυ- ut verum lignum et vera poma ejus, sed ad figuram
ψαν μόρια. < Pueri juniores vesle nudali erubescere Yelint accipere, babeat exilum aliquem recks fidei
uilura non soleni; paulatim autem crescenle cor- veritatique probabilem. ι Legendtnn, A t i i forte
pore, ciim niens postea propriam naturam exserere lignum, aut sensum fruslra venabimur.
coeperil, adulli jam non palienler ferunt se nuda- Videtur e Philonis hausla fonlibus haec dc malri-
ri, sed erubescmu et conlegunUir... l l a de Adam ^ m o n i i i m m a l u r 0 u s u o p i n i 0 e l s e n h n i o l i 5 r o D e
el de ejus uxore sentiendum est, qui staiim U 1

mundi opificio non modo serpenlera interprfttalur
formali snnt, velui infanles el recens nali, ac pec- voluptatein, sed eliam amorem inter Adamum et
cato nondam initiati, non afliciebanlur verecundia
Evam $upervenistedocel et tanquam unius animalis t
sine amiclo agenles. A l posi experieniiam qunsdam
duo dimidia separata in unum collecta coaplasse,
partes corporis foliis occuliavcrunl. ι llic quoque
indita utrique cupidine gignendi iimilem prolem per
iufantia non in ignoralione consisiil, sed in inno-
muluam consuetudinem.iWxv cupido, iuquit, etiam
einlia, qna peccalo amissa, stimulos concnpiscen-
corporum voluptalem genuil, quse est origo i n i -
lix. setiseruni et pudore suffusi sunt.
quilalum ei prxvaricaliormm, quandoquidem lalis
III. Qemens Alexandrinus Proirept., p. 69: Ό voluplas morlali et misera viia immorlalem et
πρώτος δτε έν παραδείσω έπαιζε λελυμένος έπεί (le- beatam commuiavil.» Ό δέ πόθος ούτος κα\ τήν
gendom videiur έτι) παιδίον ήν τού θεού. "Οτε δέ τών σωμάτων ήδονήν έγέννησεν, ήτις εστίν αδικημά
ύχέπιπτεν ήδονί).... παρήγετο έπιθυμίαις δ παΙς , των κα\ παρανομημάτων άρχή, δι' ού ύπαλλάττοντσ*
άνδριζδμενος άπειθεία, κα\ παρακούσας τού Πατρδς τδν θνητδν κα\ κακοδαίμονα βίον άντ* αθανάτου χα\
^σχύνετο τδν θεόν. ι Primus bonio, quatido in pa- εύδαίμονος.
47 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . 48
CAPUT V I . Α buerunt, sed non jani amplius a Deo nullos esae
De peccalo originali. deos edocii sunt Ejecti igilur paradiso, seque
ob eam tantum causam ejeclos rali, quod Deo non
I. Justinus regeneralionis necessitatem deducit ex vltio
rimaB generationis. II. Multa alia ejusdem testimonia. paruissenl, minime vero ob illam etiam, quod deos
f Ii. Talianus Justinum sequitur et imilatur. IV. Theo- esse, qui nulli suut, credidissent, nomen deorum
philus non minus diserte in eamdem sentenliam lo-
quitur. gcnitis ex se poslea bominibus iradideruni.» P r i m i
illi homines, qui in memoria babuere fraudem
I. Com permagni esset momenii eorum errorem majoribus suis Adae et Evae factam, ac posteris suis
refellere, qui homines non libera voluntate, sed nomen deororo tradiderunt, quomodo dici possunt
nalura et necessitale bonos aut malos esse flnge- daemoni paruisse, preceplum Dei violaese et e p a -
bant; sacpe Justinus impio commento catholicam radiso ejecti fuisse, nisi quia in Adarao peccave-
doctrinaro opponit. Sed altera ex parle non igno- runl? Simitia mox proreremus ex Taliano.
ravit S. marlyr, nec lacuit quid de libero arbiirio In eamdem senlenliam loquilur in Dialogo cum
Adami ruina debililalo, quid deOmnipolentis gratia Tryphone, n . 88 : ι Neque eliam idcirco, i n q n i l ,
necessiiale religio doceat. Operosius vesttganda nasci et crucifigi suslitiuil Christus, quod his rebu*
illius doctrina, u l in re Tariis hominum judiciis g indigerei, sed pro geuere humano, quod ab Adamo
exagitala, pariim Jnstinum nulla peccati originalia in mortem ei eerpentis fraudem incideral, tinoquo-
cogniiione imbulum fuisse exisiimantium, partim que sua culpa improbe agenie. > Hic duplex peccati
absurda illi de Chrisii graiia et de ethnicorum ea- genus dislinguitur : alierum omnibus commune;
luie commenla affingenliuin. bumanum enim genus serpenlis fraudi succubiiii,
Disene docet S. mariyr baplismo non eas solum ei morle damnatum fuit ob hoc deliclum. At alia
labes deleri, quas liberc peccando, eed eam eliam, sunt peccala, q u » sua quisque culpa libere com-
quam nascendo contraximus. Sic enim loquitur roillit. lllud άπδ τού Αδάμ possei verli, per Ada-
Apot. 1, n. 61 : Επειδή τήν πρώτην γένεσιν ημών mum. Sed ab Adamo relinere malim, quia mngis
1
άγνοούντες κατ ανάγκην γεγεννήμεθα έξ ύγράς σπο conducil proposito Juslini, qui videlur demon-
ράς κατά μίξιν τήν τών γονέων πρδς αλλήλους · κα\ slrare velle omnes homines, Judxis nun exce-
έν έθεσι φαύλοις κα\ πονηραΐς άνατροφαις γεγδνα- plis, in Adamo peccasse. Et n. 100: < Filius Det
μεν, δπως μή ανάγκης τέκνα μηδέ αγνοίας μένωμεν, ex Virgine genilus, u l qua via a serpenle inobe-
άλλά προαιρέσεως χα\ επιστήμης, αφέσεως τε αμαρ dienlia inilium accepit, eadem dissolulionem acci-
τιών υπέρ ών προημάρτομεν τύχωμεν έν τ φ ύδατι, perel. Nam cum virgo csset Eva ei incorrupta,
επονομάζεται τώ προελομένψ άναγεννηθήναι, κα\ C sermone serpenlis concepio, inobedientiam el mer-
μετανοήσαντι έπΙ τοις ήμαρτημένοις, τδ τού Πατρδς lem peperit. Maria aulem virgo, cum fidem et
τών δλων κα\ δεσπότου θεού δνομα. € Quandoquidem gaudium percepisset, nuniianii angelo laetuin nun-
primam noslram generationem ignorantes necessi- tium respondil : Fiat mihi tecundum verbum
late quadam ex humido semine per mutuam pa- tuum . > Cbrislum sine peccato genilum fuisse
%
T c n l u m misiionem geniii sumus, alque in pravis dicil, n.23, uleumabauisAdann filiissecernal. t S i

moribus et nefariis insiiluiis educali; ut necesai- eniin nec anie Abraliam circumcisione, nec anie
lalis el igtiorationis filii non maneamus, eed ele- Moysen Sabbaio, feriis ct nuineribus opus erat;
ciionis et sciemix; ei* remissionem peccatoruui, neque eiiam simililer opus e s l , poslquam sccun-
qu« prius commisimus, consequamur in aqua; dum volunialem Palris absque peccaio ex virgine
super eo qui regenerari voluerii et peccaiorum ab Abrabam oriuitda genilus esl Filius Dei Jesus
egerit pcenilentiam, nomen Parenlis universorum Chrislus. »
et Domini Dci pronuntialur.» Nascimur ergo io Non dubital S. marlyr qnin onine hominum genus
peccalo, siquidem ob hanc primam naiivhaiem malediclioni obnoxium fueril ob lianc peccali ori-
egeinns baplismo qui nos regenerei. Naseiinur filii giualis labem, idque probal duclo argumemo ex
uecessilalis et ignoralionis, nec possuinus sme ba-D iis qui sub lege, el ex iis qui sine lege vixerunl.
plismo ex hoc miseriae slaiu emergere. Idcirco c Omne hominum genus, inquit Dialog.,n. 93, ma-
cnim baplizamur, ut non ignorationis et necessUotis lediciioui obnoxium reperieiur. Malediclus enim
filii maneamus. secundum legem Noysis dicius esi, quitquis non
II. In Qohotl. n. 21, postquam dixil primot ho-
% permanet tn ei$ qum tcnpta $unt in libro legis, ut
mine$ a quibus inducla deorum mulliludo, in me-
9 facial ea · . Nemo cerle omnia accurale observavit,
meria habuiue antiquam iltam fraudem, qua tna- neque id vos negare audebiiis; sed alii aliis plus
jores iptorum decipere voluit humani generis hotlit aut minus praecepla observarunt: quod si eos, qtit
damon^ cum illot $ic alloquerelur: t Si mihi obse- sub liac lege sunl, sub maledictione esse patel, quod
culi fuerilis, eritis sicut dii, > haec a d d i l : 4 Igitur noii omnia observaverint, annon multo magis pa-
cum obsecuti fraudulento daemoni bomines, ac Bei tebil gentes omnes, quae simulacra colunt, ptteris
pneceptum violare ausi essent, e paradiso exie- slupra inferunl, et alia nefaria faciunl, sub malc*
ruut: ac deorum quidem nomen in memoria ha- dictione esse?»
4 β
L « c . i , 38. Deut. xxix, 21.
W D. MARANl P R i E F A T I O . — P A R S H . 50
III. i u s i i n i vesiigia p r e m i i Tatianus, et genera- Α munis est. In eamdem senteniiam ait, n. 2 6 :
lim cum omnibus bominibus cominunicat peccaiuni ι Quemadmodum vas si, posiquam confectum fue-
AUami. c A c i n i l i o q u i d e m , inquit n. 13, spirilus r i l , vitii aliquid habeat, refundilur el refingilur, ut
aiiimae c o i w i c i o r e r a t , sed eam seqtii nolenlein de- novom et inlegrum fial; idem bomini niors atfert:
seruU.» E t n . 1 1 : < N o u nali sumus ut moreremur, quodam enim modo confringitur, ut sanu» in re-
sed nostra culpa m o r i m u r . Perdidit nos libera vo- surreciione invenialur, id esi intiiidus, justus et
lanus; senri facii sumus qui liberi erjmus; per immorlalis. ι
peccaluni ventliii sumos. Niliil mali faclum est a Persuasum erai Theopbilo nos cum Adamo morle
Deo; nos ipsi produxiinus vhiosiialera; eam vero damnalos non esse, nisi quia in Adamo peccavi-
qui produxeruni, denuo etiam repudiare possunt. > mus; ueque enim Deum innocuis baoc poenam
Sutuil Taiiauus u l uiiserias, quae cx peccalo Adami imposiiurum fuisse; ne ipse mortis auclor esse v i -
ftaienmi, i l a e i i a i u illius peccaluiu ad nos omnes derelur. c Si ininioriatem ab iniiio fecisset, denm
ptTiinerc. Quemadinodum cum eo perdili ei in ser- euin fccissel, inquit n. 2 7 ; rursus si roorlaleni,
tiiulem redacti et vendiii ac inoriui sumus, ita vhlereiur Deus causa illius morlis esse. »
eliam cum illo viliosilaiem produximus.
, CAPUT VII.
Nou miruiD ergo si Talianus, magistri Jusiini ve- De ChrUti gratia.
stigiis, priuios deoruni mulliludinis inonslralores,
I. Cbaritas, quae legem adimplet, per fldem impetratur.
paradiso ejeclos fuisse ob boc scelus et morlales II. Haecfldescbahtale animala gratiae donum est. III.
Caclos luisse d i c i t : € Verbi aulem polenlia, inquit Quam potens quaroque eflicax haec gratia. IV. Unica
eemper exstiiit salutis via» tides chariUte aoimata,
n.7, cum i n se praeviderei quid esset, non illud quaui gratia largitur. V. Quam immerito Justinus salu-
quidem falo, sed libera eligentium volunlale even- teai seleraara Socralis et Heraclili agnovisse dicalur.
VI. Teslimonia de riirisli gralia ex Epistola ad Dio-
u i r u u ; fulurartira rerum evenlus predicebat, ac gnetum et Tatiani Oralione.
cequiiiam inierdictis prohibebat, eos aulem Jauda-
1. Ut lapsus liotno sanelur, unicum remedium
hai, qui boai permanerenl. Poslquain autem bo-
agnoscit Juslinus, fidem quie per charitaiem ope-
niines unum aliquem praeter caUeros, proplerea
ratur, eamque graiuiiae ei omnipoleniis graliae do-
quod primcgenilus erat, callidiorem asseclali sunt,
iiirm esse declarat.
ac eum eisi legi Dei obluclabalur, pro Deo babue-
rrnil; lum Verbi potentia el inceplorem profllgaUe Judaei, in quibus flectendis et perraovendis mira-
lemeritalis ei ejus seclalores a sua consuetudine biles exstilere cbariiatis Juslini conatus, hanc prae-
c i u r m 1
exdusil. Atque is quidem, qui ad imaginem Dei r P f ™ * f ™ * * ; ! ! ! " ^ u t o l t o n i attoleni«.i.
faelus eral, discedenie ab eo poienliore spiritu, fil
salis inogna esse ad salutem prsesidia ducereni.
tuortalis; ille aulem primogeiiilus propter trans-
Justinum horlatur Trypho iuiiio coHoquii, ul
grcssionem ei igooraiionem daemoo esse incepil. >
primo circumcidatur, deinde observet, ul lege san-
Mtra bic et digna quac observetur rermrj confusio.
ciium est Sabbata et dies festos et neomenias Dei,
Peccaium Adauii cum peccalo posieriorum, ac f
ac prorsus omnia faciat quae in lege scripta sunt.

rursus isioxum peccalum cum Adami peccato con-
Sic enim fortasse misericordiam illi a Deo fuitiram.
fiiuditur, quasi ununi prorsus csset delictum. Ilnde
Miratur I r y p b o , cur Cbrisiiaui, cum lanlo virlulis
Ulud, nisi quia in Adamo posteri peccarunt, ei
colenda3 siudio ferantur, legeî Mosis non obser-
ab Adamo profluxil illa cordis praviias, cui ho-
vent, n. 10. Aucior est eis, ui Gbrisium Deuni ex
siines libere obsequendu cultum deorum induxe-
Virgine geuiium credere desinant, eumque po-
ruul?
lius bominem ex bomiuibus geniluin dicaiit, ac
IV. Mulia eliam occurrunl apud Theopbilum A n -
legis accurala observatioae coiisecutum ul Cbrislus
liocbeiiuui lestiinouia, in quibus peccalum Adami,
essel, ι). 67· Ια boc errore indormiebanl Judxi, a
ut uDoui el coimnune oniiiibus peccalum descri-
biiar. « F e n E a u t e m dicunlur, inquit lib. I I , n. 17, D magitlria suis decepii et l a c t a l i , a qoibu» banc
άπδ του θηρευεσΟα:, id esl ex eo quod efferalae fue- e l i a i n sluliissimam opinioiiem aoceperaia, omni-
rini: nibil eniia inali a Deo facliun, sed bona ora- bui ex semine Abrahce secundum camem ediiis,
nia et valde bona; sed peccalum bominis eas in etiamsi pecculore$ el increduli et tn Deum conlu-
viiiura abduxil. Honiine enim de via deflecleute, maces fuerinl, regnum aiernum daium irt, n. 140.
ipsae quoque simul dcflexerunt. Queiiiadmoduiii Cum lania essei JudaBorum in lege fiducia, ιιοιι
enim domiiius domus cum prseclare se geiit, ne- seguilcr Juslinus in boc minuendo errore elaborai,
ccssilaiem senis afleri recle vivendi; si vero pec- ac eadem saepe repelere ιιοιι pigratur. Demoiislrat
caTeril, eadem servi peccabunl; eodein modo con- ju&liliam D O I I in prapuiii, sed in cordis circunai-
ligil ul bomo, qui doioiuus erai, pcccaret el servi sione, nou in exlerim jejuuiorum et Sabbatorum
aua peccarcnt. Cuui auiem redieril bomo ad id observalione posilani esse, scd in inlerioribus ani-
quod secunduiii nalurani esl et iiiiem peccandi fe- mi affeclionibus, quas cilin exurnis opcribus cou-
eeril, btllux quoque in prisiiuam maiisuetudinein jungi prophelas precipiunL lluuc in usum leslimo-
reslitQenlur.» Ut redilus ad juslitiam non soli nia ex Isaia el Mose depromit, IU 14 et 15. Uno
Adauio, i u oec lapsus tribuitur; sed ouuiium com- verbu nullaiii aguoscil justiliam, qu$ non ex cba-
51 S. JUSTINUS PHHLOSOPHUS ET M A R T Y R . 5*
rilate proficiscalur. ι Biiariam igilur, i n q u i m . 93, Α niilem fidem simus. Quemadmodum euim ille TOCI
dislributa omni juslilia, ίιι Deum ei homines, qui- Dei credidil el repulatum est ei ad justitiam ·; la
cunqae, ail Scriptura, diligii Dominum Deum ex ct nos poslquam veci Dei tuin per apostolos C h r i s i i
loto corde et ex toiis viribus et proximum ut se« denuo prxdicala?, tum per propbeias promulgalte
ipsum ·, is vere justus fuerit. > Nullain prorsus credidimus , ad mortem usque omnibus rebus quae
ignorationem admiuit ne in perdilissimis quidem, in mundo smit renuntiavimus. > Saepe alias d e s c r i -
qua peccaii expers sil quidquid fil conlra hoc du- bit deterrimam illam geniilium vitam ac omnibus
plex preceptum. Sic enim ibidena loquitur : c Nam vitiis cumulalam, quatem Cbristiani duxerant a u t e -
qu» semper et ubique jusla sunt ac lotam justitiam quam a Christo vocareniur. Hinc curo sibi conscies
in omni hominum genere exhibet Deus; nec ullum esset non meruisse se ut ad (idein perveniret, p r o
est genus, quod ignoret adulterium esse mahim et Judapi* precari non dubilabat, quos non modo non
iornicalionem el homicidium el quxcunque alia inereri, ui a Cbristo vocarenlur, sed ettaifi o m n e s
similia. Quae quidero eltamsi omnes faciant, nou furoris sui conains in Chrislianorum perniciem
tamen assequunlur ut, cum ea faciunl, inique a se converiere videbat: ι Nos auiem, inquit Judaeis,
fieri ignorent, iis exceptis, quicunque impuro spi- n. 108, nec vos odimus, nec eos qui talem de nobfc
ritu pleni, vel prava insiiiulione el malis moribus opinionem a vobis aeceperanl; sed precamur ut v e l
ac nefariis legibus c o r r u p l i , naturales uolionee nuuc sallem poenileniiara agenles, misericordiam
amiserunt, vel poiius inbibitas tenenl. > consequamini a perbumano et mirum in modum
Sed cbarUalem, qiue sola legem adimplet, fide misericorde universorum parenle Deo. > Dei j u d i -
comparari docet. c Qui ex genlibus, inquii n. 52, crum adiniralur Juslinus in boc Jtidaeoriim el C h r i -
per Cliristi Gdem Dei cullores et justi facii sumus, slianorum discrimine. ι Nec frustra nos iu e u m
rursus eura venturum exspeclamus. > Hanc (idem eredidimus, inquil num. 118, nec ab iis, qui ita do-
cbariiate animatam eorum propriam esse siaiuii, cuerunt, decepti suinus; sed et admirabili Dei pro-
u. 13 et 14, c qui non jam hircoruin el ovium san- videnlia id conligit, ul vobis, qui Dei ainaniea et
gnine expiantur, aut vitulae cinere, similaeve obla- prudentes exisiimamini,nec esiis umen, prudemio-
tionibus, sed fide per sanguinem Cbrisli et lnoriem res nos et retigiosiores inveniremur per vocaiionem
qus, qui ea ipsa de causa mortuus est. ι Trobat id novi elaeierni lesiamenli, id esl Chrisli.
sanclus marlyr ex capite u n Isaiae, ubi Chrislus Hanc doclrinam acceperat Justinus ab oplinio
peccala noslra porlare, et vulueraius propter de- sene, cujus ex sermone initium babuit CbrUli o
licla nostra dicilur, nosque ejus livofe sanari. Ex £ gnoscendi. Sic ille discedens a Jusiino perorat
quo coocludil quanla sji baptismi Chrisliauoruni Dialog., n. 7 : c Tibi vero precare anle omnia lucia
sanciitas. ι haque per lavacrum poeiiitentia;, i n - portas recludi, neque enim baac quisquam intelligere
q n i t , et cognitionis Dei,quod pro peccatis populo- et perspicere possit, nisi cui Deus intelligere dede-
rum Dei insiiiuluni est, ut claraat Isaias, nos cre- r i l et CbrUtus ejus. > Ha3C aulem uon de aingulari
didimus; et testamur ipsumillud ab eo prenunlia- quadam ac sublimiori mysleriorum cognitioue, sed
tum bapiisroa , quod solum pceoilenies expiare de flde accipi debere ex eo perspicitur, quod Juslino
polest, banc esse aquaro vhae.» nonduin ad Chrislura converso uon congruebat sub-
II. Duplici nomine conversionera cordis Cbristo limis illa et exlra ordinem mysleriorum cognilie,
atiribuit, tura quia gratuila gratia voluntatem prae- sed fides ei assensus fidei elenieulis, qua3 senex ei
occupat, tuin quia potenler in nobis operaiur velle tradere coeperal. Id couflrmalur ex aliis locis. c No-
et perGcere. Graiuilam Chrisli graiiam pluribus bis igilur, inquil Dialogâ. 100, Cbrisius revela-
locis pra3dical. c Quid dtcain, inquit ApoL 1, p. 62, vil omnia, quxcunque ex Scripturis per gratiam
innumerabilem eorura multjiudinein, qui ex inleiu- ejus iuiellexinius, euni agnoscentes primogenilum
peraniia couversi sunt, atque haec didicerunt? Non Dei esse el anle res ouines creaias, ei paiiiarcba-
euim jusios aut pudicos ad pcenilentiara vocavii D rum iilium, ul qui ex Virgine ab eis oria caro fa-
Chrislus, sed iinpios et iinpudicos et injuslos. Sic clus , inforniis homo el ingloritis el perpcssiouibus
enim ait : Non veni vocare justos, sed peccatores ad obnoxius fieri suslinuerit. » Et n. 119 : c Pulalis
7
pamfenliam .>Cbrisiianos eodem modo ac Abrahaiu fulurum unquain fuisse, ut baec in Scripluris intelli-
vocatos esse pronunlial D\alog.,\\. 119, ubi s i c l o - gere possemus, nisi voluniale illius, qui baec vo-
quilur : < Quid igllur amplius bic Abrabae graiifl- l u i t , graliam accepissemus inielligendi ? ι llinc
calur Cbristus ? Quod simili vocalione eum vocavit, eliam n. 121: < Nobis daium esl, ui eum audiamus
cum e lerra, quam incolebat, exire jussit, ac per et inielligamus, et salvemur per bunc Cbrisium, et
illam vocem nos oranes vocavi:,et exivimus ex illo res Pairis oranes cognoscamus. » Nou dubitabat
institulo, in quo prave cominuni aliorum terra? i n - Juslinue, quin quos Deus prcddettinaml conformc*
colarum raoce vivebamus; et cum Abraham sanctae fieri imaginis Filii $ui *, iis cerlissima ad saluleiu
lerrae hasredes erimus, baerediiatem in infinilum auxilia praBparaveril. Iu Dialogo quem iiabuil cum
w
a? um accipienles, quippe cuin iilii Abrabae per si- Judseis, niolestiaia, quam ex illorum percipiebat
4 T 8
Mailb. xxu, 37. Blaitb. ix, 13. Jac. II, 23. · Rom. vm, 2'J.
«5 D. M A R A M PRÊFATIO. — P A R S II. 54
pertinada, ea spe molliebat, borum aliquem ex eo Α virluleni habuil. ι Quod ergo a dfiemonibus libera-
rtperm potse semine quod reliquum ad salutem
9 mur %i damiones superamus, cum ex vitio ad vir-
rttrmmm factum ett n . 32. Ει n. 04 : ι Nunc autem lutem emergimus, id Chrisli potenliae tribuendtim
%
q«ia judicium Dei formido, de nullo ex veslro ge- est; non minus profecto,. quam cum daomonia ex
uere praejudico, a l r u m is non sit ex eorum genere, corporjbus pellunlur. Id quoque declarat Juslinus.
qui sccaodaai eratiam DominF Sabaoib salvari pos- ι Adjutorem enkn illum, inquit ejusdem Dialog.,
M D L Quapropler quamvis non probe agaiis; pergam n. 50, el Redemptorem appeliamus, cujus vel no-
M e o quidqaid a vobis proposilum aut comra minis potentiam djemonia ipsa perborrescunt, ac
foeril dietum, ad id respondere. > Quod gralitila bodia per nomen Jesu Cbrisii sub Poniio Pilalo
oitsertcordia aliis coDceditur, id jusio jadicio aliis Judaea? praeside cruciiki adjurata subjiciuutur. »
noo cooccdi docei n . 55 : c Non eram, inquam, al- Concessa in deserlo curatio his qui serpenium
Jalurus, T r y p h o , has demonslraliones, quibus eos morsibus fueranl vulnerali, iniago el flgura exstilit
condeieoari scio, qui baec et similia colunt, sed eas, salulis , quain a Chrislo accipimus. ι Alque tllam
qoas conira uemo dicere poterit. Novae aulein libi eitam iiguram, illudque signum, inquil Dialog.
videbuiiuir, quamvis quolidie a vobis leganlur, ut _ n. 91, quod adversus serpentium morsus Israeli in
-.î . ι. ^ D
* d ex hoc perspecium habeamus, vobis ob veslram
A
stituium est, _ad. eorum salutem

.... A _
erectum e&seΛι: ..„·
liquet,
oequiiiam a Deo polestatem sapieolia», quae illius qui jam tura prantiniiatam fuisse credunt et mor-
f crbis ioesl, inielligenda* absconditam fuisse, r.oii- tem serpenii per eum, qui crucifigendus erat, fulu-
ouliis excepds, quibus secunduin summae suae mi- ram, el salulem iis qui serpentis morsibus laesi ad
eericordiae gratiam, ut ait Isaias, semen ad salutem eum, a quo crueifixus ille Filius in mundum mia-
rdiquit, ne ut Sodomitarum ei Gomorrhaeonjm, sns est, confugiunl. ι
Ua ei genos vesirum periret. > Grocis poteuliam, quam unicornis cornibua in
III· Quam poiens ail quamque eflkax Gbristi gra- Scriptura designari putat, sio ibidern S. marlyr
lia, quae uos ex samtuie ifl libertaiem vindicat, ex praedicat: ι Illud autem, flis cornibus gente$pelet
BOBooilis lestimooiis modo cilalis existimari polest, inde u$que ab extremo term, id quod bodie in om-
velui ex iis quae Juilioo a veoerabili sene dicla re- nibus geniibus faclura videmus demonstrat. Cornu
lalj. Fidem illam in Deum incarnaium, quae noe enim peiiti, id esl compuncli ex omnibus geruibus
peaiins renovax, ex illiu» oninipolenti voluntate ab iuanibus simulacris et daemonibus ad Deum con-
repetit, qiii Filium suunv incarnari voluil. ι Putatis versi sunl. ι Gbarilas, quam Chrisius diffundil iu
f«ianim unquam fui&ie, u l haec in Scripluris inteU Q corda nostra, saepe a Jusiino depingilur sub imagine
ligere po&eemus, ni voluntate illius qui baec voluit, ckcumcisionis : et circumcisionem, quam Josue
ll
^raiiaiD accepissemus inlelligendi ? > Chrisii po- eu*iris lapideis peregit , figuram exslUisse pulai
10
leQiiam i n geotitun oonvereione mirifice elucere irtSus circumcisioiiis, quam a GbrislQ accipimus.
docec. c Haee, inquit Apol. u , n. 10, Clirisuis ι Praeclare ergo in nobis agilurv inqciii Dialog.
aoster propria saa virlule perfecit. ι Mox Cbristia- B . 114, qui cullris lapideis circumcisi sumus se-
Doram conataoiiam describens, ait : c Ha3c enim cunda circumcisione. Prima enim illa vesira ierro
virtus Pairis inenarrabilis fecit, non bumani ser- peracta esl el peragUur : duro eniin corde perma-
aioiiis iiisirumenU. » Gbristi autem poteutiam non netis. Nostra autem circumcisio, quae secuuda nn-
umc solum eniiuisse exislimat, cum %t apostolii mero post vestranv iosiiluia est, per lapides aculos,
ioficiain ad praedicandum Evangelium consianliam id est per sermones aposloloruin summi illius angu-
afflavit, e i eorum qui aposlolos audiebaul corda laris lapidis el sine manibus abscissi, circumcidit
apernit, sed etiatn cora roagos ad pra3sepe, io quo nos a simulacrorum cuUu et ab omni prorsus pra-
rnians jacebal, ailraxit. Sic euim loquitur Dialog. viiate. Quoruio corda ita sunt pravilaie circumcisa,
a. 78: c Nam et quod dicil Uaias : Accipiet viriu- ul laeli moiiem oppeiamus. propter nomen prae-
u
la* Dameui et spoliu Samarice , signilicabal ne- D darae illius PetraB, qua& el in eorum corda, qui per
farii daunonis, qui babitabal Damasci, poieslatem ipsum diligunl Palrein universorum, aquam vivaiu
a Cbristo staiini alque nalus esset, victum i r i , emitlit ei eos polai, qut aquam \h& siliunl. ι
qtiod quidem iactum esse demonstratur. Magi eniin, Mirabllem illaui cordis circumctsionem, quam a
qai ul spolia rapti fuerant ad malas quasque aciio- Gbristo accipimus, novain quamdam generaiionein
acs, ad qita& eos ilJe dasinon impeliebal, ubi Gbri- et creationem esse pronuniiat S. mariyr Sciiptu-
kitiui adoralum renerani, defecere, ut roanifesluni rarum aucloniate frelus. c Nos, inquii, n. 135,
esi, ab ea, quas ilios ut spolia rapuerat, potesiale, ex Ghrisil ulero recisi verura gumus Israelilicuin
qaam aobis arcane Scriptura Damasci babiiare i n - genus. > Et n. 158 : « Cbristus cuin primogenitus
dicat. » Et n. 88 : c Alque .ilkid eiiani Yobis lesii- esset omnis creatura, rursus eiiam factus esl prin-
noiiio sit, qood vobis dixi ab Arabiae magig foctuni, cipium alierius generis ab ipso regenerali per
sui c u o sutiin ac puer natus est, venisaeut, adora- aquam et fidetu et lignum, qm mysterium crucia
T«ronl euin. Nam u t i n lucem edilus esl, suain conlinelur. >
, e 19
Diabg., n. 1 1 9 . Isa. vm, 4. " Josue v, 2.
55 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . 5G>
Non mrnus etucet Chrisli poleniia in perseve- Α cbarilatem declarasiis, sed semper, u l inaoifesium
rantiae dono. t Stolam ejus, inquil n. 54, Spi- esi, ei simulacrorum cullores et justorum i n i e r f e »
rilus sanctus eos vocavil, qui per eum remissionem ciores vos prêbuislis. > Hinc lam saepe observat
peccaiorum acceperunt, in quibus viriute quidem circumcisionem, Sabbala, ferias el sacrificia Judaeis
semper adest, manifeste auiem aderil in jsccundo ob peccala, veluti jugtim, inaposita fuisse, aique u L
adventu. > Viclores facit Christi gratia ex lenta- eorum reprimereiur imprubtlast n. 48, 49, 23, 91
tionibus, quibus nos diabolus impugnare non desi- et seqq. Gbrislianorum aulecu bapusmo Spiriluut
n i l . ι Sed u l vobie raiionem reddaro, inquil n. sanctuin conferri; novum lesiamenluin, non ut prius,.
416, de revelalione Jesu Cbrisli sancii, repeto sed sine metu ei tremore ei fulguribus Misliuiliina
serraonem, ac dico banc quoque rerelationem in fuisse,n. 67, ac duo inteUigenda eue Judce semina
nos faetam esse, qui in Ghrisium summiHii sacer- etduo genera, quemadmodum duat domut Jacob, «/-
dotem, hunc crucifixmn, credimus; qui cum in terum ex sanguine et carne, allerum ex spiritu, n .
stupris ac omni prorsus sordida actione rersareraur, 155. Tanli momenti esseducii legem a gralia dislm-
per graliam a noslro Jesn, secundum voluiiiatem guere, ut in hac disiiuclione cognitionem omniuiu
ipsius Pairis, concessara, sordida omnia quibus i n - mysieriorum reponere non dubilel, n. 44 ; religio-
duti eramus, mala exuimus : quibus diabobis instal Β ais Cbrislianae proprium esse docet banc distinclio-
semper adversans, ac omnes ad se trabere volens ; nem denionslrare,n. 67.
ged angelus Dei, id est virtus Dei nobis per Jesuni IV. Fidem illam cbaritate aniniatam, q u e gra*
Gbristum immissa, increpat eum et a nobis disce- luita? et polemis g r a t i * donuiu est, semper ad s a -
dit. Ac lanquam ex igne extracti sumus, cum prio- lulcra fuisse necessariain, id est sub legeMoysiset
ribus peccatie exuli, lum ex iribulatione eruendi, ante ipsam legem, pluribus locis luculenler docet
et ex incendio nobis a diabolo ejusque omnibus n i i - Juslinus. c Nain el ipse Abrabam, inquti n. 2 5 ,
nt&tris immisso; ex quibus uos eliam rursus sc cum in prsepulio esset, per fidem, qua crediditDeo,
extracturum iesus Dei Filius, ac piaeparatis vestibus justificalus ei benedidus est . > Vid. n . 9 2 . N u l -
u
nos indulurum, si mandata ejus observenuis, et los prorsus elecios agnoscit qui non banc Abrahae
regnum aeternum provisurum proiuisil. > fidem iuiiiali fuerinl. Sic enim refellil stuhain i l -
£x nova bac generaiione, quam a Cbristo acce- lam opiuionem, qua inflali Judaei salvos se ob de-
punus, sive ex illa charilate quam in corda nostra ductara ab Abrabamo originem futuros pulabant.
diflundil, praeclara Juslinus argumenla ducii ac de- c Nemo, inquit n. 44, ne ex illo quidem semine
fensionem religionis Ghristian». « Si ergo novum quidquam accipere polest, praHcr eos, qui auimo
testamenlum, inquil Dialog. n. 11, Deus inslilu- C assiuiilaii fuerinl iidei Abraha3, et mysleria omnia
lum i r l praedicavil, illudque in lncein genliuiu, v i - cognovennt, id esl alia qusedam pr^cepla ad Dei
demus autem ac persuasum babemus per noraen culiuin et jusiiliae observaiionem, alia autem prae-
ipsius Jesu Ghristi crucifixi, a simulacris et ab alia cepla et opera vel ad Ghrisli mysterium, vel ob du-
nequilia homtnes ad Deum accedere, ac ne roorle riLiam cordis populi vestri simililer esso descripla.»
quidem proposiia a confessione et pietate disce- Uanc distincliojiein praecepiorum requirit ad salu-
dere; cuin ex operibus, lum ex conscqueniibus niilem, quia si quis jusliliam in sola circumcisioae ei
raculis licei inlelligere hunc esse novam legem et Sabbalo el feriis posilam exislioiet, et suiuma le-
novum leslamenlum, et exspeclationem eoruui qui gis aelernaB oblivione versabilur, nec proinde salvus
ex oimiibus genlibus a Deo bona exspeciant. > Sa?pe esse polerit. Juslinuiu aatem de illis eliam tempori-
alias Gbrislum esse novam illam legem in velere bus loqui, qua3 anle lncarnalionein Domiui fluie-
promissain conlendit, quia scilicel Chrislus ipse per rtint, manifeslura est ex bis quaa slatiin addit:
ia
Spirituiu suum in nobis b a b i l a l , atque banc le- ι Aique i l a sese rem babere Deue apud Ezecbic-
getn in cordibus nostris scribit. Alque in boc maxi- lein pronunliat in baac verba : Si Noe, e l Job et
mum Gbrisiiani et Judaei discrimen constiluii. Fa- Daniel depoposcerinl vel filios vel iilias, ιιοιι dabi-
, β
leiur quce nalura praclara ei pia et jusla tunl, ea ^ lur eis . ι Ipse Juslmus paulo posl declaral se de
in iege Mo*i$ hit qui legi parent, n. 45, facienda iis, qui sub lege f u e r u n l , baec dixisse. QuaBremi
prcBscribi. Legem auicra illam, quae post morlein eniin Tryphoni num i i , qui iegeni Mosis servarunl,
Mosis prodiil, utpoie in psalmo xix memorata. salvi siul fuiuri cum juslis, qui aute Mosem v i -
Ghrisiianoruui propriam esse el in eorum cordibus xerunt,sic respondet Justiuus : c Cum ea proiuli,
ftcripiam sic probat, n . 3 0 : ι Haec aulem judicia Trypho, quae ab Ezecbiele dicta sunt, Eliamti Ao#,
Domini nobis, qnibus sapientiam praesliierunl dul- Daniel et Job filiot et frliat suat deprecetUur, niini-
ciora super inel et favum videri, ex eo perspicilur, me eis concessum iri, sed pro se quemque sua i p -
quod ae morie quidem proposiia adducamur, ui na- siusvjdelicel juslilia salvum f o r e ; eos quoque qui
nien ejus abnegemus. > Jud«os auteiu sic compellat, secundum legem Moysis vixerunt, salvos simililer
n . 93 : ι Vos auiem neque in Deuin, oeque in pro- futuros dixi. »
pbeias, neque io vosmelipsos amorem unquam aut A d e a , quae boc loco dispulat lustiuut, ipfra re-
, e 1 1
R o m . vui/11. Jac. u , 23. Execb. xiv, 20.
D. MARANI P R i E F A T I O . — P A R S II. 5*
m a l T r y p b o a e m , q o i , n . 64, quasi non memiuia- Α nem et Chrieii ejug et sempiterna Justa obgervei*
sei anl parum curarei quae lncienus digpulata fue- circumcisus esi praeclara c l ulili circuincisione, et
raat, per se Hcere aiebat Cbrisfianis, ut iesum :unicus Deo, qugque donig e l oblationibus Deus de-
Cbnslam c o l a i i l ; a i Judaeis Deum ipsura colentibus leciaiur. >
libil optis esse ul Ghrislum coniileanlur aut ad- V . Postqnam Juslinus lam accuratum tamque ve-
•reat. Tum Jusiinus leniler casligaia hac Tryphonis bemenietn redempiiunig myslerii defcnsorem se
pertiaacia a i i : c Si igilur animuni ad ea, quae ex pr$buil; quis credidisset illum ob couceggam S o -
Scripuirig atluli adveriiss**tis, eos eiiam , qui ex craii et Hcracliio el aliis ejusmodi aHeruam saluienr
f
vestro geiiere salvanlur, per buuc salvari, alque in aut laudari aul vituperari poluisse? Hanc lamen e i
cjns parte esse iniellexisgelig profeclo, nec me v i - opiuionem affingunl, non solum laudati in episl.
deTicel ea de re e&seiis percontati. » Ea ergo revo- wlecl. 24 Simonii ι. III, auctor Nodi prwdestinatio-
cat \m nemoriam, quae, n . 44, de juslis anie locar- uis soluii e l Jacobus *Payva in Explicationibus or-
naikmem morlais dixerat. thodoxis, sed eliam, quod magis mireris, doctissi-
Caosam soam profeclo prodidissel Jusimus, et nms Senonensis abbag Dissert. in Epitt. Pauli,
arma adversariis mjuislrasset, si quem sine fide in pag. 67 : < Juslinus mariyr, iuqtiit, slatuit veieres
Chrisium a?ternam salutem assecutum esseconces- ^ philosoplios, qui coosentanee rationi vixerunt, jam
sntet; sed onam semper ac eanidem salulis viam tum, etsi Jesum Chriglura non cognoscebant, fuisse
exsiitisse conlendil. c A c nos quidem, inquii, n. Christianos, quia illius praBcepta e l doctrinam se-
43, qni per Chrislum ad Deum accessimus, non quebanlur, tales fuisse apud Graecos Socralem et
isum carnis circumcisionem accepimus, sed spiri- llcraclilum ei nonnullos alios. >
ualem, quam Henocb ejusque similes cuslodi- Locus ad Jtiglini criminalionem jactalus exstat
Cfant.» E t n . 413: c Lapideos igilur cullros verba Apol. 4, n. 46 : Τδν Χριστδν πρωτδτοχον του θεου
cj«s (Ghrisli) inlelligeinug, per quae lot a pwpuiio είναι έδιδάχθημεν, κα\ ποοεμηνύσαμεν λόγον δντα,
aomines, qui in errore versabanlur, cordis circuia- ού ?:3ν γένος ανθρώπων μετέσχε * καϊ οί μετά λόγου
ei*ione circamcisi gunl, qtiaquidero ui i i eliam cir- βιώσαντες Χριστιανοί είσι, κάν άθεοι ένομίσθησαν
comcideretitur, qei circumcisionem ab Abraharao οίοι έν "Ελλησι μέν Σωκράτης κα\ Ηράκλειτος κα\
ieiiium ducenlem habebant, jam tum Deus per Je- οί όμοιοι αύτοΤς· έν βαρβάροις δέ "Αβραάμ, κα\ Άνα-
mm h o r t a l u r ; quippe cuin eos, qui in sanclam νίας κα\ Άζαρίας καϊ Μισαήλ, καϊ Ηλίας, καϊ άλλοι
3am terram ingrcdiebantur, a Jesu circumcisio- πολλοί, ών τάς πράξεις, ή τά ονόματα καταλέγειν
mem eahris lapidei* dicai accepisse. μακρδν είναι επισταμένοι, τανύν παραιτούμεθα, elc.
Adeo conslabat Juslino fidem oninibus semper ^ c Cbriglum primogenitum Dei esse ac raiionem i l -
neeessariatn ad saluteni fuisse, ul staluere non du- lam, cujus omne hominum genus parliccps est, d i -
biiet Deum calumniis exposittnii fore, si lex, quae diciinus et supra declaravimus. E l qui cum ralione
cenis locie et lemporibug definila fnil, jusiiflcas&e vixerunt, Cbristiani sunt, etiamsi atliei exislimati
dicator. c Quod si haec, inquit n. 2 3 , faieri noli- gint, quales apud Grxcos fuere Socralee et Heracli-
BHIS, ereniet nobie ut in absurdas cogitaiiones i n - tuset eorum siiniles; apud barbaros aulem Abra-
eidantus, quati aon idem Dens fuerit temporibus bam, Ananias, Azarias, Misael et Eliag, quorum
Hatoch e i aliorum, qui nec circuincistohein carnis aclionibus aui nominibus recensendis , quia longum
baboere uec Sabbaia e i alia ejusmodi observarunt, id esse acimas, nunc supersedemus. Similiter qui
qmppe cum a Mo*e insiiluia fuerinl; vel non ea- olim absque ratione vixere, improbi ei Clirisio ini-
dem jasia ab omni seinper bominum genere obaer- niici Tuere, et eorum, qut cum ralione vivebant,ho-
Tari volueril. » Hinc eliam, n. 92, Judaica insiiiuta micidae. Qui vero cum ratione vixerunt e l vivunt,
eomemptu digna pluriinig visum i r i demongtral, Gbrisliani sunl et impavidi atque inlrepidi. >
uigi ideio ac Cbrigiiani regpondeanl Juda?i, si quig lllud priino observandum nobis est, non id hoc
ex tU qna^nit, eur cum Enoch et Noe cum /i/tt*, et d , o c o
expendi a S. inariyre, quoiuodo saluietn agse-
e qui alii ejutmodi, sine circumcitione et Sabbaiis cuii sini, qui anie Gbrisium in geniibus vixere, sed
tko plaaurinl; lot elapsi* cetalibut Deus per alios quomodo jusie damnaii. Sic enim ipse sibi banc
dmee* el aiia uutiiuia juslificari voluerit eo% quidem,qmesliouein proponil: Ne qui aulem α ratione aber-
qm ab Abraham ad Moum fuerunl, per circumci- rantes, adeaqucedocuimut detorquenda, Christumdi-
ihuem; eot aulem qui post Mosem, tum percircum- cant ttnte annos centum elquinquaginta natum α nobit
cuHnem, tum per alia praupta, id esl Sabbatum, dici iub Cyrenio, ac po$t illud lempus ea docuhse, qu<e
mctimm, libatione*, dona. Num ergo Judaeos, qui illumdocuissediximustub Ponlio Pilato; indequccon*
jvtiAeaiionem io legig obgervaiioue ponebani, sequi objicianl, ul insonles $inl Itemines omnetqui ante
cjwnodi argumenlo confotaggel Juslinus, nigi ipge illud tempu$ fuere; dubitafionit tolutioncm occupa-
fideni, coi jngiiticalionem atlribuil, ad omneg aeia- bimus. Quidquid igilur virlulig Socraii et Heraclilo
leg ei coodiliones perlinere credidigget ? ei eoruin similibtis attribuere videlur, id eo spc-
Ad omnes ergo aUalea et condiiiones referendum clal, ut nulla jurig naluralis violaiio exeusaliouig
quod ait 9 . martyr, num. 28 : c Quin eiiam ai quig veniara babeal; quippe cum Christus ante Incarna.-
Scytba i i l aul Per*a, babeai «ulero Dei coguilio- lionon», quatciius Verbuin est, omuibus bominibus
89 S. JUSTlNUSr PHILOSOPHUS E T MARTYR.
lucem sttam prsctenderil. Idem docet Diatog. ». i observare debuissent qui de illo deiraxerunt: sta-
93, nempe nihil prorsus praHexi posse ab Itis qui luit malorum daemonum molilione perseculiones i n -
legem Dei violanl , eliamsi perdilissiini et corru- Cbristianos excilari : quod quidem ne videatur i u -
piissimi sint. credibile, ea sumil argumeiui loco, quae viris v i r -
2° Si Juslinus salulem auernam philosophis, qui tuiis laude insignibus evenerunt. Yera necne e x s i i -
ante Cbrisium fuerani, concessisse dicilur, eadem terit illorum virlus non examinat: salis ei esi de-
illi erga eos qui posi Chrisium fuere, ac ipsi Jusli- monslrare, odio habito* fuisse, qui quovi$ modo
no ajquales eranl, lenilas et indulgenlia erit atlri- secundum rationem vivere el vitium fugere ttudue-
buenda. Nam de utrisque dicit: Qui cum ralione rinf, Apol. 2 , num. 8. Neiuo sane dtxertl veras
vixerunl et vivunl, Chrisliani sunt el impavidi ac tn- virtuiesa Justino in alhtetis laudatas fuisse; quia*
irepidi. tamen boooriOca de illis eram bomioum judicia, i d
ad usus suos adjungit ut Christianis, quorum lanta
5° Cbrislianos esse dicit eos qui viiam rationi
v
eral in morie oppelenda animi forliiudo, eadeua*
cousenlaneam duxerum, u l Socralem et Heracli-
laus non denegarelur. ι Qui autem vera bona, i n -
tum ; ηοη quod isli per Qdem in Chrisli sanguinem
quit Apol. 2, η . I I , ac minime fucala internosciini,
liberati a peccalis fuerinl, sed quia quidquid scien-
M i virtutis beneficio incorrupli. Quod quidem et
tiae ei virtuiis in eis eluxh, id Cbrislianum esi, ut-
de Cbristianis ac de athlelis, iisque qui res ejus-
poie cum Chrisiianis faciens et a Verbo omnem modi gessere quales poeUB de celebralis hominuin
bominem illuminanle donaium. « Quaecunque, in- opiniune dii& scripsere, non insulsissimus quisque
quil Apot. 2, n. 10, praeclare unquam dixere aut existimare debel, boc ductus argumenlo, qu«d
excogilavere philosopbi aul legum lalores, hsec i n - mortem, quae videlur fugienda, conteinnamus. ·
venio ei considerato aliqua ex parte Verbo elabo- L t de atbletis, ita el de pbilosopbis loquitur Justi-
rarunt. > Et n. 13 : ι Quaecunquc apud alios omnes nus : ex opinala ulrorumque virlute id excerpil
pra?clare dicla, ea nosira sunt Cbristianorum.i Sic commodi ad defensionem religionis, ul qui de islis-
Ter;ull'.anus omnes homines naluraliier Christianos bonoriiice judicant, eos de Cbrisiianis non sine
esse dicil, quia, nalura duce, nonnulla dicere s o - summa iniquitale delrahere demonsiret.
leni, quae Chrisiiana sunt. Deus magnus ct Dcus
VI. Pra3Stantissima3 ad Diogneturo epislola? aucior
bonus, el quod Deus dederil, oranium vox est. Ju-
observat landiu homines in suinmo mieeria? staiu
d.cem quoque conleslalur iiluin, Deus videt, et
rdiclos fuisse, ut tandem aliquando a Filio Dei r e -
Dco commendo el Deus mihi reddel. 0 tesiimo-
dempii immeriios se graiiam accepisse fatereniur.
nium anima3 naturaliter Cbristianse 1 ι Quid mirum <
ι Quandiu igitur, inquit n. 8, prudens suum coit-
ergo si Chrislianos vocat Juslinus eos qui unum
silium in raysterio retinebal, neglectui nos babere,
Deum esse docuerunt? c Horum onuiium, inquil «ijllamque nostri curam gerere videbatur Om-
ΑροΙΛ, η. 10, longe firmissimus hac in re Socra- nia igiiur apud se sciebat una cum Filio, oecono-
tes in eadem ac nos crimina vocaLusesi. Novaenhn inica sua scienlia. Caelerum usque ad superius
dtfinonia dixerunt ab eo induci, ei quos civilas exi- lerapussivit nos pro libito incenis molibus agilari,
bliiiial deos, ab eo non exislimari. > Αι minime dum a voluplatibus et cupidiutibus iransversi r a -
dissimulavit Justinus quid ejusmodi bomiiiibus iu peremur : uoo quidem quod uilo modo peccatia
Yerbum incarnalum non credenlibus defuerit, lum uosiris gauderet, sed ea tolerans; neque illud quo
iu iis, quae ad cognitionem veriialis spectaul, lum injusiilia exercebaiur leinpus approbans, sed t m a -
in iis qux ad vilaiii ei mores. Poslquaui eniiu Yerbi lem justitiae croans, ut cum eo lempore c o n v i c i i
ooiue bumauuin genus particeps esse docuit, proti- essemus e propriis opeiibus, vita esse indigni, lunc
I I U S revocai in memoriam, quxanleade lncarna- l)ci benigniiae nos ea dignareiur. ι
tionis causa dixerat; nimirum ut indicel quid inter- Deum bominem factum fuisse probat ex illiue ad-
sit inter eos, qui a Verbo aliquam veritaiis parli- j vcntus dignissimo monumenlo, cordium cotiver-
culam acceperunl, et eos, qui in idem Yerbum sioue ei siabili ac Grma juslitia, quam ab eo Gbri-
incarnaium crediderunl. Hinc in Apol. 2, n. 8 et siiani accipiunl. Obaervat non niinislrum aliquem
10, declarat Chrislianos non ad partem aliquam aul augelum a Deo missum fuisse, sed ipsura o p i -
dmenunalce rationis viiam ituliluere, sed ad loiius, ficem el Crealorem omnium. c Non vides, inquit
id e*t Cliristi cognitionem et contempiationem. Par- n. 7, quo piures suppliciis aCGciunlur, tanlo majo-
liculam verilatis coguilam fuisse pbilosophis fate- rem aliorum esse nuuierum? Ha?c non videmur ab
tur, sed obscure, Ua ut secum ipsi pugnautia docue- bomiiiibus fieri: baec adventus ejus sunl imlicia ?
r i o l , n. 13, al eos lanltim docet sanari posse, qui Quis enim ex bominibus orauibus tiorat qtiid essei
in Cliristum credunl. t Naium enim, inquit, ex iu- Deus, priusquaui ipse venisset ? # Dei voluntati ac-
geniio et nou enarrabili Deo Verbum secunduui cepluro refert quidquid nobis inest chariiaiis.
Deum adoramus; quandoquidem propier nos hoino Postquam auiem, iuquit, n. 10, illum coguoveris,
factum esi, ut perpessiouum noslrarum parliceps quauta le iinpletum iri laelilia exisliroas? Aul quan-
facium medelam illis facerel. » lum diligei eum qui prior le ila dilexeril? Cuiii
4 · lucst Juslini verbis acula raliocinauo, quaui atileiu diligcrc ca^peris, iuiiialor benignitalis ejus
61 D. MARANI P R i f l F A T i O . — P A R S II. 6*
eris. Ac ne mireris posse bominem esse imitato- Α stum cruciQxum, agnoscenles ettm esse Chrislum
Dei. Poiest eo v o l e n l e . » Dei, eique daium esse omnes omnino judicare, ac
Talianus, q u i nonduin acceptam a S. Jusiino regnum ejus esse sempilernum; an i i quoque salvi
doctrinam projecerat, eum scripsit adversus gen- esee possiuil? > Visa est quaestio S. nianyri non
tiks, de a u x i l i o S p i r i i u s saucti, quem a Deo i n c a r - faciKs ad solvendum : exaroinandum esse pulat
natoaccipimus, nonnulla disserit, q u » praiiermil- ulmm ba?« legis observatio ab imbecillilate quadam
lcoda boc loco non videnlur. ι Per se a n i m a , i u - animi proficiscaiur, an a slutla opinione quasi iex
qait nom. 1 3 , n i l i i l aliud est quam Cenebra?, uec uecessaria s i l ad salutem. Quare breviter repeiil
qoidqoam i n ea l u m i n o s u m . Aique id ipsum est quod pluribus antea disseruerai, legis Mosaica)
qood dictlur : Tenebrcs lucem non comprehende- praecepla ob duriiiam cordis Judxorum instiluta
l
rsai *. Neque eniro anima spiriium servavit, ned esse, u l variis hiscerebus adraonili Detim semper
ab eo servaia e s l e l l u x tenebras appreliendii. Esl ante oculos haberenl, sed ne sic quidem illos a
aoiem Verbum divina l u x ; tenebrae vero imperila simulacrorum cullu revocatos fuisse : conlra Chri-
anima. Quapropter si degal solilaria, deorsnni ad shanos ne iis sacrificent, quibus olim sacrificave-
oaieriam v e r g i l , una cunvcarne moriens. Cum d i - B raut, exlrema supplicia perferre, et persuasum ba-
viiH)aulem S p i r i l u copulaia, nou carel auxiliu; bere, quce ob duritiam cordis Judasorum intliluta
sed eo ascendil quo deducilur a Spirilu. Hujus sunt, ea nihil ad justilice et pielalis observalionem
eniin sedes i n supernis ; illius generalio in ijiferio- conferre.
riUis locis. A c iniiio quidem spirilus animse con- Ttiui Trypho : * S i quis haec ita se babere sciens,
ticlor eral, sed eain sequi noleniem deseruil. ι E l , praHerquam quod buuc Cbrisluin esse agnoscat
D . 15 : t A c U l i s quidem naturue species , si se eique videlicei credai et obediat, baec quoque
msiarlempli kabeat, libenler illud incolil Deus per insiiiuta servare voluerit; uirum ts salvabilur ? >
legatum S p i r i t u m . S i vero iale non fuerit laberna- Sic respondet Juslinus : ι U l milii quidem v i -
ealum, pra?stat homo belluis sola voce arliculata; deiur, ο Trypbo, ejusmodi homiitem salvura dico
cxiera yero ejusdem est ac illae vivendi ralionis, ut fulurum; si uiodo caeleris hominibus, id esl iis qui
ςαΐ oon s i l siuiilitudo Dei.» E l , n. 20 : ι Ake euim ex gentibus per Ghrislum ab errore circumcisi
eranl aiiiaue Spirilus sanclus, quem cuni peccaudo sunl, omnino persuadere non conetur, ut eadeio
projecissei, volavil inslar pulli el bumi decidil; ac ipse observent. Quale est quod el initio dispula
cttkstt auleru cooviciu delapsa inferiorum cotn- ilonis faciebas, cum pronunliarcs salvum me ηυα
iuerciuin appelivit Polesl aulem qui&quis nudus ^ fulurum, nisi ha3C observarem. »
esi boc oroameotum cousequi e l ad velereiu co- Rursum sic interrogat Trypbo : ι Cur igilur
guaiiooeui r e d i r e . » > dixisti : Ut mihi quidem videtur, satvus erit> nisi
C A P U T VIII. ! quia sunt, qui tales negenl salvos futuros ? ι Re-
spondel Juslinus : < Sunl, inquam, ο Trypho, qui-
Expcnditur »S. Juttini agsndi ralio cum Christiams
adhuc iegem obtervaniibus. que cum eis nec sermonis, nec bospilii coimuu-
nione conjungi audeant; quibus ego non asscnlior.
I. OMDimioicat cam his hominibus Justinus, sed cautiooea
adhibet. II. Hauc leoilatem ipsum etiam terapus poslu- ged st ob auimi infirmilatera eliam quaecunque
labjt. ΠΙ. Noo solus i U sensil Justinus. I I U I I C possunt ex iis, quaj a Mose propier duniiaiu
1. Qui Jusliiium cuni Ebiouiiis Cbrisli diviniia- curdis poputi inslilula novimus, cum spe iu bunc
tem lieganlibus pacem el communionem fovisse et Cbrislura et aeiernoruni ac naturalium jusliliae et
fo?endam exislimasse volunt, his satis responsum pieialis praeceploruin observatione conjungere vo-
e»l io observalionibus ad n . 48 Dialogi, vel polius lueriut; modo cum Cbrisiianis et fldelibus vivere
saiiseos refellil ipsius ioci, quo abulebanlur, ac- non recuseni, nec iis, ut jain dixi, suadeant, ut s i -
curaiior quam in superioribus edilionibus inierpre- ^ mililer ac ipsi circumcidanlur, aut Sabbata e l alia
laiio. Quod auiem speclai ad cos, qui e circumci- ejusmodi custodiant, eos suscipiendos esse, el cum
sioiie ad Cbrislum conversi, nonnulla Judaica insti- iis omnium rerum communionem, ui cum boinini-
loia cum accurala in CbrisUini Dominum (idejuu- bus eodem modo afleclis ei fralribus lenendam csse
gebani; bos conslat a S. marlyre rejecios non fuisse. ceuseo. > Si quos tameii ex Cbrislianis Judaei ad
Non lamen vituperabilur concessa infinnis boinini- legein (idei addeudani adduxerinl, eorum, qui fuo-
bus venia,si consideremus cum Tillemonlio, quibus r i n l decepli, salulein non omnino desperal. «Qui
eam Jusiinus coodilionibus reslriiigat, qua?que in veroabeis ad Jegis observationem cuni confessione
Ecciesia de ejustnodi bomiuibus judicia auC paulo in Cbrislum Dei conjungendam adducli fuerini, eus
aoie Juslinum facta fuisscnt, aut lunc eiiaui iie- forsilan eliam saluiem adepluros suspicor. > Liquet
renL a Juslino iis, quos ut fratres diligendos el oimit
iusiioum sic iolerrogal Trypbo, n . 46 : ι Si qui cbarilalis ac communionis signiGcaiioiie devincieiidos
auiem, ioquii,eliamnuin ila vivere velint, u l Moysis putat, duas laiuen iinpooi condiliones. Prima esl ut
io&iimia serveni, et credant in bunc Jesum Cbri- »e legeinadsalulcm necessariaraexislimenl. Daiillis
M
loan 1,5.
65 S. JUSTINUS PHILOSOPHIJS E T M A R T Y R . Ct
veaiaro, si ob ammi imbecillitalem legem observeai; Α eltam Scriplararura auclorilale deelinandes ; h a -
eecus vero, si spem suam in Mosaicis insliluiis, non jusmodi hotninem si perurgeas ad communes h o n i i -
iu Chrisit sauguioe constiluanl. Ipse Trypho lianc num cibos, nec dicas eum aliier posse s a l v a r i , xet
coiiditionem acceperat; naro cum dixisset Juslimis, ad Hdeiu Cbrisli et graiiam perveaire, nisi s u m p l i s
quoB ad duritiam cordii instituta sunt ni/iil ad justi- bis quos refugil cibis, lunc vere bonum e p i r i l a f c i s
t
tice et pietalis obdervalionem conferre; sic enm cx- senteniiae blaspbematur. > Idem Origenes i n U i o
cipit Trypho : Quid si quis, cuni hwc iia se habere libri η contra Celsum tria dislinguit J u d ^ r o r t i i u
sciat, elc. Aliera condhio est ui Judaei ad Chrislum Cbristianam fideui profilenlium geuera. Alii p r i s l i -
conversi aequabili jure cum CbrisLtanis incircum- nos ritas reliqaerant, cura eos spirilualiier i r i l e l -
cisis vivanl, nec quemqaaia ad legis observationem ligi debere exislimarenl; alii spiriluali sensu i n -
adbonenlur. Quaaiobrem non lemere iu bunc sen- lerprelabanlur, nec lamen observare desinebanl ;
lenliam adductus est Juslinus, sed inita subducla- alii denique liLlerali sensui aflixt observabanl. Qul
que raiione, nec sine provisioae iucomaiodoruai, cum spirituali explicatione conjungebant i p s a m r i -
qaae ex ea consequi poicranl. luum observaiionem, noa alii videnitir esse, q u a m
i i , qui legem ad salulem necessariam non esse f a -
II. Sed, quod Jusiinum inaxime lalalur, tum ctim ^
lebanlar, ac solamspem ni Cliristo ponendain, c u j u s
lia?c dissererel, vixduui viginli aaui, ul observal
diviniialein cuni aliis omaibasEcclesiae dogmaiibus
Tillemoniius, eflbixeranl, exquo lex Mosaica in Ec-
credebant.
clesia Hierosolyiailana desila erai observaii. Ceria
el exploraia res est ex Euêbii el Sulpicii Sevcri Qui Recognitionum libros el Clementinai homilias
tesiimoniis. Eusebius sic loquilur Hist., lib. iv, S. Clemenli supposail, scriptor Juslino x q a a l i s a u l
c 5 : ι lllud laalam ex veierum scriploruro rnonu- suppar, videlur ex boc Nazaraorum, siveCbrisliano-
mentis didici, ad illam usque obsessioneui Judjeo- rum legem observanlium nuaiero fuisse. Nam c t n u
rum, qaae imperanle Adriano contigit, quindecim Chrisli divinilatem pluribus locis praedicet, eumque
episcopos continua successione illi Ecclesiae prae- Filium Dei el Gliuiu liomiiiis, Filium ab iniiio e x -
fuisse, quos omnes origiue Hebr&os fuissc niemo- sisienlem, Filium coeli el lerrasconslilutoreui vocet
raat, et fidem Clirisli sincere atque ex animo sus- bumil. 18, idem tamen Mosaicae legis reiineiilior
cepisse. Adeo ut ab illis, qui de bujusmodi rcbus videlur. llinc Pelrus sexcenlis locis iaduciiur l u s i r a -
judicium ferre poieranl, episcopali oflicio dignis- tiones Juduicas aul ipse usurpatis, aul aliis pra*ci-
simj censerenlur. Quippe lunc lemporis universa piens, nec cum etlinicie bapiisaio iionduiu i u i l i a i i s
Hierosolymorum Ecclesia conflata erat ex Hebrais Q comedens. Posl episiolain Pelri ad Jacobuin, i n d u -
fidelibus, qui jam inde ab aposlolorum aeiaie ad citur Jacobus graviler sauoiens, ut libri Pratdicu-
illam u$(|ue obsidionem permaaseraril, quo Judaei tionis Velri, uisi Gdeli circumciso, neiiiiiii conunit-
ilerum a Romanis deGcienles, maxiaiis pradiis do- lantur. Uunc Pseudo-Clemenleni eo tcnipore v i -
lnili atque expugnali sunl. > Sulpicius Severus de xisse, quo legis observatio nondum ab oninibus
bac loqueits exireaia obsidione, b;ec addil : ι Quod insiar lia:resis damuabatur» argumenlo esse pos-
quidem Chi isiianae fidei proGciebal; quiu tuni pene sunt, qiue el de Ecclesia el de episcopis praaclare
omnes Chrislum Deum sub legis observatione cre- dicla ir.terdiim occurrunl. Eeclesiam navi comparai
debani. Nimirum id Domino ordinniile disposiUna, in ep. Clem. ad Jacob. p. 538, cujus prorclaiu epi-
i i l legis servitus a libcrlaie iidei alque Ecclesius toU scoputn, naulaspresbyieros appellal. Debiiam epi-
lereiur. l l a tum primum Marcus ex genlibus apud scopis obedienliam cominendai pluribus locis, ut
Hierosolyaiam episcopus fuit. > Recugn. lib. i u cap. 66, bomil. 3 p. 597 el 598«
f f
III. Νυη solus iu lenilalem incliaabal Justinus; Laudanda sane eoruni animi moderaiio, qui
paucos sibi adversari indical. ι Saal, inquam, ο Evangelium Mosaicis cairemoniis pcrmisceredesie-
Trypbo, quique cum lalibus nec colloquii nec ho runt, ubi eas animadverlerunl siue alioruru offeo-
s i o n e s e r v a r i 1 1 0 1 1 o s s e A l 1 , 0 , 1
spitii communione conjungi audeant; quibus ego D °*> P - deluerunl qui se
non assenuor. ι Lenitaiem Jusliui coiifirmai O r i - ab his insliiulis, in qiiibus nali fuerant, abslrabi
genes lib. vu in Epist. ad R o m ubi sic loquilur :
M
non paiereulur. Nonduui vicla fuerai eorum perii-
c Cbrislus eiiainsi incarnaius non fuisset, lainen uacia sxculo quario, ut ex Hieronymo discimus.
nalura iiuperium in omnes haberel. Non vult raiio- t U&que bodie, inquit in epist. 80, per lolas Orien-
nabiles spiritus ad obedienliam legis sua? violenler tis Synagogae inter Judaeos baeresis esl, qux dici-
inflecLere, sed exspeclal u l spotite veniant, e l vo- tur Mina3orum et a Pbarisxisusquenunc damoatur,
luiiiaie non necessiiale bomiin qua;rant, el docendo quos vulgo Nazaraeos ouncupant, qui creduul iu
magis quam lernperando, inviiando poiius quam Filiura Dei natum de virgine Maria, et eum esse
exiorquendo, persuadeat. Tamelsi quis Judxus, dicunt qui sub Pomio Pilalo passus esl ei resur-
verbi gratia, aul ex his, qui Severiani Taiianique rexit, in quem ei nos credimus. Sed dum voluiu el
appellaitlur, velii Cbrislo credere; pulel lameu uou Judsei esse el Cbristiani, nec Judaei sunl nec Cliri-
parum inesse momenii in observauiia eonlineuiix*, stiaui. ι Non immerilo llieronymus (anlam perii-
vel eorum ciborum qui lege prohibenlur, vel quos naciam ul bxresiai nolavil, cuin praiserliin eju^-
quasi casiilati adversanles existimant nonnulli uiodi hoaiiaes ab Ecclehia catbolica discc&eisseut.
15 Ο. M A R A N I P R J E F A T I O . — P A R S II. 66
com Jastinus bonc Dialogum babcrel, id est Α μον Τοντόέστιτό σώμα μον · κα\ τδποτήριον ομοίως
aoois viginti posiquam legem nemine inierpellanle λαβόντα κα\ εύχαριστήσαντα είπεϊν Τοντόέστι τδ
Hieraolymis observaveram, nonne aeqnius fuil eos αΐμά μον καϊ μόνοις αύτοΤς μεταδούναι. ι Nequc
lenitaie allicere, quam u i haereiicos lam cilo aver- enim uicommunem panem, inquil Apot. I , num. 66,
sari? neque ut communem potum ista sumimus. Sed
quemadmodinn pcr Dei Verbum caro facius Jesus
CAPLT IX.
Chrisius Salvaior noster carnem et sanguinem ha-
D$ tacrosancto eucharistia $ac amento. boit nostrae salutis causa: ita etiam illam, in qua
L Ckrtstiaoam de eucbaristia doctrinara clare et nitide
eiponit Juslious. II. Nulla in illius verbis figurae super precem verba ipsius conlinentem graiiae aciae
cpkio. ΠΙ. Tam cerlo asseverat panem et vinum fieri sunt, alimoniam, ex qua sangiiis et caro noslra pcr
caraem et saogoinem, qaam Christum habuisse carnein
et safiguraem. I V . OmDipotenlia Christi aeque mirabilis mutalionem alunlur, incarnaii illius Jesu et car-
io ltroque mysteriu. V. Expenditur quid sibi velitapud nem et sanguinem esse edocti sumus. Nam apostoli
Ireiupcin eocharislia exduabusrebus constaos, terrena
et cnplesii. V I . Qao sensu dixit Tertullianus yerba Chri- in commenlariis suis, qux Evangelia vocaniiir, sic
sti idem valere atque, hoc est fioura corporh mei. VII. sibi mandalum esse tradiderunt: Jesum, acceplo
Atbeoagoras adversus Allixium defendilur. pane, cum gralias egisset, dixisse: Hoc fache in
I. S. m a n y r cuin probe inlelligerei mysteria R m commemorationem: Bocett corpvs meum^:
e a m
volgari noo debere, sic cum Jndxis in Dialogo dis- similiter acceplo calice cum gratias egisset, d i -
ttroil, ot de eucharislia, cujus lunc explicandai i9
xisse : Hic e$t tanguis meu$ ; ac ipsis solis Iradi-
oolla suberal necessttas, id tantum diceret, hoc sa- disse. ι
erificiara a Malachia prediclura esse, panem in eo II. Nihil esl in hoc lestimonio, quod ad flguram
« Tinom adhiberi el Domini passionis memoriam pertrahi possit; nihil quod non astruat diserte m i -
rceoii. Veram bac silenlii lege asiriclum se esse rabilem illam panis et vini conversionem, quam
•oo pulabal, cum Ghrislianorum causam apud im- semper docuit Ecclesia. Illud 4° ex Justini verbis
peralorem Aoloninura ageret. Tunc enim vidil lo- perspicitur, quam in sentenliam Cbristiani saeculo
U I B rera oculis imperaloris exponendam esse, ut secundo verba Christi acciperent. Nemo enim ne-
eiiam si absurda et incredibilis, sallem non impia, gare possit necesse omnino fuissc, si qua flgura in
wxi detestanda et capilali supplicio digna videre- Christi verbis lalebal, u l in ea explicanda pluri-
tnr; ac si minus imperator docirinae Chrislianorum m u m operaB insumeretur. Nain si idem scmper ab
assemirelur, saheni dum eos ingenue vidct edisse- •mnibus diccbalur, nulla ejtismodi explicalionc
rere, qaidquid maxirae incredibile, inaximeque ab- ^ adhibila; si sacerdotes docebant panem consecra-
•ankim videri polerat, nihil ab eis dissimulari, lum esse corpus Ghristi, qnia Cbristus, accepto
nsllam in eorum mysteriis scelus adniilti inlelli- pane, d i x i l : Hoc est corpu* meum; vinum conse-
gerel. Narrat igitur panem ac poculum aquse e l vini cralumesse sanguinem Cliristi, quia Verbum illud
ci, qui fratribus praeest, posl Scripiurae lectioiiem, incarnalum, accepto calice, dixit: Hic est satiguis
posl adbortaliones et preces oflerri; quibus acce- meus; si Gbrisliani omnes nibil aliud ex bis C l i r i -
piis eum unWersorum Parenii per nomen Filii et &ii verbis concludebant, nisi eucbaristiam esse
Sptritos sancti gloriam et laudem emittere el eu~ carnem el sangutncm C h r i s l i ; uonne in cenissimi
cbaristiam prolixe facere; hoc alimenlum sic con- principii loco staluere possuimis, idein velcres
secralum a sacerdote eucbarisiiam vocari, nec fas Ghristianos credidisse quod hodie credimus et lc-
csse ol quisquam illius parliceps flat nisi qui vera nemus ? At quid Gbrisliani sxculo secuudo edocii
e»* credat quas a Cbristianis docenlur, et lavacro fucrinl, quid ex Gbrisli verbis concluseiint, an am-
au rcmissionem peccatorum et regenerationem biguum esse possil, cum leslis locnples Juslinus
ablaias s i l , aique ita vilam inslituat, ut Cbrislus ex eo quod Gbristus dixeril: IIoc esi corput meum;
iradidii. C a r autem lauta sit eucharisliae apud hic esi $anguis meu$, omnes coududere declaret
ChrisliaDoe revcreolia, sic raliooem subjicit: Ού D eucbarisliam esse camem et sanmiinen» Vc.bi i n -
γ*ρ ώς κοινδν δρτον, ουδέ κοινδν πόμα ταύτα λαμβά- , j ? C J r n a t
νομεν · άλλ" δν τρόπον διά Αόγον θεού σαρκοποιη- 111. 2° DeclaratS. martyr non minus conslauier
δε\ς Ιησούς Χριστδς δ Σωτήρ ημών, καϊ σάρκα καϊ credere Ghrislianos eucbarisiiam esse carnem et
αίμα υπέρ σωτηρίας ήμων έσχεν, ούτως καϊ τήν sanguiiicai Verbi incaniaii, quam ipsum Verbum
iC εύχης λόγου τού παρ' αυτού εύχαριστηθεισαν τρο- nosirse salulis causa cantem ei sanguiuem babuisse.
φήν, ίξ ζ ς αίμα %α\ σάρκες κατά μεταβολήν τρέ Quemadmodum Jesus Chrisius carnem et sangui-
φονται ήμων, εκείνου τού σαρκοποιηθέντος Ίησου nem kabuit no$trce salutis causa, ita etiam eam a/i-
zzl βάρκα καϊ αίμα έδιδάχθημεν είναι. 01 γάρ από moniam incarnali illius Jesu carnem et sanguinem
στολοι έν τοίς γενομένοις ύπ* αυτών άπομνημονεύ- es$e edocli sumus. Manifesla comparalio ulriusqno
ρασιν, 1 καλείται Ευαγγέλια, ούτως παρέδωκαν έντε- mysierii, Incarnalionis el eucbaristiae. Cbristi car-
τάλθαι αύτοίς · τδν Ίησούν λαβόντα άρτον, εύχαρι- nem limc itnpugnabanl omneg fere hxreses; ui
στήσαντα εΙπεΙνΤοντο χοιβϊτε βίς τ^ν άνάμγησίν omiuam Deum incamatum elbnicis semper c i Ju-
1 β
" L o c . x x i i , 49. Ibid.
67 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . 68
«Ireis displicuisse. A l quo majores incredulorum in Α vide disseriationem 3 in lren. art. 7, n. 0 4 e t 9 5 .

%
hoc mysterio everlcndo conaius, eo major in de- V . Si Justino eibnicos alloquenli t a l c m u s u m

fendeiJo calholicorum oonstanlia. Num ergo anli- prsebnit eucbarislia ; quamo magis advorsus h s e r c -
qua? fidei illusirius tesiimonium requiri possil, licos scribenii anna ministravil, quorum a d e r r o -
quain hoc Juslini? Si eticliarisliam nbseniis cor- res profligandos maxime apposila esl? N e g a b a n t
poris figuram esse exislimasset, an Chrisiianos crc- illi Chrislum mundi Creatoris Filium esse ι s e i l P a -
dere dixisset, panem ei vinum posl consecraiionem trem Chrisli Deum quemdam creatore e x c e l s i o r e m
esse carnem el sanguinem Domini, qucmadmodum sibi fingebant. At quomodo Christus aliena et a se
Chrishis non formam el figuram cnrnis ci sangui- non creala ad consecraiionem encharislice a d h i -
nis, ut l o l baereses fingebant, sed verain carneni buisscl? Negabant carnis resurreclionem. A t q u o -
verumque sanguinem hnbuil? modocaro, qua? corpore et sanguine D o m i n i p a -
IV. 3° Verbi omnipotentiam non minus ndmira- scilur.aeterno addicla esse possil inleriiui? N e g a -
tur S. marlyr in eucharislia, quam in Incarnn- bant veram carnem a Chrislo assumptam. Ifanc
lione. His enim verbis: Per Verbum Dei caro (a- qnaque impielatem refellobat eucharislia, qiiap est
ctus Jesus Chri&ttts, persona Verbi non separalur ^ commmticalio corporis el sangtiinfe C h r i s t i . San-
ab homine ex Virgine genito, nec ulla hnjus erro- ' gui$ enim tion esl ni»i α venis et camibus et α reli-
ris in S . mnrlyre suspicio; sed idem hic docet, qua quw secundum hominem esf subfitaniia, quce
9 y
qjiod tot aliis locis, ipsuin Verbiim sibi in uiero Vir- vere factum e$t Verbum Dex inqnil Iretiwus, Iib. v ,
%
ginis carncm formasse. Quamobrem in eo eucba- c. 2. Non dubium igilur quin S. mariyr baec a r g u -
risliatn cum lncarnalione comparat, quod quemad- mentaanlelrerueum el Tenullianum frequentaveril
modum in Incarnalionc caro Verbi ab ipso Verbo tum in libro contra Marcionem, lum in alio adver-
corpus assumenie pcrfecta cgt, ita etiam in eucba- susomnes hacreees scripto. Quare nou m i h i vide-
ristia panis ei vinum caro ct sanguis fianl per pre- bor ab illius defendcndae doclrinae proposllo disce-
cem verba ipsiut conlinenlem, id est omuipotentia dere, si boc loco exptanare aggrediar duo magni
ejusdem Verbi, cujus verba exhibet precalio. Cre- momenli leslimonia, alterum S. Iren&i, allerurn
debal ergo Justinus carnem Chrisli eadem omni- Tertulliani, qua3 elsi slrenuos defensores habuere,
potenlla, qua in uiero Virginis formala est, in eu- Tidenlur (amen uberiorem lucem ad contexlmim
charistiae sacramento prasentem apponi. intelligcniiam requirere. Preterea hac Irena?i e i
4° Juslinus imperatores alloquebatur, quos per- Teriulliani adversus eos, qui carnem Chrisli noga-
raagni inlerer.n de rebus Gbristianorum apte et ^ bont, dispulaiione in luto coliocabitur Athenagorae
dilucide c n i d i i i ; quippe cum haclenus de Chri- doclrina, quem Peirus Allix a corporibus redivivis
slianis ex iniquo rumore dijudicassent. Qaare ma- sanguinem removisse, ac in eucharistia sanguinem
gna cautio exsiitit, ne aul lalcntem in Cbristi ver- Cbrisii non agnovisse conlendil.
bis figuroin nou viderent, si corpus Cbrisii vere Sic igimr IrenaBiis, lib. iv, c. 48, n . 5 : Πώς... τήν
eucbaristioe sacramento non coutineliir, a u i , si σάρκα λέγουσιν είς φθοράν χωρεϊν, κα\ μή μετέχειν
êre coniineiur, ne totam rem, ut fabulam anilem, της ζωής, τήν άπδ του σώματος του Κυρίου, καϊ του
rejicerenl. Primo incoromodo facile occurri poie- αίματος αύτου τρεφομένην; ή τήν γνώμην άλλαξα-
rat: lanium voces explicarel Justinns, nihil su- τωσαν,ήτδ προσφέρειντά είρημένα παραιτείσΟωσαν.
pererai absurdi, sed soluta el expedita erantomnia. Η μ ώ ν δε σύμφωνος ή γνώμη τ^ ευχαριστία, καϊ ή ευχα
Adalleruin autein requirebalur, nt boc mysierium ριστία... βέβαιοι τήν γνώμην... προσφέρομεν δε αύτψ
non sine cerlissimis argumenlis a Chrislianis credi τά ίδια, έμμελώς κοινωνίαν κα\ £νωσινάπαγγέλλοντες,
deinonslrarel κα\ όμολογούντες σαρκδς κα\ πνεύματος ίγερσιν.
Ulram viam seculus s i l in ambiguo esse non po- Ός γάρ άπδ γης άρτος προσλαμβανόμενος τήν εκ-
tesl. Nusquam enim ad eam rei explicandae raiio- κλησιν τού θεού, ούκέτι κοινδς άρτος έστιν, άλλ' εύ-
nem descendil, qnae tam facilis lamque expediia, ^ χαριστία, έκ δύο πραγμάτων συνεστηκυια, επιγείου τε
ac simul lam necessaria fuisset, ut panem el vinurn κα\ ουρανίου · ούτως καϊ τά σώματα ημών μεταλαμ
vere corpus Chrisli non esse, sed ad hoc corpus βάνοντα τής ευχαριστίας, μηκετι είναι (έστ\) φθαρτά,
significandum adhiberi admoneret. Nihil ejusmodi τήν ελπίδα τής είς αιώνας αναστάσεως έχοντα,
factutn a S. mariyre; sed in id tolus incumbit, ut ι Quomodo auieni nirsus dicunt carnem in cor-
hoc mysierium non sine gravissimis causis credi rnpiionem deveuire, el non percipere vitam, q u »
demonsirei. Duo requirebantur in re tanti mo- corpore Domini ei sanguine aliUir ? Ergo aul sen-
menli: primo, ul omnipotens sit, qui eam a se perfici tenliam mulent aul abslineant offerendo quae pra>
dixerat; dcinde ut nulla ejus verbis insit obscu- dicia suut. Nostra amem consonans esi sententia
ritas. Ulroque argumento nililur Jitslinus, dum eucharisline, et eucharistia rursus conlirmal 6βη-
Christianoruni Qdem inde repelit, quod Verbuin tenliam iiostram. OCferimns •iiiim ei qua? euntejus,
illud, quod sibi in utero Virginis carnem forinavil, congruenier communicalionem ei uiiilatem pncdi-
acceplo pane, dixerit: Hoc est corpus meum;e\, canies [Grcece conflienlcs resarrectioncm] carnis
accepio calice: Hic e$t sangui* meus. Quo sensn el spirilus. Quemadmodum cniin qui est a lerra
uos eucbarisiia ali doceat, Uidcin ui alii Paires panis, percipiens invocationcm Dci, jam nori coin-
T>. M A R A N l P R i t F A T I O . — P A R 5 II. 70
munis cst panis, eed eucharislia, ex duabus rebus L tionem, quce fii in eucharislia, et eam quae corpo-
roiisuns, terrena c t coelesti; sic et corpora noslra ribus noslris promissa est, quod panis subslantia
percipientia e u c h a r i s t i a m , jam non snnt corrupti- muieturin aliam longe dissimilem, nostris autem
btfia, spem resnrrectionis habenlia. ι Sola Ecclesia corporibus subslanliam snam rciinentibus qualilas
ia celebranda eticharislia communicationem et tantum accessura sit. Sed ex boc discrimine pne-
«BUaiem p n e d i c a i , quia seclne non recle dmdiwit, clarior evenit comparatio. Probat enim Irenactis
• l n. ο dicebal, eam qum esi ad proximum commu- roinus miracuhim ex majore, ul controversum ex
mwum. Resurreclio corporis el spiritus sivc ani- non conlroverso. Quin etiam absurda esset illius
n e , qnam Ecclesia docet, loqnendi ralio esl apud ratiocinatio, nisi substantiam panis penilus mutari
anviquos usilaia, u i observavi ad Theophili A n - ac nullam prorsus superesse dicamus. Quocunque
Uoch. lib. i . entm honore panis augeatur; si panis esse non de-
S«d qnod precipue obscrvandum nobis est, in sinat, longe mirabilior erit corporum nosirorum
hts Terbis: Eucharistia ex duabut rebia constans, muialio, qua? non solum acquirent incorruptionis
ttrrena et tcelesti, duo diversi, pro diversis lempo- decus, sed eiiam ex morluis et dissolulis ac in va-
ribus, cucbaristiae sialus consideranlur. Primo rcs rias miindi partes dissipalis eadem quoad substan-
terrena est, sive panit qui ett α terra, uno verbo, ^ tiam fiant corpora, superaddilo incorruplibililatis
pa*ts commwis, deinde fit eucbarislia, boc est dono.
corpus et sanguis Domini. Dnplicem illum ex suc- Praeierea duas mutaliones in pane considerat
ces&ione slaltim praclare in alio eiiam loco descri- Irenxus :pnmam qua ex iriiico decidente in ler-
bit Irenams: Κ α ι δνπερ τρόπον τδ ξύλον της αμπέλου ram et dissoluto multiplex surgit per Spiritum Dei 9
χλ&θέν είς τήν γ η ν τ φ ίδίψ καΐρφ έχαρποφόρησε, κα\ , fitque panis ad hominum ueus; alleram qua perci-
δ χδχχος του σίτου πεσων είς τήν γην, χη\ διαλυθείς, piens Yerbum Dei fii corpus Cbrtsli. Poslerior mti-
πολλοστός ήγέρθη διά του Πνεύματος τού θεού, τού talio longe mirabilior quam prima. Nam conipa-
σ*Λέχοντος τ ά π ά ν τ α · έπειτα δέ διά της σοφίας είς rantur qnidem cuni ulraque nostra corpora, quoe
χρησιν έλθόντα ανθρώπων, χα\ προσλαμβανόμενα τδν ex eucliaristia nutrita, et reposita in terram el re-
λόγον τού θ ε ο υ ευχαριστία γίνεται, δπερ έστί σώμα soluta inea re$urgenl $uo tempore. A l resurreciionis
9
κα\ αίμα τού Χριστού * ούτως χα\ τά ημέτερα σώ effeclrix est sola iUa panis io corpus Christi niula-
ματα έξ αύτης τρεφόμενα, χα\ τεθέντα είς τήν γην, lio, quae nulla prorsus c r i l , si panis supersit sub-
και διαλυθέντα έν α ύ τ η , άναστήσεται έν τ φ ίδίφ siantia.
ιαιρω, τού λόγου τού θεού τήν έγερσιν αύτοίς χαρι VI. Locus Tertnlliam legilar in libro ιν adv.
1
σμένου είς δόξαν θεού κα\ Πατρός, ι E l quemadmo- Marcionem, c. 4, ubi sic loquilur: c Professus ita-
<knn lignam v i l i s , itiquit lib. v, cap. 2, n. 3 · depo- que se concupiscenlia concupisse edere pascba et
simm ia lerram suo fruclificat tempore, ei grariunt suum (indignum enim u l quid alienum concupiscc-
iritici decideos in lerram et dissohilnm multiplex rel Deus) acceptum panem et dislrfbulum discipulis
«irgit per Spiritnm Dei, qui continet omnia, q u » eorpus illum suum fecit: Hoc e$t cerpus meum d i -
deinde per sapienuam in usum bominis veniunt ct cendo, id esl iigura corporis rtiei. Figura aiilem
percipienlia Verbum Dei eucbarislia Gunt,quod est noti esset, nisi veritatis esset corpus. Cauerum ?a-
corpus ei sanguis Cbrisli; sic et nostra corpora ex cua res, quae esl phaniasma figuram capere nou
ea ooiriia e i reposita in terram, el resoluta in ea posset. Aut si propterea paoem corpus sibi fecit,
resargent in suo tempore, Verbo Dei reeurreclio- quia corporis carebat veritaie; ergo panem debuii
nem eis doaante, in gloriam Dei Palris.i Non ρο tradere pro nobis. Faciebat ad vanilalem Marcioma
λόι bic sotxessio diversorum staiuum non animad- ul panis pro nobis crucifigeretur. ι
verti, nisi qois caeculiat. Primo res terrena est, Hujus loci aliam explicationem Perronius, aliam
setnpe id qnod depositum in terram *uo fructifi- auctores Perpetmtath fidei aiiulerunt: sed ulraque
<el tempcre et Tenil in usum hominum, eslque panis ] Terliilliani seirtentiam in luto posuit et illius lesti-
cotnninnis, deinde corput et §angui$ Chritli, sive monio abulendi facitttatem adversariis praeripuit.
res ccelestis. Mihil obstat quominus terliam afferamus quae e i -
ipsa eiiaro eacharistiae cum duplici corporum no- den proposilo communiter conducat.
stroram s u i u eoroparatio ante oculos ponit duorum Figuram ioielligil Teriullianus id quod substan-
iii eicbaristia siaiouni successionem. Comparatar tiam aliquam exlerioribus signis circumscribii;
•latatio cnm ntulalione, res terrena, quae fii res coe- uude a i l : Vacua re$ quoe est phantatma, figuram
t
lesiis, sife panis communis, qui Gl corpus Chrisli, capere nonpotset: solum corpus solidtim sub figura
cmn corpore corruplibili, quod flt corpoe incorru- ialere poiest. Quare Christi verbis hunc sensum
piibile. Res auiem eodem tempore ac sine ulla suc- assignat, Hoc est corpus meum, id est figura quae
eessione lenrena et coelesiis, corruplibilis ei incor- corpus meum circumscribit, et sacramentum quo
rflpubilis quid aflferret momenti ad corporam, quaa roei corporis subsiantia conlinetur.
Bane coimptibilia sunt, faluram incorruptibili- Gur hanc Christi verbis explicationem subjiciat
uiemt TerUillianus, facile causa repelitur ex Marcionis
llhid qnidtin inest discriminis inler illam m u u - errore, quem refellendum susceperat.Chrisli corpus
11 S. JUSTINUS PHJLOSOPHUS ET M A R T Y R . 73
Marcion phanlasma esse dicebat, ac carnem tiu- Α ut panis minime mulalus, sed a Christo c o r p o r i s
manam indignam prorsus esse sentiebat, quac Dei vice adoptaius dicalur: c A u i si propierea p a i i e m
caro lieret: error imphis siare non poterat cum corpus sibi fecil, quia corporis carebat v e r i l a l c :
Ecclcsise fide de eucbarislbn sncramento. Si corpne ergo panem debuit tradere pro riobis. F a c i e b a i a d
animale Christo ei caruem ceeleslem, u l Valenli- vanilaiem Marcionis, ut panis pro nobis c r u c i f i g e -
niani, aliribuisset Marcion, non lam absurde secum retur. > Suspicaiur, non asseverat Terlullianiis i a
pugnassel in cciebrando eucbarisli;e sacramenio. sensisse Marcionem: sed quld valeai h*c s u s p i c i o
Sed cum Cbristt corpus meriim pliantasma esse nobis expendcndiim esi. 4° Absurda illa p a n i s i n
contenderet, idem de illo asscverari poterat, quod corpus Chrisli adoplio nunquam Marcioui i n m e n -
de haereticis idem senlientibus dixerai S. Ignatius tem venisset, nisi banc ei necessiuiem i m p o s u i s s e l
in epist. ad Smyrn., eos non confiteri euchari- impium plianlaslici corporis Cbristi commentuin ;
ttiam esse carnem Salvatoris nostn Jeiu Chrisli, qua non exisiiniasset panis substanliam in e u c l i a r i s l i a
pro peccaiis no$lris passa esf. manerc, si suam Chrisii corpori substaniiam r e l i -
Sed tamen Marcion, quamvis sibi ipse necessita- quisset. Caibolici ergo omnes, quibuscum M a r c i o n
tem imposuisset idem sentiendi, ac velualiores adversa frome pugnabat, non paiiem in e u c h a r i -
illi baeretici, niliil tamen in bis, qusc ad eacharU s l i a , sed verum Cbrisli corpus esse creitebanC.
sliam speclant, lurbare audebal: solitus ex Evan- Deinde illud sallem concessisset Marcion, s i vera
gelio recidere quidquid ctun erroribus suis conci- Terlulliani conjectura, Verbum in eucbarislia c u m
liare posse despcrabat, revcritus fueral verba a pane hyposlalice conjunctum adorari. A l unde
Cbrisio in consecranda eucbarislia prontinuala, banc opinionem aul Marcion suscipere, aul M a r -
ul leslalur Tertullianus, Hb. m , c. 40. Dubius ergo cioni poluit aitribuere Teriullianus, nisi quia u i e r -
et incerlus Terlullianus quonam cvadal Marcion, que verba Cbristi, Hoc esi corpus meum, eo sensu,
duplici illum nodo conslringere conalur, illumque qui primus menli occurril, accipiebai, ac i n l e r
eo redigcre, ut vel errorem suum de Chrisli carnc ulrumqne conveniebal, clara esse et perspicua
ejurot, si caibolicam de eucbaristia fidem retinel; verba , rem grandem his verbis promiui e l e x -
\el si illam abnegat, impielatem suam aperie prodat. biberi ?
liaque observal Terlullianus corpus Chrisci in Terlulliani conjecturam confirmalEutbymius Ρ Λ -
eucbarislia non in eo statu nobis exbiberi, in quo nopl., parl. π , lit. 2. Is enim lesialur Armenos, qui
exbibilum fueral, dum in terris ab bominibus vide- unam in Cbrislo naturam admillebanl et corpus
relur, sed in figura, sive in sacrainenlo panis et Christi in diviniiaieni conversum csse seniiebant,
vini. Inde aptissima ducitur conclusio, solidum cor negasse eucbarisliam esse corpus Chrisli, sed d i v i -
pus, ιιοιι phantasma Christo tribuendum; siquidcm nitaiis corpus dicere solilos esse.
phanlasma figuram capere non pole&l, res vacua cir- VII. Si ne illi quidem, qui Cliristo pharitasiicum
cumscribi non poiesl signis exlerioribus panis ct corpus ailiogebant, Cbrislum in eucharistia prasen-
vini,nec quidqiiam absurdius foret, quam a vacuo lem adorari ei sumi negabam; quanlo magis extra
bominis phaniasniale el vacua corporis bumani suspicionem essc debei egregius rcligiouis defensur
effigie, aliam cffigiem ei iiguram, sub qua deliie- Alhenagoras, eliamsi, ut conlendil Peirus Allixius
scal, assumi. in disserl. De $anguine D. N. J. C , corpora nostra
Inlererat ergo Terlulliani observare et admonere posi resurrectionem siue sanguine fuiura exisii-
corpus Chrisli eucliarislicum ηοη in ea figura, sive maeset? Quin etiam ipse Allixius inler eos, quos
efligie el specie appoui, quam habuil in terris, sed sanguinem in corporibus redivivis negat admi-
in figura el specie panis. Alque baec illius ralioci- sisse, citat Petrum Mansur, qui in epist. inter opera
nalio non solum Marciouem arciissime premebal, S. Joannis Damasceni tom. I exsiante asserit qui-
scd eiiam duo nobis observanda ei concludenda dem corpus immoriale sanguine carere, sed lamen,
suppediial; primo, veruni Christi corpus in eucba- Β id quod asluie tacuit Allixius, deterrimam hanc
rislia nobis donari, siquidem in boc sacramento sententiam cum catbolica de eucbarislia lide sic
iiguram accipere uon posset, si res vacua ei phau- conciliat, ut corpus Cbrisii in eucbarislia, non
tasmaesset: dcinde nibil panis superesse praeier quale in coelo osl, sed quale in uiero Virgitiis fuit,
8peciem,sive figuram ; si quidem ex Marcionis sen- apponi declarei. S i qui ergo antiqui scripiores
leniia sequeretur iiguram vacuam sub vacua figura id sensissent, quod eos sensisse perlendil Allixius,
deliiescere: quod quidera nunquam observasset non idcirco consuret cos a catliolica de eucbaristia
T«rlullianus, si panis subslanliam cum ipsa figura fide discessisse. A l n u l l a rauo probat Aibenagorain
ei specie superesse sensissei. boc de corporibus redivms errore laborasse. Hoc
Sed quia verisimile non erat de eucbarislia Mar- tantum conlendil, ut observal in dissen. arfvm.
cionero ac Eoclesiam sentire, suspicalur Terlullia- Alirx. vir dociissimus Jac. Roileau, art. 2, p. 39,
nus Chrisli verba, Hoc e$t corpus meum, sic a Mar- sanguinem non, ut in hac morlali viia, ita eliam in
cione intelligi, quasi panem sibi Clirislus in corpus iininortali obnoxium corruptioni fulurum.
adoptassct; unde collicil panem pro nobis iradi ct Occurril Albenngoras in libro l)e resur. mor/. y
crucifigi debuisse, si Gbnsii verba sic accipianiur, n. 4, iis, qui liulc dogmali opponuni curpoia bu-
75 D . M A R A N I P R J E F A T I O . — P A R S II. 74
naat, qeae a heltais y o r a t a inde in aliorum homi- Α flcii rationem attinent. Neque enim aliud cau s»
DUI corpas i r a d a c U s o n i , ?el ipsis hominibus Lulheranis et Calvinisiis sielit, cur eucharisliam
Irafico aliquo f a c i n o r e i n escam cesserunt. E x sacriftcium esse negarenl, nisi quod isti Cbrisitira
qw concludunt v e l i i s , qui sic consumpii fuere, oinnino in eucharislia non adesse, bi ame usum
afiquid defulnruin, s i sua illis caro non restiloa- non adesse pertenderenl. Αι si quis passionem
ivr;vel si r e s t U u a t u r , eoruin, qui consumpseranl, Cbristi sic in eucbarisiia reprasentari faieainr, ut
•Mcam et i m p e r f e c i a m carneui fuluram. ipsa illa viclima, quae pro nobis olim occisa esl,
Respondet A i h e n a g o r a s humanam carnem cibum praesens in aliari sislalur, is ambigere non possit,
giealleri b o i u i n i c o n ^ r a naiuram : itaque si quis quin Cbrisius in hocstatusese Palri suo in manibus
ait proprio s c e l e r e a u l aliena fraude buinanam sacerdoium offerat : minime ergo niirum si S. mar-
carcem c o m e d e r i l , nequaquam fore ut lam con- lyr, qui non niagis dubilabat, an eucharlsiia sit
irarius natorae c i b u s c u m parlibus comedeniis coa- caro ei sanguis Chrisli, quam niram Filius Dei in-
iecai, sed ut n o x i u m e i inimicum rejectum tri. carnaius s i l , sacrificium Cbristianorum lot locia
Alqoe eliam s i d e t u r hunc cibum immutari in ali- commendal.
fiid kmmidum aut siecum, aul calidum, aul frl Religiouis Christiana? prxstanliam contra Judaeos
B
fdusi, negai Aihenagoras ullam earum rerum sacrificii nostri praestanlia demonslral. ι Siiuil»
utparlem essc, a u l pariis speciem occupare; imo quoque, inquit, Dialogi n . 41, oblalio pro iis, qui
M B seniper i n parlibus alimenlum accipientibus a lepra purgabaniur, instilula, imago erat panis
pennanere, n e c c n m resurgenlibus resurgere, nihil eucharisiia?, quem Dominus nosler Jesus Chrisius io
tm ai witam conferente $anguine sive pituila, sive passionis recordalionem pro bis, qui ab omni pra-
t
W i , tipc spiritu. Non ergo sanguinem a resurre- viute purganlur, susceptae lieri praecepit; u l gra-
ciioae removel Albenagoras, sed tunc fulurum tias sitnul agamus Deo, tum quod uiundura et
legal, ut v i l a ex sauguine pendeat, quem idcirco omnia qu&ineo sunt, propler hominem creaveril,
•ecesse s i i v a r i i s humoribus lemperari. Sic Augn- I U M I quod nos a nequilia, in qua fuimus, liberave-
uiaos, queoi A l l i i i u s in suas paries irahere co- rit, el principalus et potestaies fundilus delevcrit per
aaior, sanguinetn rainirae negal in episl. 205, sed eum, qui cjus voluniale passibilis facius esl. De
Ufiguinem v u l i &ine corrupiione: c Non, u i opinor, sacrificiis autem, qnae lunc a vobis oflerebaniur,
ifiquiiDum. 15, dubiianduui esl, secundum boc d i - sie Deus, ut jam dixi, per Malachiam unum ex duo-
ctam: Caro ti tanguh regnum Dei non potside- decim loquilur: Non est volunta$ mea in vobit,
quia non ibi eril corrupiio ei mortaliias ^ dicil Dominut,et $acrificia non suscipiam demanibus
carais e l sanguinis. Secundum enim has qualitaies ve$tri$ propterea quod ub orlu loiit ad occasum nomen
t
caroeoi et saoguinem boc ioco nominavil. ι Mox menm glorificatum 4$t in gemibus; et in otnni locc
de canie ideni dicit Albenagoras, nenipe eliamsi o/fertur incetttum nomini meo et viclima pura, quo-
conlraria n a l u r x alimonia iia digeraiur, ut ad niam magnum e$t nvmen meum in gentibut, dicit
caniem usque permeet; ne id quidem difficile ad Dominu$ De iis aulem, qua? ipsi in oinni loco a
expUcauduin fore; quippe eum nec ipsa caro quce uobis offeruntur, sacriflciis, id est de pane eucba-
atcuat eam $emper relineal quam ascivil, nec quas
9
risiiae el de calice 6imiliter eucharisiiac jam lum
csciu etU, ibi conilanler permaueal quo occeuit, ud praedicit, illud eiiam addens nomeu suum a nobis
wudium t* dutrta mufationem accipiat, u . 7. Quis glorificari, a vobis auiem profanari. ι
imie colligat carneiu Aiheuagoram in rediyivis cor- Ια boc lestimonio illud 1* observaudum est J u -
paribus uon relinquere? Plura non dicam de illius daicas oblaliones umbram et imaginem fuisse sa-
»cai«aua; saiis eai legere quae ab eo dicunlur, n. crificii Gbrislianoruin; boc sacriOciura purum esse
5, m corpora ooslra eadeiu poleniia, qua primam et Deo accepluin, et a Deo per propbeiam Mala-
locre a Deo coagmenlala, iterum ad vitaui post chiara praenunLiaium. Quis ergo veruni illud sacri-
dittoluiiouem revocatum i r i demonslret. ρ flcium esse dubiiei, quod el flguris Yeteris Tesia-
menti adumbrari, et propbeiarum oraculis clare
CAPUT X .
EmchariUia verum ae proprie dictum $acrificium ei aperte prenuntiari necesse fuii?
t
cuju* dttcripixo α Juuiuo exposita conideratur. 2* Conceplis verbis sacriliciuui Cbrislianorum ap-
L Jaedaus veriuiem reiigionis ex yero sacriflcio demoo- pcllai paneoi eucbarisliae el calicem eucbarisliae.
ftm. II. Objecla a PfatTio lesUmooia defeoduolur. 111. De %U autem, qua ipsi in omm loco α nobit offerun-
Obeervatlones in liturgfom a S. Manyre expositam, ac
prunum de bapusmo. IV.l>eooiivealus loco et prima li« tur $acrificiis, id e*t de pane euchamtiai et de calice
torgue parte. V- l>e secunda liturgia? parte et precibus simililer tucharitiice, elc. Quid sii panis et calik
tan ootumuoibos, luin proliiis. Y l . De sacra commu
: e l daaconorum perluuaioiiibus Justini verba ex- eucbarislia?supra vidtmus, ubi Justinus docei alimo ·
pJKauiiir. niam εΟχαριστηθεϊσαν, incarnati illius Jetu carnem
I. Coosiitula panis el vini in carnem ei sanguinem et $anguinem esse. Est ergo sacrificium Gliriaiiaiio-
CarUU mulatioue, qualem a Justiuo stabililam v i - rum incariiaii Jesu caro ei sanguis, quac Deo offe*
dioias, iiiiiiljam babeal diificuluiis, quae adsacri- runlur.
I Cor. XY, 50. »· Malach. i , 10 11.

PATROL. Ga. VI 3
75 S. J U S T I N l S PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . 76
5 · Panem euchanuia Dominut noster Jesm CTiri- Α posseseione excidiese, quia eorum sacriftcia rejecia
ttu$ in pa$sioni$ mce recordationem fieri prcecrpil. sunt, Ghristianos aulem, quorum sacrificium ab
Hinc eliani, n. 117, declarat S. marlyr Chrisliaiios ipso Deo commendalur, genus esse sacerdotale.
in hoc sacrificio pa$$ioni$ illiu*, quam propter eo* Judaei,ulhoc argumenUim eluderent, sic Malacbiam
passui esl Dei F i / i u i , recordari. A l quoroodo passio interpretari solebant,tesle ibidem Justino, utcorum
Domini in lioc sacrificio representaiur? Ree ad qui Jerosolymis babitabant, sacriftcia a Oeo rejici ;
discendum perfacilis ex Juslino. Nam in loco, eorum aulem, qui in gentibus disperei erant, pre-
quem supra deprompsimus ex majore Apologia, ces Deo acceptas esse et idcirco sacrincia appellari
postquam dixit alimoniam consecratam esse incar- dicerent. Soli ergo Judaei preces et graliarum actio-
nali iesu carnem el sanguinem, addil aposiolos nes eliam sine sacrificio exleriore ad veram r e l i -
iradidisse, sic sibi a Chrisio mandaium, ul hoc gionem verumqne sacriGciuin snfficere coniendunl.
facerent in ejus commemoraiiouem. Credebat ergo At cum eis pugnat Juslini senteulia, qui hoc ipso
S. mariyr passionem Dornini in eucharislia reprae- in loco objicil eie exterius sacrilicium Gbrisliano-
sentari, cum ipsius caro el sanguis, per verba aS rum, in quo passionis Dominica» sub panis et v i n i
ipso pronuntiata, in allari sistuntur, et Deo offe- speciebus memoria recolilnr. 2° Gum eis concedit
ruiuur. ^ preces et gratiarum actiones sola esse perfecta et
Ex bis facile refeliitur Pfaffii sentenlia, ?iri inler Deo accepta sacriflcia, non ea oieme id facii, u l
LulheranoR doctissiini, sed qui fruslra sectae suae excludat exierioris rei oblalionem, sed quia preces
palrocinium a tanclis Palribus pelit in dissert. el graliarum acliones cum hac oblatione conjungen-
De oblatione veterum eucharittica, ubi, n. 27, sic das esse noveral, alioquin perfecium non fore aa-
Juslinum inlerpreiaiur, quasi in ejus teslimonjis, crificium, nec ullum Deo honorem a nobis perven-
vet $ola laicomm obiatio epi$copo non Deo facta, vel
f
turum. Simili rafiocinalione Clemens Alex., Strom.,
oblatio sacer4o4um consecrationem prcetenient tn- iv, pag. 481, coocedil baereiicis, qui mariyriutn
nuatur. ?iluperabaiu, verum raariyriuoi in Det cogni-
Sed baec inierpreiatio longissime abludii a mente lione posilum esse: Τίνες δε τών αίρετιχών, του Κ υ
Justini. Nam neque oblaiio laicorum facia sacer- ρίου παρακηκοότες, ασεβώς αμα και δειλώς φιλοζω-
doii, neque sacerdotalis ante consecrationem obia- ουσι, μαρτυρίαν λέγοντες αληθή είναι τήν του δντως
lio, viclima el aacriiiciuni Chrisiianorum dicuntur δντος γνώσιν θεοΰ. "Ωσπερ κα\ ημείς δμολογοΰ-
apud Juslinum, nec passionera Christi repraesen- μεν. c Quidam liaeretici, cum male Dominum intei-
lant; sed panis eucbaristia; etcalix eucharisiiaB, id g lexerint, impie simul et ignave v i u m amant, v e -
esi, ut ipse Juslinus inlerpretatur, caro e l eanguis ruin esse teslimonium dicentes cogniiionem i i l i u s ,
Jesu incaroali, sunt victima ei sacrificium Chri- qui vere esi Deus: quudquidem et nos conftlemur. w
siianorum et ex Clirisii praeceplo ad memoriam 5° Panem eucharislicum, ut jam dixi, conceptis
illius passionis celebrandam Auni. verbis appellat sacriflcium, n. 41, eumque dislin-
Mon melius ei succedil in alio Dialogi teeiimo- guit a precibus, per quaa consecratur, ApoL 1,
nio, n . 117, nbi Justinus sic loquilur: c Ipse equi- D . 66.
dem preces et gratiamm actiones, quae dignis per- 4 · Preces illae, quas Gbristiani in celebranda
aguntur, sola esse perfecta et Deo accepla sacri- passionis Dourinicae meinoria faceie didicerunl,
llcia concedo. Alque ba3C sola facere Chrisliani d i - nibil aliud sunt quara oblatio corporis ei sanguinis
dicerunt, ,cum per alimooiaro euam siccam simul Domini pro vivis et morluis, ut videre eet in a m i -
el Hquidam passionis illius, quam propler eos F i - quissima liturgia lib. vm ConHitut. apostolicarum,
lius Dei passue esi, recordaiionem celebranl. > Ex eique simillima quam in Apol. 1 describit Jusiinus.
9
bis duo concludit vir erudilus l Oblalionem eu- Sic enim habcnl preces, qua? posl consecraiionem
tharisticam non e$u propriam aut perfectam, cum funduntur : Προσφέρομέν σοι, Offerimut tibi pro
tolat prece$ hoc nomen mereantur. 2 · Eamdem α D populo hoc etc. Non aliae profeclo suul memoraUe
f
Domino el apo$toli$ non mandatam aut iujunciam este. a Juslino preces in omnibus oblaiionibusproaelerua
Ludit semper in ambiguo Pfaflhis, et oblationera vila consequenda. Apol. 1, n. 66.
cucharisticam inlelligit eam, quae aul a laicis sa- 111. Gralum me lcgentibus facturum puto, si
«erdoii, aut ab ipso anle cousecralionem fil sacer- eorum oculis exponam venerandi Gbrislianorum
doie. Sed alimonia sicca e i Itquida, per quam re- sacrificii descripiionem, qualis a Juslino sub finem
coxdaiio passionis Domini celebralur, nibil aliud ApalA summatim lexiiur. Initium ducit abapliamo.
esse potesl, ut satis demonslraium esl, quam caro c Quomodo aulem nos Deo consecraverinius, i n -
ei sanguis Jesu incarnati. Sed tamen ne nobis ob- quit, Apol. 1, n . 61, per Gbrislum renovati, i d
trudat Pfaflius aolas preces sacrificii nomen mereri, quoque exponemus, ne quid improbe, ti boc prae-
paucis explicanda Jusiini eenteniia. termiltamus, in enarrandis rehus agere videamur.
11. Non aoimadvertil G l . Pfaffius quid Justino Quicunque persuasum habuerini ei crediderint
proposilnm sit. 1· Utebatur S. mariyr arguinenio vera esse, qwse a nobis docenlur et dicuniur,seque
ad refellendos Judaos maxime apposito, et ex Ma- Ua vivere posse promiserini, i i precari et jeju-
ladiiaa Taticifiio monsirabat eos terae reliônis naniea priorum peccatorum feuiani a Deo pelere
D. MARANI P R i E F A T I O . — PAftS 11. 7*
doeentur, nobis una precantibus ct jejunantibus. Α in eumdem locum 1U conventus, et commentaria
Deiude eo ducuntur a nobis, ubi aqua est, ei eodem apostolorum, aut scripta propbetarum leguntur,
regeoeralioiiis modo regeneranlur, quo et ipsi quoad Iicet per tempus. Deinde ubi lecior desiit, is
stmas regenerali. Nam i n nomine parentis uiiiver- qui praesl admoniiionem verbis el adhorlationem
Mrum ac Domini Dei ac Salvaioris nosiri Jesu ad res lam praeclaras imitandas suscipit. Posiea
Cbrisli et Spirilus sancii âvacrum in aqua tunc ouines simul consurgimus ei preces emittioius,
soscipiunt. > Yidelur Justinus non ea solum cre- atque, ut jam diximus, ubi desiirnus precari, pania
deodi et Y i v e n d i praecepta indicare, qua3 qtiolidie afferiuret vinuro et aqua, etq«ji praeest, preces et
ealecbumenis iradebanlur, sed ea polissimum, quae graliarum actiones totis viribus emiiiit, el populus
cum ipso baplismo jungebantur, nimirum interro- acclamal: Amen, et eorum, in quibus graliae acla!
gîiones e l responsiones, abrenuntiationes ei pro- sunt, dislribuiio fit et communicatio unicuique
fessionem Cdei. Id confirmat JusLinus, n. 65. lpsa praesentium, et absenlibus per diaconos miuiiur. ι
ilta verba, Deinde eo ducunlur α nobis ubi aqua esi f Huic liturgia? simillima est ea, quae in Consiituiio-
aliod suspicari non sinunt. Ex quibus illud etiam nibus apoitolicis exslat lib. v m , ei quidquid ibi ar-
palet haec oinnia in ipsa ecclesia peragi soliia liculale exponitur, id Justinus summaliro indicat.
faisse, aniequam baplizandus ad sacrum fontem Β
Ille omnium tive urbet lixte agrot incolenlium in
doeeretur. S i c eliam jejmiia hic memorata bapli-
eumdem locum conventus, noit gine aliqua exce-
soiuin ipsum proxime antecedunl, el abaliis Chri-
ptione intelligendus. Nam ubi vehemens erat per-
tlianis ana cum baplizando observanlur, quale est
seculio, id (ieri non poterat : unde interrogatus a
Dhid jejuniam quod Peirus pridie baptismi iiidicit
praefeclo Juslinus quem in locum Chrisdani conve-
ia Clemeniina bomil. 4 3 , n. 42< V i d . Conslitut.
nirent, respondet eo unumquenique convenire quo
iposf., l i b . YII, C. 22.
velit aut pouit. t A n , inquit, exislimas omjies
Nibil hic de sacramenlo confirmationis Justi- oos in eumdem locuoi convemre solilos? Mininut
DOS : neque id mirum. Non catbolicis scribebat, res ita se habet. ι Praeterea in magnis civiutibns
sed imperatorea eihnicos alloquebatur, apud quos uous omnes Gbristianos locus excipere non po-
•inime necessaria eral liujus reienuntiatio. Deinde tuisset. Quineliain Romae videnlur nonnulIaB exsii-
tero bapttsmum iia describit Jusiinus,ul ipse illum tisse ecclesiae, in quibus ad commodum eorum, qui
(presbyiertim enim fuisse Juslinuin non levis con- ex Orienie Romam veniebani, liiurgia GraBco rilu
jeelnra esl) solebat administrare; nimirum sine et Gra?ca lingua celebrarelur. Nam inierrogalus
confirmaiione, quae episcopis reservala erat. Soepe ^ a pra3fecto, ut modo vidimus, Juslinus declarat se
eveniebanl presbyteris baplizandi occasiones, nec manere prope domum Mariini cujusdam ad balneum
natnri baplismo ob fervidam pielalem calechumeni cognomento Timiotinum, ac periolum tempus, quod
soJemnes baplismi dies exspectabant. Unde Teriul- Romae traduxil, alium conventus locum non cogno-
tianos l i b . De bapti$mo, c. 49 : c Caelerum omnis visse.ln hac ergo domomysleria celebrari solebant,
<fies Domtni est, omnis bora, omne lempus babile idque Graecae Ecclesia; ritu el lingua; utpoie ab
bapiismo: si de solemnitale inieresi, degratia nibil ipso Juslino, ut verisimile est, celebraia. Atque
ioierest. >
id cau5a? esse puto, cur lilurgia a S. martyre expo-
Γ ί . Necesse non est admonere id quod quisque sila, non Romanx, sed ei,qiu£ est in Constitutio-
saiis perspicit» baptisma posl dimissos caiecbu- nibus aposiolicis, aimilis s i i . Qui cum Justino com-
meooset pcfcnilentes dari solilum fuisse. Nam, ul preheosi sum et niorte damnaii, videntur Jusiinum
patei ex leslimonio, quod mox referemus, qui babuisse animarum suarura rectorem e i ex iis
bapuzalos fuerat, staiim deducebatur ad ecclesiam, locis, ubi GraBca lingna Tigebal, Romam venisae.
«i lilurgiae preces fiebant. Synaxes, in quibus non Quaeril enhn ex iis praefectus an non eos Jn-
dahalur baplismus, sic breviier describit, n. 6 7 : Tfj siinus Cbrisiianos fecerit? Evelpialus se Justini
m ηλίου λεγομένη ήμερα πάντων κατά πόλεις ή D $ e r m o n € S c u m soliium dicit.
v o i u v t a U a u d i r e
αγρούς μενόντων έπ\ τδ αύτδ συνέλευσις γίνεται, καϊ ls e Cappadocia, Hierax lcouio Romam venerai.
τά απομνημονεύματα των αποστόλων, ή τά συγγράμ
ματα τών προφητών άναγινώσκεται μέχρις έγχωρεϊ. Legebantur Scripturae Yeieris et Novi Testa-
Είτα παυσαμένου τού άναγινώσκοντος, δ προεστώς menti, atquc, nt praescribilur lib. n , c . 57, earum-
διά λόγου τήν νουθεσίαν και πρόκλησιν της τών καλών dem Comtitut. populum boriabantur singuli pre-
τούτων μιμήσεως ποιεΤται. Έ π ε ι τ α άνιστάμεθα κοινϊ) sbyleri et poslremo episcopus. Cum boc praescri-
πάντες, κα\ εύχάς π έ μ π ο μ ε ν κα\, ώς προέφημεν, π α υ - plo non pugnat Juslinus, qui sumina rerum fasligia
σαμενων ημών της εύχης, άρτος προσφέρεται κα\ οίνος enarrat, et idcirco nihil de calechumenis etpoeni-
καΐύδωρ, κα\ ό προεστώς εύχάς ομοίως και ευχαρισ temibus dimitli solitisail, ac praelerea eain edisserii
τίας, όση δύναμις αύτώ, αναπέμπε^ κα\δ λαδς έπευφη- lilurgiain, qua? etiam ecclesiis unum tantummodo
μεΙ λέγων τδ *Αμήτ- και ή διάδοσις κα\ ή μετάληψις άπδ prosbytecuin babeniibus conveniebat, δ προεστώς, is
τών εύχαριστηθέντων έκάστψ γίνεται, κα\ τοίς ού παρ- qui prwe$t sive prassidens sa?pe apud anliquos episco-
f
ούσι &ά τών διακόνων πέμπεται, ι Solis, ul dici- pum dcsigiial, interdum eliam presbyteri hoc do-
tur, dh», omnium sive urbes, sive agros Incolemium naotur nomine, imo clerus gencralim comprehe»di-
tur, ut videre est apad Euscb., Hitt., lib. vm, c. 6. L lerrumpebatur admonhione, nec popiilus respon-
V . Secundam Itturgiae partem indicat bis verbis debat Amen, nisi omnino absoluta esset. (Jtras-
Juslinus : Pottea omnet $imul conturgimut ac precei que preces, id est, et eas, quae dimissis cale-
emithmut. Preces illa» vocanlur κηρύγματα, sive cbumenis et poenkentibus, et eas, quaB ad conee-
praedicaiiones in epist. 155 S. Basilii. Annunliabat cralionem eucharisliaj fiebant,' indicat S . F i r m i -
eas diaconus, ut videre est in lib. V I I I ConttituU lianus in epistola inter Cgprianicat 7 5 , ubi de
apotl., ubi sic describuMur, ut eas facile sit agno- quadam tuuliere nequissima et prophetiam sibi
scere in his Jwsiini verbis n. 65 : c Noe auiem arrogante sic loquilur : ι Etiara hoc frequenter
poslquam eum, qui fidera suam et assensum do- ausa est, ut et invocalione non contemplibili san-
ctrina nosirae teslaius esl, sic abluimus, ad eos, ctiflcare se panem et eucbarisliam facere simula-
qui dicunlur fratres, deducimus, ubi illi congregali ret, et Racrificium Domino non sine sacramenlo
sunt, communes preces et pro nobismetipsis, et solitae praedicationis offerrel. ι Invocatio illa non
proeo qui illuminalus est.et pro aliis ubique omni- conlcmplibilis respondet prolixis ad cousecra-
b«s intenlo animo faciuri, u( veritatis cognirionem tionem eucharistiae precibus; sacramenttim so-
adepli bac etiam gralia dignemur, ut reclara ope- lilae praedicationis cougruit communibus precibus,
;
ribus vitara agenies et preceplorum ctislodes i n - quas jam dixi a sanclo Basilio praedicationes TO-
veniamur, quo salulcm ailernam assequamur. ι cari.
Recie dicit Juslinus pro aliit ubique omnibut bas Paulo diflicilius ad explicandum videlur, car Ju-
preces fieri. Nain, ut videre est lib. n Con$titut. 9 stinus communet precet appellet eas, quae dimissie
c. 57,orabant pro universa Ecclesia,pro tolo mundo caiechumenis et poenilenlibus fiebant, easque hac
el ejtu partibus, et [rugibus terra* pro sacerdolibui nolione secernat ab iis, quae ad consecralionem
9
et rectoribut, pro summo sacerdole, pro rege ac pace eucharisiia? pertmenl. Ulrumque enim precalionum
iimwria/i.PIuravidelib. v m , c. 11 et episl. 155 Basil. genus communiler flebat EcclesiaB noinine; ad cora-
Consccralioacm eucbarislix, quae pracipua pars munes preces diaconus invitabat populum ejusqua
est liturgise, sic uberius edisserit n. 65 : Αλλήλους anitni aUer.lionem suscilabat; ad eucbarislicas ipse
φιλήματι άσπαζόμεθα παυσάμενοι τών ευχών. Έ π ε ι sacerdos dicendo, Sursum corda. Discrimen inde
τα προσφέρεται τώ προεστώτι τών αδελφών άρτος, orlum pulo quod populi vox in primo precaiionie
κα\ ποτήριον ύδατος και κράματος, κα\ ούτος λαβών, genere audireiur, in aliero aulem solius sacerdoiig:
αΐνον και. δόξαν τψ Πατρ\ τών δλων διά τού ονόμα unde S. Dionysius Alexandrinus de quodam laico
τος τού ΥΙού κα\ τού Πνεύματος τού αγίου αναπέμ ait apud Euseb. lib. vu, c. 9, euni frequemer au-
πει · καϊ εύχαριστίαν υπέρ τού κατηξιώσθαι τούτων vidisse eucharisliam, sive graiiarum aclionem, el
παρ' αυτού έπ\ πολύ ποιείται. Ού συντελέσαντος τλς respondisse Amen. Sed aliud esl, qnod in boc discri-
εύχάς καϊ τήν εύχαριστίαν, πάς δ παρών λαδς επευ mine observando S. inartyrem seculum existimo.
φημεί λέγων,'Αμήν. Τδ δέ αμήν, τζ Έβραίδι φων!", τδ Sciebai preces illas, quas coinniunes vocat, ex eo
γένοιτο σημαίνει. Εύχαριστήσαντος δέ τού προεστώ- esse genere, quod sacerdotalcm cbaracterem necef-
τος κα\ έπευφημήσαντος παντδς τού λαού, οί καλούμε sario non requirai; eucharisiicas auiem nullo in
νοι παρ" ήμίν διάκονοι, διδόασιν έκάστω τών παρόντων conventu effecium posse sorliri, nisi per eum cele-
μεταλαβείν άπδ τού εύχαριστηθέντος άρτου καϊ οΓνου, breniur, qui boc cbaractere signalus el impressus
κα\ ύδατος, κα\ τοίς ού παρούσιν άποφέρουσι.ι Invicem sit.
osculo salulamus, ubi desiiinns precari. Deinde ei, VL De eacra comraunione non preiermitienda
qui fratribuspraeesl, panis affertur et poculum aqua* sunl haec Juslini verba : c Atque hoc alimentuni
et vini, quibus ilte acceplis, laudem et gloriani uni- apud nos •ocatur eucbarislia cujus nemini licet
versorum parenli pcr nomen Filii et Spirilus san- esse participi, nisi qui credat vera esse quae doce-
cti emittil, el eucbaristiam, sive grati.vum aciio- nius, aique illo ad remissionero peccaioriim el rege-
nem, pro his ab illo acceptis donis prolixe exse- ; neralionem lavacro abluius fuerii, ei ila vivat ul
quitur. Posiquam preces el eucbarisliam absolvii, Chrislus tradidil. ι Videlur B . Marlyr non solum
populus omnis acclamat: Amen. Anien aulem lle- sacerdoium indicare curam ei soUicitudinem ul a
braea lingua idem valel ac Fiat. Posiquam vero is, communione arcerenlur indigni, sed etiam ad ea
qui praeest, preces absolvit et populus omnis accla- respicere, quae proxime aniecommunionem fiebant,
mavit; qui apud nos dicunlur diacori panem, et cum sacerdos dicerel: Sancia $ancli» et populus 9
vinuro, et aquam, in quibus graliae aclac sunt, uni- responderel : Unut $anclut nnus Dominus Jesus
9
cuique prceseniium parliciparu|a distribuunt et ad Chrittut.

abseotes perferunt. » Non diflicile esl explicare cur Magno honore diaconos auget Juslinus, si ulraoi-
dicat Justinus sacerdotem eucharieliam prolixe que speciein cousecraiam ab eis dislribui tesiatur:
exsequi. Erai enim baec oraiio roulio lougior iis, qui quidem ritus nec in Romana Ecclesia tigebai,
quae prxcesserant, ut suis quisquc oculis eernere nec in Jerosolymitaaa, nec io ea cui addicius erai
poiesl lib. vm Conttitut., cap. 12, ei quamvis plu- is qui aposiolis Comtituliones supposuil. Sed duo
rima el ante et post cousecraiionem coniplectere- loca, in quibus Justinus de eucbaristia» dislribu-
tur, nuilo lamen diaconoruin mimsterio, nulla i n - lioue loquilur, sic videntur intclligenda, ut pattew
Μ D. MARANI P R A L F A T K ) . — PARS II. Μ
consecratum dlaconi ad. absenles pertulisse, cali- Α est eos dispensandaruni oblaiionum parles aliquas
ccm prxseolibus dislribuisse dicantur, quod qui- susliouisse.
den Ecdesiae consueiudini consenlaneum reperie- CAPUT X I .
lar. Resiringi profeeto uVbent S. marlyria verba, De anim<B immortafitate et dtrmonum ae malorum
abi de absentibus agittir, e l de solo pane consecralo hominum ante exlremum judicium ttatu.
uaelligenduiii quod ait : Qui apud no$ dicuntur
I. Jnstini teslimonia de immorUlilate aniroarom. If. Cum
dieroes patum, tt vinum, et aquam, in quibut gratics his DOD pugnant quae leguntur inilio Dialogi. IH. Ta-
ectm sanf, mmicuique prcetenliutn participanda ditlri- lianus defeoditur adversus doctissimum abbatem de
Longuerae. IV. Scriptur» et Patrum teslimonia fevent
btnmt et ad absentet perferunt. Ad absentes enim Juslino et Tatiano. V. Daemones nondum igne lorquerl
sabis panis consecraius perferri solebal. Simili exislilnat Joslinus. VI. De malis bomiaibus aliud seotiU
raiione resiringendum id quod de praesentibus d i - I. Postquam disserui de subsidiis a Gbrislo Sal-
cimr; bi enim ad allare accedebant el primam valore ad aeiernam vitam concessia, sequilur ut
specieni de manu sacerdotis sumehani; calix distri- quid Juslinus de animarum s i a i u post monein, quid
baebalar a diaconis. Usitaia eral Justino baec duode jusiorum resnrrectione, sive de regno mille
rum verborurn ad res diversas perlir.cnlium con- g annorum senserit, examinem. Sed f|uia exstant
juuclio; exeinplum supra vidiuius cap. 4, ubi de iiounulla cum apud S. marlyrem, Uim apud discipu-
angelis Juslini leslimonium expendimus. Alitid ha- lum ejus Tatianum, qua cum animarum immorla-
bemus his in verbis Dialog., n. 82. c Ne Scripluras lilaie pugnare non pauci existirnent, nihil prius fa-
ei Cbristuin blasphemiis appeiatis aut prave inler- ciendum, quam ut accorate vesligem, quid ulerque
prelari sludeatis. ι U l blasphcmiae ad Cbrislum, bis de rebus senserit; an suppliciis animas ita i m -
prava interpretalio ad Scripluras referenda, iia in minulum iri crediderint, ui landem aliquando ad u i -
diacononiin muniis eadem adhibenda distinciio, hilum rcdeanl.
ita ut calicem pras»nlibus distribuisse, alieram Quod spectal ad Jusiinum, didicerat ab ipso P l a -
speciem ad absetiies periulisse dicanlur. Sic eliam tone immorlalitatem animarum, nec probabile est
Teriullianus De pudic. c. 1 : Ex melu et tolo ceierni eum in GhrUliana religione dedidicisse, si quid bonl
t
iguit et regni. Altero in luco non dicil Jusiinus eu- e Platonicis scholis atlulissel. Quinpoiius aeierui-
cbansiiam preseniibus distribui a diaconis, sed tatem poenarum, quaa impiis in altera viia infligun-
lautuni ad absenles ferri, quod quidem facile est tur, ut proprium Cbrislianae religionis dogma, ne
de prima specie iulelligere. Aiienyn : c Eorum, in Plaloni quidein cognilum defendil. c Siiniliter qui-
quibus gralia? aclae sunl, dislribulio fil el comnui- Q dem Plato, dicil in Apologia 1, n. 8, improbos cum
nicalio unicuique prasenlium, et absentibue per ad Rbadamanthum et Miuoem venerini, punilum i r i
diaconos miltitur. * Allala a Valesio exempla in ab illis d i x i i . Nos autem idem illis evenlurum d i -
ooiis ad Uisi. Euseb., p. 136 el 318, de solo calice cimus, sed a Gbrislo; idque exsislenlibus in iisdem
accipi debent. Quod eniro aii auclor libelli De se- corporibus una cum suis aniinabus, ac aeterna poena
picm gradibus Eccletia, l. V Hieronymi, p. 102 : pleciendis, non mille annorum circuilu, ut isle d i -
Sicnl in sacerdole contecraiio, iia in minitlro esl xit, defmita. ι Docet o. 17, Chrislianos credereei
9
tucramenti dispetuaiio... ille oblata tanclificat, hic persuasum babere unumquemque pro meritit aclio-
tenciificala dispensat; id ipse panlo post de num tuarum pcena* ignt alerno daturum, tum sic
caiicc expooit, quetn pou consecralioriem omnium iiuperatores alloquitur, n. 18 : c Respiciie Onem
tmcramentorum a diacono tradi tesialur. cujusque superiorum imperatorum,qui comniuneai
Diacoitos Juslinus excludere videtur ab earum oinnibus moriem obierunl: quae ai in elalum sen-
reraai dispensalione, quas fideles ad cleri victiim eus expertem evaderet, de lucro esset hnprobis om-
et caliam offlerebanU Sic eniin loquilur, n. 67 : nibus. Sed quia sensus manet in iis omnibus qui
ι Qtri abundantei volunl, suo arbilrio quod quis- exsliierunt, ac supplicia aBierna reposita suui; ne
qae rall largitar, el quod colligiiur apud euin , qui ^ vos pigeal ba?c vera esse persuaderi ac credere.»
pneeal, deponitur, ac ipse subveuit pupillis e i v i - iElerno igni nullum omnino flnem siaiuere potuii,
dais, e i ii» qui vel ob morbum, vel aliam ob cau- cum hunc errorem in Plalone exagitei, ac iinpro-
$*m egeul, lum etiam i U qui in vinculis sunl ei bia de lucro f u l u r u m dicat, si in statuin senstis ex-
ftdreaietiiibus peregre bospitibue; uno verbo om- pertem e?aderenu Haec conflrmaniur ex n . 52, ubi
• ί · 9 iudigecliuin curam suscipil. · Haec tamen sic sic a i l : c Quod autem dictum e s l " ' : Gladiui depa-
eiplicari postuni, o l suroma auctorilas penes epi- tcei vo$ non hanc vini ei aenientiain habei, ui gla-
t
feopos fuisae dicalur, administratio episcopali audio necandi sint qui non paruerinl; sed gladius
cioriiaii aubjecla penea diaconos. Nam cum in Dei ignis est, cujus tsca flunl, q u i mala p a l r a r e in
C*utU. *po*t. lib. n , c. 25, eadem tribuaiur epi- animum inducunt. Hiuc ail ; Gladiut depatcel vot.
%
Kopo poieetas, ac in bac Justiui narralione ; posl- 0$ enim Dotnini locuium e$t. Quod si de secanle el
aa, c 31 el 32, praescribilur diacouis ul nihil pror- confesiim dimitleDie gladio loquerclur, non dicerei,
sus iajoaso episcopi largianiur; quod argumento depascet. ι
" - L a i . i 20.
t
83 S. JUSTIMJS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . ft4
In exordio Apologia alteriua Christlanos appellai Α etras non a seipsis, sed a Deo hnmortalilatem a c -
eos quibus persuasum esi improbot et libidino$o$ tipere. 1° Eam tantum immortaliiaiem animabus
wterno igne excrucialum i r i , virtulis autem cullores denegat Justinus, quae cum rei creaiae condilione
extra omnem perpestionem cum Deo victurut. Non consistere non possil. c Neque etiain immortalts
niagis ergo improborum suppliciis finem statuisse anima dicenda. Nam si immortalis, eiiam profecio
dicendus esl, quam bonortiro praemiis. lbidera coro- ingeniia. ι Non eam ergo immortalitatem rejicif,
meinoral laudanda mulieris Cbrislianae siudia, quse quae ex Dei voluniate pendet, sed eam quam gibi
ul mariium e flagiiiis reiraheret, denuntiabat ei pbilosopbi nonnulli arrogabant, q u i , ut antea dice-
futura libidinoie ac prater reclam ralionem ttiventibut bat, c cnm imraortalem et incorpoream animam
in ceierno igne tupplicia. esse ponant, nec poenas datoros se pulanl, s i quid
11. Cum bac Justini doclrina conciliare aggrediar mali fecerint (pati enim non potest quidquid i n c o r -
quae in speciem pugnanlia legtintur inilio Dialogi poreum esi), nec jam Deo, cum immortalis s h anf-
cum Tryphone, non illa quidem ab ipso Justino ma, quidquam indigcnt.
dispulaia, sed a quodam sene Cbrisliano, ex quo 2° Haec confirmaniur ex his qna3 addit senex :
audita refert et probal S. marlyr.Postquam Jugitno c Si uiundas geoiius est, necesse est animas quo-
persuasit senex philosopbos in suis de anima dis- que genilas esse, ac possn non exsistere. Non sunt
β
putationibus totos errare, nec quid sit anima ex- ergo immortalep. ι In eo ergo immorlales animas
plicare posse; bsec a d d i i : c Neque etiam immoria- negat, quod possent non exsistere; nec fulurum sta-
lis anima dicenda est; nam gi immortalis eliam pro- tuil, u l aliquando exsistere desinant, sed i d fieri
fecto ingenita. ι Tum quaeril ex Juslino an niuiw posse coolendit.
dum ingenitum credai. Neganiem collaudat senex, 3 · Cum aniinam ficturam negal, si Deus eaoi
ac ita raiiocinatur: « Quod si mundus genilus esl, vivere noluerit, tola dispulatio fersalur de
necesse esi animas quoque genitas esse, ac posse anima3 naiura, nec magis de malorum ani-
non exsisiere. Suut enim facia hominuui ac caeie- niabus disserit senex, qaam de j u s i o r u m ;
rorum animalium causa, ei omnino separaiim ac sed cujuslibcl aniinse sic comparatam esse na-
non una cum propriis eorporibus genitas dices. luram contendit, ut nec viia s i t , nec t i l a ipsing
Non ergo immortales sunt. » Asseniiiur iusiinus et propria &it. Quainobrem non magis dici potest
quaerit ex sene utruro idem de animabus dicat, quod malorum suppliciis flnem siatuisse, quam felicitaii
Plalo de mundo, quem corruptioni obnoxium, qua- jusiorum.
tenuscreatus esi,ged lamen Del voluniate perman-
surum gtatuit; an vero ha3C Plalonem el Pytbago- ^ 4° Conceplis verbis declarat senex nullag ani-
ram latuisse velit. Tum genex: c Nibil Plaionera mas roori. Sic enim reddenda sunt hsec illius
moror nec Pylbagoram, nec quemquam omuino, verba, u l in noiatione ad huoc locum observavi,aXXa
qui talia opinelur. Sic auteni ge veriias babet: i d - μήν ούδβ άποθνήσκειν φημί ιτ&βας τας ψυχάς
que inde perspicies : anima vel vita est, vel vium έ γ ώ , elc. ι Non tamen perire dico ullas aninias;
babet. Quod si vila est, non ipsa a se, sed aliud ab vere enim de lucro id esset iroprobis. Quid igilur?
oo viiam accipil, queniadinodum niolus aliud quid- Piorura quidem animas in meliore loco manere,
piani movet, quam seipsum. Auimam autem vivere iniquorum auiem et malorum in deieriore, judicii
nemo negaverit. Sed si vivil, non ideo vivil, quod tempus exspeciantes. Sic islae cum dignse Deo j a d i -
vila git, sed quod viiae parliceps. Aliud autem id calae fuerint, non jam amplius moriunlur; ba3
quod alicujus est parlicepg, aliud id ipsum cujus vero puniuniur qtiandiu eas esse el puniri Deus
esl parliceps. Vilae auiem auima est paniceps, eo voluerit.i S i de lucro egset improbis mori; nulbe
quod eam Deus vivere v e l i l ; simililer parlieeps ali- ergo animae moriuntur; nam justis asiruitur aeier-
quando non eril, cum eani Deus vivere nolet. Ne- niias. Uaurpala a sene loqaendi ralio s«pe idein
que enim ut Dei, ila etiam animae propria vita est. Q significat ac nulluin. Sic apud Paulum, Rom.
Sed queinadmodum homo non semper conetal, ne- m , 2 0 : Έ ξ έργων νόμου ού οΊχαιωθήσεται πάσα
que perpetuo corpus cum anima conjiinctum est, σάρξ. Εχ opcribus legis ηοη jutiificabitur omnU
ged, cum solvi oporlet Itarmoniam, reliuquil corpus caro. Quod dixit serpens mulieri : Τί δτι εΐπεν δ
aoiroa, nec jani exstat boino; simililer, quando Θεδς, ού μή φάγητε άπδ παντδς ξύλου τού παρα
animam non jam esse oporieat, discedit ab ea δείσου ; Cur praicepU vobis Deus ut ηοη comederetit
spiritus vitalis, nec jam exsiat anima, sed unde de omni iigno paradisi? Gen. i u , 1, in hoc menli-
educta est, eo re?ertitur.
tum esse gerpemem existimanl Irenaeus, lib. v,
Si rile altendamus, non favent ha3c teslimonia cap. 23; Terlull., lib. u eontra Marcionem, cap.
abgurdee opinioni, quam Dodwellus non ita pridem 10; Ambros., lib. De parad.; Ghrysosl., bomil.
apud Anglog defendit ac sanclis Patribus affinxil, 16 in Gettet., eumque priroa avocandae a Deo inulie-
animag eonim qui a Spirilu sancio regenerali per ris leniamenta gic moliium esse, quasi Deua nul-
baplismum non fuerc, inlerituras aliquando ei in lius ligni usum conccssissei.
uiliiluin rediiuras. Nibil aliud hoc loco Justinus 5* Qtia?gierat Justinus ex seue an non, u l tiiun-
aui senex ille Cbrisiianus doceni, nisi auimas no- dumPlalo, sic ipse animag sua quidem sponie
D. MARANI P R £ F A T I O . — P A R S II. 86
iaiaortales non esse, sed lamen Dei voluniaie Α γνώσιν του βεού πεποιημένη. ι Non est immorlalis
aueruas fore d i c e r e l . Addebai idein Juslinus Pla aiiima, ο Graeci, per seipsam, sed mortalis; polesi
looicas soluni D e u m nec geriium esse nec corru- lamen eadem non mori. Moriiur eniin el diasolvi-
piioni o b i t o x i u m , caetera vero posi eum genita et tur cum l O r p o r e veritatis i g n a r a ; resurgit a u l e m
corroptioni o b n o x i a , e i talia ui aboleri possint et postea in flne mundi una cuin corpore, moriem per
jam nulla esse, alque hoc ipsum causa? eese, cur supplicia in immorulitale accipiens. Rursus auleiu
aaima? m o r i a n l u r e i puuiantur. Nam si ingenilae noo morilur, etiamsi solvatur ad lempus, Dei co-
e&seni, non fuiurum ut peccarenl, el slultitia re- gnitione insirucla.i
dandarent, e i ignava? aui feroees essent, aul sua Sed liquel monis nomine non desiructionem e i
ipofiie i n sues migrarenl ei serpentes e( canes. abitionem io nihiluin designari, sed miserum aniiuaj
ln aac seoleniia nihil de animarum iinmortaliiaie a Deo alienae siaium. JNaro ipsam immortalilaiem
detrabitur; sed geoitae sunt ac tales ut aboleri reproborum mortem in immorlalitate appellare
posstnu M o r i aulem dicumur, quatenus mulaiioni non dubiiat. Quae sequuntur expres»iora sunt ad
ac viliis obnoxia? sunt. Hunc corrupiionis sialuin illius tnenlem perspiciendam : Καθ* έαυτήν γάρ
taepe moriem appellari modo videbimus : ipse se- σκότος έστί, κα\ ουδέν έν αύτζ φωτεινδν, καϊ τούτο
r rr · -r~~ R
aex paelo anlea dicebat arimas juslorum, p o s U έστιν άρα τδ είρημένον ι Ή σκοτία τδ φώς ού κατά-
qoara aelernaio felicilatis statum adeplae sunt, non λαμβάνει» ι Ψυχή γάρ ούκ αυτή τδ πνεύμα έσω-
p m ampUos mori. Nulla ergo residei neque in σεν, έσώθη δέ ύπ' αυτού, κα\ τδ φώς τήν σκοτίαν
boc sene, neque io Justino erroris suspicio. Jam κατέλαβεν. Ό Λόγος μέν έστι τδ τού θεού φώς,
c i u u s Jusiini tesiimoniis illud addere libet ex σκότος δέ ή άνεπιστήμων ψυχή. Διά τούτο μόνη
Dialogo, n . 150. ι Ex isaia didicimus futurum, ut μέν διαιτωμένη, πρδς τήν ύλην νεύει κάτω, συν-
roembra praevaricalorum a verme et igne inexsiin- αποθνήσκουσα τ ^ σαρκί. Συζυγίαν δέ κεκτημένη τήν
cto voreoiur, immorlalia permanentia, ita ut spe- τού θείου Πνεύματος, ούκ έστιν αβοήθητος* ανέρχε
ciaculo s i n i omni cariii. ι Qui corpori immortalita- ται δέ πρδς άπερ αυτήν δδηγεΤ χωρία τδ Πνεύμα,
tcm lam asseveranler atlribuil, an auimae pomit c Per se enim anima nihil aliud est, quam leoe-
deoegare? brae, nec quidquam in ea luminosum. Alque id
III. Taiiani senientiam praclare expressam ha- ipsum est quod dicitur : Tenebroe lucem non com-
,l
bemus io Oraiione advertus Grwcos, in qua sic lo- prehendunl *.Neque eoira arima spirilum servavil,
quilur, n . 25 : Σώμα τις είναι λέγει Θεόν* έγώ sed ipsa ab eo servata est, e l lux tenebras appre-
δμενον
έ ά σ ώ*μέκπυρωαιν
α τ ο ν άλυτον είναι τδν
άποβαίνειν κόσμον,
κατά έγώέγώ
καιρούς, λυό-
< Q hendii. Est autem
vcro imperita Verbum
anima. divina si l degai
Quapropier u x ; lenebre
soliia-
είσάπαξ. Κριτάς είναι Μίνω καϊ 'Ραδάμανθον, έγώ ria, deorsum ad materiam vergil, una cum carne
ί έ αύτδν τδν θ ε ό ν άπαθανατίζεσθαι μόνην τήν ψυ- moriens. Cum divino auiem Spiritu copulala, non
χήν, έγώ βέ καϊ τδ συν αύτ-jj σαρκίον. c Esi qui Deum caret auxilio, sed eo ascendit, quo deduciiur a Spi-
corpus esae dicat, ego incorporeum; inundum esse ritu.i Huc ergo redit illa mors aniinas Dei cogni-
iadissolubilem, ego dissolvendum; conflagrationem tione desiiluta3, ut deorsum vergal, nec Spirilus
?ariU lemporibu* evenire, ego semel eventuram; auxilio sursum fcraiur. At si deorsum vergii et
jodices esse Miuoem ei Rbadamauibum, ego Deum maieriam quseril, non est profecto raorlua et de-
ipeuiu; solam auimam iiumortalitale donari, ego strucla. Sine causa ergo vir doclissimus duo ani-
carnein quoque cum aniina. > Sed lamen animae marurn gencra disiinxii apud Tatianum, quarum
ioimorUliuieiD a Tatiano negari censet dociissimus alise roortantur, alias solvanlur. Nullas agnoecit
abbaa de Looguerue in dissertatlone, quae poai Tatianus, qua± non solvanlor a corpore ; nullas quas
aratiooem Tadani exslat io edit. Oxon. « Tatia- moriantur cum corpore.
•os, ioqoii, indocte juxia ac impie negat ammam Muliis aliis rebus declarai Taiianus animaaeiiam
baoiaoam nalura i m m o r i a l e m esse. Pronunliat D m a l o r o m usque ad resurreciioiiem permanere.Cum
qoorumdain bominum animas mori una cuni nonnulli animabus corpore soluiis ea tribuere»s.
corporibuf; aliorum Tero solvi quidem, sed non quae daemonum operaiione fleri solent ; sie e o r « »
owrL Aique boc commentum novus inconsidera- opinionem refellit, num. 16. « Porro daemones, qui
tusqtae magisier Graecoe docet.» Locus ab erudito boniinibus imperant, non smit aninise hotnhiura.
viro cilatua occurril, n. 15, ubi sic legilur : Ούκ Quo enim paclo efficaces etiain peet morlein iie*
Ιατιν αθάνατος, άνδρες ΊΕλληνες, ή ψυχή καθ* έαυ rent? Nisi forie bomo, quandiu vivil, insipiens et
τήν, θνητή δέ. Άλλά δύναται ή αυτή καϊ μή άπο- invalidus est; mortuus autem eflBcaciore praeditug
θνήσκειν. Θνήσκει γάρ κα\ λύεται μετά τού σώμα facultaie creditur. Sed neque rea ilasehabet, ut
τος, μή γινώσκουσα τήν άλήθειαν, άνίσταται δέ είς alibi demousiravimus; et perdifficile est exisiimare
ύστερον έπΙ συντέλεια τού κόσμου συν τώ σώματι, animam Immorialem, cum e corpore, cujus meni-
θάνατον διά τιμωρίας έν αθανασία λαμβάνουσα* πά bris impedilur, migraveril, sagaciorem (ieri.i V i -
λιν τε ού θνήσκει, κάν πρδς καιρδν λυθή, τήν έπί- des TauaniMii bic agere de animabue impioruro, a
, r
J o a o . ι, 5
87 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . 88
qnibus nonrralli plurima in hnmanum genus mala \ aeiernis cniciaiibiis ducilar, nihil magis consenia«
proficisci existimabant. Negat Talianus ejuemodi nenm Scriplurae et Patnim loquendi consitetudini.
aniinas eadem ac datmones praesiare, sed in cerlis- Nibil aliud sibi vuli secunda mors in Apocalypgi
M
siini priocipii loco slalnit eas, cum e corpore mi- plnribtig locis memorata . Mors illa, quae per
graverinl, supercsse el immorlales esse. Homincm anom bominem i n t r a v i t " , morg esl animae et
immortalitatii imaginem a Verbo creatum dicit, corporis. c Diabolus ad operandam duplam mortero
num. 7. noelram, inquil Augusiinus, lib. iv De Trin. η . 4 δ ,
9
Non aliatn ergo moriem animae suspicatus est simplam altulit guam. Per itnpietatem namqtie
Taliaitue, praeter eani, quae a peccalis Spiriium morluus est in gpirilu. · Idem, lib. x i v , n . 6 :
sanctum arcenlibus proflciscitur. Sic enim sialuil < Habel qnippe et anima mortem suam, cum t i l a
hominem, si templum sancti Spirilus non fuerit, beala caret.i E l lib. u , n. 45* flpsa mulabilius
$ola voce α bclluis differre, cwtera vero eju$dem este non inconverienler mortalitas dicilur, secandnm
ac illas conditionii, ut qni non sit simtlitudo Dei. qiiam et anima dicilur mori. ι Plnra colligcre non
Mtnime ergo nimirnm si morinos exislimat, qui se libel in re manifcsla et explorau.
a Spirilu sancto abslraxerunt. De cjusmodi morte
accipiendum quod a i l , n. 9. « Quid esl quod ex B V. Satis superque monslrahim spero nibil Jusii*
falo prae avariiia vigilas? Cur ex fato sa?pe cupidus num de immorlalitaie animarum sensisse, quod i»on
sa?pe moreris?i Clirisli mariyre dignissimum s i l ; at alia non levi»
snperest quaestio, an daemones ei malos bomines
Ineamdem sentenliam ait daemones el qnotidie jam nunc igne lorqueri credideril.
mori cum bomines pecrare docent, el tum maxime
morituros, cum in supplicia delrudentur. c Daemo- Yix dubinm quin Jusliniis supplicia dapmonum
nes non facile moriuntur, inqnil, n. 44, sunt enim ad extremum et generale judicinm dilaia ptilaverir,
carnis expertes, sed vivenies morlis inslilula Id diserledocet in locis modochalis discipulus illius
exercent; toties uimirum el ipsi motientes, qtio- Talianus, qni nondum a magisiri docirina defece-
lies ad peccandum sectalores suos erudierint. Ita- r a l , cum orationem adversus Gracos scriberet.
qtie quod nunc illis pracipuum esi, ul similiter ac S. mariyris senleniia ex his verbis perspici poiest
bomines non morianlur, id minime eiTngient, cum in Apol., 4, n. 28 : ι Apud nos e r i m , inquit prin-
v
incipient puniri, nec •itae xiernae parlicipes mor- ceps malorum d%monum serpens vocalur et Sala-
lem qtiamdam in immorlalitate sorlienlur. Quem- nas' et diabolus, ui poiesiis ex litleris nosiria
admodom enim nos, qnibus nunc mori facile C scmlando perspicere. Hunc praemonslravii Chri-
contingit, postea cum volupiaie immorlalilaiem, slus cum ipsius exercitu el assectanlibus hominibus
vel dolorero cum immortaIi(aie percipiemus; sic in ignem rnissum i r i , ut in infinilmn %vum excm-
et dxmones qui pnesenti viia ad peccandum abu- cientur. Interposila eniin mora, quominus id Deus
tuntur, ac per tolam viiam moritinlur, rursus i m - haclenus perficerel, propler bumanum genus con-
morlaliiaiem habebunt nalura quidem eamdem ac tigil. ι In eamdem senteniiani spectal quod S. mar-
dum vivcrent, supplicii aulem ratione similem i l - lyr Irenneo tesle dicebal,dxnionein,an(equam Clirl-
lorum boniinum, qui ex animi sui senientia ges- sius teniret, nondum cerlo scivisse sese damnalum
•ere, quidquid djeraones viventibus praescripse- essc, iia ul seipse slulla illa opinione frusirarelur,
rant.i quasi Deum laluisset. « Bcne, inquit, lib. τ . c. 26,
Irensrus, Juslinus dixit quouiam ante Doniini
IV. Hue redigi potest tola Jusiini ct Taliani de
advenlnm nunqunm ausus est Salanas blaspbe-
aninue immortalitale doctrina : bancnegant sua na-
mare Deum : quippe nondum sciens suam damna-
tura immortalem esse, sed tantum Dei vohinlale;
tionem. > Observal Petavins, lib. m , De angelit,
morlalem illam dicuni qualenus in vitia labitur.
ρ c. 3 e t 4 , hanc Juslini opinionem quoad ignora-
Utraque loquendi ralio usitaia apud antiquos. S.
lionem damnationis secutos esse auctorem carmi-
Irenaeus animas Dei volunlale, non sua natura im-
num in Marcionem, l . i , c. 3 ; Eusebium, lib. I T
moriales esse docet. ι Quemadraodum enim coe-
Hi*t. c. 48; Epiphaniuni hxres. 39; Isrdorum Pe-
9
lurn, ioquit, lib. n , c. 34, n. 2, ei reliquae siella?,
lusioium libr. u , epist. 90; OEcumenium in cap.
ei omnia ornamenla ipsorum, com anie non es-
iilt.,1 P e l r . ; nec immeriloinde sequi exislimat hos
eent, facla sunt, el multo tempore perseverant se-
scripiores diaboli in aeierno igne supplicia in ex-
condum voluntaiem Dei; sic et de animabus, el de
Iremum judiciuro dilala credidisse.
•pirilibus, et omnino de omnibus his, quae facia
soiit, cogiians quis minime peccabit, quandoom- Atquod iisdem Pairibus ailribiiit lib. i , cap. 8,
nia, qua? facla sunt, iniiium quidem facturae sua3 Dtemonem tpem nonnullam habuitte obimendce per
liabeam, perseverant autem quoadusque ea Deus Christum $aluli$ id Epipbanio quidem altribu! po-
t
el esse et perseverare voluerit.> Quod autem spe- test; id enim aperle declarat; al Justini et eorum,
ctat ad illam animai monem, quae ex nequiiia el qui Hlius verba aut reiulerunt, ut Irensus ei
M 1 1
Apoc. xx, 44 ; x x i , 8. Rom. v, 12.
D. MARANI P R i E F A T l O . — P A R S I I . 90
EineVtas, a a t , m auctor carminig in Marcionem , Α »d extremum judicium rejicianl, non idcirco videri
Kitorus el GEcuinerias · i m i U l i gunl alia videtur
9 debenl diabolum interim crucialu omni eximere.
esse causa. Hanc enim rationem affert Irenaeus cur Quod quidem ex his S. Hilarii verbis probalur:
«fiabolo Jnsltnus nondttm de sua danmatione ex- ι Adventu enim Domini. inquit in psalm. C X L I I I ,
ploratom faisse dixissel, c quoniam et in parabo- confrncla et conlrita diaboli potesias est, cuin fldei
lig el allegoriie a propbeiig eic de eo diclom est. gancionim bominum subjeclus est, non quod non
Posl aatem advenlnm Domini ex sermonibus Chrisli adbuc potentiae guae maximag babeat vires, sed
el apostolorum ejus discetig manifegie, quoniam p*>r id quod utcunque gubjectitg egt, praegenlig
ignis « l e r n u s ei preeparalug est ex sua voluutaie subjeciionis conditione ullioni et peen» legilimae
abseederati a D e o , ei omnibus qui gine poanilentia pra?paralur : ut nunc per hanc eamdem subjectio-
pefseveranl i n apostasia : per hujnsmodi bomineg nem tacius fumet, licei nondum totug uralur : ged
Masphental eum Deum, qni jndicium imporial, per id quod inierim fumare p o l u i l , et uri posse
qoasi jam condemnalug, et peccalum suae apogiagia» noscendus esl. » His adjungere possiumis qnod ait
Cotadilori suo impoial, e l non suae voluntati et idein llilarius lib. conlra Constantium, n. 8 , d « -
gtSBtentix: qnemadmodnm et qui gupergrediuniiir mooes ad marlyrum veneranda otsa mugire, el uri
, Λ β
legee.el poenag d a n l , queruntur de legislatoribug, Β * ignibm : quod quidem mulli alii antiqui scri-
sed Don <te semelipsis. · Nullum bic Tesiigium piores teslali s u n l , ul erudiiae ad hunc S. Hilarii
gpei in Ghrislum Domintim ; dubilalionem Salanae locuni adnoialioneg p r o b a n l .
ac soriis suae ignoralionem ex eo repetit, quod
VI. S. martyr nequaquam ul da3monuni, ita et
yfifjg condeitinaiio non lam aperle i n Veteri T e s u -
malorum bominum crucialug in exlremum judi-
nenlo, quam in Novo fuigget praedicala. Quin eliam
cium rejicit. Videri tamen possel rejicere in testi-
Satanam Irenaeus eo stuhiliae exisiimat pervenisse,
moniis supra allalis, in quibug malos bomineg cum
i t Denm b l e r e lenlarel, non per seipsuin , sed per
da3monibus conjungit, et utrisque paraia esse ignU
baereiicos blasphemando. c Nam ipse per se.niet-
gupplicia deceruil. At alibi diserle declarat malo-
ipsom, inquit ihidera Irenaeus, nude non audet
rum animas modo torqueri. Sic loquiiur in Cohort.,
bla*pbetnare suum Domimim , qnemadniodum el
n. 5 5 : c Nihil enim in majores veslros peccabiiis,
mtlio per serpenlera eeduxil bominem, qnasi la-
si nunc in contrariam iilorum errori partem ferri
leas Deam. » Nunquam ergo Justinus et Irenxug
veliiis; quos quidem verisimile esl nunc in inferno
opintii sunt Salanain sperasse *n Cbristum; sed
sera poenilenlia ducios lugere; ac si fieri possel ut
potios gomiuam illins stultiliam argminl, qui se
Q inde vobis nunliarent, quae sibi post fimm bujus
Deuoa b i e r e posse exigtimaveril. Quod atitem de-
viias evenerunt, nosceretis profeclo qnaulig vog
biia illi ignis supplicia ad exlremum judicium re-
malis liberatog velint. ι Et in Apologia 4, n. 42 :
jidoot; banc opinionem Petavius, lib. m , De a#t-
c Vobis aulein adjutores omiiium bominum maxime
fe/ii, cap. 4 , speclatissirois quibusque Patribus,
et auxiliarii ad pacem siimug, qui lia?c doceimis,
ialerqoos recenserepoleral Hilariuin iu Psal. C X L I I I ,
iieri otnnino non pogse, u l Deuin laleal malelicus,
•robalani, a S. Thoraa sine erroris nota memo-
aut avarus, aut i n s i d i a l o r , aul virluie praBdilus,
raiaui e i a Cajelano sine erroris crimine fuisse
ac uuuniquemque ad aternum give poeuaiu, sive
propagnaiam contendil. c Veterum opinio, ioquit,
galuium pro merilis actionum proficisci. ι E l n. 2 0 :
ctsi boe lempore recepta non eat, quia daemones
ι Gum aulein iniquorum animag puuiri gengu etiam
damaaiionig saae poBnas omnes expendere, quae
posl nioriem praiditas dicimus, bonorum auteni a
qaideni essenliales Tocantur, iheologt fere senliunl;
guppliciis liberalag praBclare se babere , eadem ac
•oo esl tamen errorig, nedum baeregig accugandug
poei33et philosopbi dicere videbiniur. i L i q u e l J u -
qoi ag&erat dtabolum, el ejus angelos, nonduio
slinum de animarum anie resurreciioncin slalu
extremo ac sommo supplicio criiciari, sive ignig
agere jaraque iniquos crucialibus addicios p r o n u i H
eficieoliam experiri, in qua damnaiionis illorum,
D
qaod ad sensum el perpessionera a l l i i i e i , summa tiare. Sic eiiaro senex ille Clirislianus, cujus tesli-
congistii. ι ldem de Cajeiano sic loquilur: c Cajeiani monium gupra alluti, malorum animag in deteriore
t a i i e n l i a m catbolicae fidei conlrariam non esse loco judicium dicebal exspeciare. Quainobrem com
oertom esL Nam neque Scripiura , neque conci- aii Juslinus malos bomines cem dasmonibug posl
fitta ullom bactenus docuit daBmones exirema iila judicium exiremum astemo igni addicium i r i , id de
gapplicia perp.ti, qua? parata iis esse ipse judex novo illo sialu accipieodura, in quo non jam gola
dkit. » Unde crudilus operum S. Irensei ediior aniroa, sed ipsum eiiam corpug cum anima torque-
D. Reoalos Maseuel, disserl. 3 , a r l . 9, caplum in bilur.
marMfesta caluinnia Grabium el coiistriclum (onet, lpea Jugtini gemenlia de venluro ad Antichrislum
R—iaoam Ecdesiam reprebendere ausum, quod debellanduni Ghriglo, ac illum el obedieniet ei iit
tU im mliii, tia €t tn hoc α ianclorum Pairum , i>*o- slagnum igm$ u l a i i Irenaeug, lib. i v , cap. 3 0 ,
t
m a f i M M t [uMdtiorum, Peiri ei Pauli, tenteniia dit- missuro, argumenio esl illum agnovisse inflicla
uuent. malig homiuibug anle exlremum judicium ignis
Caneram saacli P a t r i a , dum ignis gupplicium supplicia.
9| S. JUSTINUS PHILQSOPHUS E T M A R T Y R . 92
C A P U T XII. Α nto non videtur Justino praecipous ease haeretico-
De hi$ quas ad regnum mille onnorum perlinent. rum error : inde illlus potissimum orla indignalio,
1. De animarum stato usque ad resurrectionem sententia quod resurreclionis et Greaioris odio haec dice-
Jostioi. H. De Aolicbristo. (Ή. De Eli» adventu et Ju- renl. lo Actii martyrii S. Juslini haec legimus :
daeorum coaversione. IV. De secundo Christi adveotu. c Tum praefectus conversus ad Jusiinum d i x i t :
Sic loquHur Justinus, quasi statim judicium faturum
sit. V. Nihil Jostinus admittit, quod redivivis corporibus Audi tu qui eloquens esse diceris, ei puias le f e -
non congruat. ram disciplinam tenere. S i flagellis caeeus capiie
I. Geleberrima Millenariorum senieniia, in qna plectaris, persuasumne habes fore ut i n coalum
defendenda secundas posl Papiam susiinuit Jusli- ascendas?» Gui J u s l i n u s : « Spero, i n q u i i , me ha-
nus, plura conlinel opinionum commenia, quorum biturum quod babent qui Ghrisli dogmaia serva-
alia S. raanyri affingi non debenl, alia ab eo pro- verint, si haec ipsa quae dicis perpessus fuero. Scio
pulsari noo possunl. Accusanltir Millenarii quod enim oinnibus qui ita vixerint, divinam graliam
sanctis Dei visionem anie generalera omnium re- conservari, quoad tolus mundus consummetur. ι
surreclionem denegeni; quod anle banc genera- Ad haec praefectus Rusticus : t Ergo futurum o p i -
lem resurrectionem juslos omnes in hanc vitam naris, ut in coehm ascendas, mercedem aliquam
redituros, el mille anuis cum Gbrislo Jerosolyiris β receplurus? Nou opinor, inquil Justinus, sed scio
vicluros dicanl; quod iu boc lerreno Gbrisii regno el hoc lam certum babeo, til nibil dubiiem. » Diffi-
circumcisionem et Sabbala, summamque volupla- cile non est arimadveriere quid iulersii i n t e r prae-
tum eiiam corporearum copiam somnient. Expen · fecii inlerrogaiionem et responsionem J u s i i n i . Prae-
deudum nobis est bis de rebus quid Juslinus s u - feclus pulabat mariyres sperare se in ccelum sia-
tuiuin babueril; nec illud omilienduro, an boc lim evolaiuros, acscire avel an Juslinus eadem spe
erralutn, quod ei cum pluribus Pairibus commune leneatur. Jusiinus non obscure mercedem illam in
esl, lami existimandiim sit, uteorum in aliis rebus tempus resurrectioiiis rejicil, ac diwnatn gratiam
testimonii aucioritas minualur. conservari, a i l , quoad ioius mundu$ coniummetur,
Quae de sanclorum anlelncarnalionem statu d i i i t Sed quoctinqiie in loco animas sanctorum anle
Juslinus, ea immerilo nonnulli exislimarunt, de resurreciiooem collocei Justinus, jam lum easbea-
his eliam, qui posl Gbristi ascensiqnem obieruni, litudine aHerna et Dei visione perfrui non obscure
dicta esse. Gum sibi persuasissei S. marlyr ani- declaral in uiraque Apologia. Hanc eoim causam
mam Samuclis vere ariis magicae opera evocalam afiert cur Chrisliani iibenter mortem oppeianl pro
fuisse, inde colligebal animas juslorum nondum GhrisloApo/., 1, n. 8 : « Vivere uoluinus obstricti
ab omni malarum virluluic doininalu liberas anie C roendacio. JEiernx enim ac puras vilae cupidi ad
Incarnalionein fuisee. ι Apparet aulein, inquilDia- domicilium curn Deo universorum Paire et opiiicc
log.y n. 105, aninias ejusmodi jusiorum etpropbe- proniissuui contendimus ac properamus ad conft-
tarum, sub polestatem laliutn virlulum cecidisse, lendum, cum persuasuin habeainus ei credaiuus
qualem virtutem el in veniriloqua illa iuisse rebus haBC bona ab illis couiparari posse, qui faciis auis
ipsis declaraiur. t Absurda sane opinio, sed quae leslatt Deo fuerint se illuin seclaios esse, ac iliud
mulio absurdior foret, s i , id quod ncque Juslino, apud eum domicilium adamasse, ubi nulla viliosi-
neque aliis, qui similia dixerunl, aiDngi debel, is las reluciatur. > In capiie pra;cedenii duo alia ex
tribuereiur malis virtutibus in sanclos dominaius, eadein Apologia reluii iesliiiionia,qnonitn in altero
ut eos arbilrio suo vexareni el multarent. Hoc lan- ait ab hac viUi unumquemque ad wlernam tive pos-
lum ex Jusliui verbis colligitur, id ddBmouibue i n - nam, sive saluiem pro meritit aclionum proficisei;
lerdum, Deo permittenie, in sanclorum animas in altero animas bonorum e corpore exeunies bea-
licuisse, quod semel diabolu in ipsius Gbrisii cor- las esse pronuntial. In Apol. 2, n. 2, sic de Lucio
pus, non sine Ghrisii perini&su, licuil. marlyre, abripi jusso ad suppliciuin, loquilur : c At
Quod atileui speclalad sanctos poslChristi ascen- ^ ille gratias eliam agebai, cum se ab improbis
sionein mortuos, vebeinens sane exsiitit Justinus ejusmodi dominis ad Patrem ac regem coilorura
in baerelicis illis refellendis, qui aninias, sialim proGcisci cognosceret. ι V i d . n . 4 . Noo solus inier
alque e corpore soluiaa esseul, in coelorum apsi- eos, qui mille annorum regnum admiltunl, iia sen-
dem evehebani, iia ul uibil prorsus ad bealitudi- sil Jusliuus. Marlyres eximios habere videlur Ire-
nem accessuruin dicereni, nec ullam resurreciio* najus. Sic enim de illis loquilur lib. ιν, c. 33, n.
uis spem aul desiderium relinqaerenl. Sic loquitur 9 : c Ecclesia omni in loco ob eam quam babet
Dialog., n. 8 0 : c S i incidislis in nonnullos, qui erga Deum dileciioiiem, niuliiludinem marlyrura
Gbrisiiani quideoi vocanlur, baec autem minime praemitiil ad Patreoi.» Ce omnibus sanciis L a -
lenent, sed eiiain Deum Abrabae, el Deum Isaac, et clantius lib. m , cap. 12: c llli lamen, inquit, qui de
Deum Jacob blaspbemiis appeiere audent, ac nul- iiuiuorialiiale digpulant aiiimi, intelligere debue-
laro esse monuorum resurreclionem, sed s u i i m runi ideo proposiiam nobis esse Tirtuieoi, ut per-
aique moriaiitur, aniinas suas in coelum suscipi domilis libidinibus, reruinque lerreslrium cupidiiaie
riicunl; caveie ne eos exislimelis Cbrisliauos. ι superata, puras ac viclrices aiiimae ad Deom, id esi,
Ula do animabus staiim in coelura avolaniibus opi- ad origineui suani revertanlur. ι S. Metbodiug, qui
D. MARANI PRifiFATIO. - PARS U . 94
in onlUme nona r e g m n n mille annorum adopiat, Α 111. Haec Jud&onim conversio el E l i * mi&sio ad
ia oetava eoetam τ i r g i n i b u s e corpore solalis d i - hoc opus exsequenduro drserle a S. Juslino inemo-
tertt promUlit» rantur. Deciarat Eliam, cutn gloria et splendore
Π. Quod s p e c u t ad regnom mille annorum, non- venturum, u i queniadmodum ejus epirilus in
aaQa ia boc perperam exspeclalo eventu observanda Joanne primi et bumilis advenius precursor exsti-
a dlstingaenda s u n t , u i doctrina Juslini, quse ne- t i l , ita ipse secundi et gloriosi pfaecursor sit. Gum
qruqsam ordine exponiiur, sed variis locls inspersa diceret Trypbo nondum venisse Cbrislum, quia
eM colltgaiur e l illuslreitir.
v nondum venit Elias qui illum unclurus egt, respon-
Anteqnam C h r i s l u s gloriose e nubibns veniat, det Juslinus Eliam lerribilis et magni diei, id eU
Aaiiebrisuim i n terris cmdeliter regnaiuram et secundi adventm, prcecurtorem [uturum. c Atque
feorribilia i n Dei servos mala ac supplicia excogi- hoc ipsum, inquit, n. 49, Dominus noster iuter ea
talorvm poubant. Jam illum pro foribug adesse quae docuii, fulurum esse tradidit, cum Eliam quo-
exisumabal Jusiinos, Diatog., n . 32. Ex quo sequi- que dixit esse venlurum. Quod quidem fuiurum
tur iw-qoaquara ab eo ad?enlum Chrisli dilatum noe esse scimus, cum e coelis gloriose Doininus no-
fuisse in longum lempug. Nam regnum Anticbristi ster Jesus Cliristus venturug est; cujus quidem
aoris tribos e i sex mensibus coercebat, ibid. Tunc & primi etiaro adveulus Spirilus Dei, qui erat in Elia,
aiiem Chrislum e coelo cum gloria venturum asse- pra3co praecessil in Joanne veslri generis prophe-
FH, qtumdo tt de(ectioni$ homo grandia etiam adver- ta. ι Et paulo posl : c Quemadmodum cum Moyses
8*9 Altissimum tit terrii loquens, nefanda audebit in adhuc Inter bomines vcrsaretur, iransiulit Deug in
•o* Christianot, n . 110. Eadem habemus apud Ire- Jesum ex eo spirilu, qui erat in Mose ; iia ab Elia
B M I I I , lib. v , c. 30, num. 4 : c Curn atitero vasta- in Joannem irangferre poiuit Oeus; ut quemad-
?erii Aniichrislus bic omnia in boc mundo,regnans modum Cbristus priore adveulii inglorius apparuit,
aonis tribns et mensibus 8€x, et sederit in lemplo ita etiam illius spiritus, qui io Elia purus semper
Hierosolymis, lunc veniel Dominus de coelis in nu- et integer manebat, ilidem u l Christi inglorius
bUMis, in gloria Patris, illum quidem ei obedientes priraug advenius inlelligeretur.
ci insUgnum ignis miilens; adducens auiemjusiis Hoc Elia3 minisierium Judaeorum in primig con-
regai tempora, boc est requieiionem, geplimam versioni deglinaium videbaiur. Non euim dubiuui
<fiera sanciificatam, et restiluens Abrahae promiserat Justino, quin iudseog Clmsliis advenieog sus-
siooeiB baereditaiig : in quo regno, ait Dominus, ceplurus esset, et cum aliis iidelibug bonorum in
nialios ab Orienle e l Occidente veuienles, recum- urbe Jerusalem promiggorum parlicipes facturus.
{
kere com Abraham et Isaac et Jacob. » At inier c His verbis, inquil, num. 3 3 , Juravit Dominu* et
Aoiicbruli regnura el Chrisli adventum duo inier- non paznilebit eum; tu e$ $acerdo$ in ceternum ftf-
cadvni memorabiles evenlus, Eliae missio ei Judaeo- cundum ordinem Melchisedech " , jurejurando Deus
ran cooversio. prepler incredulitatem vesiram imerposiio, ponli-
Quanms iudaefgminime diggimulet Juslinue quid- flcem illum gecundum ordinem Melcbisedech ease
qald eoram obslioatus in errore aniiuus merilo declaravit : hoc est, quemadmodum Melchisedecli
audtebai; nusquam lamen eis exprobrat extremum gacerdog Altissimi fuisse a Mose scriptus esl, igque
itlad gcelos, quod Anticbriaium adorando seque eorum, qui in pra?putio, gacerdos erat, ac Abra-
illios legibus subjiciendo admissuri ferebanlur. Id bamo decimas ipsi in circumcisione offerenti be-
€OBcepiis verbig declarat Irenaeug, lib. m , c. 25, n. nedixit; sic Deug aBternum suum sacerdoiem qui et
4 : c E l Dominug aulem hoc itera non credciiiibug Dominug a Spirilu sancto vocatus egt, eorum qui
stM dlcebal : Ego veni in nomine Patris mei ei non in praepulio sacerdolem fulurum, et circumcisog
rtcqtiuis me; cum aliui veneril in nomine «tio, t l - quoque ipsos ad eum accedenies, id esl in eum
IWM recipietis**; alium dicens Aiilichrislum qui credeoles et benediclionem ab eo qua^renies susce-
alleoas est a Domino, ei ipse est iniquus judex, qui D piurum el illis benedicluruin declaravil. » Terlul-
a DoiDino diclus e f l , quoniam Deum non timebat", lianus ad bunc locum citaius bsec de Judaic» gen-
oeqoe bominem reverebatur, ad quem fugii vidua tis iuiura conversione iniellexit.
obliia Dei, terrena Jerusalem ad ulciscendum de Ilaec confirmari possunl alio ex loco, ubi Trypho
iahaico. Qnod et faciel in leinpore regui s u i : trans- hig, quse ex Jusiino audierat de nova lerreairi Je-
ierel regnum in eam et in teiuplo Dei sedet, sedu- rusalem m i r u m in modum delecialus, quaerit an
eras eoa qui adoranl enm, quasi ipse sit Christus.» Tere el ex animo Justinus ila loculus f u e r i l : ΕΙπέ
Bierooymo leste, Milleuarii JudaBOS Anlicbrislum δέ μ ο ι · αληθώς ύμεϊς άνοικόδομηθήναι τδν τόπον
secuiaros, ac posiea illum relicturos senllebanl. Ιερουσαλήμ τούτον ομολογείτε, κα\ συναχθήσεσθαι τδν
Dlod enim Osee, $educam eam, ex cap. n , 14, refe- λαδν υμών συν τψ Χριστψ αμα τοίς πάτριαρχαις καϊ
rcbaDt ad Artiickritli temput, ut qui Clmsli non re- τοίς προφήταις, κα\ τοίς άπδ τού ημετέρου γένους, ή
ceperinl veriialem, illiui recipiant mendacium, et κα\ τών προσηλύτων γενομένων πρ\ν έλθείν υμών
fUUn Chnsto adveniene talvenlur. τδν Χριστδν προσδοκάτε, ή ίνα δόξης περικρβτείν
t % , β , β
Joan. ν , 43. L u c . x v i u , 2. Psal. α χ , 4.
95 S. JUSTINUS PHILOSUPHUS E T M A R T Y R . 96
ήμων έν ταΧς ζητήσεσι, πρδς τδ ταΰτα όμολογεΓν Α el omnes prorsus principalus et poleftlates terrae. i>
έχώρησας; c Sed age dic niilii : Vere hunc vos Ε ι , rium. 121 : ι Ip i etiam daemooes ejtis nomini
Jerosolymorum locum iiisiauraliim iri falemini; ac aubjiciuntur, ac principatus omnee el regna nomen
populum vestrum congregalum i r i , el cum Christo ejtis siipra omnes defunclos reformidant. » E t ,
beale viciurum exspeclalis uua cum patriarchis et n. 1 1 : ι Est enim et erat et erit unius ac solius
prophetis, ac bominibus nosiri gcneris, aul qui, an- isia vis, cujus vel nomen principatus omnis refor-
leqitam Cbrislus vesler advenial, conversi fuerint; niidat, tabcscens quod per illum everiendus s i l . ·
an ut nos videaris abunde in conlroversiis supe* Vid. n. 151.
rare, eo coiifugisti ul lincc fatereris? ι Gredideram Illud aulem maxime observandum est J u s l i n u m ,
baic verba, πρ\ν έλθεϊν υμών τδν Χριστδν, de primo elsi mille annos inierponil inler secundum C b r i s l i
advenlu dicla esse, ac proinde qiue pracedonl, in- adveulum, ei exlremnm judicium, sic lanien l o q o i
lelligenda de Juda?is eorumque proselytis, qui fide solere quasi nihil itttervalli inler ulrumque even-
aule Incarnalionetn salvi facli sunl; sed re accu- lum intercedat. JudaVis, n. 35. salutero selernam
ratius considerata, Tryphonem loculnm esse pnto oredeniibus promilltl in tecundo advenlu, qui glo-
de secundo advenlu ac de Judnica gente ad Chri riosus [uturus est; non credentibus aeternum ignem
stum, Eliae minislerio, converlenda, et iis qui se ^ minalur. Sic eliam, n. 45, futurum a i l , ut mors in
ex illa gent" auie geueralem illam conversionem tecundo iptiu$ Chrisli adventu ab Λί«, qui in eum
Cbrislianis adjunxerant, aut adjunciuri erant. Quod credunt et iia vivunl ut ipsi placeant, penitus faces-
cnim concesseral Jusiiims, id Tryphonem tanla $at, nec jam amplius ulla sii, cum alii in judieium
lsriiiia perfudil, ut vix illud credai : suspicalur et condemnationem ignis perpelno cruciandi mitlen-
Jiisiinuni iia egisse fiducia virium suarum, tion lur, alii vero perpessionh, et corruplionis, el doloris
quod vere el ex animo i(a semiret. At profecto si experlem statum atgue immorlalitatem consequentur*
hoc lantum concessissel Jusiinus, Jerosolymam Hinc 630ρe Judaeortim, qui Cbrislum crucifixenint,
quidem insiauratum i r i , ai Judaeos in eam non seram in secundo advenlu poeniienliam ei inuiiles
ingressuros, sed ctim Anlichristo in summum exi- planctus commemorat. Agit, n. 14, de duplici a d -
tium venluros; ejusmodi opinio delinire Trypho- venlu, quorum in allero plangent Judaei inleiTe-
nem non debuit, sed polius ira ei furiis incendere. clores ( b r i s i i . Et, n. 5 2 , revocans in niemoriara
Sed cutn Jtidaei sperarenl se Jerusalem ex capii- ea q u x , n . 14, dixerat, sic loqnilur : € S i non e x -
vilate, in quam inciderant, revocatum i r i , ibiqne posuissem duplicem illius advenlum, allerum i a
cum eo quem sibi fmgebaiu Cbrisio, omnibus im- Q q«o agnosceiis in quem pupugistis, el plangenl tri
peraturos genlibus; uon poiuil Tryplioni graluin bus vestrae, iribus ad tribnm , mulieres seorsum et
non accidere quidquid ad banc senlenliam accom- viri seorsum; obscura el incerla dicere vtderer. »
modale Juslinus el alii Millenarii de Judaeis Jero- Plancium Juslinus non eum intelligil, quem edent
solymam revocandis opinati sunl. Deinde vero re- Jud;ei ad Chrislum accedentes, sed ploratnm, et
spicit Trypho ad ea quae Justinus dixeral, n. 28, ejulatus, quos Cbrisliim, si venire ocupaverit, exau-
ciim sic Juda?os adborlareiur. c Ne differalis, neve dilunim negat, n. 28. Horlalur JudaBos, n. 118, ut
dubiteiis mibi, homini ' incircumciso, credere. poenitenliam agant, antequam veniat tnagnus ilte
Breve enim hoc vobis reliriquilur ad nos accedendi judicii diet, in quo plangent quicunque ex illorum
teinpus. Si Cbrisius venire occupaverii, fruslra Iribnbus CUristum pupugerunl.
TOS poenilebil, fruslra plorabilis; neque enim vos Videlur Justinus idcirco judicium extremum cum
exaudiet. ι Ha?c in memoria babens Trypho, ita secundo adveniu conjungere, quamvis uirumque
pe ad Juslini monita accommodat, ut ex Judaeis separarel, quia, anlequam hanc de regno mtlle an-
anle geulis conversionem morluis aut moriluris norum doclrinam adoplarel, iia loqui assueverat,
nullum iti novam Jerusalem admitlal, nisi qui nec eum nova opinio a consoeludine coinmunis
Christo nomen dederii. Quare ejtis verba, ή κα\ τών D sermonis abslraxil. Non eniin verisimile esl euni
ττροσηλυτων γενομένων, non de Jiida?orum anle !n- duo admisisfie jtidicia, iUdein ut Lactamium, lib,
camalionein proselylis accipienda, sed de ipsis y u , c. 20, primuin in ipso Cbristi advenlu, in quo
Judaeis Cbrislianorum factis proselylis ame secun- judicabuntur ti lantum, qui sunt in Dei religione
dum advenlum atque illam popuii Judaici sub EliaB vertati, alterum post mille annos.
minislerio conversionem. Valde dubilo an bac regni (erreni opinione im-
IV. Ut de Anlicbristi bellis el vicioriis, iia el de bulus fuerit Juslinus, cum primam Apologiam scri-
poenis, quas Chrislus gloriose e coelo advenieris ab psit. In hac enim nullum bujtis commeuti vestigium
Anlichrislo et a regibus cum Aniicbrisio conjun- reperio, quamvis muliaa occasiones occurrerent de
clis repetilurus erat, non muha babemus apud Ju- bis rcbus disserendi, praecipue vero d^ irisli Ro-
stinann V i i lameu dubinm quin ca senserit quae niani impcrii exllu, ex quo lerror inculi poterat
Irenaeus e l Laclaniius bis de bellis ei vicloriis persecutoribus. Neque is erai Juslinus, qui aui
scripseronl: ail enim, n. 39, fore u l Chrisius in melu veritatem dissimularet, aui jnslam liberialem
glorioso adveulu excidal omnes iniinicos. « Cbri- cum debiia imperalori reverenlia coneiliare non
elum crucifixum, inquit, n. 49, (rcmuut daemouia posset. Quio eliara in hac Apologia rcsurrcciioncm
fl D. MARAKI P R i E F A T l O . — P A R S II. 98
tmoram ei m a l o r o m et jadicium exlremum cum Α haeredilaie accepturos. ι Malti opinionem Millen*
tecendo advenlu sic conjungil, ul non sermoiiem riorum sinislre prorsus interpreiaii sutit, dum m l -
laatum, sed e l senlenliam communem sequi v i - nus animadverlunl Scripturae teslimonia, in qtiibus
deaiar. c Duos e n i m illius advenlus, inquil, n. 52, sumrna rerum ad*viclum et culium perttnentiuin
prxdixerunl prophelae, unum qui jam exhibiius copia, ac magna filiortim mulliludo promiuilur, sic
esl. lanquum despecti et passibilis boraitiis; alte- intellecla a Patribus fuisse, ul spiritualia bona jn-
τ ι η aulein, quando cum gloria, e coelis una cum stis redivivis, corporca iis attribuerent, quos Chri-
aagelico ipsius exercitu adrenlurus predicatur, stusin lerra vivos inveniei. V i d . Adnolaiionem ad
qtjando el corpora exsascilabit omnium, quicunque n. 81. Manifesta esl liaec distinclio aptid Irenseuni,
exsliierunl, hominum, ac dignonim quidem cor- qui, lib. v, c. 35, n. 1, leslimoitia Scripiuras in re-
pora induei incorrupiione, iniqtiorum auiem in surreclionem juttorum, sine controversia dieta esti
perpeluo sensu cum pravis daemonibus iu ignein conlendit, qiuc fit posl advenium Antichristi, et i / -
aetemam miuet. » lot quot Dominus in carne inveniel, ex$pectante$
Quooam in laco judiciuin de omnibus hoininibus eum de ccelis, et perpesto» tribulatiotrm, qni el effu*
feciurus s i l Chrislus, nec lrena?us, nec Laciantius gerunt iniqui manus. Ipsi aulem sunt de quibut ait
B
diierwil. A l Juslinus td non u c u i i . Fuluruin enim prophela : Et derelicti muliipUcabuntur in terra •
ail Dialog., n . 40, ul Judaei in eodem Jerotoly- Haud dubium quin postremis etiam allribual quce
tmorum loeo eum agnoscant, quem contuinelia affe- sequuntur apudlsaiam L X V , 21, quaeque paulo anie
ceranu cilata ab Irenseo fuerant: Ει adificabunt domot, et
V . Noo magno conatu opus est, ut a Justino et ipsi inhabitabunt et pastinabunl vinean el manduca-
lretueo et aliis ejusmodi propulsemus quidquid bunt. Qtiare quae de juslis cum Clirisio bibenlibus
regni lerrestris opinio babuit maxime Vitiosi, Sab- de geniroine vitis dicil Irenxus, c. 33, ιι. ι, non
bata, sacrificia, circumcisionem ei corporeas volu- taro mibi videniur qnolidiaiium cibi et poius indi-
ptales. Quia lameu nonaulli, in bis Tillemontius care usuro ad fulciendam indigenliam, quam facul-
lera. II, p. 424, neganl eos exclusisse ab hoc glatu latem edendi el bibendi, qualem Cbrisius babuit post
•ecessiuiem edendi et bibendi; non leviler prae- resurreciioDticm, ad earnis verilalem aslruendam.
tenntlteoda res esl. Juscinus Diatog., num. 51, ait
CAPUT XIII.
praedixhse Christum, *e mulla α Scribis et Phari-
De nonnullisin Justino perperam reprehensit; alque
scti pati oportere, el crucifigi et lertio die re&urgcre, utrum ea quce merito reprehenduniur illius aucio-
* fuimrum, ut iterum Jerosolymam veniret, tumque Q ritatem rilatemininaliit rebusminuant.
aliit rebus minuanl
mm cmm discipulis ederet ae biberet, ac interea dum I. Leves nonnul!» reprebensiones obiter refelluntur. Π.
wtmiret, in ipsius nomitu sacerdolet et propheioe (aUi An merilo Justinus laudaverit marlyres, qui seipsos
obtulerunt. 111. Nonnulla errata Juslini ejus auctoriia-
pndireni. Cuin Cbrisiuin lego una cum discipulis tem rainoere non debeot. IV. Fruslra ad evertendam
cdere ei bibere, non metuo ne juslos redivivos as- traditionem objicilur opinio de regno mille anDorum.
Iriugat Juaunas quotidiaoa cibi el polus indigeniia; 1. Tempus lerere non libel in nonnullis uberius
sed spiriiuales delicias intelligo, quibus Gbrislum refellendis, quae censoris malevolum potius animum
ia oofa Jerusalem juslos potalurum existimabat. declaraut, quam naBvum opporiune casligatum ar-
Spiriiualiter euim inlelligil illud Chrisii, n. 120 : guunl. Juslimim vellical J. Barbeyracus in libro De
Ycmtni emim ab Orienle el Oicidente et recumbent doclrina morali Patrum Eccle*i<B quod bis Christi 9
17
cwm Abrakam, ei Isaac, el Jacob in regno cadorum . verbis : Ne jureli* omnino, nulla prorsus exceplio-
Vitara ab omni corruplione immunem in boc terre- ne reslriciis Apol. 1, num. 16, cum ipse in ambigno
»* regno promiiui, num. 24, ubi sic loquiiur : reliqueril, uirum jusjurandum eliatn gravissima de
c Ade&ie niibi, omoes, qui liinetis Deuro, qui bona causa legiiimum duxerit, tum geniilibus credendi
icnisaJeiii fidere cupilis. Veoite, accedamus ad l u - lociim dederil jusjurandum a Cbrislo prorsus subla-
cem Demini; liberavil enini populuni guum, do- ρ tum ei imerdiciuiii fuisse. Magnuiu sane piaculum
DHID Jaeob. Venile, oitinea genies, conveniamus in a S. mariyre admissum, magtiique erroris dala
Jervsalem, qoaB nou amplius expugnatur propter occasio geniilibus, quod per Jovem jurare soliios
peccau populorum. ι Et, n. 139 : ι Cbristus sectin- non docueril quibuslocisei lemporibus jurare liceai»
dm ooinipotentis Palris virlutein ipsi traditam ad- quodque iliis persuaserit Cbristianos Cbrisli pra>
Teniiâc io amiciiiam,et benediciionem, et poeuilen- ceptoparere, duinne gravissimis quidem cruciaiibns
liam, et couvictum Tocaos, fuiuram in eadem lerra adduci possuul, ul per forlunam Ca?sarisjurenl. Sed
saoctorum omnium possessionem, ul jain deinon- tainen Chrisli verba non videtur Juslinus sine ull ι
uraiuiD e»t, promisit. Uude quacunque ex regione prorsus excepiione accipere' Sicenim illius de jurejrj.
live serri,slve liberi, credenies io Christuiu, et eo- rando prascepluni referl: Περ\ ό'έ του μή όμνύναι
raiu, qea? lum ab ip*o, tum a propbeiis tradiia δλως, τάληΟή λέγειν ά ε \ , ουτο^ς παρεκελεύ-
Mai, -feritaiem agnoscentes, sciunt se una cum eo σάτο· Λίή όμόσητε δΛως- έστω δέ υμών τό rai,
la ilb lerra iuturog, et aeterna ac incorrupta bona raiy καϊ τό οϋ, οϋ, elc. ι Ne autem juremus om-
e
M a U b . f i i i , 11. " Isai. ?i,12.
itino, eed ?erum semper dicamus, sic praecepit: Ne Α tertius quidam saperreniens et eodem s u p p f i c i o
juretit omnino, sed til veslrum, Ett, est; non damnatus. Quomodo ejusmodi martyres vituperasset
9
nou · · , ι elc. Non obscure docel Juslinus nullum Jiialinus, qui non solum Chrislianum ae esse a n e m i -
fore jurisjurandi u&tim,sivera semper homines d i - ne in judicium vocalus ultro professus esl, s e d
cerent, necullus essel mendacio locus. Sic enim in- etiam Ghristianonitn defensorem, ac ipso* i m p e r a -
terpretatur verba Ghrieti, quasi diclum essei : No- tores pro tribunali sedentes adire non d u b i l a v i l ?
lileomnino jurare, sed verum semper diciie. Itaque Fugam in persecuiionibus laudabilem esse a c
jusjuranduni ob vigenlia inler honiines mendacia saepe omnino necessariam, res est Scripturae et t r a -
adhiberi slatuit : eonsueludini jurandi opponit con- dilionis precepiis eiexemplis ita certa et explorata,
sueludinem vera.in omnibus seniper dicendi; alte- ut nemo refragari possit, nisi quein aui Montanistia
ram a Cbristo penilus sublatam pnlai, sed quatenus aut perseculoribus S. Alhanasii adjungi non pudeat.
alleram Chrislus sancit et prescribit. Qui ila ralio- Sed lamen fugae praeceplo non omnes semper o b -
cinatur, non eam Jurisjurandi speciem damnatam stricti tenenlur : alioqui nec magnus Polycarpus
exislimat, cujus necessilatem nonnunquam impo- vimperium effugeret, nec mulli alii, qui cum fuga
tnunt jusiae suspiciones ex dolis et inendacils socie- sibi consutcre possent, ih manus satellitum venire
latem turbantibus exorla?. maluerunl. Sic etiam debiia tot mariyribus, qiti
Viluperat auctor fragmenti de restirrectione, quod seipsos obiulerunt, reverenlia, eos lanium notari
in Appendice edidimus, c iniquum ex ciipidilate ma- et culpari sirit, quos temerarius magis impelus,
Irhiioniuin, > τδν δι* επιθυμίας άνομον γάμον. Quo- quam charitas impulit.
modobanc senlentiam carpere poiuit idera scripior? Talis exsliiit Quinlus quidam, de quo Smyrnensis
Quid enim magis consenlaneum buic praeceplo, ut Ecclesia sic judicium suum inierponil in epislola de
omnia in cbaritate fiani el sive manducamus, sive mariyrio S. Polycarpi, n. 4 : ΕΤς δέ ονόματι Κοΐντος,
bibimus, sive aliud quid facimus, omnia in gloriatn Φρύξ, προσφάτως έληλυθώς άπδ τής Φρυγίας, ίδων τ ά
1 9
Dei faciamus ? θηρία έδειλίασεν. Ούτος δε ήν ό παραβιασάμενος
Quod speciat ad audaciam illius adolescenlis qui αυτόν τε καί τινας προσελθειν έχοντας. Τούτον δ ανθ
prefeclum Alexandrise libello ob.aio rogavit, ut me- ύπατος πολλά έχλιπαρήσας έπεισεν όμόσαι χαί έ π ι -
dico licemiam darei tesies ipsi resecandi jhocfacto θύσαι. Διά τούτο ούν, αδελφοί, ούχ έπαινούμεν
ulitur Justinus, ApoL 1, n . 29, ut argumento inno- τους προσιόντας έαυτοϊς, επειδή ούχ ούτως διδάσκει
cenliae Gbrislianorum; rem ipsam legi divinae con- τδ Εύαγγέλιον. ι Quidatn vero notnine Quintus, na-
senlaneam esse non dicit; adolescentem laudai, ^ lione Pbryx, qui nuper ex Phrygia advenerat, cum
quod ncgau bac licentia perpetuam virginitalem vidisset bestias, lintore perculsns esl. Hic porro
coluerit, minime vero quod ipse, ut prava interpre- eralqui seipsum el aliosquodam lemerario impetu
taliones pluribus persuaserant, exsecuius fuisset incitavit, u l ullro accederent. Huic proconsul m u l -
quod medici negaverant. tis obsecraiionibus persuasit jurare et sacrificare.
II. Paulo aliemius consideranda S. Juslini de Propter hoc igitur, fralres, non probamuH eos, qui
martyrio sententia, quae ejusdem eruditi viri censu- sponle se offeruni; quandoquidem non ila docei
ram non effugit. Probaii fuere (non enim dissimu- Evangelium. » Solus bic Quinlus vitiiperatur, nec
laoda res est) S. martyri, qui charitate fervenies cum eo probrum parliuntur, qui illius impetum,
etSpiriiu sancio repleti, seinelipsos, neniine accu- noa lapsum seculi sunt. Verbum illud παραβίασα-
sante, Gbrisiianos esse judicibus nuniiarunt. Horum μένος sua sponte temerarium impetura declaral;
viriutis admiralione adducliim fatelur se esse, ut sed accedit auctoritas Eusebii, qui bujus loci sen-
innocentiam Gbrislianorum agnosceret. c Nam et sum non verba referens Hisi. iv, 15, ait hunc ho-
t
ipse ego, inquil, Apo/. 2, n. 12, cum Platonis do- minem προπετέστερον, άλλ* ού κατ" εύλάβειαν, ι le-
ctrina deleciarer, ac de criminibus in Gbrisiianos meriiate quadam ac levitaie ductum, non cum pio
conjeclis audirem, eos aulem ad morlem et ad alia D ac religioso motu, una cum aliquot atiis ad tribu-
omnia, quae videnlur metuenda, iropavidos cerne- nal prosiluisse. ι Pro eo quod in epistola legiiur,
rem; fleri non posse inielligebain, ut in nequiiia et ούκ έπαινούμεν τους προσιόντας έαυτοΓς, observat
in voluplaium amore viverenl. Quis enim libidino- luusebius, c non licere lalibus bominibus ι fιψο-
ftus el iniemperans, ac bumauae carnis epulas in bo- κινδύνως κα\ άνευλαβώς κατατολμάν, c pnecipili
nis Dtimerans, mortem amplecli possil ul bonis suis audacia ac sine ullo inlirmitatis suse respectu peri-
careat, ac non poiius in bac vha semper versari ei culis se objicere. ι Unde bxc noiavit Goieleriua:
magistratus laiere conetur; nedum seipsum deferat c In bis enarrandis paulo liberius, nec satis iideli-
moriedamnandum ? > Miniine ergo mirum si laudes ter versalus est Eusebius, metuens, opinor, ne
illiut in eadein Apo/., u . 2, meruere curo Lucius roanyribus plurimis, qui se judicibus, Deo insli-
mariyr qui S. Plolemaeum ad supplicium abripi
9
gante, obiulerunl, pra3judicium flerel. » S. Cle-
videiis ioiquilaiem judicis redarguil, et staiim con- meniis Alexandrini s^nteniia, nisi eodero modo
fcwus te esse GbrUiianum simul abrepius esi; luin expliceiur, quo episiolam Smymeusera explicuii
* l l a u u . ? 5 8 / · ' · · IG9F. x,*51.

IM D. MARANI P R i t F A T l O . — P A R S 11. \Q±
toebtot, immoderala videbitur, ac non eos soluin Α Mirae profecto hominis erudiii ratiocinaiionea !
tiioperare qni seipsos offerunt, sed eos etiam, qui Sancii Palres criiica prasidiodesiituii autmalaephi-
aoo fogiuni, Sfrom., p. 508. Accuratius videlur losophiae mysleriis iniliali i n nonnullis rebuserrave-
S. P d r i s Alexandrinus ea de re siatuisse. In eis, runt : nullius ergo ponderis in aliis rebus eorum
qni M U spoDie prodierant ad confltendum, pruden- consensus vel maxime unanimis. Quid absurdius in
tiaai Carisli e i apostoloraro exemplis consenianeam mentem venire poterat? Quorum enim dogmaiuni
nqaint, sed U m e n cum eis communicandum decla- testes citamus sanclos Paires, ab his quidem aver-
n i , c o l qui i n Christi oomine boc fecerint, ι &τε tere potuerunt criucae defeclus ei viiiosa philoso-
ftj έν ονόματι Χρίστου παρερχομένοις είς τούτο, pbia : minime vero ad ea excogitanda perducere.
cao. 9. Teslimonia peiimus a sanciis Palribus, ut probemus
Noooolte certe exstitere ocoasiones in quibus materiam ex nibilo crealam, unum esse in iribue
lapeoni offerre laudabile omnibus videretur; cura personis Deum, orones bomines Adami peccalo con-
•imirani i i , qui priroo certamine superati sacrifica- demnalos, quia omnes in Adamo peccaverunl; F i -
-fenot, reparalis riribus ad pugnaro redirenl. L a - lium Dei nostra3 saluiis causa ex Virgine vere geni-
psis coffimanionero justo citius posceiuibus auclor tum, verumque Deum ei veruin hominem esse;
est S. Cyprianos in episi. 14, ui ad pugnam red- Β neminem jusiificari posse, nisi per fidem qua3 per
eondo oplalam pacem consequaniur. S. Pelrus charitatern in corda noslra a Spiriiu sancio diffu-
Aleiaodrinus, can. 8, eis, qni secondo praelio, ad sam operalur unaro prorsusEccIesiam esse, cujus
qood oltro prodierant, victores fueranl, communio- nec uniias unquam rumpi, nec Gdes perverii poie-
oem coocedU, eoromque aciionem perfeciissimam r i t ; exlra quam Spirilus sanclus baberi non poiest.
pavniimitam etse declarat. Tesiatur vir doclissimus Hsec el alia ejusmodi dogmala cx meniibus elabi
Eosebius Renaodoi PerptU fid., lom. V , I. m , c. 7, poierant, dum aul libri bsereiici sub sancli alictijue
lapsis apud Cophtas et Jacobitas prsescribi u l ad nomine inscienter leguniur, aul philosopbi audiun-
cerumeo redeant. Lenius egerunl eancti Patres nec tur incautius. A l quis unquam aut baereiicos le-
iis, qui luctuosa inflrmitatie specimina dederant, gendo, aut philosophos audiendo ad hanc doclri-
uniom onut imponendum duxerunl. Cur probari nam, cui patrocinium a sanclis Patribus petiinus,
B O O tolerent, qui se ullro offerebant, in causa fuit pervenisse dicelur ?
cadem bumana» iiiibecillitatis consideralio, quae ηοη· Scire eiiam velim qua?nam s i l ilia errorum infi-
Donqaam i n iis, qui sponte ad certamen prodibaut, u i U roullitudo, quam ex Sepluaginta interpretum
iofelices exiins habuerat. . Q jactata inepiraiione par erat perfluere. Nam cura
Praropue vero in Juslinum iriquus est idem scri- ipsum Scriplure coniexlum diviniius inspiralum
ptor, cum eum in eadem Apologia, n. 4, elhnicis esse inler omnes couvenirel; periculosiut» mullo
Cbrisiianos ad moriem sibi ipsis inferendam bor- non erat interprelalionem divinilus inspiralain cre-
tanlibos ita rcspondere ait, u i aciionem illam non dere, quam accurale et diligenter elaboralam. In
viluperei. Ltiigiosain bujus hominis aniinum agno- utraque enim opinione sensus, quem interpretalio
tctx qaiaquis locum legere non grarabitur. Conce- in aliena lingua reprxsenlabal, aeque a Deo tradi-
ptis enim verbis declarai Juslinus Christianos con- lus videri debuii. Non major ergo inducla pernicies
ira Dei voluntaieni venluros, si ila se geranU ab his qui Sepiuaginta inlerpretes a Spiritu sancto
III. Sed fatendum esi nonnulla esse, in quibus afflaios fuisse dixerunt, quam ab bis qui illorum io
verutn Justinus non vidii. Praeier regnum mille an- inlerprelahdo diligenliam laudarunt.
Domm, angelos cum niulieribus slupri consueludi- IV. Gitai eliam cnp. 1, idem scriptor e a , quae
oem habuisse, versionem L X X inlerprelum divini- auctores Europce eruditm ad annum 1718, de regno
tos inspiralam fuisse existimavit, atque hi naevi niille anuorum a pluribus ecclesiasticis scripioribiig
commones ei ctim pluribug aliis veteribus scriplo- adopiato sic pronuniianl: c Annon fieri poiuit u l
Hbos foeruul. Quid inde colliget C l . Barbeyracus? D qui cum apostolis vixerunt, eorum senientiam male
t Si tam osciuuler labi potuere, inquil, c. 2, p. 14, imellexerinl, sibique visi sint ab eis accepisse do-
ia ejofioodi rebus; quid aucloriiatis iribuere pos- cirinam, qua? tamen erronea essei? Hoc profecto
tonos eorain cousensui vel inaxinic unaninii in aliis fiert polest : non euim desunt exempla slmilinm
rebos, in quibus xque aallem obnoxii fuere aber- errorum. Dicebat Papias se ab nposiolis accepisse
rauooibos fatae criucae acdelerioris pbilosophiac? (Euseb., Hitt., v, 3 9 ) , sanctos aliquando in terris
V d uoc unuro exemplum inspiralionis Sepiuaginta regnaiuros cum Cbristo per mille annos; alque
iaierpreuim, qna? geueralim credila fuit anle S. Ilie- boc dogma, eisi falsum, adoplaium fuit a praestan-
roayoiaoi, ila nexuiii e l eolugaliim e&l cum innume- lissimis Ghristianismi virifi, Jusiino, Irenaô, Ne-
rabilibos erroribu», quos inde naiuraliier consequi pote, Viclorino, Laclaniio, Sulpicio Severo, Quinio
pat erat, ut oibil aniplius requiralur ad everlendam Julio Hilarione, Commodiano, qui lllud defendendo
iaodiios Pairuin el iradilionis auctoriiatem, quam videbantur sibi aposlolicam iradilionem defcndere.
Scriptarae aodent adaequare. Operae ergo pretium esset nobis indicare quibue
1 1
Rtm. 5.
103 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R .
notis cognosci possit Patxes non errare, cnm ea Α lncarn., c. i. QuU non fidel ejustnodi conjecturam
nos docent, qoae ab apostolis accepisse se dicuni aut erudiiis scriptoribus, ut est hominum i n g e o i u m ,
ab apostolicis virig. Ecce enim dogma falsuin, tradi- aliud agenlibug excidisse? Quineliain in iis, quae
tione maxime venerabili fundalum. > Postquam haec iradilioni ei Scripiura maxime consentanea disse-
relulil Barbeyracug, de suo addit: c Diu exspecia- runt, si tamen res sint nondum ab omnibus cogniiae
bit auctor Diarii solutionera sux difficultalis. > el dijudicaiae, oon eamdem fiduciam praeseferuiu
Si quod unquam exsiitil sophisina, sive quatuor ac in rebus Ecclesiae jtidicio firmaiis. Consultus ab
ex terminis conslans syllogismus; bic profeclo ex- Honoralo episcopo S. Auguslinus, num episcopo et
stat et manifesle deprebenditur. Falsa reperilur clericis fugere liceat, immiuenle obsidionis aui ex-
opinio, quam ad se unus aliquis scriplor ab aposto- cidii periculo, regulas gtatuit in epist. 228, in qui*
licis viris pervenisse d i c i l : ergo in suspicionem ve- bus summa ipsius sapieniia eniiescit; sed lamen
nire debet tota illa traditio el dogmaium coniplexio, sic desinit : c lla*c tibi, quia me consuluisli, fraier
quam aposloli a Cbrislo acceplam toti Ecclesiae, dilectisgime, qua exisiimavi veriiale el ceria chari-
non privalo alicui, prxdicandam el omnibus g«cu- laie rescripsi, sed ne meliorem, gi iuveneris, se-
lis conservandam comniiserunt. Unus ex scriplori- quarig genleuliam noti prsescripsi. ι
bus ecclesiasiicis erravil et errorem aliis propina- Β 2° Qui tam difficile esse puiant veras et falsas
v i l , dum nonnulla se accepisse ab aposiolicis viris Iradilioneg iiiiemosccre, borum iniquitas eo mani-
a i t ; suspecia ergo universa Ecclesia, dum summo feslior, quod ipsi scripiores ecclesiasiici, gi qua i n
consensu declarat se ab aposlolis accepisse dore aberrent a vero, opinionis commentum louge
ctrinam. Plures ecclesiaslici scripiores minus belle aliler defetidaul ac calbolicam tradilionem defen-
raiiocinaii gunt, dum untim aliquem antiquiorem dere solent. Ut pauca de innumeris afferam exem-
gequunlur ducem in rebus obscuris et inceriis : p l a ; num Justinus Sepluaginla interpreiuin eodem
nulla ergo illis attribuenda auclorilas, dum in nia- modo ac propbelaruin inspirationem praedioat? J u -
nifestis et cerlissimis pro universae Eccle&ia? fide da?og in boc lantum casiigat, n. 68, 71, 72, quod
decerlanl. elaboraiam apud Piolemaeum interprelalionem i m -
Haud quidem facile verilas inveniretur, vel poliut rauiare et viiuperare audeanl; miniiue vero, quod
inveniri omnino non possel, si illam aposioli pri- dmnilus inspiralam non credant. Christianos esse
•aiig honiinibug commisissent, qui eam arbitrio negal eos, qui resurreclionem non credunl, Dial.,
auo, ul in seclis pbilosophorum, tractarent : at n. 80. A l ibidetn regni terrestris commenluin sic
preliosum illud depositum Ecclesiae per lotum or- defendii, nt purae ei inte^rae fidei legiimoaiuin ad
bem diffusa; iradideruut. lllud auteni depositura, de versariis tribual. Profileiur quidem se et resurre-
quo Ecclesia nec delrahi quidquam nec superaddi ciionem et regnum mille annorum aguoscere, et si
paiitur, non ila semper omnibus suis pariibug cla- qui recte in omnibus tenliunt Christiani, id est ί α
rum ei perspicuum est, quin difllciles oriantur i n - iis eiiam, qu;e obscura et minime decisa. Nam alibi,
lerdura quaesliones, ac dogmata nonnulla ab his nempe n. 39, catbolicos faletur toiius docirinae a
ipsis, qui lotius iradiiionis servantissimt gmit, mi- Cbristo iradilaa reiinenlissimos esse. Quis nescic
nug consideraie lsedanlur. Hoc unum ergo quaeri Cyprianum el Firmilianum in ea concerlaiione,
deberel, quibus nolig digitoscalur propria cujugque quam cuiu Stepbano habuerunt, sic propriam o p i -
scriploris opinio ab his, quae commiggam Ecclegiae nioneui tenuisse, ut aliier gentire fas esse conce-
tradiliouem predicanl. A l bunc laborem ipsi nobig derent, atque id unum arclissime defenderenl, quod
gancii Palres niinuerunl. ab adversariis non negari quidero, sed laiiien suspL
1° lpsam dogmalis summam gedulo discernunt ciendo btereiicorum bapiismate laedi ei everli puta-
sancit Palreg ab i i s , quae aul ad explicanda S c n - bant, nempe Spirilum gancium exira Ecclesiam ba-
pturse obscuriora toca aut ad solvendas bxrelicoruin beri non posse?
tricag el cavillaliones dissenuit. Primogenitum D 3° Quolies baereses prodiere, magnurn gemper
omnis creaturce Filium Dei nunc ob iialurain butna- verilaii prxsidium in aniiquig Palribug posilum
nam, nunc ob divinam diclum exisliniani; Ariano- fuil; nec eorum lestimonio aucioriiatem deiraxil,
mra et Eunomianoruin sopliismata non seniper uno si quid aliis in rebug aui iniuus vidissent, aul rai-
ei eodcm modo ab oinnibug solvuntur; de diei nus accuraie disseruisseni. Nonnulla in Origene S.
ignoraiioae nune boc, nunc illud dici paliunlur; Albanasius nun probabal; gedlainen illius lestimo-
modo nihil Chrisio affingalur, quod Deo indignum nium de Verbo consubslaniiali, ut lelum inelucla-
git. Num difficile est in ejusiuodi rebus ipsuin dogma bile, in Arianos vibravit, lom. 1, p. 232. S. Augu-
ab iig, quae ad illiug defensioneiu afferunlur, disiin- giinus iu re obscnra ac nondum decisa non paiiiur
guere? Origeneg, duin coujiciendo luxurial, nescio gibi, Origenig, Didyiui, Eusebii Einiseni, Tlieodori
quo paclo iu Virgine Deinara, qua3 cruci tain gc- HeracleoiaB el S. Joannig Chrysostomi testimoniis,
nerose tamque conslanier asiiiil, consianliain ac legem imponi ac eam libertalem eripi, qux in ejug-
firmam Filio paliente Odeio desideral, hoinil. 27 in modi rebug conceilenda esl, ep. 82, n . 3 el 23. At
Lucam. Origenem iioilatua Basiliug, epist. 260, ac in defendenda peccati originatig ei gratia doclrlna
iionnuUi alii, quoa recensei Peiavius, lib. xiv De Pelagianos premtl lesiimoniig Cypriaoi, Hilarii f
405 D. MARANI P R i E F A T l O . - P A R S III. 106
Gregorii e i A m b r o s i i , cosque sic alloquiiur : c No- Α omnes in Creatorem universorum Deum credimus,
>os kereticos vos anliqua catholica fides, quam pcr nomen primogenili illius F i l i i sordidis veslibus,
»odo oppugnare coepistis, a praeclarissimis, qui id esl peccaiis, exuli et per verbum vocaiionis in-
faeranl aule nos, docloribus praedicata demonstral. ι flammali, ve-rum genus sacerdoiale Dei sumus. >
Op. bmperf. l i b . " i , n . 9. Neque ergo nixa dnius aul His aulem verbis, inslar unius hominis, unilalem
ilierius botuitiis lesliinonio iradilio fundalam lotius Ecclesia? caiholica? designari cum pcr se palet. lum
Ecdesia.' conseosu tradilionem debililat, nec de ex aliis locls confirmari potesl. A i l , n. 42, pravos
eoracD pondere, quae ad catholica3 doclrinae defen- bomincs poslquam Clirisio submissi el dociles facti
sbaem auliqui scriplores docueruut, deirabere desunt, omne$ inttar unius puelli factot e$se ac addit: t
bel lete aliquod in rebus obscuris erralum, aul mi- c Qtiale est eiiam qnod in corpore videre licet, cum
nuscommoda difliciiis Scriplurae loci inierprelaiio. muha membra numerenlur, omnia unum sunt et
4 · Si qoid sancu Palres minus coromode sense- vocaniur corpus. · Eadem de cauea, n. 63, Eccle-
rtnl aul dixerinl, id neque baereticis tradi debet, siam in psaluio X L I V sic conipellari observat: Audi,
neque ab haereticis jure arripi polesl. Docucral /i/ia, et vide. Adeo auiein exploralum eral Justino
Cypriaous bapli&mum extra Ecclesiam validum non nec unilatem Ecclesiai rumpi posse, nec tradiiam ci
cs>e : idem seoserunt Donatislat et Cypriani noinen veriiaiem ab errore superari, ul quaecunque orian-
erroris sui propugnaculum esse voluerunt. Sed la- Uir scclae, has caiholicis non raeluendi et b&rendi,
mea S. iuariyris tesiimonium Augiislinus eripere sed firmius et acrius in fide ei uniiale perslandi
Donalislis non dubiiat, ei secundum De baptismo occasionem esse declaret. c Ex eo etiam, inquit
librun) sicexordilur : c Quanlum pro nobis, inquil, Dialog. n. 55, quod ejusmodi exstenl bomines, qui
bi>c esipro pace catbolica faciani ea, quae lauquam seesse Cbrisiianos proiiieanlur, el Jesuin, qui cru-
ex aacloriiale beali Gypriani adversus nos a partti cifixus est, Dominnm et Christum conflieri, ncc
Duaati proferunlur, el quaiilum sini adversus eos tanien illius doctrinam teneant, sed eam, quae esl a
a qnibu* proferunlur, adjuvanie Domino, demon- spiriiibus erroris; nos qui verae ac p u r « Jesu Chri-
sirare proposui.> Si quis igUur sprelo Ecclesix sii doctrina? discipuli suinus, firmiores in flde et
couseo*u i d nunc defendere audeai, quod olim Ju- conslanliores simus in spe ab eo nunliala. Qune
sliaos de reguo mille annorum opinatui est, buic cuim in suo nointiie eventura pradixit, caoculis et
maxime adrersabitur Jiisiinus, cui lanlo in preiio efleclu ad exiium perducta cerninius. Dixii enim :
u
fuii Ecdesia? auctoriias. Quidquid enim de Gbri- Multi veniem in nomine meo clc. E l : Erunt
9
religiouis oruamciilis et donis prsedicat, C schismala et h<erete$**. > Niliil aliud ergo catbolicis
quidquid eoiu.de disimciione novi el veieris lesta- afferunl schismata et baereses, nisi ul pradiciioiies
meali, qaidquid de nova illa crealione, quam a Cbrisli ad exilum perduci inlclligani ei in fide IIr-
Chn&to accipiiuus, disserentem in secnoda bujus miores evadant. Quod si unilas &ul verilas in Ec-
prclaiioris parie vidimus, id Ecclesiae caibolicae, clesia deflccre posseni, nullus esset error, qui non
exclosis ooinibus seclis, proprium esse ducebal. Id Ecclesiac doclrinam in discrimen adducerel; nullum
ipse testaior in Dialogo, n . 446, ubi sie loqaitur: schisma, a qtio non easei everlendae unilatis peri-
* Nos qui per nomen Jesu instar unius hominis culuin.
PRJEFATIONIS PARS III.

De gestis et scriptis Justini, Tatiani, Athenagor» et Theophili Antiocheni.
C A P U T PRIMUM. 0 ponam quas dubia et incerta sunl, nec quse maximc

Ik Junhii ρ αίτια et or/u, instiiulione puerili et probabilia levibus raliuticutis poslbabeam. Si quid
conversione. aulem cerli et exploraii occurrat, id instar principii
I. S. J Q S U D Q S in Pala?stina gentilis nalus. II. Circa annum adbibendum e r i l , tum ad refellenda opinionum
114 Dalum coojidmus. 111. De eius studiis ac magistris.
IV. Mirabilis conversioois modus. V . Qua ία urbe et commenla, tum. ad conflrmanda, q u » minus belie
quo anoo cooversus. iu dubiuin vocaia fuerauU
1. De plerisque S. Justini geslis ct scriptis, cum S. marlyr inilio majoris Apologim palriam ap-
ura mulue sint tamque discrepanles erudilorum pellai Flaviam Neapolim Syriue PalaislinaB, ac pa-
senieoti», facile iotelligo me in lubrico el diffit-ili trem sibi Priscum fuisse, avum Baccbium tesia^
loco Tersari. Quapropler tolam rem sicadmioislrare lur " : Justinus Prisci filius, Bacchii nepos, Flavias
cl perlraciare cooabor, ut nec asseveranler pro- Netpolis in Syria Pal(cslin<c civium. Ua?c civilas,
k
M
Maub. xxiv, 5. " I C.or. χι, 19. » Anliq. lib. x i , c. 8.
PATBOL. GR. VI.
4
i?7 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . 108
quae olim Sicbem dicebalur, e i , leste Josepho, ca- Α gicis. Papebrochius duplicem naevura tollere cona-
pul Samariae fuerat Alexandri Magni lempore, F l a - tur; postrenia verba librarioruin negligenlia loco
viaa Neapolis nomen ac jus civiiatis videiur acce- euo excidisse, et ad convcrsionem Justini noe arf
pisse a Flavio Yespasiano. Neque eniro colunia illuc niarlyriuin rcfcrri debere pronuntiat; pro eo a u -
deducta est ab ejus friiis, cum jam Neapolis vocala tcm quod inierpretatur Pelavius, *ub Iiuatico prcc-
fuertl paulo posi excidium Hierosolymilanum, ut ex fectOy Adriano imperanU, ipse sic reddit : Comu-
libris Josepbi de bello Judaico sub hoc tempus libus Hustico et Adriano imperatore. Unde liaec
M
scriplis perspicitur . Unus ex bis colonis fuit conOatur senlenlia : Juitinus cutn in Chrisium cre*
Baccbius, cujus nepos Jusiinus. SamarUanos po- didisset *ub contulalu Rustici et Adriani annos na-%
pulares suos appellat, non quod ullam partem eo- lut triginia, wiaie firma, etc. Sequilur ex bac i n -
rum instituti altigissei, sed quod in hac urbe ex terpreiandi ei emendandi ratione Justinum anno
Grsecis cotonis naius essei. Ubique eiiim sese inier 119, quo Adrianus et Ruslicus consules fuerunt,
eihnicos ad Cbristum conversos numerat; incir- annum aetalis iricesimnra alligisse, ac proinde
cumcisum se esse declaral in Dialogo cum Trt/- auno 89 in lucem ediium fuisse.
phone. c Ne dubiletis, inquit, num. 28, mihi bo- Sed asseniiri non ppssum Papebrocbio. Haec i n -
miiii incircumciso credere. ι Hinc etiam in Apo- Β terpreiaiio, έπΙ Τουστικού ήγεμόνος κα\ Αδριανού
log. 1, n. 53 : c Nos ipsos ceruimus ex gentibus βασιλέως, sub cs. Ruslico el Adriano imperaioit,
plures ac veriores esse Cbristianos, quam ex Ju- penitus repugnat, quamvis Grabio et Dodwello ve-
da>is ei Saraaritanie. ι Graviier ergo errassei Epi · bemenler probeiur. Atque eiiamsi quo exemplo
phanius, si Juslinum a SamarilaBO instilulo ad firmari possei, nullum sane afferri possil, ut ob-
religionera Gbrislianara conversum fuisse exisii- serval Tillemontius, in quo imperalori consuli
massel. Sed banc ei opinionem immerito Scaligcr coilega pranponatur, Mulla alia concurrunl quae P a -
ei Peiavius affinxerunt. Sic eniro loquitur 3 6
: pebrocbii opinionem niinuanl. Gredibilius oiuho
Tatianut Juslini philosophi sanctisiimi ac reli- esi Jusiini raarlyriuni prafecti notalione consigna-
giotittimi viri consuetudine usut est, qui e Samari- lum fuisse, quaai conversionem ex consulibus ι ι ο ·
lcntf ad Chrisli fidem transierat* Erat ewtm Ju- laiam. Eum certe sub Ruslico praifeclo passum ex
stinus genere Samaritanui. Numerat ergo Jusiinuin Aciis perspicimus; sub cs. Rusiico et Adriano
inier Samariianos, non quod eorum inslilula secla- conversum nullibi iegimus : denique illius conver-
lus eseet, sed quia ία hac genle natus erai. Quo sio serius ponenda, si ducem Eusebiuin sequamur,
S P I I S U ipse Juslinus Samaritanos vocat in Dialogo, ^ quo profeclo his in rebus luliorem nullum babe-
n. 120, genus suum, et in ApoL 2, n. 15, geniem mus.

*uain. Igiiur saiius esl faleri Epiplianium errasse, dum
11. Quo anno naius sit Juslinus conjicere pos- Justini raariyrium sub Adriaoo collocal, quaiu
sumus, non asseverare. Plurimum lucis afferrel illius Terba absurde ii»terpre«ari. Sanabiliur f ide-
Epipharius, si ejus verba aut naevis carerent, aui lur alier naavus ; nec lamen necesse esl bxe verba,
apie emendarenlur. Sic aulem loquitur in ba> firma ei conslanti cetale, anno cctalh tricesimo, al~
res. 4 6 : Ούτος γάρ δ Ίου στ ι νος Σαμαρείτης ή ν τδ lius iransferre, quasi ad conversionem penincaiit,
γένος, είς Χριστδν πεπιστευκώς, κα\ μεγάλως εξασ ei loco suo a librariis dejecla fuerinl. Nihil eane
κηθείς, αρετής τε βίον ένδειξάμενος, τδ τέλος υπέρ prohibet, quominus Jusiinus aaiaie adhuc firma v i *
Χριστού μαρτυρήσας τελείου στεφάνου καταξιούται lam pro Cbrislo proludisse dicaiur; neque huic
έπ\τής Τωμαίων, επί Τουστικού ήγεμόνος καϊ Αδρια Epipbanii teslimonio quidquam inesl incommodi :
νού βασιλέως, ετών τριάκοντα υπάρχων έν καθε- id lantuni viiii occurril i n ejus êrbis, quod Justi-
στώση ηλικία, c Hic enim Juslinus genere Samari- nus anno selalis Iricesiino passus dicaiur. At facile
tanus, cum in Ghristnm credidissel, ac magnopere fuil librariis errare i n notis numeralibus, et I r i -
exercilaius el sancliorem vitam professus esset, D ginla pro quinquaginla ponere; cum proeserlim l i i -
landeni pro Christo marlyrio perfunclus, perfectam terarum Α et Ν quai his numeris designandis adbi-
coronain adepius est Roma» sub Ruslico praBfecto, benlur, dissimililudo oculos non valde aueotos
Adriano imperanle, firma c i conslanti xlale, atiuo laiere poiuerii. Si ergo Juslinus anno aelalis circi-
videlicet Iricesimo. » Duo h i c occurrunl na3ti : ler 50 aui.54 passus est (neque euim bac Epipba-
primus quod sub Adriano; aller quod auno aslalis nius nimiuro stricte ad calculos revocabai) corn
iricesimo passus dicilur Justinus. Verisimile non facile inielligemus, cur selaie firma et constami
est ut Justinum Epiphanius auno seiaiis iricesimo passus dicaiur, id esl nondura senex, luin eiiaui
paseuni opinalus sit, cuin l o l libros ab eo scriptos quo anno natus sit, nimiruui non multo post au-
baud ignoraret, eumque non obscure indicel iit nuin 114. Nam illius marlyrium mulla rationum
tanctiore vita diu multumque exercitaium. Minus niomenta addicunl anno circiler 168.
Boiruin quod illius marlyrium sub Adriano collocel; 111. Traduxil adolescemiaui Jusiinus in liilera-
non enim sempcr accuraius csl in rebus cbrouolo- rum siudiib; ac poetis, oratoribus et bisloricis, ut
M
Lib. r, c. 4. »· Ilsres. 46.
D. MARANI P l L E F A T l O . — t>AftS III. 110
mm erat, operam dedit uiilem aliquando ad ethni- χ senex, ila contemplaris t ι Mirari se respondit Ju«
cos refellendos futoram. Rbetorica» anis non valde stinus, quod ibi potissimum sibi occurrisset, ubi se
stadlosnin fuisse dicas, si pleraquc illius scripta a nemine visum i r i sperabat. c Soliicilue sum, i n -
con&ideres, in qoibus verilaiem non ille quidem quit senex, de lneorum nonnullis : hi peregre inibi
siae nerris, nec sine somroa vi ingenii defendit; abierunt; quamobrera specialum veni an aese mibi
at aella prorsus orationis ornamenta ad Hlius de- alicunde osiensuri sinl. Tu vero qoidnam bic rerum
fcaskmein adbibenda exislimavii. Quid tamen in geris ? ι Poslquam demonslravit Juslinos se pbilo-
boe genere possei, indicio esl Cohortatio ad Grcecos, sophiee studiosum esse ac meditandi causa illuc ve-
quz d t g a n t i o r i , quam alia ejus opera, dicendi ge- nisse ; lum senex oblaia occasione ea disseril, q u »
nere splendescit. A t nullius disciplinae vehemen- ex eo audita relulil Juslinus initio Diatogi cum Try-
ties qoam philosophiae studiis exarsit: et cum exi- phone. Longiue colloquium quam ut illud lioc loco
minm amorem yeritatis considero, quem pericli- referam. Salis est observare eximiam senis pru-
taodis pbilosopbornro sectis declaravil, divinam dentiam, qui cum Jueiinum videret de pbilosophia
ProTidentiaio admiror, quae sic Hlias animum ad inflalius seniientero, sic ejus animum periractavit 9
amaodain veriiaiem inclinabat, u l cum eam fru- ul primo illius scienliae, de qua taniopere gloriaba-
slra apod philosophos quaesiisset, gratuilo Cbri- B lur, inanitatem oslenderet; deinde quibus ex fon-
sti dono ad ipshis oculos affulgcuiem arriperet libus haurienda sit veritas edoceret. Postquam
ande, consumer defenderet. enim Jusiinus nec Pylhagoram nec Plalonem ad
Primam pbilosopbia* magistrum habuii Sloicuai veri cognitionem pervenisse cognovil, quaesivit ex
quemdam, ac saiis diu cum eo versaius esi. Sed senc quibus landem magislris utendum sit, si ve-
cwn se nihilo plura de Deo scire animadverleret rurn ne isli quidem viderinu Quare senex praecla-
(nam nec sciebat ipse Sioicus, neque hanc scien- rum dicendi campum ingressus, verilaiem a pro»
tiam necessariam polabai),ab eo dtecessit, seque phetis peiendain esse demonsirai, eosque laudal tt
ad atiuro c o n l u l i i , quem Peripaielicum dicebanl, commeudalab aniiquitate qua pbilosopbos longe
bomioeni, ut sibi ipse videbalur, peracuiuni. Sed superani, a Spiritu sancto quo afflanie Taiicioati
eom paucis posi diebus de mercede ageniem mis- sunt, ab eveniu pra3dictarum rerum, a eumma in
sum fecit, ne philosopbum quidem exislimans. edendis oraculis libertale et constantia, a miraculit
Non tamen deierrilus, quod sibi in duobus magi- quibus vatictuia sua confirmarunl, ab ipsa denique
slris adeondis parum soccessisset, confugit ad ce- oraculorum sanciitate Deum muodi crealorom ejos-
feberriraom Pylbagorcum, hominem de sapienlia c
que Chrisium unice celebranlium. Tandem disce-
•alde glorianiem. Sed is banc condilionem Juslino dens Juslinum bortalur, ut baec meditaodo perse-
lolit, ut atitequam ad ipsius boni, ac ipsius pulcbri quaiur, eorumque intelligenliani a Deo poslulet; a
eonstderaiionem assorgerel, musicae, aslronomix nemine enim perspici el inlelligi posse, nisi cui Deus
el geomelria: daret operam. Permoleslum id acci- imelligere dederil el Chrislus ejus.
dh Josiino, qui cum lempus in bis disciplinis con- Non amplius vidit bunc senem Jusiinus, sed 66
terere nollel, Plaionicos adiil, seque viro prudenli, ejus colloquio adduclum fatelur, u l Chrislianae pbi-
qni reeen$ inquit, in urbem nostram advenerai, in
9
losopbiaB nomen daret. ι Haec il!e, inquii in Dialogo,
diseiplinam tradidit. el mulia alia cum dixisset, quae referre non esl hu-
IV. Plorimam proOciebat in boc insliluto Jued- jus lemporis, abiens praBcepii ui ea mediiando per-
nvs; sed illius in coniemplandis rebus incorporeis sequerer; neque illum amplius vidi. Mibi vero sta-
progressos eo redibant, ut sapiens sibi ipse videre- liin i n anima ignis exarsit, meque amor propheta-
tar evasisse, ac prse sloliditaie ίο spem videndi pro- ruin ei Christi amicorum invasit. Cumque illius
tioos Dei venirei. Non ei profecto magis Plalonica sermones apud animom proponerem, hanc solara
decreia , quaro aliorum philosopborum seclae ad reperiebam philosophiam, quae quidem tuia et uli-
l i s f o r e U A d h u , i c e
interioris corruplelae cognilionem, ad viliorum D i ° woduin aique bac de causa
emeadatioDem profuisseni, nisi euin Chrislus ad philosophus. ι Multa igiiur alia disserueral seaex,
saoioreoi pbilosopbiam vocassei. Qoomodo id con- qua? Justinus boc loco referenda non judical; nec
tigerit ex ioilio Dialogi, queinadniodom ei ea qua3 geoeralim et subobscure, ui exislimal Tillemontius,
modo narravi, cognosctmug. de Chrisio loculus fuerai; sed adaccvratain de-
Elaius idearom conlemplatione Justinus, com- scenderal religionis exposilioneiu, ila ul Justinusei
meotandi caosa in agnim non remotum a mari pro- acceptum referre non dubitet, quod i n Dialogo ex-
feclus e s i ; comque fugiens bominum vesligia ei quisilis ralronibus demonstrai, noo ab operibua l e -
loeo propinqoaret, ubi secum ipse sine interpella- gis> sed ab incarnaii F i l i i Dei gralia salutem profi-
tiooe versaturus essei; prasier illius exspeclalionem cisci, Dialog. n. 23«
coaiigit, οί eom modico intenrallo asseciaretur se- Suspicaius esl Halloixius angelorum aliquem sub
aex qoidam, cojus in vultu corois residebat gravi- forma senie Jusiino visum fuisse. Id Tero similli-
tas. Conversus Juslinus substitit, ac in eum oculos mum videri debere prononlialTillemontius, si c o o -
atrios deflxiu Tom senex : c Mene, inquil, cogno- sidereiur subiius ille et improvisue homiais occur-
K U ? > Negavil Juslinug. ι Quid mc igilur, inquit sus in loco nullis bomiimm Tesligiis Irito, colloquHua
141 S. JUSTINUS PIHLOSOPHUS E T M A R T Y R . 11«
de rebus gra*issimis, quod non U m casu oblatum, Α vil. Jam enim mulloe in philosopbia p r o g r e s s u s
quam consilio suscepiuni et quaesitum videalur, habebai, et cum plures pbilosophorum s e c i a s g u -
optatissimus denique exilus colloquii, Juslinoa su- stassel, siudia sua in Plalonica flxeral. E u m sub
perstitione ad veram religionem , a philosopbia* Adriano conversum fuisse lesiatur Zonaras : de hac
admiralione ad C.brisli amorem iraduclo. Quod conversione Eusebius sub eodem imperalore l o q u i -
aulem aiebal senex solliciium se e&se de suorum lur, salisque ea dere inier erudiios convenii. Quo
nonnullis, qui peregre abieranl, designari existi- auiem Adriani anno id conligerit, non una e s l s e i i -
mai idem Tillemoulius minisirorum a Deo misso- leniia.
rum solliciludinem, ut bomines a Deo peregrinan- Hunc evenlum nonnulli, in his erudilus a u c t o r
tes el fugiiivos, ex variis semilis, in quibus erra- disserlationis modo laudala?, referunt ad persecu-
bundi vagantur, ad verilatem el ad pairiam redu- lioncm Adriani, id est ad an. 126. Sed eorum o p i -
canl. illiiil profeclo videri noo debet incredibile, nionem peniius everlii Eusebius, qui poslquam de
Jusiiuum miraculo quodam ad religionis cognitio- Aniinoi consecraiione loeulus e s l , siatim a d d i l de
nem pervenisse , cum his temporibus idem inullis Jusllno : Κατά τούτον δε κα\ Ίουστϊνος γνήσιος τ ή ς
aliis eveneril. Τ» αληθούς
' φιλοσοφίας
' εραστής
* · δτι τοις* παρ* Γ Ελλησιν »
Miniine dubium est, quin Juslinus illud in pri- ° ασκούμενος ένδιέτριβε λογοις. c Eodem lempore J u
mis faciendum sibi duxcrii, quod ei senex prajce- stinus, verae pbilosopbiae amalor sincerissiinus , a d -
perai, ul se precibus ac niediiundis Scripturis loium buc in genlilium liueris exercebatur. > Diserle ergo
darel. Inflainmalum illius animura alia res conlir- pronuniiai Eusebius Jusliotim religioni C(irisiiauae
inaYil, consideralio conslanlise Clirisuanorum in nomen non dedissc, anlequam Anlinoum Adrianue
cruciatibus perferendis; sive senex hoc religionis ordinibus deorum ascriberet. Antiuoum anno 132
argumenlum inler alia proiulerit, sive ipse Jusiinus consecralum fuisse mullis ralionibus probat T i l l e -
posl senis discessuui rem oculis suis speclaverii. momius, nol. 9 in Adr.; quamobrem Jusiini con-
c Nam et ipse ego, inquil in Apologia 2, n . 12, cum versio,quae banc consecrsftionem subsecula e s l ,
Plaloais doclrina dele^tarer, ac de crirainibus in male collocatur anle annum 126.
Cbrislianos conjectis audirem, eos autem ad mor- Iloc lestimonio adductus esl Tillemonlius, u l
lem elad eaomnia, quae lerribilia existinianlur, conversionem Jusiini usque ad annuiu 133 diflerrct.
impavidos viderem; fleri non posse inielligebam, Sed paulo aroplius videiur diderenda, nempe usque
ul iu nequitia et voluplalum amore viverent. Quis ad auntnn circiier 137. Nam Jusiinus nondum se-
enim libidinosus el intemperans, et bumana? carnis Q "ex, ul supra dixiinus, pro Christo passus est, in
epulas in bonis numerans, morlem amplecti possit, quem aeiate jam inatura crediderat. Quare non l o l
ut bonis suis careal, ac non poiius semper i» bac auni inier conversionem el martyriutii videnlur nu-
vila versari el magislraius latere conelur, nedura merandi, quot a Tillemontio iuiiiieraiiiur, qui con-
se ipse roorte damnanduin deferal? > versionem referl ad aunum 133, manyrium ad a n -
V . Quanam in urbe Juslinus, dum locum mari num 168. Praelerea nuilum exstat Juslini niouu-
proximura pelii, a pbilosopbia ad Gbrislum conver- menluin, quod eum lam cilo couversum probel.
sus s i l , aul quo anno tauia illi felicitas obiigeril, Cohortalio ad Grcecot, quse couversionis piimordia
noii facile slaluilur. Quod ail de magislro Plaio- redolei, post Adrianum collocauda, ut modo vide-
nico : Qui recens in urbem nvsiram adtenerat, per« bimus. Deaique Eusebius anle de beilo Judaico
suasit omiiibus, quos quidein sciam de illius rebus quod circa aunum 156 confectuni est, quam de J u -
perlraciasse, eum in palria sua, id esl JNeapoli in siini conversione, loquilur; el poslquain dixil Jusli-
Syria Paluesiiiiae siuduisse pbilosophia?, el Gbrislia- num eodem tempore geniilium disciplinrs operam
nam religionem aiuplexum esse. Sed cum deambu- dedisse, quo Auiinous consecraius; tuin meniionem
latio in loco mari proximo occasionem Justini con- injicil de bello Judaico, quod lunc temporis geslum
versioni dederil; cumque Flavia Neapolis in medi- D fuisse dicit, id esl cum Juainus adbuc gentiiiuni
tullio PalxslinaB sita, u l observal doclissimus abbas disciplinis delinerelur.
de Longuerue in disserl. nis. de Geslis Juslini, Jusiini conversionem idcirco ame bellum Judai-
ejusmodi deambulaiiouibus carerei; longe proba- C U I I I collocat Tillemonlius, quia lunc suppeiebat
bilius est Juslinum iu insignein aliquam urbem oiiuin a^sidue commenlaiidi, el qua?dam deainbu-
siudiorum causa venisse, ibique facluin csse Cbri- landi liberias, quae belli tuinuliibus ac omnium re-
siianum. In Cohortaiione ad Grceco* , quod opus rum periurbalioni minime congruisset. Sed ut
scripsil non inullo posl conversiouem , meminil omiuam Juslinum Neapoli abfuisse, cum couversus
eorum quas Aiexandrix viderai, uec improbabiie esi; cerle Tillemoniii ralio pariler valel, ul con-
csl cum in bac urbe lillcrarum sludiis operaui de- versio posl bellum differ.aur.
disse. Qui Justinum in persecuiione Adriani, id est
Videiur aclalcm virilem alligisse Ju^linus autsal- anle annum 126, conversum fuissc voluni, hoc
lem ad eam prope accessissc, cum Chrisium cogno- uuiulur argumeulo, quod Juslinus inuoceoiiain
*** Lib. iv, c. 8.

113 D . M A R A N I P R J E F A T I O — P A R S HI. 111
ChrisiiaQoram agnovisse se dicat, cum eos ad Α μεγάλως εξασκηθεί, enm ex ascetarum numero
m$Ttem ti md otnnia quas terribilia existimantur, tm- fuisse, qui communibus Ghristianonim omrjiim
pnidos videret* praeceplis propria quaedam austerioris vit33 insli-
Sed 1* etsl perseculio resedil anno 126, Oeri u - luta adjungebant, ui testaiur Origenes, lib. • conlra
nen poluit, qaod saepe alias faclum eei, ui pra> Celsutn. Cum Epipbami testimonio satis consenlil
sidcs Tel populi clamoribus adducti, vel odio Chri- toia Juslini yila, quae in scribendo el docendo ac
siiaD» religionis i n c i t a t i , in Christianos injussu augendis Ecclesiae ulililatibus consumpta civilibos
inperaioris saevirent. 2° Etiamsi nullum prorsus undis mersari non poiuit. Porie hujus vitae ausie-
etsiitisset martyrium, com Justinus convcrsus esl, rioris insigne fuit pallium illnd, quod Jastinus ge-
ChrisUanororo consiantiam in cruciatibus agno- rebat. Illum eniio annis posi conversionem circiter
scere ei laadare poluil, non solum quia recens mo- viginli in Ephesini Xysli spaliis ambulanlem ex
woria eorum, quse in persecuiione passi fuerant, boc ornalu pbilosophum esse Trypho et alii Jnda?i
banc eis landem omnium judicio tribuebal; sed judicarunt. Observal Tillemoniius non insuetum
etiam quia i n ipsa pace iropavidum prae se animum fuisse pallium austeriorem viiara proflleniibus, u i
ferebani, religiouem illam profitentes, quae gravis- Terlulliano, u l marlyri Porpbyrio apud Eusebium
simb semper objecta erat proeeUis. Hinc Jusllnus β De mart. Palw$t. cap. 11. Si quis lanien Jusiinum
9
ia Dialogo, qvem cum Judacis habuit pacis lem- boc induinento, ut philosophiae signi usum esse
pore, conslanliam Cbrislianorum in morie perfe- velii; negat idem scriptor id posse reprebendi, ac
reoda perpeino laudat, ncc fulurum speral ui hanc Juslini bac in re imilalorein profert magniim He-
religionem principes aliquando vexare desinaut, raclam, Alexandrinum pairiarcham, qui philoso-
n. 50. Ipse Trypbon faieri cogitur, n. 15, n.irabi- pbicum pallium cum Clirisli sacerdolio conjun-
lcm esse banc Chrisiianorum constanliam; quin- gebat. Idem anle Justiiium a S. Aristide faclum
eliam in eos jocaiur, n . 7, quod Cbrisli causa inU leslatur Hieronymus in libro De scriploribus eccle-
serc pereani. Mirum ergo videri non deberet, si siasiicis.
Justinus pacis lempore hanc in Cbrisliaiiis virlu- Presbyierum fuisse Jusliuum opinaiur Tillemon-
lem agROvissel. lius, propterea quod baplismi caeremonias sic de-
CAPUT II. scribit, ut illiue adirinislrandi munus suslinuisse
bt Justini vivendi genere, sacerdotio et primis ad- videaiur. c Nos auletn, inquil Apol. 1, n. 6 5 , posl-
versus gentile$ scriplis. q«iam eum, qui credidii et assensus esl, sic ablui-
L Videtor Jnstinus asceta etpresbyter fufese. U . Astr»a- mus, ad eos qui dicuntur fratres, in locum ubi con-
untur iiii duae adversus Graecos oraiiones. III. Quo tem- Q gregaii sunl, adduciinus, communes preces anhno
pore scripta Cohortatio. IV. Refellitur Casimirus Oudi-
nus. V. Alia oratio minus belle Justino videlur attri- intento facluri. » Erat ergo Jusiinus ex eorum nu-
b a U . VI. Liber De monarchia mioime mutilus. Eusebii roero qui bapiizabant, ei bapiizaium deducebani
locus, qui mutilum esse persuaseral, nova interpreU-
taooe explicalur. ad (ocum ubi fratres congregali eranl. Alio i n loco
I. Postquam S. martyr Chrisiianorum mysleriis recensel se inter priticipes populi Chrisliarii, seque
luitiaius e s l , non segnera operam poeuit in evol- in boc perfungendo inunere a principibus populi
reodis Scripturis sacris, et ea ChrisUanoe docirina? Judaici longe discrepare proGtetur. c E l nos igitur
cogoiciooe comparanda, qua3 non cuivis e Chrislia- ttiuore adducti, inqnit Dialog. n . 82, sermones se-
•onim Yulgo, sed bomini erudiio et ad religionis cundum ScripUiras conferre sludemus, minime au-
defeosionein nato coogrueret. Quantuin babueril lem pecunia3 aui gloria3 cupiditate, aui amore vo-
I I Q R ) Scripturae sacrae, declarai illius cum Judaeo lupiatis. Nulluin eaiin ex bis esl viliis, cujus nos
Trypbone Dialogus, in quo ei tmmensam prope- quisquain arguere possii. Neque enim simililer ac
modum leslimonioruro silvam d e p r o m i l , quam qui- principes populi veslri vivere volumus, quibus Deus
dem meinoriter in ipso congressu el colloquio ne- boc probrum objicil: Principes vestri socii furum,
cesse fuit recitari, el Scriplurara ipsam sic inler- j) diligentes munera, persequenle* retribulionem.» Sa-
pretaliir, ot Judaicam pertinaciam perfringai. Non cerdotiura Jusiini cx ejus Aclis conflrmari potest,
desunt lamen qui sanctum luarlyrem in hoc genere ex quibus illud salietn colligiiur ecclesiara in ea
parf i faciant, et Scripture intelligenliam in eo dedomo, in qua degebal, fuisse, nec eum, quandiu
sidereni, propierea qnod allegoricis inlerprelalio- Roma? fuii, alium couvenlus locum obire solitum
uibus ntmium, u l ip&i exislimant, indulgeal. llaud fuisse. Quxrenli enim pra?feclo quem in locum
eqoidein negavero nonnulla apud Juslinum occur- Chrisliani convenirenl, ei S L O S iustiuue discipulos
rere, q o s longius iracta videaotur; sed inler has congregaret, respondet Jusiinus se nullum alium
umbras eminenl atque eiiilescunl alia plurima, quae conventus locum cognoscere preler domum in qua
nirifice^coroprobanl, hoininum doclissimorum j u - manebai. Videiur ipse pra3fecius eacerdotalem in
dicio, id quod S. martyr grali animi causa lestalur, Jnsiino dignilalem agnoscere, dum ejus socios sic
haMC graliam sibi α Deo conce$sam este, ul illius iulerrogal: Chrislianos vos fecit Justinus? Gratiam
b<nptuwa$ intelligeret, Dialog, n. 58. sacerdoiii in Juslino vacuam non fuisse declarant
Noo nunus vitae sanciiiaie quam doclrina micuit eximia in Ecclesiam merila, quam non soluin et
lusiiou». Noo obscure indicani Epipbanii jerba^ viva vocc c i scripiis pielatem spiranlibus, ut muiLL
115 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T T R . flff
alii Palres, defendit el ornavil, eed etiam, id quod Α delur abjudioanda. Scriptam fuisse non m u l l o post
perpaucis conligit, moleslissimo tempore afllictara conversionem Justini conjicitur ex ipso p r i m o r d i o ,
e i vaslatam, ex summa rerum perlurbatione, dum quod sic habet: c Ne exislimate, Graeci, n u l l a me
iroperatorem oblau apologia placai, in portum cum ratione aut nullo cum judicio a vestris ritibus
tranquilliUlemque pro eoa parle restiiuit. Sed descivisse. ι
qaia de plerisque illius operibus mullae magnae- Quod autem spectat ad longiorem o r a i i o n e m ,
que 8unt quamiones, an genuinus sim illius fetus, qnae nunc Inscribitur, Cohorlatio ad Gnecos, eain
an intcgra ad noe pervenerinl, et quo tempore elanliquis nolair. fuissc et iri germanissimis Justini
in lucera edita; opera preliura est in his rebus, si scripiis numerandam multis ralionibus demonslra-
qua ralione possim, explicandis et illustrandis tur. Nibil in illa quidem legilur de daemonum na-
immorari.j lura, nibil de quaestionibus tam apud nosiros, quani
11. Praner duas Apohgiai, de quibus modo age- apud geniiles philosophos agilari solitis. Quare
mus, dua3 alia? exstanl S. marlyris adversus eihni- eadem esse non potesl ac illa perlractaiio, quae de
cos elucubraliooes, quamm altera eaque brevis- daemonum natura disserebat. A l nibil veiat eam-
eiroa inscribiMir Oralio advenus
_
Grcecot;
„
ahera dem prorsus
,
esse ac eam,
-
quae Elenchu» sive Con-
* -i
inulto longior, Cohortatio ad Grcecos. Totidem Ju- futalio inscribebalar. Prelerquam quod librorum
elino adfertus ethnicos libri, praeter duas ΑροΙο· liluli tot mutaliones librariorum Kcenlia experli
gias, iribuunlur ab Eusebio, Hieronyrao el Pbolio; sunt, ui ex lituli varietate nibil concludi possii;
aed alruna Hdem bodie exslent, qui olim a veie- cer.te ex rebus in hac oratione periraciatis per-
ribna commemorali eunt, examinandum. Sic Io- spicilur eam optime inscribi poiuisse Elenchum
tjaRur Eusebfas de his duobus libris : K a \ άλλος δ sive Confututionem. Nihil enim aliud a g i l , nisi ut
πρδς Έλληνας έν φ μακρδνπερ\ πλείστων παρ" ήμϊν τε gentiles domeslicis arguraentis profligel, e i ex eo-
κα\ τοϊς Ελλήνων φιλοσόφοις ζητουμένων κατατείνας rum scriptoribus inanilatem et insaniam ellmicae
λόγον, περ\ της των δαιμόνων διαλαμβάνει φύσεως, superstilionis, antiquiiaiem vera religionis demon-
& ουδέν άν έπείγοι τανύν παρατίθεσθαι. Και αύθις siret. Nemo non videt quam apte congrual huic
έτερον πρδς Έλληνας είς ημάς έλήλυθεν αυτού σύγ disserendi ralioni Elenchi sive Confutationis titu-
γραμμα, δ κα\ έπέγραψεν Έλεγχον. c Est et alius lus. Hinc cum Slepbanus Gobarus T r i t b e i t a , qui
ejus liber adversus geniiles, in quo posiquam de ia?culo sexlo scribebat, uoam aliquam S. mariyris
plurimis qufcstionibus, q u » lam a noslris, quanra senlentiam cilassei, quae in hac oralione legilur,
gentilium pbilosopbis agitari solent, uberrime dis- C aaque niirum in modura abutereiur, refellil eum
putavil, suam de naiura dsemonum senlentiam ex- Pbotius "** ex proposilo S. Juslini, quem bocloco
ponil, quam quidera hic inserere nihil necesse est. Elenchum sive Gonfutationem Plalonis, Etenchum
Alius praeierea ejusdem libcr adversus gentiles ad eibnicoruni aggredi demonslrat. Yidetor ergo baec
nos pervenit, qnem ille Confutalionem inscripsit. ι ipsa esse oralio quam anliqui Elenchum appellanl,
Similiter Hieronymus in libro De ieriptoribus ec- ei quarto loco inier Jusiiui conlra elbnicos scripla
clesiasticis: c Exstat ejus et aliud volumen contra coinmemoraot.
gentes, ubi de d«monum quoque natura disputal; Testis autem est Slepbanus ille Gobarus banc
61 quariam adversus geniee, cui titulum praenolavil oraiionem sexto gseculo intep genuina S. martyris
"ΕΛεγχος. > E l Pbolius, cod. 125 : Τεσσάρας δέ opera numeralam fuisse. Sed quod remcausamque
πραγματείας χατά τών εθνών συνέταξε.... έν δέ τή niaxime eontinei, ipsa oraiio non pauca suppediiai
τρίτη περ\ φύσεως δαιμόνων διείλεκται. Ό δέ τέταρ ex quibus pareniem iuslinum agnoscas. Scripta est
τος αύτψ λόγος ομοίως κατά τών εθνών συγκείμενος, ab homiue ab eihnicorura superstitioiiibus ad
'ΕΛβγχος έπιγραφήν έχει. ι Porro quatuor adversus Ghrislianaui religioneui converso; objicil enim
geiites Iracialus composuit.... in lertio de daemo- elbnicis, quaa prius didicerat, cum inler eos ver-
iium natura disseruil. Quarius eliam contra genles ^ saretur. c Gonsenianciim arbilror, iuquil n . I I ,
ab eo compositus inecribilur Confutaiio.» quae prius apud vos bis de rebus audivi, ea nunc
Ex doabus Juslini adversus genles oraiionibus, in tempore contra vos depromere. ι Quod autem
quaead nos perveneront, neutra inscribilur Con- deMoyseei propbetis diclum legiiur in Langi inler-
lututio, neutra dieserit de naiura daeinonum. Quae prelajione, n. 1 : Majores nostri divini homines,
brevior esi, Eusebio nola aut salteui niemorata noii persuadere nonnullis possei auctorem hujus ora-
f u i t : nam neque de nalura daemonum', neqoe de tionis orlum ex Judasig esse. Sed Graaca verba
aliis qua3stionibus ab Eusebio indicatis tractal. οί ημέτεροι κατά θεδν πρόγονοι, sic reddi debenl:
Peos geniiliuni acuie exagiiat; ued eorum opiniones Noslri in rebu$ divinit majores; quibus ex verbis
daia opera non confuial. Quare inon est ille perspicitur propbetas oon idcirco ab boc scriplore
"ΕΛβγχος ab Eusebio laudatus. Mirum aulem ndn sic appellari, quod ex eorum genie orius esset, sed
esi, 6i illius diligentiam fugit, cum sit brevissiina. qood religionis n o s l r a , ut ipse n . 10 teslatur,
Nemo illam abjudicat S. mariyri; nec profeclo v i - raagistri fuerha.
w Cod, 252.
117 D. MARANI PRiEFATNO. — P A R S 111.. 113
Pariter in Jusiinura optime convenit, quod auctor Α pradiclio, u l eam c r evenlis ficlam fuisse vix quis-
hojus operis vidisse se narrat Alexandria? vesligia quam hodie non fateatur. Sed cura pluribus loci»
eellularom, iit quibus Septuaginla inierpreies ela- Tersunm Sibyllinortim, prxseriim vero lib. vsu,
borasse ferebantur, et Cumis in Campania sacel- M . Antoninus, qui ab Adriano adoplalus est anno
IBOI SibyJlae. Cum natos essei in Palaesliiia Justinus 138, el M- Aurelius et Lucius Verus eodem anno
acpneierea siudioram causa, ut vidimus, pere- ab Anlonino adoptali, ut Adriani surcessores de-
grinalus e i l , perfacile potuil Alexandriam proficisci, signenlur; liquet hos tibros ante annum 138, qui
nec difficiliusCumas invisere, cum Romain peieret. poslremus iuit A d r i a n i , fabricaios non fuisse; ac
Quod aulem io tola oratione demonstrai veritatis proinde elucubralionem Justini , in qua hi iibri
cofiiiiioiiem non ab eibnicis scriptoribus, sed a tolo orbe asservari dicunliir, ad Anlonini potius
propbeiis peiendam esse ; an quidquam Jusiino quam ad Adriani imperium csse referendam.
magis congruat, qui ad religionem Cbrislianam Roma3 scriplum est boc opus, siquidem Justinus
coufersus fuerai, cum eadeni ex sene subiio occur- lialiam peragraverai, ac proinde Romain veneral.
reoie audiisset ? At S. martyr postquam Roniam adveuii, serael
Stylum si quis consideret aitenlius, omnino cura tantum ex hac urbe egresstis est, u i modo videbi-
aliis Jusiiui opqribus consentire falebilur, ul ob- B i n u s , idque posl primam Apologiam, quao boc
senrat Bullus probanie TUlemonlio. Inest tainen opere poslerior esi. · « ·
bnic oraiioDi quidam nilor, quem in aliis Justini IV. Nec criiicorum omnium c o n s e n s i » , nec tot
scriplis desideres. Sed quid m i r u m , si Justinus, noiae quibus Justinus hujus oraiionis parens d i -
qoi banc orationem non mu.Ilo post conversionem gnoscilur, Casimirum Oudinum delerruerunv, quo-
scripsit, expoliiius dicendi genus in bis primordiis niinus in suo De scriptoribus ecclesiastick conMnea-
persecurus esi ? Deinde vero idem Hli proposilum u r i o supposituin S. niarlyri pronuniiaf^l. Quinqtie
oon fuil in hoc opere ac in Apologiis , quas oblulit ralionibus nililur de quibus judicium e f i l eradiri
u
imperaioribus. Uic leniter dispulal cum ethnicis, lecioris. l Negal in Juslinum ex parentibus eibui-
etea pertraclai, qux sermonis concintrilaii locum cis naiun> convenire, quod a i i aucior bujus ora-
dabanl. Apologicr autem non mansuela dispulationis se divinorum majorum uicra et pielaiem
lioee, sed acerrimis querelis conlineolur; nec iequi. At Oudinura decepii minue accurala Langi,
Juslious in illo dulore, quem ex molesiissimp ut jam observavinius, inierprelaliu.
Ecelesiae lempore capiebal, valde laborabai, quam 2 · Observai Jusiinum in Diahgo Judacis obji-
efcganier e i ornaie dicerel. Q ccre, quod inierpretationem Septuaginta rejicianl,
11L E x bac aulem dissei-endi ratione exjstimare eamque corruperinl; auclorem vero Parqnelicce
licei quo tempore scripla fuerit oraiio. Yidelur oraiionii slaluere versionem Septuaginla inierpre-
Bolla tunc saeviisse perseculio. ISeque eniin, si tum incorruple in Judaorum synagogis a$servalam t
qaoiidie fusus fuisset Chrislianorum sanguis, otium α Judceis agnitam (uisse, et conira advenarios
ant Tolonlas fuissel S. mar.iyri de Plaionis e l quoscunqae adhibitam. Sed aunon (Jeri potuil u(
Aristotelis dissensione, ac de aliis ejusmodi rebus Juslinus , cum banc oralionem scriberet, nondum
lam copiose disserendi, el anliquilatis laudem quidquam audiisset de Judqeorum facinore? Quiu-
eitanicis scriploribus preriptendi , nulla inlerim de eliani yerisimile esl nonduin Judseos dedisse ina-
Cbrislianorum suppliciis facia mentione. Verisimile lcriain criminalionibus quibus eos in Dialogv pre-
ergo est banc oraiionem scriplam fuisse primis mit Justiuus : ibi enini, n. 73, recens esse eorum
AntODini annis, antequam perseculio, quae sub hoc facinus declaral.
imperaloreEcclesiam aCQixil, acriora Jusliiii sludia Npn majoris ponderis leriia et quaria ratio. Su-
ad rcligionis defeiisionem exciiaret. lllud certe vix mit argumenli loco quod Juslinus in Apologia
dubiiari possit, anie Apologias boc opus elucubra leclionem Hysiaspis et Sibyllarum el propbeurutn
D
taoi esse, quod qua3dam potius adversus elhnicos capilali supplicio inlerdiciam querilur, quod Pla-
veiilatio, quam plena religionis defensio esse vide* tonem in omuibus opehbus laudat impeudio;
tar ei aatis quidem scile profanam eruditionein ad
9
conira auclor Parcenelicv oralionis Plalonem floc-
clhaicos refcllendos converiit, at in explicandis cifacit el iuseclalur, ac non modo libros Sibyllinos
religtonis Cbrislianae pfincipiis non immoratur. per toiuni orbera sparsos esse lestaiur, sed eiiam
Curauteui illud ad Aiilonini polius quam ad Adriani facile esse iJlis, qui sacra? Scripmras legere uol-
tempora referam, hoc ulor argumenio, quod ei- leni, ex Sibyllae carmine primordia nostrae religio-
leotur in eo Sibyllioi versus. Quod enim legilur, nis addiscere. (Jnde eliam omnes ibidem ad illorum
D . 38, Sibyllae libros loio orbe serrari, eamque de leciionem horiaiur.
(uluro Salvatons advenlu et de omnibus rebus quas Vereor ne oiio abuti videar, dum ejusmodi ra-
ge$turu$erat clare et aperle pranuntiare, bis verbis
t
liunculas refello. Juslinus ui in aiiis operibus, Ha
Sibyllini, quales hodie exslant, libri indicantur, in etiam in hac oralione laudal in Platone nonnulla,-
quibustam aperta e s i rerum aCbristo gerendarum rum senteotiarum cum Moysis doctrina similUudjbv
Cobort., ι. I, p. 187
119 S. JUSTLNUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . 120
nem. Sed quod ait in Cohortaiione Plaioncm secum . numerai. Nalalis Alexander Juslino ab erudftis
pugnarc nec belle accepisse, quae ex Moysisfoniibus exislimat abjudicari; Tillemonlius, quem p l e r i -
hauserat, idem docel in Apol. n. 8 el 60. Quin- que alii seculi sunt, aul alium prorsus ab eo essc,
eiiam fatelur inilio Dialogi, niliil Plalonem , ribil quem Eusebius ex sacris et profanis tesCimoniis
Pylhagoratn vidisse in iis rebus, de quibus lunc conslare declarat, aut si idem s i l , sallem iflam
Juslinus cum sene dispulabat. De Sibyllinis libris pariem, quae Scriplurae lestimonia referebat, toiam
miriflce consenlit Cohoriatio cuin Apologia. In periisse, cum nullum illitisexslel vesiigium. Salis l e p i -
prima enim Justinus hos libros tolo orbe servari, deHalloixius Eusebium in boc libro Scripturae t e s i i -
a Chrislianis videlicel; in Apologia autem consian- ir.onia non vidisse, sed videre se pulasse suspicauir.
lcr a Gbristianis legi te&latur. Quamvis Eusebius erudilos viros in hanc v a r i e -
Quinlo denique loco sic ratiocinalur: « Obser- talem senlenliarum conjecerit; si lamen illius v e r -
vant Tatianus, Eusebius, Hieronymus el Pbotius ba, utpar est, inlerprelemur, totum hunc librum
Jusiiiium in Oratiom paranetica ad geniiles de Justino vindicat, nec illius integritaiem in d u -
daemonum nalura Misseruisse; cujus taraen argu- bium venire palitur. Sic loquilur lib. ιν, cap. 1 8 :
menii nulla in boc sermone vesiigia exsiant. ι Παρά τούτους άλλος περ\θεοΰ μοναρχίας ·ήν ού μόνον
Citat Talianus unum aliquod Jusiini de daemo- έκ τών παρ* ήμΤν Γραφών, άλλά κα\ έκ τών Ε λ λ η ν ι
nibus dicium; al sumplum esse ex Parcenelica ora- κών συνίστησι βιβλίων. Sic reddidit Valcsius:« Prae^
tione non dicil. Neque etiam Euscbius, Hieronymus ter boslibros esteliam aliusDe monarchia Dei quam t
el Photius, cum Juslinum de nalura daemonum dis- quidera non solum aucloritale sacrorum apud nos
scruisse dicerenl, de ea, quae nunc in manibus est, Toluminum, sed genlilium etiara scriplorum l e s t i -
oraliooe loquebanlur, sed de alia, de qua nunc pau- nioniis asserit. > Sed sic inlerpretandum esse
cis agendum nobis est. mullis raiionibus el exemplis adduclus coniendo:
V . Oralio illa, iu qua Justinutn Eusebius de na- c Piaelcr hos libros, esl eliam alius De monarchia
tura dasmonum dispulare tesiaiur et de pluribus Dei, quam quidem non modo non ex sacris apud
rebus lum apud nos, lum apud genliles philosophos nos Scripiuiis , sed eliara ex ipsis genlilium iibris
agilari solilis, nibil aliud videtur esse, quam liber asseril. ι
De univerto, quem Photius Caio quidem presbyiero 1* Senienlia iu hac inlerpretalione praeclarior
proprium tradit,sed lamen Juslino ab aliis, Irenaeo quam in priina. Laudai euim Eusebius singulare
el Josepho a nonnullis Iribui falelur. 1° Liber ille auquid ac minime quolidianum. Quod si genliles
De uniuerso, ilidem ut Oratio, quam Eusebius Ju- Jusiinus Scriplurae el profanorum scripiorum a u -
siiuo tribuit, conlra Graecos scripius erat, ut paiet clorilate oppugnassel, nibil fecis*cl quod valde
ex fragmenlo quod in notis Hoescbelii sic incipit: mirarenmr, nihil praner suain el aliorum consue-
"Ιωσήπου έκ τού πρδς Έλληνας λόγου του έπιγε- tudinem. Sed si omissa S c r i p i u r a , suis geniiles
γραμμένου κατά Πλάτωνα περ\ τής τοΰ παντδς armis ab eo profligati, in boc vicioriaB flducia et
αίτιας. « Εχ Joseplii in Graecos oraiione, quae in- operis novilas uierito laudabuniur.
scribitur conlra Plaloncm de univcrsi causa. > 2 · Observarunl doclissimi graminaiici saepe apud
2* Auctor libri De univer&o disserebat de nalura veleres non modo idem valere ac non modo non, ut
daemonum, ut paiel ex inilio fragmenii Hoescbe- in hoc exemplo ex Giceronis lib. u De officiis:
c Ili siiuul ac juvenes esse cceperunt, magns spe-
l i a n i : Κα\ ούτως μεν ό περ\ δαιμόνων τόπος, c Alque
hic quidem de dxmonibus locus, > id est baclenus clare ei ad ea rcciis studiis debenl conlendere. Quod
dc danmonibus perlraclalum.3* De variis eliam quas- eo finniore aniino facienl, quia non modo invidelur
stionibus tum apud nos, tum apud pbilosopbos illi seiaii, verum eiiam faveiur. > Alia ejusmodi
poni solilis disputabat, velui de animae nalura, de exeinpla colligil Muretus Var. lect., lib. x, cap. 7 .
ariimarum posl morlem sede et slalu, idque patet Hajc aulein Laiinos de Graecis verisiraile est sum-
lum ex bis,qua3 refert Phoiius cod. 48, luin ex . psisse, apud quos constal ούχ olov idein valere ac
fragmenlo Hoescbeliano. Coulinebat ergo liber ille non modo non. Sed quia forla*se non deerunl qui
Deuniveno quidquid Eusebius in ea oralione, quam in animum non facile inducanl ού μόνον apud Grae-
Justino ailribuil, animadverieral: c l cum liberille cos interdum idem sonare ac ού μόνον ού, videiur
Juslini nomen in nonnullis exemplaribus baberet, exemplorum apposilione res illuslranda. Huic E u -
sebii loco gemellus occurril apud ipsum Juslinutn
Eusebiits, u l vei isiinile e s l , viso aliquo ejusmodi
, cxemplari deceplus est, ac Hieronymo et Pbolio in Cohort., n . 9 , ubi anliqnilaiein Moysisdemon-
persuasit opus aliquod a Justino scriptum esse slrare insiiluens sic loquilur: Ού γάρ άπδ τών
conlra genliles, in quo de nalura daemonum disse- θείων κα\ παρ* ήμιν Ιστοριών μόνον ταύτα άποδεϊξαι
rebat. πειρώμαι.... 'Αλλ* άπδ τών υμετέρων κα\ μηδέν τη
Vt. Posl duas in Graecos oraiiones recenselur ab ημετέρα θρησκεία διαφερουσών ίστοριών. Cum J « -
Eusebio, llieronymo el Pbolio liber De monarchia, slinus antiquilaiem Moysisnon ex sacris scriptori-
fcive De singulariiuie De\ de quo libro non levis esl bus, sed ex profanis demonstrel, illius v«rba sic
%
inier recentiores controversia, quam.vis nulla sii reddere non dubilavi: t Nam non modo baec ex
Inier anliquos. Hunc libellum Sculteius inter dubios divinis apud nos bistoriis demoaslrare nou aggre*
1*1 D. MARANI P R i E F A T K ) . — P A R S III
dior, sed eliam ex vestris et ad religionem nostram Α CAPUT III.
nibil penineatibus. > Car Eusebiuni in re et verbis
De Justini veritatis propagandce Uudio ejusque
siaillimis eodem modo ioterpreiari dubiiemus ? Si adversus hcereticos scriptit.
Scriptora? teslimonia in Iibro De monarchia deside- T. Justinus Roraae occupatur in docendo. II. Amore verl-
remos , similis Gngenda erit lacuna in Cohortatione tatis incensus est. III. Scribil contra Marcionem et ad-
*d Grcecos; quod opus mancum et imperfeclum versus omnes hsereses. IV. De operibus deperditis. V.
De epistola ad Diogaetum.
esse nemo dixerit.
I. Gum lemporis spaiium, ut jam diximus, non
lo Dialogo S. J u s t i n i , num. 17, legendum esse niodicum a Justini Cohortalione usque ad priinam
C J μόνον μετενοήσατε, pro ού μόνον ού, probant Apologiam eiDuxerit, lotum illud lempus Romas
Tciastissioji codices Histerice Eusebii, qui bunc traduxit, eiin doccndo acscribendo insmnpsil. Unde
Jublini locum cilavit lib. i v , cap. 18. Alhenagoras, Eusebius de S. martyre Hist. lib. i v , cap. 1 1 : K a \
LegaL ο . 1 , de Gbrisiianis sic loquilur: Ού μόνον γάρ έπ\ της Τ ώ μ η ς τάς διατριβάς έποιεϊτο. c Nam
τδ άντνπαίειν, ούδε μήν δικάζεσθαι τοίς &Youit κα\ in urbe Roma domicilium habebal. > Ubinarn cuba-
ά ρ χ ά ^ σ ι ν ή μ ά ς , μεμαθηκότες· άλλά, τοις μεν, κά* rel, et quid domi ageret, ex ipsius martyrii Actis
κ α τ ά κ ο π η ς ττροπηλακίζωσι, κα\ τδ Ετερον παίειν discimus. ι Ego , i n q u i t , prope domum Marlini
Β
«ρέχειν τ η ς κεφαλής· τοίς δε, ε* τδν χιτώνα άφαί- cujusdam ad balneum cognomenlo Tirniotinum
ροιντο, έπιβιδόναι κα\ τδ Ιμάτιον. ι Qui non modo hactenus mansi. Veni autem in urbem Roniam
Doo rrpercutere, nec invadentibus el rapienlibus secundo. Neque alium quempiam conventus locum,
diem dicere, sed istis, etiamsi colaphum inflixerint, nisi quem dixi, cognosco; ac si quis ad me venire
alleram capilis partem percuiiendam 'praebere; his voluit, coramunicavi cum illo veriialis doctrinam.»
aoiem, si tuoicam abstulerini, pallium superaddere Unus ex i l l i s , qui cum Justino passi sunt, Evelpi-
didicimus. > Talianus, n . 36 : Πλην "Ομηρος ίστω slus noniine, teslatur se Jutlini sermones magna
μή μόνον ύστερον τών Ίλιακών, άλλά κατ* εκείνον cum volupiate audivis&e. Ipsi eliam frrafecto nolum
βύτδν ύπειλήφθω τδν τού πολέμου καιρόν, ι Silsane erat Juslini studium in discipulis edocendis. Qoaerit
Bomeros n o o modo non junior lliacis rebus, sed enim quem tn locum conveniant el di&cipulos $uos
ipsi bello aequalis. > S. Cyprianus acceplam a congreget Justinut. Deinde conversus ad illius con-
S. Firruiliano epistolam , qua3 est inler Cypriani- fessionis el martyrii sodos : An, iuquit, Christianos
CAS 75, nemini Latine reddendam eommisit, sed vos fecit Justinus ?
ipse bonc laborem, ut ex stylo perspici poiest, II. Uoc munus S. manyr, ut a Deo commissum,
(
« s c e p i l . Hellenismos autem non paucos fidus i n - tanto aoiiri ardore, tanta observalione el diligeniia
U.pres r e t i n u i t , ex quibus onum ad id , quod in gerebat, ut graitdis peccaii reum se in judicio fu-
Katibus esl, maxime idoneum apponam. Sic lo- lurum pularet, si quam docendi oblalam occasionem
qailur de aogelis S. Firmilianus: c Utique con- praHermisisset, sl ipsitis culpa contigisset, ui ?eri-
irisianlor, qoando vident diversas quorumdam lalis luce aliquis careret. Hanc illius animo senlen-
meotes et acissas voluntates , quasi non tantum tiam insedisse perspicimus ex pluribus lods. c No-
unom et eurodem Dominum simul invocenl, sed strum igilur munus est, inqnii Apol. 1 n. 3, ut
9
separaiis e l dmsis ab invicem nec confabulalio jam vilae et doctrinoe nostrae inspiciendai copiam omni-
powii esse, nec sermo communis. ι Sensus e s l : Jta bus faciamus, ne pro iis, qui res nostras sibi viden-
ml mon modo non unum et eumdem Dominum simut lur ignorare, poenam eorum, qux ca3cutienles pec-
inoctnt, sed , eic. Videtur in Grseco contextu caverint, ipsi debeamus. ι Perspeclum sibi et ex-
fatsse, ώς · ύ μόνον.#
ploralum esse dicil Dialog. n. 82 : Quicunque vc-
3· Neqoein cxordio nequc io dausula consilium rum posstt dicere nec dicat, eum α Deo judicatum
aiivolootas olla deprebendilur objideoda? elhnicis i r i . \(jd. num. 38 el 44. Sic loquitur n. 58 : t Scri-
u c r » Scriplune. QuineiiaijQ libellum sic S. martyr D pluras vobis referam, nec apparaiom verborum ad
ordilur, ot ee argumenlU omnino usurwn proniittal solam artem oslentare volo; neque enim est mibi
tzxMxula Gracorum hiilorice poesi repetitis: sic ejusmodi facultas; sed tanlum graiia mibi a Deo
perorat ut Grecos adbortetur, ad complectendum concessa, ut ejus Scripiuras inlelligam : cujus
tertm iUud et immuiabile nomen non sua solum voce graliaB onines adborior ut graiis el copiose parti-
pTttdicatum, ud etiam eorum qui in prima liittra- cipes fiant, ne vel hac de causa condemner in judi-
nm elementa inirodueunt. Qnid mirum ergo si hoc d o . > Laiissinie nirairura paiebat Justini cbarilas :
eptscoiom ex versibus, quos veiusta Graecorum semper paralus ad docendum erat, sperans inter
l i i t o r i a , id est vetuslae Graecorum litleraB suppe- eos quos alloquebatur aliquem ex dectorum nu-
(ulanuic, totum eet i o i e r l e x i u m , nec quidquam mero invenlum i r i ; et quod ei contigit Ephesi cuni
detibai de aanclis Scripiuris ? Judaeis dispuiauli, u l per biduum eorum in conlra-
dicendo et iis, quce prius concesserant, negandis
pertinadaro ferret, eadem se lenitale et paiientia
in omnes omnino ex otnni hominum genere uii decla-
rat, n. 64. Ut Juslini patienliam et chariiaiem
123 S. JUSTiNUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R .
wtilla hominum importunHas retardabal, ila con- Α reses ulrum anleJibrum adttrjut,Marcianem scri-
stanliam et animi fortiiudinem nulla pericula i n - plum necne iueril, slaluere non possum ; sed cerie
friugebant: quod quidem satis declarant oblaia? pa- utrumque opus Apologiis amiquius.
lani et aperte, ut modo videbimus, molesiissimis IV. Aliud Jusiini opus recenset E u s e b i u s , de qno
temporibus Apologia. Pra?clare seipsum depingit sic loquilur : Κα\ άλλο σχολιχδν περί ψ υ χ ή ς , έν ω
bis verbis, Diatog. n. 128 : ι Atque ba?c quidctn διαφόρους πεύσεις προτείνας κατά τοΰ π ε ρ ι τήν ύπό-
1
dixi, quia ita suro affectus animo, u l nihil prorsus θεσιν προβλήματος, τών παρ Έλλησι φιλοσόφων π α
dixerim, in quo aliud curero, quam ut verum d i - ρατίθεται τάς δόξας· αΤς καϊ άντιλέξειν ύπισχνείται,
caro, neroinem reverkurus, eliamsi e vesiigio d i - τήν τεαύτδς αύτου δόξανέν έτέρω παραθήσεσθαι συγ
scerpi a vobis oporleai. > γράμματα c Alius iiem excerpiorum l i b e r de ani-
III. Non Juda?is solis aique]ethnicis operam suaro ma, inqua propositis variis interrogaiiouibus, quae
dicaveral Juslinus, sed itlius laborum magna pars ad illud argumenium perliuenl, g e m i l i u m pbiloso-
baerelici fuerunt. Hos non solunr. colloqniis ab pboruin affert scnlenlias : quibus e i i a m se conlra-
errore relrahereconabalur, ul ipse tcslatur Dialog. dicturuin, suamque de bis senientiam i n alioopere
n , 84, sed eiiam eruditis scripiis oiunes haereses prolaiurum esse pollicciur. ι Ulrum promissis ste-
confulavit, ac singulari opere aggressus esl Mar- g lerii Jnsiinus nec ceniores nos facit Eueebius, nec
cionem, qui, Justino Romse degenle ac toium se ipse videiur perspecium habuisse. Incerlus haereo
augcndis Ecclesi» utilitalibus iradenie, taaeresim ulrum boc opus in primordiis conversionis an sub
suam arcliilectalus est circa annum 145. S. Ire- viiae iincm elucubralum putem. U t r u m q u e enim
iixus ex Jusiini adver$u$ Marcionem libro teslimo- illud tempus Juslini adversus pbilosopbos dispula-
nium cilalquod apposuimus in Appendice. Hoc opus tionibus insigne exslilit. Non incommode ad inilia
vocatur ab Hieronyino, conlra Marcionem imignia referrelur hic liber, qui videtur levis potius conira
tolumina; a Pltoiio, cod. 125, αναγκαίοι λόγοι. Hanc philosophos exercitaiio fuisse, quam opus e media
autem elucubrationera Juslinus perfecerat, cum religione repeliluni. Sed quia postquara Justinus
Apologiam priinam oblulit iraperalort; idque non Romam rediit, gravissimum cum philosopbis bel-
obscure declarat Eusebius, qui de Justino sic loluni habnil; forte eo lempore hoc opus compo-
quitur lib iv, cap. 11 : *0ς δή κα\ γράψας κατά suil, illudque mors absolvere probibuiu
Μαρκίωνος σύγγραμμα μνημονεύει ώς καθ* δν συνέ- Anle bunc librum rccenselur ab Eusebio Psaite$ 9
ταττε καιρδν γνωριζομένου τ ψ βίω τάνδρός. c Qui alia Jusiiui ehjcubrado, de qua uibil videlur slalui
quidem cum eiiam opus adversus Marcioneai scri- posse. De supposilis nomini Jusiini operibus, quae
psissel, meminitbominis, ut adhuc inler vWos ex- C »n Appendicem rejecla suni, praiixa unicuiquead-
slanlis cum scriberet. ι Tum proferiEusebius illud monilio quid sentiain exponil. Sed Eusebii lempore
Jusiini ex 1 Apo/., n. 26 : c Pranerea Marcionem muha genuina exstabanl, qua3 nec ab Eusebio re-
quemdaro Ponlicum novimus, qui eiiainuum super- censenlur, neque ad nos pervenerunl. Sic enim
est. ι Priora ilia verba, δς δή κα\ γράψας,sic red- loquitur : Πλείστα δέ κα\ έτερα παρά πολλοίς φέρε
didit Valesius ; Qui in libro adversus Marcionem, ται άδελφοίς τών αυτού πόνων, t Exsiaut el alia
etc., neque aliier ea intellexiiNicepborus, qui'tesli- plurima apud mullos fralres iliius laboris monu-
nioiiium Justiui ab Eusebio cilatum ex libro Cuntra menla. ι )n his nec Apocalypsis explicaiionem nu-
Marcionem depromptura esse putat. Unde alii E u - merandara duxeriui (hanc enira Jusiinus et lrena3U6
bebio inemoriam eflluxisse, alii Juslinum eadem de iuierprelaii dicunlur, quia nonnulla loca occasione
Marcione ei in Apologia et in libro adversus Mar- dala explanarunl), nec commenlarium in Hexaeme-
cionem dixisse conjiciunt. Sed Eusebius librum,ex ron, nec librum De resurrectione, de quibus in Ap-
quo illud lesiimonium deprompsit, inanifeste disiin- pendicis secunda parle egimus, nec cilatum a S.
guilab opere adversus Marcionem. lllud βηιηι,δςδή Maxirno,lom.H, pag. 154, Traciatum de Provideniia
κα\ γράψας, non idem valel ac scribens, sed idein ι el fide adversus Eupbrasium sophistam.
ac : Qui cum etiam scripsisset opus adversus Mar- V . Αι idein dici non poiest de prxsianlissirna
cionem, vcUpostquam eiiam opus scripsit advenm ad Diognelum epislola, quani Justino tribuunt erti-
Marcionem: ac proinde duo Jusliniopera hic disiin- dili non pauci, aliis refragantibus et slyli ac leni-
guii Eusebius; alterura corara Marcionem, allerum porum discrimen objicienlibu9. Equidem elsi ne-
in qtio Jusiinus de illo, ut adbuc exstanle, loqueba- mini concedo, qui magisaveal Justini nomini decus
lur. Ipsa illa verba, Prceterea Marcionem quemdam boc eximio opere addere, non ei tam asseveranier
novimus, boiuiuis sunt Marcioueoi uon toto libro illud tribuerim, quani alia opera, quaeedab antiqurs
refelleniis, seJ obiter notantis. Quod autem addit memorata sunt, el sua sponle plurimas parentis
Eusebius Jusiinum paucis interjeciis subjungere : sni nolas referuni. Neque eiiam illis assentiarqui
Ett etiam liber α nobis composilu* advenus omnes, banc epistolam Juslino, u l aclaii aposiolic* propio-
qum unquam fuerunt, hcereses, quem librum vobis, reni, penilus abjudicant. Si slyli dissiinililudoexci-
ii ita videbitur, Ugendum trademus, inde inanife- piaiur,ca3iera6alis congruent,elsenleniia3euempus.
sium esl ab Eusebio indicari opus,in quo imperalo- Non solum epislolx ad Diognetum idem fere est
r e i alloquebaiur Jusiiuus. lllud opus advcrsus b x - cxordiuro ac Cohorialiomt ad Grceeos, sed etiam
1« D. MARANI PRJSFATIO. — P A R S 1W. 126
MMiaolla alia o c c a m i n t n o m . 6 et 7,qoibus gimilia Α stinoanliquioris. Accuratior eriliolerpretallo, si i u
MieaTimos Jnslini l o c a . reddamus: Faciut apostolorum di$cipulu$,fio geniium
Ttllerooalium, qui primaa hanc epistolam Jusiino doctor. Ut docloris genlium ila ei discipiili aposiolo-
abjadicavtt, i n hanc s e n t e D i i a m adduxerunt praeler rtim tilulus stricte intelligi non deb«H. U l doclorem
Mjli dissifrilitudinem, nonnullae ielatis Juslino suse gentium non dicil ob muneris dignitalem, sed ob
perioris taoUe, velat illa Diogneli quxslio, n . 1 : sludium predicanda? doctrinas, ita accepia ab apo-
CUT nonm hoc genus aut itutitutum Christianoruni slolis disciplina, non illum honoris tilulum signifi-
bi consmetudinem venire nunc cceperit ac non prius : cal, qui innc rnagno in prelio erai, sed omnibus
deiade etiam quod existiroare Judai dicuntur, n. 3, communis est quicunque sprelis philosopbis prae-
te per $angninem et nidorem et holocausta facere Deo dicalam ab aposlolis fidem amplexi sunt. Omnes
sacnficia et hit eum honoribus ornare: ipse deaique enim invitat auctor epislola), ut idem beneficium
epouolormm discipuli litulus, quem sibi auctor epi- et honorem consequanlur. c Quae tradha sunt mihi
stolx somit, n . 11. gubministro iis qui discipuli iiunt digni veritale. ι
Non difficilia sunt ad soWendom quae vir dociis- Non alio sensu eputtola* Basilii 555 auclor, quein
siaos objicii, u l banc epislolam Justino antiquio- Basilium esse non pulo, phcatorum discipulum se
rem esse probet. Cur enim Jusiiniaevo religio Cliri- Β esse profiietur. Ideni profileri licuil Justino. N i -
siiaoa non adinodum recensvideretur, cum Tertul- bil ergo in bac epislola, quod cum aelale Jnslini
Raaus d i x e r i l , Besterni sumus (Apol. cap. 37)? Ju- n#n quadret; imo ad apostolicam aetatem referri
sttnos ipse i n ApoL 1, n . 63, eadem loquendi ra- non polesl aposioli litulus, sub quo Paulus nomine
tioae u t i l o r . A i l enim Jesum Christum, cum antea (adto designalur num. 12. Sine ulla prorsus ra-
Verbum esset, ac modo in specie ignii, modo in ima- tione hunc locum, imo exiremam episiolaa parlein
gime imcorporea visus e$$et: c nunc volunlale Patris ab his verbis ούτος δ ά π ' αρχής, ab alio assuiara suspi-
pro hominom genere bominem factum, ι νυν δέ διά caiur Tillemontius; quanquam liauc conjecluram
θελήματος θεου υπέρ του ανθρωπείου γένους άνθρω non suam facii, sed erudilo viro, quem non appel-
πος γενόμενος. l a l , acceplam referi.
Sacrifiria quidem Judaei offerre desierunl posl ur- Exislimat idem dociissTmus sr.riptor, etiatnsi ea
btseltempli anno70exddia. Sed lamen cumauctor solvantur quas objeril, ipsam styli discrepanliara
eptslola? quid intersil Judaeos inler et Chrislianos saiis argiimemi futuram, cur boc opus Jusiiua non
expooal, noo imraerilo in Judaeis aspernalur cruenla iribuaiur. Haud dicam equidem me bac dUficuliate
i l h animaliam sacriOcia, q u » et Judaici cuhus Q leviler inovcri: el 'nlcirco cum incertns bairerem,
pars erani insignis, el sibi per vim erepla Judaei, neque de operibus Juslini cpislolam disjunxi, ae-
siniinus usu, sallem animo ei voluntaie relinebanl. que eo loco collocavi, qui ei tribuendus fuisset,
Ploribus aliis conligit Judseos eodein modo exagi- si cerlissimum esset Justini opus (1). Si quis enim
tare. S. Pbileas marlyr de Judaeis sic loquilur, Act. Juslinum, ut in Cohortatione magis elegans dicendi
u*rt., p. 444 : c Solis Judaeis pra?ceplom fuerai genus, quam in aliis operibus, seculus est, ita in
sacri6eare Deo soli in Hierosolyma. Nunc aulem hac episiola maxiroe elegans ac maxime sublime
peecaot Judad in locis aliis solerania sua celebran- secutum esse v e l i i ; referenda erii ad primordia
les. > Eosebius in psalm. L X V , n. 4 5 , Judaeorum conversionis, el amiquior existimanda quam Apo-
irridci ineplas fabulas, Deum tcilicei holocausiis, logice, in quibus sludio religionis deiendendai i n -
tkgmiamatis unsum moventibiu, aul arielum, boum flammatus ornamenla jdicendi minime sectalur.
ei hircorum sanguine delectari. Julianus apud S. Pluribus erudilis probaia Hallolxii conjectura, qui
Cyrillom A l e x . , lib, i x , p. 505, quatril cur C b r i - Diognetum, ad quem scripia esiepislola, ipsura i l -
stiaoi oon aalleoi Deo sacriflcenl. Contendh Judacos lum esse exisliiuavii, quo M . Aurelius eipingendi
etiameutn sacrificare in doroibus suis el precari an- magislro et aliamni reruui longe meliorum borta-
teqaam sacriBcent, el dextmm annum primiiias D lore usus est.
dare sacerdolibus; sed orbaios lemplo ei allari, CAPUT IV.
De prima S. Juslini Apologia et trium criminum
ant, ul Tulgo appellant, sancluario, impediri quo-
Christianu afictorum origine.
minos Deo Yiclimaruin primilias offeranl. Hilarius 1. De pr&tipuis Christiano nomini afflctis criminibos. II.
sic de iisdeoi inpsalm.Lvui, n. 12 : ι Per diversa Juslinus missos refert a Judaîs post ascensionem Do-
mini legatos, qui hos rumores spargerent. 111. Alii id
spedem sacerdoiii i l i h u legiiimi el bolocausti ei ortum esse dicunt ex flagitiosa haereticorum vita. Con-
drcamcisionis laiilantur : cum haec lantum [f. l a - ciliantur dissidentes iu speeiem senlenliae. IV. Anle
captam Jerosolymam collocanda crimioum origo. V.
•eo] noonisi inlra Hierogolymameint legitima con- Quandonam haeccrimina desiere jactari.
sliloU. · 1. Odium Gbrislianae religionis sub Adriano Ghri-
lminenlo Tillcmonlius b « c epistolae verba : Cum slianis favenle compressum, semper in animis etb-
aposlohrum fuerim ducipulut, βο gentium docior, nicorum residebat, ac violenter erupil sub Anto-
boeiois esse pulal ab ipsis aposlolis inslilnti ac Ju- nino. Nullo sane oplimi imperaloris ediclo saevtit
(1) Reipsa certissimum non est Justini opus, imo ad editionem noslram hujus Epistolce, cui locum
eerussime, unanimi lere ediiorum consensu qui post situm assignavimus inler scripta Patrum sa?culi i ,
D. M a r a i i n i u hoc opusculuin recudepdi curam susce- iios coinplecliiur collcclionis nostraB lomus secon-
penini, ab ipso abjudicaudum. Vide Prolegoincna 3 us. E M T . PATR.
S. JUSTINLS PIHLOSOPHUS ET M A R T Y R . 128
p<TsecutiO, sed eam videnlur incendisse poptihres Α καιον άνΟρωπον, δι" ου τών μωλώπων Γασις γίνεται
tumuUus, ul modo videbimns ex lilleris Antonini, in τοις δι* αυτού έπ\ τδν Πατέρα προσχωρούσιν, επειδή
primis vero exorUe in vnriis imperii parlibus cala- έγνώκατε αύτδν άναστάντα έκ νεκρών, καϊ άναβόντα
miiales, quas slulle Chrisliattorum sanguine averli είς τδν ούρανδν, ώς αί προφητείαι προεμήνυον γ ε ν η -
posse sperabant. Pluribus ex tocis delatse Anlonino σόμενον, ού μόνον ού μετενοήσατε έφ* οΤς έπράξατε
a Chrisiianis querelae; nec difficilis fuil ad illius κακώς, άλλά άνδρας εκλεκτούς άπδ Ιερουσαλήμ έ κ -
aures tam JUSISB causae adilus. Euiluii bac in re λεξάμενοι τότε έξεπέμψατε είς πάσαν τήν γήν, λ έ
studium Jusiini, qui cum Romae domicilium babe- γοντες, αίρεσιν άθεον Χριστιανών πεφηνέναι, κ α τ α -
ret, imperalori ejnsque Gliis adoplivis, el senaiui λέγοντές τε ταύτα άπερ καθ* ημών οί άγνοούντες η μ ά ς
populoque Romano insignem pro omnibus Christia- πάντες λέγουσιν. "Ωστε ού μόνον έαυτοίς αδικίας αΓ-
nis Apologiam oblulit. τιοι υπάρχετε, άλλά κα\ τοίς άλλοις άπασιν α π λ ώ ς
Scd antequam examinemus quo anno haec o b l a U άνθρώποις. . · . . Κατά ούν τού μόνου ά μ ω μ ο ι
Apologia, inorx preiium videiur de calumniis conlra κα\ δικαίου φωτδς τοις άνθρωποις πεμφθέντος παρ<κ
Chrislianos excogiialis pauca disserere, et Α quibus τοΰ θεού, τά πικρά κα\ σκοτεινά και άδικα κ α τ α -
aucOribus et a quo tempore sparsae fuerint inqui- λεχθήναι έν πάση τ"*, γή έσπουδάσατε. c Non e n i m
rere. Sic enhn nonnulla S. marlyris teslimonia illu- Β injuriae nobis et Ghristo illatae tanla in aliis g e n i i -
slrabimus, qurc notarum angusliae explanare non bus culpa residet, quanta in vobis, qui illis eliam
siverunl. Tria potissiinum crimina Cbrisiianis affi- anlicipala? de juslo et de nobis, qui ab eo orli s u -
cla : quod atbei essent, quod proiniscuis Qagiliis mus, malae opinionis auclores esiis. Posiquam e n i m
indulgerent, quod infanlis occisi carues iu niysle- solum illum inculpatum et justum bomjnem, cujus
riis suis vorarent. Magua est trium illorum crimi- Yulneribus sanantur qui per eum ad Palrem acce-
num celebrilas lum apud Grxcos, lum apud Lalinos dunt, cruci affixislis; cum eum scireiis ex morluis
religionis defensores, adeo ut nulla prorsus rcgio resurrexisse et in coelum ascendisse, ul propbeiiae
his commemis non personuisse videatur. Ad |ias futurum pradicebanl, noii modo poeniientiam a d -
pervulgalas calumnias aliae noniiullae interduin ac- missorum scelerum non egislis; sed eliam seleclos
cesserunt. Nam, utomiltam magiatn, cujus nomine viros lunc Hicrosolymis in universuin orbem niisi-
Clirislianos accusat Gelsus apud Origcnem, l i b . v i , Slis, impiam Cbrislianorum liaeresiiu prodiisse d i -
p. 50I,crucem vel etiam asini caput pro Deo co- centes, eaque spargenles, quae iti nos ab iis onini-
lere ferebaniur, saltem in Africa, ul ex Terlulliani bus quibus noli non sumus, dicunlur. Ilaque non
Apologet., c. 7 , et lib. ι ad Nat. et ex Minucio Q
t vobis solum iniquilaiis causa esiis, sed aliis eliam
Felice disciinus. Novura calumnia; genus indicarent omnibus prorsus bominibus. . . · · . .
haec Terlulliani verba, si sana essenl et inlegra : llaque id vobis studio habuistis, ut in solam iltam
c Igilur, inquit lib. ι ad Nat., c. 7, aolaii no- inculpalam ei justam lucem, quoe bominibus a
elrae nondum, an. 250, lol iniqut inlcrea, lol cru- Deo missa fuerai, acerba et tenebricosa el iujusta
ces divinilalem consecutae, eic. ι Sed his vocibus, in toto terrarum orbe jaclareniur crimina.i Eadem
lot iniqui, viiium inesl el coruplcla, nec bujns ac- postridie repeliil S. mariyr in graliain eorum qui
cusationis ullum exslat vesligium. Quare legendura : pridie non adfuerant. Και ού μόνον ού μετε νοή
Tot onagri interea, tol cruces divinilatem consecuKe, σατε... άλλ* ώς προεΐπον, άνδρας χειροτονήσαντες
e t c , idque perspiciiur ex ejusdera libri cap. 41, εκλεκτούς, είς πάσαν τήν οίκουμένην έπέμψατε,
ubi divinitaiis crucibus auributae commenlum pra> κηρύσσοντας δτι αίρεσίς τις άθεος καϊ άνομος έ γ ή -
cedil asinini Dei criminalio, quam quidem ex Gor- γερται άπδ Ιησού τίνος Γαλιλαίου πλάνου · δν σταυ-
nelio Tacilo ortam exislimal Terlullianus. < Hanc, ρωσάντων ημών, οί μαθητα\ αύτοΰ κλέψαντες αυτόν
inquit, Gornelius Tacilus suspicionem fecil. Is άπδ τού μνήματος νυκτδς, οπόθεν κατετέθη άφηλω-
enim... Judacos refcri in expeditione vasiis in locis θείς άπδ τού σταυρού, πλανώσι τους άνθριοπους λ έ -
aquaa inopia laborantes, onagris, qui de paslu D γοντες έγηγέρθαι αύτδν έκ νεκρών, κα\ είς ούρανδν
aquam peliluri aeslimabanlur, indicibus, fontibus άνεληλυθέναι * κατειπόντες δεδιδαχέναι κα\ ταύτα
usos evasisse; ita ob eam graliam consimilis besliae άπερ κατά τών δμολογούντων Χριστδν κα\ διδάσκα-
superliciem a Judxis coli. Inde arbilror praBSuniplum λον κα\ Υίδν θεού εΐναι, παντ\ γένει ανθρώπων άθεα
nos quoquc, ul JnJaicae religiouis propinquos ei- κα\ άνομα κα\ ανόσια λέγετε. Πρδς τούτοις, κα\
dem simulacro initiari. ι άλούσης υμών της πόλεως, κα\ τής γης έρημωθεί-
11. Quinain auclores telerrimai fabiilaB exslilerint, σης, ού μετανοείτε, άλλά κα\ καταράσθαι αύτοΰ κα\
et quo tempore tanlum uefas aggrcssi fuerinl, ex τών πιστευόντων είς αύτδν πάντων τολμάτε. Κα\
duobus Dialogi cum Trgphone locis perspicimus. ημείς υμάς και τους δι* υμάς τοιαύτα καθ* ημών
Sic enira Judaios alloquiiur S. manyr, n. 17 : Ούχ ύπειληφότας ού μισούμεν, άλλ" εύχόμεθα κάν νΰν
ούτως γάρ τά άλλα έθνη είς ταύτην τήν άδικίαν τήν μετανοήσαντας πάντας ελέους τυχείν παρά τού
είς ημάς κα\τδνΧριστδν ενέχονται, δσον ύμεϊς, οΐκά- εύσπλάγχνου κα\ πολυελέου Πατρδς τών όλων
1
κείνοις τής κατά τού δικαίου κα\ ήμων τών άπ εκεί θεού. c Νυπ modo poenilcniiani non egislis, inq.uil
νου κακής προλήψεως αίτιοι υπάρχετε. Μετά γάρ τδ n. 108, scd etiam delectos bomines consliiuisiis,
σταυρώσαι υμάς εκείνον τδν μόνον άμωμον κα\ δι* ac per eos m toium orbcm lerrarum niissos pra2-
12» D. MARANI PRÊFATIO. — P A R S t l l . 430
dicastis impiam q n a m d a m et exlegem seciam a Α pueri carnibus sumerent, el tenebrosa flagiiia per-
pbno qaodam Jesu Galitaeo excilatam esse, et cum peirare volenles, lumen exstinguerent, el cum
illaro a nobis crucifixum discipuli e i roonumcnlo, obvia quaque unusquisque misceretur. Quae qui-
in qao, reGxus e c r u c e , deposilus fuerat, noclu dem absurda criminalio o l i m quaniplurimos deli-
subripuerinl, decipi ab illis homines, dum eum ex nebal, extraneis persuadens tales esse Chrisiianos;
ntortuis resurrexisse et in coelum ascendisse di- nunc vero nonnullos adhuc decipit, ejusmodi com-
rfiiaiil. Quinetiam docuisse illum addidislis impia metiiis deierrens, quominus cuin Christianis vel
UU et nefanda ac deteslabilia facinora, quae adver- siniplicis colloquii eomrjiunionem ineanl. ι
SBS cos, qui i l l u o i Cliristum ei doclorem et Filium Sed Jusiini senlenliae prsecipuum pondus addit
Det proCienlur, apud omiie hoininuni genus spar- Eusebius, qui non solum Jusliui verba ex Dialogo
gilis. Ad haec c a p i a urbe vcslra, el lerra vaslala excerpta referl Hitl. lib iv, c. 18, sed eiiam i l -
pttoiientiam n o n agitis : sed illum eliam ac om- lud lsaiai explanans : Qui millit in mare obsides et
ncs, qui in i l l u r a creduni, diris devovere audelis. 3 8
epistolas biblinat super aquam , sic loquilur: Εύ-
Jios auiem nec vos odimus, nec eos qui talem de ρομεν έν τοις τών παλαιών συγγράμμασιν, ώς οί τήν
nobis opinionem a vobis accepere; sed precaniur Ιερουσαλήμ οίκοΰντες του τών Ιουδαίων έθνους ίε-
nl Donc sallem pcenitenliam agentes, misericor- ^ ρεις κα\ πρεσβύτεροι γράμματα διαχαράξαντες είς
diam omnes consequamini a perbenigno el mirum πάντα διεπέμψαντο τά έθνη τοις απανταχού Ίου-
in nodum misericorde universorum parenle Deo.i δαίοις διαβάλλοντες τήν Χρίστου διδασκαλίαν, ώς
Habernus i n bis duobus lesiimoniis siultae el inipiae αίρεσιν καινήν, κα\ άλλοτρίαν τοΰ θεοΰ, παρήγγελ-
febula? evolulam originem. In utroquc loco secta λόν τε δι* επιστολών μή παραδεξασθαι αυτήν . . .
Chrislianoruoi άθεος dicitnr; in utroque Thye- οϊ τε απόστολοι αυτών έπιστολάς βιβλίνας κομιζό-
sieascoenas e l CEdipodeos concubitus designanl μενοι υπεράνω τε τών υδάτων ναυτιλλόμενοι καϊ τήν
acerba illa e l teriebrosa, impia et nefanda facinora, θάλασσαν έμπλέοντες άπανταχοΰ γης διέτρεχον, τδν
q i e Ghrislum ipsum docuisse Judaei fingebanl. περί τοΰ Σωτήρος ημών ένδιαβάλλοντες λόγον. Α π ο
Lno verbo Judaeorum nequitiae attribuit Juslimis στόλους δέ είσέτι κα\ νΰν έθος έστ\ν *Ιου§αίοις όνο-
•\uidquid dc Cbrislianis dictitabanl i i , quibus ha?c μάζειν τους έγκύκλια γράμματα παρά τών αρχόν
rdsgio cognita non erat. των αυτών έπικομιζομένους. ι ln veierum scriplis
S. mariyris leslimonia confirmat Tcrlullianus. reperimus llierosolymilanos Judaicae geniis sacer-
Sic enim de Juda?o loquilur, a quo Gbrislianorum doies ct seniores liiteras in omnes gentes misisse
a
Deas publice proposilus fueral cum auribu* can- Q <* omnes ubique Judaeos, quae Cbrisli doctrinam
Uriontm, et in toga, cum libro, altero pede ungulato traducerenl," ul novam el inimicam Deo" seclam, """"
depietus. ι Gredidil vulgus Judaeo, inquil lib. ι ad ac epistolis monuisse ne illain reciperenl
A i C , c i p . 44 : Quod enim aliud genus seminarium aposlolique eorun) episiolas biblinas deferenles ac
est iofanrue noslrae! ι Idcm docei lib. n i in Mar- supra dorsum aquaium ei in knari naviganles, ubi-
cionan, cap. 2 3 : c Debinc cum ex perseveranlia fu- que terrarum discurrebant, fainam Servaloris no-
rona et nomen Domini pcr ipsos blaspbemaretur stri calumniis vellicanles. Aposiolos vero etiam
iicul scripUim est: Propter vos nomen meum bla- nunc JiidaBi nuncupare solenl eos, qui circularee
spkematur in nationibus (ab iilis enim coepil infa- principum suorum litleras circumqiiaque depor-
3 7
a b ) el tempus oiedium a Tiberio usquc ad Vespa- taut. ι

tianum, non poeniientiam intellexissenl, facla est III. Eusebii testimonium eo majorts esl ponde-
lerra eorum deserta. > ris, quod eamdcm bistoriam non apud Justiniim
Sic eliam Origenes, lib. vi contra Celtum, n. 27: tanlum legisse videatur, sed eliam apud alios
Κα\δοκεϊ μοι παραπλήσιον Ίουδαίοις πεποιηκέναι scripiores, a quibus accepii id, quod a Jusiino non
τ%ς κατά την αρχήν τής τοΰ Χριστιανισμού δι- memoratur, Judaeos lilleras iis dedisse, quos in
ίασκαλίας κατασκεδάσασι δυσφημίαν τού λόγου- ώς D universum orbem miltebant. Sed quamvis magna
άρα καταθύσαντες παιδίον μεταλαμβάνουσιν αύτοΰ sii hujus historiae aucloriias; quia tamen non de-
τώ»* σαρκών κα\ πάλιν δτι οί άπδ τού λόγου τά τού sunl scriplores anliqui ac recenles, qui iriplcx i l -
σκότους πράττειν βουλόμενοι σβεννύουσι μέν τδ φώς, lud crimen non a primordiis religionis, sed sub
έκαστος δέ -rij παρατυχούση μίγνυται. "Ητις δυσφη- Adriano nalum, alque ex pravis li.Trelicorum mo-
μίι παραλόγως πάλαι μέν πλείστων δσων έκράτει ribus, qui sub hoc imperaiore prodierunt, in uni-
πείθουσα τους άλλοτρίους τού λόγου, δτι τοιούτοί versos Gbristianos reduudassc vclint; paulo accu-
ε!σι Χριστιανοί* κα\ νύν δέ έτι άπατα τινας, άπο- raiius examinanda res esl.
τρεπομένους διά τά τοιαύτα κανείς κοινωνίαν άπλου- Conceplis verbis declaral Eusebins, lib. iv, c.
cripav λόγων ήκειν πρδς Χριστιανούς, ι Yidetur 7, nefarios ba?relicos, Bas.lidem, Saturiiinum,
mibi CeUus idem lecisse ac Juda?i, qui inilio Ghri- Garpocratem el alios ejusmodi amplam oblrectandi
ttianx praedicationis malos rumores de Gbrislia- et calumniandi Evangetii materiam snbministrane,
aique hinc (actum esse ui absurda qtupdam el impia
Domro docirina sparserunt, quasi dc imniolali
M
*"La. L I I , 5. I s a . x v m , 2.
151 S. JUSTlNUS PHILOSOPHUS ET MAiVrYR. 152
denobls opinio apud infideles tunc temporis spar- Α Cornelii Tacili.Cur enim Plinius in eplstola, quani
geretur, quasi nefario concubilu cum tororibus et Trajano scripsit, an. 404, tam accurate describit,
matribus misceri, el extecrandu dapibus vesci sole- quid Cbrisliani in coelibus suis agerent; cur ail
remus. Idem testanlur lienaeus, lib. 1, c. 2 5 ; Cle- morem illis fuisse toeundi ad capiendum cibum,
mens Alexandrinus, Siroro., I Y , pag. 428; Orige- promiscuum tamen et innoxium, nisi quia jam fla-
nes, loin. Itl in Episiolas P a u l i ; Epiphanius in b x - grabanl eorum agapae malis infanticidii runioribus?
resi Carpocralianoruiri. Videntur ba?c prima specie Cornelius Tacilus *· etiara sub Nerone Chrislianos
pugnarecum Juslino, nec mirum si Dodwellus, asin haec crimina Yocalos fuisse exislimabal. c Ergo
senlienle Tillemoniio, tom. II, p. 245, a Carpocra- abolendo rumori, inquit, Nero subdidit reos, et
tianis et altis ejusmodi haerelicis, qni sub Adriano quaesilissimis pcenis affecii, quos per flagiiia inYisos
eruperunl, aspersam nomini Ciiristiano tol scele- vulgus Chrislianos appellabat. Exitiabilts super-
rum infamiain pronuntiat. siiiio rursus erumpebai non modo per Judaeam ori-
Sed conciliari possunt dissidenies in speciem ginem ejus mali, sed per llrbem eliam, quo cuncta
sciueniias Yelerum, ila ut calumniarum origo par- undique atrocia aut pudenda confluunl celebran-
tim ex Judseorum improbitale, parlim ex flagitio- g lurque. ι S. Melilo in Apologia M . Aurelio oblala
sis httreiicoruoi moribus repetaiur. Ulrique rem observal Neronem el Domilianum voluisse religio-
iniquissimam, ba-reiici et Judaei, promoverunl; nem Gbrisiianam criminum nolis inurere et ab his
hseretici deierrime vivendo; Judaei ex eorum sce- otlum este ut calummce contra Cfmstianos menda-
leribua ansam arripiendo ea in Chrisli doctrinam et cium comueludine α ralione aliena di/funderelur.
Cbrisiianos Gngendi, quae quidem ignorare non Άφ" ών κα\ τδ της συκοφαντίας άλόγω συνηθεία περ\
polerant omnibue in sanclissima Chrisli disci- τους τοιούτους £υήναι συμβέβηκε, apud Euseb.,iY, 26.
plina viveniibiis deiestata esse. Irno plus nocuit Collocandum ergo anie obsidionem Hierosolirai-
Judaeorum perfldia, quam flagilia bserelicorum. lauai» facinus Jud&orum; sed tanien non mullo
Nam ut difficile esl ha?reticos nonnullos a pro- anle collocanduiii, si faieri volumus haereticos bis
niiscuo concubitu purgare; iia vix credibile infan- criminibus maleriam dedisse. Testalur enim He-
ticidium. Atbeismi crimen roboravit conlemptus gesippus apud Eusebium, Hist., iv, 22, nefarias
deorum, quem Christiani pravscferebant. Sic illas baereses, ex quibus alise deinceps proseminai*
eliam invidiae Cbrisiianorum novam flammam adsuni, Hierosolymis nasci coepisse, cum S. Simeoii
jeceruni baereses, quae sub Adriano prodiere, sed episcopus Hierosolymoruni eleclus fuit. Non siricie
ex veiuslioribus haereiicis occasionem rapuerunt C suniendum quod ait Juslinus iegatos a Judaeis rais-
Judaei, praserliui ex Nicolailis ei Meiiandri disci- sos fuisse, posiquam Jesum ex morluis resurrexisse
pulis, quorum primi videnlur promiscuorum con- el io coelos asceudisse cognoveruni. Sic eoim ait
cubituum rumori maieriam dedisse; alieri aulem in Apol. 4, num. 29, postCliritti in cctlum aicensum
cum magiae essenl dediii, bujus sceleris invidiam, immissos fuisse a daeinonibus Simonem, Menaii-
ex quo proclive fuit infanticidium suspicari, in drum el Marcionem.
omnes Cbrisiianos, lesle Eusebio, Hi*l. m , 26,
y V. Incredibilia oinnibus cordatis semper visa
derivarunl. Iiaque si a primis baereiicis originem sunl baec commenla : faieiur ea a vero abborrere
wali, a posierioribus incremenia repetantur, ex- Trypho Judaeus Dialug., n . 10· c Plerique fldein
plicabimus quomodo Judxi el bserelici ad dedecus lalium lemperanl, ι inquil Teriullianus ι ad Nat. 9
Cbristiani nominis coucurrerint. c. 2. Sed lamen jaclaiionem babebanl, si minus

IV. Poslulant Justini verba, ul aposlolos a Ju- fidem; et centies refuiaia exprobrari non desinebant.
daeis anle caplam a Tiio urbem missos fuisse dica- Tempore Origenis, ut patei ex leslimoiiio supra
mus. Duo enim Judaeis exprobrat,ei quod aposlolos allalo, non jam quidem plurimos ul olim, sed la-
ad spargendas calumnias iniserint, et qnod praeierea men nonnullos adbuc decipi^bant; nec videniur
nrbe capia Chrisiianos diris devovere coeperint. ^ oinnino, si Lacianiio credinius, oblivione et silen
Deinde vero cuin missi fuerint a sacerdolibusUiero- tio sepulla fuisse, nisi poslquam Constanlinus im- (
solymiiauis, id argumento esl nondum JudaBOS perii gubernacula tenuil. Sic enim ille. lib. νιι,
sacerdolii splendorem et urbem amisisse. Eusebius c. 26 : c Verum illi hanc taciturnilaiem nostram,
idem facinus allribuil sacerdolibusHierosolyimlanis. veluli nialara conscietiliam, criminanlur : uude
Teriullianus modocilaius infamiam α Judais orlam eliam quasdam exsecrabiles opiniones de pudicis ei
dicit ante capiam Hierosolymam. ionocentibus flngunl, el libenier bis qaae flnxeruni
Qua; a sacerdotibusllierosolymitanisacceperaiil credunt. Sed omnia jam, sanctissime imperaior,
Judaei, ea spargere in omne humanum genus non figmeuta sopita sunt, ex quo le Deus sumrous ad
desierunl, ul leslalur Juslinus; ac genliiiuin a n i - resliiuendum jusiiiiae domicilium ei ad luielatn
mos bis de Cbrisiiana religione pravis opitiioribus generis humaoi excitavil. » Videtur Eusebiusexi-
jam dudum anie exorlos sub Adriano ha?reticos siimare has calumnias anle Consianiinura exaruisso
praioc cupaverani, ul palei ex lesliuiouiis Pliaii c l idque ex bis coiligilur qux legunlur lib. iv, c. 1 -
* Aimal. lib. xv.
D. MARANl P R i E F A T I O . — P A R S III. 154
«Exslincia c s l , i n q u i t , temporis lapsu calumnia Α nium. Solus enira Juslinus Apologlam oblulit, qiue
ilh, quae aniversae religioni noslrai afficla fue- de Ghrislianorum rebus imperalorem edocere pos-
n i . . . . adeo u i e x i n d e nemo ad nostra usque lein- sel. Nonnulli quidem ex Asia fratres querelas suas
ptra ausus s i l u l t a r a infamiae labem iidei nostrue apud Antoiitnum delulerunl *°; sed ex ejusmodi
aspergere (ώς μτ\οενα τ ώ ν ε'ς νυν αίσχράν έτίιφέρειν qucrelis nou videtur tanla religionis Gbristianas
-Λράν χυτά ττ-ς -πίστεως ήμων δυσφημίαν) aul ali- cognilio percipi posse, quanta in litteris Autonini
elucel. SoJi Justino reserva.tum fuit Ecclesise cau-
fum ejusmodi c a l u r o n i a m inferre, qualem veieres
sam dogmaiibus et inslitulis accurale exponendis
3fi toslra r e l i g i o n i s hostes jaclare consueveranl. ι
agere. Quineliam tantus est decreli imperaioris
CAPUT V.
cum Juslini Apologia consensus, ut in sentenliam
Qiemodo ef 9110 «uccfssu primn Apologia oblata et
quo politsimum tempore. 6. martyris consiructum videatur. Demonsirat
Justinus allieos non esse Cbrislianos, nec ullum
1. Jostinus Apologiam apud ActadepoDi postulat. IT.Con-
seosus cdkti imperaioris cum bac Apologia. III. Vin- bominum genus ab aliis criimnibus, qua3 ipsis
dicator Anlonino hoc decretum. IV. Videiur circa an- aflingebantur, inagis esse alicnum. Sic etiam impe-
nom 150 scripla. V . D e epistola M. Aurelii. rator in liueris ad commune Asiiedatis Cbrislianos
I. Apologia prolixior Jusiini, qua» in omnibus Β i m m e r i i o atbeos vocari pronunlial, et aliis crimi-
edilionibus, excepia Londinensi, post breviorem nibus, qua? probari non possunt, in invidiam ad-
Tolfitor, omniiim consensu prima agnoscitur. Hanc d u d . Orat Justinus ui in Cliristianos eadem judi-
Jesiinus, u l ipse teslatur in Diatogo, n . 420, ad ciorum forma ac in alios bomines servetur. Sic
jUfe obtultt, ac peiiil ut commenlariis publicis i n - etiam Anloninus staluil nihil negolii exhibendum
seribereior. A i t enim se εγγράφως adiisse Gaesa- eae lalibus hominibus, nisi quid adversus imperium
rera. Vocis εγγράφως hanc vim el senlentiam esse Romanum mqliri deprehendanlur. Apposuerai Jusli-
observavi; sed praeierea u l ita inlerpreiarer auctor nus Apologim suse cpislolam Adriani ad Minuciuni
ipse Jostinus fuit, qui hoc factum, ut animi non Fundamini : Anloninus decrelum Adriani comme-
dmidi specimen exhibet; quod nimiruin ausus essel morat, seque illios vesligia premere gloriatur,
SaioariUDOS in scripio ad Acta oblato et publice M
Declarai Juslinus Gbrislianosocddi quidem posse,
asserralo sunnna? impielatis, non formidata illorum Ixdi vero nequaquam; oplabile enim illis esse
iracundia, accusare. in ipsa Apologia, n . 26, po- morlem oppetere,ul ea qua3 speranr consequanlur.
sialal ab imperatore ut senalum populumque Ro- Idem illis tesiimonium iribuit Anloninus. Non po-
manam hajus libelli supplicis cognitores asciscat. Slulal Justinus", ut delaiores Cbristianorum pu-
lo seconda Apotogia, ut infra videbimus, primam ^ nianlur,vel polius poenam illis quodammodo depre-
at Roum et publice asservalam d t a t ; quod qui- catur. A l imperator, dum eos puniri jubei, niagis
dem argumento est justae peiitioni nullam moram videiur, itidem ut Adrianus, considerasse quod j u -
aitolissc Anloninam. siilia in bomines nefarioe decerni jubeal, quani
Qase in bac Apologia legunlur, non minus Juslini quid Cbrisiiani inimicis suis peterent condonari.
coosuoliaoi e l anirai charitate fervidi fortitudincm Quod aulein ail genliles Dei colendi rationem igno-
deelarant, quam ipsa oflferetidi ratio. Monere non rare, et idcirco tts, qui illum colunt, invidere et ad
dobitat imperatorem ejusque ulios ex judicio, quod mortem usque imecian , fadleesl quairi consentanea
dc Cbristianis lecla bac Apologia ferenl, utrum vere baec sint Jusiioi Apologice antmadverlere. Haec enim
ψη etphilotophi et juttiiice custodes et doctrince ama- illius operae non minima pars exstilit, ut Cbrisiia-
toret sint, aestimatum i r i . Quamvis non ignorarel nos ob veri Dci cullum, daeniouum madiinatione,in
qoam tratnoderalus iuisset Antoninus in grali erga invidiam vocari demonslrarel. Vid« n. 42 el46.
Adrianum animi significationibus; objicit tamen Unum esl in lilleris imperatoris, de quo non v i -
geoiilibus id quod Adriani nomini sempiternam infa- dealur egisse Juslinus, nimirum tememolus, qtio-
miam innssit, Amiooi inter deos consecrationem. ^ rum causam repelebani gentiles ex conlempto a
Sed Don is erat Auloninus, quem ejusmodi libertas Gbrisiianis deorum cultu. Sed cum haec scribcret
offenderet. Quin polius, ui de Cbristianis a?qua sen- Jnstinus, nondum videutur haB calamitates exoria^
l i m , ac eorum piecalem debitis laudibus ornarct, liiisse.
adduxisse eum videnlur, eximius aniini candor, qui III. Ν011 dissimulandum esl bas ad commone
in loto elucel opere, ac dogroatum Gbrisliana» reli- Asia? liiteras videri pluribus erudilis scriptoribus,.
gionis, pracceplorum G l i r i s l i , propbeiiarum quas ul Scaligero, Valesio, Grabio et aliis, non Anlonini
rrenlus confirmaverat, virtulum quas Gbrisliani co- csse, scd Marci Aurelii. Sed eoruin improbabilis
lebanl, riluamdeniqueelca?remoniaruni, quas in my- prorsus opinio. Nam ut Tillemonlii, qui eas Anto-
i^riissuj50bservabani,sinceraei accurala exposilio. nino vindicat, ralionum momenta brevitcr referam.
4 1
IL Teslilur Zonaras bunc Apologice S. Jusliui fru- 4° Eusebii auclorhas , qui eas Anlonino tribuic,
cina fuisse, ul persecuiionem Antoninus compri- maximi debet esse ponderis. 2° Soli Antenino con-
merei. P/oribas rebus couflrmaiur hoc tesiimo- veniunl, qui Adrianum solus appellare potuil pa-
«fitxAalon. p. 206. " « . 2, ?, II 12, 17. « H. 7. » Hist. i v , 26.

S. JUSTINIJS PHlLOSOPllUS ET M A R T Y R . 436
455.
renlem smim, ac solos post Adrianum illa aetate Α "ίο et Sexto dedilum faisse lestalur J u l i u s Capito-
favil Christianis. Uunc enim constal ea ad civilatei linus. Illud autem, εραστή παιδείας, doelrina ema-
ac nominalim ad Lari&$&(>$, md Theisalonicensei, ad iori, quod cum pbilosophi lilulo congruere ncganl,
Athenienses, ad universos denique Gmcos scripsisse, salis c o n g n ^ e obscrvavimus in adnotalione ad
qure in lilteris ad conimune Asise legunlur, nompc . bunc locum; aique eiiamsi erudiiionem poliue
tu quid novi adversus Christianos motirentur. A l quam pbilosopbiam designaret; annon potuit Jus-
Marctis semper Cbrisiianis iniquus fuit. linus ulramque laudem Lucio deferre?
M
Legilur quidem in liiulo epislola? ad commune Naluni Dominum dicil Juslinus a n l e annos
Asiie Μάρκος Αυρήλιος,sed naevns esl, anliquus ille 450, cui quid^m calculo aliquid dees*e aut super-
quidem, cum sic babeal Ruffiuus, sed tamen nsevus; esse poiesl, non iia lamen ul undecim a u l duode-
ρΐ'οΑίλιος, i i l apud Juslinuui. Pioclivcfuil librariis cim anuis decurlalus sit; non enim hujus errali
in vocibus adeo siniilibus errare. lurpem nolam effugerel Juslinus, si a n . 438 aut
Fruslra objicilur silentium Melilonis. Is enim, 459 scripiissel.
elsi inler epislolas ab Anlonino pro Cbrislianis Quibus arguinentis ostendit Tillemontius haere-
scriplas, nun eas nominalim recensel, qua ad sim Marcionis citius an. 142prodire non poluisse,
commune Asiae daUc suni, ab Eusebio tamen lesiis Β iisdem constare debel Apolog\m Justini tenipus.
cilalur barum Autonini lilterarum. Postquam enim Quaiiios enim progressus baberet ha?c hreresis,
bas liileras apposuil, siaiim a d d i l " : c Haec ila cum Juslinus Apologiam scriberel, intelligimus ex
gcsta essc Meliio Sardensis Ecclcsiae episcopns, qui bis verbis " : c Marcionem eliam quemdam P o n l i -
iisiiem temporibus iloruU, perspicue lesutur in cum novimus, qui eliamnum euperest ac disciptilos
Apologetico illo longe ulilissimo, quera ad impera- docet alium quemdam zgnoscere majorem niundi
torem Yeriim pro nostra religione conscripsit. ι opificc Deuin. Hic iu omni bominum gencre dae-
Quoinodo id lacuisse dicilur Melilo, quod eum per- monum adjumcnio perfecil, ut inulli tn blasplic-
spicuc leslaium esse asseveral Eusebius? Ycl ergo mias erumperenl, ac universi Crealoreni Deum
illain ad commune Asiae epistolam aliis in locis Chrisii Pairem esse negareni, et altum qucmdam,
coinmemoravil Melilo, vel, quod maliiu, illam E u - ulpote majorem, majora quain illum perfecisse pro-
sebius iis, quae ad civiiaies et ad universos Grae- fuerenlur. ι
cos missae fuerant, generatiin comprehendi exisli- Litterae ad commune Asiae, quibus euin ΑγοΙο-
luavil, quippe cum in eamdem omnes senieniiam gia Juslini magnam aiTinitalem esse d i i i , probant
scripiae fuerinl, ncc ad aliud lempus aul alium Apologiam circa animni 450 scriplam fuisse. SmiC
r , r C
evenium ea, quae est ad cominutie Asia?» referri enim consigoaiae anno xv iribunitiae poleslaiis An
poseil. lonini, qui quidem congruil cum an. 452, quippe
IV. Quo autem anno scripla eil Apologia Jusiiui cum Anlonino delaia fuerit poteslas die 25 Fe-
no» una erudiiorum opinio est. Scriptam anno 438 bruarii anno 138. Sed lamen faleor me numeris in
exislimant Dodwellusel Pagius; Pelavius anle exi- inscriptione hujus epislola? noiatis non pluriiiium
lum anni 459; alii anno 445; Tilleinonlius circa confldcre. Eranl enim perversissiini apud Juslinum,
a ii n u iu 450· ubi sic legebatur : Δήμαρχικής εξουσίας ύπατος πδ*,
Quae de Cohortatione Jnstini diximus annum 459 (ex quo fecil Sylburgius τδ δ') πατήρ πατρί
omnino rejicere cogunt. Cohortationem enim, quae δος τδ κα'. liaque cum Eusebii codices niss. in bis
scribi nou poiuil nisi post an. 440, inulia alia ma- nunieris conseiilirenl, praeferendam duxi bano. au-
gni raomeuli opera subsecula sunl, anlequain Ju- ctoriiaiem iis qua* tam corrupla eranl apud Jusii-
siinus Apologiam primain scriberet. Peiaviuset qui num. Scd lamen in boc apud Eusebium numero,
ei aslipulanlur, minus ailenderuiil, quam incom- ύπατος τδ γ*, manifesium esi erratum, quod quidcm
mode Lucius Verus, qui anno 459 puer ociennis non videtur incuria inducitim fuisse, sed dala opera,
eral, a Jusiino philosopbus et docirinae amator vo- D ut cum Marco Aurelio, cu>as iiumen exslat in in-
ceiur. Sic enim in inscriplionc legiiur : Lucio phi- scriptione apud Eusebium, bic numerus quadrarel.
losopho, C<v$ari$ nalura filio, Pii autem adoptivo, ls enim lertium lanturomodo babuil cotisulalum.
doctrincc amatori. Frusira objiciunt legeoduai esse Sed cum Antoninus, cui banc epislolam lam mulla
φιλοσόφου non φιλοσόφφ, iia ut non Lucius philoso- viudicant, consul iv in [inscriplionibus dici soleaf,
pbus dicatur,sed ipsiuspaler, qui Ca?sar ab Adriano legendum in inscriplione bujus epislolae ύπατος τδ
creatus fuit. A l Lucius Verus et apud Juslinum in δ'. Sed alia suspicio in annos lribunilia3 poiesia-
iraque Apologia el apud Ruflinum ei iu qualuor tis exoritur : vereor enim nc de industria no-
ross. codicibus Eusebii philosophus appellatur. mini M . Aurelii fuerint aptati. Peropporluiie ca-
Prseierri ergo non debent ediiiones Eusebii, quibus dunl in primum illius imperii annum, nempe 161.
lara multa refragantnr. Titulus philosophi, quera Huic enim delala potesias tribuniiia anno 147.
Lucio Csesari delatum fuisse noo videinus, non Quare si scriptum fuisset ιγ% aui ιδ', nibil id «o-
iuale tribuiiur ejus OUo, quem pbilosopbis Apollo- cuissel Domini Anionini ; ai necesse fuii scribere
» Ilist. iv, 13. *« N . 461. " N . 26.

Π7 D. MARANl P R i E F A T l O . — P A R S III. 158
m , ut Marcns A u r e l i a s epislolae aoclor videretur. Α epersii, adjecta eiiam accusatoribus damnaiione,
Si unuiin iribuerelur Chronici$ Eusebii, quanlum et quidem lelriore. ·
iUius Bktoria , non levis difficultas obsiarel, quo- His verbis freti Scaliger et Tilleraonlius, primus
ariaas ΑροΙφοία baec ad annum circiler 150 rejicia- quidem negal Tertullianum bas litteras vidisse, a l -
tar. Nam in Chronicit oblaia dicilur an. 141. Sed ler longe poiiori jure asseverai. Quomodo enim ad
aaiiquior M a r d o n i s hasresi foret, quam tamen E u - bas litteras provocasset inimicos Chrisliani nomi-
scbii HUtoria ante annuni 142 collocare non sinit. nis, nisi rem exploratam babuisset? Quomodo laui
Objicit P e l a v i o s Marcum Aurelium in hac Apo- accurale quid liis litteris contineatur edissererei Τ
IfU Verissimum vocari, quod nomen, leste Capi- Quae post Juslini Apotogiam leguntur liuerae M .
lolino, post v i r i k m togam deposuit; Caeearem au- Aurelii, non ea3 sunt de quibus Terlullianus ei llie*
teta IHNI v o c a r i , quod argumenlo esl hanc Apolo- ronymus locuti : sed observandum nobis esi q u i -
gimm anno 139 scripiam, antequam Marcus ab A n - busnaui in rebus consentiant et in quibus discre*
looioo Carsar appellalus iuisset. peul.
VerUsirai litulas nihil ad rein facit. Nam Marcus Ac primo quidein de ipsa miracoli summa nibil
Aurelius virilein logam sumpserat anle annum occurril discriminia. Ubique enim sitis ex longo
139, quo anao ipse Pelavius i u eum a Juslino ap- Β n c o hosiiuro circumsianiium terror, preces
e c U f
pcliaiuai Caieltjr. Caesaris autem nomen vel impru- Cbrisliaiioriun, imber Romanis saluiaris, fulnien
deas oniisil Juaiinus, vel Jibrariorum culpa excidit; lii hostes niemoranlur. Adjecia apud Tertullianum
•eJ pru Aolonino Pio Augusto Caesare et Yerissimo damnatio alcusaioribus Gbrisiianorum, et quidem
legeoduio, et C(t$ari Verisiimo fiiio, ut adino- utrior, salis quadrat cuni litieris post Juslinum ex-
aoil Sjlburgiuf. stamibus, in quibus sancit Marcus u l ejusiuodi de*
Difficilius Tillemootio ad solvendum Tidetur, qood latores comburanlur. Quamvis Eusebius, Hist.
ab eedero PeUTio ei pluribii» aliis objicilur, Jusii- lib. v, cap. 5, Tertulliani verbis capilalem poenam
mum i a hac Apolopa de bello Judaico, quod anno generalim designari putei; vix tamen crediderim
136 confeclum est, u l de re adinodum recenti et damnationt telriore non gravissimum aliquod 8 t i p «
nupcr ge*u loqui, u l patei ex bis verbis, n . 31, plicium eignificari. Quinetiam iiieft verbie Terlul*
έν τ φ νυν γεγενημένφ Ίουοαϊκψ πολέμψ. Sed jam liani aliquid difficile, quod videtur ex iiueris post
obscrravt illud νυν de rebug dudum geslis inlerdum Jusiini Apologiam servatis illusirari posse. lllud
utarpari, ac religiouera Cbristianam in Episl. ad enim, Chriitianorum forte mUiium precauonibu$ %
Diogaeu νυν exoriam, Cbrietura vviv incarnatum fi significare Tillemonlio videtur dubium et iiicerlum
dici in bac Apologia^ Ια eadem Apologia Anlinous, animum, non quidem Terlulliaui, sed Marci nie-
quein Adriaoas iaier deos cousecravit anoo 132, (uenlis, ne aiseveraoier loquendo nocerei euperiii-
v«v diciiur extlitissev 25. tionibus genlilibus. Sed paruni verisiraile llt Mar*
V . Sv l a s l i n i Apologiee subjunguotnr epistola; cum operam dedisse, ut dubitare videreiur. Quid
tnam iniperatorum, Adriani, Anlonini et M . Aure- cniin profuisset Tertulliaiio ad causa? pauociuiuni
lii, in gratiam ChristianoraiD. Priroam quidem. ab dubia et incerla lesiiGcalio ? Deinde vero sic Ter-
ipso Jastioo subjoncUra fuisse conslat: ipse enim lulliani verba refert Eusebius, ut nulla in impera-
bejos rei teatis cei el moniior. Alteram ex Eusebii tore resideal dubitalionis signiflcatio.Sed illud forie
Biuoria boc translalam fuisse exisiimat Scaliger in libeniius credidenui idem valere ac casu quodam;
iraedeerstoiiifrMjadEu&eb. an.nn . C L X X X I X ; tertiam non quod in casum rejiciat Marcus impeiraiuin pre«
aalem recenlioris Grseci, rerum Romanarum ignari cibus Chri^tianorum iinbrem, sed quod casu quo-
fadDtu esse pronumiat, infra saeeulum Justiuiani dain sibi evenisse crederei, u i Ghnsiianos evocaret,
imperatoris. de quibus antca nibil cogiiabal, diis precandis in-
ΪΗη videtor ambigi pesse an olira exslilerint teniue.
litterz M . A u r d i i , quibus et sc el-exerdtum, cuin Β Sed si qua in re genuinis similes eunt hae iitterae,
sili premereotQr ab hostibos drcumdali, ulruin- longe discrepant iu plunbus aliis. Gbnstiauis ex
que pericalnm predbus Ghristianorum effugifse te- univereo exerciiu evocatis miraculum auribuunt;
subaiur. Has liUeras non viderat Eosebius, citra conlra apud veieres laudem bujus rei reporlai una
Ckrcmica scriberet, nec de illis praeter audiiuro legio, quam exinde congruo rei vocabulo Fulmineam
quidquam babebat. At Hieronyraus i l a bunc Euse- ab imperaiore cognominatam esse testalur Apullitia-
bii tocam reddit, u l illas exsUre pronuniiet. Ipse ris apud Eusebium, lib. v, cap. 5. Litiera?, de qui-
Easebioa, Bist. l i b . v , c. 6, rem ex tettiiiiooio bus agimus, omnem prorsus poenam a Gbrisiiauo
Teriolliani ccrlam et exploralam babet. Sic enim religionis lautum nomine accusalo propulsant. A l
Tertulllanus, ApoL, cap. 5 : c A l nos e coiUrario ed'^ id penilus pugnat cuin Terlulliano, ei cum exem-
mu$ pruieciorein; si litlene Marci Aurelii requiran- plis martyrura Viannensium et Apollonii, tyiorum
Ur, quibas tllam Gennanicam siiim Gbrisiianorum pnrai cum io judicium vocati fui&senl, uiorie dara-
furte Mitimm precaUonibas impeirato imbd discue- nali aunl, ipso jubente Marco: poslreoius verocuiu
tau couiesuior. Sicul non palam ab ejusmodi boin judiduin a perditissimo quodam hooiine vocaiit»
tttaUms pcBnam diinovit, ita alio modo palam d i - fuisset, accusator quidcm confcslim fraclis cruri-
PATBOL. G R . V I . 5
139 S. JUSTINUS PIIILOSOPHUS ET M A R T Y R . 110
bus oecisus e s l ; ipse vero capiiali senleulia dam- Α vaticinia Sibyllarum, vera an falsa, de CbrUto,
naiiis. Euseb., v, 21. putavil loium volumen carroinis Sibyllini, quodtan-
Pluribus jocalur Scaliger in arliflcca) epistola», lo siudio Romae servabaiur, et a cujus leciione om-
quod Chrislianos sine armis et lelis in Romanis nes arcebanlur pra*ler Quindccimviros , ejusdcui
exercilibus conscripseril. A l bunc locum explicare csse argumenii. ι
conalus sum. Idem observai non solcre imperato- Dum unum errorem in Raronio refellit Casaubo-
ressacrum seoatum appellare, aciaureatas liueras nus, plures alios Juslino affingil. Non poleei sane
populo et senatui miltere, sed lanlum senaiui : ba?c Baronii stare senlentia, nec illa lex, quam nomina-
nulem desumpta pulal ex iniiio Apolegix S. Juslini. tim Cbrisiianis posilam fuisse pulal, ullo exslal vc-
Sic inscribilur apud Baronium supposiiilia illa epi- stigio. Quidvis aliud signilicanl verba S. martyris,
stola : ln*p. Gxsar, M . Aurelius, Anloninus, A u - qui dum proplietarum oracula impcratori conside-
guslus, Parlbicus, Germaricus, Sarmalicus, ponti- randa proponit, gratum sc illi ac caeteris ouinibus
fex maximiis, iribuniliai potestalis xxvnt, imp. v n , faclunnn confidit, nedum roortem conslilulam pu-
cos. l i i , Patcr patriae, procos. S. P . Q. R . S. D. laret Ghrislianis baec oracula legenlibus. Quomodo
CAPUT VI. eniin, si lam sevcra lex sancita in Cbrislianos fuis-
An werko Juslinut Prophelarum lectionem α Roma- sel, graiiam se Hla violanda Juslinus initunim spe-
ttis prohibitam, et Simoni Mago slatuam ul deo rassetfDeinde vero aii Juslinus daemones hac menie
ereclnm dixerit. legem illam macbinalos esse, ut homines a bona-
1. Lex a Justino memorata iriDusbelle intellccta Baronio nun rerum coguitrone averterenl, ac sibi servicn-
et Casaubono. II. Videtur de curiosa futurorum inquisi-
tioue intelligenda. III. Narrata a Juslino historia de tes deiinerent. Non tam ergo Cbristianos petebat
Simonis statua quomodo in suspicionem venit. IV. Non illa lcx, qiiam eos qui adbuc daemonibus emanci-
videiur errasse Justinus. V. Aut saltem erratum eraen-
dalurus non fuisse. pali erant. Denique ex leslimouio Aureliani Au-
I. Convenienier huic loco exaroinare possumtis, gusli, quod inodo referemus, perspkilnr elbnicos
an capile sancilum fuerit ab etbnicisimperaloribus, iia de Cliristianis judicasse, ut invisum illis carmcn
ne quis Christianus Hystaspis et Sibyllae ei Propbe- Sibyllinum crederent, nedum iUoruin studia bujus
larum libros legeret. Id eniin colligil Barouius ex libri legendi coercenda legibus videretilur. Atque
bis verbis S. J u s l i r i , ApoL i , n. 41 : Κατ* ενέρ liaic quideni de Baronii senienlia.
γεια ν δέ τών φαύλων δαιμόνων θάνατος ώρίσθη κατά Sed Baronii animadversor Gasaubonos an aculiue
τών τάς Ύστάσπου, ή Σιβύλλής, f) τών Τροφητών vidit in explicando Juslino ? Si eum audimus, 8.
βίβλους άναγινωσκδντων, δπως διά τοΰ φόβου άπο-C marlyr credidit Sibyllinos libros, qui a Quindecim-
στρέψωσιν έντυγχάνοντας τούς ανθρώπους τών καλών viris asservabaniuf, ejusdem esse argumenli ac eo:
γνώσιν λαβείν, αύτοΤς δέ δουλεύοντας κατέχωσιν · qui secundo saecuto supposili Sibyllac fuerunl; ne-
δπερ είς τέλος ούκ Γσχυσαν πραξαι. Άφόβως γάρ ού scivit bos libros consuli soliios essc de placandorum
μόνον έντυγχάνομεν αύταις, άλλά κα\ ύμ?ν, ώς δράτε, deorum modis; tiiixii sibi cus de Verbo Dei Ftlio,
είς έπίσκεψιν φέρομεν, επισταμένοι πάσιν εύάρεστα cjusque lncarnaiione, miraculis, morle el resurre-
φανήσεσθαι. c Malorum autem daemoniim operalione clione aperiissimc loqui; atque id causa? exsiiiit,
sancita mors esl iu eos qui legunt Hystaspis aut cur pcenain lcclioni carmiiiis Sibyllirii consliluiam
Sibyllae aut Propbetarum libros; tnm ut melu bo- ad ipsam etiara Prupbelarum leciioiiem pcriinere
mines dcierreant, quominus his legendis bonarum «xistimarel. Magnum sane erraium el vix credibile.
remm cogniiionem assequaniur; tum ut cos sibi Sed ecce aliud non levius. Necesse est enim ui hanc
servos retineant : quod quidem in perpetuum effi- siniilitudinem argumenli, quam libris. Roma3 asser-
cere non poiuerunt. Impavide enim non solum ilk>s vatis ineese cum aliis de Gbristo aperle loquentibus
legimus, sed vobis etiam, ut videtis, inspiciendos et cum ipsis eliam propbeds pulabat, ita onmibui
oflerimuft, cum futurum sciamus, ulgrati omnibus ^ cognilam esse crcderet, ut borum omnium lecco
videantur.i eadem poena probiberetur. Praeierea si \i» duceba-
S. inariyrie verba locum dederunt buic Baronii lur errore Juslinus, quomodo illud graluin in solis
observalioni:« Quam frequentes, inquit, Apparat. ad Ghrislianis fulurum putabat, quod ob eos solos ve-
Annai., nuin. 20, fuerinl Cbristiani in legendis l i - tiium ei invisum credebat?
bris Sibyllinis, quanlamque ad convincendos genli- II. Alia ergo quaerenda bujus loci explicatio, n^c
les ex iis vim et aucioritatem sibi comparare slu- lamen longe quaarcnda. Duo lanlum observeiiiur
duerinl, ex eo facile poiest intelligi^ quod poeim velim in verbis Justini. PoBna illa capilalis elbnicos
mortis ab corum lectione eos abslerrere legibus deierrebal a legendis Hystaspis, Sibyllae c l Propbe-
oportueril : quod bis vcrbis Jusiinus martyr tesia» tarum libris : at Gbrislianos tam parum movebal,
tnr. ι UancBaronii senlentiam exagilal Gasaubonus, ut se his legendis libris dediios esse prae se fer-
i:xercit. 41, ac negat proprie ad Ghrtslianos illam reni, ac proferendis prophelarum oraculis iicmiiH
probibilionem pcrlinuissc. t Sed quod libros Pro- in offcnsionem veniuros confiderent. Quaenam ergo
pbctarum c i Sibyllinos jungit duslinus, pium mar- illa lex, lam eibnicis meluenda, Chrislianos w°
(yreiu proptcrea id fcci&e, quia nactus quaedam nihil kedens?Non alia profecio videiur assignari
III D. MARANl P R A F A T I O . - PARS l l l .
pt»sse, p r a n e r e a m qnae fulurorum curiosam inqui- Α num e viro Giuum ilicto, qui sub Claudio Caesare,
silioneiu p r o b i b e b a l . E r a t enim boc crimen longc cum magica miracula, dacmonum hi eo operaniium
roaiimorii i l l i s t e m p o r i b u s , ac novis rebus studere afie, iri regia vestra urbe Roma edidisset, deus
el nefaria c o n s i l i a i n l e n d e r e Yidebalur, si quis de exisiimatus esi eta vobis tanquam deus siatua ho-
salule i m p e r a t o r i s responsa peleret. Unde Terlul- noratus:qus sialua erecta est in insula Tiberina
fianiis, Apol. 3 5 , u i p r o b e i immerito Gbrislianos inler duos pontes, babens hanc Romanam rnscri-
\acari p u b l i c o s h o s l e s , quia imperaloribus , neque ptionem : Simoni deo sancio. > Et num. 56: c Dae-
tcaot, neque menlienles, neque lemerariot honores moiies immiserunt Simonem et Menandrum Sama-
foeni, o b s e r v a i e o s , q u i in bis Caesari deferendis ritanos, qui magicis roiraculis edilis mulios dece-
magna s i u d i a s i g n i O c a n t , saepe animo esse Gsesari perunt, alque etiamnuro deceptos tenent* Nam cum
aon tmico et astrologos de illins salute consulere, apud vos in regia urbe Roma, ul jam dixi, impe-
tujusrei a u s p i c i o i n Chrislianns non cadil. t.Ead&n ranie Glaudio Gaesare, Simon veraaretur: et sacrum
officia dependant, i n q u i l , el qui astrologos et au- senatum ei populum Romanum ita admiraiione
gares e i a r u s p i c e s e i magos de G-esarum capite percul&ii, u l deus existimaretur, et slatua velut
consullanl, quas a r i e s ab angelis desertoribus pro alii, qui avobis coIunlur,dii donaretur. Quapropter
dius et a Deo inierdiclas ne suis quidem causis Β oramus, ut et sacrura senatum ei populum Roraa-
adbibenl G h r i s i i a n i . > Referl Lucianusin Atexandro num una Vobiscum hujus noslri supplicis libelli
caUidum bujus bominis artificium, qui cum uudique cognitores asciscatis, ut si quis ejus doctrina i m -
per libellos consuleretur, si qui ex divitibus de re- plicatus sit, veritale cogniia, errorem pcssit cffu-
bos magp.i momenli consulerent, non reddebat gere; etsiaiuam, si ita vobis placei, dejicile. >
eonim libellos, sed apud se relinebat, ut cum iili Narrata a Justino hisloria semper in preiio et
capios se et constricios intelligerent, periculum, in bonore exsiilerat, eique pondus addideranl Tertul-
quod se ipsi slultc conjecerant, magais muneribus liani, Eusebii, Gyrilli Jerosolymitani, Augusiini et
redimerenU Theodoreti, a quibus idera asseveratuf, tcsiimonia,
Erat ergo capiie sancilum ne quis de rebus Gse- donec fidem et auctoritaiem apud eruditos non
sari aut reipublica? evenluris inquirerei, ac libros paucos detraheret inventa sub Gregorio 1111 quae-
eTolreret, i n quibus fuiura predicunlur. Hanc le- damstatua. ι Ante annos pulo quinque, inquit ad
fem Justinaa daemonum asiu et molitione fixam annum 44 Baronius, Grcgorio* XIII ponlifice, in ea-
faisse exisiimat, nimirum u l booiines a legeadis dem insula Tiberina, e ruderibus lapis est effossus,
Propbelis deierrerentur: sua iliom experienlia do- tali inscripiione noiatus :
cerc potuit, multos boc metu delenlos fuisse, quo- G 6EMONI SANGO DEO FIDIO SACRUM
minus prophetarum scripia langere auderent. At 8 R X . POMPEIUS 8. Ρ . E . C O L . MOSSIANUS
Chrislianorum alia exstitit causa. Nolum omnibus QOINQUENNALIS DECUR. BIDENTALIS
erat eos deiestari quidquid ad auguria e l aruspici- . DONUM DEDIT.
Bam periinet, aegrande piaculum arbitrari daemo- Praesefert lapis ipse basira, super qnam slatua
•es consukre; nec prophelas proferebant in iis locaia esset, sed exiguam: nec enim cum valcte
qoae ad reipublica? administrationem periinent, sed angusta sit, capai csse videlur alicujus simulaeri
ia iis qtne ad salutero aeternaro; neque ui futura humana? slalura similis. , i Noininum quaedam cst
cnrioie cognoscerent, sed poiius u l ea, qua» Jesu similiiudo Inter banc inecriplionem et eam, qua3
Ghralo et Christianis evenerant, inuliis anie saecu- a iusiino refertur ; congruit etiam locus : reperta
!U prxvisa et pnedicta deroonslrarent. Ab homini- enini staiua Semonis Sangi dei in insula Tiberina,
boi sic arimo afleclis, nibil Caesaribus uielueodum
t in qua Siroonem deum sanclum narrat Jusiinus
c r a i : ioipuae poteram Sibylte et Hyslaspis ei Pro- fuisse consecralum. Inde nata pluribus eruditis
pbeumra libros evolvere; suspicio non eral futu- non suspicio solum, sed eliam firraa persuasio dc-
ros reipablicae eventus ab eis inquiri; salisque le- ρ ceplum fuisse Justinum ignoralione Latinitatis, et
pide Aureliatius in epistola ad senaluin, qiiam Vo- ab eo Simone:n deuin sanctum ex Semone Sango
piscaa nobis prodidil, d i c e b a t : « Miror vos, Patres dco fabricaium fuisse. Sed parte ex alia reclamam
«aocli; lam diu de aperiendis Sibyllinis dubilasse alii nou ignobiles c r i l i c i , imprimis Tillemonlius/
libris, q'*aai in GbrisUaoorum ecclesia, non in quorum ratioaibus, diflicile esl non assentiri.
leaiplo deorunn otuniuto iraclareiis. » Non mirum IV. Unico prorsus argumeulo niiunlur qui Jusli-
ergo « propbelarum scripta el alia bis similia num oscitantem errasse voluni, nempe nominuin
fceiilea &ioe periculo legere nou poterant; Gbri- similitudine. Letissimi enim momenii est quod ob-
ftiani Y c r o et sine suspicione ea legebaoi; et res jicit Valesius (noi. in Euseb. lib. u) non solere R(v
pnedleias ad exiuim perducias esse osleodeado, manos divinitaiem bominibus vivis tribuere, aul deos
graUm admiraliooeoi in animis excilabani. appellare sanctos. U l omiitam exempla non dees;c
1ϋ. Cooiroversiac non levi roalcriam dederuni, bominum anie roorlem diis ascriplorum, ui Nerylliui
qux a iostiao iii eadem Apologia de stalua Simoni apud Albenagoram, num. 26, salis esl meminisse
Mago6recu dicantur. S i c enim, num. 26 : c Da?- lunc impcrasse Glaudium, cujus sub imperio.nibil
imoiiseniot bimouem quemdam Saiuarila- lam absurdum fuil, (|uod non hupelrari ct pcrlki
t
S. JUSTINLS PniLOSOPHUS ET M A R T Y R . 144
145
poiuerrt. Consecraveranl Simonem Samaritae, Α ea S. Augustitfus et Theodoretos de h a c s l a i u a

eorumque suffragio Romam deas advenerat, nec dixere, quorum illis auctor non fuil J u s l i n u s . P r i -
luiruni est, ei ibi eosdem lionores consecuius e&t, mus eniin Simoni el Helenae ereciam fuisse, a l l e r
4 7
quo u l ait Tacilus , cuncta undique airocia aut
f
aeream fuisse leslalur, quorum neulrum d i x e r a l J u -
pvdenda confluunl celebranturque. Sancloruin ap- stinus. Haj rationes, quas magna ex parleDaronius e i
pellaliouem diis tributam fuisse observai Tillemon- Tilleraouiius suppedilarunt, deiineul me q u o m t n u 9
lius iu pluribus apud Gruierum inscripiionibiis. id quod alii eruditi viri asseveranter p r o n u n l i a -
INiltil esi ergo quod Juslinuin premere possit prae- runi, pluris es»e quain coiijeciurain inceriam e x i -
ler inecriptiojiis ab eo memoraia) cum ea, quae nuil- suiuero.
lis posi sseculis reperla esl, simililudineni. At CAPUT V l l .
De Dialogo cvm Tryptione.
uiraque iu inullis diversa. Potuil quidem Simouis S. De JustiniperegrinaLionibus. Π. Dialogi occasio, queiit
wooieo oum Semone confuiidi : a i aeque Seroon Ephesi per biduum cum Tryphone ejusque sociis ha-
Saogus deus Fidius pro Siinoee deo sancio ab bo- buit. 111. Quo id tempore conligerit iuquiritur. I V . De
Trvphone eiusque sociis, ac Justini disputandi ratione
niinelegeiidi perilo aumi poluit, nec ab bomine sa- uonnull» observationes. V. An Dialogus primae diei
no Sex. Pompeiue S. P . E . , col. Mussiaaus, e i c , fiae et secuad» inilio niulilus sit e&aminatur.
pro iuaperatore e i senatu, nec iaiago dei Sangi pre g I. Quod aiuEusebius, lib. ιν, c. 44, J u s l i n u m
imagine Simouis ab eo, qui banc posiremam m Romae domicilium babuisse, uon ita accipienduiu
Samaria viderai. est, qtiasi Jusiinug vitam soam bae in urbe t r a -
Prauerea obeerrandum eei aee lemere e l incon- duxerii. Diu enlm abfuiese post oblaiam iioperatori
aiderale Jusiinom poetulasse ab fmpcraiore, u i Apologiam el in aSiis regioaibus commoraius vide-
banc Simonis Magi sialuam tollerel. Haec enim pe- lur. A i l enim in Actis martyrii : Veni autem in
lenti magnum periculum imminebai a Samarita- urbem Romam tecundo : έπεδήμησα δε 'Ρω-
iiis, ac ip*e \nDi*togo n . 420, ulprobei oibil aliud
9 μαίων πόλει τούτο δεύτερον. Quibus verbis rediiese
sibi euree ease nisi ul verum dical, eiiamsi e t«iti- se longo inlervallo significat; neque eniiu, si ad
§io di$cerpi oporteai; exemplum animi non timidi breve lempus discessisset, imerrupta perpeiuius
a se edilum profert, cum Caesarem deposilo ad eominoraiionis fuisset. Quoesam autem causae S»
Âcta scripio compellane d i i i t Sainariianos errore niartyrein in provinclae (raxerini, et quid absens
m
decipi, til qui Simoni gtntit tuat Mage fidem Aa- egcril, ex illius in ipsa urbe occupationibus diju-
betniy qunn deum tupra omnem principaium et po dicare possumue.
lettatem et viriutem ette dicunt. Si id Jusiinus noo Existimat Tillemontius Jusiinum imiiatum esse
aggressus, ni»i ceasideralo e l perspeclo periculo, Q eximio* illos aposiolomm discipulo», φιοζ narral
quod ei a Samarilanis metuenduni e r a i ; vix du- Eusebius evangelistarum rounus variis in regionibii»
biuui quiu ceria iili ei exploraia res fuerit. Quin- obiisse, partim Evangelio bis, qui iiOBdum illnd
etiam iinperatorem rogat, u l aenalum et popu- aadierant, prasdicando; parlim Eccksiis, qu.<s
luin bujug rei cognilores asciscal %i slatuam deji- apeeioli ftiodaverant, invisendis, ut eas iu fide ac
ciaou VidenUir ipsi Samariuni staiuam uovisee e i veritaie confirmarent. Euiluerai anle iustinuni ia
magni fecisse. ftn hoc enim meluendus fuit eoruia boc laudis genere Quadralus; post Jusiinum auiem,
furor, quod illoa slatiis dejeclio latere non polui*» tesle Eusebio, l i b . v , eap. 40, multi ejusmodi cvan-
sel, si impeirasaei Juslious ut dejicerelur. A l dif- gelisiaa prodierunt, quos inier insignen fuere Pait-
(icile fuii, ui quae iugiiaua de Situone obiier scri- laenus et sxculo tertio ineunie Caius, queiii Pho-
bebal, ea ad illorura cogniiionem perveairem. lius gentium episcopum ordinalum fuisse tesialur.
V . Edauisi errasset bac in re Jusiinus, saliem Hoc evangelistae munere Justinura idem exiinius
erratum agnoscere dcbuit, vel sua sponie duui per scriptor perfunctum fuisse ceivsei in ('ampania et
urbera incedeus plures aliaa Semoiiis Sangi euiuas ^lgypio, quas regionea peragrasse se Justimis ipse
reperit (pluree eniro Romae exsiiliasc consiat), vel leslalur in Cokon. ad Grctcos; lum etiam m Asia,
rooiiilus ab amicis, vel ab inimicis caetigalus. P r i - ^ b i eom yersaium fuisse ei Epbesi Dialogum ctm
u
iua illius Apologia fainam et celebrkaiem liabuit. Tryphem et aliis Judaeis babaisse narral Eusebius.
QiiQinodo ergo lam i»»igue erratuin umque ad Adjuval hanc opinionem eplscopi aul presbyteri
tcriendoe oculos idoneuiu iia latuil, iil in Dialogo dignilae, qua Jusliinun ornatum fuisee conjicil
ei in Apologia 2 fldens e l lulus confirmei quod in ideni Tillemoiilius. Nibil pra? se feruni ha? con-
prima dixeral? Cuin erudilis viris pro Clirieliaoa jecturae quod repugnei,nibil qaod non apie et com-
religione puguare soiiius eral. Cur ergo acoeptas inode cogilatum videaiur; sed lanien non sine
ab eo plagas nemo ulius e t, ac ue ille quidem C i e - aliquo deleclu adoplandae.
sceas queio a se fraciuni ei conviclum deciarai, 4* Miaus accurate Tilleraonlius Campaniam et
Apol. 2, D U D J . 3. Quoiuodo erralum niiniitte sub- iEgyplum a Jusliuo Evangelii pradicandi causa
•doraii loi venerandi acriploree, qui ideni ac Jusii- peragraias faiese pulat. Neque enim huprobabite
nws dixere? Quineiiam, ut Abser?al Tiilemontius, esl eum in ipsa iEgypio Cbrisiiauaiu religioiitui
M
Aanal., lib. xv.
iU D. M A R A N I P R J E F A T K ) . — P A R S HI. 416
amptoxam esse, ac Gumit in Gamparia miniroe Α illum fuisse a ςιιο profligaii Judsei, vel cum Grabio
cofnmoradirti, sed diversalum cumRomam peterei; Marcum Jerosolyinilanura, otio abuliesset.
aal si bas ragtones peragravii, id profeclo conligit III· Sincerus Jusiitii arimtis ac verilatit amaiit
ante iHius Romain adventum, ante scriptain ad in omnibus operibus depinghur; sed ipse sibi in
GrmcQt Cohcrtaiionem, ac proiude cum recens esset hoc Dialogo necessUatem imposuit accuraie refc*
acooversiofie.necdam evangelistae miineri malurus. rendi quidquid cum ludseit dtsseruerat. Ne quid
2· Nec Ulud staiui potesi «irum Jusiinus Roma enim suspicionis in Jadaorum anirais raideret,
elscedens varias regiones peragraverit, an cerlum promiserat eis, D . 86, se lilterie mandaturuw bant
tocam commorandi caesa peiierit. Hoc tanlum eci- dispuiaiionem, nec suam dissimalaitirum de Jero-
nros, aihil anplias, euro, postqaam Roroa disces- solymorum reslilutione senleniiam, quam mnftis
aii, Epbesi per duos dies cum Trypbone e l aliis minus placere fatebatur. Promissis steiii, e i R o -
Jodaeb disseruisse. Uujus autem Dialogi baec fuit inam, ut verishnile est, revcrsus (ibi eniin domici-
occasio.% lium habebat) boc opuscomposuit, ulrum Antonino
II. Paucit diebus ante quara Juslinus discederet, an Marco imperante haud equidem dixerim. At
ambulami mane in Xysii spaiiis occurrit Judaeus sub Antoniuo Dialogum babilum fuisse colligiUir
qaidam , Trypho nemiiie, cum aliis ex eadem & ex his verbis " : Ού γάρ έξουσίαν έχετε αύτόχειρες
geoie, seque pbitosaphise stadioeum esse aigniflcal, γενέσθαι ήμων διά τους νύν έιπκρατούντας * οσάκις
et idcirco cura eo coiloquendi eupiduro. Quserit 6* άν έδυνήθητε, καϊ τούτο έπράξατε. ι Neque enim
Jaslintrs annon raulto pina ei Moaes et propbela», ea vobis est polesias, ui inaiias nobi* infuraliit
quan pbilosopai prodessent; el ab eo rogatus quid propter eos qui nunc rerum poliuntur; quoitee ain
de Deo aeniiai, quam pbiloaophiam aecletur, nar- tem adfuit, rem confecislis. ι Tum ergo favebat
ral ets qnomodo pbilosoptaiae Plalonica? dedilus a Clirislianis imperator, ejusque palrocinio luli erant
qaodaai seae, i n qoetn forte inciderat, veriiatefn ab inimicoruan insidiis. Si qua enim saeviissel per-
non a philosopbis, sed a propbelis de Gbristo Dei seculio, non defui&sei Judais facullas odii sut ex-
FiHo pratdieeolisas petendam didteissei. Rideal plendi, si niinus per se occidendo Cbrisuanos, gal«
aocii Tcypbofiis; dolel Trypho sorlem Jusfini, quod lem se etbnicis, ut sajpe feceruul, adjungendo et
pbifesopbis reltcits epam in bomine coosiituat, eorum furorem in Cbristianos incilando. S i eam
maribus couraieniis deceptus. Spondet Jugtinus Judaais ereplam potesiatein dicerei Justinus, quam
deroonstraionim se, ai aadire velini, non fabulis imic babuere, cum rea suas armis ei caslris lue-
Chri&iianos,sed ceriiseiinis arguoieniis credidisse. Q reuiur, eam non ab iis, qui tuoc rcrumpotiebantur,
Iterura socii Trypbonis rident etiiMlecore claniant; sed ab Adriano repressam dicere debuissei, a quo
diseedVre q u x r i t Jusiinus; reiinelur a Trypbone, peuiius profligati et oranibus rebus spoliaii auiit.
ted ea lege u l socii aut abaant, auC sileolio au- Etsi Judjei sub Barcbocbeba duca crudeliter in-
•UoL Tum Justinas e i Trypho in medium Xysti Chrisiianos saevierint, ut lestaiur Justinus, ApoU
stadiuni τ β ο ί ο ι ι ι , ibiqwe in sedilibus lapideis ex 4, n. 54, haec persecuiio diutorna non iuit : at
•iraqoe parte positis consident, cura doo ex sociis iudaei Cbrislianos vexare non deeierunl, quoltes
Trypbonis abiissent. U s c proladia fuere longioris persecuiionem eibnici noveruni. Dies fesios Cbri-
dttpataiioois, quae decedeme die interpellaia, po- slianorum observabaui, et curo eihnici» in eccle-
stridte redeoute Tryphone cuin sociis ei aliis non- siam irruebant, teste S. Hippolylo *, ac aonnullos
4
M l l i s , qai pridie non adfueranl, hora, ul verisiuiile apprebensos ad iribunalia trahebant. Uinc in Aciis
ai, couipo»iia repetiia est. martyrum nuillo vehemenliug clamant, quam ipsi
Posiquaia ea per biduuna dispulaia suut, qoorum gentiles. Vid. Act. S. Polycarpi, n. 42« el S. Phi-
serietD io praefixa operi analysi lexuimus; Jusliuus lippi Her^ n. 6. Ipse Jusiinus in alio Dialogi lo<o
ct Trypbo non sioe perpoliiU amicitiae significa- conjunctioiiem iudaeorum cum eibnicis adversus
tioaibiie discesserunl. Declarat Trypho se hoc cou- D Gbrisiianos sic d e s c r i b i i : t Quantuui iu vobis
80
gresca majoreai io modum deleaiatuiu esê; nec esi et caeieris omuibus boininibus, non solura ex
dabiure quio eodem animo-aflecli sint socii. Plus propriis puseessionibus unusquisque Christianoruni
t»m iovenisse se quam exspeciabani, aut quam pellitur, sed ciiam ex lulo lerrarum orbe, uec ulli
exspeeiari uoquam po&sit. Desiderium sspius col- Cbrisliano vilam liberara relinquius. % Quod ergo
loqueftdi s i g n i i c a l ; proeperam navigaiionem Justino nocendi poteslaiem erepiam Judyei* dicit ab his,
precatar : Jasiinas nihil maj.us se illis precari posse qui tunc rerum poliebanlur, id non Marcum Aure-
ait, quam ot idem ac Cbriatiaoi senlientes in Chri- liuin, qui semper kiimicis Cbri&iiaiiorum dedilua,
Uan credaaL nunquam amicus Gbristiania fuii, sed Antoiiinuui
Opos dedicavit Jeslinus Marco Pompeio, quem designat, cujus beaeflcium nondum videtur, cuiu
cam aniicissimum vocel, n. 8 el sub finom, Chri- haec dissereret Justinut, ChrJsllanis eripuisee i i u -
UiaBum fuisse e l veritatis cullorcm non immerito per.i mulalio.
mitciams. S e J eura cum Lango conjicere Marcuio IV. Trypho Ilebrxus eral ei circumcisus atqua
M 1 0
N . 46· " l o Susajioara apud GombeGs. A u c i . , p. 53. Ν 410.
ex bello, quod sub Adriano gestum fiieral, profu- , commemorasset, num. 70. Sed laroen inter socios,
gus, in Grseciam venerat. Argis audierai Corin- qui cum cjo Juslinum audierunt, jam lum auclo-
tbum Socraticum, ac in Graecia et Gorinthi ex illo rilaie el scientia eminebal, nec improbabile est
tempore degere solebat. Minus belle Tillemonlius eum postea nomen et famam rabbini asseculum.
haec Trypbonis verba, φυγών τδν νυν γενόμενον πό- Philosopbise operam dederal sub magistro genlili,
λεμον, de bello quodam, quod Anloninus Pius cum ei quod eum discendi sludiosum fuisse probal,
Judaeis habuit, inierpretaius est. U i omiuam illud sacros Gbrisiianorum libros legisse se lestatur,
bellum obscuram et levem fuisse expeditionem, Dialog. n. 40.
y
nec sub Pio, scd sub Adriano Judaeos in varias Nec probitas dcerai Trypboni nec veritatis anior
partes dispersos fuisse; significat Trypho ab eo quidam, sed immoderatura legis sludium videlur e i
bello, ex quo profugus erat, longum lempus ef- fructus praeripnisse, quos ex Justini colloquio
fluxisse. Ex quoenim patriain fugerat, pbilosophiae percipere poiuissei. Non credebat quae de C b r i s i i a -
operam dederat,el in Graecia ac Gorinibi ui pluri- nis falsus rumor in vulgus sparserat; fide indigna
mum degebat: quod argumento est eum non sem- judicabal, n. 40 ; hoe lanlum in eis viluperabat,
per in bac nrbe coinmoratum. Non possunt ergo quod cum summam pnc se pietatem ferrent, nec
haec verba, τδν v3v γενόμενον πόλεμον, de bello tunc ' fesios dies, nec sabbaia, nec circumcisianera l e -
lemporis flagranie inielligi. Jam observavi illud nerent, et spem in bomine cruciiixo ponerent.
νυν de rebus ante molios annos peraciis usurpari, Posiquain ejus rogalu Juslinus probavit eximiis
nec mirum videri debel si a Trypbone de belio ame argumenlis legem dalam esse non ad jiisiiliani,
annos forte viginti confecto usurpeiur. sed propier peccata; non idcirco movetur, n. 48.
.Tryphonem Eusebius omnium lunc lemporis Urgei iierum Jusiinus et qusrit cur juslis ante
Hebraeorum celeberrimum fuisse testauir. Sic eriim Abraham ei Moseia circumcisionem et sabbata
de Justini Dialogo loquiiur lib. iv Bi$t\ c. 48 :
9
Deus non imposuerit; lum vero Trypbo ingeoue
ΚαΙδιάλογον δέ πρδς Ιουδαίους συνέταξεν,δν έ π \ τ η ς ignorationera suam confilelur, n . 28. Animo bor-
Εφέσου πόλεως πρδς Τρύφωνα τών τότε Εβραίων rescere videiur, n . 38, ubi Christum audit euro
έπισημότατον πεποίηται. ι Gomposuil eiiam Ζ)ία- esse qui cum Mose el Aaron in columna nubis io~
logum adversus Judaeos, quem apud Epbesum ba- cutus e s l ; aequiorem se prxsial argumentis a Ι α -
buil ciim Trypbone Hebraeorum lunc Lemporis ce- siino allalis, u l F i l i u m a Deo ante saecula genitum
leberpmo. > ' His Eusebii verbis confirmari exisli- probel; rem egregie deraonslratam faletur, n. 57
mal Grabius conjecluram Cavei, qui bunc Trypbo- et 65, hoc tanlum peiit a Justino, ut hunc Dei F i -
nem eumdem esse pulat ac rabbi Tarpboneru malium nasci ei crucifigi voluisse ac resurrexisse et
gni apud Judaeos noininis, el vulgo *JTD in coelum ascendisse probet. Pene victum dicercs
tacerdolem divitem appellalum. Sed si Trypbo inter Tryphonem, n. 89, ubi fatelur Ghristo congruere
rabbinos numeralus fuil, ad hunc bonorcm non quidquid leslimoniorura ScHplurse a Juslino lau-
pervenit nisi post hunc cum Jusiino Dialogum. datum fueral: una res eum deierret, supplicium
Nam iniiio colloquil, cum dixissei Trypbo Ghri- crucis, cui lex malediclioncm inQixiC. Jusliuus
eium, si jam natus est et alicubi exstat, ignotum mulla praeclare congerii ad bujus rei explicalionem,
prorsus esse ac ne sibi quidem ipsi cognilum, aut •eed lamen corda Judaeorum superasse nou vide-
ulla polestate praedilum, donec veniat Elias, qui lur, quamvis eos inierdum videatur permovisse.
illum ungat et omnibus ostendat; sigriGcat Jusli- Nam post lot ac tanla religionis argumenla , cum
nus misereri se Tryphonis a rabbinis quidquid in pertenderet Justinus locum quemdam Isaise de
menlem venit effuiieniibus decepti. ln loio Dialogi Cbristo et illuminaiis ab eo gentibus accipi de-
decursu ita cum Tryphone et sociis sgli, ut cum bere, nonnulli eoruni, qui poslridie venerant, i n -
bominibus rabbinos duces more cxcorum sequen- condile u l in ilieatro clamorem ediderunl, n. 422.
tibus; et discedens ab eis horlatur, ut Cbrislum Videlur Jusiimis inlerdum a sua Jenilale in do-
rabbinis anleponant. Ipse Trypbo rabbints sub- cendis Judaîs discedere, eosque maximis probris
roissum se esse signiflcal cum a i l , n. 38 : ι Prae- sxpe onerare. Sed tamen ubi durioribus verbis u l i -
clare facereraus, si magistris nostris morem ge- lur, non tam eos qui audiebant, quaro obstinalam
rentes, qui vesirurn cuiquam venire in colloquium in omni scelere gentein coropellat, velut cum ait
lege vetuerunt, iie borum quidem sermonum com- num. 9 3 : c Nam cum ex s i g n i s a Nose faciis i n -
immionem tecuin baberemus. ι Interroganli Ju- telligendi copiam habealis bunc esse Cbrisluio, upn
slino, n. 55, an cuiquam existimarent Dei et Do- modo non vultis, sed eiiam in angustlas nos con-
inini nomen, nisi Deo Patri et Christo, deferri a jici posse exislimantes, quaestiones ponitis qua>
Spiritu sancto, respondet Trypho alioruin nomine, cunque in medium veniunt, nec lamen ipsi habelis
imparaios se esse ad tam periculosas qusesliones, quid dicalis, si quem firmiorera Gbristianum of-
nee unquam a sc audituin quemquaui qui his de fenderiiis. ι Ad boc exemplum exislimari possuut
rcbus dissereret. Yideri etiam possil simplicior, plurima alia, quibus Juslinus iudaicam gentem
fiim irascitur ei blaspbemiac Jusliriiim accusal, persiringit, ut Judxos audienlcs a stulliss ma
\\wod is malas virtutes, qux a Deo dcfcccrunt, opinionc, quam do gcnle sua ct Synngogis suis ba-
Ι » 1). MARANl P R i C F A T l O . - P A R S III, 150
bebant, ad verum Israelem c l Dei populum agno- tio videlur intcrrumpi poluisse. Poslqnani enim
scendum rcvocarel. Eniiescit palieulia Jusliui cum Justinus ex loco Isaia?, quem Mithraa sacecdoies
enni desipere a i l Trypbo, n. 39, vel curo animum imilafos csse dicit, occasionem cepit casiigandas
a docirina Cliristiana veheraenler abborrcntem Judaeorum in Scripluris inlerprelandis superbae
sigriJicai, a u l ea rejicil quae anlea coneesserat, imperiiiae , et querendi, quod Septuaginla in-
nuin. 67. H i s i n locis Jusiinus justa? indignationi lerprelaiionem viiuperare audeant, et ex ea non-
DMderatur, nec de sludio veritatis docendas quid- nulla leslimonia sustulerint; tura vero ad promis-
qvam r e m i u i l , c u m Dei judicium meluens si veruin sam venit cxplicalionem Isaiac verborum, Ecce
snbirabai, tain e l i a m sperans inter eos, qui au- virgo concipiet 0 1
, quae faleiur a Judaî* eublala
diebaut, reperiri aJiquem posse, qui e mimero ele- ιχοιι fuisse, sed lameo ita reddi, Ecce adolescenlula
ciorum s i i ; seque lestalur iia agere cum omnibus, in ulero habebit. Inierpellat Trypbo, ac sgire avet
bouiiuibos solere, quicunque iilum sciscilari vo- quasnam tesiimonia ex Scripluris Jutêj suslule-
luerini. r i n l . Morem gerii Justinus, ct cum ex bis verbis,
M
Trypao c u m sex sociis priroo die occurrit Justino. Dominus regnavit α ligno , iudseos illud α Ugno
Nam cum duo a b i i s s e n l , eoruin, qui remanseranl, abstulisse dixisset, Trypbonem, qui lotum bunc
quarlum n u n i e r a l Jusiinus, n. 66, p. 152. Poslri- psalmum non.de Gbristo passibili, sed de Dco oin-
«Jie frequenlior fuit comilalus Trypbonis. Nam nium creatore diciuin csso contendebal, refellere
pauer eos, q u i p r i d i e adfuerant, alii supervene- aggrediiur, et majeslalem regni in Chrisio cum
rum, ut M i i a s e a s , de quo, n. 85, ei alius, n. 94. passionis ignorainia conjunctaiu esse probat pluri-
Pranerea J u s l i n u s a i t , ut jam dixi, n. 122, non- bus Scripturce lestimoniis. Fatelur Trypho baec
nulios ex i i s , q u i poslridie venerant, incondilum magni esse ad persuadeudum momenli, sed a Jw-
ul in iheatro c l a n i o r c m edidisse. siino reposcit toties promissam Isaiae verborum ex-
V. Sed difficilis et magiii momenli nobis exami- plicalionem, quain quidem dum exsequitur Iusll-
naoda qtueslio e s t , ulrtim iniegrum hoc exiniium nus, data occasione repeiit qiue pridie dix^rai de
opus ad nos p e r v e n c r i t , an satis longa pars deside- Mithra3 mysleriis.
ratida sit, o l v i s u m e s l eruditis viris, quoiquot de 2° Ex bis palet operam perdidisse qui, n, 71,
Josiini s c r i p l i s p e r l r a c l a r u n l . Videnlur sane non ad baec verba ώς καϊ διά της γης finein priiuae
letes causae s u b e s s e , cur niagnam aliquam lacu- dici et iniiiuin sequcntis collocantes, opinaiuin va-
lum suspicemur. N a n i cum duos dies in disse- cuum aut excogitatis sentenliis,.aul ex S. Joannc
rendo i n s u m p s e r i l Juslinus, cumque pridie dispu- Damasceno repetjlis cxpiere conali sunl. Yerba
uu ioierdum r e p e i a t in graiiam eorum, qul non desunt paucissima ac dispuiaiio in codem sem-
inlerfueram, ut n u m . 78, 84, 92, 118, nusquam per argumenlo versalur, u l in noiis observatum
Utuen priorts dispulalionis conclusionem, nus- est.
:
quam iniipjiu p o s l e r i o r i s deprebendas; nulla pror- 3° Sic lolum Dialogum perlex t Justinus, ut i n -
soset aocie c o g e n i e discedentium, ei postridie re- termissionis iilius, quam nox aliulil, uullain pror-
deuniiuin s a l u i a l i o . Quae quidera si exciderunt ex sus rationein babeat, sed oinuia eadem sei ie com-
seriplo J u s i i i i i , lacuna necessario collocanda cst prebendal; sive id commodius ei visuiu esl, nec
'inlra D . 70 et 7 8 . Nam Juslinus, n. 78, pridie dis- leclorem rci non necessariae narralione interpellare
pauia de M i i h r a roysteriis repetit in gratiam eo- voluil, sive non omnia codcm ordine, quo fueranl
nim qui non adfueranl. Haec aulein leguntur, dispulala, retulil, sed, u l memoriam subibanl, vcl
u. 70. Uude necesse csi medio inler utrainque ut ad ceria quxdam genera revocari poteranl. Res
paginam inlervaUo hesierni colloquii finem, posle- ante oculosfacilc ponilur. Rogat Jusiinum Trypbo,
rioris iaitium collocari. Locus ex n. 82 cilalus num. 56, p. 153, ul, cuiu diein procedcre videal,
apud S. Joan. Daroascenuw Parallel., p. 751, dici- ciiius absolvai quod probandum eusceperal, nem-
lar desumpius, έκ τοΰ πρδς Τρύφωνα ψ λόγου, ex pe praiter Dcum Palrem, alium csse qiii ejus Filius
sec*ndo Dialogo cum Tryphone, id esl, u l erudilus ei Deus dicendus s i l . Pluribuseade re disserit
editor observal, ex secunda parle Dialogi. Jusiinus: sibi ilium salis feeisse testatur Trypbo,
Sed taroen si ordinein et seriein consideremus, n. 65, ac aroplissimam dissjerendi segelem Juslino
qaam Juslinus in omnibus argumenlis dispensandis proponil, in quam fere insumelur quidquid Dialogi
sequitur, amissa? Dialogi parlis desiderio inodum reliquum cst, nempc de bujus F i l i i , quem Justinns
ponemus, ac injeclus ex opinata lacuna dolor eva- Deum csse demonslraverat, incarnaiione, cruce,
uetceL resurrectionc ei ascensione. Unus libenter suscipit
1* Toiius Dialogi series, dum aliae ex aliis qure- Jusiinu&. Quoinodo crgo utrumque cepil oblivio dici
sliones nascuniur, miriGce cobaerel, neque a n. 70, procedaniis? llacc enim a Tryplione poslulaia e l a
obi de Mithrc mysteriis agitur, ad u . 78, ubi be- Juslino proniissa anle n. 70, id est atitequani finis
steriia Uiibrae inysleriorum commcmoraiio propter primai diei observari possil. Quiiieliam postquam
eos, qui pridie uon adfueranl, repeiiiur, disputa- Jasiinus probare cocpit Cbristum ex Virgine de<
5 1 η
Isa. v i i , 11* 11}ω · Ecdes. in Domin. Palm., cx PsaL
151 S. JUSTLNUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . I M
buisse nasci, atque huic disputationi, partim inler- Α urbe cominoralus sit, cum gxavissieia p $ r s * c u ! i o
pellante Tryphone, partim eua sponte mulia i n - giib Μ. Aurelio graseareiur. Non jusserai p r a e s i a i i -
texuil, ad eam ut in uno et eodero colloqaio
y
tissimus princeps vexari Chrislianos; sed, u t o b s e r -
promissam, ac nocie minime interruptam, ita a vat Alhenagoras ·>, dum injuriara ab eis n o n p r o -
Tryphone revocatnr. Sic enim Trypho, num. 77 : pulsal, duni nullam parteoi ineos derivat p a i e r i ^ e
c Equidem libi aasenlior saiis jnesse tot ac tanlis illius tfolliciludirie, qua universos imperii R o m a n i
raiionibos ad persuadendum momenti: sed ecias cives tuebatur, omnibus iiiimicorum injuriis e x p o -
telim me a te Scripiuram illara, quam saepe de- sjli fuere, nec ullum ab illis abfuit d a i n n o r u m et
inonstraturum pollicitus es, reposcere. · Argumento suppliciorum genus. Ha?c agendi ralio i n optiroo
est baec disserendi ralio noluisse Justintim accurate iuiperatore summum odium declaral Cbristianse re-
distinguere quid primo, quid secundo die disputa- ligionis; nunquam enim suum illis p a t r o c i n i u m
tum sit, sed omnia una et eadem serie compreben- Clausisset, si quid de iliis aequi sensissel. S e d plua
disse. apud eum el nefaria philosopboruni consilia, e i R o -
4° Nonnulla occurrunt in posteriore Dialogi par- lnanarutn ca?remoniarum ainor, quam avi et p a l r i s
le, quae frustra in priore quceranlur, quamvis pri- exempla, et insita omnibus iustiliae el sequilali*
die dicta fuerioi. Ait iustinus, n . 85» se aniea usum elementa valuerunl. Cum ergo omni ope d ^ s l i t u l i
eise his PsaJmi verbis: Laudale Dominum de c&lis **, essenl Cbristiani, gravissimae in eos undique e x o r -
Β
1 1
ei, n . 405, se demonstrasse animas post moriem tae lempestates. Testaiur Jusiinus ubique l e r r a -
manere. A l e a alibi non legunlur. Sub fuiem Dia- ruro si quis ex genlilibus a Cbrisiiano paire aut v i -
iogi lesiaiur Trypho Jusiiuum dixisse se brevi so- cino, aut filio autamico aui fratre aul m a r i t o , aut
luturura. H33C autem suspicari non debemus ex uxore ob delictum reprehendalur, stalim e u m ope»
Jocls inter num. 70 et 78 interjeciis excidisse. ram dare, ut censorem guuni in judicium capitia
Nihil enfni bic vacui et hiulci esse demoiislravimtis. arcessat. Si quis autera Catereiur se esse G l i r i s t i a -
Sed minime mirura si nonnulla Juslinus alio loco mim, saiis causa3 judices babebanl, cur eum statim
commemorat, quae suo non occurrerant memoriae niorte daraoarent.
scribentis. Sic etiatn quod ait Justinus, n. 80, se II. Nemini sane irislissiraum lempus plus doloris
aniea aonfessum esse mulios sibi eosque ex illo afferre debuii, quam S. martyri iiisdno, tuin ob
Clmslianorum genere, quod piam et puram tequitur eximium Ecclesia? araorem, quo totus videtur ar-
$ententhtm non assentiri de restiiutione Jerosoly- sisse, lum quia cum pacem Ecclesia? ab Anionino
9
inorura, id com nosquara antea occurrat, nequa- prosua virili parte iinpetraiset, labores suos a da>
quam in iibraiios culpa rejicienda, sed laudanda g monibus everli videbau Sed cum probe scirei C b r i -
poiius est scriptoris diligenlia, qui res in prima slianos, dum sic occidunlur, ab improbis dominis
parie vel de induslria omissas, vel raemortx eiapsas ad opiimum pairem Deum proficisci, non dubitavit
apte in secunda commemorat. in medium discrimen sese conjicere, et ad confu-
ldem fecisse Juslinus in vero Dialogo videiur, ac landos philosophos, qui bujus incendii /ax esse v i -
1
in flciis Plato, qui Socratem decem de republica debanlur, omnem animi sui vim i n c i l a v i l * : F e n -
libros una serie devolventem inducit, nulla prorsus utem prcedicans, gulas et fraudit illot arguebat, teste
intermrssionuni, qnas identidem fieri par erat, ba- Taliano, num. 49. Prsecipue cum Cynico Crescente,
biia raiione. Ular alio exemplo quod magis apposi- bomine omnibus viijis nolatissimo, graduni conlulil
luiu videiur. Dialogus de Yila $. Joannis Chryso- multis audienubua, ejusque sununam eorum, qus
ttumi inter Palladium episcopum et Tbeodorum dia- aaseverabat, ignoraliouem aut eorum, quae sciebat,
conum habitus, usque ad diem quarlum produclus diusiiDulaiionem nemini dubiam reliquit, cum provi-
fuit, ui patei ex p. 402, ubi Palladius nonnullos deret, id quod usu evenit, superbissimum honiinem
coinmemorat, de quibus ee ntidiasierlius egisse acceptas plagas sanguine vicioris expialurum. V i -
teslalur, ofaoC είσι περ\ ών τρίτην ήμέραν διηγησά- detur latius manasse hujus colloquii f a m a j a c d u -
b i t a l se , u s l i n u s a n n o n e U a m a J a u r e s
μεθα. Ea lamen est Dialogi conlinuado, o l qua.uvis D *P iniperaio-
iniermissns et repetitus fuerit, nullo vestigio aut ris pervenerit. Quod si niiiius ad eos disputalio
finem unius colloquii animadrerlas aui initium se- perlaia, paratum se esse significat rursus illis au-
dientibus Crescenti quassliones ponere. Sin auiein
quenlis.
eis cognilaa inlerrogaliones et responsiones, non
CAPUT VHI.
dubilatquin Cresceniem aut nihil Christianarum
l)e secunda Apologia S. Juslini.
reruni scire, aut si scial, ignavum eorum, qua3
1. Persecutio sub Marco. Π. Justini concertatiooes cum scit, dissimulalorem esse inlellexerinl. Sic enim
(>osconte. ΊΙΙ. De martyribus in secunda Apologia lau-
datis. IV. Hanc Marco Aurelio et Lucio Yero probalur peragebatur Justinura inier et Crescenlem concer-
ublatam fuisse. latio : cum publice praedicaret Crescens aiheos
I. Quo anno Roinam reversus sit Justinus, sta- esse et impioe Cbrislianos, inierrogabal eum Jusli-
lueie non poseumus : miiuaie dubium, quin hac in nus : respondebat ille el responsiones ejus fic
J
l paaL CXLVIII, 4. ·* Apol. n. 1. " Apol. 2, n . 4, · · Apol. 2, n. 3.
115 D. MARANI P R A F A T I O . - P A R S III. 1&4
rrfellebal Juaiinus, u l eom ant ignorata aul dissi- Α Ita enim se gesserat in prima Apologia. Non lam
nanlaix C b r i s i i a n o r t i m doctrinae crimine premeret, mibi videlur baec omieiRse Juslinas, quod Marcuitt
HaUUicinaii sunt q u i Crescentem summre omnium primae Apoiogim memorem esse crederet, nec egere
remni i g n o r a i i o n i s convictam faisse putant. Non ut haec ei in memoriam rcvocenlur, quam quod ma-
cnim de rebus i n t e r philosophos agitarf solitis con- levolum illius animum molliler iractandum esse du-
trorersia e r a i , sed de Chrisiiana religionc; nec ceret, nec Antonini legum et exeinplorum, a quibus
Crcscentem Jostinos omnium rerum ignarum eese prudens eisciens discedebat, coiiimemoratione Ia>
iedarat, sed rerum nottrarum. Non una aut altera denduro. Ilaque sic cum eo agit, quasi nulla illius
exsiHU lanium J u s i i n o cum Crescente certandi oc- culpa, nullo mandato persecuiio yeeviret". Hoe
fasio. Sape i l e r a i u m praelium. Crescens insectari unum petit ab imperatoribus, ut supplicem hunc
Jusiinam et Tatlanum non desinebat. c Quosnam libellum auctoritate sua comprobent; tunc erira
autesi pbilosophorum, inquif Talianus, nuin. 19, fore ut eum omnibus oslendai: quippe cum id pro-
msi nos so!os inseclari solebat? ι Testalur Etisebius posilum sibi fueril, u l qui Christianos non norunt,
«rpf in Dialogis victum α Juttiruhmultis audientibut nec tamen eos vexando excusabiles sunt, ab bao
Crtsefntem, πλεονάκις έν Διαλόγοις ακροατών παρ-r bonarum rerum ignoratione Hberari possinl, et
όντων εύθύνας αυτόν. Ηίιί., ιν, 16. Β perniciem , quam sibimelipsis Inferunt, effogere,
IIL Praeier communem omnium Gbiistianorom Dubiiari poesit annon petai Justinus, u l scripto a l n
perseeationem, insigne quoddam crudeliiatis speci- quo ad judices misso libellus supplex premulgeiur.
uen Romae edilum est, quod Justino animos addi- Hanc enim in senientiam accipi poaeunt baec ver-
dit, o i aheram Apologiam Imperatori M . Anrelio b a , π ρ ο θ φ α ι τουτ\ τό βιβλίδιον, έάν τούτο προγρά*
efferrei. Christiana mulier, cum virum haberet om- «φητε. Sed videtur Juslinus ipse rownera saam ape-
nibos •itiis deditum, nibil inlenlalum reliquit, ut r i r e ; promulgandi libelli rationem exporit h i i
enra ad sanioreni mentem revocaret . Sed cum 17
verbis, ύπογράψαντας τδ ύμϊν δοκούν, subtcribentes
DBllam spem vitae melioris afferrei, landem illnm quod vobi* placet. S i libellum boc modo promulgenl,
nxor repodiat. llle statim eam accusat, quod sit ipse illum omnibus oslendet* Έάν δέ ύμεΐς τούτα
Christiana. A l mulier ab imperatore impetrat, u l προγράψητε , ήμεϊς χόϊς πάσι φανερδν ποιήβα*μβν<
sibt Ilceal domai providere, antequam vadimonio c S i illum promulgelis [subscribentu quod lobit pla*
respoodeal. Tum marilus in Piolemaeura, qui ipsius celj, omniuro illum oculia exponemue. »
uxorem i n Cbristiana religione erudierat, furorem U l r i auiem oblala 8)1 impera&ori, Anlopino a i i M .
t u u m c o n v e n i L Agit c u m centtirione, c u i eratarai- cAurelio, i d i n conlroYersiara e r o d i l o r u i o n o n n u l l i
c»s, otPtolemaeum comprehendat, idque unum i n - vocarunl. Valesius Anlonino oblaum futeeecooteo-i
terroget an Chrisiianus sii, et coufltentem in carce- dit; cujusopinionis tenendau necessitalem sibi i m -
reai includau Morera ei gerit cenlurio. Plolema3ue ponuot, qui Juslinuui sub Anlonino passum esae
Chiisiianum se esse profiteiur, ei in carcere diu volunl. Papebrochius ad 13 A p r i L , cui praaiverat
afflictos, Undem coram Urbico praefecio sisiitur; Scaliger in not. ad Chron. Euseb., p. 219, ialelur
iiernm confitetur, et morte damnalur. Tum cum ad Jusiinum obiulisse M . Aurelio Apologiam, sed aam
svppiicinro duceretur, occurrit Lucius qutdam et bodie nagat exstare; illam aulem,qua3 nuuc in ma-<
Urbico injasium judicium exprobrat. Tum praefeclus nibus est nibil alind esse quam pNefalionem a J I H
ad e a m t i T a quoqae ex hoc bominum genere esse stino pr3e0xam ioajori Apolog\os quam oblulit A n -
%
mibi Tideris.iLucius respondet:< Maxime;>ac simul lonino.

cum Piolemaeo jussu prxfecti abripitur. Tertio cui- Ruunt bsac opinionum commenta cura Eusebii
dam supervenienti eadem poena irrogatur. Ha?c a S. testimonio, qui diserte declaral Justinum apud
mariyre narranlnr in secunda Apologia, quam qui- imperatorero M . Aurelium Ecclesiao causam egiaee,
deoj, e u i in edliionibus Operum Justini prima col el ex illa Apologia ea cital, quu? Ui bat noslra legH
t u m
locaior, i u lamen constat posteriorem esse, u l ea D mus; eliam interioribus judicandi nolisqua*
de re oliosum stt disserere. ex ipsa oralione ducunlur. Nam 1· Jusiinus in bao
IV. Inscribilur senalui boec oratio; addi potuis- sccunda Apologia roulla tangit, qaae jain alias sesa
set, ot in prima, et populo Romano. Ipse Jiislinus indicat periraclasse, bas voces intexens, ώς προέπ
iaitio Romaoos compellal; deinceps aulem solos φημεν, ut jam diximui, velut cum de Chrisli Ιη~
imperatores : ex quo cottigi polesl ad exemplum carnaiione loquitur, n. 6, aut de Heraclilo, ιι· 8,
prima? oblauni Tuisse imperatoribus, u l iibetli sup- aut de mundi propler homines creaiione, n. 4. Quoil
pUcii eognitorcs secum, queoiadmodura in prima si haec Apologia qusedam veluli praBfatio majori*
loquitor, aseiseerenl aenatum populumque Roma- fuit» dicere debuil Jusiinus, ut modo dicetnu$ ne- 9 4
• W D . lllod aalera mirari subit, cur non posiulet Ju- quaquam aulem, ut jam diximus. Gur atileai prin
S U M S io bac Apologia, ut Gbristiani eodein sint roam Apologiam ciians Justinua his tautum vocilKis,
jere ac reliqui homines; cur nou imperaioribus ob- u u i u r , ul jam diximui, nec noroinatim appellat.
jic/at iocooioi l i l i e r a s in graiiain Chrisiianoruro. opus in quo haec pertraciaverat, id causae eistilit ^
"Apol. 2, n. "N.Heilb
fJ5 S. JUSTINUS PI1IL0S0PUUS E T M A R T Y R . *36
Apologia prlma in silentio et obUvione non jacebai, Α posiulavii, ut sibi prius domui sua prosptcere lico.
sed in labulariis publicis deposiU erat ac bomimnii ret.... Aique id quideiw annuisli. » Inde Valesius
menlibus hxrebat, praeseriim imperaloris Marci bauc Apologiam Anionino oblatam c o l l i g i l : a l pror-
Aiirelii, quem laiere nou poleral Antoninum Jusii- sus immerilo. Nam Jusiinus, η . 5 , 14 e l 45, plures
no benigne et liberaliier annuissc. Eadein dc catisa coinpellal, ut regia poteslaie praedilos. S i c ciiaiu iu
nomen suum brevi Apologice non inscripsil, cum id Aciis S. Justini prafecius dicil Justino, 11. 4 :
!n majore non omisisset; quia scilicet nolus erat ι Priino diis crede el imperatoribus o b s e q u e r e . » A l
tum ex ipso illo opere, quod tam optalos babuerat idem unum commemoral, dum seulenliam capiia-
successus, lum ex famn, quam ipse sibi inler phi- lemproferl: « Qui diis sacrificare et imperaioris
losopbos erudilis dispulaliouibus pepererat. prseceplo parerc noluerunl, flagello caesi ad capila-
• 2 · Cuin brevem Apologiam offerret Juslinus, jam \&m poenam abducaiUur. > Videniur ergo uunc
tum Crescenlis iu enm odia fervebanl; diem e x d i e unus, nunc pluree nominari imperalores solili
exspectabal, ut a Crescenle in judicium capitis vo- fuisse; nec proinde necesse esi cum Tilletiioniio
caretur, n . 4 , ncc sua illum decepit exspectaiio, hanc Apologiam aut anie Lucii reditum ex Oriente
Uste Euscbio, lib. nr, c. 46. Quareab hac Apologia aulposi illius moriem oblatam suspicari-
ad Juslini mortem non lanturn lemporis, qtianlum ^ Aliud argumenlum repetil Valesius ex Urbid
a prima, quam niulttt res gestse Justini consecuiai noimne, qtiem6ub Aulonino praefecium Urbisfnissc
eunt, effluere poiuit. cx Apologia Apuleii Anlonino oblala couiendit. A l
praierquam quod is, qui memoralos Justini Apolo-
5^ Si ulraque Apologia distinclum ac divcrsum
gia martyres damnavil, praptorii prxfeclus essc
opus, ut ex allalis rationum momentis palet, ne-
poluil; uibil veial euiudcni Urbis prxfeclum Tuisse
cesse est alteram sub Anionino, alleram sub M .
sub Anlonino ei Marco. Apologia Apuleii, u l ob-
Aurelio scriplam fateamur. Neque enim verisimile
scrval Tilleinonlius, sub Marco polius scripta quaui
fit missum abAntonino inomnes provincias a»quis-
sub Aulonino, qu.em divuin appcllai.
simum edicium ila Romae sub ejusdem imperatoris
oculis sprelum et violalum fuisse, ut novara Apo/o- CAPUT IX.
giam Jusliniis oflerre cogerelur.
De Jusiini martyrio.
4 · Manifcstum est fnler uiramque Apologiam ut
\. De Juslini in oppugnandis philosophis constanlia. II.
materiae, Ra eliam ttemporum discrimen. PIus enim Praedicit cos sibi iosidiaturos, idque evenil. III.De leiw-
doloris el animi Justinus in sccunda significal, quam pore et Aclis martyrii.
ln prima, id qaod cx Mriusque exordio saiis appa- Q I. Nihil Juslino optalius evenire poterat, quam
rel. Crudeliora coramemorat in Christianos faci- post tol Iabores et pericula vitam ipsam pro Chri-
1 9
nora; ei cum in prima dixisset, ntilium ex Cbri- slo profundere. Illum constanlia Cbrisliauorum in
stianis confessum esse de crrminibus buic nonuni cruciatibus perferendis iwagna ex parte permovc-
afficlis, sed si quis ob scelus damnatus sit, non u l ral ad ampleclendam religionem Cbrislianam, ei-
Cbrislianum condemnatuni esse; narrai in secun- que persuaserai eos insontes et puros esse a cri-
φ
da · genliJes tanlo furore arsisse, ut Chrisiiano- minibus, quae illis aifiiigebanlur. In defendenda rc-
ruin servos aut poeros aut mulierculas gravissimis ligioue 6 1
saepissime hoc argumenlo ulilur, nempe
cruciaiibus fabulosa illa crimina cogereril confiteri. Cbristianoriim in cruciatibus perferendis conslan-
Tain inimica Cbristianis tempora non Anlonini qni lia, u l discrimen novx ac veieris legis osiendat,
illis favil, sed M . Aurclii imperium redolent, qui ne ei lestamenlum, quod olim Deus protniscrai, im-
maximo quidem beneficio provocatusaequum se illis pletum el oinnibus conspicutim esse demonsirei.
pra3buit. Uno verbo lola Justini vila medilalio quacdam ex-
Lucius imperator, Marci collega, eodem modo in stilit martyrii. Nullam docenda? veritalis occasio-
bac Apofogia designaiur ac in prima. Sicenim L u - nem praelermitlcbal, semper sperans boiiam &e
cius martyr alloquiiur Urbicum : c Non ut decct ^ terram inventurum, ac Dei judicium meluens, si
Pium imperaiorera , non ut pbilosophum Cxsaris per ipsuin sielissei, quominus aliquis ad vcrilaiis
filium, non ut sacrosanctum senatum, judicas, cogniiionem perveniret. Neminem reveritus, eli»ni-
Urbice. 1 Si bis in verbis non possumus Lucium si e vesligio discerpi oportuissel, unum id sludio
non agnoscere; in lilulo P i i , qui aheri imperatori babebat, ut vermn in omnibus dicerei. Guin Apo-
tributiur, non Anioninus agnoscendus esl, scdMar- logiam offerrct pro fratribus, alque audacler peic-
cus, cui etsi nonduin senalus bujus aomiiiis bono- ret ul ad Acia depouerctur; pra3ler periculuiu,
reui decreveral, mirura tamen aul incommoduin quod illi ab bac cgrcgia actione imminebal, in
videri non debel, si ei a privalis bominibus, quales aliud *e ipse conjiciebai, Samariianos, quae gens
erant Luciusei Juslinus, defertur. improba erat el ad omne facinus parala, palam el
IJims compellaiur imperaior in hac ApoL, ubi aperte incusando, quod bomini niago sumiui Dei
de muliere in judidiirn a mariio vocaia dicilur : tiiulum ei honorem deferreni".
• Alque illa qui Jein libcllo tibi, imperalor, oblalo Sed haud scio an impavidi animi maximuin spo^
f 8 0 0 1 e l
« N . 2, 7, 8. N . 12. Apol 2, 11. 12. Dialog. n, 120.
157 D. MARANI P R i E F A T I O . — P A R S III.
eimen edideril Jastinus, cum philosophos adorius Α Ghristianos sacriftcare cogerent, aut sallem judires
est. R i cura imperaioris animum in Chrislianos gratum se ilii facluros sperasse, si se ab eo basc
incenderenl, ac pbilosopbiae nomine et virlutum mandala habere dicerenl. Sic enim Ruslicus prov
simoUcris auctorilatem iniquissimis criminaiio- 67
fectus Juslino dicebat : Πρώτον πείσθητι τοϊς θευίς
•tbus conciliarenl; detraxil illis pellem Juslinus ac κα\ ύπάκουσον τοις βασιλεΰαιν· < Primo diis crede
'mtrorsam larpf&siraos, fraudique et gulae dediios et imperaloribus obsequere. ι Postquam se in Ju-
esst demonslrat i l ·*. Ilaqae eo ierapore, qno per siino et sociis ejos operam ludere animadveriit,
ttHun orbem quisquU a Christiano reprehensns ob precepil ul qui diis sacrificare, et imperatoris
8
d d k i a faem incomraodum monitorem perfacile, praeccplo* , τ ψ τοΰ αύτοκράτορος προστάγματι, pa-
nouiioe Hlius deferendo, lollebat, exspectandum rere uolueraut, ad capitale suppiicium abduce-
fuit Juslino ut ab eorum, quos reprehenderai, ali- renlur.
qao ia jadiciam vocaretur. Sic ipse mentem suam Sub lam infenso Christianis imperatore saijs erat
aperil, Apo/. 2 , nuro. 3 : c Ego etiam exspecto, nl Cbrisliani nomen deferce, ul statim necarelur, si
ab eornm quos dixi aliquo insidiis appetar et ad s i i r se coniiiereiur esse Gbrislianum. Yidelur lameii
piiero affigar, aut certe ab illo slrepitus et osten- β Crescens in occidendo Jusiino plue negolii babuisee,
taiioois amatore Crescente. > quam si unum e multis aggressus fuissel. Macbina-
1L E x Tariis snppliciis, quae Ghristianis infligi lionem enim quamdam e l occultas raolitiones indi-
fiotebani, unum aliquod Juslinus, stipiie, designal, cat Tatianus, durn aii Gresceniem c Justino mor-
Μ generaiim indicet se inimicorum insidifc» vilam lem instar ingenlis mali machinaturo fuisse, > ώς
amissarum. Sic Tertullianus varia supplicia uno κα\ Ίουσιΐνον καθ άπερ μεγάλω κακψ τώ θανάτω πε-
appellato, nifnirum igne, comprehendii": c Caele- ριβαλείν πραγματεύσασθαι. Forte virlutis et erudi-r
rom, ioquit, si ex consciemig, qua scimus Oei nolionis fama aliquid gralise Justino conciliaverat, e l
men et Doroiui e l Patri et Filio et Spiriini conve- fjnperatoris ac judicum animos ad lanlura viruo» r
aire, deos e l dominos nominarcmus, exstinxisse- quem Ghrisiianum esse non ignorabaul, a medio
mos faces nostras eiiam ad manyria limidiores, tollendum lardiores faciebat.
qailms evadendi quoque paterel occasio juranlibus III. Testaiur Eusebius marlyrium Justini secun-
tialim per deos et dominos, ut quidain haerelici, dam Apologiam proximo intervallo subsecutum
qoonun dii plures. > Idem hoc loco factum a J u - esse. Ait enim illum in bac Apologia pracdixisse
sUoo; roanyrium a se exspectari significat, ac exilum vilaB »usc prout erat ip$i propediem even*
eaum aoi alierum de muliis supplicium nominat. G turus, .ώσπερ οδν καϊ έμελλε ν δσον οΟπω περ\ αΰτδν^
Soiebant enim ad stipitem alligari et qui igne, ut συμβήσεσθαι. Passum Juslinum circa annum 158
ia adnolalione ad huDC locu m observavi, combu- existiroat Tilleraoniius, quia Eusebius illius mar-
rendi eranl, et qui besliis tradebantur. Unde Ter- lyrium rcferl posl S. Polycarpi passionem, quaiq
lallianus, Jib. De pudic.^c. 22, sic loquitur: c Pula multa raiionum momenta ad annum 166 referre
uonc snb gladio, capite libraio; puta in palibulo, cogunt, ei ante Aniceii morlein, quani ipse Euse-
jam capite expanso; puta in slipite, jam leone con- bius ad annum 168 refcrendam duxif. Eo Uben-
eesso; puia ip axe, jam incendio aslruclo; in ipsa lius assenlior erudito viro, quod illius sententia
«lico securiiaie et possessione roarlyrii, quis per- cum tota rerum a Justino geslaruro serie pra^clare
iniuit bomini donare quae 1)eo reservanda sunl ? ι quadrat.
Iu ipsa axe alligabanlur ad stipitem qui corobu- Acta martyrii S. Juslini ejusque sociorum ioler
reodi eraut, u l ex alio Terlulliani testimonio, quQd ea numerantur ab erudiiis, quae maxime sincera ac
m aduotatione reluli, manifestum est. V i d . Act. $. pura sunt. Si excipias quaiuor priores lineas, qua^
PoUfcarpiy n. 14, et S. Philippi Heracl., n. 13. Ju- insiar prsefalionis addita? fuerunt, iiullum reperies
slini verba haud aliter intellexit Eusebius", qui roanus audacioris facinus, EJx bis nonnulla trans-r
ot probet id quod providerat Jusiinus ita cvenisse ^ lala in Mena3ura Gra3corum, sed penilus rejiciendi
ol praedixerat, marlyrio illam coronatum fuisse ires versus, qui inepte in coniexium Menaei irre^
asseveral, et Taiiani lestiinonio utiiur, qui boc pserunt: t
tanlam d i c i l , inorlera Juslino Gresceqtem macbi- ΙΟΥΣΤΙΝΟΝ ΚΩΝΕΙΟΝ H P E N E K RIOY ;

aatooi foisse. Ex quo palet his verbis, τ φ ξύλω ΩΣ ΕΙΘΕ ΠΡΩΤΟΝ ΤΟΓΣ ΠΙΕΙΝ ΔΕΔΩΚΟΤΑΣ.
έμπιγηνα:, morlero ceriissime designari, non fla- ΠΡΩΤΗ ΙΟΥΝΙΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΟΝ ΕΑΛΕΒΟΡΙΖΕΙ,
gella lantum aut nervum ; ac supplicii genus CICUTA MORTEM S i E V A JUSTINO A T T U L I T .
exeoipli causa noniinari, ut mariyrium generatim Ο SI EBIBISSENT, QUI PRJEBUERUNT, PRJU3.
significetur. JUSTINUM J U N l PERSANAVERE KALENDJS.
Marcom Aurelium recenset Terlullianus, Apol., Hosversus ila reddidit Halloixius · · , sed accura-
t. 5, inier eos imperatores, a quibus leges adver- lius ullimum versum reddemus, si illud έλλεβορ{«
fos Cfar/sliaoos sanciia? non fueninl, Sed lamen ζει inlerpreiemur veneno occidit. Juslinum Jnni
ridetor aut secrela judicibus dedisse mandala, ut elUboro occidere Kalendce. Vttuperandus profecto
M
T a l . , n . 19. e i
A p o l . 2 , n. 1. 6B
Adv. Prax., c. 13.
e e
Lib. iv, c. !6. 8 7
Act. u. 1. M
N. 4 * ViL
SJusl., p. 188.
459 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . ICO
qni in conlexlum amnibus suis pariibus praclare Α CAPUT X

absolulum itiepttgsimos iHox versns inseruit, et f)e Tatiano ac primum de illius studiit lUterarum
aplendidissimo iustini martfrio probruni ausus esl et convertiotte.
aepergere. Nam qutdquld in Menano de Justino I. Tatianus omnibus disciDlinie dat operam. U . Quoin«ilo
ejusque sociis dicihir, inirifice cum Aetis martyrii faclas Cbristiaous. III. Ejus fervor sub Justino magt-
consentil, exceptisiHis versibtis. iuslino aulero non stro
jam honor babendug eeset, ut marlyri, sivenenum I. Talianus in Assyriorum terra naltim se esse
sponte sumpsisset, sed i i i sui boniiciria? dedecas tesiatur : Syrum vocat Epipbaniue, h « r e 9 . 46, et
inurendum esset; am si dam veneno siiblaius fo- iu indiculo, pag. 234, e Mesopvtamia oriundum etu
ret: non tanitim babuissei martyrii splendorem, dicit. Syrum etiam appellavit TaUaiiiun Theodore-
quanlutn lota anliquifas predicavil. Haud dubium * l u s . Non inueiiatum eral ut Assyrii vocareniur
n
ergo qiiin tres versue bominis absurdi fachius qui Palaestinam iucolebant; cujits rei exeniplum
cxslilerint. euppedilal Themisiius in Oral. 7, ubi illucl Scri-
Conalus est bnic incommodo mederi Halloixius, puirae : Cor regis in manu Dei e i Assyriorum
ac cicutam, quse Juslinum susiulil, vetienum invi- libris depromplum esse asserii. Slatui ergo H O I I
dia? esse exislimavit, quae Crescenlem ad necem Β potesl ulrum in Syria, an in Assyria proprie dicta,
Juslino moliendain impulit. Sed hanc inierprefatto- aul, ut credtdit Epiphanius, in Mesopotaiuia ualtts
nem non patilor versug ille secuDdua: O i t ebtbi*- s i l Tatianus, cuin Assyrii nomen ipsis etiam He-
$ent qui prwbuerunt, priu$!
9 brasis tribuatur.
Ex boc de Justitii niorte commenlo nata eet oc- Primum Tatiani institnium supersiilio fuit ei ve-
casio duos Jnsiinos fingendi, alierom pbiloeopfliiiin bemens omnis litteraiurce siudiura. Docet ipse "
rt eximium scriptorem, eumque veneno sublalum: taula se superslilione laborasse, ut varii* in tocit
allerum cum eociis Charilone, Charitina, Paeone, mysteriorum parlkept fierel ac ubique religione$ ex-
Liberiano (legilur Yaleriano in Menaeo), Evelpisto ploraret. Nec tamen lot regiones obeunli id solum
el llierace passum. Sed buic opinioni ipsa Acta in 9 proposilum erat, u l mysleriis initiaretur, sed illud
quibus Juslinus in omni disciplinarum genere exer- etiam maxime, ut imilttplicein erodilionem collige-
ciiatus fttisse, dlscSpulog habere, cum omnibus rei. Sic tniin loquilur de iis quse peregrinando eo-
adeuntibus doctrinam yerilalis comrounieare, a<s bis gnoverai, n. 35 : Ταΰτα μέν ού παρ" Αλλου μαθών
Romam, venisse diciiur, ita reclamant, ut eam non έξεθέμην, πολλήν έπιφοιτήσας γ η ν , και τοΰτο μίν
magis libeat data opera rctellcre, quam quod Apo- ~ σοφιστεύσας τά υμετέρα, τοΰτο δέ τέχναις χαί έπι-
_· ϊ_» IS .! ϊ J~ W. .1 .1Ϊ_?. Μ # , / . « · « .
nius scriptor saBculi eepltmi de Justino d i x i t " , νοίαις έπικυρήσας πολλαΤς, c Hsec non ab alio acce-
eom a philosophis occitum, com catiid$ in $ecreto, pta exposui, qoi mullas invisi regiones, ac parihu
tocatut ab eit fuisset. vestris in disciplinis exercilaius s u m , pariim in
Magna j a m ex parte explicaia et soluta videntur, aries et inventa multa incidi. > Quod ait Taiianus
q u » adxersas ba3C Acta objici possiut, nimirum se in Graecorum disciplinis exercilatum fuissc, id
quod unus memoratur imperator, quamvis duo Ro- Eusebius de Taiiano agens imilalione expressii.
? v
inanum imperium lunc regerent; quod edicmm in Τατιανδς, inquil , άνήρ τδν πρώτον αύτοΰ βίον
Cbrisiianos dedisse dicitur, quamvis nuiluin Marcus σοφιστεύσας έν τοϊς Ελλήνων μαθήμααι. t Taiiauus,
lulisse perhibealur; quod Iconium in Pbr^gia col- \ i r primo viuc suae insliiulo in Groecorum discipli-
locatur. Duabos primis difficultalibus j a m occurri. nis exercitalus. > Ruffinus illud αοφιστευσας m«-
Quod spectat ad leriiam, non desunt qui pro Pbry- gisttum eloquentice v e r l i l : binc eiiam Hieronymus
gia Pisidiam (sic enim apud Basilium, ep. 458, lco* Tatianum primum oratonam docentem non parvam
niuin Pisidiae civitae dicilur), aut pro lconio Lycao- sibi ex arte rhetorica gloriam comparane, Theodore-
n i a m reponant. Atque baec responsio a?quis rerum lus sopbisiam fuisse dicit. Sed Yalesius, qui bos
«csiimaloribus salisfacere deberet, etiarasi non D duces in Eusebio laline reddendo secuius fuerat,
aliunde consiaret ejusmodi in designando urbium ab eis discedit in suis adnolalionibus, ac illud oo-
situ errata saepe ex notis margini appositis in con- φιστεύσας nibil ad eloquenliam pertinere, sed omnem
texlum obrepsisse. Gracorum sapicniiara el liberales disciplinas coin-
His quae in Grctcorum Actorum Latina inlerpre- pledi observat. Addil Talianuoi ex peregrinalioni-
talione emendavi, unuui esi quod adjicere libeat. bus pbilosophum roagis, quam professorein eloquen-
Pracfeclus dicit Juaiino, n. 4 : Άκουε ό λεγόμενος Γ133; ex eo autem quod sine ordine ac metbodo
λόγιος* c Audi tu qui eloqueus esse diceris. > Malttn, scripseril, parum iu diceudo exercilaiuin argui.
c qui doclus diccris. » Auclor dis6erlaliouis in Talianum, quaa posl Οτα·
tionem Taiiani editam Oxonii Iegitur (is autein est
doctissimus abbas de tonguerue) asseniiiur Yalc-
sio, ejusque senienliam coufirmal bis Taliaui ver-
7B
b i s : Ό κατ' Έπίκουρον σοφιατεύων, t qui Epicuii
T l n
" BibUolh. Patr., ι. 1, p. 279. N . (2. " Prov. xxi, t. " N . 29. llist., iv, 46. " N. 15.
161 D. MARANI P R i E F A T l Q . — P A R S III. 462
ftbitaophiam s e c t a t n r . > Non immerilo sane reji- Α tortea? professionein aflinxerunl, etqni solam plii-
eioni e r u d i U i l l i ^ i r i q u o d Tatianum Hieronymus losopbiae laudem detulerunt.
ei Rnffinas r h e t o r i c a m docuisse, Theodoretus eo- 11. Sed haec omnia eihnicorum tnstiluta aiiiniuni
pbiiUin faisse p a r u m belle dixerant. Nam ipse Taiiani inanibus xludiis demulcere poterant, cupi-
Taiianus n o n o b s c u r e philosopbnm se aniequam ditatem veri cognoscendi saiiare non poterant.
Chriiiiaouro fuisse d e t l a r a t . Sic enim philoscphos Fasiidivit Graecorum religionee, postquam eae, u l
iHoquilur, η . Ϊ 6 : Δημοσία μέν γάρ πομπεύετε, ipse n a r r a t a b effeminaiis et cinaedis procurari
τβυς δέ λόγους έτΛ γ ω ν ί α ς αποκρύπτετε. Τοιούτους vidit, et Jovem Latiarem apud Romanos sanguine
ύμας έπιγνονεες καταλελοίπαμεν καϊ τών υμετέρων bumano delectari, ac Dianam non procul Megalo-
·5κέτι ψαύομβν, θεού" 61 λόγω κατακολουθοΰμεν. ι 1η poli, et alios alibi dsemones ejusmodi sceleribus
poblko pompas a g i t i s ; sermones autem in angulis placari cognovit. Ipsae etiam disciplin» ta*dium illi
ocrulialis. Missos vos fecimus, cum lales cognosce- luoverunt, slylue Auicus, philosophorum soritea,
remos; nec j a i n de rebus vesiris quidquam attin- geometria, astronomia, leges in publicis rebus ad-
gimus, sed v e r b u m Dei sectamur. > Quineiiam minisirandts e a n c i l s e T a n d e m divino beneflcio,
Taiianus, etsi b i s verbis se Grcecorum philosopliiam cui lamen ingratum seet degenerem exbibuit, ve-
B
aissam fecisse i n d i c a l , videtur (amen in ipsa reli- rilas ad ejus fttlsit oculos, dum in sacras Cbristia-
gkjne C h r i s t l a n a , Justini magislri exemplo, nomen norum Scripluras incidil. Sic ipse rem edisseiii,
pbilosophi ac ipsa eliam forlasfte insignia retinuisae. i i . 2 9 : Κατ' έμαυτδν γενόμενος έζήτουν δτω τρόπω
Nam sese cum Justino incer philosophos numerat, τάληθές έξευρείν δύναμαι. Περινοούντι δέ μοι τά
eom de s l r n c l i s utrique a Crescente Cynico insidiis σπουδαία συνέβη γραφαΐς τισιν έντυχεΐν βαρβαρι-
s k toqnRur, n . 49 : Τ ίνας δέ αν κα\ δίώξαι τών καΐς, πρεσβυτέραις μέν ώς πρδς τά Ελλήνων δό
φίλοαόφων ε! μ ή μόνους ή μ ί ς εΓωθεν; c Quosnam γματα , θειοτέραις δέ ώς πρδς τήν εκείνων πλάνην.
auiein philosophorum nist nos solos insectari so- Καί μοι πεισθήναι ταύταις συνέβη διά τε τών λέξεων
lebai?» τδ άτυφον, κα\ τών είπόντων τδ άνεπιτήδευτον,- καϊ
Ex his patel pbilosopbnm ftiisse Talianum; scd της του παντδς ποιήσεως τδ εύκατάληπτον, κα\ τών
latneB ita pbilosoptaiae dedilus fuit, ut non minuf μελλόντων τδ προγνωστικδν, κα\ τών παραγγελ
operae e l ftudii in poeiis et oraloribus perlegendis, μάτων τδ* έξαίΐΐον, κα\ τών δλων τδ μοναρχικόν.
ac omni anliquitalc invesiiganda posuisse videatur. c Cum me ipse collegissem, quoutodo verum inve-
Neqee enim aasentiri pos&um eruditis viris Eusebii nire possem inquirebam, cuntque arrimum per opii-
ita ad philosophiam referenlibus, ut non ma quseque insliluia versarem, in quosdaui barba*
G r i c o s l i b r o s i n € i d i
tolnm rbetoricaB professioiiem, sed etiam eloquen- - « i M " * " * » quam uieum Gra>
tiae laadem Tatiano abjudieent. Illius antiquiiaiis cororo! diwiplinis, diviaiorcs quain ut cuiu eomuu
cogBiiiooem declaral Oratio adversus Grasco$ recon- erroribus conferanlur. Usa mihi evenit ui4iia Aiiein
d i u ernditione abundans ; siudiosum poolarum et babetem propier dioendi genu» minime arrogans.
oraiorum fuisse deroonstrat dicendi genus limaiis- tcriplorum iugenhim arlificii expers^ universi crea-
aiiDis piciarig et poeiicis venustalibus coloratnm, tionis explicationem capiu facilem, fulurorum pne-
ac verborum luminibus el ornamenlis disLinctam. cogniiionem, praeceptoruin excelknliam, ae slugu-
Qttinetiam disciplinas Graecorom, in quibus Taiia- larem universorum principalum. >
Dum exercitalmu fuisse ex Eusebio aique etiam ex Illud etiam Tatiaiium maxkna adducebal, ut
ψβο Tatiano discimus , non philosophiam solum, Ghrislianam religioaem nurareiur, quod per eam
sed aliaa etiam artes intelligi oporlere perspicimus bomineiu cx servilute liberari, et in prielinum sta-
ex initio Orationit adversus Grcecot, ubi Tatianus tum, ex quo miftere decidimue, viadicari inlellige-
sic loqnitur, n . 1 : 'Απεταξάμεθα τϊ) παρ' ύμϊν σο rei. Sic enini pergil, ibid. : Θεοδιδάκτου δέ μου
φία, κάν εΐ πάνυ σεμνός τιςήν έν αύτ$.... Τητορί- γενομένης της ψυχής συνηκα , δτι τά μέν καταδίκης
t l
κήν μέν γ ά ρ έπ' αδικία κα\ συκοφαντία συνεστή- ft h τρόπον, τά δέ δτι λύει τήν έν κόσμω δουλείαν,
σααΟε.... ποιητικήν δέ μάχας Γνα συντάσσητε καϊ καϊ αρχόντων μέν πολλών, κα\ μυρίων ημάς αποσπά
θεών έρωτας κα\ ψυχής διαφθοράν. Τί γάρ σεμνδν τυράννων, δίδωσι δέ ήμίν ούχ δπερ μή έλάβομεν,
φίλοσοφοΰντες έξηνέγκατε; τίς δέ τών πάνυ σπου άλλ' δπερ λαβόντες υπδ της πλάνης έχειν έκωλυθη-
δαίων αλαζονείας έξω καθέστηκεν ; ι Sapienliae ve- μεν. ι Itaque mente mea diviuitus edocta iniellexf
unt Dontioin remisinius, eiiarosi pluriroum in ea ista quidem eondemnationi aflinia esse, ab liis ati-
exceltere videremur.... Nam et rbetoricam ad i n - tem servituiem illain quae in mundo est dissolvi,
jastitiaiD ei calumniam instiluwiis.... poelicam vero nosque a inuhis principibus et infiniiis tyrannis
•t pugnas describereiis e i deorusn amores, et ani- iiberari, ac dono augeri non illo quidem alias ιιοιι
mvt corrupielaro. Quid enim pbilosopbando pra3clari concesso, sed quod accepluni relinere error noi»
protulislis, aut quia ex iis, qui praesiauiissimi ba- siveral.
bili f o n l , extra arroganliara couslilulus fuit? ι Roma3 Tatianus Cbristianam religlonem videlur
Tfdeator ergo uirique errasse et qui Taiiano rbe- amplexus etse. Nam cum se uiultis reatouibus per-
1G5 S. JUSTINUS PIIILOSOPHUSET M A R T Y R . 164
agralis tandem in hac urbe commoratum esse di- Α uii scbola, quaih Juslinns Romae insUlueral, illius
7 8
eai ; cumque ex peregrinalionibus, ut modo vidi- morle ad Taiianum rediii, ut conjicimus ex Rbo-
inus, id perceperil commodi, ut exploralis ubique done insigni soeculi secundi scriplore, qui se Roma>
falsis religionilius veritalem inquircrei, ac in Cbri- a Taiiano erudilum fuisse lestalus csi, u i narrat
stianorum libris cognilarn aniplecleretur, verisimile Eusebius, Hi$l. lib. v, c. 13.
esl Romam, ui peregrinaiionum, ila eliam erro* CAPUT X I .
runi e l superslilionum finein fuisse. Huc etiam
De hccreii in quam lapsus est Talianui et de tecla
speciai quod a i l , n. 3 5 : Διόπερ χαίρειν είπών xaX EncratUarum ab eo conflala.
τή 'Ρωμαίων μεγαλαυχία, κα\ rf\ Αθηναίων ψυχρο^
1. Tatianus quo tempore haerelicus factus. II. Errores illl
λογία, δόγμασιν άσυναρτήτοις, τής καΟ' ημάς βαρ cum aliis comrpunes. III. An palalivam Christi carnem
βάρου φιλοσοφίας άντεποιησάμην* c Yale igitur di- docuerit. 1Y. Salulem Adami negavit. V. De Encralita-
rtim Secta.
cto ei Romanorum jaclamia? et frigido Albenien-
sium sermoni, uiale sarlis opinionibus, barbaram I. Jusiini prajcepta et exempla non slalim e me-
uostram pbilosopbiam complexus sum. > moria Taliani ebiuxere : magiairi praeclare facla
et dicta prsedicat in Oratione adversus Grcecos, ac
Videiur Talianus non diu anle mortem Juslini
de Chrisli divinilale el Incarnatione, de mundi
nomen inier Gbrislianos professus esse. Nam in
Oratione, quam scripsil post marlyrium Juslini, ^ creaiione in eamdem prorsus ac Jusiinus senieu-
bis occurril Gracorum querelis : Τατ:ανδς υπέρ 7 9 tiam, nonnunquam in eadem verba disputal. Sed
έλληνας, υπέρ τδ άπειρον τών φιλοσοφούντων πλή tamen non mulio posl amissa doclrinaa lumina, et
θος, καινοτομεί τά βαρβάρων δόγματα, c Tatianus viia3 sanciioris specimina, quae in Justino babae-
supra Graecos, supra infinitam pbilosophorum mul- rai, vcluli caecus duciore destitulus prascipitem se
tiiudinem, novus est barbarorum doctrinae secia- in errores nequissimos dedit, et ex verilalis defen-
tor. > Noviias exprobratur boc loco non barbaro- sore factos esi impia3 breresis arlifei. llanc bominis
ruir. doctrinae, ut exislimarunt interpreles, sed T a - de Ecclesia bene meriti ruinam superbiae atiribuil
tiani bauc doclrinam sequenlis consilio; idque Irenxus, qui de Taiiano sic loquilur, l i b . 1, c. 28:
conflrmat Taiiani responsio, qui ad defensionem Μετά δέ τήν εκείνου μαρτυρίαν άποστάς τ ή ς Εκκλη
suam adbibet illud Solonis : σίας, οίήματι διδασκάλου έπαρθε\ς καϊ τυφωθείς, ώς
Γηράσκω δ' άε\ πολλά διδασκόμενος. διαφέρων τών λοιπών ίδιον χαρακτήρα διδασκαλείου
ceeaper ego additcens muiia senesco simul. συνεστήσατο. ι Posl vero illius (Juslini) mariyrium
III. Praxlarissima sane edidit inilia Tatianus, absislens ab Ecclesia, et praesumptione magistri
et cum se RODKB ad Juslinum contulisset, y i - G elaius c i inflatus, quasi prae caeleris esset, pro-
ruin, ut ipse appellat in primis admirandum, non
f
prium cbaraciereiu doclrina^ consiituil. ν Nuitc
paruin videtur in bac sanclilatis et doctrinae disci- exaininandum nobis est quo lempore ab Ecclebia
plina profecisse. lllius non solum discipuius erai, dcfecerit, qaosque potissimum secuius sit errorcs.
g 0
sed ctiam adjulor, iia ut in defendenda reiigione, Narrat Epipbanius tatianum in ilesopotamia
ac in pbilosophis refellendis secuudas ferre vide- novam seclam conderc incoepisse circa annum duo-
reiur. ISam cum Crescens Cynicus nibit iiitentatura decimum imperatoris Anlouini, eognomcnlo Pii.
relinquerel, ut Justinum, a quo muliis audieniibus Yix iniegrum sit ab hac senteniia discedere, bia
ignoralionis convicius fuerat, e medio tollerel; ea- qui Juslinum sub Antonino passum voluni; quod
dem consilia dc Taliani pernicie instruebat : in quidem cum arridcal crudito auclori dissertaiionis
ulrumque nefarios furoris sui conalus meditabalur. supra cilalae, Epipbanio in bis, quae ad Talianum
Sic enim Talianus, n. 19 : Θανάτου δέ ό καταφρο- atlinent, astipulatur, Ua tamen ul annum duodcci-
νών, οΰτως αύτδν έδεδίει τδν θάνατον, ώς κα\ Ίου- inuiti Aulouini non currentera, sed exacium inier-
στΓνον καθάπερ και έμέ οίον κακώ τ φ Οανάτω περι- prcietur, ac Taliani bavresim ad annum Gbrisli 151
βαλείν πραγματεύσασΟαι.... Τίνας δέ άν καϊ διώξαι referal. A l quibus ralionibus supra pugnaium est
τών φιλοσόφων, εί μή μόνους ήμας εΓωθεν; « Isle ^ S„ martyrem Juslinum sub M. Aurelio passum essc,
autein inonis conlcnipior, ita nioriem ineiuebal* iisdem efficitur tatianum ad bapresim sub Antonino
ui eam veluii malum aliquod Jusiino, non secus ac deficere mn poluissc. Verum boc loco uounulla
luibi. niacliinationibus suis inferre coualus sit... proferre libet, quae magis propria sint TaiiaiH.
Quosnaui auiem pbilosopborum nisi nos solos in- Quo lempore scribebalTaiianus, perpeiuo inoriis
seclari soiebal? 1 Quanium fuerit Taliaui siudiuin pcriculo exposila eral Cbrislianae religionis pro-
religiotiis defeiulendac, ex boc Crescentis in illum fessio; et cum auctcrcs r.onnulli essent Taliano*
odio perspicilur. ui morlein nienlieudo sublerfugerel, sic eormn
Crescenlis insidiis feliciter succubuil Jiislinus; consilia rcpellil : Τί μοι συμβουλεύεις ψεύσασΟαι
nou siue magno suo nialo evasil Taiianus. Sed ut τήν πολιτείαν; τί δε λέγων θανάτου καταφρονείν,
wagislri laborum consors et socius fuerat, ila cliam διά τέχνης φεύγειν αύτδν καταγγέλλεις; Έ γ ώ μέν
Ulius ex asse baeres videlur luisse. llacc eniui vci- ούκ έχω καρδίαν έλάφου. < Qnid niibi auctor ^
n 1 9
N . 35. N . 35. · · llaeres. 46
1G5 I». MARANI P R i E F A T l O . — P A R S III. inc
insiitalum mentiar? Et qui tnortem a le Α mm Proiei cognomen omnium consensu ai fama
conlemni d i c t i l a s ; cur horlaris, ut eam aslu decli- iribuliim Percgrino fuissc. At illud nec in iEgypio
nem? At cgo cor cervi non babeo. » Etsi in liis non oblinuit, u l minus belle conjicit Tillemonlius, nee
tam Antonini lene impcrium, quam iniquus Marci in Italia in quam relicta iEgyplo venil, sed in
io Cbrislianos animns agnoscilur; non tamen boc Graeeia, in quam se Italia pulsus recepil, Mque
Qlar argumeoto; quia , ut supra observavi, paces admodum sero, tit leslalur Aulus Gellius. Philoso-
n b Adriano et Anlonino concessx, inducia? qiiae- phum notnine Peregrinum, inquit, lib. x n , c. 11,
dam faerunl» quas nec Cbrislianorum in cruciatibus cui postea eognomentum Proteus factum est, virum
eaastantia» oblnrionem indiicerent, nec fuiurarum gravem atque constantem vidimus, cum Alhenis e$*e-
persecnlionum meliim lollerent. Cerlius argnmen- mu$ diversantem in quodam lugurio extra urbem.
%
tam sappedilat Eusebius, qui inler scriptores sub Non poluil ergo Talianus baeresim suam atino Ghr:
Marco Aorelio exortos Tatiannm recenset ac etiam sii 451 spargere, veroque simillimum est Epipba-
Mosanum, a qoo baeresim Taliani, staiim aique nium pro anno M . Aurclii duodecimo, quo Euse-
8 1
exorla est, debellalam fuisse dicit : Και Μουσά bius hanc baeresim prodiisse decJaral, duudecimuiii
8 8
του ί έ , δν έν τοις φθάσασι κατελέξαμεν, φέρεταί τις ^ Anlonini posuisse. Cuin Eusebii major est in
έπιστρεπτικώτατος λόγος πρός τινας αύτώ γραφε\ς qiiacslionibiis aucioritas qnam Epipbanii,
ejusiôdi quacslioni
αδελφούς, αποκλίνοντας έπ\ τήν τών λεγομένων Έ γ - imn vero illius sentenlia cum Taliani ctJusiiui re-
κρατιτών αΤρεσχν, άρτι τότε φύειν άρχομένην, ξένην bus opiimc consenlii. Dandum enim aliquod lem-
τε κα\ φθοριμαίαν ψευδοδοξίαν είσάγουσαν έν τψ pus Taiiano posl Justinum Roma? docenli; nec
Τ
pka. Η ς παρεκτροπής άρχηγδν καταστήναι Τατια- staiim ac Roma discessit, lircresim coepil prsedi-
νδν λόγος έχει. ι Sed et Musaui, cujus supra me- care, cuui Oratio adversus Grwcos, quaui post
minimns, eleganlissimus quidam exstat liber ad suam Roma discessionem scripsit, bajresis nola
quosdam fralres, qai ad Encratitarum baeresim careat. Quamobrem cum Juslintis circa annum 167
desciverani : quae tunc primum exorla novum aul 168 vilam pro Gbristo profuderit, non iucom-
qvemdam ac perniciosum errorein orbi invexil. mode Taliani haeresis ad anntim 170 refereiar.
Bojos seclse auctorem perhibenl fuisse Talianum.» Quod etiim Eusebius in Chronicis anno 178exor«
ldem Eusebtus in Chronic, ad annum duodecimum tam puial, id aut prafiiiiio nou dixil aul ininiis
M . Aarelii collocat haeresim Tatiani. dixit accurale. Nam MoiilanisiaG, quos anno 171
Detode vero Irenaeus qui annis pene quadraginta prodiisse gravissimis ralionibus palet, paulo i \ -
aatsalieni iriginta post annum Gbrisii 151 scri- Q cenliores Taiiano videnlur, ei posi eum recensen-
bebal, baeresim Taliani, ut recentem ac nuper in U r , tum apud Terlullianum in libro De> prccscri-
raitain commemoral. Coniradicunl quoque, inquit, plionibm, tum apud Epipbanium quanquam posie-
Fib. l , c. 28, ejus $aluti qui primui plasmatus esl ; rior nimium spatii inler Taiianum el Monlanistas
et h?c nuper intenium est apud eot: Tatiano quodam interponil.
primo hanc introducente blasphemiam. Non me lalet Monlanislarum originem oilius mul-
la OrtLUone Taliani anie haeresim scripla exslat lo collocari a Blondello et Maresio , qui verstis M
HOB illepidus quidam in Peregrinum είτβ Proteuia SibylHnos , quos octo libris comprelieusos babe-
acnleiis, qui C U D I ea opinione, quam refcUimus, mus, Monlani commentum esse coiiienduui. Ris
conciliari non possil. Sic enim ille Gynicus exagi- assenlhur vir a me non semel laudatus, L u d . Du-
8 i
latiir a Tatiano, ut )am tum gese vivum combus- four de Longucrue . Revera anliquiores mtitlo
sisê, quod quidem ab eo faclum est in Indis Olym- esseni MonlanislaB, si versus Sibyllini facinus esscul
picis a u n o l 6 5 , a u l saltem sub Protei nomine, Montani,quos non solum ante Lucii Veri, sedeliam
quod ei sub ftnem vilae impositum fuit, cognilus anle Adriani niorlem fabricatos fuisse dechrat
oinnibu» fuisse Tideatur. Sic loquitur Talianus, falsa de ulriusque mone proediciio. Main (res post
8
n. 25 : Κα\ λέγοντες μέν δεϊσθαι μηδενός· κατά δέ ^ Adrianum fuluri imperalores pradicunlur * : Ter
τδν Πρωτέα σκυτοδέψου μέν χρήζοντες διά τήν πή lius sero omnlum diciturpotilurus, Ό δ έ τρίτος όψέ
ραν, υφαντού δέ διά τδ Ιμάειο.», κα\ διά τδ ξύλον κρατήσει απάντων. Ipse auteni Adrianus resie per-
δρνοτόμου, δίά δέ τήν γαστριμαργίαν τών πλουτούντων iliirus, Ό δέ λίνος αύτδν όλεΐται. Ex his merilo cou-
κζΙόψοποιοΟ· t Nullius quidem se egere dicunt pbi- cludii idem vir erudilissimus mendacem hunc acrt*
lotophi, sed lanien Prolet more modoque indigent ptorem lurpiler lapsum esse, quia non babebai, irt
coriaiio propter peram, lexiore propier vestem, aliis in rebus, bieloriam rerum gesiarum, quam
lignario propler baculum, drvilibus piopier inglu- ducem sequerelur, sed Adrianum resle periluriim
viem el coquo. > Qund Talianus imitationem Protei conjiciebal ex doloribus aculissimis, inter quos
tnprobruinobjicit pbilosopbis, idargumenlo esljam sibi ipse niorlem consciscere volebat. Yerisimile
luw Hhim iabulam fuisse ob varios viiae evenius erat Lucium' Vcrtim, qui tenera admodwn actale
JC pneserlioi ob slultissimum morlis genus. Illud e r a t , M . Aurelio superfulurum. ScripU ergo hi
u\km P X verbis T a t i a n i nccessario constat, jam libri ante morlem Adriani. Aieorum pareiUem esse
8 1 8 8 8 % w
81
Hisl., l i b . i v , c . 2^. Gbroaic. Apud Gallaaum disserl., p. 20. ln dissert. ins. Lib.
f d vin.
467 $. J I S T I N U S PHlLOSOPHUS E t M A R T Y R . 468
Muiilanuiri nulla probanl ralionum momenla, ηοη Α dicavit. Quioetiam matrimomi inetUoiionem dia-
Plirygix laudes, non vebemens Sibyllae exslasis, bolo acceptam referfe visus est Clementi Alexau-
88
nonipsa denique calamilalnm immineniium pra> d r i n o . Nam Paulum sic inierpretabaliir, uleum
diciio. In his enin> nihil estquodseclae Moniani pro- mairimonii usum permitlendoprohibuisse et utopus
prium eit. Potiori jure auclor versuum Sibyllino- fornicalioni et diabolo addicluni interdixissc con-
rum exisiimarelur aliquis exGhrisiianis crrciimcisis tenderet. Yerba Tatiadi babeinus i n Append.,
et legem retinenlibus. Nam horiatur ad Judaicas part. n
luslraliones, lib. I Y , el* fulurum dicil ut jusli in se- lllud eiiam a Salurnino et Marcione Tatianus ac-
cundo advenlu Donaini corpus quolidie aquis lavent ceperat, tesle Tbeodorelo, lib. ι Hceret. fab. %
e lecio surgenlee, lib. m . cap. 20, u l animalium et vini usttm, non modo nu-
H . Sic bseresim suam archilectatus est Tatianus, plias, abominareiar. Abutebatur aucioritate Amos
u l dum aliud ex aliis baerelicis muiuatur, nec cum propbelaead impietalis defensionem : c De bocloco,
islis, nec secum ipse censeniiret. Videtur in expli- inqail Hieronymus in Amos, cap. 2, haeresim suam
canda mundi crealione Yalentini deliria compilasse* Tatiauus Encraiiiarum princeps slruere niiiiur, vi-
Dicebanl Valeniiniani oronia a tero D€fc> per ipsius num assereus non bibendum, cum et lege praece-
B
Yerbum fuisse condila , adbibito tameo Demiurgi ptum t i l , ne Nazaraet bibanl vinum, e l nunc acca
sive Creatoris minisierio, quem quidem ita igno- seiitur a propbeia, qui propinant Nazaraie vinum.i
rasse futgebanl operaiionem dhrin» Sapieniiae, In mysieriis celebrandis solum aquam adbiberi vo-
ul sibi solus Creaior essc viderelur. Paulo aliter l u i l : c Siroiliier et mysteria quaedan», inquil Epi-
Taiiaups, sed non minus impie in quodam lesli- pbanius, ι ad Ecclesiae sancire iinilalionem iusti-
tnonio, quod in appeudice reiuli, illud Scriplurae : tuit, sed ad ea tamen nihil ι prauer aquam adbi-
8f
Fiat / u x , opianiis et precanlis esse dicebat, non buii. »
pracipientis. Fingebat eiiam ad mundi explicatio- III. Quseri uon immerho possit annon puutivam
nem, leste Ireuatt, JSone$ quosdam invitibilet. Hinc Cbrisio carnematiribuerit Talianus, el hac iu rt, ut
apud Terlullianuin Prtf ecr., cap. 52:Tolti* tecun- in multis aliis, a Yalenllni parlibus ad Uarcionii
dum Valentinum sapere dicilur. caslra transfugerit. Haec enim de illo apud Hiero-
Ut Yaieniinus, ila eiiaro Tatianus legem Mosai- nymum dicia legimus in Comment. in cap. vi ad
cam rejiciebat, non a vero Deo, sed a Demiurgo i n - Galat. c Talianua qui putativam Gbrisii carnetu
siiiuiain pronuniians, lesie Glemente Alexandrino, inlroducens omnem conjunctionem masculi ad fe-
Slrom. l u , p. 460, sed tamen lege ei propbeiis ute- minam immundam arbilralur, Encralilarum vel
batilur Severiani, ui aiiEusebius, qui primum au- acerrimus baeresiarcbes, lali adversum nos snb oc-
c
etorem elinsliiulorein illorum fuisse Talianum de- casione prasenlis lesiidaooii usus esl arguiueu*
clarat. Ipee Tatianus uiebaiur quodam propbeiae to t etc. ι Hoc lestimonio adducius Tillemontius
Aroos leslimonio, u l vinum prohiberet . Non erat Tatianum de Gbrlsii carne ideni ac Marciunem
8T
necessecjusmodi bxreiicis Yeius Testaraenlum ab docuisse exislimai. Sed monet noe eruditus ediior
usu suo peniius removere, cuni eam sibi, lesle i b i - operum S* Hieronymi in peraniiquo codice Glunia-
detn Eusebio, liceniiam inlerpretandi sumereut, censi, et in codice regio 3758, ιιοιι Talianam legi
quae nihil non posset eludere. sed Gassianum. Equidem valde probaverim asser-
De Tatiano sic loquUur Clemens Alexandrinus, valam his in codicibus lectionem. Facile fuil el
quasi.is Yalenlini scholae nomen dcdisscl ac inde proclifc, ut pro Cassiano, qui vix cuiquam praeier
abscessissel, ui propriam seciam conflarei. Yix Glementero Alexandrinum cognilus fuil, nomen
4
enim aliter inlerpretari liceat haec verba de Taiia* Tatiaui longe celeberrimum obreperet. Atinulio
no, Slrom. 111, pag. 465 : Ό δέ έκ τής Ούαλεντίνου difBcilius ut pro Taiiano Gassianum Hbrarii pone-
έξεφοίτησε σχολής. Sed tamen iranseus iu testimo renl. Porro in Gassianum oplima convenil HSera-
iiio quod modo reluli, Taiianum declaraiea inente j) y m i lestimonium. ls de matrintonio ideni seniie-
n
ab Ecclesia discessisse, ut novam aeciam con- bai ac Taiianus, ot diserte leslalur Glemens,
deret. Strom. l i i , pag. 465. Quare non iinmerilo vocari
Valentini opinio, etsi in Deum mundi crealorera poluit Encralilaruro vel acerrhnus baeresiarcbes.
injuria eral et ad cverlendam resurreciionis fidem Praelerea ibidem Docetarum, Id est eorum, qui pu-
excogitata, in boc lamen lenior erai qiiam Marcio- laiivam Gbristi carnem iingebanl, princeps a Cle-
nis, quod nec carnem Cbristi omnino lolleret, nec menle appellalur, ό τής δοκήσεως έξάρχων. Quod
necessitaiem imponeret ea detestandi, quas per quidem de Gbristi caroe commentum illius de
Demiurguin a vero Deo creata fatebalur. A l Taiia- mundi creatione opinioni consequens eral. Dicebal
DUS muiuari ex Marcione non dubilavit, qua3 deesse enim Cassianus in libro De conlinentia : ΕΙ γάρ
Yaleniino ad summam iinpietaiem videbantur. ήν παρά θεού είς δν σπεύδομεν ή τοιαύτη διασκευήι
Nupiiat, inquit Irenaeus, corruplionem e$te el forni- ούκ άν έμακάρισε τους ευνούχους, ι Si ab eo Deo,
caiwnetn simililer ul Marcion et Salurninut prm- ad quem lendiiuus, essel baec corporis coueiituuu,
, e 8 7 8 8
Gen. i , 5, Amos. n, 8. Sirom., i u , p. 463.
ffiS t>. M A R A N l P R i f i i A t l O . - P A R S 111. 170
mm taatt btassei eunocbos. t E x quibus palet Gas- Α Αδάμ ού σώζεται, τδ φύραμα, ουδέ τι τού φυράματος
9 i o l Valeoitnum, orania a vero Deo per σώζεται. « Si Adamus salulem minime esl adeplus,
Oenkirgam ereala aensisse, sed plane, ut Marcio- hoc est ipsa quodanimodo generis massa; nec ulla
aem, vere Deo creaiionem niundi, aut saltem hu- liujus massae parlicula servari polerit. ι Vix sane
oani eorporis abjudica&se. Nec proinde mirum est, quidquam reperioquod Tatianum ad baec effulienda
ti oullam prorsus carnem*Ghrisio relinquebat. At iinpulerit, praeler inepium novitatis aucupium, ut
Tiiiaous in his qme ad creaiionem speclant, tolus existimavit lrena?us. Nam Valentiniani et alii pene
eti Yalenlinianiis; nec quisquam de Gbristi carne omnes Gnostici, cum sophiam suam Adamo De-
hfem iilum ac Marcionem seusissa perbibet. Accu- mturgi manibus formalo semen spirituale dicereni
m e eclligunt Irenxus et Glemens et Epiphanius injecisse, cumque neniincm hoc semine ornaluin
quid Yaleuiinianis somniis suo marte excogilalum sanctilale et salule excidere posse aulumarent,
addiderit, quid ex Saturni et Marciouis fontibus necessiialem sibi imponebant agnoscendse Adatni
derivaTeril. A l nibil prius aut poiius coromemo- salulis. Praeterea ipse Tatianus, ut observat Epi-
rari debuil, quam haec de Ghrisli carne opinio, si phanius, quo magis nuplias oderat, eo in Adamum
laodo ei astipulaiiis esi Taiianus. Qaineliam Doce- sine nupiiis creatum xquior esse debuit.
laram secla ab Eocralilis aecerni non debuil, sed Β Yidetur laincn impia de nialrimonio sententia
«oa el eadem existimari, ejusque principatus non i l l u m adduxisse ut iniquum se Adamo prneberet.
Gassiano deferendus erat, ut faclum a Glemente Nam oblreclatores malrimooii, ut teslatur Cle
tidiraus, sed Taliano, quem cclebriorem fuisse xnens Alex., Strom. πι, p. 470, gustum ligni veiit
t
coosiat, aniiquiorem non obscure indicat Glcmens, inlerprelabaniur usum matrimonii, quem a Crea-
dom eum anie Gassianum receuset, eique Gassia- lore veiilum nngebant. Unde matrinionii non
umm de mairiinonio declarat asseniiri. Yidenlur Greatorem, sed diabolum, qui Adamum eC Evara
ergo librarii aliquid vulneris fecisse huic Hiero- pellexerat, auciorem dicebant. Sed tanoen eisi
nymi loco; atque etiamsi integer exisiimeiur, baud Adamus praceplum Greaioris violaverat, i d ob-
tameB scio a n minus hac in re Hieronymo iribuen- slare non debebat quominus eum Gbrislus, longe,
dom s i l , quam aliis Patribus non modo bunc Ta- ut nugaiores illi dicebanl, poieniior Creaiore, eri
tiani crrorein lacenlibua, quem lamen maxime peret. A l nialrimonii odio videlur Talianus i n m a -
coffimeniorare debaerani, sed eliam ab Encraiiia- Irimonii incoeplorem virus suum evomuisse, eum-
nun baeresi Docetas distinguentibus, et alieri Cas- que a Gbristo minime liberatuni, sed irali Grealoris
siaauoi, aileri Tatiauum ducem et signiferum aesi- judicio (neminem enim a Ghristo damnari dice •
gnanlibus. ' bant) reliclum finxisse.
Sed forle quominus Cassiani Domen Taliano apud Apud Terlullianura i n locojam citato docuissedi-
fberanymam subsiiluamus, objicieiur Taliani fa- citur Talianus Αί/am necsalulem cotuequi posse; sed
doas, qui ex Evangelio ajnpuiavit geoealogias et i d eodem redit ac quod deTalianoalii scriploies di-
alUouinia, quae Dominuw, ut ait Theodorelus, ex xerunU Posilo enim injecium non fuisse Adaino
Ktmm David secundum eamem natum ostendunU commenliiium illud semen spiriluale, quod Acha-
Αι necesse uon esl ad pbantasticam camem confu- m o t b , sive Sapienlia , aniinabus electorum clam
gcre, ut hoc Taiiani scelus explicemus. Saiis ma- Crealore injiciebat; noo jam saimem Adamus
goos ilJi slimulus ad id audendum subjicere poiuit assequi poieral.
VaJenunianoruiu haeresis, qu» Ghristum nibil ex V. Taliani seclatores appellanlur Taiiani et T a -
Haria sompsisoe, sed carnem aliunde babuisse, et lianilae, Encraliiae, beveriaui, Hydroparasiau»,
per Mariam veluii per canalem docebal transUsse. Apolaclilse, Saccopbori, Aposlolici, quibus uomi-
IY. Videbalur sibi Talianus nou multum laudis nibus partim ipsa Tatiani secia, pariim aliae ex
aiereri, adjundis ad usus suos Saturnini el Yalen- isia avulsa3 designantur. Distinxit Epipbanius Ta-
liai commentis, nisi eliam aliquid pareret, quod ^ tianos a Severianis et Encralitis, ac Severianun
noTum ac proprie suum videretur. Itaque ul nomen Taliano, Taiianum Encralilis praelugisse censet. At
tueai posieris commendarei, salutem Adami ne- Irenaius, Clemens, Eusebius ei Tbeodoretus Eucra-
gafit, quod aoie illum neoiini in menletn venerat. titarum seciae parenlein et auclorem Talianum di-
HUIK illius errorem, at impietatem, deleslaii sunt xerunt. Addit Eusebius non mulio post Severum
lrenams, Tertulliaaus, Epiphanius, Pbilaslrius, A u - quemdam, eum tupradictce hceresi robur ac vires
gustiaus elTbeodoretus. Sic aatem refellit banc liae- addidittet, in cauta fui$se cur illlus seclce homines
9
resim lreoaeus, lib. i u , c; i 3 , ut caeteros homines ex ipsius vocabulo Sevefiam dicerentur. Late ergo
talvari, a Adani non salvatus s i l , ac diabolum manavil bsresis Taliani; nec eam raerilo Aniio-
Cariuo viclum et superatum neget, si i s , quein chiae et Gilicise tt Pisidia? finibus coercel Epipha-
duboJus vicerat, et in vincula conjecerat, a Chrislo nius, cum Encratita^, ipso faienle, non rolura in
aon s i l ereplus ex eju» manibus et in libertalem bis regionibus, sed etiam in Pbrygia adusta, in
viadicaliis. Sic eiiam Terlulliauus in libro De prce- Isauria, Pamphylia ei Galaiia atque eiiam i n Ro-
icr. cap. 52, radicem salvam esse contendit, si
9
mano iraciu propagati fuerinl. Adductus csl eiiam
ramisalvi fiunt. Et Epiphanius, baBrcs. 46: Κα\ εΐ ό Epiphanius bac Taiianitarum el Eucraiitarum nu-
PATAOL. G B . VI. β
ΙΪΙ S. J C S H N U S PHIL0S0PHU8 ΕΤ M A R T Y R . 172
nus accoratn disiinctione, ul Taliani seclanv s.eculo Α pwgnantes refellit in loto libro leriio Stroma-
9 1
quarlo interiisse crederet. A l cum Encralitas hoc tum : Φέρε είς δύο διελόντες πράγματα άπάσας τάς
snpculo exstitisse ex ipso Epiphanio pateat, et ma- αΙρέσεις, άποκρινώμεθα αύτοίς. "Η γάρ τδ άδιαφόρως
xiine ex Basilio, apud quera non pauca de illorum ζήν διδάσκουσιν, ή τδ ύπέρτονον άγουσαι, έγκράτειαν
8 9
bapiismate legunlur , necessario sequilur insli- διά δυσσεβείας καϊ φώαπεχθημοσύνης καταγγέλλουν
tutarn a Taiiauo seclam , quac non alia est quam c Age, inquii, bifariam dividamus omnes baereses,
Encralitarum, ad hoc lempus perseverasse. Basi- eisque respondeamtis : vel enim indifferenler viverfe
lins, elsi haereticos solebai rebaplizare, duos tamen docent; vel ultra modnm progressae corilinenuam
ex bac secla episcopos, Zoinum et Saiurninum, per impielatem el odium profitenlur. >
magnae ulilitali consuetudinem poslhabens, in epi- Non magis consentit cnm hts duobus scriploribtis
scopalem calhedram suscepit, ac eorum non solum Epiphanius cum testalur Encratiias resurrectionem
n
bapiisma, scd etiam ordinalionem ratam habuii. moriuorum credere. Sic enim apud Clemenlem
Suspicari videtur Epiphanius Encratilas, dum resurreclionem inlerpretanlur, ut jam se illam
caslilaiem prac se ferunt, non lam a voluptalibus adeptos esse, el idcirco a nupiiis reftigere dicani.
,8
abborruisse, quam latebras occuhis flagiiiis quaesr Unde illos sicΎerberalClemens : Εί γάρ ούν τήν ανά*
visse. Sic enim loquilur de Taliano, haeres. 46: R στασιν άπειλήφασιν, ώς αύτο\ λέγουσι, χα\ διά τούτο
ΊΕν τψ προσχήματι της έγκρατείας κα\ τοΰ εγκρατή- άθετουσι τδνγάμον, μηδέέσθιέτωσαν μηδέ πινετωσαν
τικοΰ ήθους κυβευτικήν Εσχε τήν άγωγήν · ώς λύκος καταργεϊσθαι γάρ έφη τήν κοιλίαν, καϊ τά βρώματαί
αρπαξ ένδυόμενος προβάτου κωδίον, κα\ πλανών τψ Απόστολος έν τη αναστάσεις Si ergo resurreciionem
•προσκαίρω προσχήματι τους άπατωμένους. c Conti- acceperunt, υ ι ipsi dicunt, et idclrco matrimonium
neniia? ac pudiciiiae specie, velul illecebra propo- abrogant, nec manducent nec bibant. Nam dixil
aiia, boino vafer obrepsil; tanquam rapaxquidam Apostolus ventrem et cibos destrucium i r i io re-
lupns ovem pellis induens, eoque cnltn, quem ad surreclione · \ ι Irenaeus ex hsereticis Creatorem
tcmpus induerat, miseros homincs in fraudem pel- rejicientibus nullum prorsus excipit, qui resurre"
liciens. » Et de Encratitis, baeres. 47: Σεμνύνονται clionem admiserit, el bac in re a nefariis suis de
δέ δήθεν έγκράτειαν σφαλερώς τά πάντα εργαζόμενοι, crcaiione discesserii principiis, lib. i , c. 22.
μέσον γυναικών ευρισκόμενοι, καϊ γυναίκας παντα GAPUT XII.
χόθεν άπατώντες, κα\ συνδιαιτώμενοι, καϊ εξυπηρε De tcriplis Tatiani.
τούμενοι ύπδ τών τοιούτων, έξω μέν τής αληθείας I. Graecos De operibus Taliani deperditis. II. Oratio adversos
non pronuntiata sed scripla, idque postquam
δντες, μόρφωσιν δέ μάλλον κεκτημένοι, τήν δέ δύνα- Boraa abiit. 111. Scriptam anle haeresim fuisse probatur
adversus doclissimum abbalem de Longueme. IV. De
μιν αυτής τής εύσεβείας ήρνημένοι. « Quod vero C audacia Taliani in Scripturis perverlendis. V. Noo
coulinenliam jactilanl, lubricum est illorum qui- exstat illius Evangeliuro Δι·τισ·Αρ·». Y l . Yidetur idem
esse ac Evangelium quod Ebionaeis allribuit S. Epi-
dem ac periculi plenum facinus. Nam inter mulier- phanius. Y l i . Idem etiam a: iliud quod dicebalur secon-
cnlae versantur assidue, quas undecunque pelli- duiu Pelrum.
ciunt: cum iis iter faciunl, ac communiler vivunt, 1. Ex maximo librorum numero, quem Eusebius
earumque minisleriis uluniur. Quare cum a verilate el llieronymus a Tatiano reliclum lestantur, pauci
longius absint, nibil praler emeniiiam illius spe- ad cogniiionem nostram, unus tantum in manus
ciem ostenlant; vim ipsam sincerae pieiaiis abne- noslras pervenit. Scripscrat, lesle Clemeute Ale-
gant. > Nibil simile lrenaeus et Clemens Alexan- xandrino, Sirom., m , pag. 460, librum De perfe-
driuus Taliano objecerunl, q u i , si eis credimus, ctione secundum Salvaiorem. ϊη Oraiione adverttu
inconsideraiuin castttalis sludium non ad tenipus Crwcos, num. 15, ciiat liblrum a se scriptuin De
oatentatit, ot placel Epipbanio, sed perimaciier animalibus. Forte in boc libro pertraclaveral , 9i
reiinuU. Quod ergo reprehendit Epipbanius in E n - quod se alibi demonslrasse dicit mirabilcs quosdani
cratitfs, id lemporuin flexu in hanc sectam indu- eflccius, non in animas bominum morluoruno, sed
ctum videlur, cum eorum majores imptam illam iu da?raones refundi debere. In eadero Oratione pro-
quidere, sed taiiren conslaniera castilatem professi D niiitil librum adversus etbnicos scriplores qui de
iuissenl. Opponil eos Irenajus aliis ba3reiicis in Cbrislianorum et Judseorum insiiluio et sacris hi-
conirariam partem peccaniibus acomnem licenliara storiis lemere judicaverant. Sic enim loquitur,
Hagilio tribueniibus. Posiquam enim do Taliano n. 40 : Περί μέν ουν τής καθ' ημάς πολιτείας, Ιστο
loculus esl, sic ad alios i r a n s i t c Alii auiem ρίας τε τής κατά τους ημετέρους νόμους, δσα τε εί-
rursus a Rasilide et Carpocrate occasiones acci- ρήκασιν οί παρά τοις "Ελλησιν λόγιοι, κα\ πόσοι καϊ
pientes, indiffereules coilus, et mullas nuptias i n - τίνες είσ\ μνημονεύσαντες, έν τψ πρδς τους άποφη-
duxerunt, el aegligemiam ipsoruin, quae sunl ido- ναμένους τά περ\ θεού δειχθήσεται. ι Scd de insli-
lotbyia ad manducandum; non valde haic curare luio nostro, el de legum noslrarum historia qu«-
dieeoies Deum. ι Sioiilitcr Clemens Alexandrinus nain apud Grxcos erudili dixerinl, quamque molii
duas illas hasreses, ut adversis frontibus inier se et quales fuerini qui bis de rebus meminere, in
H H 8 8
'· Lib, i , c. 28, ·» Pag. 448. Haires. 47, c. 1. Sirom., m , p. 446. "ICor.?i,
ίο Β . MARANi P k f i F A T I O . — PARS R L 174
bbro a ^ r s o s eos (Grsecos viilelicei) qui de rebu3 Α Juslino scriptam esse; sed quod Roma» pronunlia-
tUYuiis asteveranint, demonslrabilur. ι Non dissi lam exisiimat, id cum Taiiar.i verbis conslftere
mlabo praeclarum b i s verbis, πρδς τους άποφηνα- non polcst. Ridens enim Talianus staluas apud
αένους, sensum adjungi ab auclore disserlaiionis Graecos parlim nieretricibus et hominibus impurig
t w seinel lamlalae. V e r l i i enim, advertus eo* qui positas, pariim ad memoriam rerom perabsurda-
ftlms rfstints fidem deirahunt. Sic eltain inlellexil rum erectas, sic fidem facit sut jtidicii : Ταύτα μέν
TiBemonlius. Sed illud verbuin άποφηναμένους ηοιι ουν ου παρ* άλλου μαθών έξεθέμην, πολλήν έπιφοι-
tttruir banc tnlerpretalionein pali. Quosnara rc- τήσας γην, κα\ τοΰτο μέν σοφιστεύσας τά υμέτερα,
fdtados sibi i n boc opere proponeret Taiianus in τοΰτο δέ τέχναις καϊ έπινο'ίαις έγκυρήσας πολλαΐς,
adaouiioue ad hunc locuni expiicare conalus sum. έσχατον δέ τή 'Ρωμαίων ένδιατρίψας πδλει, κα\ τάς
ftrabsnnle Gesnerus medilatum puiat esse Taiia- άφ' υμών ώς αύτοΰς άνακομισθείσας ανδριάντων ποι
inm eos rcfellere, qui de Deo et rebus divinis de- κιλίας καταμαθών. Ού γάρ ώς έθος έστ\ τοΤς πολ
wionstreiionibus agunt, hoc est Gaibolicos, qni Π λοίς, άλλοτρίαις δόξαις τάμαυτοΰ κρατύνειν πειρώ-
ι, quam Apelles apud Eusebium, llisl., v, 13, μαι · πάντων δέ ών άποποιήσομαι αύτδς τήν κατά-
fxaaiinandara esse negal, argunienlis probabanl ei ληψιν, τούτων κα\ τήν άναγραφήν συντάσσειν βού-
R
eoolrmabanl. λομαι. c Ha?c equidem, inquit, n. 33, non ab alio

Rbodoa, insignis scriptor ecclcsiaslicus, qui accepia exposui, qui mullas r<giones perngravi, ac
ftoarce a Tatiano erudilus fuerat, in libris adversus partim in veslris exercitaltis sum disciplinie, partim
Marcionitas referebat, Eusebio lesle, elucubraiuin in arles et inventa mulla incidi, ac landem in Roma~
fatsse a Tatiano librum ProbUmatum, sive Quarstio- norum urbe coimnoralus, sialuarum varielales eo
nm rn Scripturam sacram. Φησ\ δέ, inquil Euse- a TObis exporiatae vidi. Non eniin, ul plerique §o-
bm% ·*, κα\ έσπουδάσθαι τώ Τατιανώ προβλημάτων lent, alienis opinionibus mea coniirmare, sed quae-
βιβλ&ον, oV ών τδ ασαφές καϊ έπικεκρυμμένον τών cunque vidi, liiieris mandare aggredior.» Haec nar-
θειων Γραφών παραστήσειν υποσχόμενου τοΰ Τατια- ralio eorum quae Romae Tatianus viderat, hominis
νοΰ, αυτδς δ 'Ρδοων έν ίδίψ συγγράμματι τάς τών est Romsc non conimoranlis. Quae supra reiulimus
έχε£νου προβλημάτων επιλύσεις έκθήσεσθαι επαγ in Crescentem dicta: Creicens igitur ilie, qui in magna
γέλλεται, ι Referl eiiain eliicubraliiin esse a Ta- urbe nidum posueral, pnerorum quidem qmore *ti-
liano Ilbrum Qucestionum, per quas quidern cum pertbut omnes e l c , simililer probanl Talianum
9
Talianus obscuras esse el recondiias Scripluras lunc a Grescenie, aut sallem, ei is moriuus erai.
o m a
fiemoaslrare insihuisset, ipse Rbodon soluiiones G ^ abfuisse.
Qruttiionnm Tatiani peculiari opere editurum se Elaboratum opus in Graecia? aliqua urbeexisiimat
etee pollicetur. > Videlur baec bserelicus scripsisse auctor dissertationis Oxoniensi edilioni addiia?. Gur
Tatiaous, et idcirco profligalus fuissc a Rbodone; Ua sentiret vir longe doctissimus, id credo exsli*
qoia scilicel Scripiuras obscuras et reconditas di- tisse causic, quod Graecos in bac oraiione allaqualur
cebau u l suam tn ets delorquendis el pervertendis Talianus. Sed an non poiuit eoseliam Graecos, qui
licoiiiaiB defendereL eranl in Oriente, aUuqui ? Quara nibil ea de re
VL Otunium Taliani operum, Eusebii et Uie- videiur cerlo posse consiitui.
ranjini judicio, celeberrimum ei florentissimiim III. Sed aliud est, in quo ejusdein diseerta-
fail, Oratio adversut Gracos. Gonjicil Tillemontius lionis auctor longius videlur a vero aberrare. Fa-
kaacorauoDeni coram ethuicis pronunliaiam fuisse; tetur Taiianuin iu hoc opusculo %dveraarMwruia
Wiqoe eausse esse suspicatur, cur nec saiis elabo- mucronem belle relundere. S*d ibidem mgm lolli-
rata, nec arte e i ordine dispensata videalur. Re- gini* succum ceruginemque meram deprehendi pro-
•cra audilores interdum alloqui videiur; vehit cura nuuliai. t Nam errores, inquit, quos Talianus a
a i i : t Ego loquor ei vos audiiis, n. 5. Audile me Gnoslicorum penu depromplos duduin aoiuio inse-
D v e r a t
lanquam ex loco eicelso clamaulem, n. 17. ι Αι » ei anle Juslini morlem propler magistri re-
nescit solemne esse his, qui scribant, sic verenliam dissimulaverat, aperie defaudare non
iaierdaai lectoreni compellare, quasi veris vocibus erubuit. ι Et infra : c Hoc ia opusculo cum errorae
Biereotar. Taiianiut ipse non oraloris sed scri- perabsurdos in propalulo doceat, eum a Cbrisliane
ptoris partessibi aUribuil. A i l enitn, n. 35 : t Quo- verilatis forma el evangelica regula id temporia
•wdo nostra pbilosophia veslris antiquior sil disci- quam longissime abfuisse non ambigimus. E l cuin
•uau, cum scribere incoeperim, sed propier urgen- primts bominem ex iribus veluli naluris conflaiuiti
tc» dispotalionem dislulerim, aunc, cum lempus iradit: έκ τής Ολης, ι ex maieria; ι έκ τής ψυχής,
est, de ilJjiis decreiis dicere aggreuiar. ι E l per- c ex anima qua3 a maieria originem ducit; > el έκ
oraat: ι flaec vobis, ο Grasci, ego Taiianus bar- τοΰ πνεύματος, c ex spirilu qui a Deo seu a coelis
bane pbilofophtas addiclus composui.» - primordia capU. > Displicel eliam erudiio scriptori
KecLt obeerrat idem praeslaniissiinns Tillemon- illa apud Talianum disiinclio duorum* spiriluum,
lifff U*nc orationem ioorluo Grescentis insidiis quorum alter anima vocatur, alier vero pra?stanliua
H
Lih. r, c. 15.
175 S. JUSTINUS PHILOSOPIIUS ET M A R T Y R . HC
est anima, imago scilicet et similitudo Dei. Videtur Α niani indignam judicabant, quam Filius Dei susei-
eibi in his verbis dilucide perspicere distinctionemiov peret. Corpus illi Iribuebaul animale non ex M a r i a
ύλικοΰ el του πνευματικού, quam Tatianus mutuatus assunipium, sed per Mariam iraducluiu, veiuti p e r
ett α Gnottxcit et prccsertim α Valenlino. Taliano caualem quemdam. A l pudori non est Taliano Deus
alios ailribuil errores, nempe adversus animae im- sub lioniinis fonna nalus · · . Ού γάρ μωραίνομβν,
mortalilalem el simplicitalem, el Yerbi aeternita- άνδρες "Ελληνες, ουδέ λήρους άπαγγέλλομεν, Θεδν έ ν
l e m ; ac ne cui in meiuero veuiat Taiiani palroci- άνθρωπου μορφή γεγονέναι καταγγέλλοντες. ι Ν ο η
nium suscipere, sic concludil: c Nec mirum si enim desipimus, ο Graeci, nec nugas praedica-
male el improbe de auguslioribus Gbrisiianae remus, Dcuro sub bominis ferma naium n u n i i a n -
ligiouis inysleriis seoliebal illc, qtii conspiraveral les. »
jam cum Gnoslicis, impiis consceleralisque bomi- Praecipue vero in sunimam niorum corruplelam
nibus, el a vera in Deum religione alicnissimis. Yalenlinianos pntcipites dederal sublala boniinis
Saue quidem laterem lavabit, si quis ejus generis iiberlas, cuin semetipso$ non per operalionem , $ed
uugalores a culpa velit eximere; et singulaiim T a - eo quod sinl naluraliter spiritales, omnimodo %al-
tianum nemo purgare polcrit, qui Valentini in- vari dicerenl, lren., lib. ι , c. 6. A l Taiianus n i h i l
sanas de iEonibus opiuiones animo imbiberat.i Β in rebus crealis nalura malum esse dcclaral *·
ΈπεΙ αύτδς μέν πάν τδ εύ πως έχον έδημιούργησεν *
Semeuliam Taliaui de irnmorialitale aniniae ejus
ή δέ τών δαιμόνων ασωτία, τοίς έν τώ κόσμω πρ&ς
qne nalura, el de Verbi aeiernilale salis explana-
τδ κακοποιεϊν έχρήσατο. ι Deus, inquit, otnnia
lam puio in secunda parle prxfaiionis et in adno-
bene se babenlia creavit, sed daemouum inlempe-
laiionibus. Neque eliaiu in eo refcllendo immo-
raniia iis, quae in innndo sunt, ad male agendom
randum quod ail vir erudilissimus, Taiianum eiiam
abusa csl. » Justini niagislri vestigiis bomines et
iub Justini disciplina nefariam bxrcsim esse me- 8
angelos a Deo libcros docet fuisse crealos . "Οπως
diiatum: neque enim argumentis refellendum,
δ μέν φαύλος δικαίως κολάζηται δι* αύτδν γεγονως
quod sine ullo prorsus argumenio proferiur. Quod
μοχθηρός · ό δέ δίκαιος χάριν τών ανδραγαθημάτων
aulem special ad ipsum opusculum Taiiani, multa
άξίως έπαινήται. ι Ul malus merilo punialur per se
in co reperio cum Valenliniana bseresi pugnaniia,
improbus faclus , justus aulera ob recie facla jure
nullum prorsus hujus erroris vesligium, nc in iis
laudelur. ι Qusc prsedicla s u n l , libera eligeiuium
quideiu quas objiciunlur ab auctore disserla-
volunlate docel evenire ; nec mali originem aliunde
lionis.
repelit quam ex Iibero arbilrio *. Ούκ έγενόμεΟα
C
ί ™ ™ . : " ^ ^ *Ρ*« * *™βνή««ιν, άποθνήσχομεν δέ δΥ εαυτούς.
prava exslilit de mundi creatione senlentia. Inde
*Απώλεσεν ημάς τδ αύτεξούσιον · δούλοι γεγόναμεν
roanarunt iEones, inde Demiurgus non lucem fa-
οί ελεύθεροι, διά την άμαρτίαν έπράθημεν. Ουδέν
ciens, sed ut fial oplans et orans; iude deChrisli
φαύλον ύπδ τού Θεού πεποίηται, την πονηρίαν η μ ε ί ς
carne, de resurrectione ei de libero arbilrio slul-
άνεδείξαμεν. Οί δέ άναδείξαντες, δυνατοί πάλιν παρ-
tissima commenta. A l in Oratione adversus Grae-
αιτήσασθαι. ι Νοιι facii sumus ut morereniur :
cos inaleriae creationem daia opera defendil. iEqua-
97
perdidil nos libera voluntas; s e m facii sumus qui
lem Deofuturam conlendil si increaia esset .O0x£
liberi eramus; per peccalum vendili sumus. N i l i i l
γάρ άναρχος ή Ολη καθάπερ ό Θεδς, ουδέ διά τδ
iuali facium esl a Deo; nos ipsi improbilaiem
άναρχον Ισοδύναμος τ φ Θεφ· γεννητή δέ καϊ ούχ
produxinius. Eain vero qui produxerunl, deuuo
ύπο τού άλλου γεγονυία, μόνου δέ ύπδ τοΰ πάντων
repudiare possunl. > Quemadinodum homines 0111-
δημιουργού προβεβλημένη. c Non enim caret inilio
nes peccaio Adami vitiaios iuisse, iia eliain onini-
maicria, quemadmodum Deus; nec Deo, u l princi-
bus, u l iu secuuda parie vidimus, necesearium
pii expers, parem babel poteslalem : verum creata
esse Spirilus sancii auxiliuni docet, ul Dei imago
est, nec ab alio facta; sed a solo universorum opi in eis resiilualur, nedum quemquam natura spiri-
β
Fice producla.» Feriuni ha»c verba Valenlinianos, lualem esse crcderet.
«oruinque de maieriae anerniuie ac vero supra Nupiias in diis merilo irridet Tatianus, n . 8 , a l
creatorem Deo soniuia. U i Yalentinianos materia in bominibus legiiime contraclas nusquam vilupe-
increala, et Deus a crealore diversus eo ducebat, rut. Yirgines Gbrisiianas laudal*, qua dhina ora-
u i corpus buiuanum nec vero et sublimi Deo curae culanrcum cola recilabanl, non ut boc insliluium
esire, nec ab opiiice resiiiui posse crederenl; iia insiar legis omnibus praescribal, sed u l repeilat
Taiianus ex eo quod maleria creala sit, et a solo dicteria etbnicorum, qui Gbrislianos diclitabanl
universorura opiflce creata, corporum resurreclio- xnter mulieret el adolescentes, inter virgines ei anns
9 8
nem aslruiL Addit enim proituus : Κα\ διά τοΰτο nugari. Sic ciiam ailicla Chrislianis crtmina pro-
xol σωμάτων άνάστασιν έσεσθαι πεπιστεύκαμεν. 8
p u l s a l , iniquam ob solum nomen condemiiaiio-
c Propierea eiiam corporum resurreciionem fulu- nem objieil etlinicis, ul caibolic» Ecclesiaa defen-
ram credimus.» Huiuanaiu carnem, ulpoleab infe- sor, ac persecuiorum lelis pracipue exposiius, ne-
riore deo ex materia increaia condiiam Yalenti- dum tunc inter hxreticos versareiur, quos aut
8 8 8 8 8 8
' N . 5. N . 6. · Ν . 21. *N.I7. · N . 7. N.il. • N . 53 N . 27.
m D. MARANI PRiEFATIO. - P A R S ΙΠ. 178
l
prsecitio t a n g e r e n o n solebat, aut negando elude- Α hoc es ad Titum, apostoli pronunliaodam credi-
baitr. Ecclesiae c a i h o l i c a e mores describit cum ait, dit, parvipendens Marcionis et aliorum, qui cum
n. 31: Φιλοσόφου σΐ τ ε ού μόνον ol πλουτουντες , eo in hac parie conseniiunt, asserlionein. » Non-
OAli χα\ οί π έ ν η τ ε ς π ρ ο ί κ α της διδασκαλίας άπο- nulla eliam Apostoli dicta, inquil Eusebius, lib. i f ,
kk-m T o v c δε άκροβίσθαι βουλομένους πάντας cap. 29, aliis verbis exprimere ausus esse fertur,
cfaa; π ρ ο σ ι έ μ ε θ α , xofcv ττρεσβύτιδες ώσι, καν μειρά- quasi eorum coraposilionem emendans.
» ' πάσα τε ά π α ξ α π τ λ ώ ^ ηλικία παρ* ήμίν τυγχάνει V . Sed pracipuumTatiani facinus eniluit in uno
τ^ς.Τά δε τ η ς ά σ ε λ γ ε ί α ς πό£^ω κεχώρισται. i P h i - ex qualuor Evangeliis compingendo, quod idcirco
tophantur n o u s o l u m divites, sed ei pauperes άιατεσσάρων appellabat. Συνάφειάν τινα κα\ συνα
fraiaito d o c l r i n a p c r f r u u n t u r . . . . Quicunque aulem γωγών ούκ οίδ' δπως τών Ευαγγελίων συνθε\ς, το
itdire v o l u e r i n l , o m n e s hoc modo admiliimus, άιατεσσάρων τούτο προσωνόμασεν. Ό κα\ παρά
etiira si anaa, e i i a m si adolescenles fuerinl, ac τισιν είσέτι νύν φέρεται, ι Caienam, inquit Euse-
n
onai prorsus aelali s i i u s est apud nos hotior, sed bius , et collectionera nescio quaui Evangeliorum
k»fe abesl l a s c i v i a . » Haerebanl adhuc animo Ta- contexuil, quam Αιατεσσάρων nominavh : quodopus
tiani, cam haec s c r i b e r e t , non solum Jnslini pra? a quibusdam eliainnum babelur. ι E l Epiphanius,
eepia qaem v l r t i i u i n primis admirandum vocat, B baires. 46 : Αέγεται δέ τδ άιατεσσάρων
t Εύαγγέ
sed etiam p r a c l a r i i l l i pielalis motus, quos olim λιον ύπ' αύτου γεγενήσθαι, δπερ κατά Εβραίους τινές
persenseral, cum m i r a r e i u r in libris sacris doclri- καλούσι.* Feruul opus illud, quod ex quaiuor Etan-
•ain haerelicis o p p o s i i a m , univence crealionis expli- gcliis conlexlum est, quodque secundum Hebrceog
cethnem capiu [acilern, ac $ingularem universorum nonuulli vocani, ab eo esse conscriplum. c Plura
vnncipaium ·. uarrat Tbeodoretus. ex quibus boc Evangelium
Immerito viluperat idcm vir doclissimus quae quale fuerit intelligi poiesl. Ούτος καϊ τδ άιατεσ
apud Talianun» de corpore, anima et spirim, ac σάρων καλούμενον συντέθεικεν Εύαγγέλιον, τάς τε
doornra spirilnam distinclione dicuntur. Eliamsi γενεαλογίας περικόψας , καϊ τά άλλα δσα έκ σπέρ
T a i i a o a s hominem ex corpore, antma el spiriiu ματος Δαβ\δ κατά σάρκα γεγενημένον τδν Κύριον
coinponeret, minime id reprehendi deberel, cum δείκνυσιν. Έχρήσαντο δέ τούτω ού μόνοι οί τής εκεί
a n i m a sa^pc spiritus vocetur, ac Spiriiits sancti νου συμμορίας, άλλά κα\ οί τοΤς άποστολικοις έπά-
d o n u m saepe bominis spirilus dicatur. A l Tatbnus μενοι δόγμασι, τήν τής συνθήκης πανουργίαν ούκ
a n i m a m disiinguit a S. Spirilu, ul leniplum ab in- έγνωκότες, άλλά άπλούστερον ώς σνντόμω τψ βι-
babilante D e o , n . 15. In boc gravissime errabant βλίω χρησάμενοι. Είρον δέ κάγώ πλείους ή διακοσίας
Y a l e m i n i a n i , qitod anima? suae semen a Sapientia C βίβλους τοιαύτας έν ταϊς παρ' ήμιν έκκλησίαις τετι-
injectoai dicerent, cujns beneflcio saluteni aiernam μημένας, κα\ πάσας συναγαγών άπεθέμην, κα\ τά
B 9 M ac maximis quidem ei perpetuis flagitiis eripi τών τεσσάρων ευαγγελιστών άντεισήγαγον Ευαγ
pQ6seeoniidebanu Nibil simile Taliano objici polesl. γέλια, ι Hic Evangelium, inquit * · , quod Diaiessarou
Qmneuam in boc laudandus quod Spiritum san- dicitur, composuii, amputatis genealogiis el aliis
c t « m qiiem Dewn perfecuim vocai, a spiriiu ma- omwibus, quie Domiuuin ex semine David secundum
t
l « v i a n penradenle distinguat. Similis distinclio carnem natum ostendunl. Eoqueusf sunt, non modo
T
apod Tbtophilum , lib. ι , n. 5 ei 7 . qui ejus erant seciae, sed i i etiam qui aposiolica
I V . Neqoissimos errores Tatianus pervutgata baa- dogmata sequebantur, compositionis fraudero non
r c t i c o n i r a via defendit, nec quidquara stbi in vio- cognoscenles, sed simplicius tanquam compendia-
laodts Scripiuris daxit impermissum. Recipiebat rio libro uientes. Naclus sura eliam ipse libros bu-
Hle qnidem plerasqne Scripiuras, licet prave inier- jusmodi supra ducentos io honore habilos in Eccle-
p r e i a r e i o r . Kam, ut sapra vidimos, illud Genesis : siis nostris, quos omnes in unum congestos se-
Fim* lux \ precaniis esse, non jubenlis effuiiebat: posui, ei pro bis quatuor evangelistarum Evangelia
• i m r a ex qoodam Amos testimonio , matrimo-f
( introduxi. ι
• i t j o i ex alio Pauli interdictum esse contendebat. Ex bis palet Harmoniam evangelicam, quae exslat
c T e n t a b a l etiam, leste Irenaeo, subinde uti hujus- sub nomine Taliaoi in Biblioth. Patr. " non esse
11 a Paulo assidue diclis : Quohiam in Adam Tatiani; quippe cum genealogias a Taliano subla-
BMCS mwiuntur. Plurimi faciebat Episiolara tas conlineai. Hanc tamen Taliano ailribuebat sexto
ad T i i o r a ; sed quamvis mulia Pauli ad usus suos sa;culo Yicior Gapuanus. Sed ea de re rniila jam
Mooea doceret, nonnallas tamen [illius epistolas inier erudilos disseusio. At Baronius et Caveus
rtpcjt, spe soblata eludendi el cavillandi. Ha3C litem moveruut de alia Harmonia Ammonio in
u
dbdmes ex Hieronymo, qui sic loquitur prooero. iisdem Patrum Biblioihech tribuia , qoam quideni
tnu in EpisU ad Titum. c Sed Tauanus, i n - non Ammonii sed Tatiani esse contendunt. Sed
pft, Eocrai/iantm patriarches, qui et ipse non- postremum iiiud opus Laiini scriploris est germa-
Pauli Episiolzs rejecit, banc vel maxime, nissimus fetus, nec ullam prorsus nouni babet, ex
• Ibid. 9
JV. 1 5 · · Gen. i , 5. · Amos n . 8.
10
1 Cor. xv, 22. 1 1
L i b . I V , c. 29. " II*ret.
Fah., lib. f, e. « O - " Bdit. Paris., lom. V I I ; L u g . , lom. II.
u
Edit. Paris. i . VII Lug.,
L UL
179 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T V R . *S*>
qua Lalinum e Graco facium agnoscas. Deinde μή παύσησθε του θύειν, ού παύσεται άφ' ^ Η ^ ή
A
\ero nulla prorsus in re Taliaoi hap.resi c o n s u l i i , οργή. ι Ego ad abroganda sacrificia venl, et nisi
if
sed legem Mosis sic commendal, idque verbis in sacrificare desierilis, Dei invos ira non eessabll. ι
Scriplura non exslanlibiis(neque enim ulisolel ipsis Pro eo quod Joanncs dicitur ακρίδας, id esl l o c u -
Scripiurae verbis) u l Taiiano afllngi non possil. stas comedisse, isii έγκρίδας EpicbyU melliia po-
VI. Cum tam laie inaiiaveril liujiis Evangelii suerant. Illud Cbrisii apud Lucam : Desiderio deti-
fama, accuralius invesligandum nobis e s l , quid de deravi hoc Pasch* manducare vobitcum * · , sic In-
eo veteres dixerint. lllud in primis obscrvnndttm veriebaiur in Evangelio Ebionilarum: quaerentibns
9 1
eat, quod ait Epipbatiius, boc Taiiani Evangelium discipulis: Ubi vU paremu$ tibi comedere Pascha ?
a nonnullis secundum Hcbrseos vocari. Vix pro* sic Cbrisius respondebat: Μή επιθυμία έπεθύμησα
fecla credibile esl Ilebraos illos, quorum a l i i , κρέας τούτο τδ πάσχα φαγειν μεθ' υμών; c jNunquid
nempe Nazarai, legis observalionein cum Ecclesiai desiderio desideravi camem boc Pascha mandu -
calbolica? doelrina jungebant; alii vcro, nempe care vobiscum ? ι In bis agnoscere liccl non soluui
1β
Ebionaei , Chrislurosimplicem bominemcx Virgine, Taiiani deliria, sed etiant ilttus in pervcrlendis a d
vel eiiam ex Josepho gimitim dicebant, Evangelio arbilrium Scripluris audaciaui, de qua Euscbtus,
Taliani, quod ad dissimillimos errores insinuandos Β Mst., iv, 29.
fabricalum fuerat, usos fuisse. Ac de Nazarais 5 · Evangelium eecunduin Hebraos, quod E p l -
quidem minime dubium, quin ad usus suos ascive- pbanio noium ftiil, non, ul illud quod Hieroiiymus
rint non Taliani Evaugelium, sed illud quud iiucrprelatus e s l , soio Mailbxi coutexlu conline-
S. Hieronymus Gra?cis ac Latinis lilleris illuslravit. balur; sed plane ut Evangelium Taiiani Δ ι » -
At quod speclat ad Ebionitas, Evangelium quod τεσσάρων, ex aliis evaiigelislarum locis callide as-
eis atiribuil Epipbanius in liaeresi 56, quae esl suiis consiabat. Perspicua res esi lum ex Lucae
Ebionitarum, idein prorsus videlur esse ac illud verbis, qnae modo in boc Evaugelio maligne de-
Taliani dialessaron. torla vidimus, lum ex alio teslimonio, quod ab
1* Irv Evangelio, quod Epipbauiiis Ebioniiis pro- Epipbanio apposiluin, n. 13, parlim ex M a l l b x i ,
1 Τ
prium iradil, ampuialae erani genealogiai . Έ ν τω parliin ex Marci el L u c x verbis conflalum esl.
γουν παρά αύτοίς εύαγγελίψ κατά Ματθαίον δνο- 4° In eodem sccundum Hebraeos Evaugelio b a -
μαζομένφ, ούχ δλψ δέ πληρεστάτω, άλλά νενοθευμένω, piisinus Cbristi describilur, ut apud magislruui
κα\ ήκρωτηριασμένω, Έβραικδν δέ τούτο καλούσιν, Taliani Justinum : liae Palris voces audiiae narran-
Ιμφέρεται, κ. τ. λ. ι lgilnr in eo quod pcnes illos lur : Egohodie genui l e " : magnuin lunien i n
C
esl Malthaei Evangelio, inquil cap. 15, quanquam Jordane dicilur affulsissc.
ne integrum quidera illud babent, sed adulleralum Seosit Epipbanius mulia esse in hoc Evangdio
ac muiilum, idque ipsum Hebraicum vocanl, ila 88
C4im Ebiooilis pugnantia . Nam cum Ghristum a b
1 8
etciplum est, elc. » E l i n f r a : Κήρινθος κα\ Καρ- eis simplicein liominem exislimari ectrei, inirari
π4κρας τώ αύτψ χρώμενοι δήθεν παρ' αύτοΤς Εύαγ- satis noi» poierai, cur ha?c Gbristi \erba : Qua esi
*γελίψ άπδ τής αρχής τού κατά Ματθαίον ευαγγελίου, mater mea el fratre$ mei l in bunc usum adbibe-
u
6ιά τής γενεαλογίας βούλονται παριστάν έκ σπέρ- rent, u i Gbristuin probareni bomineni non esse,
, ματος "Ιωσήφ καϊ Μαρίας εΐνα: τδν Χριστδν. Ούτοι sed eos putabat securo ipsos pugnare. At incredi-
δέ άλλα τινά διανοούνται. Παρακδψαντες γάρ τάς bilisesttanta inconslaniia, ut euindem et boininem
παρά τψ Ματθαίψ γενεαλογίας, άρχονται τήν αρχήν ex bominibus genitum dixerint, et bominem esse
ποιεϊσθαι, ώς προείπον. ι Germlbiis enim ei Carpo- negaverint. Multa alia Ebioniiis aitribuil Epiplia-
crates eodem Mailbaii, m ψlίdcm volunl, Evangelio nius, cum ea opinione, quam de illis lota aniiqui-
f r e l i , ex ejus iniiio Gbrisilque genealogia prebare tas confirmal, omnino pugnaniia. Deiestatos illis
iiitiintiir, GbrisUim c Josepbi et Manae semine esse esse omncs prophelas declaral, ti. 15. At quat $unt
procrealum. llli (Ebiouila?) contra omniuo sta- ^ prophelicc, si Iretiseo credimus, lib. i , c. 26, curio»
Uiunl. Nam omni genealogia ainpiilata inde, unde sius erponere nilebantur. Addil Epipbanitis 64is ab
diximus, inilium ducunt. ι Deerani ergo i« illo omnibus animatis, propterea quod e concubitn ge-
seciiiidum Hebraeos Evangelio gcnealugiat, quas ex niia s u n l , abslinere, aqua lannuu in inysteriis cc-
Evangelio άιατεσσάρων, ul quac Taiiani h;cresi i u - lebrandis u t i , ac inler Jesum ac Gbrisium id
commodarenl, ampulaias fuisse Tlieodoretuîesia- discrimiuis pouere, u l Gbrisium Dei Filium in Je-
tur, lib. ι Hccret. fab. c. 20.
9 sum descendissc dicant. Gredere equidem malin>
2* In eodem Ebiouilarum sive secundum He- Ebionxos ab Epipbanio cuin Gerintbi aut Carpo-
braeoe Evangelio imiliaalia occurrebant adTaliani cralis aul aliis ejtisjuodi scclis confundi, qiuc Je-
de lcge Mosis et de animalium usu errores accom- S U I I I quidem bominem ex bominibus genilum esse
inodala. Sic loquebaiur Gbrisius in boc Evange- dicebani, sed cum CbrisUnn linpassibilem esse sla-
t e
lio : "Ότι f λθον καταλύσαι τάς θυσίας, κα\ έάν tuercnl, ac Dcum veteris testamenli et Greaiurem
"Cap. 12ell3. 1 8
Ibrrc». 46, c. 1. " H:i*ivs. 36, f. 13. 1 8
N . 14. » N . 22. Luc. xxii^
15. Mallii X X T I 17. " A r l . xiii, 33.
8 1 1 3
Il*rc6. 30, i i . 14. " Maltb. x i i , 48.
Β. MARANl PRiEFATIO. — PARS III. 1S2
aversaretiliir, p l u r i m u m affiniialis cum Ta- Α CAPUT XIR
babuerimi, a c e j u s Evangelio non incommode D e l h e t s e r i t i t A l h e n a g o r ( u i
admores suos u i i poiuerunl

I. Teslimonium Pbilippj Sfdetae de Alhenagora expendi-
Ntt. Facile c r e d i d e r i m illod eiiam Evangelium, tur. H . An idem Athenagoras ac Atbenogeoee. III.
qwd Becnndum P e l r u m dicebatur, Tatiani Evan- Apologia ab eo oblala M. Aurelio ejusque filio Com-
modo. IV. Oblala anno 176, nec solum scripla. V. De
ftfia dWersuin n o n esse. Tempus c i res ipsae rai- alio illius libro, qui est de resurrectione mortuurum.
nioe eonveniant, ut discimus ex leslimonio Sera- I. Atbenagoram Albeniensem ac pbilosophum
ρναι Amiochem epiecopi apud Eusebium, γ ι , 12. fuisse indical ejus operum (ilulus. De rebus illius
k utequam iUud P e l r i Evangelium per se ipse geslis non uberrima esl dicendi seges, cum ipsius
exaauaassel, permiseral ui legeretur in paroecia namen pene oblivio delcveril. Nam si Melbodium
ftbnssensi, ne iorte discordix, quibus maleriam martyrem ei Pbilippum Sidelam excipias, quorum
dederal illod EYangelium, graviores flerenl. Sed aller unam aliquam Albeuagone senlenliam apud
postqaam illud perlegit, ia graliam eorum, qui Epipiianium haeres. 64, et Phoiium cod. 224 citat,
drcepd foeranl, librum composuit, in quo sic lo- aller de itlo breviter el quasi transiens loculus esl,
qidntnr : Έδυνήθημεν γάρ παρ* άλλων τών άσκη- β allum de hoc eximio scriptore in loia antiquitaie
σάντων τοΰτο το Εύαγγέλιον, τουτέστι παρά τών δια silenlium. Debuil umen illius fama taiius raanare,
δόχων τών καταρξα μένων αύτου, ους Δοκητάς καλού 6i vera sunt quae pcrbibel Pbitippus Sideia, prae-
μων (τά γ ά ρ πλείονα φρονήματα εκείνων έστι τής fuisse iilum scholae Alexandrin», eique in boc mu-
διδασκαλίας) χρησάμενοι παρ' αυτών διελθείν · κα\ nere discipuhim Glementem successisse. Referlur
εόρβϊν τά μέν πλείονα τοΰ όρΟοΰ λόγου τοΰ Σωτήρος, hoc lesiimonium Pbilippi Sidelae in quodam fra-
τινά δέ προσδιε σταλμένα, ά> καϊ ύ πέταξα μεν ύμΤν. ginenlo, quod ex Niccpbori Gallisli, ut conjicit
c Muiuaii enim supradictum Evangelium al>iis, qui Dodwellus , operibus excerplum ad calcera disser-
Hlod oso et exercilaiione promoveninl, id est a lalionum Dodweiti in lreiiocuin legilur. Sic babent
ftoccessoribas eorun» qui illud incoeperunl, quos quas de Alhenagora ibi dicunlur : Καί φησι Φίλιπ
Docecas vocamus (sunt enim pleraque eentenliae πος δ Σιδητής έν λόγω κδ* · ι Τοΰ διδασκαλείου τοΰ έν
c x eonim docirina) legendi copiain nacti sumus, ei 'Αλεξανδρεία Άθηναγόρας πρώτος ήγήσατο, κατά
deprebendimas quidem in plerisque rectam Salva- τούς χρόνους άκμάσας Αδριανού καϊ Άντωνίνου,
t o r i s doctrioam , sed lamen deioria esse nonnulla, οίς κα\ τδν υπέρ Χριστιανών πρεσβευτικδν προσεφώ-
q » t t r o b i s 8 u b j e c i m u 8 . > Serapion, q«i Ecclesiam ^ _ άνήρ
νησεν _ ^ έν _ αύτψ χριστιανίσας^ τψ ^ τρίβωνι κα\
Amiocbeaam rexit ab anno 190 usque ad annum c ^ Ακαδημαϊκής στολής προϊστάμενος. Ούτος πρδ
τ ς
Sll,degebat com Taiiani saccessoribu*. 131 Taiiani

τοΰ Κέλσου κατά Χριστιανών γράψαι προθυμηθε\ς,
dialessaron, i u illud eliam, quod Pelri dicebaiur,
έντυχών ταις θείαις Γραφαΐς είς τδ άκριβέστερον
Evaagefian U n l t arte conciiioaium erat ui Galbo*
άγωνίσασθαι, ούτως εΤλετο τψ παναγίψ Πνεύματι,
ficit aoo docUseimie focum faceret: ulrumque ab
ώστε διδάσκαλον, κατά τδν μέγαν Παΰλον, άντ\ διώ-
eradius episcopis, Tbeodorelo et Serapioue, admo-
κτου γενέσθαι τής πίστεως ής έδίωκεν.» Τούτου μα-
MJu e raaniboe projecerunU Prwlerea Docetarom
θητήν γενέσθαι φησίν δ Φίλιππος τδν στρωματέα.
« α lerebalor Evangeliura secundwn Pelruin : ai
Κλήμέντα κα\ Πάνταινον τοΰ Κλήμεντος. c A U
pteraqne eommeata a Tatiano Dooelse acceperant,
Pbilippus Sidcla in serm. 2 4 S c b o l a e Alexandrinae
mtc fkJeo cor non illud eliam Evangeliura ab eo
priinus prsefuit Albenagoras, qui leroporibus-
acceperiul, aui car uovi arcbiieciaudi operam
Adriani el Antonini floruii, quibus eliam legalo-
saKeperinl, cum cofnmunibus erroribus saiis pro-
riam oraiionem pro Chrisiiams inscripsil; vir
Tidissei Tauaaus, ac eliamsi quid iiuer eos de
Gbrisiianam religionem in ipso pallio professus,
carae Gbrisii noo conveniret, in boc lamen
ac scbola) academicx praifbctus. Is cuin ante Gel-
vuisqae iu commune genealogiis recisis cousu-
D suin in animo baberet adversus Gbristianos scri-
bere, legens divinas Scripiuras ad accuraiius pu-
Meqoe illnd ouiiueAdum, quod lestalur Tbeodo-
gnanduiu, sic Spiritu sancio caplus esl, ul more ac
relaa , Umr*t\ fab., lib. ι ι , cap. 2 , Evangelium modo magtii Pauli pro perseculore doclor iierel
Pelri asui fuisse Nazaneis. Id profeclo incredibile : ilbus docirinaB. qtiaui inseclabaiun—Hujus discipu-
aaoi Nazanei id unum peccabanl, quod legem lum fuisse ait Pbilippus Glemenlem Alexandrinum
k
UOUB obstioale reliuereni. Sed cuni Nazaraci sa pe et Paniaenum Glemenlis. >
coftfaadapmr curo Ebionilis, quos scribii Epipha-
Quamvis ιιοιι maxiina sit auclorilas Pbilippi,
ms Taliaai Evajigelio usos fuisse, iude videUir
ejusque opus, quod Uhloriam Chrisiianam inscri-
tfiaadl occaaio oblau Tbeodorelo.
pseral, doclis pariler el indoctis inutile judicet
Socrates, lib. xvn,cap. 27, cui assenliiur Pboiiua,
cod. 35, eum lameu Dodwollus ipsi eliam Eusebio
in boc de Ailienagora el aliis Alexandi ioa schol*
recloribus lesiimonio anleponeiidurn pulat, pro-
pierea quod Rbodonis discipulus fuii, qui Alexan-
483 8. JUSTINIS PBJLOSOPHCS ΕΤ MARTYR.
drtiue acbohe post Bidymum prefutt, ei camdem Α g o w conversione, et Cbrisiian* retigfonis in ipjnv
tr.holam; tn urbem Sidam translulit, ubi eum a se paiIioprofos»ione narramur. Haccenim minimerepn»
auditum narrai Pbilippus lesie excerpli modo lau- gnam; aed certiora essenl, si PbHippug majorem in
dati auctore, sive i * Nicepborus sit, seu quilibet bisioria scribenda fidem ac diligentiam declarasscL
aliua. Haud equidem ncgaverkn Dodwelli rationem II. Suspicantur viri praesianlissimi, Baronius ·*
Id valere, ut si quid narret Pbilippus, qiiod cum ei Tillemonlius Atlienagoram eiimdem esse ac S.
optimis monumentis non pugnei, id probemr. At Alhenogenem mariyrem, cujus hymnum quemdam
nunquam tmpetrabit Dodwellus, ut scriplor non laudavil Basilius in libro De Spiriiu sancto, cap.
magni ponderis, Proclo ei Sisinnio sequalis ac dia- 29, compositum a S. marlyre el discipulis reliclunt
coni munere sub Joanne Cbrysoslomo perfunclus, inslar cujusdam amuleti, cum igne jamjam com-
Eusebio, qui et anliquior et accuratior est, ac bureudus essel. Revera praner nonunis similitudi-
mutto plura scbolae Alexandrinae monumenla, pki- nem, quse fucuro librariis laeere poluit, videtur
resque eruditos Tiros aui ei prafecios aul in ea Aibenogenes eruditione ac discipnlig floruieee,
insliiutos viderat, anleponalur. Quare ut oniiilam quod quidem non minus aple in pbilosophum Athe-
longe a vero aberrarc Philippum, cum Apologiam niensem convenit. Aihenagoram passum esse pro
Aihenagorse imperatoribus Adriano el Aniouino g Cbristo nulla perbibent bistoriae monumenla. Sed
inscriptam pulat; niuka in eodem lestimonio le- ul ejus scripla pene in oblivione jacuerunt, ila et
gttntur parlim baud valde probabilia, pariiin falsa manyrium latere poluisset. Nec profecto mirarer
prorsus et absurda. Non libenler crediderim Aibe- Μ vitam pro Clirislo profudisset, qui subeo impe~
nngoram Alexandrinae scholse praefuisse. Qtiomodo ralore, sub quo delatus Gbristiaiius poenatn capi-
enini in tam allo el sublimi loco ila itlius scripla laleni non effugiebat, non modo seipsum deferre
laiuere, ui nulla prorsus ad Eusebium aura perve- aususesi, sed eiiam Cbrisiianam religionera sic
uiret? Illud cerle dici non poiesl quod a i l Pbilip- defenderc, ut imperatorcm superslitioni addiciissi-
pu» Atbenagoram hutc schoto primum praefuisse. mum alloquens, Cbristiani culius sanclitaiem e i
Nam diserte tesiatur Eusebius" liuerarum sacra- inlaininalos Cbrislianorum mores cum lorpibua
rum scbolam jam inde a priscis temporibus, ante- geniilium sacriflciis el simuiacris ac vita corrupiis-
quam ei pneesset Panlxnue, in urbe Alexandrina sima compararet. Sed, u l observatuni est ad l a u -
instiiutam fuisse. daluin Basilii locum, veri&iniilius est Albenoge-
Non minus absurde idem Pbilippus Aihenago- ncm illum a S. Basilio memorari, quein sub D i o -
ram Clemenlis Alexandrini, Clemenlem Panla&ni cleliano Marlyrologia ad diemlO Julii cum nonnullls
magislrum fuisse slaluii. Dubiiari non poiest C aliis passum esse Sebasiiae in Armenia tesiauiur.
qttio Clemens Alexandrinus non magisler Panlaeni 1M. Gum plura non suppeiant, qtiaB de rebus
sed diecipulus fuerii. Acceplam a Panlaeno dociri- AlbenagoraB disseramus, veoiendnni ad illius scri-
naiu grato animo memorabat in Hypotypo&ibu*. pia quorum longe preslanlissitmim Legaiio, sive
Rero leslatur Eusebius, i/tsi., v, cap. i l : "Ος δή Apologia pro Chri$iiani$. OblaUm fui&se M . Aurelio
κα\ δνομαστί έν αίς συνέταξε* Ύποτυπώσεσιν ώς αν ejusque iilio Commodo idque anno 177 Baronius,
διδάσκαλου του Πανταίνου μέμνηται. ι Clemens in Peiavius et Tillemonlitis exislimant Contra L a b -
, Inslilulionum libris ase conscriplis diserte Panla?ni baeus, Pagius et Dodwellus, imperaloribue M. A u -
Μ magistri meminit.i E l Pbolius, cod. 109, de co- rel>o et Lucio Vero inscriplam contendunt; Dod-
detn Clemente : Μαθητής δέ, ώς αυτός φησι, γέγονε wellus quidem anno 168, Pagius vero anno 166.
Πανταίνου. ι Fuitautem, queraadmodum ipse lesla- In bac senteniiarum varieUte non difficilis delibe-
tut, discipulus Panurni.» Fidem ergo non merelur ratio esl uiros seqiiamur. Baronii enim et Tille-
Pbilippus, cum de rebus Clemenlis tantopere dis- moniii senlcmiam in clarissima luce exponunl baec
9 1
crepat ab ipso Clemenle. Alquehinc etiam perspici Albenagora? verba : Τίνες γάρ και δικαιότεροι
poteslnon inani conjectura, utvisum esl Dodwello, ών δέονται τυχείν, ή οίτινες περ\ μέν τής αρχής
f—~- Λ · » " » ' " . . . . .
u
S6d firmis indiciis Eusebium nili, cum magistrum τής υμετέρας εύχόμεθα, ϊνα παις μέν παρά πατρδς
ilium, quem Clemens ordine et lempore ullimum, κατά τδ δικαιότατον διαδέχησθε τήν βασιλείαν, αΟξη-
at meriio longe priucipem in iEgyplo audierat, σιν δέ και έπίδοσιν ή άρχή υμών, πάντων υ π ο
Pantajnum fuisse concludil. Nam cum Clemens χειρίων γιγνομένων, λαμβάν^; c Quinara enim di-
uni tanlum magistro, u l ipse lesialur, operam in gnioree, qui ea quai petunl impelrent, quam qui
iEgyplo dederil, cumquc Pantsnus in iEgypio do- pro imperio vestro precamur, ul filius a patre,
cueril, el audilore usus sil Glemenle, an inanis prout aequissimum esl, regnum accipiatis, et ac-
conclusio est magislrum illum, quein solura Cle- cessionibus ac incrementis imperium resirum, oni-
mens (Slrom., i , p. 271) in iCgypto audivil, non nibus dilioni vestrae subjeclis, augeatur ! ι Haec
alium esse PaniaBno? Fabulam itaque redolet ejus- profeclo ad M . Aurelium ei L . Verum referri non
inodi hisloria. Nec lamen m Pbilippi Sideta? lesli- possunt. Ambo adoputi fuerant ab Anlonino; neu-
mooio pariter rejecerim, qua3 de mirabili Alhena- • ter alterius paler; nec xquissimam erai ul ûcius
1 7
" Hisl., lib. v, c.10. •· Paron. ad 18 Jan. 37,
"> D. M A R A N l P R J E F A T I O . — P A R S 111. 186
aM. Auretio, quieum p a t i j u r e jam tum imperabat, Α Placet Tilleraontio annus 177, quia Commodtis
vA potios o i M a r c i filius regnum a paire aliqnando imperatoris titulum, quem ei Aihenagoras defert,
araperet. anie mensem Novembrem anni 176 non est adeplns.
In eanMtem s e n l e n l i a m haec legunlor, n.18: Έχοιτβ Sed ctim palernos titulos manifestum silcum Com-
tof εαυτών κ α \ τ ή ν επουράνιον βααιλείαν έξετάζειν modo coinmunicari ob filii nomen ei jns hjerediiatis
«ς γάρ ύμΖν π α τ ρ ί χ α \ υ ΐ φ πάντα κεχείρωται, άνω- a nalura acceplum; cur non etiaro ei imperaioris
Ιεντήν βασϋείαν είληφόαιν (βασιΛέως γαρψυχ^έτ titulus tribui potuit, antequam illum solemni de-
χορί ββου * · , φηοΛ τ ο ττροψητικδν Πνεύμα), ούτως ένΐ creto acciperel? Sic eiiam cum a i l Aibenagoras:
θεά κα\ τ φ παρ* αύτου Λόγω, Υίώ νοουμένφ άμερ(- Vobis palri ac filio parent omnia, non ascilum esse
ττω, πάντα ύ π ο τ έ τ α κ τ α ι . t Licel anlem ex vobis- in imperii socielaiem Gommodum signiflcal (eisi
mrtipsis regnuin coaleste specteirs. Queniadmodura eniin Augustus factus esl anno 177, non lamen
eniia Yobis patri c i fllio, parent omnia, quippe cum credibile est euin, quandiu vixil pater, gubernanda-
sarsam regnuni acceperitis (Anima enim regii in ruin rerum plurimas parles suslinuisse), sed civium
mmnu Dei inquit spirilas propbeticus"),sic uni aflectum exprimit, filium pairi in oroni obsequio ct
9
Deo ejusque Verbo, qnem Filium ejus niinquam ee- observaiione adjungenlium. Tanli ergo esse non vi*
parabdeui inlelligimus, subjecia sunt omnia.» Pra> Β dciur allala a Tillemoniio ralio, ui banc Apologiam
clara sane comparatio, si de M . Aurelio et Coui- anno 177 addicamus. Sed illius ad annum 176 refe-
rnodo agatnr, cum pnesertim salis indicel Athena- rendae necessitaUsm imponere videlur susceptum
goras, quid iutersit inier divinam el humanam ge- boc anno iter a M . Aurelio in Graeciam, Syriam ct
ueraiionem, dum Filium Dei a Palre separari non iEgypuim. Sive enim Albenis vixerit Aibenagoras,
posse declarai. At indigna prorsus el absurda com- ul ex pbilosopbi Alheniensis titulo colligi possel,
paraiio fuissel, si de M . Atirelio el Lucio Vero lo- sive Aiexandri»; imperaloris prxsenlia his in locis
rotus fuissel Aibeuagoras, quos fraires fuisse non perconunodam attulii occasionem offerendac Apolo-
poioii ignorare. Alque eliam si sibi (inxisset L u - gi<e : nec queinquam dicluruin pulo Albenagoram
o s n i Vernm a M . Aurelio adoptaium futsse; nibil prafermissa hac occasione Romam anno sequenli
tanen roagis pugnabat cum aliis ejus de Triniiaie yenisse, u l boc sui in Ecclesiam amoris specimcn
priacipiis, quam ut a?ternum Dei Filiora cuin ado- ederel.
pdto filio compararet. c Bailius in Lexico hislorico Gallicc edilo, inquit
,f
Uuc accedit quod Oraiio in omnibus codicibus F a b r i c i u s , nunquam oblaiam publico Gbrtsliano
inscribilar imperaloribus M. Aurelio Atilonino, et rnm uoinine putai, sed lanium scriplam privalim ab
1
L· Aurelio Commode, Armeniucis, Sarmaticis et, * Albenagora, p<*rinde ul in Gallia ab anno 1664
q*od maximum e$t philowphis. Porro Lncius, ex mulii e refonualis perseciilionem passik libellos
t
qeo Veri nomen cum imperio accepil, nunquam ejusmodi supplices el apologias ad rngem scripse-
Caminodus appcllalus est, nisi forte ab Hieronymo runt ediderunique, regi minquam oblaias. ι lni*
noa sine gravi batlucinalione, quaR in scripiorem quam esse banc de Aibenagora opinionem falebiiur
apqualem non cadit. Neque eiiam Lucio Vero con- quisquis ipsani Apologiam accuratius expeudel. Ipso
groit Sarmatici cognomen, quod ne ipse quidem tilulus Athenagoram legati quodani miinere perluii-
M . Aurelius anle annum 170 aut forle eliam 174 gi docet. Eo speclal lola illius oraiio, ul imperato-
assompsil. Qood aii Aihenagoras Proteum semei- ris benevolenliain Cbrislianis conciiiel; dissimulal
ίρ$οαιπερ\ τήν'Ολυμπίαν combtississe, id ila acci- iiuperaioris in Clirislianos odium causain esse per-
pil Dodwellos, quaei idem valerel ac in bac Olym- secutionis, sed Gbristianos vexari et occidi aji, quia,
piade. A i , etiainsi Olympicos ludos designassei hac ilios non luetur palrocinio suo imperalor: in exordio,
voce Atbenagoras, uon eam Olympiadem desi- et conclusione el pluribus aliis in locis illius laudes.
gnassei in qaa scribebat: non magis profeclo quam plena manu in aslra l o l l i l , eique ac ejus domui
cvmail, n . 14, caidem a Theagene Όλυμπιάσι per- | Chrislianos maxiino studio et obsequio affixos esse
petralam. Ejusinodi vocibus anliqui nunc ipsam asseveral". Quot adbibet argumenia, loiidem uti-
orbeni, naoc cum urbe ipsos ludos designant. Sic lur occasionibus deliniendi imperaloris ei perhono-
Pbiiotiralaa, F i l . Apol. iv, 8 : "Οντων Ό λ υ μ π ί ω ν
9
rifice appellandi. Quis non videl ila disserenli scrU
cap. 9, έν Όλυμπία, κατ' Όλυμπίαν,βΙ c. 11, μετά plori idem ac Justino el Taiiano ia Orutionibus ad-
τήν Ό λ υ μ π ί α ν iElianus, lib. ι ν, c 9, έν Όλυμπία, ver$u$ Gracos, Clemcnti in Proireptico, Origeni \i\
et lib. ι χ , cap. 34, είς Όλύμπια. libris contra Celsum, proposiltnn non esse, u l verv
IV. Hocopns ante annum 176 aul 177 scribi non talem religionis Glirisliaiue lantuiiiiuodo deinonstret
polotase probai summa illa pax, quam lolo orbe re- ac errores gentilium argual, sed illud eiiam maxime
gnare ait Atbenagoras, num. 1. Nam, ul observaut ut perseculionis finem impeirel? Videlur sibi ad
Baroniot et Tillemoniius, in toio M . Aurelii impe- imilaodura proposuisse ApBlogiat S. Justini, cujus
rio m allum lempus, pneier aunum 176 «l 177, a excmplo nec atbeismum cum sancla Trinilaiis cul-
aelits vacaom reperias. l u , nec alia facinora cum moribus el doclriua Cbrj-
, f
••Prov. x x i , I . Bibliolb, Q r f> lom. V . »· f i . 4 c | 38*
^ 187 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ΕΤ MART.YR. 188
stianorum consislere posse demonstrai. Ducem sequi α nagorae prodiii anno 1569 opus De vero el perfecto
Juslinum videlur, cum queritur, quod solum nomen amore, verbis quidem e Gracco sermonc GaUicuni
in Gbrislianis damnelur, num. 2, cum postulat ut faclum, sed revcra a personato interprele Fumaco
eadem in illos ac in alios homihes judicii fornia- fabricatum, cui larvaui egregie deiraciam videapud
servelur ; cum persecutiones non aliunde oriri de- Fabricium, tom. V , Biblioth* Gr., p. 88.
clarai, quam ex anliqua viiii cum virluie pugna, Displicuil Peiavio quod ait Alhenagoras in boc
num.3, cum Cbrislianos ab bac viia ad aliam longe De returreaione libro, n. 11, aul sahem quod do-
meliorem cum Deo el apud Deum traducendain pro- clissiino iheologo visus esl dicere, « quod Deus poi-
iicisci docet, num. 12, et cum de angelorum lapsu esl id eum velle, el quod vuli id omiiiiio posse, > xa\
loquiiur, num. 24. τδ- δυνατόν βουλητδν κα\ τδ τψ θεψ βουλητδν πάν
Juslinum longe superal Albenagoras expolito di- τως είναι δυνατόν. Sed niliil superesl diflicultaiis ύ
cendi geiiere, ordinis venuslale ei peracutis ad ca- locus accurate expendalur. Non cnim illud βουλη-
piandain benevolenliam circuiiionibus. Simplicior τδν dicil Albenagoras, quod Deus faclurum se de-
enim Jusiinus el parcior in laudando. Quod si non crevil, sed quod velle potest. Sic anlca, n . 10, άβού-
lam mulla e Scripturis el Chrisli ittysteriis repetit λητον inlelligil id quod Deus velie non potesl. Ait
Aibenagoras, quam multa apud JuBtinum bis de rc- Β eiiim idcirco άβούλητον esse, quia vcl injusium est
bus occurrunt : videlur petiiis ex ralione argumen- vel indignum Deo. Τδ γάρ άβούλητον, ή ώς άδικον.
tis siogularitalem Dei, ei simulacrorum culius &ΚιΓ- αύτψ έστιν άβούλητον, ή ώς άνάξιον. haque άβού
liliam demonslrare maluisse el in Iiis immorari, λητον interprelari non dubilavi id quod in Dci vo-
q«ia bajic dispuiaudi ralionem pbilosopbi imperalo- lunlalem non cadil, el βουλητόν id quod velle po-
ris auribus graliorem fuluram sperabat. Dum autem tesi. Quos refellil hocin libro Albenagoras, bi mi-
in bis occupatur, visus esl Pclavio (lib. i , De Deo, nime inquirebani uirum resurreclionem Deus necne
pag. 85) accidenlia in Deo admillere. Yocat ille 1 1
promiseril bomiuibus, sed eam iieri omnino non
quidem Dei atlribuia τά έπισυμβεβηκότα, ac bonum posse conlendebant. Quare Atbenagoras staiuii eos,
Deo inesse dicil κατά συμβίβηκός, sed cum ipse ei cum aliquo ralionis cok>re increduli esse velinl,
roentem suam aperiul, non videiur ei ob verbum demonslrare debere resurrcciionem vel in Dei poie-
lis iinpingenda, ubi senleniia in tulo est. Simiii i i i - slalein, vel in ejus voluniaieni non cadere.
dulgeulia uieiidiun in Tertullianum, apud quem CAPUT X I V .
eodem sensu atlributa Dei vocanlur appendiccs,
An Alhenagoras Moutani $ecUc adhtvserit,
lib. ι in Marc, cap. 25. ^
V . Albenagoram lmida scripsiese conjicere pos- I. Athenagora loca ex quibus nata suspicio. U . Res di-
judicaoda ex primordiis MoDtanislarum. 111. Mulli anur
eurous ex initio libri De resurrectione, ubi leelalur, fluxere antequam scbisma conflarenL IV. Tertullianus
te nonnunquam sermone$ pro verilate tti, qu<e de re- aote MonlanisU quam schismalicus. V. DifUcile esl sla-
tuere quo lempore absolutum scbisma.Vl. Athenagoras
rilate habentur, prccmillere, idque illo in libro facere eorum nec schismalis oec doclrinae particeps. VII. illo-
slaluisse. Quo lempore boc optis scripium fueril, rum exstases probalas eifuisse DUIIO patei argumeiilo.
slaiuere non possum ; sed tainen Apologia poslerius I. Examinanda nobis quaeslio non parvi el ad fa-
videlur, quam sic absolvit, ul disputalionem de re- main Albenagorae el ad anliquitateni ccclesiasiicam
surreciione nondum suscepisse, sed in aliud lem- inomenli. Tillemomius, cujus non niiuus laudaoda
pug diflerre videatur. Sic enim loquiiur : Άλλάάνα- in anliquis rebus dijudicandis aequitas, quam ία
κείσθω μεν δ περί της αναστάσεως λόγος. iSed hac de comporlandis et colligendis erudilio , suspicaiur
resurreciione dispulalione supersedeainus. » Quam- Albenagoram Montanisiani fuisse. ι Haud scio, in-
vis tninime dubium s i l quin bxc dispulalio non quil, l . II, p. 550, an adbibila ab eo ct de propbelis,
pronuntiata sed scripta fueril, sic lameu loquilur, quo lcinpore exslases Monlani Ecdesiam periurbare
n. 25, quasi ei proposilum sil summalim his qui 9 incipiebant, el de secuudis nupliis loqucndi ralio,
convenere, indicare quid de resurrectione seniiendum D nieiuendi locum afferal ne bis parlibus implicalus
sit et argumenia, quibus hoc dogma nitilur, ad au-
f
fueril. ι De propliciU sic loquiiur Albenagoras,
dienllum facultalem accommodare. Quamvis adbibiu Apol. num. 9 : 01 κατ' έκστασιν τών έν αύτοις λο·
t
in boc opere arguinenla ipsos eiiam baerelicos fe- γισμών, κινήσαντος αυτούς τού θείου Πνεύματος, ά
r i a n l , videlur Umen pbilosopbos polissimura vt- ένηργούντο έξεφώνησαν · συγχρησαμένου τού Πνεύ
lubse refellere. Mam quidquid objiciiur ab adver- ματος ώσε\ καϊ αυλητής αύλδν έμπνεύσαι. t Qul
earlis, id raiiunculis coniiueiur: quidquid argumen- iiioiue el aiiiino extra se rapli, impellente Spiriiu
toruin adbibel Aibenagoras, id ex boininis nalura sanclo, qua3 ipsis inspirabaniur, ea sujil locuii,
el Dei juslitia repclil. Undc eliain, u. S, informis, uienle illis Spirilu sanclo, velul si tibian» inflel l i -
ul illi exislimanty nempe pbilosophi, maleria dicilur. bicen. · De secundis autcin nupiiis ba*c babemus,
A l ea non langil quae ex Scripluris et Gbristi my- i i . 53 : Ού γάρ μελέτη λόγων, άλλ' επιδείξει χα\ δι
stcriie Gatbolicl ad probandum boc dognia, el ba3- δασκαλία έργων τά ημέτερα* ή οΤός τις έτέχθη,
rctici ad everlcndum duccbant. Sub nomine Atbe- μένΐΐν, ή έφ' έν\ γάμψ. Ό γάρ δεύτερος ευπρεπές
f l
Κ 23 el 24.
D . MARANi P R J E F A T H ) . — P A R S III. il)0
ϊτα μοινεΙα.'Ος γ ά ρ ά ν απόλυτη, φησι, τήν γυναίκα Α Haec ille in libro De fuga, c. 9, ubi cliam dtio referl
r>wG, καϊ γ α μ ή σ τ \ ά λ λ η ν , μοιχάται * ούτε άπολύειν lcsiiiuonia Monlani, qu<6 exbortaiionem babeul ad
ί:τ.τρέπων ί ς Ετ:αυσ£ τ ι ς τ ή ν παρθενίαν, ούτε έπιγα-
4
mariyriuni, ai fugam minime condemnant. Secun*
asw/O γ ά ρ ά π ο σ τ ε ρ ω ν έαυτδν της προτέρας γυναι- das miptias abfrtulernnt Monlanislse, nova sane 61
*δς, κα\ ει τ έ θ ν η κ ε , μ ο ί χ ό ς έστι παρακε καλυμμένος, inaudila audacia, sed lamen in primordiis ita mode-
παραβαίνων μ έ ν τ η ν χ^Ιρα του θεού, δτι έν άρχή ό rate, ul cum digamis in Ecclcsia cominunicarenoi»
$άς ένα άνδρα έ π λ α σ ε κα\ μίαν γυναίκα · λύων δέ dubilarenl. Quomodo enim se hac in re gesserinl,
σάρκα π ρ ^ ς σ ά ρ κ α κατά τήν ένοχτιν πρδς μίξιν speclari potest ex eoruin in aliia rebus agendi ra-
ει; τού γένους κ ο ι ν ώ ν ί α ν . c Keque enim mcditatione lione. Ncscio quo paclo inducta fueral in aliquas
sermonuni seil demouslralione ei disciplina aclio- Ecclesias non consenlanea pr^ceplo Apostoli con-
oum res noslrae conlinenlnr, ut quisque vcl qualis sueitido, u l virgines in ecclesia velum exculereni.
naius est, maneat, v c l unicis in nuptiis. Secuudx Virgiues novis prapbciiis addicise vcluin servarunt,
enim decorum adullerjum. Quicunquc enim dimi- sed lamen aliis velo carcnlibus rnoJesl* non erani;
*erit, inquil, uxorem suam et aliam duxerit, m&cha- donec istae impeirarunl, til boc discrimen, quod
M
U r ; nec eam riimitli sincns, cujtis virginiiali Γι- eas tirebal, lolierclur. Sic rern enarrai Terlullia-
nem quis imposttit, nec aliam insuper duci. Nam Β niis, lib. De vel. virg., cap. 5 : « Tolerabilius apud
qui se ipse prima uxore spolial, eliamsi morlua sit, nos usque proxime ulriqtie consiieludini communi-
ocrulli quadam ratione esl adulter; lum quod ma- cabaiur. Arbilrio permissa res erat, ui qua?que vo.
tum Dei iransgredialur (nani initio Deus unum lio- luisscl aul legi aul prostitui, sicut el nubere: quod
mioem finxii ac unara mutierem), lum quod carnis el ipsum neque cogilur nequc probibelur. Conienta
ctim carne conjunciionem quodam veluii vincuTo ad era. verilalis pacisci cum consueludine, ut lacile
coramiscendum genus coiligalam dissolvat. ι Cum sub consueludinis nomine friiereiiir se vel ex parie,
bis nimium videnlur congruere quae apud Tertul- sed quoniam coeperat agniiio proficere, ul per Π-
lianum leguntur de secundis nuptiis. Has nupiiali- cenliam uiriusque moris indicium melioris parlrs
tu el doialibui si forte tabulis α maechice et fornica- emergcrei; slaliin ille adversarius bonorum, mul-
tionii opere dhersas esse ait De pud., c. 1. U l neque loque insiituiorum, fecil opus suum. Ambiunt v i r -
repadium, i l a ncc mairimonii numerum ab iuilio gines bominuin adversus virgines Dei, nuda plane
tnsst observat De monogam., cnp. 9. Sic loquilur, fronie in temerariam audaciam excilala?.... Scau
eap. 14: c Ncquelex absiulit repudium ; babuilquod dalizamur, inqniuni, quia aliler aliae incedunl...
auferrei: nova propbeiia secundum malmnonium, Gur non magis ba? queranlur scandalo sibi csse
(
noo minus repudium prioris. » ' petuJanliam, impudeniiam oslenlatiliai virgini-

II. Sed lanien si consideremus quibus gradibus tatis? ι
Monunisiae eo penrenerinl, u l ab omnibus danuia- Suam Moiitanum bxresim in piimordiis aliqao
reotar; nec aperUe illorum hxrcsis affinem reperie- lenilalis fuco dissimulasse, illud eiiain argumenio
inus Alhenagoram; imo ne eorum quidem faiilo- est, quod de ejus propbeliis varia? ac discrepantes
rejo, qua* in primordiis moderalitis sentiebam. Non fuere Calbolicoruni senlentiae. Nam ul propbet&.
enim siaiim atque prodiil Montanus, jejnnia inslar munus ac nomen sibi arrogare coepil, miilii illum,
legis imponere, fugam in persecutionibus veiare, leslc Eusebio'*, ejusmodi donis ornatuin esse credi-
secundas nuptias adulierii noiis ausus esl inurere. deruul, qua3 lunc rara in Ecclesia non eraiu. A l s»
Rem niullo callidius adminislravit. Jejunia bis, qui stalim ea vomuissel, quae poslea effuiiii, nulla esse
ifliim audiebanl, ad alicujus causae occasionem, poluissel inter Caibolitos ambigendi raiio. Illius
non loti Ecclesix ad perpeluam annoruin redeun- analbemati inoranuion aliulissent exstases, si sese
liuni vicem imponebal. < Spiriius sanclus, inquit aperiens sialim dixissel, id quod ab co aul ab ejus
Teriallianus De jejun., c. 15, cum in quibus vellet nmlieribus dictum referl Teriullianus De pudic,
lerris el per quos vellel prxdicarel, ex providentia D cap. 21 : ι Polesl Ecclesia donare deliciuin; sed non
iminineniium , sive ccclesiaslicarum tenlalionum, faciani ne el alia delinquant. ι
si?e mundialium plagarum, qua Paracleius, id est III. Operae prelium est observare mukos atuios ab
advoralus, ad exorandum judicem, bujusmodi oili- inilio seclae effluxisse, aniequam aui lolerari desi-
dorum remedia mandabal. Puta nuric, ad exerccn- uerenl Moiilanislac, aut se uhro ub ouniibus E c -
dam sobrielaiis el abslincnliag disciplinam, bunc clesiis absciiidereiil. Auuo 177, id esl, sex annis a
qui recipimus, necessario eiiain qust tunc consii- seclae primordio, confessores Lugduueiises el Vieu-
tuil observamus. » Neque ctiam fugam omnino in nenses, vel a fralribus Asiae c i Phryghe consulli de
persecuiionibus damnabal. Tcstalur Tertullianus bac dissensiowe, vet cliariiale propria incitali, par-
eum bortaium esse ad marlyrium; fugain ab eo tim ad [raires in Asia el Phrygia degentei, inquit
peniius probibilam dicere non audcl. t Spiritum Eusebius, //ie/., lib. v, c. 3, partim ad Eleutherur.i
vcro si consulas, quid magis scrmone HIo Spiriius Romance urbis episcopum scripserant, pro pace Ec-
probai? Omues pene ad nianyritira exborialur. ι clcsiarum quasi legatione fungentes. Nulluni btc
w
l i a i i b . x i x , 9. ·» Ilist., v, 5.
8. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET M A R T Y R . 49
scbisma, sed vcbemcns dissensio, cujus sedandx Α ecclesias et eidem aucloritaii pamisse; cum ali.r
spes affulgebat. non velareiiiur, aliae socias suas velari moleste fer-
Trium Romanortim pontificum communionem ei rent, ei idcirco apud eos, qui anctoritate praeerant,
approbationem sibi conciliare conaii sunl Monla- agerent u l velum detraheretur. Tula res in Ecrle-
nista?, sed operam luserunl. Rem discimus ex his sia agebalur, nec dum ab ea Terltillianus disces-
Terlulliani verbis conlra Prax., c. 1 : c Idem (Pra- seral.« Apud nos usque proxime ulrique consuew-
xeas) tunc episcopum Romanum agnoscentem jam dini coaimunicabalur. * Quineliam in hoc libro
propbetias Moulani, Prisca?, Maximilla?, ei ex ea opponil adversariis stiis exleras ecclesias, quibus-
nguiiione pacem Eccleeiis Asiae el Pbrygiae infereu- cuin et se el adyersarios communione conjunctos
tem, falsa de ipsis propUelis ei Ecclesiis eorum as- csse declarat. c Non possumus, inquit, cap. 2 ,
sererando, et pracessonim ejus aucioriuies de- respucre cotisueturiinem, quam damnare non possu-
feudeitdo, coegil el liueras pacis revocare jam nius, mpolenonextraneam, quia non exlraneorum,
emissas, el a proposito recipiendoruiD cbarisma- CJin quibus gcilicet conimunicamus jus pacis e i
lum concessare. ι Hujtis ponliftcis, qiit pene a nomen fraiernilatis. Una nobis ei illis lides, onus
Montanislisdeceplus fuii, pracessores indicaii hoc Deus, iinus Cbrisius, eadem spes, eadem lavacn
loco alii esse nori possunl, quam Soier sub quo JJ sacramenla. Semel dixerim una Ecclesia sumus. »
secia prodiii, el Eleutherus cui Vicior successit Quam dissimilia haecsunt impiis et iuiionesiis cou-
anno 192. haque Yiciore Ecclesiam Romanam re- viciis, qux postea Terlullianus tiec niodum ulluiu
genle aut saliem in primordiis illius ponlificaliis, nec consiiium reiinens iu Ecclesiam effitdil : velui
id esl annis viginli ei amplius posl Montani pri- cum ail in libro De pudicitia, cap. 1: c E r i l igilur
mordia, nondum Monlanislx ab Ecclesia discesse- et hic adversus psycbicos litulus, adversus meas
ranl, nondum ab ea erant cjecti. Verisimile est qtioque seulentix retro penes illos soiieialem, quo
homines supcrbos repulsam lianc non lulisse pa- magis boc iuibi in nolam levitalis objeclent. Nuu-
tienler; sed lamen plures anui ab boc evenlu quam societalis repudium delicii prxjudicium cst,
efiQuxerunl, antequam schisma palam et aperte quasi non iacilius sit errare cum pluribus, quando
erumperel. Nam Teriullianus, qnem verisimile est verilas cuin paucis amelur. ι Scripiuram Pasloris
Romx, cum bxc agcrentur, fuisse, in bac urbe ail, cap. 11, inier apocrypba referri, ab omni con-
Monlanista facius e s l , si eam Hieronymo fidein cilio Ecclesiarum eliam vesirarum. inquil, Catlioli-
babemns, qux ilti hac in re noti videiur deueganda. cos alloquens. N«gal Calholicis itiesse Spirilum
h enim iii libro De tcript. eccles. narral Tertullia- sancium quia illum in Moutano non agnoscuni.
iiiim invidia et coniumeliis clericorum Eccletia Λο- C « liaque i s t i , inquil *\ qui alium Paracletum in
mance ad Monlani dogma delapsum. Itediil larocn in aposiolis el per apoelolos recepcrunl, queni uec iu
Africam nondum scbismaticus : nam Calboiicis prophelis propriis agnilum, jani nec in aposlolia
permisttis c r a l , iisque audicnlibus Praxeam, qui possidenl, age uunc \ e l de aposlolico inslrumento
ex Iblia in Africam venerat, ibique errorem suuin doceanl niaculas carnis posi baplisma respersa?,
spargebat, fregil el convicil, aique hxresim coegil poenitenlia dilui posse. ι E l cap. 21 : t Quid nunc
ejurare; lum demum scbisma conflatum. Tolam et ad Ecclesiaiu, et quidein tuam psycbice?!
rem sic ipse narrat, cap. 1 in Prax.: « Eruticave- Tillemonlius, qui Monlanistas exisliinat seclain
ranl avenae Praxeanae , bic quoque supersemiualae, ab Ecclesia abscissain fuisse aniequain ei noineu
dormienlibus multis in simpiicilale doclriux; tra- darel Terlullianus, bauc opinionciu accepil ab b U
ducue deliinc perqueni Deusvoluil, eiiam avulsaa libri De fuga verbis : ι Dicilis enim, quoniam i u -
videbanuir. Denique caverat prislinum doclor dc condiie convenimus, sioiul r.onveoimus ei plures
emendaiione sua : et nianct cbirograpbum apud concurrimus in Ecclesiaro; qua?rimur a nationibus
peycbicos, apud quos tunc gesla res esl : exinde ct limeiuus ne lurbentur naiiones,»cap. m . Exisli-
•ilcntiuni. E l nos quidein posiea agniiio Paracleli 'mavil vir doctissimus hic describi synaxes Monlani-
el defensio disjunxil a psychitis. » Accurata esl ^ slarum: at ipsos Calholicos, a quibus consuhus fue-
Teriulliani ralio loquendi: non Hluin sola agnitio ral, ha?c dicenles inducil Terlullianus, alque banc
falsi Paracleli, sed maxinre defensio disjutixil a causam afferenles, cur fugiendum sit,ei a convenli-
Catbolicis. Nimirum agnoverat antequam scbisnia- bus abbtinendum, quia riimirum,si Cbristiani solilas
lice defenderct. synaxcs obeanl, baec muliiludo facile deprebcndalur
IV. Teriulliauum non siatim ac Monlanisia fa- a genlilibus. Unde Terlullianus addit; Annon s c i -
€ios est, ab Ecticsix communione exteriore disces- lis quod Deus omniura sit Dominus? Et si velit
eisse leslis esl liber De velandii virginibut , cujus Deus, tunc perseculiooem palieris; si vero noluerit,
scribendi occasio, ut jam vidimus, cxsliiil orla i n - tunc silebunt nationes. ι llinc eliam auclor esl ei
ter ManlanisUrura et Gatbolicorum virgines in iis- qui consulebal, ut si inierdiu non polest, ealiem
dem ecclesiis et sub iisdem pastoribus dissensio. nocte et cum paucis conveniat, si uoa licet cum
Necesse est euim uirasque in easdem convenisse mulUiudine. c Posireme, si colligere iuterdiu oon
»*Cap. 12.
193 D. M A R A N l P R j E F A T l O . - P A R S 111. 194
petea, babes noclem lece Cbristi luminosam adver- Α Montanus et Pritcilla ct Maximilla, nec quod Jesum
\ e i a i . Non poies discarrere per singulos; sil libi Chrhlum tolvant, nec quod atiquam fxdex aui spei
el in Uibus Ecclesia. > In boc igilur libro in quo t regulam evertant; sed quod plane doceanl scepius je-
Paracleiam suum c i l a t , ac Monlani deliriis iia junare quam nubere. At pudorem adeo non projece-
addiclos e s i u l negare inier tormenia saiius esse rat Teriullianus, ui in ipso schismate communio-
v
palei quam fugere, reverebaiur umen ecclesiasii- nem sibi cum aposiolicis Ecclesiis aliribuerel. De
€03 conveolus, eisque pracesse Cbristum pulabaL univers& Ecclesix contra Monianislas consensu ita
Nibil eniin aliud est boc loco Ecclesia in tribut, dijudicabat, quasi pauci cum pluribus ac non polius
ittt §4eliuin, quibus inest Spiritus sanclus, eiiamsi minula secta cum univcrsa Ecclesia pugnaret.
panci s i n l , conventus. His adde Fabium, qui Ter- c Nunqtiam socielalis repudium, inquit , delicli 3 e
tnllianum consulneral, calbolicum fuisse; nec psy- prayudicium esi, quasi non lacilius sit errare cuia
cbicos io boc libro Calliolicos appellari : hoc U n - pluribus, quando verilas cum paucis amelur. » At
tuui in eis culpal, quod in mullis rebus baerere e l in libro De pratcript. Monianisias, qui aposlolicam
iaeerii esse debeanl, quia Paracleli oracula non re- de secundis riupliis, de poenilenlia, iiuo el de Eccle-
eipiaaL t Procuraiida atiiem examinatio penes vos, ^ siae aucloriiate docirinain deserueram, aeque ac
ai forte Paracletum non cecipiendo deductorem alios profligabal hac praeclarissima senlentia. < Age
omnis veriUlis, merilo adhuc eiiam aliis quaesiioni- nunc omnes erraverint. Ecquid verisimile esi utlot
bits obnixi (foru obnoxii) eslis, cap. i . Nec praeter- ac tantae in unara fidem erraverint? » In boc pra>
etrada esl S. Rutilii mariyris bonoriOca in hoc libro siantissimo libro mulla alia occurrunt cuin iis pe-
eommemoralio, quern Tertullianus, c. 5, sanclissi- niius pugnanlia, quae Terlullianus jam Monlanisia,
ror.m marlyrem vocat, quamvis loiies fugi$tet ρζτ· licei nondum scbismalicus, docuit; illud iu primis
$ecmiionem de loro in locum, eiiam periculum ut pu- quod in libro De prmcript. 3 7
diserte probat Callio-
lakat nummh redemistet. licis nihil jatn quaercndum superesse, quippe qtii
Ex bis refelli possunt et qui a Tertulliano haere- verilalem invenerint, aul saliein in Ecclesia et a
sis noiaro propulsant, quia unitaiem videiur eiiam fralribus quaerendum. A l in libro De velandU virgi*
3 8
MonlaDisia relinere, et qui iliius de aucloritaie nibu* auctorilalem omncin cotnmeuiitio Para-
et uoilale principia nullius volunt esse ponderis, clelo allribuii in solvendis quxslionibus, et Calho-
3 9
quia haec eum jam schismaiicum dissemisse puianl. licos in libro De fuga muhis quaeslionibus ob-
Utriqoe errant graviier. Α scbismatis crimiiie non noxios esse pronunlial, quia non recipiuot Para-
c l e l u t
iddrco insons et purus eril, qoia quibusdam veluii Q n dednctorem omnis veniatu. Slaiuere ergo
gradibos in hoc Irislissiinum cxilium lapsus est. licel librum De prcescriptionibus non modo anle
Premanl i l l u m , non tuentur, uniUlis aliquaudiu scbisnia, sed eiiam anie adoptala Montani somnia
reienlae indicia cum poslerioribus manifesii sclii- scriptum fuisse.
miatis DOtis coilata. Quibus autein arguraenlis Ec- V. PliiriiiiUiu lucis huic quaeslioni accederel, ei
clesis onilatem et infallibililalem demonsiravit, de slaluere possemus quo polissimum auno Monlaiiisl»
eorum pondere el momenio an detrabere debuit ab Ecclesia penilus defecerinl. Jam scbisma peni-
superreniens scbisma. lus conflaiuin erat, cum scriberel Terlullianut
Non dissiniulandum est Tertullianuni etiam in quarlum adversus Marcioncm librum, id esi anno,
libris, qoos scbismaticus scripsit, Ecclesiae aposlo- ul ipse declaral, decimo quinio imperafcoris Se-
lics auctoritate ad refellendos bacreiicos uti. c So- veri. lbi enim declaral inter Montanistas el psy-
leo, inquit, lib. v, in Marcionem, cap. 19, in p r a - cbicos conlroversiam esse de exslasi, cap. 22. Id
5cripiione adversus haBreses omnes de lestimonio confirmat S. Clemens Alexandrinus qui sub eodem
temportim coinpendium figere, priorem vindicans imperatore scribebal. Nam, cura is Jibrum quar-
regulam nostram omni hac.reiica posterioritale. ι tuiu Stromaium componeret, Catholicos Monla-
Iden argumenlum langit lib. i , cap. ι ; lib. ιν, c. 4, D uislae psycbicos vocare incipiebanl. Sic eniro de
eladv. Praxeam, c. 2. Alque in bis quidetn Jocis iliis Clemens, p. 511 : "Ηδη γάρ χα\ οδτοι (Φρύγες)
objicil ba?relicis auctoriiatem Ecclesiarum apostoli- τους τή νέα προφητεία μή προσέχοντας ψυχικούς κ α -
carom : a l nequaquam, ut in iis quae.scbisma pra> λουσι.. ι Jam enim i i quoque eos, qui novie pro-
cesserant, coramunione junctum se illie Eccleeiis pbelise non alienduni, aoimales appeilaul. ι Idem
esse gloriatur, non jus pacis ei uniiaiis unamque in Strom., vu, p. 765, Monlanislas vocat haeresim ex
Eeclesiam praedicau Libenler uiebatur pra?scriplio- geiHe denominalam. Testatur anliquus scripior
•is argamenlo, quia nibil illud seciae Moniani ofB- apud Eusebium, Hisi., v, 16, damnatos fuisse et
cere pulabat, utpole anliquam symboli fldeoi reti- excommunicaios in [multis Asioe conciliis Moniani-
u
Denti; necesse esse p u u b a l , ut anie quis de Deo stas; sed quo lempore ba3C concilia babita fuerinl,
kereticui sil et tune de instituto* Paracleto contro- minime declaral. Fieri poluil u l c i i i u s in nonnullig
feisiam Oeri, et propier boc novas propheuas re- Ecclesiie, serius j n aliis damnarenlur.
cusari dicebat, non quod aliutn Deum prwdiceni i Pseudopropbeias illos vocat Irenaeus, eosque ut
3 7
u
De monogam., c. 2 ; De jejun., c. 1. · De pudic, c. 1. » De prajscript., c. 11,12, 15, 14.
w
«Cap. 1. G a p . 1.
195 S. J U S T I N U S P H I L O S O P H U S Ε Τ M A R T Y R . 195
propbelia» insigma sine propbelica gralia sibi arro- ^ lis scelus nequiiia Montanislarum pervenerit.
games egregie depingii, lib. i v cap. 33, n*. 6. At
t
5° Ne illud quidem probabile esl Alhenagoram alla
schismatis scelus falsie propheliaj adjunclnm ab eis cum Montano consueiudine atit docirinae consen-
fuissti uon ditit. Non lainen dubiiim essel quin innc sione conjnnclum fuisse. Nam quod de secundis
schismalici fuerint, si de illis dicaim essel illad nupliis staluit, id ex Christi verbis, Quicunque di-
Irenaei : c Alii vero «l donum Spiriius frusirentur, miseril uxorem suam et aliam duxeril, mmeha-
%e
quod in novissimis lemporibus secunduin placiiiim lur sublililer ratiocinando deducit: ai n o v »

Patris effusum esl in bumannm gemiB, illam spe- propheiioB aucloriias imniine illt in nienlem venil.
ciem non admiuunl, quac est secundum Joannis Alque in hoc manifesia est illius a Monlanistis
Evangelium, in qua Paraclelmn se missurum Domi- dissensio. Isli enim unicas ntiptias neque a Christo
nus promisii; sed siinul el Evangelinm et prophe- neque ab aposiolis prescriplas falebantur, sed a
licum repeilunt Spirilum. ι Miror erudiiis viris Paraclelo, quem a Cbrislo dalum Monlanoei P r i -
Tillemontio et novissimae editionis auctori visum scillae et Maximillae dicebant, vt quoniam humanm
esse lrenseurn de Montanistis loqui. Quomodo enim mediocritas omnia temel capere non poterat, paula-
S. Joannis Evangeliura ob sancti Spirilus prerni9- limdirigereturet ordinaretur et ad pcrfeciumperduce-
r r
sionem rejecissent, quos conslat in illis Joannis Β ^ disciplina ab iltovicario Domini Spirilu tancto.
l o c i i , ubi Spiritus promiltitur, prxcipuum sectae T E R T U L L . De vel.virg., c. l . N i b i l siraiie Alfaenagoras
suas praesidium consiiluisse? Quae sequuntur Irc- designal; solis Chrisli verbis nitilur. Neque etiatn
nieum de Montanistis non loqui conflrmant, etsi de Montanistis, sed de Christianis ait, nuin. 33,
augent difficultalem dignoscendi quosnam polissi- unumquemque vel qualis nalus esi manere, ve/
mum exagilet. Addil enim : ι Infelices vere, qui unicit in nuptiit.
pseudopropbeiae quidem esse volunl, prophelicam VII. Non jusiior accusandi Albenagorae causa ex
vero gratiam repellunl ab Ecclesia; similia palien- illius de propbeiaruin exslasi dictis ducilur. Nam
tes bis qui propter eos qui in hypocrisi vcniunt, 1° eiiamsi non fuissel ex illorum numero, qui sta-
etiam a fratruin communione se abstinenl. Daiur lim animadverierunt quid viiii inesset exsiasibos
aulero inlelligi, quod hujusmodi' neque aposlolum Monlanislaruni ei oriiura ex bis bumiuibus mala
Pauluro recipiant. » Discimus ex bis vcrbis non- prospexerunt; non idcirco Monlani non dico scbi-
nullos exsiitiese, qui a coinmunione sese removerent, snkati, sed vel doctrinae addiclus dici posset. In
ne cum bypocrilis communicarenl. Cum his com- ilia enim dissensione, quam de Montauislis inter
parat eos qui S. Joannis Evangelium rejiciebant, Caiholicos exortaru narral Eusebius, Hht. iv, 3, 9
C
quia in boc maxime Evangelio promiuilur Spirittis quicunque propbeiias Monlani non damnabanl vel
sanctus. Ulrique ergo peccabant inconsideralo eo- eliam probabant, non idcirco Moniano regeodos se
rum qui sanctis rebus abutunlur, odio; alque ut i i , commillebam : et quandiu Calbolicis peroiisli
qui a communione abscedebanl, ila segerebant, quia iuere Monlanislae, buud dubium quiu mulli eoa
plus aequo infcnsi erant hypocrilis communicanti- laudaverint ei ab eis laudaii fuerinl, nec lamen
bus; ila necesse est ul eos qui Evangelium Joannis eorum vivendi et seniiendi rationes seculi sint. E x
el promissionem sancli Spirilus rejiciebant, id fe- quo etiam palet quam iniquum quamque absurdum
cisse dicamus propler eos qui Evangelio et promis- forel, exprobrare Ecclesiie caibolicae cullum mu-
sione abulebarilur. Quare non Monlanisla? Evange- lieriim Monlani sectae addiciarum, quia scilicei
lium S. Joannis rejectsse dicendi sunt, sed pottns eanctie Perpeiuae ei sancUB Felicilalis Acta colle-
dum eo, ad catisa? suai defensionem abutunlur, i l - c u sunl ab boiuine sicul propheUa$ ul est in pra>
9
tius rejiciendi ansaro smmoderaiisadvcrsariisdedisse. faiione, ila et visiones novas agnosceiiie ei bono-
Si minus siatuere possumusquopolissimum tem- ranle. DiQicile est Monianislis invidere scriplorem
pore Montanistae schismatici fuerlnl; illud sallem as- iia i 11Ϊ24 lemporibus de novis propheiiis loquentem :
severare Hcet, scribenie Apologiam Athenagora et ο Moniaui seciatorem fuisse conlendil Valesius, ne-
multis post annis, uondum eos ab Ecclesia catholica gat Ruiuariius. Sed si is Montanisla fuil, non i d -
discessisse. circo Montanislis sanclae illae mariyres l r a d e u d « ;
VI. Haec accurale explorare conatus sum, ut aul certe eamdcm nolam non effugiet S. Ruiiiius
habeamus quid de fide Atbenagorx slatuamus. Ac mariyr, quem quidem, etsi Monlanum spernerel,
1° quidem asseverare possumus secundas nuplias magnis latnen .laudibus ornavit Teriuilianus, l i b .
ab co miniine damnaias fuisse. Quomodo enim De fuga tn pertec, c. 5.
illas damnasset, quas ne MonlPiius quidem tunc 2° Ne illud quidem dici potcsl Montanistas ab
lemporis condemnare audebat?2° Eliamsi Atbena- Alhenagora rejeclos et damnaios non fuisse. Nam
goras Moniani panibus sc addixissei, non lamen S. Clemens Alex. banc sectam inier haereses re-
kltius nomini labes scbismalis inbaBrere debercl, censet, sed lamen propbeias, ilidem ul Atbena-
cuin anno 176 quo scribebal, ac pluribus posiea goras, in exslasi loculos aguoscii, el pseudopro-
elapeis annis nondum ad exlreruuro illud schisma- phetas omnes, qui anlc Christum fuerant, furea
4 1
· · L i b . i i i , c. H , n. 9. Malih. xix, 9.
W D. MARANl PR.4EFAT10. — P A K S 111. 198
% 1
Uatafc probal q u i a revera prophelabant in extfasi, Α ηοη id mihi videlur Indicari tret Hlos pairiarcbas
t
«tmraiB u n i U n l e e l suffuranie diabolo propheli- eodem M . Aurelii anno electos fuisse, sed tantum
cam exslasim. V i d e S . Ambrosium in psal. xxxix. eodem illos iempore Ecclesiam gubernasse. Nam
V Nihil h i c A l h e n a g o r a cum Monlanistis : toia si Eusebii verba slricte sumanlur, ex his illud
Λ\Ε tum elbmcis d i s p u l a l i o . Prophelas exlra se polius scquelur, jam tum Anliochia? floruisse Tbeo-
naVod futi&e d i c i t , non quod necesse esse crede- pbilum, cum Soier Anicelo, Agrippiuus Celadioni
rd,tt i» tpiritu homo conttiiuim, ut ail Terlui- successil.
w
Innus , excidat seruu, obumbratus scilicet virtute II. PraUer -quotidianum laboris ac sollkitudinis
tfitiaa, sed qaia cuin exslasis in genlilitnn oraculis pensum, quod omnibus eptscopis imposilum, baud
dmase inspiralionis nota haberelur, propbelas d i - parum negolii bxreses, q«ae lunc Ecclesiaoi oppu-
tiftiius fuisse inspiratos argumento ad permoven- gnabani, Tbeopbilo riostro addideruni. lllius vigi-
dos genliles idoneo probare volebat. Non mullo lanlia et excubiae pro commiesis ovibu* epectari
u
aliier toculus i n Cohortaiione Juslinus , qui eiiam possunt ex sludio, quod in profligandis bxrelicis
Sibyllae polenlem afflalum laudat. Sic eliain Theo- et a grege suo avertendis significavii. Sic enim at
pbilos, l i b . u , n . 9. Idem Pbiloni videtur proposi- i e
illo Eusebius : Τών γε μήν αιρετικών ουδέν χείρον
luiu fuisê, cum de prophetarum exstasi loquilur, Π κ α 1 τ ό τ ε ζ,ζ ι
αν ων δ < κ η ν λυμαινομένων τον είλι-
nempe u l gloriam et decus eorum extollal ac inspi- κρινή τής αποστολικής διδασκαλίας σπόρον, oi παν-
mionera probeU Vid. lib. n , Legis allegor., p. 52, ταχόσε τών Εκκλησιών ποιμένες, ώσπερ τινάς θήρας
et librum : Quis rerum divinarum hctres. αγρίους τών του Χρίστου προβάτων άποσοβοΰντες
CAPUT X V . αυτούς άνεϊργον τοτέ μέν, ταίς πρδς τους αδελφούς
De geslts et scriptis sancti Theophili Antiocheni νουθεσίαις κα>. παραινέσεσι· τοτέ δέ, πρδς αυτούς
episcopi.
γυμνότερον άποδυόμενοι, άγράφοις τε είς πρόσωπον
1. De conversiooe elepiscopatu S.TheopbiU. II. De illius
deperditis operibos. 111. Theophili non sunt comraen- ζητήσεσι καϊ άνατροπαίς* ήδη δέ καϊ έγγραφων
tariiin Evangelia. IV. Qua occasione scripti adAutoly- υπομνημάτων τάς δόξας αυτών άκριβεστάτοις έλέγ-
com ires libri. V. Sub Commodi imperio scripti. VI.
RefellilurDodwellusqui aliom Theophilum excogitaviU χοις διευθύνοντες. "Ο γέ τοι Θεόφιλος συν τοις άλλοις
1. Nalus est ac institulus Theephiliis in super- κατά τούτων στρατευσάμενος δήλος έστιν άπό τίνος
tlilionum eihnicarum lenebris; idemque Hli conli- ούκ άγεννώς αύτφ κατά Μαρκίωνος πεπονημ£;ου λό
git, quod de se ipsi Juslinus et Taiianus, de Alhe- γου, δς κα\ αύτδς μεθ* ών άλλων είρήκαμεν, εισέτι
nagora Philippus Sidela tesianlur, ut legendis νύν διασέσωσται. Τούτον μέν ούν έβδομος άπδ τών
Scripiuris ad Cbristianain religionem convertere- αποστόλων τής 'Αντιοχέων Εκκλησίας διαδέχεται Μαξι-
Inr. Rem ipse sic narral sub finein libri primi ad μ?νος. ι Porro cum nibilominus bac eiiam tempe-
Autolgcum ; c Ne sis igilur incredulus, sed polius siaie hasreiici zizaniorum instar sinceram aposto-
cnsde. Nam e l ipse non credebam resurreclionem lic33 docirina^ semenlem labefaciarenl, Ecclesiarum
fulnram; sed nunc credo, poslquam haec aitenlius loto orbe pastores, cos lanquam feras atqve imma-
consideravi; siroul quod in sacras Scripturas i n - nes b€lluas ab ovili Clirislt fugare atque arcere
cidi sanctornm prophetarum, qui per Spiritum properabanl; partim horlando el commonendo
santlom c l prelertia eodem quo gesla suni modo, fralres, partim adversus ipsos ba?relicos fbrtiter
ti praeseniia eodeni qno geruntnr prsedixerunl, e l colluciando: quos vel proposiiis cominus inlerro-
fuiura eodem ordine quo perQcienlur. Cum igiiur galionibus viva voce, \ e l libris accuraussiine scri-
ea quae eTeiiiunt et prxdicla olini demonslratio- plis, opiniones eorum refellendo, confulabaiit.
nem mihi exhibeant; ιιοιι sum incredulus, sed Theophilus igitur una cum caMeris adversus illoe
ercdo obtemperans Deo. bacreiicos deptigna^vit, ul cousial ex qaodam illius
Hanc Tbeopbilum Dodwellus, quem infra refel- libro haudquaquam sperncndo, queni contra Mar-
leious, juslo longius ab aposlolica astaie removere cionem elaboravit, qui Itber cum aliis quos retuli
elepiscopali digniiate spoliare ausus est; alii non- eiiamnum exsial. > Scripscrai etiam Tbeopliilus,
nulli cum eo, cui Aclos aposlolorura inscripti, Eusebio et Hieronymo leslibus, alium adversus
mious belle confudere. Longe ab boc Theopbilo Hermogenis hxresim libram, in quo teslimoniis ex
distat ille nosler, qui morluo Erole quiulo Antio- Joannis Apocalypsi desumplis ulebalur. Cum bis
cbic episcopo, circa annum M . Aurelii octavum, id adversus bsereticos etucubrationibus interiere alil
est annum Clirisli 168, Aniiocheiue sedi praefeclus ejusdein libri, in quibns elementa fidei exposila fuisse
/uiu Teatalur enim Eusebius anno hujus impera- feslalur Eusebius : Καϊ έτερα δέ τινα κατηχητικά
loris oclavo Roraae Solerem Aniccto, Alexandriae αυτού βιβλία, sive, ul iiilerpretalur Hieronyinas,
Cdadioni Agrippinoin successisse; ac stalim ad- breret eleganlesque Iractatut ad adificationem Ec-
α
dil : Τηνtκαυτά κα\ έπ\ της Άντιοχεων Έκκλη- clesice periintntes.
βίας Θεόφιλος έκτος άπδ τών αποστόλων έγνωρίζετο. Forle in bis perlracialionibus numerandi sunt
ι Tuoc aulem et In Antiochena Ecclesia sextus libri, quos a se scriptos leslalnr Tbeophilus. Ια
abapostolis Tbeophilus florebat. ι Quibus verbis lib. i i Ad Aulolycum cilal primum De hisioriii II-
I f
M
••Strom., i , p . 3*9- L , i v i n M a r c . , c . 22. * N . 9 ei 57. w
Hist lib. iv, c. 19 ei 20. Hist., iv 24,
%
S. J U S T l M J S P H l L O S O P I l t S E t MARTVft. 2CG
brum, in qno de generalionibus primorum homi- Α aposlolum episcopus, qui quatuor eVangelislaniiii
ntim egerat. Sic aulem loquitur.num. 50 : KaX γάρ in unum opus dicia compingens, ingenii sui nohis
i x μέρους ήδη γεγένηται ήμίν λόγος έν έτέρω λόγω monumenla dimisit, hacc super bac parabola i n
ώς επάνω προειρήκαμεν, τής γενεαλογίας ή τάξις suis commcnlariis esi loculus. ι Duo ergo navavii
έν τή πρώτη βίβλω τή περί Ιστοριών, c Jam eniin Tbeopbilus : primo evangelislarum dicta collegit*
a nobis aliqua ex parie instilula esl hsec dispuiatio et quae similia eranl ila conlex'iil, quasi unum
in alio opere, u l supra diximtis, nempe genealogiae essent opus. Deinde commeniarios suos adjunxit.
series in primo De hittoriis libro. > Ait paulo post Opus profeclo longe ab eo diversuni quod Taiiaous
se in eodem libro egisse de rebus ISoe. Libri illi elaboravit; nec merilo suspicalus esl Valesius rae-
Bisioriarum, quorum in primo Theopbilus genea- moria lapsuin esse Uieronymum, et Theopliilo a l -
log'133 seriem texebat, inscripii vidcniur fuisseGe- tribuisse opus Taliani. Nam Taiianus comraen-
netii mundi. A i l enim, n. 28, se disputalionem de larios non adjunxcral evangelislarum diclie.
dacmone prauermiliere, quia longa esl oralio, ac Narrat alibi Ilieronymus legisse se commeniarios
iT
ea de re alibi egit. Mox, n. 29, sic loquilur : Τά Tbeopbili .
μέν ουν κατ* αυτούς πλείω έχει τήν Ιστορίαν, ού μήν Ex liac observalione illud eliam manifeslum Πι,
άλλά κα\ τήν οίκονομίαν τής έξηγήσεως · διδ τά τής Thcophilo nosiro attribui ηυιι posse breves illos
Ιστορίας δύναται άκριβέστερον διδάξαι αυτή ή βίβλος commenlarios, qui sub ejus iiomine in Biblioibeeis
ήτις επιγράφεται Γέτεσις κόσμου, t Aceaquidem, Patruin edili singulos evangelislas separaiim libris
quse ad illos speclanl (Abelem et Cain) plurimam qualuor expotiunl. Praeierea quis Lalinum seriplo-
8
babenl bisloriam, imo narralionis oeconomiam: reni non agnoscal bis in verbis* ? f Per iola, V e -
quare discendi cupidos accuralius polest de bac tus significal Testamenlum, quo Decalogus coniine-
historia liber ipse, qui Gene&ti mundi inscribilur, tur; iola enim pro decem esl apud Graecos. Apcx
edocere. » Videtur prinia specie hic indicari pri- aulem quatuor litteras babens, per Evaugelium
liiua Penialeucbi liber, quem erudilus "Wolfius quadruplex, Teslamenlum indicat Novum. » H i s
Genesim mundi observat appellari in ms. Alexan- adde nonnulla in his commenlariis occurrere ex
drino el apud Epipbanium in libro De ponderibui Lalinis Patribus desumpta * · ; ex liieronymo qua-
tt menturit. Hae voces, liber ipse, ipsani Genesim luor causas, curex desponsala Chrislus nalus s i i ,
aple designanl, u l fontem ex quo oronis de his re- ex S. Gypriani epislola ad Magnuin insignein l o -
bus dispulatio deducilur. Sed lamen cum primus cum de corpore et sariguine Domini; ex eodem
Penlaleuchi liber non soleal inscribi, Genesis tnun- ^ llieronymo inlerpreiaiionem Latinam eorum quoe
rft, eed lantum Gene&is, nibil probibebal Theophi Thcophilus de parabola oeconomi disserueral. l n u -
lum quominus opus suum inscriberet Genesitn lili prorsus labore Grabius baec S. Gyprianuni el S .
mundi; et cum paulo anie dixisset se in alio opere Hieronymutn a Tbeophilo muiualos esse opina-
ogisse de dxmone, qui Adam et Evam tencavit, mox t t i r " . Sed si baec Tbeopbilus Graece scripsisset,
discendi cupidos ad ipsura librum dimitiere poiuit. baud libenler crediderim imerpreiem illius lam
Sedquod mibi neceseilalem impouil bujus libri. qui accuraie venatum csse citala a Laiinis Palribus
inscribebaiur Geneiis mundi, Tbeopbilo a l l r i - loca, ut eorum verba in suam interpretalionem
bpendi; cum Tbeopbilus dical, n. 50, a se jam Iransferret* Pra3ierea si Hieronymus a Tbeo-
cilalum fuisse librum in quo de genealogiis agebal; pbilo acceperal quaiuor illas causae, ob quas
nuUus alius occurrit locus, iti quo boc opus cilel Cbrisius ex desponsaia nalus, cur quartam S .
preter eum, in quo legendi eludiosos dimiuii ad Ignatio, oullam prorsus S. Theophilo acceplam refen?
Genesim mundi, Cum de rebus Noe declarel se in IV· Nunc de tribug ad Autolycum libris exaini-
eodem libro egisse, non alium videtur indicare in nanduro nobis esl quse fuerii iilorum scribendo-
libro leriio, uum. 19, ubi ait se alibi deinon- rum causa, et quo polissimum lempore scripti
strasse arcain non a Deucalione, sed a Noe, cu- ρ fuerinU
juanomen tdein sonal ac requies, consiruclam fuisse. Videtur Autolycus amicilia cum Theopbilo no-
UL De cominenlario Tbeopbili in Evangelium et stro conjuncius fuisse. Amicum enim illum vocat
in Proverbia sic loquilur Uieronymus in libro De Tbeopbilus sub Gnem libri primi, el ad freque.ns
icriploribut tcclesiwicis: c Legi eub nomine ejua colloquium invitat sub flnem secundi. Ineraut buic
io Evangelium ei in Proverbia Salomonis commen- homini non parva etbnicarum viriuium ornaroenla,
tarios, qui mibi cura superiorum volurainum ele- et indefessum legendi sludium. Oplimum illum sa-
gantia e l phra&i non videntur congruere. > Idem lulat Theophilus eique prudenlia? laudem (ribuit :
in epistola ad Algasiam, quaast. 6, uliiur leslimo- pluriaia legisse leslatur, ac in omoi eruditione,
nio quodam Theopbili Anliocbeni, quod in Appeo- sive, ut ipse appellal, in omnibus operosis nugis
dice referimus. Quo auiem ex opere Tbeopbili de- taulo studio versari, u l nocies in bibliothecis coii-
eumptum s i i , Hieronyinus declarat. c Tbeopbilus, suraere non dubilareL Sed bas Autolyci laudes pe-
iaquit, Aniiocbenae Ecclcsiae septimus post Pelruni nilus obruebal iudigna bomine docto in onute s>i-
M
« Prolog, iu Matlh. ^ L i b . ι. Lib. u cl m . •· Spicilcg.. p. C C X X I .
2*1 D. MARANI P R £ F J TIO. — P A R S III. m
mubtWQitt genos p i e i a s , et periniqoa de Chri- ι lycum Theophilus ad frequene colloqaium ; idque
ttums ex r u m o r e p o p u l a r i opinio. Nam qui csele vbJeiur isle non neglexisse ; sed cum adhue posi
nvm Temm diltgens e r a l indagator, Gbrislianos hos congressus veritaiem instar delirii haberet, ac
Mtttgeoler audiebal, eosque maiesanis commenlis recenies esse litteras nosiras sibi fliigeret, eorum
mAalos cnm sororibus m i s c e r i , et carneshnmanas antiquitalem Theophilus in libro tertio demonstrare
w w e existimabaL T a l e m nobis Autolycum •ariis instituit.
η tocis depingU Tbeophilus. V. Suppeditant bi libri nou obscuras noiae, qui-
Opioaius esi TUleinoutius scriptum ab Autoly- bus dijudicare possimus, quo tempore ecripii fue-
ro aihrersus Cbnslianos librum Theophilo noglro r i n l . Nam cbronologiam in libro lerlio pertexit
Bfljns elucubralionis occasioiiem ministrasse. At Tbeophilus ab origine mundi usque ad M . Aure-
nulhini omnino hujus adversus Cbrfslianos libri liui», quem 49 annos, dies 10, imperasse (estaiur.
Yestigiam. Obluderal Theopbham Auiolycus ina- Gilat eiiam Chryseroiem M . Aurelii liberlum, qui,
aibtts sermonibus, ficlos ac piclos deoe vendilane ; teste Tbeopbilo noslro, temporuni seriem ab Urbe
Gbrisiiani nomen insiar probri objecerat; ac lan- coudila usque ad obilum patroni sui imperatoris
deiu qosesieral u l Oeum suum osienderet. Sed ha. c v
M . Aurelii descripserai. E x b i s patei bos librossub
ofcleria, qua? Tbeopbitus in primo libro refellil, I Gommodo scriptos esse, nec serius aot cilius collo-
aon scripio fuisse consignata, ul visum esl Tille- cari posse; si quidem aliud causae esse non potest,
monlio, sed in quodam colloquio jaciala, ex initio cur Theophilus lemporum descriptionem ad suam
fibri secundi perspkimiis, ubi Theophilue breviier usque aelalem pollicitus, annos Gommodi non re-
reeenseiis quae inter eos hacienus inlercesserani, censeat, nisi quia is adbuc imperabai.
a h : Ε π ε ι δ ή πρδ τούτων τών ήμερων έγένετο λόγος Quo auiem Gommodi anno collocandum sit opus,
ήμΓν, ώ άγαθώιατε Αύτόλυκε, πυθομένου σου τίς μου non facile slaluitur. Non longe ab iniiiis Gominodi
ό θεδς, κα\ δΥ ολίγου παράσχοντος σου τά ώτα τ $ collocabimus, si auciorem sequamur Nicephorum,
ομιλία ημών, περ\ τής Οεοσεβείας μου έξεθέμην σοι · qui tres ef decem episcopalus annos Theophilo irt-
έτι οε και άποταξάμενοι έαυτοις, μετά πλείστης buit. Gum enim Theopbilum Eusebius, ut supra
φιλίας έπορεύθημεν ϊκαστος εις τδν εαυτού οίκον, vidimus, Eroli circa annum 168 successisse tesle-
καίπερ σκληρώς τά πρώτα έχοντος \$ο\>) πρδς ημάς· οΐ- tur; si cum Nicepboro annos 43 episcopatus ei
4ας γ ά ρ κα\ μέμνησαι, δτι ύπέλα6ες μωρίαν sjvai demus; sequetur circa annum 181 moriuum esse,
τδν λόγον ημών. « Cuπ» anle hos dies sennonem ac proinde exiremum boc opus, ui non longc auie
imer iios, opiirae Auiolyce, haberemus; quaerenti ^ moriem, ila sub Gommodi imperatoris inilia elu-
libi qubnam meus essei Deus, ac dieputaiioni mex cubrasse. Tbeophilum Eulycbius Antiocbenae sedi
aares aliquandia pncbeuli religiooem ir.eam ex- annos 21 praefuisse refert, ex quo sequerelur euni
posvi. Iia tura discessimus, ut amicissimi domuin circa annura 188 obiisse. Sed aniiquior Nicepborui,
rediretnos, quamvis antea duriuscule mecuin egis- ut Tillemontius observal, ac majoris quam Euiy*
ses. Nosii eniin e i mcministi stultiliain libi videri chius auctoritatis. Quod auiem in Eusebii Gbroni-
ooslrani doclrinam. > cis Maximus Theopbilo nosiro diciiur anno 177 aut
Ex bis liquei Aulolycum non scriplo sed mcro 178 succeesisse, id raanifestunt est erratum.
setmooe sic iu Deum ac nomen Ghrislianorum jo- Aliud argumenium cur boc opus ad extrema
caiooi esse, u l Tbeopbilum ad has nugas refellen- Gommodi lempora rejici non debeat, ab Iren&o,
das ineiuret. Videtur ergo primus ad Autolycun qui nonnulla e Tbeophilo noslro mulualu;s esi,
Kber noo tam ad refellendum dala opera coinpo- suppeditaiur. Scribebat Irenscus librum terlium
silns, qnani ad ea Jilleris cunsignanda, quae Tbeo- conlra haBreses sub Gommodo et Eleulbero, ac
pbilus Auiolyco jatn respooderal. Hinc libnmi se- proinde anle ^nnuin 192 quo Conimodus occieus,
caiidiiiu bortaiu Autolyci rficeiordilur Theopbilns, Eleulbero Yictor successit. Porro quinque libros
qaasi nihil anlea de induslria scripsissel: Κάν Ιδιώ > adversus baereses non simul vulgavii Irenaeus, sed,
της ώ τώ λόγω, πλήν βούλομαί σοι κα\ νύν διά τούδε ut inter omnes convenil, aliquid spatii intercessil
τού συγγράμματος άκριβέστερον έπιδειξαι τήν μάταιο- inler duos priores, el eos qui consecuii sunt, licet
πανίαν κα\ ματαίαν θρησκείαν έν ή κατέχη, άλλά forle non magnum fuerit inlcrvallum. Exslal auiem
κα\δΥ ολίγων τών κατά σέ Ιστοριών, ών άναγινώ- in libro secundo quasdam senientia, quarn mibi v i -
σκεις ίσως κα\ ού&πω γινώσκεις, τδ αληθές φανε- deor e Tbeopbilo decerptam non incertis indiciis
ρδν ποιήσαι. c Nune auieui horialu tuo, i n q u i l , perspicere. Sic refeilil Irena:us liaBreiicorum com-
quaiutis imperilaa sim dicendi, volo lamen hoc menta de Deo creaiore verum ac supremum Deuin
1
qucque libeilo accuraiius libi demonstrare inulilein ignoranie* : ι A u l nunquid hi qui sub Romano-
Uboreui e i inaneni toperstiiionem qua dslineris; rum imperio sunl, quaiuvis nunquam Tiderinl im-
imo ex vestraruiD bistoriaruui nonnullis, quaj a te peraiorem, sed valde ei per lerram et per mare
legunlur quidem, forte aulem nondum inlelligun- separali ab eo, cognoscent proplcr doininiuin eum,
mr, vertiui libi anle oculos pouere. ι Invilal Atito- qui maximam babel polesialein principalus; qui
f i
Lib. II. c. 6. i i . 2.
PATUOL. GR. VI 7
•uiem supernos eranl angeli, vel illc, quem mundi Α hoc opus referlum cst, tot pormrum leslimonia»
fabricaiorem dicuni, non cognoscent omnipoten- lam reconditae de pbilosopborum senlenliis ac d e
lem?» Sic autem Tbeopbilus, libro i , num. 5 : chronologia dispulaliones, frequentia cura bomine
Είτα βασιλεύς μεν επίγειος είναι πιστεύεται, καί- litterato colloquia, episcopo tanlae sedis, gravieel-
περ μή πασιν βλεπόμένος, διά δε νόμων κα\ διατά mis rebus occupato, minus convenire videanlur.
ξεων αυτού καϊ εξουσιών, κα\ δυνάμεων και εικό Sed minime mirum si et de seipso demisse s e n -
νων νοείται * τδν δέ Θεδν ού βούλει συ νοεΐσθαι διά liens episcopus imperitnm se exislimat,etde rebua
έργων κα\ δυνάμεων; c Deinde vero terrenus rex profanis mulla vir crudilus disserit, quia illius
exsistere creditur, quamvis ab omnibue non videa- proposilo conducebanl; quanquam pluriina Theo-
tur, sed per leges el mandaia, et principalus et pbilus e media religione Chrisliana repedt. F r e -
poiestates, et imagines cognoscitur. Deum vero ex quenlia illa cum Aulolyco colloquia non bominis
ejiis operibus el poleslatibus non vis inlelligere?» eranl olio abundanlis , sed episcopi cbarilale fer-
Manifesta esl in utroque scripiore senlcnliae simili- ventis, qui hoc prseciptie impositum sibi ducebat,
ludo ; sed illam Irenxum e Tbeophilo, nou Tbeo- erranies ad veriiaiem adducere.
philum ex Ircnaio mutuatum esse inde paiet, quod Haud equidesn negaverim libros ad Autolycum,
B
apud Theopbiluin clara et splendida esl, apud Ire- ut observai Grabius Spicileg. lom. II, non siinul
iiseum vero enervala quodammodo et subobscura : prodiisse; a l brevissimum lemporis spalium i n -
qna? vitia imiiaiores effugere non solent. Mullo lercessisse contendo. Nam initio libri secundi com-
enim praclarius quod ait Theopbilus imperalorem memoral sermonem a se ante aliquot dies cum
pcr leget el mandata, per principatus tt potestales Aulolyco habitum, qui sermo libri prirai malcria
(id est per duces et prxfeelos), ac per imagines co- fuit. Sub finem libri secundt hortalur Aulolycum
gnosci, quam quod Irenaeus propler dominium co- u l saepe congrediaiur secum; cumque is congressua
ynosci. In quo quidem crediderim Irenaei inlerpre- essel cum Theopbilo ncc lamcn vcrilati mamis de-
tem, ut saepe alias, ila etiam boc loco unius lillerae disset, tertium iibrum eluciibravit Tbeopbilus, u i
errore deceplum legisse δι* έξουσίαν pro δι* εξουσιών, anticipatas opinior.^s, quae ejus aninio insederant,
et reddidisse propter dominium, pro eo quod red- radicilus evellerel. Ea esl ergo trium librorum
dere debuisset per volesiaies, sive per duces et series et junclura, ut divelli ac dissociari non de-
praefectos. Quincliam adbibiia ab ulroque compa- beanl. Eo aulcin scriptos fuisse ordine, quo nunc
ralio magis apposita videlur adversus genliles, qui babenlur, inde patet, quod in terlio prinius desi-
Deuni ex conspicuis in hoc mundo operibus non gneiur, num. 3 ; secundus vero noiuinatim cilelur.
agnoscebanl, quam adversus haereticos, qui hujus num. 19. Neque eiiam superaddita vidcri debent,
lmiudi Crealori et angelis ejus supremum Deum quaa in lerlio libro de M . Aurelii imperio legunlur.
lingebani ignotum luisse. lmilalus esl etiam Ire- Nam cum omnes numerorum raliones, qua? a Theo-
naeus, qua de puerili Adami slalu apud Theophi- pbilo expenduntur, in bujus fuiem imperii, veluti
lum nostrum in libro secundo leguniur: ulriusque in commune pnncium desinam; uibil est in loto
testiraonia in Prefal. ι p a r t e " inspici et inter se libro quod ininus suspcclura esse debcai.
conferri possuni. Ambiguum non erh uier imiia- VI. Noa iinmorabor in refellendo Dodwello, qui
lor alierius, cuio Tbeopbilus magno conatu hanc nodum in scirpo quaereus, ires libros, de quibus
senicmiam lueaiur, lrenaeus quasi iransiens pro- rniuc agimos, uon a Tbcopbilo Antiocbi* epi-
ponat. Ex his concludiinus libros ad Auiolycum scopo scriplos fuisse proriuuliat, scd ab alio Tbeo-
procul ab initiis Gonimodi non disiare, cum exeis pbilo Aniiocheno, quem aub Severo scripsisse con*
Ireiraeus, qui sub Gommodo scribebat, nonnulla in lendit
opus suuui iranstulerii. Reclamant buic coromento Eusebius ei Hierony-
Sed adversus ea quse slaluimus objici possit hos mus: reclamailreua3us, qui sub Commodo hos libros
ud Autolycum libros nec hominis in scribendo exer- ^ ad usus suoe adjtinxii. Qnaenam ergo Dodwellum
c i i a i i , nec episcopi gravissimis curis implicali raliones virum sane doclissimuni iinpulerunl, u l
felum redolere; quainobrem salius esse hoc opus conlra antiquitaiis consensunr veniret? A l ex lam
a Theopbilo nondum aetaie provecto elucubraium, leves, vel potius lam nibil sunt, ut Tillemonlio, cu-
• c posiea ab ipso iis, qua3 de M . Aurelii morle le- jus summa animi moderalio oiunibus nola, stoma-
gunlur, aucium existimare. luviialus ad scriben- cbuin fecerint, el lemerilalis noiam Dodwello i n -
dum ab Aulolyco Tbeophilus imperilum sc diceadi urcre coegerini. Prima raliuucula inde ducitur, quod
faletur, nec sine sumiua tiinidiiate oneri succedit. auclor librorum ad Autolycum Gbryserotem cilet,
Au sic loquaiur, objiciet aliquis, qui jam muliosex qui anle annum 180 ecribere non poluit. At quid
baBreiicis iriuinpbos reporlaril, ac plurinium scri- vclat quominus Tbeopbilus sub Gommodo scribena
bcndi usum habeat, qualeni lunc habere debuit eos cilaveril, qui sub eodem imperaiore ante illum
Tbeupbilus, si extremum boc opus paulo anle mor- scripserani ?
lem scribebai? Forie eliaui erudiiio profaua qua Objicii secuudo loco Dodwellus bos libros vigeule
; « Cap. 5. ·» D ssert. 2, Hren., n . U , p. 171.

»5 E X C E R P T A E X P R i E F A T I O N E EDITORIS IENENSIS. 20b
perseeoltone s c r t p l o s fuisse. A i i enim Thcophilus ^ a Theophilo indicart; sed idem prorstis facil, quod
CUmlianos ab e l b n i c i s qu«Uidie vexari, et eos qui a mullis aliis scriploribus faciilalum observavimus,
•d l i r t n l e m f e a l i n a n l ac in sancliore vita exercen- qui, quamvis nulla persecutio saeviret lum cum scri-
u r , parlim laptdibus obrulos fuisse, parlim inter- berent, lamen ob inveieralum in Cbrisiianos
tectos, ac etianinam crudelissimis plagis ailici. At odium, ac frequctiles persecuiiones, Ecclesiam exa-
ttiUa perseculio a Marco osque ad Severum orla gitari et vexnri non desinere dixerunt. His adde
« t ; net alios quam Severus Proselytos ei Ascelas, ficri potuisse, ut perseculio, a qua sub Marco nulla
qul hic designanlur inseclatus est. fuit relaxalio, non slalim ac Commodus guberna-
NaNam w i partem atlingil Dodwellus. Negalur cula lenuit, sedareltir. Marcia illa, quas Gommodi
ei Severam i n &olos Ascclas e l Proselylos saeviissc. animum Ghrislianis conciliavit, non slaiim ac ille
Jfegaiur Proselyios e i A s m a s a Theophilo desi- regnavil ab eo amata esi, sed lerlio imperii ejus
gaari; negalur denique singularera persecaiionem anno.
LECTORI.
Itnir ΛΛΗΟ 1812 prodiit nova S.Juttini Operum editio, curante Joan. Caroto Tkeod. Oltone, lenenti,
pkUosopkitB doctore, quam in limine operU Lectoribus commendai vir cL D. L. F. 0 . Baumgarlen~Cruuut>\
in Academia lenensi professor. Hujus nvvisiimcc ncensionii lexium non sine fruclu contulimus cum edi-
tione D. Prudenlii Marani. Adnolaliones Ediioris ut magni faciendas, modo contraclas. mudo etiam iw-
>
iegras mullolie* adhibuimus. ΙΊ autem Leclori fonte$ innoiescanl e quibus hausit cl. Otto, hnnc Prolegomenon
eju$ partem stlegimus kie sistendam in qna Jmiini ediiione* enumeral el m*t. codices recentet in wirite
tuqme nobiiissimis Europm bibliothech exslanies, quorum subtidio editionem suatn adornavit. Accuratioren
immen omuium codicnm Parisiensium noliiiam ex Doctqris Nolle de$criplione cum lecloribus ad calcem libr,
communicabimut. E D I T . P A T R ,
I. DE JUSTINI CODICIBUS EDITIS

,8. Jusiim, philosopki et martyris Opera. Rccensuit Joan. Carol. Theod. Οττο, lenensis. len», ap. Frider. Mauke
1842, tora. I, Proleg., ρ. xxxi. Gtuuioa Unlum S. Justini scripta conipleciilur ha3C edilio.)
S. Justini pbilosophi et martyris scripta imilto β των. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΈΧΧηνικαϊ χρός τους Χρι
posl renaias litieras artemque lypographicam i n - στιανούς Χερϊ τοΰ ασωμάτου, καϊ χερϊ του θεού,
iroductam lucem videre. Etenim demum a. 1539 καϊ χερϊ τής αναστάσεως τών νεκρών, καϊ χρός
ι*-4· emtssus est : D . Justini admonitorius ad gtn- τάς αύτάς έρωτι'\σεις άΧοκρίσείς Χριστιανικοί.
les libcr, Grarce, Parhiis in adibut Carolw Quillard; lllo cniin ordinc disposita sunl opera in biblidibeca*
excudebai Joannes Loaoicut. Quem librum ut ipsi Regiac codice insto nunc numcro 450 notalo, quem,
•anctsceremur, nobis non contigil. ut jam Nic. lc Mourry (Apparalns ad Biblioikecam
Eere omuia auicm Jusiini opera (genuina et sup- maximam veterum Patrum, c i c . Paris. 1703, fol.
poeiiilia) ex bibliolbeca Regia el regiis typis Gncce ρ. i , p. 468) observavil, Siepbanus egregia diligen-
primos edidil Roberiug Siepbanus, typographus tia curavii exscribendum ; pauca tantum aliicr^
regiu», Loteiiasa. 1551, fol. : ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΊΟΥ- atque in codice msto exslabanl, parlim consulto,
ΣΤΙΝΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΟΣ, ΖΗΝ£ parum imprudettler excudit. Prajierea in edili opc-
*mk Σερήτφ. ΑΟΓΟΣ χαρΜτετιχός χρός "EJUr\- ris fine adjecil ι locorum, qui aliier, quam iiuprcssi
τας. ΠΡΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑ ΊονδαΊοτ6ιάΛογος/ΑΠΟ~ suut, in aliis codicibus legunlur aul legi videnlur,
Α Ο Π Α ϋχέρ Χριστίοττώτ χρός τήτ* 'Ρ^ψαίωτ adnoiationes. ι Hujus ediiionis principis et nilidas
ΣύγκΛιιτοτ. ΆΠΟΑΟΓ1Α β ύχέρ Χριστιανών C symbolum : ΒασιΛεϊ τ* άγαθφ κρατερφ τ* αϊ-
χρΰη ΆντωνΤνον τδν ΕνσεΟχ. ΠΕΡΙ θεον μοναρ χμητή (1).
χίας. ΈΚΘΕΣΙΣ χίστεως χερϊ της ορθής όμο- Cum vero vir ilie celeberrimus omisissel Oraiio-
Μτγίας, ^τοι χερϊ της άγιας χαϊ ομοουσίου Τριά nem ad Grwcot ct Epislolam ad Diognetum, eas cum
δος. ΑΝΑΤΡΟΠΗ δογμάτων τίνων ΆριστοτεΛι- versioite Laiina et adnolalionibus llenricus Slepha-
χων. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Χριστιανικοί χρός τους "ΕΛ- nus, Roberli filius, Parisiis a. 1592 (2) in-4° cx-
Λητας % χαϊ ΈΛΛηνιχαΙ άχοκρίσεις, καϊ τών cutlit. Idem addidil Joannis Jacobi Beureri dequo-
αυτών άχοχρίσεων ίΛεγχοι. ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ χρός mmdam locoruin parliin inierpreialione, pariim
τους ορθοδόξους χερί τίνων αναγκαίων ζητημά- emendatione judicium; insuper adnexit Tatiani
(1) J . A l b . Fabncias {Bibliotk. GVarc.cur. Harles. stomi nonnullis, curanle Hieronymo Bunello, S. J.
?oJ. VII. Hamh. 4801, 4, p. 61) ulramque referi A l vero de bac edilione valde dubitandnin esl.
Apologiam Gnece pridem Romas (in-8°) impressam (2) De alia cdliione a. 1595 jam Micb. Maillaiiv
tsse a Zannero una cum Gregorii Tbaumaliirgi v
{Aunall. iypograph. Ilag;e Gomii. 17i5, 4 loiu. III, t
Atbanasii, B a s i l i l Μ . , Gregorii Naz. ei J . Chryso- p. l i , p. 810, nol. b) dubilavit.

207 S. JLSTINUS P H I L 0 S 0 P H U S E T M A R T Y R . 208
qiuedam. Godex aulcm mstus, qncm typis d e s c r i - Λ Raec Sylhurgii editio recusa est cur. Fed. MorelU»,
bendiim curavit, nunc Lugduni Batavorum asser- professore regio, Luletiae Paris. apud Michaeleni
valur. Ediiio quidem jam e prelo exierat, lamen Sonnium (alia exempl. inscripta s u n l : apud Giaud.
nondum prodierat in publicum, quia ilHus Iheologi Morellum), via Jacobea sub sculo Basilieusi, a .
Friburgensis inierpreialio et emendaiioncs diu 1615, fol., et dehinc apud Claud. Sonniuin (in a l i i s
exspeciabe nondum io Slephani manus venerant. exempl. : apud Carol. Morellum), via Jacob., a d
c Etquoniam, inquil p. 97 sq., illum quosdam dif- insigne sculi Basiliensis, a. 1636, fol. (tom. III i n
ficiles locos aliter interprelalum esse videbam, ac 1 vol.). Adjuncta est in utraque editioue P e l r i
prasertim diversas a nieis conjecturas illtus inve- Lansselii, Gravelingani, So«. Jesu prcsbyieri, d i s -
niebara, cum alibi, lum vero ubi lacunae aul lacu- punctio animadvcrsionum in Juslii.^.u, quas Is »ac.
uuke aut saliein liilerae έξίτηλοι el oculos fugientes Casaubonus Excrciialiouibus suis adversus B a r o -
in nostro exemplari erant (uno enim eodemque usi nium inseruil. Praeierea accedunl lanquam corul-
sumus; sed ego anie illum), ei le, lector, lanli viri laria Alhenagora, Tbeopbili, Taliani ei Hermiae
fraudandum judicio non censebam : adnotaliones traciatus. Prafixa esl quxdam Justini eifigies cum
aliquot, in quibus vel diversas a meis ejus emen- boc lemmate :
dationes vel dhrersam inlervrelaiionem tibi propo- Β # <
Έγί ι ^ιττοις στέφεσιν
Ι ο ν σ τ τ ο υ κάρα χασθέτ,
nerem, superioribus adjicere decrevi, aique id ut (H>parlr\e σοφίης μαρτυρίου 0' όσιου.
decreveram effeotum reddidi. > Sed Slepbanus do-
clissimus grammalicus in scriplis illis einendandis Reprseseniaiur aetaie in senium vergenle, sed
sic versalur, quasi Plalonis essenl aut Demostbe- robusto corporis habilu; digitis micat in mo-
nis opera ; quapropler inlerdum non tam sanandi dum dispuiantis, ita tamen, ut unius Dei verila-
quam ornandi texius paries susdnet. tem, quam index sinistrae extentus signiftcal, de-
Omnla illa S. Jusiini opera, ab utroque Ste- monslralione evincat syllogisiica, per tres priorcs
pbano in lucem prolata, Graece cum verslone dextra digitos denolata. A u l vetus ille picior uuum in
J . Langi passim cmendaia, noiis ei indicibus co- essenlia,in Personis trinum Demn exprimere voluit.
piosis cdidil Fridericus Sylburgius, Ileidclbergae ex Exemplar Parisiense a. 1656 foras emissum ex
typograpbeio llieron. Commelini a. 1593, foh, lom. asse exprimil ediiio, qnae Coloniae, vel potius Viie-
111 in uno volnmine. Libros iia collocavil: tom. I, bergx(3) apud Jerem. Scbrey el Ilenr. J . Meyeruui
p. 1-167 : Cohortatio ad Grwcos, Oratio ad Grce- a^ 1686, f o l . , lom. III in 1 vol. prodiit. Prioribus
co$ Utraque apologia, De monarchia liber, Aritto-
9
auclior est Gbrist. K o r d i o l l i , professoris kilonieu-
teticorum quorumdam dogmalum evertio, Qumtiones sis, in Jusiinum, Albenagoram, Tbeopbilum Antio-
Chfittianorum ad Grceco* cum Grwcorum re$pon- cbenum, Tatianum commenlario, primum separa-
tione el re$pon$ioni$ illius confutalione, Appendix lim publici juris facto Kiloniie a. 1675, fol. Perva-
cd Grcecos, qua et Arisiotelis et aliorum philoso- gatissima bxc ediiio Golonicnsis innuinerabilibus
pliorum dogmata quosdam confulaniur, Quwstiones scalel mendis, lacunis mulilisque periodis.
Graecorum ad Chrisiianos de incorporeo, etc. ; Et ba3C quidem dc iis Jusliuianorum operuui
loin. II, p. 167-291 : Dialogut cum Tryphone; lom. editionibus, qua? lectioneni Stepbanlanani secutas
III, p. 292-396: Exposiiio rectccfidei,Responsione* sunl.
ad orlhodoxot de quibusdam necessariis qumltoni- Novam recensioneiu exbibel spleudida ediiio Be-
bus Epistola ad Diognelum, Epislola ad Zenam et nedictiaa, elc. (4).
9
Serenum. Texlus est Siepbanianus. ι Ad banc edi- Maraniana edilio, pagiais paulisper mutatis, esl
lioiicm, inquil (p. 401) vir ille diligeiUissimus, repetila Yeneliis apud Augustin. Savioli, a. 1747,
Henrici Slepbani discipulus, coniribuerunl Joann. fol. maj. Sed permulti boc in libro iaveniunlur
Arcerius, e Belgio, ei Dav. Hoescbelius, e Vindeli- errores lypograpbici. Ad idem illud exemplar re-
coruin AugusU. Idein hic Il03scbelius ullra suatn D cusa sunl Opera Grsece et Laiine in Opp. Patrum
symbolam addidil eliam Ilieron. Wollii adnolatio- Graecorum (cura F r i d . Oberlbur), vol. 1-111, "Wir-
ues, e libro ejus sua manu excerplas, ul eo pacio ceburgi ex officiiia Ubraria Subeliana, 1777-1779,
eti>oni praeceploris inemoriain propagaret et rei 8, ita quidem, ut vol. 1 Orationem ad Grvcos,
litteraviae commoda plenins adjuvarcl. > Insuper Gohortationem ad Grwcoh, Librum de monarchia,
apposuil (p. 432 sqq.) selectas Joach. Perionii noias Utramque apologiam ; vol. II, Dialogum cum Try-
ntia cum iis quae iacob. Billius in Obtervalionum phone, et vol. III, p. 2-25, Epittolam ad Diognetum
tacrarum (Paris. 1585, fol.) lib. u, cap. 6, ad J u - conlineat.
stiiri Apologiam I noiaverat. Adjecil denique quae Ex illo Marani tempore per centum annos Jusli-
R. Slepbanus in edilionis calce aique II. Slephanus nus nosier caruit novo ediiore. Fuere laniuro, qui,
c l Benrerus de lexiu Oraiionis ad Grcccot et Epi- utanle illud lempus a nonnullis facium est, sic et
slotce ad Diognetum emendando monueranl. postea singulos ederent ejus libroa vel junclim plu-
(3) Vide W i l h . E r n . Tentzol, Mncellann. eccles. (4) Recensionem ediiionis Benediciinae, quaa in
(Lips. 1703, 4), ρ. i , p. I(i5. uoura reviviscil, omillimus. E D I T . P A T R .
W9 E X C E R P T A E X P R J E F A T I O N E E W T O R I S 1ENENSIS. 210
resex o m n i b u s s e l e c l o s . Quos editorcs nunc rccen- Juslini operibus Oxoniae preln coimnissis ba?c
seamus. r
quoque cdilio confornns est< S. Juslini phil. et
S. Juitini p / i i / . el tnari. Apotogia prima pro Chri- mart. cum Tryphone Judcco Dialogus, cum Lalina
ttiam* ad Antoninum P i a m , cum Laiina Joannis Joannis Langi versione quamplurimis in locis corre-
Langi vtnione quamplurimis in locis correcta; sub- cta; tubjunclis emendationibus et notis Roberti Ste-
\uuctit emendaiionibu* et noth Roberti et Henrici phani, Perionii, Sylburgii, Halloixii, Motttaculii,
Stepaeaorum, Perionii, Billii , Sylburgii, Scaligeri, Drmii, Colomesii, Cavii, Bulli, Grabii, pluribusque
Heiiotxtt, Casaubonij Montaculii, Grolii, Salmasii, novis additis; annexis insuper ad calcem adnotatio-
Yaletii, Cotelcrii, pluribusque novis additis; annexis nibus Langi et Kortholti; prcemmh vero Langi prcc-
tassper ad ealeem adnotaiionibus Langi el Korlholti, falione, qua summam hujus Dialogi enarravit ,
prermitia vero Langi prcefalione, qua summam hu- Acthque martyrii S. Juslini el sociorum. Edita α
jus apologitc enarravil; edita α Joanne Ernebto Samuele Jebb. Londini: impentit Gul. et Joh. / n -
Grab€ Oxonice, e Iheatro Sheldoniano a. Dom. 1700,
9
ny$, bibliopolarum Londinensium. 1719, 8. V i r do-
8. Prottenl venales apud Bcnr. Clemenls. AUer l i - clus ιη edendo hoc Dialogo Grabii et Hutcbini viam
lulus : Τον άγιου Ίουστίνου ΑχοΛογία χρώτη ingressus e s l ; iu eo tantum ab Hlis differl, quod
νχέρ Χριστιανών χρός ΑντωνΊνον τδν Ευσεβή. paucissimas nolas easque fere semper ex Sylburgio
Έχ θεάτρου έτ "Οξονία, §τει θεογονίας μψ. Ιη depromptas adjecil. ln prafaiione de tempore quo
pfsefatione dolel vir ille clarissiiuus, mslos prseslo dialogus babilus s i l , breviter disseril, in calccm
uon fui^se codices, quorum paucissima supersinl vero (p. 405 sqq.) fragmenta deperditorum exGrabii
exemplaria. Quapropler lexlum Slepbaiiianum cu- Spicilegio SS. Patrum saeculi secundi (Oxon. 1700,
ravit exprimenduni; ipse ad scriploris inlelligen- 8), p. 171 sqq. transiulii, omisso lamen fragmento
liam pro viribus conlulit. — Nonnullas observalio- de resurrectione.
B C S ad bauc editioueni dedil J . A l b . Fabricius in Novo posthac vestilu prodieruni Jutlini p/ii/. et
Bibtioiheca Graea, cur. llarlcs. vol. Y l l (Ilamb. mart. Apologia duce et Dialogus cum Tryphone Ju-
1801, 4). p. 59 sq. dcBo. Cum nolis et emendalionibus Styani Thirlbii.
Ad edilionein Grabianam in omnibus conformata Londini, impensis Richardi Sare, juxta portum au-
esl hattee: 5. Juslini phil. et mart. Apologia tecunda siraiem Bospiiii Greiani, in mco dicto Bolbourn.
pro fhrisiianh, Oratio cohortatoria Orat\o ad Grcecos
9
1722, fol. maj. Ut ipsissima illius verba buc re-
et de monarchia liber; cum Lalina J. Langi venione ducam: c Godices mss. — inquit in priefalione —
quamplurimis t/ι loeis correcta; subjunciis emendalio- boruin scriptoruin Justini in Anglia nulli sunl, ue-
mibus el nolis Roberii et Henrici Slephanorum, Perio- que alibi geniium usquam, quod quidem sclam,
k
mn Biliii, Sylburgii, J. Ern. Grabii, J. Potteri,

9
prxlerquam in G a l l i a , ubi duo sunt, quorum
plaribusque atiis addilU; annexh insuper ad coicem ulriusque accuratam collationeio mibi desponde-
adnoiaiionibus Langi et Korikolit , prccmmi* vero r a m ; alioqui nunquam sane buic operi uiauum
Langi prccfalionibut, quibus summam eorum, qnat aduiovissem. Verum accidit, duorum doclissitcoruiu
tjt koe volumiru continentur, tnarravit: edita ab bominum, quorum opera ad eain rem usurus eram,
B. Bulchin, A. M.ex cede Christi. Oxonice e thealro allerius iminalura morte, allerius temporis angu-
9
Sluldon. 1705,$. Alter lilulus: Του αγίου Ίουστίνου stiis, ul nibil oblineri possei amplius, quam ul loci
ΆχοΛογία δευτέρα ϋχέρ Χριστιανών, Λό-γος χα- quidam selecii cum uno eorum conferreiilur. Iu
ραατετιχός χρός "ΕΛΛτ\νας Αόγοςχρός"ΕΛΑκ\νας quo ipso boc insuper accessit infortunii, ut is unus
9 9
Utpl μοναρχίας. Έχ θεάτρου έν Όξονία, §τει θεο (quo casu vel errore nescio, nisi agnosco fortunam
γονίας ja^rf. Impensis Tho. Bennel, ad insigne Lunae uieam) ille essei, unde Roberli Siephani edilio
FalcatB inCameterio D. Pauli, Lordim. Plurima ad expressa esi, ui minime mirum s i l , si ista collaiio
bone Ubrani conlulit Grabius, editor suo Marte non iia muhum nobis profuit(5-6). Deslituti iiaque
paoca dedit. Ad Paranesin, ut in praefatione re- speraio codicuro auxilio, edilionein Stepbani summa
fide eidiligcntia exbibendam duximus.» Addidil vir
fert, dao bibliolbecae Regiae Parisiensis codices rnsli
doclus versiouein Joann. Langi, sed mulium uia-
(bodie, ut accarale iuquirendo cognovi, num. 451
lalann Maguuni porro laborem iinpendil in coufe-
ei 174 insigniii; illum vocat ms. Reg. 1, hunc de-
rendis locis Scriplurui cuin editionibus Bibliorum
sigiialTerbis ms. Reg. 2) leciiones prajbutTunl, quas
el Palribus. PraHerea lexlui subjunxit aliorum no-
Micbael Lequien iransmiserat Thooix Greecb, edi-
las, adnexis insuperad calcem aduolalionibus Pear-
lionem Jaslini martyris paranti: post cujtis mortera
soni et Joann. Davisii; illas Pearsonianae nuuc p r i -
cum ia maoiis Roberli BariboIoma:t, collegii Lincol-
mum ex biMioibcca regia Gantabrigiensi prodio
aieosis socii, fenisseni, easdcm ille cum Hulcbino
runl, Ii33 (iu Apologiam priiuam) a Davisio erant
coiamaiMeafil. Hic vero lanlum aberal, ul codicum
uliro missai, simul ut ederenlur. Tbirlbius auleui,
aoiiqaissunonu» leciionea ad texluru adbiberet
caeieros edilores Jusiini Anglicauos supercuiiue>is,
«mendaodoo^ o i i n adoolalionem eas relegarel.
(5-6Ί Godex ille mstus, quciu V . D. cousuleudum curavit, fuil Clarumontanus, Regio a Siepbaao
typb Jescnplu coiisiuiilliious.
m S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . 21*
iu sua edilione muita praeclara pra?stilil doctrinae- Α se tn exscribendo Apologia 11 lexlu Tbirlbiauain
que baud vulgarie prodiilit documenta; qui elsi cdiiionem , Slephaniauam in libro De monarchiu
iuillis inslruclus codicibus mslis ad rem accessil, scculum esse. Quod auiem ad Apologiam attinel,
lamen ingeniose interdnin emendavii suslulilque nonnullas recepit Tbirlbii e i Marani conjecluraa
vitia excmpli Stepbaniani: sed nimia sanandi cupi- S. Justini mart. et pkil. Apologim. Edidii J.
dilaie adductus, saepenumero eliam locos inlcgros Wil. Jo$. Braunius , in unhert. Fridericia Wilkel-
teulavil, quos, antcaquain sanos essc eos inlelle- mia Rhenana profestor publicus exlraordindriu$ 9
x i l , veluli corruptos ausus s i l cincndare. Contro- s. ifieologicc et philos. D. In u$um prmUclionum.

versias vcro Ibeologicas opliino jure nuspiam atli- BonnoB ad Rhenum, imp$nsi$ T. Habiclili. 1850 , 8*
git. Sunl leste llarlesio iu Fabricii Biblioth. Gr. I.
9 ErudiUB hujus editionis lexlus ad Marani exempluin
c . , p. 58, qui sub Tbirlbii notiiiiie |Marklandum, expressus e s l ; adjecla? sunl Braunii alioruntque
pbilologuin celeberrimtim, puient latuisse. — A n i - animadversioncs , leclionum varietas et index r c -
madversioiies iu Jusliui niart. Apologiam J , c l Dia- rum, pramissa vero Prud. Marani sumniaria. —
logum c. Tryph. ex editione Thirlbiaua dal anony- Hsec potissimum edilio respicilur in Animadver-
mus scriptor in Miscellann. observationn. in auclores sionibus in primara S. Juslini M . Apologtam, quas
veteres et recentiores vol. I, lom. III (Amsielae- Β J. Ign. Riuer, novi recloris solemncm inaugura-
dami 1752, 8), p. 363 sqq. Coll. T. Row: Crilique lionem indiccns, Vraiislavix lypis Vnivcrsitalis
y
on Tltirlby s Justinmartyr in: Genlleman"* Magaune 1836, 4, publici juris fecit.
for ihe year 1783, in. sepl., p. 750 sqq. IlaiC de ediiionibus dicia snnlo. Liceal jam nou-
Ii) Andrex Gallandii Bibliotlieca vcierum Patrum nulla addere de Epistola ad biognelum, de prolixo
mnliquorumque scriptorum eccle&iaslicorum couliiiet Περί αναστάσεως fragiiiento el de Martyrologio
loiu. I (Veneliis 1765, fol. maj.; ex lypogiapbia J . (i. c. de Aciis mariyrii) Justini.
Rapl. Aibrilii Ilieron. fil.), p. 411 sqq., Justini Epistola ad Diognetum ex Maraai ediiione i n
Apotogias, Dialogum et Fragmenla Grccce et Latine Biblioihecam Gallandianam lom. 1, p. 320 sqq.
C I I I M Marani adnolalionibus, quibus docMis illc Iransiil, nec non exslal brevi adnolalione inslrucla
prcsbyter congregalionis Oralorii paucas alias, in Opuscc. Pairum leUctl. [ edid. Georg. Bobl ]
prxsertim Tbirlbianas, aspersil. ρ. ι (Berolini 1826, 8, vcndilur ab E . Franclino),
Commodai suni el compendiaria? Apologiarum p. 124 sqq. alque in Patrum apostolicorum Opp.,
cdiliones baecce: edidit Carolus Joscpbus Hefele, ibeologix doclor
5. Jusiini mari. Apologia: e recensione Grabiana, ejusdemque in acad. Tubing. Ρ . P . extr. (Tu>
ter. lect. et conjeciuras VV.DD. et suas addidil C bingce in bibliopolio Henr. Laupp 1839, 8 ) ,
Chnitianus Guil. Thalemantius, Α. M. et *. theol. Bac- p. 125 sqq.
cal.Lipsia! apud J. Ghr. Langenhemium 1755, 8. In De resurrectione carnis fragmcnlum, a S. Joaunc
lectiomnn usiim banc cdilionem c u r a v i i ; quare no- Damasceno in Paralleli$ tacrit servalum , priimim
las ptaebuil paucissimas. ι Grabianuni exemplar Laliue lucem vidil in Damasccni Operibus ex e d i -
propterea praplacebal, quod in niinorcs seciiones lioue Jacobi Billii Parisiis a. 1619, fol. Haud i l a
eral divisuni atque adeo lectionibus magis accom- iniilU) posl Pelrus llalloixius in 5. Justini ph\L et
inodaium. Visum auiem esl nuduni lexlum Gracum mart. Vitael documentit (Duaci 1622, fol.), fcc. in
bine versione exbibere, tum u l parabiliusopusculum Illusirium Ecdesia Oricnialis scriptorum, qui san-
essel, tum ul ditigemia acuereiur alque excilarelur ciiiale juxla el erudilione tccundo Ghrhli tccculo
iis, qui Ieclioni el explicalioni ejus vellent inter- floruerunt, vitis et documenlis (ibid. ex ollicina
esse. > PrxOxit arguiuenla ulriusque Apologice, ex typographica Pelri Bogardi 1636, foL), p.29i) sqq.,
edilione nionachi Benediclini deprompla, brevein- ex Parallelorum codice mst<», quem cardinalis
que voeum el plirasium indieem addidil. Perraro Franciscus Rupefucaldus bibliolhccae collegii P a r i -
V . D. discessit a leciione vnlgaia. D sie.isis Sociclaiis Jesu dono dcderai, fragmenluin
S. Justini phil. et marl. Apologicc ducc pro Ghri- illud Gra:ce cum Lalina vcrsione lypis dcscriben-
stianh. Grcece ct Latine, inlerpretationem Lal. ad duiii curavil. — Proxime ab boc repcliil J . E r n .
Grarca epiius accomuwdavit et adnolaliones adjecil Grabiiisin Spicilegio SS. Patrum sa3culi ιι (Oxon.
Garolus Ashlon. Cuntubrig. 1768, 8. Ilanc vcro cdi- 1700, 8 ), p. 177 sqq. lnde ex illo codice Rupelu-
lionem prorsus non licuit asciscere; quocirca non caldino Gra;ce ac Laline edidil inler caiiera Parat-
babeo, quae de ea referam. lela Micbaetis Lequien : Joannis Damasc. Opp.,
Ju$linu$ de$ Martyrers zweile Apologie und Be- tom. II (Paris. 1712, f o l . ) , p. 756 sqq. Graece et
wei$ der Alleinherrschaft Golles. Griech. u. teulsch Anglice notisque evulgavit Dav Iluiuphreys ( Α
Mif erlauternden Anmerkungen. Nebsi einem Anhange curious Fragment of Justin Martyr on the Rcsur-
uber das Leben , die Sclirifien und Lehren dieses rection not publhhed in his Work$ with ihe origi-
9 9
Kirchenvalers fur junge Freunde der Thcologie ϋοη nal Greek done inlo English, with Noies) uua cum
9
Joh. Adam Goz, Gonrekior der Sebalder Schule zu versione sua Atbcnagorae. Londini 1714, 8. In cdi-
JVumberg. Nurnb. tt. AUdorf bei J. G. llonalh u. lione Benediclina legilur in Append., p. n , p. 588
J. t\ Kustlcr 1796, 8. Rclcrl ( Prajfal. ρ. i> sq.), sqq. Ubui fuil Marauo, ul ipse p. 588, noi. b, dr-
213 E X C E R P T A E X P R J E F A T I O N E EDITORIS JENENSIS. 214
c i i , ι a n t i q n i s s i m u s codex Goislinianus, > nisi Α fecil/Acta passionis Juslini ad Kalend. Jun. Grace,
egregie fallor, n u m e r o 276 insiguilus : i s e s l niem- cum adnolalioitibus primus edidil I>aii. Papebro-
braoaeeus , d e c i m i saeculi circiter, foliorum 278; cbius in Aclis sanctorum Junii, illusir. a God.
iuit Laune S . Aiiiauasii in munte Atlio, in cate- Henscbenio, Dan. Papebrochio, Franc. Baertio el
cbuoienis i b i repositus per Sophronium monachum, Gonr. Janningo, tom. 1 (Anlwerp. 1695, fol.), p. 20
el dicitar f o l . 2 7 1 verso. Cf. Bernardus de Μοιιί- sq., isla iranslalione Sirleliana e regione posiia.
faecoo : Bibliothcca Coistiniana, olim Segueriana, Quaro, in paucis divcrsam, eliain Theodoricus R u i -
mt s u . omnium Grcecorum, quw in ea continentur, narlus in sua Acta primorum martyrum sincera et
§ccmrata descriptio , elc. (Parisiis 1715, fol.), selecta (Amstelaed. 1715, fol.), p. 58 sqq. inlutit.
ψ. 589 sq. S e p a r a i h n curo versione Latina procliit: Ex Baronii Annalibus desumpsit ac Dialogo cum
Juaini Mart. άπόδειζις resurrectionis carnis. Tryphone, Londini a. 1719 ediio prseraisil Sam.
Fragmentum in sotemniiwe paschali a. C. 1766 Jebb. ln edilione Benedictina exstant in Append.,
editum cum observationibu<> bislorico-criiicis a p. n , p. 585 sqq. € Haec Acta — ait Maranus ,
Gail. A b r a b . T e l l e r . Hclmstadii in lypograpb. acad. p. 584— non nunc primuin Graece prodeunt, sed
Tid. Scbnorriae; apud J . D. G . Scbnorrium. laroen accurale erudili sodalis manu, domini Peiri
Textom Maranianum dedit, Grabianum in tri- Β Maloel, congregationis nostrac in curia Romana
bus aul qualuor lantum relinens locis. Denique olim procuraloris, e codice Valicano 655 fuere de-
donlaxat Graece inveuilur illud fragmenlum in : scripta. > Est haud dubie idem ille codex mslus,
Ckrettomalhia palristica ad usu$ eorum qui histo- qui in bibliolbeca Crypiae Ferralae quondam ser-
riam dogmatum Christianorum accuratius discere vabatur (8). Ex editione Benediclina iransiil ttiar-
cupiunt adornata α J. ChritL Guit. Augusli. V o l . 1 tyrium in Andr. Gallatidii Bibliotheeam velt. Pa-
( L i p s . apud J . Tbeoph. Dykium 1812, 8 ) , irum, e t c , tom. I, p. 624 sqq. Optime tero illud
p. 5 sqq. edidil Alexius Symmacbus Mazochius: Commentar.
Acia martyrii Justini et sociorum ex Laiina car- in velus marmoreum Neapolitame eccletias Kalenda-
dinalis Guilietmi Sirleli inlcrprelaiione primus ad rium (Neapol. 1765), tom. I I , p. 445 sqq. (rec. in
diem 12 J u n i i evulgavii Aloys. Lipomanus in Yitt. Gallandii Bibliotli., 1. c , p. 711 sqq.). Hic Grecum
Sanctt. Pairum, lom. VII,)p. π (Rom. 1558, 4), Bollandianoruin exemplar, unde etiam J . A . G o i
p. 184; e d i l o r Viias omnes, q u » illius tomi parte u (JuHin. d. Mart. zweile ApoL , etc., p. 143 sqq.)
c o a u n e o l u r , referl per Siineonetn Melapbrasten textum repeliil, versionem adjiciens germanicam,
parlim descriplas, partim colleclas in monasterio secutus , vetus (Sirleiij interpretalio cum pleruiu-
Cryplae F e r r a l » (7) inventas fuisse. Sirleiiana C que senlenlias venetur magis quam verba, novaiu
Aciontm Juslinianorum versio posthac repelila cst casliorem ac simpliciorem inierpretalionem exhi-
ίο L a u r . S u r i i Sanctorum vilis ad diein 12 Junii buil, quam in perpaucis lanlum mulatam nos quo-
jam sapra memoratum, quo die illa habei Mela- que iranstulitnus; praeterea marlyrium prolixis
phrasles (Colon. Agripp. 1618, fo!.), p. 182 sq., in uolis ei disquisitionibus illusirare conalus est.
Cacs. Baronit Annalibus eccletiasticis, ad ano. 165,
loro. 11 (edit. noviss. Golon. Agr. 1685, fol.), p. 165 Excerpia ex Justini scriptis sunl in J . F . Burgif
&qq., e i liberius ίιι Peiri Halloixii S. Jusiini phil. Chrestomaih. patrist. Grafc., fasc. ι (Vralisl. 1756,
tt wt&Tt. vita et documeniis, I. c , p. 181 sqq. Ex 8), ρ. 1 sqq.; plura , sed Labine, rcperiunlur iiv
ιϋο aulem Cryptae Ferrauc mslo codice beneficio Francisci Rous Mella Palrum , etc. (Lond. 1650,
Eoiuiauoelis Sthellslralii, bibliolhec» isiius prai- 8 ) , p. 21 sqq.
11. — DE JUSTINI CODICIBUS IN ALIAS LINGUAS VERSIS.

Paolo posi edilionem Slepbani principem, Gracce D risiis apud Guil. Julianum 1575, 8 (9), et Joanne
nesdeales u l Jusliuum adire possenl, prodierunt Lango, Silosio, qui eliam eommenlarios indiceeque
Lauoa? operum Juslinianorum iulerpreialioiies, adjccil, Basil. per Ambrosium el Aureliuin , F r o -
auctoribos Joacbiiuo Perionio, Benediclino Gor- benios fralres, 1565, f o l . , toni. 111 in 1 vol. ( rec.
neriaeensi, qui observatiooes quoque ad leximn sine commenU. iu Max. Biblioih. veli. Pairum,
iUusiraodom addidil, Lulelia? Paris. apud Jac. Du- Lugd. 1677, f o l . , lom. II, ρ. ι ι , ρ. 5 sqq.). Haic
pej& 1554» fol., tom. 11 in 1 vol. (rec. in Bibliolh. versio, licei duobus caeleris, elegantibus magis
wugaa teiL Pairum , Colon*. 1618, f o l . , tom. II, quam accuraiis, longe praestanlier sit, lamen ipsa
ρ. 1 sqq.); Sigisroundo Gelenio, Bojemo, Basileoe viliiscujuslibel generis scatcl; quoruin baudpauca
apad Hier. Frobeniuiu 1555, f o l , aique inde Pa- Langus evitasset, si Perionii ei Gelenii elucubra-
(7) De bujos monasierii (ordinis S. Basilii) b i - (9) Huic edilioni Parisiensi adjuncta esl B . Hip-
bimbeca Tid. F r i d e r . Blume : Iter llalicum, lom. 11 polyii Oralio de consumtnatione mundi el Anli-
(Ha/. 1827, 8), p. 191 sqq. chrisio et secutido adventu Domini Jcsu Ghrisli, ex
(8) Gf. F r . B l u m e 1 c , lom. III (Hal. 1850, 8), inlci pretalioue Jouuuis Pici.
p. 72.
215 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T MARTYR. 216
liones cum sua diligenler contulissel. Sed—ut nar- Α diaeriation about the rigkt use of ihe Fathert. Uy
ral in episi. nuocupat. p. 26—opus anie absolveral, Witliam Reever, Μ. A . Rector of Crancfort in 3Jid-
quam iHae in ipsius manus venerunl. dlesex. Londvn, printed [or A. and J. Ghurchili at
Jam vero anie tres illos interpretes, lexiom Ste- Ihe Black-Swan in Pater-Notter-Row. 1710, in-8*.
phanianum seculos, Cohorlationem ad Grcecot L a - Voll. 11. Eadem inierpreiaiio ibid. a. 1716 recusa
line (ex aoiiquo quodam codice mslo) veriii Joann. est.
Francisc. Picus Mirandulanus; quae interpreiaiio Justin Martyr*8 Dialogue witk Trypho the Jew ;
edita est in Pici Opp.; Argenlor. 1507, alque ile- tramlated from ihc greek into english, with noie$ 9
rum Basil. 1601, ΓοΙ·, in Joann. Sicb trdi Anlidoto chiefly for ihe advanlage of en§li$k readers, α preii
contra divenas omnium fere sceculorum hareses, etc. tninary disterlalion and α thorl analym. Ry //·
(Basil. 1528, fol.), p. 112 sqq., in Μικροπρεσβντι- firown, Jf. A . VicarofTher-swell in Glocatershire.
χφ vett. quorumdam theologorum (Basil. 1550, fol.), Rivinglon, 1755, in-8°. Voll. II.
pag. 51 sqq., et in Joann. i a c . Grynaei Monumentit Sl. Juslin, the Philotopher and Martyr, his Ex-
SS. Patrum ortkodoxograpkit, k. e. theologia sacrce horlaliom lo the genliles; translated from ihe greek
ae fidei doett. LXXXV, etc. (Basil. 1569, iol.), by Ihe Rev. Thom. Mo$e$. London, llilcb. 1757,
p. 1947 sqq. Separalim : Justini phil. et mart. ad- Β ίη·8·
monuoriui gentium liber, Laline, Joann. Francisc* Germanicae : Dat Buck Jusiini, eines Philosophi
Pico, Mirandulce domino, interprete, nune denuo ad und Harlyrt, an die Heiden. In welckem er erma-
exemplar Grcecum collalus et qua licuil fide recogni- nel, dieweil $y den waren Golidiensl von irn Poetcn
tus. Paritiis in cedibut Garolce Guillardw. 1558 , vnd Pkilo$ophen nU lernen mogen, dat ty Mosi, den
e
iti-4 . Propheten und Ckmto glauben sollen, i n : Clironica
Haec monenda erant de transladonibue L a l i - der allen Gkrisllicken Kircken ame Eusebio, Ruffi-
nis (10); pranerea cxstanl: tto, Soxomeno, Tkeodoreto, Tertulliano, Juttino, Gy-
Gallicae : Let CEuvrei de taint Justin, philosophe priano und Pliniodurck D. Caspar Hedio verleV.sila
tl martyr, miset de grec en franpois par Jean de ( Slrasb. 1529, fol.), p. ccxciv b. sqq. Uii ιιοιι E u -
Maumonl, avec brifoes annotations et emendalions de sebium, sed Rufinum Gcrmanice illuslravii, sic in
faultes. Α Paris, de Vimprimerie de Michel de Vas- Cokortalione reddenda baud dubie Pici est inter-
cosan, 1554 , fol. Haec imerpreUtio emendaiior preiaiionem secutus.
apud eumdem anno 1559 denuo excusa esl. S. Ju$tini zwey Briefean Diognetum, Zenam una
Exhorlaiion aux Grecs, traduite en franfois par Serenum, verteuUckl durck Jok. Oilo Glising, in
Martin Dupin. Α Paris, 1580, in-8°. ^ ejusdem : Briefe und Schrifien der Apostol. Manner
Seeonde Apologie de sainl Juttin pour les Gkri- (Uamb. 1723, in-8°), p. 425 sqq.
tien$ traduite en fratifoit par Pierre FondeU Α Ρα-
9
5. Juslini Brief an den Diognet, au$ dem Griecki-
r t i , chex veuve Gharl. Savreux, 1670, in-12. Sub sciien uberselzl durck Augutlin Gabriel Geklen, iu :
illius nomine cuin Gbanutus delituissei, iterum Bremer und Verdensche Biblioik. Vol. I, p. u (Uamb.
baec imerpreialio typis est anno 1686 descripta sub 1755, in 8°), p. 221 sqq.
vero inierpreiis nomine. Eamdem epistolani vertit J . M . Sailer : Briefe
Epistre ά DiognH, atiribude α saint Justin, dans au$ allen Jahrhunderlen der ckri$tl. Zeilrechnung,
laquiUe Vauleur, $ur leu ruinet de Vidololalrie el du fasc. ι (llonac. 1800, iit-8°), p. 39 sqq.
judaiime, itablu les fondemens de la religton chres~ JuHins des Martyrert, eines ckfull. Pkiloiopken
tienne; tradniie de Coriginal grec [par P . Le Gras]. aus dem Anfang de$ zweilen Jahrhunderts, Gesprack
Α Paris, chet Nic. Pierre Armand, 1725, in-12. von der Wakrkeit und Gotllickkeil der ckrist. Reli-
Non lam inlegram versionem quam excerpia prae- gion mil dem Juden Trypkon. Au$ dem Grieck. Uber-
bel hocce opus ; Le* Phret de VEglise , traduits en tHU und mit einer Vorredi nebil dem Leben Juslint
franpais, ouvrage publii par M. de Genoude et didU D begleilet vcn N. von Brunn, Pfarrer xu St. Mariin.
έ Monseigneur rarchevique de Paris. Tom. / . (Α P a - Basel 1822, in-8°. — Fere nibil nisi lilulum Dialo-
r t i , chez Sapia, libraire-odileur, ruetjde Sevret, 16, 0u«praebuil buic libro: Tryphon und Jutlin odertom
el du DoyennS, 12, 1837, in-8°), p. 305 sqq. Judentum. MU einer Vorrede an Herrn Moset Men-
Anglicae : T/ie Apologie* of Jusiin Martyr, Ter- delsiohnvon Fratu Gutsmann.\\\en 1785, in-8°.
tnltian and Minucius Felix in defense of the chrhiian Det keiligen Weisen und Blulzeugen Juslinus (1.)
retigion, wiik tke Commonitory of Vincentiut Liri- Scliulitchrift fur die Ckrisien , in : Denkmale der
nen$h concerning ibe primiiive rule of /aith, tram* christl. Glaubens-n. Sitienlehre aus allen Johrhun-
9
iuied from iheir originalt wilh noles for tke advan- derten gewdhll und iiberselzl von J. M. Denis. T_ I,
tage cliiefly of english readers and α preliminary dis- fasc. κ (Vindob. 1795, ιιι-8·), ρ. 21 sqq.
coune upon eack duthor. Togetker with α prefatory JuHinus des Martyrert zweiie Apotogie und Bcweit
ι
(10) Reslant lantummodo haec Pseudo - Justini (Paris. 1661* 4), ρ. 1 sqq., atque : S. Ju$tini m/ir/.
scripla : Justini Epislola [ad Zenam et Serenum] d* Eversio faUorum Ariiloielis dogmatum L*iute Guit.
9 t
vi/α Chrisliana, Laline, in Glaudii C.banieluu. mon. Poslellot in tcnebrarum Babylomcarum dnpi^sionem
Beited. Bibliolheca Patrum atcetica, etc. Τοηι. 1 intcrprete. Paris. O*»M</ Seba*t. ]S vcllium 1552, 16.
fi7 E X C E R P T A E X P R J E F A T I O N E EDITOiUS IENENS1S W8
4tf AUeinkemchafl Gottes. Griech. u . ttulich. — ^ der KirchethValer in Vbeneizungen und AuszUgiu.,
vsm Joh. Adaoi G d x . V i d . supra col. 214. #
iom. I (Lips. 1776, in-8 ), p. 101 sqq.
ExcerpUexApoiogat olraque, Dialogo cum Tryph. Italica : S. Giuttino Mari. tradolto con alcune r i -
Η iragtoeulo De renurrtctione Geruianice dedil uo- femoni dal. Giov. Bapt. Galliccioli. Venezia 1799,
tisqia illasiravil C b r i s L F r i d . Rossler : Biblioihek 111.8·. Yoil. II.
III. DE JUSTINI CODICIBUS MANUSCRIPTIS.

Yalde esl doleiidnm, quod pauci taniiim super- τά φυσικά, etc. [ ρ. 553 Β. ed. Maran. ] usque ad
snnl In bibliolbecis codices operam Juslinianoruro fol. 502 b : Άγένητα [ sic ] έν τψ ένιαυτψ [ ρ. 555
mana s c r t p i i ; qaorum plerique vel CohortaiionemD. ed. Maran.]). 8° Ejutdetn Qucesila et re$ponsa
md Gtae** vel siippositos Iraclatu* coiilinent. Refe- ad GrcBcot ( fol. 502 b — 433, ubi quemadinodum
:
ram aulem de iis genuinorum Juslini librorum co- apud Maranum p. 547 E , de» nunt in verba : της
dicibos mstis (11), quos diligentissime inquireodo άλογου αυτών απιστίας). ltoc excipit Albenagone
liber Περϊ αναστάσεως τών νεκρών, cujus i n i -
ln Fraocia e l Parisiis quidem In bibliolbeca Re- Β lium : ΠαντΙ δόγματι κα\ λδγψ, e l c , et flnis : τιμής
gia plarimi assenranlor, ut praHer Maranum, qul ή δίκης, ut apud Maranum ed. Opp. Just. p. 315 Α
jasto brevios de iis exposuil, Galalogoram biblio- ei 356 E . — ls codex anno 1564 exaralus esl; clau-
tbecc Regiae pars secunda complectens codicee ma- dilur eoim, ut etiam Bernard. de Montfaucon in
nn seriplosGraecoe(ex typographia Regia 1740, fol.) Pelwograph. Gr. (Paris. 1708, fol.), p. 71, observa-
i**iaior. Jam bis in caialogis observaia afferam, ita vit, hac noia : Έτελειώθη τδ παρδν βιβλίον ίτά
Untfo, n l pasaim addam, qua? Carolus Benediclos έτους ,ςωοβ'. ίνδ. β \ έν μην\ Σεπτε6ρίψ [sic] ια, b. e.
Hase, Instituti Regti Francia» socius, in scbola Re- Abtohtus est hic liber α. 6872(Gbrisli\oM),indiclione
gia Poiytechnica Regiaque speciali linguarum orien* Hcunda, menti$ Sepumbrit die 11. Idera est hie
lalium professor, in bibliotheca? Regiae parle codd. codex, quem, perpaucis tanluiu immulaiis, Rober-
mstot coropleclenie conserTator, mecum benignis- tus Siepbanus in principe sua operura Justiniauo-
fttae communicavii. Facere non possum, quin i n - rum ediiione c ex biblioibeca Regia > typis descri-
Btgaem τ ί π clarissimi in me adjuvando bumanila- bendum curavil. U i brevilale solilo more ulamur,
lem gralo aoimo conimemorero. cum Marano eum in Gohortaiione ad Grceco* per
I. Codex Regius CDL, olim numero 1428, postea Q notam compendiariam Cod. Reg. 3, in caneris vert»
2270 nolalus, cbarlaceus, in fol. min., foliorum 461, scriplis κατ' εξοχήν per noiam Cod. Reg. indicavi-
qoo ( v i d . Caulogg. p. 63, coll. Nic. le Nourry Ap- mu8.
p*r*ius L· I, p. 467) conlinenlor: 1° Sancli Juttini,
9 II. Codex Regius GDLI, oliro sub numeris 1169
pkilotopki et marlyris, Epistola ad Zenam ei Serenum ei 2271, raembranaceus, in fol., foliisconstans 405,
(iacipil fol. 6 b verbis : Έ κ παρασκευής ανδραγα quo (vid. Catalogg. I. c.) contiuenlar : 1· Glementis
θεί* - άλλ* έπε\ τοΰ νυν αίώνος [ρ. 408 C. ed- Maran.], Alexandrini liber adhorlatonus ad Grwcoi. Αccedunl
onde apparel eani minime inlegram esse, ut jam scholia marginalia, eaque non contemnenda, cum
vidil acriba, uoam paginam dimidiaiam lilteris non in huncce traclalum, tum ίιι alios qui sequunlur
implens; finilor autem fol. 16 b : ΕΓη μετά πάντων (fol. 1 — 56 b). 2° Ejusdem Ptedagogu», in lre$ /t-
υ μ ώ ν ) . Pncroitiunlar (fol. 1. — 5 b ) . Excerpla e broi divisus. Libri primi decem capila priora e l un-
PbiHii MynobMo de scripiie sancU Jusiioi, et ex decimi initium desiderantur (fol. 57—154 b). S*Ju-
Eusebii Uisioria eccle$iastica de sanelis Justino, Po- stini ad Zenam et Serenum fratret epittola ^fol.lbi»-
lycarpo et Ireoaso. 2* Ejusdem Sermo parceneticus 165 b : Ή χάρις μετά πάντων υ μ ώ ν ) . 4° Ejusdem
mi Grmco* (foL 17 — 50). 3° Ejutdem Dialogus cum Oralio paricnetica ad Grwcos ( fol. 163 b — 187 b-
Trypkone Jud<eo de verkaie religionis Chrislianw D Ultima verba : Οί δέ μετ' α ύ τ δ ν desunt enim in
( M . 50 —193). 4° Ejusdem Apologice duce pro Chri- codice mslo qualuor quaierniones [τετράδια], h . e.
siiams, una brevior ad senatum Romanum (fol.193- triginla duo folia sive sexaginia qualuor pagina3,
201), aliera prolixior ad Anloninum Pium (fol. 201- quae jain saeculo decimo quario desiderabanlur, ut
238 b ) . Seqmiiiliir Epistola? ires, eaedem qua3 in liquet ex verbis illo lempore subscriplis ; Εντεύθεν
edius (fol. 238 b —241). 5° Ejusdem liber de mo- έλλείπουσι τετράδια δ*). 5° Eusebii Pamphili evange-
rjufchU tiwe de Dei vnitate (fol. 241—247). 6° Ejus- licce Pr<rparationi$ tibri quinque priores (libcr ι est
dem Expoiiiio orthodoxa fidei (fol. 247 — 261 )· principio muLilus : ήμ?ν ή [deficiiuil igiiur Iria vo-
7* Ejhudem Confulalio dogmatum quorumdam Artito- cabulaj μετά χείρας [sicj εκπονείται πρδθεσις, etc,
idicorum (fol. 261 — 500 Ό. Explicil : Και γίνον vid. edil. Yiger. Golon. 1688, fol., p. 7 Α ; finilur
ται έξ αλλήλων [ ρ . 583 Ε. ed. Maran.]; statim au- fol. 322, eadem ralione qua apud Yiger. p. 234 G).
leui tequunlor ίο cod. mslo : β'. Ή φύσις ή ποιούσα 6* Alhenagorce Alhenienm Legalio pro Chrhiianis
( I I ^ I V supposiiorum Justino librorum codicibus mslia adeas Fabricium. Biblioih. Grcec, ed. Harle*»
Haioburgi 1801, in-4~, l . YU, p. 68 sqq.
S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R . 220
( fol. 322 b — 348). 7* Idem dg returrectione mor- , nibil ntsi rubricas, h . e. indices rerain d e quibu*
iuorum ( fol. 348 b — 367 b ) . 8* Eusebii PamphUi in textu agiiur, vel breves nolas graininalico-asce-
adversu$ Hieroclem liber (fol. 368 — 401 b). 9* Ano- licas conlineaut, vix ac ne vix quidem d i g n a euol
nynxi fragmenlum de loco, unde accersivit asinutn quae nostro lempore lypis de&cribanlur. U l exenu-
Servator (addidit boc fragmenlum [fol. 402 sq.] l i t - plum afferam, quod haudscioaogil i n s i a r o n i n i u m ,
leris urcialibus minoribus exaratum alius scriba, fol. 108, ad ?erba (Cohori. c. 51) : Kal έπέβτχ έχϊ
qui tx Hasii, veieris rei diploiuaiica? perilissimi, Χερουβίμ, adnolalur : Κα\ τ ό , Έ π έ β η έ π Ι Χερου-
conjeclura saeculo decimo vixit (12). — Is codex 6\μ κα\ έπετάσθη· έπετάσθη έπΙ π τ ε ρ ύ γ ω ν άνεμου*
manu Baanis, noiarii Arelae Caesareae arcbiepiscopi, άρ' ού σαφέστερον; E l pauk> post: Οϋχ έν τφ
anno Gbristi 914 exaratus est; eienim ad calcem Χνεύματι Κύριος. Τοΰτο έν τή καθ* Ή λ ί α ν γ έ -
(fol. 401 b) babet: Έγράφη χειρί Βαάνους, νοταρίου γραπται θεοπτία* ώς ούκ έν τψ ττνευριατι βεοΰ
Άρέτα αρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, Ιτει εμφανιζομένου άνθρώποις, ούκ έν τ ψ συσσεισμψ,
κόσμου ,ςυκβ' ( a. 6422, b. e. Cbristi 914). Qui- ούκ έν τ ψ πυρί. Ψυχή γάρ άνθρωπου, tfj π ε ρ \ Θεδν
dam V V . DD., ul Ilulcliinus ( i n pnefal. ad edit. ένασχολεΤσθαι άρξαμένη θεωρία, πρδς τούτον μέν
Apolog. s e c , elc.) el Nourrius (1. c , p. 468), per- οίά τινι βιαίω πνεύματι αίρεται, ά π δ τ ώ ν χαμοί
perain legerunt Βαάνους νότου, id quod jam Bern. ερχομένων απάντων. 11° Taliani Oratio ad Grmcos.
de Monifaucon (I. c. p. 275, coll. p. 35 et 43) viiu- Accedunt scholia paulo uberiora, nec indigna om-
peravit. Idem ex hoc eximia? nolae codice msto, eo~ «ino quae lucem publicam aspicianU Variae autem
dem quo scripius est elegantissimo cbaractere eodicis iliius Oralionis lecliones in editione Oxo-
cxemplum proposuil ( I . c. p. 274, n. III). Videiur niensi anni 1700 repnesentaias sunt. 1 2 ° Athenago-
Hasto observanie ille νοτάριος, h. e. calligrapbus, rw Alheniensis philotophi, Legalio pro ChrisUanis,
f
linguam Gracam probe cognilam babuisse, Ua ut cinn similibas scholiis. 13° Ejutdem traciaius de
vilia passim obvia codici sint impulandi, qoera mortuorum rcsurreclione. 14° Etuebii Pamphili liber
iranscripsit. Egregio aulem boc libro mslo, cujus adversm Hieroclem. — Is codex, cujus apecimeu
auctorilati pra3 caeterts, ut par est, obsequendum dedit Bernard. de Monfaucon (I. c „ p. 279, n . I),
censuimus, jam anlca in Paraenesin usi sunt Hulcbi- saeculo undecimo exaraius videtur (13) a direrti*
nu8 et Maranus, quibuscum Cod. Reg. 1 appellavi- quidein manibus, qux lamen omues cjusdem fere
mus. teuiporis suul. In fine (fol. 190 b) reperilur ba?c
111. CodexRegius CLXXIV, olim 1358, lum2919, posseasoris nota inferiorem aetatem prodens : Ή
membrauaceus, formae quadraia?, Fonteblandensis, βίβλος αύτη ευτελούς χαρτοφύλακος πέλει Γ ε ω ρ γ έ
h. e. ex Regia bibliotheca olim in arce Fonleblan- τού Σκληράτου διακόνου τής Πάφου. Id esl enim
detisi asservaia originein irahens. Folia sunt 190. sigiium crucis, quod, ui Hasius abbinc qualuoran-
Ibi (vid. Gatalogg. p. 27 sq.) conlinenlur : 1° nos iu Graecia vidil, noslris quoque lempohbus bo-
Olympiodori Commentarius in Eccletiasten. 2° Scho- uiines ualu gcandee aique pU pontint, quotiescun-
/?« in Proverbia Salomonis, e Basilii, Diadecli, D i - que aliquid sunt scripiuri; nuucupaiii τό σταυρέ
dymi, Evagrii, llippolyli el Paliadii scriplis excer- βοήθει. Codicera aulem illura Or&lionis paraenetica
pta. Laudatur etiam Arisloteles. 3° Athanasii locus haud conlemnendum, qui, ut ex rairifica consen-
de Psalmh. 4° Decem veteris legis mandata. 5° Jfo- sione palescii, ejusdetn famili* est atque Reg. 1·
ximi confessoris Quceslioneu, interrogalioim et rc- (n. 451), llulcbini et Marani siglo Cod. Rcg. %
sponsiones breviore*; item diversorum capiium difli- designavimus.
cilium lelecla explicatio. 6 · Scholia in Ezechielem IV. Codex Regiu$ XIX, olim Colberlinus 5581;
prcpheiam, ex Apollinarii, Gregorii Nysseni, O r i - inde ab aiiuo 1732, cum Golberii nepos, coines de
genis, Polycbronii et Thcodoreti scriplis excerpia. Seignelay, roslos libros haerediiate accepios Ludo-
7° Scholia in Danielcm; ibi saepenuraero laudaulur vico X V vendidissei, Regius 2854, cbarlaccus,
Africanus, Ammonius, Gbrysosiomus, Gyrillus,
Hippolylus et Polycbronius. 8° Excerpta e Theodo- forraae quadralae. Ibi (vid. Calalogg. p. 9) cuiilineu-
reli Dialogis tribus, έρανιστήν inter ei orthodoxum. tur : 1° Job, 2° Justini philotophi et mariyrit Go*
9° Sancli Justini martyrii ad Zenam el Serenum hortatio ad Grcecot. 3° Apocalypsit. — Is codex,
ephlola (fol. 85-92; priuia et extrema verba le- cujus folia non numeraia suni, saeculo decimo sexio
gunlur uli apud Maranum p. 40S Α.—417 Β). 10° exaralus videtur idquc Hasio admonenle ab aliquo
Eju$dem Oratio parainetiea ad Grcecos. Gonjecla ad Europaio, h. c. occidenialis lerrse, aive Ilalia? &ive
iiiarginem brevia quaedam scholia baclenus inediia Galliae, incola, qui hoc forlasse modo quamdam iu
(fol.92 b—112).Ea aulem, Hasio judice, cum fere Gra3cis litteris exercitationein sibi volail parare;
(12) Montefalconius autem (Palceogr. Gr., p. 276) culo cxarali sunt. Hic dalivo ι ascribilur, ut in επι
ista duo folia iulegra a Baane exercilii el auinii στολής quod in aliquol exemplaribus observalur; (·»
causa unciali «baractere opinatur doscripta esse. pluribus oinillilur. Accenlus non ila accurale ubi-
(13) Idem Monlefalconiits (I. c. p. 277 sqq.) deque hoianlur, sed baud raro negligunlur, el spirilu»
cimo hunc codicem sx»culo judical scriptum esse. siniiliier, qui prisca forma pleruiuque describuu-
c Naiu, iinjuil, in aliqtiol ejnsdein formae codices lur. >
iucidi, anm notam fcrenles, qui oiunes eodem sa>
m
E X C E R P T A E X PRJSFATIONE EDITORIS IENENSIS. 22*
*lbibnil aulent p e n n a m , non calamtim scripiorium, Α Serenum. 14° Expotith (eadem qnae supra) con-
qw> solo a n i petinis aeneis Graeci usque ad imperii fessioni* orthodoxw. ls codex mslus Reglo nuinero
otcasaai u t e b a n i u r . l l u n c codicem, qui licel pro- 450 insignito simillimus esl; eienim non tantuui
p r m lectiones m u l t a s babeai, haud dubie lamen opera eodero ordine complectiiur, sed e i Epistola
« eodem flnxil f o n l e ac Reg. 2 (n. 174), non, ut ad Zenam et Serenum, primo loco collocala, inilio
Maraaos, C o l b e n i n u m , sed Cod. Reg. 4 vocavi. delnincala esi. Huc accedit, quod ejns leaiones ple-
N . Codex Regiut CXC. (Yid. SuppUment gree y rumque cum Regio ita convenium, eodem ex co-
^red supptemenitim eos coniinet codices mstos, dice ut uterque descripms videaiur vel alter ex a l -
1« posi annum 1740 δη biblioihecam Regiam per- tero. Sirmondus narranle Nourrio (I. c , p. 468)
veoerunt) saecuto decimo seplimo in cbarta vulgari summa diltgentia Glaromonianum codicem pervo-
papyrea exaraius foliisque constans 340. Qui oclo- lutavil eique manu sua et inilium epislolae ad Ze-
nariae fbnnse Hber msius, excerpla ex Epipiianio, nam el Serenura muliluin supplevil praefixitque
Cleatenie Alexandrino, Origene aliisque Pairibus omnium quse continet operum elenchum. Idem est
ecelesiasticis conlinens, paocas prabet (fol. ille codex, quocum seleclos quosdam locos confe-
304 b) oollecliones ex S. Justinoadditis brevibus L a - rcndos Thirlbius curavit.
irais adnoialionibtis; sed istum nibil, quod opera In Gallia praeier codices mstos supra nominatos
prettoin esset, ad lexlum emendanduin pr.usidii af- unus tantuin reperilur, quo equidem prinms usus
fcrre posse, Hasios fidem fecil. — Siatim adji- sum; esl euiin
ciatar V U . Codex Argentoratentis, bombycinus (ex cbar-
VI. Codex Claromonianut iia a Marano appella-
9 la gossyiopina : vid. Haeuel., 1. c , p. 466), in foL
lus, qnod bibliotbeca collegii Parisiensis Societatis iniaimo, cujus folia recentiori lempore 260 nume-
Jfsu euna subminislnmt. Ejeciis auteui e Gallia rala sunt. F u i l quondain Joann. Reucbliui, quod
JeseUts \ a . 1764), cum illius biblioibecae libri pu- inscriptio indical manu illius in aversa parle invu-
bfiee venderenltir, codex ille mstus in Meermani lucri lignei facia (Liber Grcecus Johannu Reuchiin
manuspervenil. Quo morluo cum aliis scriplis ( a . Phorcen.); poslea in Maurimonasleriuin (Maurmun-
1814) in Angliam irransiil, u l illuslrissiini Tboinae ster) siiuin in AUaiia superiore (Ex. Hbb* Abb*
PbtUipps biblioibee» in vilJa Middlebill ad oppidum Maurimonast. 1560), denique violenla Fraiicici re*
Bmadway (in eoniitatu Vorcesir. siluin) iuslilulse gni conversioue in publicam Argenlorali bibliotbe-
adjangereiur. V i d . Calalog. mstorum codicuin cam pervenit. Α muribus auiem niduui sibi in eo
roDegii Glaroiuontani (Paris. 1764, 8) p. 25 eq., paranlibus adinodum corrosusesl (15), sed tantum-
c
uam. L X X X I l , et Bibliolhec. Meerman. sive cala- inodo allera ejus pars deirinienlum ccpil. Hoc co-
lug. librorwn ioipressorum et codicum mstorum, dice couiprebetidunlur: 1° Τού άγιου ΊουσζΙνου
qoos — morte dereliqutt Joannes Meerman, lom. φιΑοσόφου καϊ μάρτυρος Περϊ μοναρχίας. 2° Αά-
IV (Hagae Comit. 1824, 8), p. 7, num. L V I I ; coll. γος χαραινετίκδς Χρός "ΕΛΛηνας. 3° "Εκθεσις
Gasu Hanel : Gaialogi libroruin mstoruin, eic. χίστεως χερϊ της ορθής όμοΛογίας, ήτοι Χερϊ
(Lips. 1830, 4), p. 894. Hic codex chanaceus, i u - Τριάδος. 4° Πρός "ΕΛΛηνας. 5° Πρός Αιόγνητον.
foL, compleciens folia 577, saeculo decimo sexlo Ab alia eaque recenliori inanu adjedse suut: 6* Τής
exaratits esl(14)eoque coniinenliir : 1° Juttini phi- ΣιβύΛΛης Έρυθρ. στοίχοι (ires tanlum paginas
totopki et martyn* Epistota ad Zenam el Serenum co(Uiuetues). 7° Χρησμοί τών ΈΑΖηνιχών θεών. Α
(raires. Prxiiiillunlur nounulla de Justino ex S u i - priori aucem manu est: 8° Athenagoras Πρεσβεία
da, Pbotio aliis. 2 · Parceneiicu* ad genles. 5° Dia- ei 9* Ejutdem liber χερϊ αναστάσεως. Quaj denique
logus cnm Trgphone. 4° Apologia ulraque pro Chri- sequuntur scripta Cyrilli Alexandriiii atque posle-
ttUnis cum episiolis AiUonini etMarci imperalorum. riuris aeuiis traclatus contra Armeaios, Isinaelilas
5* De monarckia. 6° Exposilio fidei ttu de sancla alios aperie receuiiorem inanum produnt. Pars co-
Trimiale. 7° Refulatio dogmatum Ari$loielis. 8° D dicis amiquior ssecalo decimo lerlio quarlove exa-
Qmttilhmes ChrutiaiuB ad geniiles. 9° Retponsiones raius est (16). Ilias observaliones vir suuime vene-
md orthodoxos de qu(e$tionibu$ necessariis et per- rabilis Eduardus C u n i U , (beologiae doclor Argeo-
iractmlio adv. gtniile$. 10° Qucvstionet Grwcanicce luratensis, beuevole tuecuiu coiniiiunicavil. Jam
ad Chnuianot de incorporeo, de Deo el de resurre» qua3 praelerea de hoc codice mibi perscripsil, ipsis-
eiione moriuorum. 11° Responsiones Chritliance ad simis ejus verbis aflerain : c Die Zeilen, in dein
prttdictms quasiiones ex pietale naiuralium rationum. Tbeile der Jusiin enlbali, sind vorgezeicbnel durcb
t£° Aihenagoras De resurreciione mortuorum. 13° in das siarke Baumwollenpapier eingeriuie Liuien,
Jistini Epislola (cadem quaj supra) ad Zenam et unier welche dte Bucbsuben geschrieben siod. Die
(14) A t . N i c . le Nourry (Apparat. ad biblioih. (16) 11 ic codex mslus quidem passiin babet lo-
ΗΛΧ. weii. P P . . etc. ρ. I, p. 467) bunc cerle non elioues deleriorus, veras i;gnen pluriuiis lucis cuu»
adeganleiu codiceui saxulu upinalur deciuio quarlo scrvavit; idem, ul cx mullis poiesi coucludi, ιιοιι
i4iuscnpiuiii esse. ad Godd. Reg. 5 c l Clarom. faiiuliam, sod ad egre-
(15) lloc jaiu Gust. Hxnel. adnotavil : Cala- giam Gudd. Regg. 1, 2 et 4 pcriitiel maxiuicque
iiigg. librorum uisioruuj, c a . , p. 466· cuiivcnit cuui Reg. 2.
223 S. JUSTINUS PHILOSOPHUS E T M A R T Y R 224
Verschrankungen und Ztisammenziehungen der Α reverendi Gunilzius Cohorlattonem ei Oraiiotum aa
Btichslaben sind meistens diesclben wie in den Sle- Grcecou Epistotamque ad Diogneium, Eduardug Reus»
pbanischen Drucken (u. a. fehlt ζ. B . das in lelzte- vero, iheologiae professor Argentoraicnsis, De m o -
ΓΛη 80 baoflge j j j ^ ) oder), jjfj) aber bei Weiiem narchia Iractalum sumtna diligenlia com -illocodice
uichl durchgangig angewandl; dasselbe i s l d e r F a l l msio conlulerunl, omnes scriptaras ab editionis B e -
IHU den eigeniliclien Abkurzungen, die aucb ganz nediciiua? lexiu diversas quam fieri poterai acco-
die bei Slephanus eingefubrien sind (von einigen raiissime descripserunt mihique edendas concesse-
jedocb erinnere ich mioh nicht, ob sie bei Siepba- runt. Qua de re quid mihi jucondius esse poiest,
uus vorkommen : % = ας und TS = ους; erslere qoam bis viris de re litteraria oplime merilis jusias
wird τοη uoserm Scriba besonders ofl gebraticbi. ac debitas agere gralias?
Beinalie durcbweg bedienl er sicb aocb der be- Subjungam qua3 preterea ad Galliam pertinenl ·
kannlen apocsz άνθρωπος, OLUTOC = ουρανός, π ρ α , VIII. Manu$criptu$ Stephani a me appellalur v a -
π ρ ο = : πνεύμα e t c , θ ύ = θεού; lelzieres fiiidet sich riarum ad Cohoriaiionem ad Grcecos et librum De
mir ausnahmsweise). Ubrigens bat bei dem Allem monarchia leclionum farrago, quam Rob. Slcpbanus
die Schrift nicbls wcuiger aU ein currentes Aus- edilionis suae ( L u l e l . 1551) calci adjecit. Pleraeque
eeben wegen ihree gedebnien, ins Breite gezogenen, Β fere omnesex codicibus Parisinis desumplae s u n l .
iinmer noch alieribumlichen Gbarakiera. Was an- — Ad Apologias el Dialogum inierdum leciiones
dere Merkzeichen belrifll, so wenig genau Be- afferl Codicis Regii o.r« marginali ascriptas.
stitmnies sich auch daraus ziehen lassi, fco mag das I X . Manuscriptus Pici a me Cohortationis ad Gras-
Hauplsacblichsie Folgendee sein : Die Schrift i s l co$ iranslatio vocalur, quam Pico Mirandulano de-
durcbweg ziemlich gleicbformig ond sorglaliig ge- bemus. Adbibuil procul dubio mstura queiudam
hallen; auffallend sind die unleserlicben Siellen, codicem ad conGcieudam illam, quippe quae jara
die gerade mii den in dem gedruckien Texle vor- prius quam edilio Stepbani prineeps, Argeutorali
kommenden Lucken ziisammenfallen, obgleicb mei- (a. 1507) lucem videril. Tales vero versioiies c r i -
etens sicb uocb erkeunen lasst, daes sie ursprun- tico respiciendas esse consut. Ac Picus quamvia
glicb bescbrieben waren; docb sind, iin Allgemei- inierdum sunirao verlerit arbiirio, lainen sa?pc ef-
nen, besonders die erslen Blatler sebr verblichen ficil, de genuina Juelini leclione u( queal recleju-
und aucb auf mancben fulgenden die Schlussworier dicari. Codex au>ein mslus queiu usurpavit ad a n -
der Zeilen und auch die oberen Ecken der Seiten tiquiores eosdemque meliores referendus e s i ; per-
tinel nimiruni ad faiuiliam Godd. Reg. 1 , 2 , 4 ei
ofl sowobl durcb Feucbligkeit als aucb durch Q
Argentor.
Reibung «ebr verwiscbl. Oie Randglossen die f
ubrigens in unsern Buchern nicbl sebr haufig vor- lu Germaoia et Helvelia frustra inquisivi in per-
kominen, siod von der Hand des ursprunglicben L i - multas easque copiosissimas bibliolbecas. Reperi-
brarius, uber uiit roiber Dinle, wie aucb die Tilel. tur tanlum
Oas α, wo es iiicbl angebaugl i s l , bat gewohnlicb X . CodexVimanetuis,membranaceus,formae qua-
die Gealall O». Das β wird oft durck υ erselzt. Das dratae, saeculo decioio quinlo sextove eleganier exa-
ι eubscriptum fehlt durchweg. Meislens wird die ratus, cujus folia, numeris a scriba nou insigniia
Forio Θ, sellener gebraucbi. FQr κ Ondei sicb a me numeraniur 50. Fuit olim cujusdam Anionii
oliers auch k. — Bie eehr auflallende Uberein- ulauclercy, poslbac Gornelii a Maersche, I.ugd.
sliinmung unscres Strasburg. Godex milden Lesar- Bat. (a. 1673), u l coguosciiur ex uoia in fronte l i -
leo des Beureriscben Apograpbon, wclcbe in den bri collocata. Ibidein aureo cbaraciere scripium
Noteu Sylburgs angegeben sind, liesseu mich an- e s i : Divi Justini philotophi et marlytig Oratio ad
fangs glauben, unsere Handscbrifl sey dieses Apo- Grcrcos. Ejutdem de monarchia Dei liber. A l r a -
grapbon selbst, da es eieli leichi denken liess, dass menlo adjungilur: Dotninicus Lamptonus veriii.
der Freibnrger Professor von dem Codex zu Maur- D Uierque enim liber, el Cohoriatio ad Gr. (ful. 1 —
iiiunsler Kennmiss haile; aber es (inden sicb doch 40 b) eide monarchia iraclatus ( fol. 41 — 50 a),
atich mancbe ausdrucklicbe Abweicbungen, die hainl dubie ex Graeco quodam mslo codice in l i n -
wobl hinreichen, die Verscbiedcnbeit dieser Hand- guam Latiuaoi conversus esl. Quare codicem cou-
gcbrifien zu beweisen. Ubrigens wurde. unser Go- luli ex eoque scriplura* dedi discrepanliatii, iu quan-
dex oder weuigstens die di-ei ersien darin entbalie- lum lieri polerat; nain versio ipsa, eleganset ora-
iten Bucber (de Monarchia, der Parwneticut und loria, inlcrduiu liberior e s l , u i , qua3 exeiuplaris
die Ekilmit) schon fruber verglicben, wie daraus Graeci verba fuerinl, neutiquam possis diviuare.
erbelli, dass bei diesen Scbrifien die Varianien dea Caelerum codex mslus, quo Lampsonus usus est, ad
gedrucklea Texlcs ziemlicli sorgialiig am R.mde an- recemiorem videlur familiain periinere, cujus sunt
gegeben sind (im Λόγ. χρός "ΕΛΛ. imd ίιη Drief an codd. Rcgius 3 eiGlaroinoniauus bonilate liegiis 1,
Dtoynel ist diess nicbl der Fall). Jedocb scheiul 2, 4 et Argenioraiensi cedenies.
diese frulicre CoJlaiion nicbl zu eiwas Wcilereiu X bi$. Bcureri apograpUon, Oralionem ad Grrco$
gedienl zu babcn oder das Resuliai davon bckannt cl Epistolam ad Diognetum coiiiineiis. Siquideiu
gemachl worden zu seyn. > Nunc viri plurimura Beuierus, professor Friburgensis, eumdeui descri-
tt5 E X C E B P T A E X PRJEFATIONE EDITORIS IENENSIS. 226
Vttl codieem a l q o e H . Siephaous (vide supra), Α referens (cfr. Biblioiheca librorum msiorum ltalica;
quaoqaaio a l i a i u prselerea inspexit, scilicei aut Golling. 1854, 8, p. 157) Romae in biblioiheca A n -
comqui bodte A r g e n i o r a l i asservaiur aut buic eerle gelica (S.Agosiino (17) baberi Jusiinum et Albenago-
coottuiUitinuu; nam lacunas, in Slephani exem- ram: fol. Β. 1,10. Sialim commendanle Gocttlin-
plari obvias, persatpe in apograpbo iisdem explevit gio, praceplore cbarissimo, Emilium Brauniuin, i n -
itrbis, qoae i n C o d . Argeutor. eistant a mauu etiluli Arcbajologici quod Romae esl secrelarium,
priwa. Uoc auiem apograpbon, cujus diversas le- pcr epislolam adii, benigne ui curaret illum codicein
etiooes Sltplianus accuraliusque Sylburgius exscri- diligenler conferendum. Doctissimus vir, cujus in
pseruot, nescinius ubi hodie asservelur. Forsiiaa me voltinlas celebranda est, se rescribil inspexisse
Glascovii (vide iufra. n . XJl)? Ccrte eliam Epislola dictum codicem, at eo conlineri taniummodo spu-
ad Diogneium noniine oralionis appellabatur» id riam Ephlolom ad Zenam et 'Serenum. Io biblio-
quod ex Siephani bujus episl. edit. p. 104 apparei. theca Valicana se reperisse quidem codices quioque
Ad B a U r i a o i quod auinet, inveoitur manu exaralos, cos aulem minime ad genuina niar-
X I . Codex Leidentis, cbartaceus, forma? quadratae, tyris opcra periinere. Sola bibliolheca Reginse pra>
qai oliai penes lsaacam Vossiuni faii (in Anglia), beri codicem mslum (55, f. 232, a. t.), Άποσπά-
poslea vero Lugdaoora Baiaverum perveniL In eo ^ σματαέν τή δογματική πανοπλία Ευθυμίου τοΰ
cwa lesiibus Galalogis librorum rass. Angliae e t H i - Ζιγαβφον coinpleclenleui; ea vcro exigui esse
bernia?(Oxon. 1697, fol. tom. II, ρ. i , p. 60, n. 2205) inoiuemi.
quibus asiipolalur Catalogus librorum lam impres-
Tres omnino in llalia veri Justini exstanl codices
tonim quani msiorum bibliolbecae pubuc* univer-
msii iique nonnisi ad Cofwriaiionem pertinenies,
ulJltf Lttgduoo-Bauvae ( L u g d . apud BaUv., 1716,
qnoramlameH ledionesauiemendauooesiode forie
fol., p . 506, n . 30 ; coll. Bern. de Moatfaucon: Bi-
colligendas arcessere nonduin licuit. Sunl eitiia
btioik. bibiiolkecarum mstorum nov., Pari$. 1739,
XUi.Codex Florentinus XXXII, η . I X , plut. X,iit
i b l . Ι ο « · I, ρ . 676), Epittola ad Diognelum insit,
Biblioiheca Laurentiana Medicea: Sermo exhorta-
per liueras rogavi prastantissimura bibliolbecaB Lei-
torius ad gentiles. Cfr. Ang. Mar. Bandinius: Ca-
densispnefeciumiacobum Geelium, varias mihi le-
tal. Godd. msi. bibliolhecv Med. Laurent. varia
dioaes ex iUo codice roslo excerplas mhteret, V i r
conlioens opera, tom. I (Florent. 1764, iol.) p. 496.
dociissimus, cujus praedieanda est erga me benevo-
X I V . Codex Bononunsit in bibliolbeca Gauoni-
leoiia, inier alia respondit: ι Diligenter exploraudo
c o r u m r e u , a r i u n S A c o n l i e n l r ;
peruusl mibi, Justioi M. Epistolam ad Diognetum, c e / ' " # " ! ™ > «»° » «
C
quam cara roultis

A I M M 4. ·.;.
aliis v _
. i : s . scripiis ouniinet cod. Vos 1° AthenugorcB Legatto. 2 · Ejutdem de returrectione
corporum. 3° Jusiini martyris moralit oralio: Περί
itan. 30 ( C a u l . p. 396), ipsum esse exemplum quod
μέν τής κατά πρόβΛημά τίνων άΛογΙστον, eic.
Beor. Siepbanos ex nescio quo codice descripsii,
[=ι Epistola ad Zenam el Sere*.). 4° Ejusdem Pa-
qaodqoe ediiioni primat (1592) inserviit. Slepban
raneM ad Grcecos. 5° Ejusdem de recla fide. 6° Ori-
•tanosest, nisi vebeuienier fallor; iu margine ascri-
genis Ephtoia ad Africanum. 7° Cleomedis κυκλικής
H « sanl eaedeoi coojeclurar, quas SiephaDum fo-
θεωρίας μετεώρων. 8° Heron de mathinu bellich:
etase recenlioree Juslini edilorei lesiaolur (ipsain
amanuense Valeriano Albino.Codei melioris noUe
caiai ediliouem a. 1592 ad Dianum uon habeo);
videtur esee. Cfr. Joann. Mabillon: Muuum Ituli-
qood a o t e n rem cooficil: in codice post Epulolam
cum, teu colleclio vett. script. ex bibliothec. ltalicis
cd Diognetum sequilur Adhorlatio ad Grcecos, quain
lom. I, ρ. i . ( L u l e l . Par. 1687, 4), p. 196; add.
Stepbaoas uua CUIB Ep. ad Diogn. separalioi vul-
Bern. de Moiilfaucon: Diarium lialicum, sive monu-
gaviu Periim couUili cum edil. Paria. 1742. — Νι
mentl. veil. biblioihecarum, museorum, elc., noiitiw
ου îserirBioia. luqoe nou video, quid libi scripli
(Paris. 1702,4), p. 467 eq.
excoBpli inspeclio prodesse possil.i
l o A a g l i a qooquead Juslinuoi adjuvandnm nihil ^ X V . Codex Mutinemis in bibliotbeca Ducali.
e
e*i. Exaut quideuj pneier God. Clarom. (Gf. supra l Clementh Atexandrini Προτρεπτικός. 2 · Eju$-
ouni. VI.) dem Παιδαγωγός et Uymnus, u l iu edilis. 5° Ju-
stini ad Zenam. 4° Ejusdem contra Gwco*. 5° A(he-
X I L CodexGlascorietui», membranaceus, formae
nagoras Ugatio. 6 · Tatiani Oratio. 7° De Sibyllis.
quadrala?, et anuo 1453 exaraius, qui leste Haene*
Godex mstus elegaitiissimus decimi sa3culi membra-
Γω(1. c , p. 790), Juslini Orationei cooiinet, sed
naceus, cui consimillimus esi codex in bibliolber.a
tmm noniiuio de eo adbuc acceperim nullum, nescio
Regia Parisiensi numero 451 insignilue, auctore
equideoi, quxnaoi Joslini scripla voce Orationum
Moniefalconio, I. c , p. 51.
significealiir. Cerle in codicibuf mslis etiam Ept-
ttola ad Zcnam et Serenum Oralionis nomine ap- De codicibus denique mslis ad fragmentum
peflatar. returrectione, ct adActa martyrii Jusiini perlinen-
Ex l u l i a aliqoid praesidii exspeclabam. Etenira Ubus adeas supra p. x x m , ( col. 212.) scq. a uie
oiaguaui mibi spem iujiciebai Friedericus Blume, exposiia.
(17) De egregia hac bibliolbeca videsis F r . Blume: lter ltalicum, loin. D l p. 122 sqq.
9
227 S. JUSTINl PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 228
SANCTI JUSTINI
PHILOSOPHI E T MARTYRIS
OPERA QUM EXSTANT OMNIA.

(S. Ρ. N . Joslini, pbilosopbi et martyris, Opera qu» exstant omnia; nec non Taliani adversus Graecos Oralio;
Alhenagore philosophi Atheniensis Legatio pro Christianis; S.Theophill Antiocheni tres ad Aololycum libri; Hemiiae
pbilosopbt Inisio geDtilium pbilosopborum; item in Appendice supposila Justino opera cum Adis illiu* marlyrii et
excerptis operuradeperditorum ejusdem Justini etTatiani et Theopbili; — cum msscodd. collata, ac novis interpre -
Utiombus, notis, admonilionibus et praefatione illuslrala, cum indicibus copiosis; oêraet studiounius-ex monachis
coiigregaUonis S. Mauri (D. Prudentii M A B A I U ) . — Parisiis, snmptibusCaroli Osmonl, via San-Jacobsea, 1742, in-fbl ,
cum appfobatione et privilegio regis.)
ANALYSIS
ORATIONIS SANCTl JUSTINl AD GRJECOS.
Oralio S. Justiniad Gr&cos brevh eslexposiliorationum, quibusadductusgenliles missos fecitet Chmtianus factus
est. Fastidium itli moverunt inslilula, nihil prortus habeniia quod Deo placere possit, dii tcelerum notis imtsli apud Ho-
merum et Hesiodum, heroe$ efleminati, solemnes conventus, m quibus luxus, tibice, unguenta, coroncc, pudoris per
et flagitiorum vigenl irritamenla. Cum hi conventus in honorem deorum instituti essenl, ac in eis sceiera et flagitia deo-
rum aul agerenlur aut acta referrenlur, statuit Justmus nec patres in /S/iis, nec marilos m uxoribu$ ea reprehendere el
cattigare po$&e,qwe in diis coluntur. Conjunxit Justitws cum superstiiionum fastidio amoremetadmirationem Christkma
doetruue. Uortatur gentiles ui cum olim fuerit id quod sunl, id quod mmc esi ipn fiant. Captum it fuisse declarat do-
clrhuB vi divina et Vertfi efficacia, quod tedatis vitwsis affectibtis IranquiUitaiem amnuB afferl. Simili modo Justimu
Dialogocum Tryphone, postquamseScriptura divtntBadmiralione perculswn ad Christianam religionem acceuUse disit,
h(BC addil: iVellemeqwdem ul omnes ralionem mewsimilem ineunles α Salvatoris doctrina nonaberrarent. Habet eni
in se lerribilem quamdammaje$tatem,et ad eos permovendos idonea eti, qui de recta via deflexerunt; his autem,qui eam
meditantur, suavissimaesl requies.* Confirmal utriusque loci simUiludo consensum eruditorum in hac Oralxone ad Grc
cos S. Jvutino adjudicanda*
<& ORATIO A D GR/ECOS. IZO
ΤΟΥ ΕΝ ΑΠΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ
ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ MAPTYPOZ
ΛΟΓΟΣ
ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ
SANCTI PATRIS NOSTRI JUSTINI

PHILOSOPHI Ε Τ MARTYR1S
ORATIO AD GRiECOS
Εχ Henr. Slephani interpretalione, pluribus locis emendata.
4. Μή ύπολάβητε, δ {άνδρες Έλληνες, άλογον ή Α

β 1 Ne exislimate, Graeci, nnlla mecnm ratione, aut
άνεπίκριτον εΤναί μου τδν έκ τών υμετέρων έθών nullo cum judicio a veslris ritibus descivisse. N i -
χωρισμόν. Ουδέν γάρ έν αύτοίς εύρον δσιον ή θεοφι hil enim in illis sanclum aul Deo acceplum in-
λές. Αυτά γ ά ρ τά τών ποιητών υμών συνθέματα, veni. Hla si quidem ipsa quae poelac veslri compo-
λύσσης κα\ άκρασίας έστ\ μνημεία. Τψ γάρ έν stierunt, rabiei ei vinoleniae cujusdam pettilanliaa
παιδεία παρ* ύμϊν προύχοντι (1) φοιτών τις, πάντων sunt monumenla. Nain si quis ad eum, qui apud
ανθρώπων έστ\ν άργαλεώτατος (2). Πρώτιστα μέν vos doclrina eicellit, discend) graiia accedat, iu
γάρ φασι τδν Αγαμέμνονα τή τοΰ άδελφοΰ άκρασία plures quam quisquam hominum difficullaies dela-
έπιτεταμένη, λύσση, κα\Ιάκατασχέτω επιθυμία συν- biiur. Primum eniin dicunl Aganiemnonem, ma-
εργοΰντα, κα\ τήν θυγατέρα πρδς θυσίαν εύδοκή- gnae fralris libidini, 2 rabiei, ei eflreui cupidilali
οαντα δούναι, κα\ πάσαν ταράξαι τήν Ελλάδα, ινα auxilianlem, filiam ad sacriflcium baad gravate
£ύσηται τήν Έλένην, άπδ λέπρου (3) ποιμένος ήρ- dedisse, et lolam Graeciam turbasse, ul Helenam
πασμένην. 'Οποτε δέ καϊ τοΰ πολέμου κατασχδντος recuperaret, quas a scabioso pastore rapta erai.
αιχμαλώτους ήγαγον, αύτδς "Αγαμέμνων ύπδ Χρυ- Cuin autem bello ethim supervenicnte captivos ab-
σηίδος αιχμάλωτος ήγετο, πρδς τδν Θέτιδος (4) παίδα Β duxerunt, ipse Agameninon a Chryseide captivus
Βρισηίδος ένεκεν έχθραν ήρατο. Αύτδς δέ Πηληιάδης, abductus est, el adveraus Tbetidis uTium propler
(1) Τφ... προύχοντι. Haec de principe poetarum (3) "Α^ύ Λέπρου. Legit Casaubonus ά π ' ολέ
Homero dicia existimai Stephanus; qnamobrem ut θρου. Probat Η. Slepbanus, modo legatur ύπ*
quadrent qua? scqtiunlur, Primum enim dicunt, ολέθρου. Conjicil Potiertis legendum λιπαρού, id esl
eoHjieil legendnm esse : Si quis ad eum qui apud nitidi el elegantis. A l nulla videlur mulandi neces-
tot docirina exceUil καϊ τοις άλλοις el ad alios ac- siias. Nam, ut observat Sylburgius, sic inculluin
cedat. A l non necessaria videlur eniendalio. Quod el horridum esse solei pasiorura viUe genus, ut
k
eniiii Justimis a i t : Si quis ad eum qui apud vos scabiosi non Hlepide dicantur. Atque hinc iorie
doctrina excellil, id de grammalicis, qui in iuler- ualum esse addit idem Sylburgius, ut Israeliia*,
preiamlis poeiis operam insumebanl, intelligi po- cuni pastores essent, ob leprain ex iEgyplo pulsi
lesl. Ad bos grammalicos geiieratim referri possunl fuisse lingerenlur. Quod quidem commeniuin a Ma-
quae sequuiuur, Primum enim dicunt, etc. In his nethone et aliis nonnullis venditaium refellil Jose-
cniin nonnulla suiil quae apud Homerum nou legi pbus, ι App.,eiejus vesiigiis Theopbilus Antiocbe^
noial Siephaiins, quale esl quod de Iphigenia dicitur. IIUS, lib. i u , ad Autol. Legendum ύπδ λέπρου, nisf
(2) ΆργαΛεώτατος. Vox dillicilis visa Siephano, refcralur ad verbum όύσηται.
uipoic rebus inanimis congruens, non bomitiibu& Sed (4) Πρός τόν Θέτιδος. Gonjunclionem καί prai-
lauieu legiiur άργαλέος Όλύμπιος, Uiad. Α, ν. 589. miuciidam pulal 11. Siepliaitus.
231 S. JUSTINI PHILOSOPHIET MARTYRIS 252
Brtseidem inimicilias suecepil. Ipse auiem Pelides, χ δ ποταμδν πηδήσας(ΰ),Τροίαν καταστρέψας, Έ κ τ ο ρ α
qui fluvium saltu iratisiliit, qui Trojam everlil, χειρωσάμενος, Πολυξένης δ ήρως υμών δούλος ήν.
qui Hectorem in poiesiaiein redegit, vesier ille be- ύπδ Άμαζδνος νεκράς νενίκητο · τά Οεότευκτα δπλα
ros, Polyxenae servittiiem serviebat, ab Amazone άποδυσάμενος, νυμφικήν στολήν (6) ένδυσάμενος,
mortua superaius e r a l : cum arma a deo fabricala φίλτρων θύμα έγίνετο έν τψ του Απόλλωνος νηω.
exuisset, ei vestem, qualein eponsi gerunt, induis- Ό γάρ Ιθακήσιος Λαερτιάδης έκ κακίας άρετήν
sel, amoris conciliairix viclima in Apollinis lem- ένεπορεύσατο. "Οτι δέ αγαθής φρονήσεως άμοιρος
plo fuit. A l Itbacensis Laeriiades, ex improbilale ήν, δ κατά [τάς] Σειρήνας διάπλους έδήλωσεν, δτι μή
famam viriutis lucratus est. Fuisse autem bonae ήδυνήθη φρονήσαι (7) έμφράξαι τήν άκοήν. Ό
prndenlia? expcrlem, iUa circa locum, ubi Sirenes Τελαμώνιος Αίας, δ τδ έπταβόειον φέρων σάκο%,
erani, navigalio declaravit: ctim prudenlia aures διά τήν πρδς Όδυσσέα περί τών δπλων κρίσιν η τ
obiurare non polueril. Telamonius UJe Ajax, ee- τηθείς ύπδ μανίας ήλίσκετο. Ταύτα παιδεύεσθαι ού
ptemplicis clypei gfeslaior, judicio quod de armis θέλω. Ού γάρ τοιαύτης αρετής επιδικάζομαι (8),
Achillis adversus Ulyssem intenderat, superatus, ϊνα τοις Όμηρου μύθοις πείθωμαι. Έ σ τ ι γ ά ρ ή πάσα
furore corripiebaiur. Haec doceri oolo. Non enim £αψωδία, Ίλιάδος τε καϊ Όδυσσείας αρχή κα\ τέλος,
de tali virlule conlendo, u l Homeri fabulis Qdera Β γυνή
prebeam. Esl enim lola rbapsodia, ac Iliadw et
Odysseae principium ac finis mulier.
2. Sed quoniam post Homerum Hesiodus, Opera 2. Άλλ' έπε\ Ησίοδος μεθ' "Ομηρον (9) Έ ρ γ α τε
el Dies conscripsit, quts nugari ejus Tbeogonia» κα\ Ημέρας συνέγραψε, τίς αύτοΰ τή ληρώδει (10)
asseolieiur? Aiuul Saiurnum Coeli ftlium iinperiuiu θεογονία συνθήσεται; ΦασΙ [γάρ] Κρδνον τόν Ούρα
pairi abrogasse, et scepira cepisse : cumque orlus νοΰ παϊδα, τής αρχής καθελεΖν τδν πατέρα, κα\ τών
ei mcius essei ne similia patereiur, ίο auimum i n - σκήπτρων λαβέσθαι * κα\ διευλαβηθέντα τδ δμοιον
duxisse liberos comedere; sfed Jovem, cum Cure- παθεΓν, τεκνοφαγεΓν έλέσθαι* τή δέ τών Κουρητών
lum solertia furio sublattts casei et laiuissci, v i n - έπινοία τδν Δία κλαπέντα καϊ λαθόντα, δεσμοις καθ -
culis palrem conslrinxisse: ac parlilione, u l aiunl, είρξαι τδν πατέρα, καϊ διάνείμασθαι, ώς λόρος,
(5) Ό ποταμότ πηδήσας. Difficultas inextrica- modi exempla, fn quibus illud δτι δέ idem valet ac
bilis si iiihil muietiir : nusquam enim legilur quod spedat. Vid. Apol. i , n. 55, 45, 47, 50. Non
Acbilles fluvium sallu superasse. Sed si legainus dissimulandum est aculemn illum, quo Ulyssem
πιδύσας, qui fluvium excivit, res illuslrari potest Juslinus figit, beuigna iiiterpretatione iudigere.Cur
e i Lycopbi-one el ejue scboliasie. Sic igitur Lyco* C enim peccandi occasionis iiiga insiar probri objici-
pbron iu Alexandra, vers. 245 : iur? Ipse Jusiintis in Cohort*, exemplum Ulyssis ad
"Otar πεΛασγόν άΛμα Λα/ψηρον ποδός imilandum proponit, aique auclor esl u l aures cera
ΕΙς θιν' έρείσαςΛοισθίαναΙΟωτ Λύκος, obluremus, n. 56. Yidelur idem facluin hoc loco
r o
Κρηναϊνν έξ άμμοιο £ο<6δήσχι T ^ C exagilare, quia adbibilain ab Ulysse cautionein a
Πηγάς άνοίξας τάς πάΛαι κεχρνμμένας. vera peccali fugiendi raiione, qua? solis (Jhrisiianis
ijuando Thestalicum celeris satium pedis cognila precalionem et spem divini auxilii adjuu
In ripam impriment uiiimam ravus lupus ciaiQ habet, longe disure inlelligebai.] — Ex ad
Fontanam ex arena ciebil aquam dendis et emendandis.
Fontes olim opertos aperiens. (6) Νυμφικήν στοΛήν. Longe aberrabal a Ja-
Scilicel C U I I I Graecis praidictum fuissei, ut narrat slini sentetilia bxc Siepbaui interprctalio : Cum
Lycopbronis scboliasies, priinum oinnium periiu- vetiem, qualem sponsce gerunt, induisset. Mon tunc
rum, qui priinus e navibus in lerram irruisset; muliebrem vesiem iuduii Acbilles, cum Polyxenam
cumque Protesilaus, qui primus desilueral, ab He- Priami liliam in leniplo Apollinis TbymbiaBi uxo-
4lore aut ab alio occisus fuissei, Achilles, ejus reiu duceus, a Paride ex insidiis occibiis esi. Olitii
casu erudilus, oinnium uliinius desihiil, sed unto quidein sub hac vesie apud Lycomedem delilesctiiis
iiupelu, ul ex terra, quam pedibus percusserai, fons inililiam subierlugeral; al idein ab eo faclum ιιυιι
eruperii. Non aliam profecio fabulaiti boc Joco legilur, cum conjugis uedas iu lempio Apoliinis
Jusiiiius aliiugere videiur. [ Ne cui displiceal sen- praetenderet.
sus, quem verbo πιδύσας adjunxi, monebo (&οι6δή- D (7) Φρονήσαι. Legit Stepbanus φρονήσει έμ
σας eodein prorsus sensu usurpari iii Lycopbroiiis φράξαι. Sed baud scio an aplior et coiuuwdior fu-
versibus ibidem ciiaiis. Siephanus auimadveriit lura sil einendalio, si legamus : δτε μή ήδυνήθη
corrupium esse hunc locum : dociissiinus Potierus φρονήσαι, ένέφραξε τήν άκοήν. Cum lupeve non-
tiiliil muiat, sed, quod quidem probare non pos- posset, auret obiuiAvit.: δτε probat Sanppe
sim, liaec verba ό ποταμόν πηδήσας idem valere (8) Επιδικάζομαι, id est, nou talem virtuteni ap-
exislimal ac insituit in Scamandrum, vel fluvium pelo, non oupidus sum ac lenax ejusmodi virlutis.
tuliu txciiuvit. Non salis accurate mibi videlur Quo sensu Christus dicitur apud Origenem (L iv adr.
H. Siepbanus reddidisse illud de Dlysse dictum, έκ Cels. p. 139) praetulisse plebi eos qui ipsius sapientia?
y
κακίας άρετήν ένεπορεύσατο. Sic eniin v e r i i l : Ex cupidi erant, τους τής σοφίας αύτοΰ έπιδικαζομένους.
improbilale jamam viriuttt lucralus est. Accura- (9) Μεθ' "Ομηροτ. Noduni in boc scirpo quaerit
lius erit ipsam virliitem ex vilio, iiimirum pruden- Stephanus, ac post has voces addendum pulat έγέ-
liain ex dolo conflatain inierprelari. Mox probat νετο, δς, Post Homerum fuil Heiiodus, qui, etc. Mox
Jwgiihus verae prudenli» experiem Ulyssem fuisse: legendum φησί vel eodem modo ac supra inlelligcn-
qui quidem locus sic videiur, nibil prorsus mu- dum illud φασί.
laudo, reddi posse : Quod autem spectal ad illius (10) Αηρώδει. Legitur λήρψ apud Slcpbanum
iynorulionem bonce prudeniice, declarat illa circa qui hanc vocem adjective sumcndam ptitat, aul le-
birenes nawgatio, eum, quia sapere non poierat, aures gendum ληρώσει. RcctcSleoban., cujuscf. Thesaur.
obiuranc. Pluritua occurruul apud Justiituui ejus- ed. Paris. in b. v.
*53 DRATIO AD GBJECOS. m
Αία μέν, τδν α ι θ έ ρ α , Π ο σ ε ι δ ώ ν α δέ, τδν βύθσν -χαί Α facia, Jovem quidem anhere polilum esse; Neptunuin
Βλοντέα τήν καθ* φ δ ο υ μοΤραν λαχεΤν. Άλλ* δ μέν aulem profundo : at Plulonem inferos pro sua por-
Βλοντεύς τήν Κ ό ρ η ν τ \ ρ τ ε α σ ε · κα\ ή Δήμητρα άλω- tione soriitum esse. Yerum PIuio quidem Coren,
μένη κατά τ ά ς έ ρ η μ ο υ ς , τ δ τέκνον έζήτει. Καϊ τού id est Proserpinam, rapuit: et Ceres per deserta
τον τδν μΰθον ε ί ς ύ ψ ο ς ή γ α γ ε τδ έν Έλευσϊνι π υ ρ . errans, flliam quaerebat. Alque hanc fabuiam io
UaXiv δ Ποσειδών Μελανίπνυην μέν 1}σχυνεν ύδρευο- altum ignis Eleusinius exlulii. Alia autem ex parte
μένην, δχλω δέ Ν η ρ η ί δ ω ν ούκ ολίγων (14) κατεχρή- Nepiunus Melanipp* pudorem rapuit, dum illa
η τ ο · ών τ ά ο ν ό μ α τ α έάν διηγώμεθα, πολύ πλήθος aquaretur; quineiiam turba Nereidum non pauca-
λίγων κ α τ α τ ρ ί ψ ο μ ε ν . *0 μέν ούν Ζευς, μοιχδς πβλ- rura abusus est: 3 quarum nomina si commemo-
λοχη, έπ' "Αντιόπη μέν ώς σάτυρος, καϊ Δανάη (12) remus, magnam verborum multiiudinem consume-
{βυσδς, κα\ έπ* Ε υ ρ ώ π η ταύρος ή ν έπτερούτο δέ remus. Ad Jovem autem quod altinet, is miiliis
παρά Αήδα. *0 γ ά ρ Σεμέλης έρως, κα\ αύτοΰ τήν modis aduiler, in Anliope, ut saiyrus; in Danae,
άκρασίαν ή λ ε γ ξ ε , κ α \ τής Σεμέλης (15) τδν ζήλον. ui aurum; in Europa, laurus erat; apud Ledam
Τδν γάρ Φ ρ ύ γ α Γανυμήδην, φασιν, εις τδ οΙνοχοεΤν vero, alas saroebau Nam Semeles amor^ ei ejua
άνήρπασε. Κ α \ τ α ϋ τ α μέν οί Κρονίδαι εποίησαν. Ό pelulantiam, et ipsius Semeles zelotypiam coar-
γάρ μεγαλώνυμος υμών δ Αητώδης, δ μαντική ν Β guil. A l Ganymedem Pbrygem, ceu ferunt, ul pin-
έπαγγειλάμενος, έαυτδν ήλεγξεν δτι ψεύδεται. Δάφνην ccrnre officio fungereiur, rapuit. Ac Saiurnii qui-
έ&ωκεν, ήν ού κατέλαβε* κα\ τψ έρομένψ αύτδν dem iia se geseerunl. Ac vesier ille Latoides, id est
Αιαχίδη σ χ ε ύ ω ν τ ι (14) τδν αύτοΰ θάνατον ούκ έμαν- Apollo, qui roagni est nominis, cum se arlie vali-
τεύσατο. "Αθηνάς γάρ τδ άνδρικδν σιγώ, καϊ Διονύ cinandi perilum professue esset, seipsura mendacii
σου τδ Οηλυκδν, κ α \ Αφροδίτης τδ πορνικδν. Άνά- convicium reddidit. Dapboen euiro cum perseque-
γνωτε τ ψ Διΐ , άνδρες Έλληνες, τδν κατά πατρα- reiur, eam noo eet asseculus; et iEacidae illum
λοιών νόμον, χ α \ τ δ μοιχείας πρόστιμον, κα\ τήν παι sciscicato mortem valicinalus noo est. Nam M i -
δεραστίας αισχρότητα (15). Διδάξατε Άθηνάν κα\"Αρ- nervje virile viiae genus, Oionysii muliebre, Vene-
τεμιν τά τ ω ν γυναικών έργα, κα\ Διόνυσον τά άν- ris meretricium taeeo. Legiie Jovi, Graeci, lcgem
*f£v. Τί σεμνδν έπιδείκνυται γυνή δπλοις κεκοσμη- advereus eos laiam qui pareniem pulsanl, et poe-
μένη, άνήρ δέ χυμβάλοις κα\ στέμμα σι κα\ έσθήτι nam adulterio irrogalam, et pxdicaiionis lurpitudi-
γυναικεία καλλωπιζό μένος, καϊ οργιών συν άγέλφ neia. Docele Minervara ei Dianam quae sint raulie-
γυναικών; rum opera; et Dionysura, quae sint f irorum. Quid
majesiaie aliqua dignura praesui mulier armie ornaia? quid vir ille qui cymbala el corollas ac rau-
liebrem Testeoi pro suocullu habei, el cum raulierum grege orgia celebrat?
5. Τδν γ ά ρ τριέσπερον (16) 'Αλκείδην, τών άγω- C 5. Nam trivesperum Aleidem, certaminum cla-
νων ηγήτορα (17) φδδμενον, τδν τοΰ Διδς υίδν (18), rum ducem, Jovis filium, qui occidit leonem, e l
(11) Ούχ όΛίγων. Legendum conjicil Sylburgius guum illud Pvrrho datum ab Apolline responsum :
ούχ δ ί ί γ ψ . Sed in haceniendatione ul in muUisaliis Αto te, ASacida, Romanos vincere posse.
lam bylburgius, tom eliam ipse Siephanus non tam
sanandi, quam ornandi contexins partes soslinent. Sed res Pyrrhi noh videntur huic iuslini k>co con*
(12) Και Αατάχι. Immerito Slephanus ei Sylbur- gruere.
gius legendum pulant έπ\ Δανάη δέ. Sequitur enim (15) ΑΙσχρότητα. Id est legUe Jovi turniiudinii
niox έπτερούτο δέ. Uierque observal qualuor Jovis noias huic vilio inurendas. Friistra erô addenduia
adulLcria boc disticbo expriuii : aii Siepbanus διδάξατε, quod ideo excidissc pulat,
quia idem verbum protinus repelilur.
Ζευς χύχτος, τανρος, σάτυρος, χρυσός, 8C έρωτα (16) Τριέσχερον. Vulgo crediiur Trivesperum
Αήδης, Εϋρώχι\ς, 'Άττιόχιχς, Δανάης, Herculem appellari, quia Jupilcr, cum absenle A m -
pbiliyone ad ejus uxorein Alcmenarn yenissel, ires
(15) ΣεμέΛης. Slepbanus adnotat in ms. exem- nocles « unam conjuuxerai. Aliam ralionem af-
b b r i verbuin esse ioier Σεμέλης e l τδν ζήλον quod feruul Lycopbron, ejusque scboliasies ' quia vide-
Ipgi DOO posstl. Beurerus legil καϊ τής "Ηρας τδν licei ires dies in celi iraoianis venlre Hercules tra-
CTAo/,qoain lectionemprobal eliam Siepbanus, ideo- duxerau Sic rem enarrat Lycopbronie scboliasies :
que locnni sic reddi mavull: Nam Semeles qmor et Gum Nepiunus mercede fraudalus cetum immane
ti/wu (Jotis) petulantiam ei Junonis uloiypiam & in LaooiedonUs regionera immisissei, ac liliam
rpurguii. Pnolo post leghar έδίωξεν in Beureri exeov- Hesionem Laomedon oraculi jussu vorandam belluae
plan. S T L B U R G I U S . Της σεμ. "Ηρας τδν ζ. cod. Argent. exponerel, Hercules, ut rem adventu suo coguovit,
( t l ) Σχεύωντι. Gorroptus locus videtur emendari proinissis a Laomedonle equis immortalibus, quoa
posse si legamas ερωμένω αύτοΰ Ύακίνθω, Amasio Jupiier Laomedonii preliuiu ι apli Gauyuiedis de-
no Hyacmiho. Sit einm Talianus cap. 8 et Theoph. derai, in os moiislri bianlis irruil, ejusque i n -
Aoiioch. lib. i , cap. 9, Hvacinllium cum Dapbne tesiina per ires dies conludii, ae landem bellua
eoojuflgunt, ot Apollinis iu futurisrebus praevidendis murlua vivus evasil amissis lanlum in hoc visce-
imperitiam aiguant. Ula enim el vateni et vidnnn rum foco capillis. A l i i , ut observat erudilissiiiius
rffogil, ut ait Glemens Protrept., p. 2 1 ; Hyacinthun Potierus, Herculem, cum graviseima lenipeslaio
aotpm improdens occidil Apollo, cum discum jecit, exoria uavem fregissel, ab iminani bellna absor-
queoi Z«pliynis flalo suo in captii poeri confertit pluin fuisse el mirabiliier servalum dixenint.
Eo bbeotiiu^btiic voci σχεύωντι Hyacinthum substi- (17) Ηγήτορα. Dux taiKiim priui» syllabx erani
loo, quod ApoHinem ait Justinus a seipso argui, id in ood. iiiz. Slepbaui, quinou dubilat iia seripaisae
esl a propriis et domesticis rebus. lilud autem Αίακίδη Jusiinum, ac legenduin puial τδν φδόμενον.
fideuir in textuui obrepsisse ex margine, ubi forie (18) Τδν τοΰ Αώς υΐόν. Ooiissuui fuisse ρυΙΟ
boc nomen appositam fuerat, wi iiidicaretur ambi- verbum οιγώ aui aliud aimiie.
PATaoi.. G R . VI 8
255 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET M A R T Y R I S 256
capitum multorum hydram stravit. Verum is qui Α δς κατέπεφνε (19) λέοντα, χαί πολύκρανον ώλεσβν
r
apmro robore infatigabili praeditum morti dedit; υδραν. T v δ' άγριον άκάματον δ νεκρώσας, ορνίθας
qui aves hominum vorairices potuit volantes delur- δ^ άνδροβόρους ίπταμένας καθελεϊν δ δυνηθε\ς, κα\
Lare; qui canem iricipitem ex inferis sursnm ab- χύνα τρικάρηνον έξ φδου άναγαγών, Αύγείου δ* δχυ-
daxit, qui Augiae validum mururo purgare sterco- ρδν τείχος σκυβάλων καθελεϊν ό δυνηθείς, ταύρους
ribus potuil; qui lauros et cervani inlerfecil nart- δέ κα\ έλαφον άνελών, ών μυξωτήρες έπνεον π ΰ ρ *
bus ignem spirantes, et fructum aureum ab ipso κα\ καρπδν χρύσεον στελέχους (20) έλαβεν, έρπετδν
trunco accepit; qni gerpentem venenura jacolau- Ιοβόλον άνελών (καϊ 'Αχελψον τίνος ένεκεν έκτανεν,
tem confecit (et Acbeioum quani ob causam oc- ού θέμις είπείν, κα\ τδν ξενοκτδνον Βούσιριν)· καϊ
cideril, fas ΏΟΠ est dicere* et hospitum interfecto- δρη πηδήσας (21), ίνα λάβη ύδωρ έναρθρον φωνήν
rem Busirin); qui montes sahu transiliit, ut aquam άποδιδδν, ώς λόγος * δ τά τοσαύτα και τοιαύαα καϊ
acciperei qoa? vocem aniculaiam edebat, siciit fama τηλικαύτα δράσαι δυνηθείς, ώς νήπιος ύπδ σατύρων
e s t ; qni tam mulla et (alia lanlaque facere pofuit,κατακυμβαλισθείς, κα\ ύπδ γυναικείου έρωτος η τ τ η
is tanquam puerulus, aures soas personare sirepilu θείς, ύπδ Λυδής γελώσης κατά γλουτών τυπτδμενος
cymbalorum, qua satyri puisabant, passus, et fe- ήδετο. Κα\ τέλος, τδν Νέσσειον χιτώνα άποδύσ&:θαι
minae amore superatus, se a Lyde rideuie in nates μή δυνηθείς, πυράν αύτου αύτδς (22) ποιήσας, τ έ
A c
caedi laetabatur. 4 landem, cum Nesseam tu- λος έλαβε τού βίου. θέτω τδ ζήλος "Ηφαιστος, κα\
nicam exuere m>n poluissei, sua ipsius a se exstru- μή φθονείτω ε* πρεσβύτης ών καΐ κυλλδς τδν πδδα
cia pyra, vitae flnero statuil. Deponat zetoiypian μεμίσητο, "Αρης δέ πεφίλητο, νέος ών κα\ ωραίος.
Vulcamis, et ne invideat si, cum senex et claudus Έ π ε \ ουν (25), άνδρες Έλληνες, οί μέν θεο\ υμών
esset, odio haberetur, at Mars cbarus foret, qui ύπδ άκρασίας (24) ήλέγχθησαν, άνανδροι δέ οί ήρωες
juvenis ac formosus erat. Vestri fgiiur dii> oGraeci,υμών, ώς αϊ παρ* ύμίν δραματουργοί Ιστορίαι έδή-
p r a libidine tales esse convicti sunl; vestri au- λωσαν, τά μέν 'Ατρέως άγη, θυέστου λέχη, κα\ Π ε -
lem beroes, effeminali,ui declararunt veslrae hislo- λοπιδών μύση, καϊ Δαναδν φθόνω φονεύοντα, κα\
r i « , quae tragoediis argumenla suppedilarunl, Airei
άτεκνοΰντα (25) μεμεθυσμένον * κα\ τά θυέστεια
piacula, Tbyestae concubitus et Pelopidarum ex- δείπνα (26) Έριννύες ήρτυον. Κα\ Πρδκνη μέχρι
aecranda facinora; et Danaum invidia impeHente νυν έπτερωμένη γο$, κα\ ταύτης αδελφή γλωσσό-
csedee perpelranteni, et filiis carentem ebrium; et τμητος τέτριγεν ή Κεκροπίς. Τά γάρ ΟΙδιπόδου (27)
Thyestcas coenas, quas Erinnyes slruebanl. Ac χέντρα τί δεί κα\ λέγειν; κα\ τδν Ααΐου φδνον, κα\
Procneadhunc usque diem pennala gemit; et hu- Q μητρός γάμον, καϊ τήν τών αδελφών αυτού κα\
jus 6oror Albeniensis posl abscissam linguam stri- τέκνων άμα άλληλοκτονίαν;
dorein querodam edit. Nam OEdipodis transfixos Qbulis pedes quid aiiinet referrel el Laii caxtem»
ei ctim matre iniias nuptias, et quomodo fratresejus simul ac fllii mutuis vuloeribus occubue*
rint?
4. Vesiros etiam conventus panegyricos odio 4. Καϊ τάς πανηγύρεις υμών μεμίσηκα. "Αμετροι
proseqaor. Ibi enim luxui iramensum in inodum* et γάρ εκεί πλησμονα\, κα\ αυλοί γλαφυρο\, έκκαλού*
mullo plus quaro ad salielalem, indulgeiur: ibi μενοι πρδς οίστρώδεις κινήσεις - καϊ μύρων περίερ
mint ariiiicio exquisito facUe libiae, quae ad moius γοι χρίσεις, κα\ στεφάνων περιθέσεις. Κα\ [τψ]
(19) *Ος κατέπεφνε. Stephanus legendura conjicit (25) Έπεϊ ονν. Aliquid deesse putat Slepbanni #
δς ιαρδν vel σθεναρδν κατέπεφνε λέοντα, quia i n - quod buic voci respondeat. Sedsaepe alias Juslious,
erat in exemplari vacuum aliquod spalium, cui ex- dum vehemens est in dicendo, longiores periotjos
plendo alterutram barura vocum melius congruere devolvii, quaa aul imperfectae sint, aut paremhesi
pulat, quara si legalur Νεμαίον. Hic entm agilur disthiguenda?. Parentbesis huic loco apponi poss^c
de leone Nemaeo. Sylburgius mallet βλοσυρόν* ac ab bis verbis τά μέν Άτρέως usque ad isla είώθατβ
paulo post legendum ait, έλαφον δέ κα\ ταύρους, μίξεσιν.
quia non cerva sed tauri naribus ignem spirabanl. D
(24) Ύπδ άκρασίας. Frusira hic aliquid deesse
(20) ΣτεΛέχονς. Stophanus et Sylburgius legen- puiat Stepbanus. ls eniin seosus esl, sua illos ar-
dum censeni, άπδ στελέχους. < guit imeniperanlia.,
(21) Oprj πηδήσας. Non video quid sententine (25) Καϊ άτεκνοΰντα. Ante banc \ocem \ e l post
ex hac Siepbani inierpretalione exlundi possit, qui exisiimat Siepbanus deesse ΑΓγυπτον.
montes saliu Iransiliii, ut aquam acciperet, eic. (26) Δείπνα. Recte Stepb. legendum docet δείπνα
Quare legendum videtur, ut antea, πιδύσας pro & Εριννύες.
πηδήσας, qui monles fontem effecit, sive eduxit (27) ΟΙδιπόδου. Idem mallet Οίδίπ οδός vel Οίδι-
fontem ex monlibus. Multa ethnici e Scripluris no- πόοεια. [ Τά γάρ ΟΙδιπόδου κέντρα doclissiuius
etris in Herculis nomcn translulerunl, velut quod Poiierus, cujus mullae exslanl adnolationes i u
eum in monstri venire tres dies fuisse flngebant. ediiione Oxouiensi anni 1705, interprelalur fibulas
Minime ergo mirum, si illum ex colle et edita rupe aureat, quibus sibi oculos eruil CEuipus. Sed bsec
aquas eduxisse dixerunt. Foniem ab eo repertum conjeciura ininime mibi probalur. Nemo est eniiu
Troezenii monslrabant, teste Pausania in Corin- cui non illa κέντρα transiixos poiius OEdipi pcdes,
thiach, pag. 166. quam oculos effossos in memoriam revoceni; cum
(22) ilvpar αύτου αυτός. Sine causa Stephanus pnesertim ab his iibulis iucipial Juslinus varios
legendum censuit κατ" αυτού, Pyra adversus seipsum OEdipi eveulus perslringere.] — bx Addendi* tt
aructa. Mox tege τδν ζήλον. — Κατ' recte Sleph. Kmendandis. Οιδίποδος est in cod. Argent.
add. babeique cod. Argent.
237 O R A T I O AD G R J E C O S . 23g
«σούτψ σωρω τ ω ν τήν αίδω περιγράφετε* Α incilant, qualcs sunt oesiro perciioram; et onctio-
JBI νουν πληροΰσΒε, ύ π δ άκρασίας έχδακχευόμενοι nes curiosa? ac supervacaneae, quae uogaemis tiunt,
ταίς άνοσίαις χ α ί λυσσώδεσι χράσθαι βίώθατε quod et de corollis dici potest quibus capiu red«-
μίξεσιν. Είποιμι δ* &ν ύ μ ί ν έτι καϊ τούτο· τ( αγα m i u D l u r . Ac tanlo malorum acervo verecundiam
ναχτείς, Έλλην δ ι ν , π ρ δ ς τδ τέχνον σου, εί τδν Δία drcumscribilis: iniplelurque vobis mens, dum prsa
μιμούμενος έπιβουλβυει σοι, χαί σου τδν γάμον (28) inleaiperamia et peiulamia in Bacchicum q u e m -
βεσΰληκε; TC τούτον έχ&ρδν ήγή, τδν δέ δμοιον αύτψ dam furorem prorumpilis: unde eiiam rabiosis u*i
σέδη; Τί δέ μέμψτ} σου τήν γυναίκα άκολάστως concubilibus soliii esiis. Dixerim aulem vobis hoc
ζώσαν, τήν δέ Α φ ρ ο δ ί τ η ν ναοίς τετίμηκας; Κα\ εί quoque: Quid lu, com Gra3cus sis, filio tuo suc-
μέν ταύτα δφ* έ τ ε ρ ω ν ήν είρημένα, κατηγορία έδοξεν censee, si Jovem iraitans, libi insidiaiur, ei nuptiag
ετναι ψ*λή, κ α ι ούχ αλήθεια. Νυν δέ ταύτα οί υμέτε tuas furatus est? Gur hunc esse inimicum censes;
ροι άδουσι π ο ι η τ α ΐ , χαί αί παρ' ύμίν κεκράγασιν al illi similia perpeiraniem veneraris? Gur iiem de
Ιστορίαι. uxore tua expostulas, quod petulanter vivat ei l i -
bidiuose; a i Venerem leraplis bonorasli? Ac, si quidem ista ab aliis dicia essenl, accusaiio mera
esse visa f u i s s e n l , ac non veritas; eed contra poetae vesiri haec canunt, haec clamanl ea quae
apud vos sunt historia?.
5. Έ λ θ ε τ ε λοιπδν, άνδρες Έλληνες, καϊ σοφία Β *>· Accedile in poslerum, Graeci, et sapientiae i n -
άχαραμιλλήτψ κοινωνήσατε* χα\ θείψ λδγψ παι- comparabilis participes estoie; ac diviiiis sermo-
δεύθητε, κ α \ μάθετε, βασιλέα άφθαρτον κα\ τού nibus doceraini, ei regie corruptioni non obnoxii
τους (28*) τους ήρωας έπίγνωτε ούχ δτε λαοίς φόνον noiiliam capite; minimeque beroes islos agnosciie,
εργαζομένους. Αύτδς γάρ ήμων (29), ού βούλεται qui caedes patranl i o hominum lurba. Nosier enim
σωμάτων άλαήν, κα\ τύπων εύμορφίαν, ουδέ ευγε ille imperalor, Yerbum divinum, quod nobis assi-
νείας φ ρ ύ α γ μ α , άλλά ψυχήν τε καθαράν, δσιότητι due praeest, uon Yult corporis sirenuitaiero, et ne-
(30) τετειχισμένην, ήδη (31) δέ διηνεκώς επιστατών que faciei pulcbritudinem, neque nobilitaiis elaios
ήμιν δ θείος Λόγος, κα\ τά τοΰ βασιλέως ημών συν spiriius; sed aoimam puram, sanctimonia mu-
θήματα, πράξεις Θείας, ώς διά Λόγου (32) δυνάμεως niiam, et regis nosiri lesscras, divinas aciiones;
είς ψυχήν διΐκνουμένης, (ώς σάλπιγξ (33) είρηνικής quippe cum per Verbum vis quaedam in animatn
(34) ψυχής πολέμουμένης, ώ παθών δεινών φυγαδευ- pervadat, (o libia paciiica animae ballo appetilae!
νήριον, ώ πυρδς έμψυχου σδεστικδν διδασκάλιον *) ο gravium affectuum fugaiorium instrumeniun!
ήτις ού (35) ποιητάς ποιεί, ού φιλοσόφους κατα ο ignis animae insiti exstinciorium magisterium!)
σκευάζει, ουδέ ρήτορας δεινούς* άλλά, παιδεύουσα, 5 quae nos noo efficil poeias, non pbilosopbos red-
woul τους θνητούς αθανάτους, τούς βροτούς θεούς, C <jjt eque oratores excelienles; sed docens ex
t n
έκ γής δέ μετάγει είς τούς υπέρ "Ολυμπον δρους. morti obooxiis immortaies, et deos ex morlalibus
Έλθετε, παιδεύθητε* γένεσθε ώς έγώ* δτι κάγώ facit; e terra aulem in ea loca iransfert, quorutn
ήμην ώς ύμεΐς. Ταύτα με είλε, τό τε τής παιδείας termini suntuhra Olympum. Accedite, Graeei, doce-
ένθεο* κα\ τδ τοΰ Λόγου δυνατόν* δτι καθ άπερ έπα- mini. Esiote ut ego ; quoniam ei ego erara ut vos.
οώδς άγαθδς, έκ φωλεού έξερπύσαι ποιήσας, φυ Haec rae ceperunl, ei docirioae vis embea, et Verbi
γαδεύει δεινδν έρπετόν · ούτως δ Αόγος έξ αυτών τών eflBcacia; quoniam sicut incanlator peritus formi-
της ψυχής μυχών τά δεινά τής αίσθήσεως άπε- dabilcm serpenlem fugat, posiquam fecit ut e suo
λαύνει πάθη - πρώτον έπιθυμίαν, δι* ής πάν δεινδν laiibulo ereperet, sic Yerbum ex inlirais animi pe-
(28) Καϊ σου τόν γάμοτ. Eral in exemplari Ben- (52) Ώς διά Λόγου. Frustra Stephanus legen-
reri (esl in cod. Argent.)» κα\ έπ\ σού. bed legendum pulat ώς δή λόγου. [Doclrinam divinam imer-
drun palat Sylburgius έπίσου, pariter. preiaius est Siephanus hoc in loco et infra. Yer-
(28*) KaX τούτους. Legend. pulai Sleph. τούτου, bum Dei Filium designari exisiimo, de quo paulo
hfjus regis heroes. Beurerus in suo exemplari scri- ame agitur. Id enini videtnr posmlare toia oraiio-
pserat τους τούτου (quod etcod.Argent. recle habel). nis series. Verbum divmum quod nobis auidne
Ibtdem Slepbano suspeclum esl illud δτε, el aliquid D praett, non vult corpori* strenuilatem sed ani-
deesse p u u t , vel sallem legendum, ού τούς έν λαοϊς. mam puram sanctimonia munitam, et regis nottri
(29) Αυτός γαρ ήμων. ίο exemplari videntur lesseras, divinas acliones, quippe cum per Verbum
Mperesae vesligia voeis στρατηγός, ariiculo prae- vis qucedam in animam pervadal. Divinas actiones.
flxo. Qoadrare quiilem buic loco nemo, ut opinor, vocat ea quae a Christianis praeclare liunl, quia liaac
iuBciabilor, a i l Slepbanus. — Hanc conjeciuram gralia sua Yerbum operaiur. De eadem ^raiia i n -
confirmat aoctorius codicis Argenlor., ap. D. Ollo. lelligo quae sequuuiur : 0 tibia pacifica αηνηω beiio
Ea. P i r m . appetita, elc.J — Ex Addendis el Emendandit.
Ψ
(30) Οσώτι\τι. Pra^mittendum καί, ut raonct (53) Ώς σάΛπιγξ. Legenduin ώ σάλπιγξ.
S&epbanus. (34) ΕΙρηνικής. Legeuduiu είρηνική, alque i(a
9
(31) Ub\ δέ.... ό θειος Λόγος. Haec verba, quae legil Slephaniis.
loco soo Tidt-olur excidisee, conjungi debeiu cum (35) "Ητις ού. Nova? periodi inilium ab bis voci-
•operionbus bis vocibus, αύτδς γάρ ημών, e i c , bus ducebal Slepbanus; sed prorsus referenda?
f d saltem ad eas referri : quod cum ininus viditset sunt ad superiores, δυνάμεως είς ψυχήν διίκνου μέ
Siepbamis, ac oovain periodum incoepissel ab bis νης, idque saiis perspiciiur ex parenlhesi, cujus
verbis» ήδη δέ διηνεκώς, eeosum bujus loci minioje ope diflicili el obscuro loco luceiu :ue auuii&»e
aasecuiuft e»L spero.
«39 S. JUSTINl PHILOSOPHI E T MARTYRIS 240
nelraltous formidabiles sensaum affeclus expellit: Α φύεται, Ιχθραι, Ιρεις, ζήλος, έρίθειαι, (36) θ υ μ ο \ , χ α \
at.primum cupiditatem, ex qua quidquid formida- τά δμοια τούτοις. Επιθυμίας ούν άπελαθείσης, ε υ -
bile ert aascilur, inimicitiae, r i x a , invidia, amula- διος ή ψυχή κα\ γαληνιώσα γίνεται. Περιλυθεϊσα (57)
liones, irae, el bie similia. Cupiditate igiiur expulsa, δέ τών περί τδν τράχηλον άύτης χαχών π ε ρ ι π λ ε ό ν
tranquillilalem et eereniiatem anima coneequiiur. των, απέρχεται πρδς τδν ποιήσαντα αυτήν. ΔεΓ γ ά ρ
Soluia auiera maJie quae cervicem ejos ctrcumiuunt, άποκατασταθήναι δθεν άπέστη, δθεν τις έ γ έ ν ε τ ο , ή
ad eum abit qui ipsaro condidit. In eum enim lo- έστιν.
cum oportet resiitui unde absceesil.
{36) Fritscbe commenlar. in Paul. Ep. ad Rom. tom. I, pag. 443 seqq.
(37) ΠεριλυθεΙσα. Hanc vocem imilandam esse in παραλυθεΐσα ausim acriter eontendere, inquit Ste-
pbanus. Dein δέ om. eod. Argent. Verba δθεν — έστιν Ouoni glossam olere visa sant.
ANALYSIS C O H O R T A T I O N I S AD GRiECOS.
Bascad Grccco$ Cohortatio, cum leniori disputatiene, non vehementibus querelh contineaiur, scripta nqn tnOelur mUf
perseculionum incetidia, quce sancti martyris majorem vim el animi dolorem excita&sent, sed polius tnter eas veluli
tnducias, quibu* Ecclesia, twn cum JuHinus ad fiaem conversus est, perfruebatur. Atque id quidem cauuB esse arbitror,
cur hujus oralionu Uylus, eUi Juttinum omnino redolet, nitidior lamen et paulo expolUior sit quam tn cdii* operibu».
t
Vix dubium quin Romw scripta fuerit. Jam enim Italiam peragraverat Juslinus, ut patelex hts qtue se Cumti audiviue
et vidisse narral. Sed de his uberivs agimus in Prafatione, ubi eorum etiam opiniones re[eUimu$ qui hec opus vel Justim
f
nomim supposiium fuisse, vel mulilum ad nos pervenisse existimant. Proposilum est sancto marlyri ventalU cognilwnem
ηοη α Grwcis teriploribus, sed α propltetis petendam demonstrare. Qua enim via ad pdem adductus fuerai, eadetn aiio»
adducere conabalur ; et cum iniitum Chrisli cognpscendi habuisset ex cujusdam senis termone, qui quimlum pkilosophi α
prophetis di&lenl egregie disseruerat, vi&us est $\bi pretium operce (acturus, si in eodem argumento vertareUtr.
Conslat oralio auabus potissimum parlibus, quarum in prtma S. martyr demonslrat ninil de vera religione ex scripto-
ribus Grcecis cognosci posse; in altera aulem, $i quid veri dixerint, id ad commendalionem Chmiiam reltgionis valert,
utpote hauslum ex Heoraorum fotUibus.
In prima parte S. mariyr inquirit quosnam et quales religionis suas magistros habuerint ethnici etChn$tiam,quibusque
exstiterint iemponbm. Probat (n. 2) verilatem neque ex poetis, quorum adhuc abmrdiores recensel epinione* {n. 3, 4),
di$ci posse. Plaloel Aristoteles (n 3,6) non toluminler $e, verwn etiam secum ipsi pugnant {n. 7). Ltmqe dissimiies
propheUB (n. 8) qui veriiaiem aono divinitus acceplo cognoverunt. Horum primus Moyses, cujus cmtiquitas pluribus
le&ltmonm probatur, accceteri deinceps ccelesie iltud donum acceperunl (n. 9,10). Quod st ad oracula confugianl Grmci
(n. 11), reltcti$ philosophis; ea favent Christianis. Uuc accedtt (n. 12) quod recentet admodum Grtecorum magutri
Nihil accurate scriplum atile Olympiades. Nondum imeniai erant liUerce Grcecorum, cwn Moy$e$ scripsit. Quod si
(n. 13) Moysis, el altorum propheiarum libri Graeceexstant, id orlum ex Ptolemwo regeJ£gypti cuju$
9 rogatu inGrcticum
sermonem conversi fuere.
In alteraparte (n. 14) ethnicos horlalur ut judicii futori metu ad ustu suos adjwufant, si quid veri eorum magutri
dixerint. Dtvina enim providentia factum, ut multa cum Christianis facieniia Q vel mviti dicerent, ii prassertim, qui in
jSgypto ver$al\ tunl, et ibi asservalas Mosis doclrinw reliquias collegerunt. Tn hunc usum ciUmtur (n. 15) Orphei dt
tmo Deo ejusque Verbo leslimonia: SibiMla etiam, Homeri et Sophoclis deunoel singuiari Deo (n. 16,17, 18). Pytha
gqras quoque ummadmiuit Dewn {η. i9). Platonis varia sentenlia (n. 20). Deos admittU ob meium Atheniettswm, ted
videtur tn Mgypio cognovhse iUud Dei dictum: c Bgo sum exsistew ille. > Quibus ex verbii patet (n. 21) nullum Deo
eue nomen, ac error refellilur α serpenie insinuatus primti hominibns. Non absimile Ulud Plalonis (n. 22;; c Quod tem-
per e$l. mimme vero oenitum. > De diis autem contraria statuentem inducit (n. 23) Deum opificem. tlnde immerito vitu-
peral Homerum [n. 24), qui el ipse in Mgypto cognovil de singulari Deo. In melum Atheniemium rejicitur (n. 25) hwc
varictas $enlcnlicePLitoni$. Multa alia ex Mose mutiuiius Plato, de prophetis Deo afflali* (n. 26), de judicio ei resurre-
ctione In. 27). Sic etiam Homerus(n. 28), cujus testimonia referunlur de anima in inferis cum corpore cruciala, de crea*
tione, aeparadiso, de twrre, de diabolo e catiis prcecipitato. Idew Plalonis {n. 29,30) ex Mose tnimu belle inteUecto
ortum habuere. His adde (n. 31) currtm Jovis el igneam essentiam, in qua Deum eue dicit. Videtur etiam (tf. 52) atiquid
cognovme de dono cxlitus descendente in $anctosnomines. Ex Mose desumpiwn quod ail (n. 33) temput cum tnxnd»
creatwn. Ipsi eliam auctores simulacrorum videntur aliquid audiisse de divina hisloria (n. 34), illud nempe: « FqetOr
mus hominem ad imaginem. etc. > Hortatur ergo Justinus (n. 54) ut ad sacros Chri$lianorum Itbros ethntei confugiaU*
cum philvsophi ipsi nihil se scire fateantur (n. 25); ant saliem Orpheum audiant, ei tx parU vetam religwnem es
SibylLa diicant (n. 96 57), et anliquos philosophos Mercurium et Acmonem corwUanL
w COHORTATIO AD GRÊCOS. 245*
ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΙΝΕΤΙΚΟΣ
ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ.
EJUSDEM JUSTINI
COHORTATIO AD G1LECOS.
•Αρχόμενος (37) τ ή ς πρδς υμάς παραινεσεως, ώ Α Cohorlationem apud vos, Graeci, instituens, Deum
βνδρες Έ λ λ η ν ε ς , εύχομαι τψ θεψ, έμο\ μέν ύπάρξαι precor, ut mihi quidem apnd vos, ut par esi, di~
τα δέοντα πρδς Ομάς ειπείν · υμάς δέ, της προτέρας cere conlingat; vos autem pristinam pertinaciam
άφε μένους φιλονεικίας, κα\ της τών προγόνων πλά relinquentes, et a majorum discedenlee errore,
νης άπαλλαγέντας, έλέσθσι τά λυσιτελούντα νυνί (38) · quae ulilia sunt in presenlia eligalis, nec quidquam
βυδέν οίομένους π ε ρ \ τους προγόνους υμών έσεσθαι a vobis in majores vestros peccatum iri exisiimeiis,
πλημμελές παρ* υμών, εί τάναντία νυνί τών πρό- si quae pugnanl cum iis, qua». olim mhius belle
τερον (39) μ ή καλώς δοξάντων αύτοίς χρήσιμα φαί- opinati sunt, nunc vobis uiilia videaniur. AcciiraU
νοιτο (40) παρ* ύμίν. Ή γάρ τών πραγμάτων άκρι- enim rerum invesligatio, ea etiam quae praclare se
6>ς έξέτασις, κα\ τά δόξαντα πολλάκις καλώς έχε ιν babere visa fueranl, «epe alia esse demoiislral,
άλλοιάτερα δείκνυσιν, άκριβεστέρ'α πείρα τάληΟές postquam accuratiore truiina verum exploravii. Iia-
Ρασανίσασα. Έ π ε \ τοίνυν ήμίν δ περ\ τής αληθούς que cum proposilum nobis sit de vera religione
θεοσέβειας πρόκειται λόγος, (ής ουδέν (41), οΐμαι, disserere (qua qtiidem nihil iis qui vivere extra pe-
προτιμάτε ρον τοίς ακινδύνως βιούν προηρημένοις riculuin voluui, antiquius esse arbitror propter fti-
είναι νενόμχσται, διά τήν μέλλουσαν μετά τήν τελευ- lurum post flnem hujus vilae judicium, quod qui-
τήν τούδε τού βίου έσεσθαι κρίσιν * ήν ού μόνον ol ^ dem non nostri solum in Dei cullu progenilores
ημέτεροι κατά θεδν κηρύττουσι (42) πρόγονοι, προ- praedicant, prophetai et legislatores, sed ii etiain
1
αήταί τε κατ νομοθέται, άλλά και οί παρ ύμίν νο- qui apud vos sapienlhe opinionera babuere, lum
μ&σθέντες είναι σοφο\, ού ποιηταΐ μόνον, άλλά κα\ poeiae, tum veram ac divinam apud vos scienliam
φιλόσοφοι (43) οί τήν αληθή καϊ θείαν έπαγγελλό- assecutos se esse prouieules pbilosophi) praclat um
μενοι παρ* ύμίν είδε ναι γνώσιν · ) έδοξέ μοι καλώς faclu judicavi, primo quidem de religionis noslrae
έχειν, πρώτον μέν τούς τής θεοσεβείας (44) ημών τε simul atque vesira magistris inquirere, 7 qui et
καϊ υμών έξετάσαι διδασκάλους, οί τίνες καϊ δσοι, quales, quibusque temporibus fuerint, ul el qui
κα\ καθ* ούς γεγόνασι χρόνους · ίν' οί μέν πρότερον prius faUo appellatam religionem a majoribus ac-
τήν ψευδώνυμον θεοσέβειαν παρά τών προγόνων cepere, nunc re cognila, inveterato illo liberenlur
παρειληφότες, νυν γούν αίσθόμενοι, τής παλαιάς errore; sed ei uosmelipsos clare et aperle deinou-
εκείνης άπαλλαγώσι πλάνης * ημείς δέ, σαφώς καϊ slremus eorum religionem sequi, quos in Dei culiu
φανερώς ήμας αυτούς αποδείξω με ν τή τών κατά progenilores babuiinus.
βεδν προγόνων επόμενους θεοσεδεία.
2. Τίνος τοίνυν, ώ άνδρες Έλληνες, τής θεοσε- Q 2. Quosnam igitur, ο Gvxci, religionis veslrae
οείας υμών διδασκάλους εΐναί φατε ; Τούς ποιητάς; laagislros diciiis? Poelas? At id vobis diccrc non
(37) Άρχόμετος. Perionius el Sylburgius obser- git Perionius νενομίσθαι.

•ant Jastinum imitari exordium orationis Demo- (42) Κηρύττουσι. Quidam R. Slepbaui codex
eiheois pro Giesiphotile. CUIII Ueg. Ϊ , et Golberiino προκηρύττουσι.
(38) Nvri. Golberl. νυν. Mox idem cum Reg. 2, (43) ΦιΛόσοροι. Colberl. οί φιλόσοφοι. — Κα\ ol
παρ* υμών πλημμελές. φιλόσοφοι οί τήν αληθή κα\ θείαν εΐδέναι παρ' ύμίν
(39) Τώτ χρότερον. Golb. τών προτέρων. έπαγγελλόμενοι γνώσιν, κ. τ . λ., legil D. 0U6 ex
(40) Φαίτοιτο. Reg. 3 el Glarom. φάνοιτο, Colb. codd. Reg. 1 e i 2 c l Argenloral. E D . P A T R .
2, οάνοιντο Mox Reg. i el 2, et Golb. τά δόξαντα (44) Τής θεοσέβειας. Deest arliculus in Colberl.
ιβολλάχις καλώς έχειν. Legilur supra lincain θεολογίας in Rcg, 3 c l Gla-*
(41) JBC ουδέν. Reg. 3 el Clarom. οίς ουδέν, L c - roiu.
245 S. JUSTINI PHILOSOPHl ET M A f t T T R r r 2U
1
proderit apud eos qui in poetis versali sunt. Norunl Α άλλ ού συνοίσει ύμϊν πρδς άνδρας τά των ποιητών
cnim Hlorum perridiculam de deorum orlgine sen- είδότας λέγειν * ίσασι γάρ τήν ύπ* αυτών γελοιοτά-
teniiam, quemadmodum ex celeberrirao apud vos την περ\ θεών θεογονίαν (46) λεγομένην, ώς έστιν
et principe poetarum Homero discere possumus. ήμϊν άπδ του (47) κορυφαιοτάτου παρ'ύμϊν κα\ π ρ ώ
Primo enim ille generaiionem deorurn ex aqua ini- του τών ποιητών Όμηρου μανθάνειν. Ούτος γ ά ρ
tiuro habuisse dicit. Iia enim scribii: πρώτον μέν τήν τών θεών γένεσιν έξ ύδατος τήν
αρχήν έσχηκέναι φησίν · ούτω γάρ γέγραφεν,
Oeeanum deorum originem et matrem Tethyn. Ώκεανόν τε Θεών γένεσιν, καϊ μητέρα Τηθύν.
Deinde vero et quid de primo apud eos opinaio "Επειτα δέ κα\ ά περί τού πρώτου παρ* αύτοϊς νομι-
dicat Deo, quem etiam saepe patrem appellat ho- ζομένου θεού λέγει, δν κα\ πατέρα ονομάζει πολ
minumque deumque, necessarium esl subjicere : λάκις ανδρών τε θεών τε, άναγκαϊον ύποαντ»σαι·
inquit enim: έφη γάρ,
Jupiter qui hominum dispensator belli est. Ζευς δστ* άνθρώχων ταμίης ΛοΧέμοιο τέτυχτα* *.
Hunc sane non tanium copiis miliiaribus aucioren Αύτδν τοίνυν ού πολέμου τα μίαν μόνον τώ στρατεύ
belli, scd Trojanis eiiam, per filiam ejus, perjurii ματα άλλά κα\ έπιορκίας (48) Τρωσ\ διά τής α ύ -
causam fuisse dicit (45); eumdemque amaniem et Β τ ο ΰ 0 ρ δ αΓτιον γεγενήσθαί φησι · καϊ τούτον.
υ γ α Χ ς
lainenlaniem ei insidiis ab aliis diis appeiitum Ho- έρώντα, κα\ σχετλιάζοντα, κα\ δλοφυρόμενον, καϊ
merus inducit, et nunc de filio suo diceniem : ύπδ τών άλλων θεών έπιβουλευδμενον "Ομηρος είσά-
γει, κα\ ποτέ μέν έπ\ τού εαυτού παιδδς λέγοντα,
Bei mihi, quod mihi Sarpedonem charittimum vi - "Q μοι έγων δτε μοι ΣαρΧηδόνα φίΧτατοψ
9 ανδρών
[rorum
Fatale est α Patroclo Mencetiade interfici, Μοΐρ* ύχό ΠατρόχΛοιο Μενοιτιάδαο δαμήναι * ·
•unc autem de Hectore: ποτέ δέ υπέρ τού "Εκτορος ·
Proh malum, certe dilectum virum fugatum circa Ώ Λόχοι, ή ψΙΧοΥ άνδρα διωχόμενον χερϊ τείχος
[murum
Oculu video : meum autem angitur cor. %
Οφθαλμοϊσιν όρώμαι, έμόν δ' όΧοφύρεται ήτορ \
Quae vero de aiiorura deorum adversus Jovem insi- Τίνα δέ κα\ περ\ τών άλλων θεών κατά τής τον
diis memoret, intelligunl qui versus bosce leguni: Διδς επιβουλής λέγει, Γσαοιν οί έντυγχάνοντες ταΙς
έπεσι τούτοις ·
Quo tempore eum colligare cceliies voluerunt cceleri, Όχχότεμιν ξυνδήσαι ΌΛύμΧίοιήθεΛον &ΧΧοι,
Junoque, et Neptunus, et Pallat Minerva. < %
• "Ηρη τ ήδέ Ποσειδάων καϊ ΠαΧΧάς Αθήνη *.
Ac nisi quem Briarea vocanl d i i , exlimuissent bea-
Κα\ εί μή τδν, δν Βριάρεων καλέουσι θεο\, ύπέδει-
la Hla numina, vinclusab eis fuissct Jupiter. Enim- σαν οί μάκαρες θεο\, έδέδετο άν ύπ αυτών δ Ζευς. %
vero quae etiam de irapotenlibus Jovis amoribus "Οσα δέ καϊ περ\ τής ερωτικής τού Διδς ακολασίας
Homerus canat, necesse cst vobis, toiidem illius "Ομηρος λέγει, άναγκαϊον δι' αυτών (49) υμάς ύπο-
verbis referendis, exponere. Sic enim illum ait μνήσαι ών εΓρηκε (δητών. Έ φ η γάρ αύτδν ούτω (50)
cum Junone loqui: πρδς τήν "Ηραν λέγειν ·
Non enim unquam mihi sic dece amor, neaue mu- Ού γάρ χώχοτέ μ" ώδε θεάς §ρος ουδέ γυναικός 9
[lieris
Animtim pecloribus cirrumfusut domuit: θυμόν ένϊ στήθεσσι χεριχροχυθείς έδάμασσεν ·
Neque quando caplus fui amore lxioniie ttxoris, Ούδ" όχότ* ήρασάαην ΊζιονΙης aXofOio,
Neque quando Danaet jormota Acniii filiie, Ούδ' δτε χερ Δανάης χαΧΧισφύρου Ακρισιώνης,
I
Negue quando cuplus fui amore Phosnicis filiie t n - Ούδ' δτε Φοίνικος κούρης τηλεκΜιτοΧο (51),
clyti
Pfeque quando Semeles, neque Alcmenes inhebis, Ούδ' δτε Χερ ΣεμέΛης, ούδ' ΆΑκμήνης ένϊ θήβχι,
Neque quando Cerem pulcliriconue regince, Ούδ' δτε άήμητρος καΛΜχΛοκάμοιο άνάσσης,
Nec quando Lalonos valde illustri», neque tuiipsius. Ούδ* όχότε Αητοϋς έρικυδέος, ουδέ σευ αυτής ·.
9 Q u » porro de aliis. ibidem diis ex Homeri poe- ^ Τίνα δέ καϊ περ\ τών άλλων θεών έκ τής Όμηρου
mate coguoscere liceat, el quot el quanla ab bo- ποιήσεως έξεστι μανθάνειν, κα\ δσα ύπδ ανθρώπων
minibus perlulerinl, consenianaum esl nunc cora- πεπδνθασιν, άκδλουθδν έστιν ύπομνήσαι νυνί. "Αρεα
' lliad. Ξ, 511. lliad. Τ. ν . 224. » lliad. Π. ν . 435. * lliad. Χ. ν . 168. 8

Uiad. Α, τ . 399.
• lliad. Ξ, ν . 525.
(45) Observat Perionius Jovem perjurii causam (47) Αχό του. Sicemendavimns ope Golbertini
exslilisse Trojanis, quia, cum Mcnelaum Paris ad codicis. Male in edilis άπδ τών τού.
ceriameti sinfpilare provocasset, ac Trojanos inler et (48) *Εχιορκίας. Legitur πολιορκίας in Colbert.
Graecos jurejurando inierposilo convettissel, ut ad marg. ei alia manu.
mer vincerei, is Helenam haberet, Yenus, quam (49) ΔΓ αυτών. Sic habel Reg. 5 : Άναγκαϊον
pater reprimere debuissct, viclum Paridera eripuit υμάς ύπομνήσαι, δι' ών εΓρηκε ^ητών,
et Helenam simul abduxit, ul in libro lerlio Uiadis (50) Ούτω. Glarom. ούτως.
aarraiur. (51) ΤηΛεκΛειτοιο. Beg. 3, ct Glarom. τηλε-
(46) θεογονίαν. θεολογίαν in quodam codice κλητοιο.
R. S l .
i45 COHORTATIO AD GRJECOS- 246
μέν γ ά ρ κα\ Αφροδίτην ύ π δ Διομήδους τετρώσθαι Α memorare. Nam Marlem et Venerem a Dioiuede
λέγει, πολλών δέ κ α ϊ άλλων θεών διηγείται πάθη. vulpera accepisse ait, et praterea muHoruui alio-
Οντω γάρ έστιν ήμίν άπδ της παρα μύθου μένη ς rum deorum aerumnas recenset. Sicenira Hcetuo-
τήν θυγατέρα Διώνης μανθάνειν* έφη γάρ πρδς αύ- bis ex Dione flHam consolante discere. Ait enim
την - 1 ad illara :
ThrJauty ζέχνονέμόν, καϊ άνάσχεο, κηδομένη Χερ. Perfer filia mea, et loleta, angarh licei.
ΠοΛΛοϊ γαρ τΛήμεν Όλύμχ'ια δώματ' έχοντες Multi emm jam pertulimus c&lestes domos habilantes
Έξ άτδρών, χαΛέχ* άλγ*? έχ' άλλήλοισι τιθέντες. Ab hominibus, gravibut malis invicem illalis.
Τλή μέν "Άρης, δτε μιν*Ωτος κρατερός τ* 'Εφιάλ- Passus e$t quidem Mats, guando ipsum Oius \ortU-
[que Ephialtit
Παιΰ€ς Αλωήος δήσαν κρατερφ ένϊ δεσμφ, Filii Aloei ligaverunl validis vinculis.
Χαλχέω δ* έν κεράμω δέδετο τρισκαίδεκα μήνας * JEreo aulem in carcere ligatusfuit tredecim menkes:
Τλή δ' Ήρη, δτε μιν κρατερός χαΊς Αμφιτρύω- Passa estei Juno quando eam fortU filius Amphi-
[νος [iryottis
Αεξιτερότ κατά μαζόν όΐστφ τριτλώχινι Dextram ad papiilam sagilta tricuspide
Βεβλήκει' τότε κέν μιν (52) άνήκεστον λάβεν Vulneravit; tunc ipsam immedicabilis cepit dolor.
[άΛγος.
Τλή δ* Άΐδτις έν τοίσι πελώριος ώκνν όϊστότ^ Passus e*t et Pluto inter hos ingens velocemsagitlam.
Εντέματ ωντός άνήρ νΙός Αιός αίγιόχοιο Β Quando ipsum idem vir (ilius Jovis asgiocki,
'Εν χύλφέν νεκύεσσιβαλων όδύνχισινέδωκεν' Ad porlam inferorum mter mortuot assecutus dolo-
[ribus tradidii:
Αντάρ έ€τ\ χρός δώμα Αιός, καϊ μακρόν Όλυαχον, Sed is ivit ad domum Joms magnumque Olympum
Κήρ άχέων, όδύνησι χεχαρμένος · αντάρ οΐστός Corde dolen*, doloribut cruciatus; nam sagitta
Όμω ένϊ στιβαρφ ήλήλατο, κήδε δέ θυμόν. Humerum per fortem adacia erat, et artgebat ani-
[mtcrn.
ΈΧ δέ χ α \ τ η ς τών λοιπών θεών έξ εναντίας μάχης Si vero caeterorum qnoque deoram oommissain m-
ύπομνησθήναι υμάς προσήκει, αύτδς υμάς ό υμέτε ler ipsos pugnam referre vobis opo#leai, ipse vos
ρος ποιητής* ύπομνήσει λέγων , β poela vesier edocebil, dum ait:
Τόσσος άρα χτύχοςωρτο Θεών έριδι ξυνιόντωτ· Tantus adeo tonitut ortut est deorum contenlione
[congredientium.
'Βτοί μέν γαρ έναντα Ποσειδάωνος άνακτος Etenimcontra Neptunum regem
9
Ίστατ* Απόλλων Φοίβος, έχων Ιά χτερόεγτα * Stabat Apollo Phcebus, hobens sagittas pennatas:
'λντα δ* 'ΕνναλΙοιο θεάγλαυκώχις Αθήνη. Contra Mariem dea coesia Minerva :
m
HpQ δ* άντέστη χρυσηλάκατος κελαδεινή Contra Junonem sfabat, aurea tela gerens, sonora,
"Αρτεμις Ιοχέαιρα, κασιγνήτη 'Εκάτοιο · Diana sagitlis gaudens, soror procul jaculaniis Apol-
[linit:
ΑητοΊδ" άντέστη σώκος έριούνιος * Ερμής. C Conlra Lalonam tiabat servator perutilis Mereurius.
Ταύτα κα\ τοιαύτα περί θεών έδίδαξεν υμάς (55) Haec vos de diis etalia ejusmodi docuit Hoiuerus,
Όμηρος, κα\ ούχ "Ομηρος μόνον, άλλά κα\ Ησίο nec Homerus solum, sed eliam Hesiodus. Quapro-
δος. "Οστε εί μέν πιστεύετε τοϊς κορυφαιοτάτοις pter si crediiis poelarura vestrorum presiautis-
υμών π ο ι η τ α ι ς , τοίς γενεαλογήσασι (54) τούς θεούς simis, qui genealogia» deorum vcstrorum scripsere»
υμών, ανάγκη υμάς ή τοιούτους αυτούς είναι necesse est ut eos vel tales existimetis esse, vel ne
νομίζειν, ή μηδ* δλως θεούς αυτούς (55) είναι π ι - deos quidein omnino esse credatis.
*τευειν.
3. ΕΙ δέ τούς ποιητάς παραιτείσθε λέγειν, επειδή 5. Sin auiero poetas refugiiis allegare, proplerea
μύθους τε αύτοίς πλάττειν έξεϊναί φατε, καϊ πολλά quod licere illis flngere diciiis, et mulia a vero re-
«όρ£ω τής αληθείας περι θεών μυθωδώς διεξιέναι, mola de diis fabulose disserere; quos landem alios
τίνος έτερους τής θεοσέβειας υμών διδασκάλους έχειν religionis vestrx magislros babere vobis videiuiiii,
οίεσθε, ή πώς ταύτη ν αυτούς μεμαθηκέναι φ α τ έ ; et quomodo eam illos dicitis accepisse? Fieri eiiini
αδύνατον γ ά ρ τούς μή πρότερον παρά τών είδότων non polest ul tam magna et divina cogooscant,
μεμαθηκδτας τά ούτω μεγάλα κα\ θεία πράγματα^ ^ nUi qui prius a scienlibus didicerinl. 9 Sapientes
γ·νώσκειν. Τούς~ σοφούς πάντως δήπου κα\ φιλοσό profecto el pbilosopbos dicelis. Ad hos enim tan-
φους (56) λέξετε * έπ\ τούτους γάρ, ώσπερ έπ\ τεί quam ad murum communiuim confugere solelis, s i ,
χος δχυρδν, καταφεύγειν είώθατε, έπειδάν τις ύμίν quis vobis poeiarum de dii? objiciat opiniones.
9
' Oiad. Ε, 383. Iliad. Τ , ν . 66.
(52) Τότε χέν μιν. Colbert. et Reg. 3 : τότε κέν TertiAllianus n αφ Nat., cap. 12, demonslrat Salur- ,
Ί
num ne bominem qaidem ess^, si tenopus dicatur.
'^Ύμας. Colberl. ημάς. Vide Atbenag. Apol., n. 22.
54) Γενεαλογήσασι. Editi praBmiliunt καί, sed (56) Καϊ φιλοσόφους. Roberlus S L ad calceni ,
kec parlicoia oielios videlur deesse in Colbert. el habet κα\ διδασκάλους φιλοσόφους. Sic eiiam ad marg.
Reg. 5, el Clarom. nisi quod babent τούς φιλοσό
p5) Ή μηδ* δλως θεούς αετούς. Colbert. el φους. Paulo posl Colb. έκαστου γνώμην. Quod au-'
R*f. 2 babent ή μ ή θ ' δλως τούς θεούς αυτούς. Is est teni ail Jusliuus pbilosopboruin sentcntiam magis
Juiiiui scnsos : Necesse esi, ut deoe viliosos a vo- ridiculam esse quam poeiaruin, id conQrmari potest,
b\s eoJi fateamini; v e l , si fabulas ad pbysiologiam auclorilaie Pluiarcbi, qui idem statuit de $lui.ci^ 4
rerocaus, ne deos quidetn illos e*se dicaiis. Sic lib. De revug. Stoie
W7 S. JUSTINI PHIL080PH1 ET MARTYRIS
Quamobrem cum a veteribus et primis ordiri con- ^ τάς τών ποιητών περ\ θεών άπαγγέλλη δόξας. Ούκ-
veiiiat , inde incipiam ei cujusque opinionem, ουν έπειδήπερ άπδ τών παλαιών καί πρώτων άρ-
mulio sane poeiarum theologia magis ridiculam, ξασθαι προσήκει, εντεύθεν άρξάμενος, τήν έκαστου
exponam. Thales quidem Milesius, qui naturali3 δόξαν έκθήσομαΐ, πολλφ γελοιοτέραν τής τών ποιη
philosophise perlractanda? princeps exsiilit, rerum τών θεολογίας ούσαν. Θαλής μέν (57) γάρ ό Μιλή-
omnium principium aquam esse pronunliavit; ex σιος, δ πρώτος τής φυσικής φιλοσοφίας άρξας, α ρ
aqua enim ait omnia fleriet in aquam omnia re- χήν είναι τών δντων απάντων τδ ύδωρ άπεφήνατο ·
solvi. Post hunc Anaximander ex eadem Mileto i n - έξ ύδατος γάρ φησι τά πάντα είναι, κα\ είς ύδωρ
finiium principium omnium consliluit. Ex eo enim τά πάντα αναλύε σθαι (58). Αναξίμανδρος δέ μετά;
fieri omnia ct in illud redire omnia. Tertius Ana- τούτον, άπδ τής αυτής ορμώμενος Μιλήτου, τδ άπει
ximenes, Milesius et ipse, aerem omniura priuci- ρον αρχήν απάντων έφησεν είναι * έκ τούτου γάρ δ ή
pium esse decernit. Ex eo enim omnia fieri ei in τά πάντα γίνεσθαι, κα\ είς τούτο τά πάντα φθείρβ-
Hlud rcsolvi. Heraclilus el Hippasus Melaponliuus σθαι. Τρίτος 'Αναξιμένης, και ούτος έκ τής Μιλή
principium onuiium ignem esse pronunliant. Ex του υπάρχων, αέρα τοΰ παντδς αρχήν είναι λέγει ·
igne enim nasci omnia ei in iguera omniadesinere. έκ γάρ τούτου τά πάντα γίνεσθαι, κα\ είς τούτον
Anaxagoras Clazomenius simililudines parlium; πάντα (59) άναλύεσθαί φησιν. Ηράκλειτος κα\ " Ι π -
β
Arcbelaus Aiheniensis, Apollodori filius, aerem πασος (60) δ Μεταπόντιος αρχήν τών πάντων τδ π υ ρ
intinitum, illiusque densitaiem elraritaiem ooinitim είναι · έκ τοΰ πυρδς γάρ τά πάντα γίνεσθαι, κα\ είς
principiura esse dicil. Hi omnes a Thalele orti τδ πυρ τά πάντα τελευτάν, λέγουσι. Αναξαγόρας ό
eara philosophiam persecuii sunt, quam ipsi nalu- Κλαζομένιος αρχάς τών πάντων τάς όμοιομε-
ralem vocanl. ρείας (61) είναι έφη. Αρχέλαος δ Απολλοδώρου
•Αθηναίος, αέρα άπειρον, κα\ τήν περ\ αύτδν πυκνότητα καϊ μάνωσιν (62), αρχήν απάντων είναι
Χέγει. Ούτοι πάντες, άπδ θολού τάς διαδοχάς έσχηκότες, τήν φυσικήν ύπ' αυτών κάλουμένην μετήλ-
θον φιλοσοφίαν.
4. Rursus auiem ab alio capite et fonte Pyiha- 4. Είθ' έξης άφ' ετέρας αρχής Πυθαγόρας Μνησάρ-
goras Sauiius, Mnesarchi filius, principia numeros χου Σάμιος, αρχάς τούς αριθμούς, καϊ τάς συμμε
vocat, eorumque proponiones et concenlus, el τρίας κα\ τάς έν αύτοίς αρμονίας καλεί, τά τ' έξ
composila ex utrisque eleraenla, lum eiiam Mo- αμφοτέρων σύνθετα στοιχεία* έτι μέντοι μονάδα καϊ
jiadem el iniiniiam Dyadem. Epicurus Albcnieusis, τήν αόριστον δ>άδα (63). Επίκουρος Νεοκλέους,
(
(57) θαΛής μέν. Quae de principiis pbilosopho- omnium repetebal. Unde eiiam Clemens Alexan-
rum disseiii Juslinus, ea ad verbuni desumit ex drinus leslatur eum, eisi roentem rebus primus
libro primo Plutarcbi De placitit phiio$ophorum, adjunxit, nori lawen servasse dignitaieiri efleclri-
ubi paulo fusius expontinlur. cem, sed ipsi menli inertiam allnbuisse. 'Αλλ' ούδ*
(58) ΆναΛύεσβαι. Reg. 3, ei Clarom. διαλύε- ούτος έτήρησε τήν άξίαν τήν ποιητικήν, δίνους τινάς
σθαι. Sic eliam R. S l . ad calcem. ανόητους άναζωγραφών συν τή τού νου απραξία τε
(59) Πάντα- Colb. τά πάντα. κα\ άνοία, S/rom., u , ρ. 364.
(60) Καϊ "Ιππασος. Male in codicibus Justini (62) Πυκνότητα καϊ μάνωσιν. Deusiiaiem aeris
tum ediiis, tiim manu exaratis legiiur, Ηράκλει terram inielligebal, u i adjicil Plularcbus, ignem
τος , δ Μεταπόντιος, αρχήν τών πάντων τδ πύρ εί vero rarilalem. Sicque idem fere de aere, ac Hera-
ναι λέγει. Auctore Plularcbo mani/eslum in bis cliius et ilippasus de igue, dicebal. Hi eiiim, ut
vocibus errorem sustuli, ei pro λέγει, quod in me- ibidein tesiaiur Plularcbus, crassissimas ignis par-
dio periodi legebaiur, in (ine apposui λέγουσι, u l tes, dum in sese coeunl, lerrani lieii dicebant;
legilur apud Plutarchum el apud Eusebium, qui deinde vi ignis laxala terra aquaut etlici.
hunc Plutarchi locum iranslulit in Prmp. Kvang. t (63) Τήν αόριστον δυάδα. Rinarius numerua
lib. xiv, c. 14. Mox legilur in Reg. 3 et Clarom.; Indefiuilus secuiidum Pyibagoreos, quia id quod
Κα\ είς τούτο τά πάντα άναλύεσθαί φησιν. Sic eiiam imperfecium esi el coufusuui designai, el idcirco
ad calcem. R. Siepbani. — Ηράκλειτος... τεΛεν opponilur
mm . . . . . unilali,
.r m
id
. quod uiiiDibus numeris abso-
TQY. Maranus, refraganiibus prorsus onuiibus codd. n luium esl, ac eodem semper modo se babet, desi-
niss., ex Plularcbo in textum recepit : Ήράκλ. gnanii. Hinc Pbilo pag. 3 0 5 , unitaiem ail aliquid
xal "ΐΛΛασος δ Μ ε τ α π . . . είναι · έ κ . . . τελευτάν e$se ab omni permiuwne purum; binarium vero mi-
Λέγουσι. Nonne Jusiiuus ipse errorem comniiuere stum e$*e ac minims $mplex quippe cum composi-
9
potuii? O T T O . tionem et divisionem accipiat. Eumdetn binarium,

(61) 'Ομοιομερείας. Idcirco bas δμοιομερείας, inquii Plutarcbus, UUr.De i s . ei Q*ir., conteuiionem
sive pariium similiiudines, Anaxagoras principia et auduciam, έριν κα\ τόλμαν vocaveruul. Ideni Plu-
omnium esse ducebai, quia si^luebal in iis, ex larcbus in eo locu, queui S. Juslinus iuiegriijn
ν α
quibus alia gignunlur, iuesse paries quasdam, quae uon descripsil, sic loquilur: Πάλιν δέ τήν ρ ο # >
eub aspecium non caderenl, sed sola ralione con- κα\ τήν αόριστον δυάδα έν ταίς άρχαις. Σπεύδει δέ
siderari possem, atque iis similes essenl, quae ex αύτφ τών άρχων ή μέν έπΙ τδ ποιητικδν αίτιον και
illis gignuolur. Plularcbus, seu quicunque alius au- είδικδν (δπερ έστι νούς δ θεός ·) ή δέ έπ\ τδ π α θ η τ ^
Clor exstilit librorura De placiti* pkilotophorum, κόν τε και υλικδν (δπερ έστ\ν ο όρατδς κόσμος·)
observai Anaxagoram, praeier illas όμοιομερείας, Hursus unilatem et tndefinitum binarium in prmcl*
causam eflicieniera adiuillere. Sed mibi videiur piit. Ex his aulem prhicipiis alierum refert ad efli-
Justinus non raagnuui disci iuien inter Anaxagoraui cieniem causam el exemplurem, quoe esi mens Deus;
ei superiores pbilosopbos ponere. Elsi enim men- allerum vero ad pnlibilem ti maieriulem. quat etl
lem admiliebal effeclricein omniuin; laruen, ul ait visibilis mundus. E l in eodem libro De placil. p/it-
Plalo, lib. De anima, bac meute minime uiebalur, losoph., cap. 7 ; Πυθαγόρας τών άρχων τήν μέν μο
l^d ex $tbere aere, acjuis et aiiis ejusmodi causas
f
νάδα, θ ε δ ν . . . τήν δ' αόριστον δυάδα και δαίμονα καΛ
•40 COHORTATIO AD GRJECOS 250
%
ΑθηναΙοβ, α ρ χ ά ς τ ώ ν δντων σώματα λόγω θεωρητά k filius Neociis, rerum principia esse slatuil corpora,
είναι λέγει, α μ έ τ ο χ α κενού, άγέννητα, άφθαρτα, ούτε quae ratione percipiunlur, yacui expertia ei inge-
Ιοαυσθήναι δ υ ν ά μ ε ν α , ουτε διάπλασιν (64) έκ τών nita, quaeque nec corrumpi nec fraogi posaunt,
ρερών λαβείν, ουτε αλλοιωθήναι * διά τούτο και λόγφ nec ex partibus conformari aui immuiari, ac pro-
θεωρητά. Ε μ π ε δ ο κ λ ή ς Μέτωνος, ό 'Ακραγαντϊνος, j)terea ralione percipiuntur. Eropcdocles Agrigen-
τέσσαρα στοιχεία, -κΰρ, αέρα, ύδωρ, γην * δύο δέ αρ liuus, Metoois lilius, quatuor elementa, ignem, ae-
χικός δυνάμεις, φιλίαν τε κα\ νεϊκος* ών ή μέν rem, aquam, terram,* vimque dupHcem imperan-
Ιστιν ενωτική, τδ δέ διαιρετικόν. Όράτε τοίνυν τήν tera, 1 0 amiciliam et disoordiam, quarum ahera
αταξίαν τών παρ* ύμίν νομισθέντων γεγενήσθαι σο copulaodi, altera separaodi facuUale praedita. Y i -
φών, ους διδασκάλους υμών τής θεοσέβειας γεγενή- deiis igUur perturbationem eorum, qui apud vos
efa£ φατε, τ ώ ν μέν, ύδωρ άποφηναμένων αρχήν sapienies babili stmt, quoeque vobis magisiros re-
απάντων είναι * τών δέ αέρα (65) * τών δέ πΰρ · τών Mgionis fuisse dicitis; aliis aquam oniniura prin-
& άλλο τι τ ώ ν προειρημένων* καϊ πάντων τούτων cipium esse pronuniianiibus, aliis aeretn, aliis
«ιθανοίς τισι λόγοις πρδς κατασκευήν τών μή καλώς iguem, aliis aliud quidpiam eorum, quse praedixi-
δοξάντων αύτοίς χρωμένων, χα\ τδ ίδιον δόγμα προτι- UJUS; omnibus vendibili quadam oratione ad eo-
μδτερον έπιχειρουντων δεικνύναι. Ταύθ' ύπ* αυτών 1 rum, quae non belle siatueruni, confirmationem
είρηται. Πώς ουν ασφαλές, ώ άνδρες Έλληνες, τοίς utentibus, ac ut propria opinio praestaniior v i -
σώζεσθαι βουλομένοις ( 6 6 ) , παρά τούτων οίεσθαι dealur, cnitenlibus. Haec ab illis dicta. Quomodo
δννασθαι τήν αληθή θεοσέβειαν μανθάνειν, τών μηδέ igilur bis, qui salutem adipisci cupiunl, lulum
αυτούς (67) πεϊσαι δυνηθέντων τδ μή πρδς αλλήλους 8it exislimare, ο Gracci, se veram religionem ab
στασιάζειν, μηδ* έναντίοι της αλλήλων φαίνεσθαι his posse perdiscere, qui ne sibi ipsis quidem
«ξης; persuadere potuerunt, ut ne inter se liligareni,
et a euis invicem opinionibus dissidere vide-
rentar?
5. "Αλλ* Γσως οί τής αρχαίας και παλαιάς εκείνης 5. Sed forte qtii ab antiquo illo et inyeterato
άχοστήναι μ ή βουλόμενοι πλάνης, ού φασι παρά τών discedere nolunl errore, non ab isiis, quos recen-
προειρημένων, άλλά παρά τών ενδοξότατων καϊ suiraus, doctrinam religionis aese accepisse d i -
τελειότατων έ ν αρετή νομισθέντων είναι παρ* αύτοϊς cunt, sed a celeberrimis apud eos et perfeciissimae
φιλοσόφων, τδν π ε ρ ί τής θεοσεβείας παρειληφέ- vinulis opinionem adeplis pbilosopbis, Platone et
ναι (68) λόγον, Πλάτωνος τε (69) κα\ Αριστοτέλους. Arislotele. Hos eniin perfectam et veraro aiunt
Τούτους γ α ρ τ ή ν τελείαν κα\ αληθή φασι μεμαθηκέναι didicisse religioneni. Equidem primo ex bis, qui
θεοσέβειαν. Έ γ ώ δέ πρώτον μέν ήδέως άν πυθοίμην iia dieunt, libenler quaisieriro, quibus illos ma-
τών ταύτα λ ε γ ό ν τ ω ν , παρά τίνων αυτούς με μαθ η κό gistris usos h » c cognovisse dicani. Fieri enim non
τας είδέναι φ α σ ί ν * αδύνατον (70) γάρ τούς τά ούτω poiest ui qui tam magna et divina a periiis non
μεγάλα κα\ θεία μ ή παρά τίνων είδότων με μαθ η κό didicerunt, et aut sciant i p s i , aut alios recte va-
τας, ή αΰτους είδέναι, ή έτερους δύνασθαι διδάσκειν leaot edocere. Deinde vero eorum quoque opinione»
ορθώς · δεύτερον δέ οίμαι δείν καί τάς τούτων έξε- expendi arbitror oporlere. \idebimus enim an non
τάσαι δόξας. Είσόμεθα γάρ εί μή (71) κα\ τούτων berum eiiam uierque cum allero pugnare videatur.
έκάτερος τ ά ν α ν τ ί α θατέρω (72) φανήσεται λέγων. Εί Quod si ne hos quidem inier se consenlire reper
8έ κα\ τούτους μ ή συμφωνούντας άλλήλοις εύροιμεν, rimus, non difficile, irbitror, erit eorum quoque
£άδιον οίμαι κ α ϊ τήν τούτων άγνοιαν γινώσκειν σα ignorationem manifeste deprehendere. Plalo igiiur
φώς. Πλάτων μέν γ ά ρ , ώς άνωθεν κατεληλυθώς, κα\ tanquam e superuis descendisset, el quae in coelo
τά έν ούρανοίς άπαντα ακριβώς μεμαθηκώς (75) καί sunl accurate oiunia didicisset et vidisset;, sum-
τδ καχδν, περ\ ήν έστι το ύλικδν πλήθος, έστι κα\ όρα- dialogi. Idem docet Alhenagorae Legat., n. 7. Sic
τδς ό κόσμος. Pylhagoras ex principiit alterum tocat eliain Lactantius, ImtUut., I. m , c. i , demonslrat
umiiaiem, Deum; allerum vero indeftnitum binarium, pbilosophos vere loqui nullo inodo poloisse, quia
Η dmmonem et malum, ad quod refertur maierialis veritaiem non didicerant ab eo qui ejus polens e$$el t
mtdtitudo et vitibUis mjundus. Origenes, 4 in Cel$. f

scilicel a Deo. Vid. lib. vu, c. 7, eiGyriJlutu Alex.,
p. 205, prseclarissimum vocat illud dogroa. qao lib. ι Adv. Juliatmm pag. 16. QuaerilGleiiiens Alex.,
t
malaiB e s s e indeflniUim sialuilu-r, δόγμα κάλλιστον Strom, vi, p. 696, itidein ul Juslinue, qooanam ina-
«ερ\ τού αόριστον είναι τήν κακίαν. gislros babuerini Graeci, qui verilaiw coguiliooein
(64) AtaxJUwtr. P l u l . et Eu»eb. διαπλασμόν. sibi arrojjaiit. Praaclare Tertullianus, lib. De anima,
(65) Τώτ dk αέρα. fla?c desunt in codice Golb. cap. 1 ; tui enity, inquil, verit<u comperla sine Deo?
(66) Τοις σώζεσθαι βονΛομένοις. Ila Reg. 1 el 2, Cui Deui cognitus sine Chrisio? cui Chrithtt explo-
Η Golbert. Edili τούς σώζεσθαι βουλομένους. rulu* i\ne Spiritu $ancto? Cui Spirilus sancius uc-
(67) Μηδέ αυτούς. Sic tres iidein codices. Edili commodaius $ine fidei tacramenlo ? Vide Origenem,
jir^ εαυτούς. I. iv Adt>. Celsum, p. 207, ct lib. v u , p. 559 e i
^68) ΠαρειΛηρέται. Golbert. είληφέναι. 561.
(69) ΠΛάτωτός τε. Parlicula addiia ex Resr. i et (71) ΕΙ μή. Deesl prima vocula in Golbert.
t, α Golbert. (72) θατέρω. Legiiur ea vex iu marg. Keg. 2,
(70) Άδύτατοτ. Uaec didicerat Juslinus ex illo nec necessaria cst,
K*e, qoeiu priiuutn Chrisliaiia* religionis aniple- (73) Μεμαθηχώς. Deest illud verbum in Rcg. \
c'cndx borlaivreiu babuii, ui pm|)icilur ex iuilio el 2, «i Culbert,
251 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYKIS 25*
mum Dcom in ignea subslanlia esse dicit. Arislo- Α έωρακώς, τδν άνωτάτω θεδν εν τή πυρώδει ουσία (74)
tcles autem in libro, quem scripsil ad Alexandrum είναι λέγει · Αριστοτέλης δ έ , έν τώ πρδς 'Αλέξαν-
Macedonem, brevem quamdam pbilosopbiae euae δρον τδν Μακεδόνα λόγω σύντομόν τινα της έαυτου
rationem exponens, ctare et aperte Platonis evertit φιλοσοφίας εκτιθέμενος δρον, σαφώς κα\ φανερώς
senlentiam, ac Deom in ignea snbstanlia esse ne- . τήν Πλάτωνος αναιρεί δόξαν, ούκ έν τή πυρώδει ου
gal; eed quintum quoddam aeihereum et immaia- σία τδν θεδν είναι λέγων * άλλά πέμπτον αίθέριόν τ*
bile effingens corpus, in eo ipsum versari pronun- κα\ άμετάβλητον άναπλάττων σώμα, έν τούτω αύτδν
liat. Sic quippe scribit: Non ul quidam cirea res εΐναί φησι. Γέγραφε γούν ούτως · Ούχ ώς ένιοι τώτ
ditinas hallucinati Deum in ignea subttantia etu περί τό θείον χΛημμεΑσύντων, έν τή Χνρώδει
dicunt. Deinde quasi hoc in Platonem maledicio ουσία τόν θεόν είναι φασιν. Ε ί τ α , ώσπερ μ ή
parum contcntus esset; illum etiam ab eo ejectum άρκούμενος έπΙ τή κατά Πλάτωνος βλασφημία, κ α \
civilale, ut mendacem et lerlium veritatis imagi- τδν ύπ' αυτού τής πολιτείας έκβληθέντα ώς ψεύστην
num (iia enim appellat Plato ·) imitatorem Borae- κα\ τρίτον τών άπδ τής αληθείας ειδώλων, ώς αύτδς
rum, ad ea, H quse de corpore aeihereo dicii, de- έφη, μιμητήν δντα "Ομηρον (75), είς άπόδειξιν τ ώ ν
monslranda lestem advocat. Seribit enim: Ad hune ύπ' αύτου περί τού αίθερίου σώματος λεγομένων -
ergo modum et Homerus ait: Β καλεί μάρτυρα · γέγραφε γάρ · Ούτω γούν χαί
"Ομηρος '
Jupiter sortitus est latum c<Btum iu fflhere et mc- Ζευς δ' έΛαχ' ούρανόν εύρύν έν αΐβέρι καϊ νερέ-
[bibus. [Λησι *· ·
In quo quidem ex Homeri lestimonio aactoritalem βουλόμενος έκ τής Όμηρου μαρτυρίας άξιδπιστον
opinioni soae arcessere conatur; sed non videt, si τήν εαυτού δε·κνύναι δόξαν άγνοών δτι εί Ό μ ή ρ ψ
flomero, ut verum a se dici demonstret, teste uta- πρδς άπόδειξιν τού αληθή έαυτδν λέγειν μάρτυρι χρψτο,
lur, futurum u l multae ipsius opiniones non venB πολλά τών αύτψ δοξάντων ούκ αληθή φανήσεται δντα.
esse videantur. Thales enim Milesius, qui primus Θαλής γάρ δ Μιλήσιος δ πρώτος παρ* αύτοΓς τ ή ς
apud eos philosophari coepit, ansa ab to accepta, φιλοσοφίας άρξας, τήν πρόφασιν παρ' αυτού (76)
primas ejus de principiis opiniones evertet. Nam λαβών, τάς πρώτας αυτού περ\ άρχων αθετήσει δόξας.
cum Aristoleles Deum ei maieriam omnium prin- Αύτου γάρ "Αριστοτέλους θεδν κα\ δλην αρχάς είναι
cipia esse dicat, aniiqnissimus omnium apud eos τών πάντων είρηκότος, δ πρεσβύτατος τών κατ* α υ
pbilosophorum Thales principiom rerum aquam τούς απάντων Θαλής αρχήν τών δντων ύδωρ εΤναι
constiluit; ex aqua enim omnia fieri d i c i t , et in λέγει · έξ ύδατος γάρ φησι τά πάντα είναι, κβΛ ε ί ς
aquam omnia resolvi. Duplici autem conjectura du- * ύδωρ άναλύεσθαί τά πάντα. Στοχάζεται δέ πρώτον
c i l u r : prima, quod principium omnium animaiium μέν, άπδ τού, πάντων τών ζώων τήν γονήν, αρχήν
semen, bumidum sit; altera, quod planlae omnes bu- ούσαν, ύγράν είναι · δεύτερον δέ, δτι πάντα τά φυτά
more alaniurel fructus ferant, eodemque desiitutae ύγρψ τρέφεται κα> καρποφορεί, άμοιρουντα δέ τ ο δ
f f
• L i b . ιιι et x, De rep. lliad. Ο, ν . 192,
(74) Έν τη Λνρώδει ουσία, ldem infra pro- imaginum imilatorem, id obscurum et ex deciino
nuntiat Juslinus, n. 51, sed Platonis sentenliain libro Plalonis De republica corruptum Perionius
non videlur bac in re salis perspeciam habuisse. exislimal, quia Homerum Plaio non lertium imagi-
Testem cilat hujus rei Arislotelem, cujus tamen num imitalorem, sed tertium opificem, utpoieimi-
T
verba non Platonem peiere videntur, sed tum De- taiorem dicit. Sic enim Plalo : Q φίλε "Ομηρε, εΓτερ
roocritum, qui, u l est apud Plularchum, ι De placii.
philosophor., Deum in igne collocabal, tum etiam β τρίτος άπδ τής αληθείας εΐ αρετής περί είδώλου
,μιουργδς, δν δή μιμητήν ώρισάμεθα, άλλα κα\ δεύ
Sioicos, qui Deum dicebant ignem esse arlificio- τερος. Mi Uomerty ti non tertius post reriiaiem es
sum. Sic eiiam io quodam Apollinis oraculo apud virtutis in simulacro opifex, quem imitalorem. esse
Laclantium, lib. i , c . 7 , Deus dicilurin igne habi- definivimus, sed etiam secundus. Sed si Platonis
tare, έν πυρ\ ναίων. A l eadem sententia cum om- verba non accuralissime referl Justinus, qood q u i -
nibus pugnat Platonis principiis. Ignem eniin in dom minime minim esl, cum illa memoriier cilasse
rebus corporeis et visibilibus numerat; docet in videaior; ai profeclo a Plalonis senienlia non aber-
Timseo corpora mortalia ex igne, aere, aqua et r a l . Nam ircs operum curatores recensel Plato.
terra constare, ct animam, qti» minus bene vixe- Deum.qui ideae, sive exemplaris, est auclor; fabrum
rit, landiu in varia corpora migrare, dum ex oroni qui banc ideain, boc exemplar inluens operatur;
igne, aere, aqua et lerra expurgaia sit. Aslra vocat pictorem, sive imilalorem, qui fabricata ab alio
deos igneos, ut quse ex solo igne consicnt; at ea opera pingil. Ex hoc leriio genere poelas esse con~
longe infra suramum Oeum amandat, quem έπέκεινα tendil. Qua rc illos non immerilo censelur lerlios
ουσίας, substantia omni longe superiorem est$ docei, imitaiores appellasse; siquidem et ipse faber, 6ive
libr. vi De rep. et in mundo inielligibili regnarc, secundos opifex, iiniiator est exemplaris in quo
libf. Vflk Parum ergo verisimile esl Deum a P l a - cuntemplando opus suum absolvil.
tone in ignea essenlia coUocatuni fuisse. Yide n. 51. (76) Παρ" αυτού. Supra bas voces in cod. C o l -
(75) Perionii apposila in editione Oxoniensi ad- berl. legiiur Όμηρου, el niox supra istas πρώτας
nplalio, in qua vir erudiius mouei lloiueruni a Pla- αύτου legiiur 'Αριστοτ. Sed cum obscura sii fulura
lone ejici e civitale, lib. ιιι l)e rep. Sed quod Ju- oratio, si phmuiii illtid αύτου ad Homerum, allc-
sunqs eum ab Homero vocari dicii τρίτον τών άπδ rum referainus ad Arisloielcm, ealis salius YidcUu:
τής αληθείας είδωλων μιμητήν, terlium veritaii* uirumque ad Arisloieleui referre.
£3 COHORTATIO ΑΟ GRJECOS, 254
$γρβύ; ξ η ρ α ί ν ε τ α ι . ΕΙΘ* ojcjrcep
δ μ ή άρκούμένος οΓς Α exarescani. Deinde quasi partun coitlentns his coa-
βτοχάζεται, κ α \ τ δ ν " Ο μ η ρ ο ν ώς άξιόπιστον μαρτύ- jectoris, Homemm insuper, ut idoneum lestem, c i -
οεται, όντως "λέγοντα · lat ila dicentetn:
'Οχεαι-ος, toxep (77) γέτεσις χάττεσσι τέτυκται Oceanus qui origo omnibus exstitit.-
Π»ς ούκ ε ί κ δ τ ω ς (78) ττρδς αύτδν ό Θαλής φήσει; Quoroodo igttnr non eum meriio eic Thales allo-
έ ι ή ν αΐτίαν, ω Ά ρ ι σ τ ό τ ε λ ε ς , τάς μέν Πλάτωνος quatur?Quade causa, Aristoieles, dum Plalonis
tepcrv έθέλων δ ό ξ α ς , ώ ς άληθεύοντι προσέχεις sentenlias evertere vis, Homero, ut vera dicenli,
*0$ρω· η μ ώ ν δε τ ή ν έ ν α ν τ ί α ν άποφηνάμενος (79) plurimum tribuis; dum autem senlentiam noslrae
δόξαν. ούκ άληθεύειν " Ο μ η ρ ο ν οΓει; conlrariam sialuis, vera illam dicere non putas?
«. 'Οτι τοίνυν (80) οί σφόδρα θαυμαστοί καθ' υμάς 6. Porro nec caeleris in rebus vestros illos valde
«φΛ ούδ* έν τοις ά λ λ ο ι ς συμφωνούντες φαίνονται, admirabiles sapien<6s inier se consentire, ex bie
ral άπδ τούτων γ ν ώ ν α ι ^ ι ο ν . Τού γάρ Πλάτωνος eiiam facile perspicilur. Nam cura Plato lria uni-
τρείς αρχάς τοΰ -παντός είναι λέγοντος, θεδν καί versorum principia esse dicat, Deum, maieriam et
δληνκαί είδος - θ ε δ ν μ έ ν , τδν πάντων π ο ι η τ ή ν ύλην formara; Deum quidem omnium creatorem, mate~
δέ,τήν ύποκειμένην τ ^ π ρ ώ τ η τών γενομένων γενέσει, riam vero priroae rcrum generalioni subjectam, et
τήν πρόφασιν α ύ τ ψ τ ή ς δημιουργίας παρέχουσαν · Β Deo unde creel suppediiantem; formara aulem,
είδος δ έ , τδ έ κ α σ τ ο υ των γινομένων παράδειγμα · cujusque reruro crealarum exeroplar : Aristotelee
Αριστοτέλης τ ο υ μ έ ν είδους ώς αρχής (81) ουδαμώς nusquam formse, ul principii, meoiinil, sed duo
μέμνηται · δύο δέ αρχάς θεδν καί ύλην είναί φησι. principia esse a i l , Deum et maieriara. Rursas CIMII
Καϊ αύθις τοΰ Πλάτωνος έν τή πρώτη τοΰ άνωτάτω Plato primum Deum et ideas in prima sumiui c » l i
τοΰ ουρανού ά π λ α ν ε ΐ σφαίρα τόν τε πρώτον θεδν καϊ et immobili sphaera esee doceat; Arisloieles post
τάς Ιδέας ε ί ν α ι λέγοντος, "Αριστοτέλης μετά τδν primum Deum non ideae, sed deos quosdam mento
πρώτον θ ε δ ν ού τ ά ς Ιδέας, άλλά τινας νοητούς θεούς percepios collocai. Sic igitur HJi de rebus coelesii*
είναι λ έ γ ε ι . Ο ύ τ ω μέν ούν περί τών έν ούρανοίς πρδς bue inter se dissident. Sed in proropiu esse debet,
αλλήλους διαφέρονται πραγμάτων. "Ωστε είδέναι qui ne haec quidem nostra cognoscere potuerint,
προσήκει δ τ ι οί μηδέ τά παρ' ήμίν (82) ενταύθα sed de bis quoque inter se dissemianl, eos parum
γ ν ώ ν α ι δ ν ν η θ έ ν τ ε ς , άλλά και περί τούτων πρδς αλ idoneos visum i r i coeleslium oarratores. Porro nec
λήλους δ ι ε ν ε χ θ έ ν τ ε ς , ούκ αξιόπιστοι φανήσονται πε{λ de humana, quae bic versalur, anima inier eos C O D *
w v έν ούρανοΤς διηγούμενοι. "Οτι τοίνυν ουδέ δ περί venire, ex utriusque dictis perspicitur. Illara enim
τ η ς ένταΰΟα άνθρωπίνης ψυχής αύτοίς συμφωνήσει Plalo triparlitam esse a i l , 12 atque aliud quidem in
λ ό γ ο ς , δηλον ά π δ τών ύφ' έκατέρου αυτών περί αύ- G ea quod ratione praeditum est, aliud quod irascilur,
τ ή ς λ ε χ θ έ ν τ ω ν . Πλάτων μέν γάρ (83) τριμερή αυτήν aliud qnod concupiscit. Aristoteles auiem non lani
είναί φ η σ ι , κ α ί τδ μέν λογικδν αυτής ,τδδέθυμικδν, late patere animam docel, ui partes etiam corru-
τ δ δ έ έταΟυμητικδν είναι λέγει. "Αριστοτέλης δέ ού plioni obnoxias comprebendat, sed id lanlummodo
κοενοτέραν τ ή ν ψυχήν είναί φησιν, έν ψ περιείλη- > quod ralionis est particeps. A c Plato quidero, Ant-
« τ α ι (84) κ α ί τ ά φθαρτά μόρια, άλλά τδ λογικδν ma omnis immortalis, clamat; Aristoleles vero per-
μόνον. Κ α ί δ μέν Πλάτων, Ψυχή Χασαάθάτατος,χέ- fectionem et actum illam appellans, non iramorta-
ζ ρ α γ ε λ έ γ ω ν · "Αριστοτέλης δέ, έντελέχειαν αυτήν lem, sed niorlalem esse decernit. llle conlinenier
δ ν ο μ ά ζ ω ν , ούκ άθάνατον, άλλά θνητήν αυτήν είναι eam moveri; Aristoteles vero immobilem esse dicit,
βουλεται. Κ α ί ό μέν, άεικίνητον αυτήν είναι λέγει* cum motioni omni praeait.
"Αριστοτέλης δέ άκίνητον αυτήν είναί φησιν, άπάσης
κινήσεως προηγουμένην.
7 . "Αλλ* έν τούτοις μέν ύπεναντία φρονοΰντες αλ 7. Atque in hisquidem dissentire a se invicem
λήλους ελέγχονται. ΕΙ δέ τις ακριβώς τά κατ' αυτούς deprehendunlur. Quod si quis accurate illorum
οκοΕετν (85) έθέλοι, ουδέ ταΤς εαυτών δόξαις έμμέ- scripla expendere velit, ne in suis quidem ipsi opi-
" lfiad. Σ , ν . 256.
m
(77) O<rxep. Male in edit. Paris. δπερ. D tem muilo uberius has Platonis et Arlstotelis dis-
178) ΕΙχόζως. Deest negalio in Reg. 1 et 2, et sensiones, adduclis Atlici Plalonici longioribus
Caibert. i n qoibos eiiam legilur φησίν. testimoniis, exponit. Deesl θαυμαστοί in Reg. 3.
fi$) *&Χ€φητάμετος. R. Sf. ad calcem, Reg. 3 (8t) Ώς αρχής. Colberl. τής άρχης. Mox legen-
et Ciarom. babent ad marginem αποφαινομένων, duin τού άνωτάτω ουρανού, ut inouet Sylburgius.
qvaoi leeUooem Langus hi interprelando secu- (82) Τά παρ" ήμίτ. Reg. 2 et Colb. τά παρ'
tesest. ύμίν.
(86) Ort rolrvr. Noia sant omnibus Platonis ei
9
(83) ΠΛάζωτ μέτ γάρ. Deesl postrema particula
Arolrkdis rfieadia, quoram banc originem refert in Goib.
£Iian*s, lib. m , qood Arigtotelem Plalo nimium (84) Έτ $ xepisU.r\xtai. Legil Perionius o i π >
h m dlfliaere moleate ferret, Plaloni autem Arisio- ριείληπται. Sed nihil mulandura esse jam obser?a-
teies j a a octogiou annos-nalo negotium de indu- vit Sylburgius*. Observat idem Perioniue Phtoni-
fcfia heeaerei qoa?stionibu8 ad solvendum difficiii- cam illam animae divisionem exstare iuitio lib ix
bos propoeendis. Imiiaius est hunc Jusiioi locum De rep.
Cyriiloi AJexaodrinQS, l i b . ι Conira Ju/., sic ui (85) Αύτοϋς σκοπεϊτ. R. St. αυτούς γνώναι »4
iaierdsai ipsis J a s i i n i yerbis utaiur, Eusebius au- calcem.
£55 β., J U S T l N l PHILOSOPHl ΕΤ MARTYRI8 « β
niooibus permanendum sibi esse sulueTUnL Nunc Α νειν προήρηνται. Ό γοΰν Πλάτων ποτέ μέν τρεΤ<£
enim Plato Iria universi principia docei, Deuoi, ma- αρχάς τοΰ παντός είναι λέγει, Θεδν καί ύλην χ α ε ί
leriam ei formam, nunc qualuor. Addil cnim illam είδος · ποτέ δέ τεσσάρας · προστίθησι γάρ κα\ τ τ ^ ν
omnia permeantem animatn. Rursus qui priue ma- καθόλου ψυχήν. Καί αύθις τήν ύλην άγέννητον προ>—
teriam IIOR faclam dixil, faclaro deinceps asserit; τερον είρηκώς, ύστερον γεννητήν αυτήν είναι λέγει. ·
et qui prius singularis prineipii rationem form» κα\ τψ εΓδει (86) δέ αρχήν Ιδίαν πρότερον δεδωκως ,
ailribuii, eamque per se subsianiiam esse pronun- καί καθ* έαυτδ ούσιώσθαι άποφήσας, ύστερον έν τ ο Ε ^
liat, poslea illam i n mentU noiionibue recenset. νοήμασιν αύτδ τοΰτ' είναι λέγει. Έ τ ι μέν τοί γ ε χαΧ
Quineliam poslquam quidquid factum esl corra- πάν τδ γενόμενον φθαρτδν πρότερον άποφηνάμενος
ptiani obnoxium esae decrevit, deincepe Donautta, είναι, ύστερον ένια τών γινομένων άλυτα κα\ άφβαρτατ.
qua3facta aunl, dissolmionem et corrupiioaero e(Tu- δύνασθαι είναί φησι. Τί τοίνυν αίτιον τοΰ μή π ρ λ ς
gere posse declarat. Quid igiiur causae eei, ear oon αλλήλους μόνον, άλλά καί πρδς εαυτούς στασίαζε ι ν
solum inter ge, sed eiiam secum ipsi pugneat, qui 1
τούς παρ ύμϊν νομισθέντας γεγενήσθαι σοφούς; Τ 6
apud vos babiti suot sapieittet ? Nimiruni quod a μή βουληθήναι δηλονότι παρά τών είδότων μανθάνειν,
perilis discere Boluerint, sed sese exisiimaverint άλλ' εαυτούς οίεσθαι τή άνθρωπίνη αυτών περινοίφ.
meniis humanae solertta claram coelesiium reruoi ^ τά έν ουρανούς δύνασθαι γινώσκειν σαφώς* καίτοι γε.
cogniiionem asscqui posse, cum ne lerrestrium qui- μηδέ τά έπΙ τής γής γνώναι δυνηθέντες. Τήν γ ο ΰ >
1
dem poiuerint. Qtiidam enim ex vestris phiiosopbis άνθρωπίνη ν ψυχήν ένιοι μέν τών παρ ύμίν φιλοσόφων,
aniniam buroanam in nobis, alii circa nos esse d i - έν ήμιν, έτεροι δε περ\ ημάς είναί φασ·.. Ουδέ γ ά ρ έ ν
cunl. Nam nec ea de re couseniire inier se t o l u e - τούτω συμφωνεί ν άλλήλοις προήρηνται, άλλ' ώσπερ τ ή ν
runl, sed quaai ignoralioueiii variia randia parlxli άγνοιαν διαφόρως μερισάμενοι, καί περί ψυχής φιλο-
esseni, eiiam deanima liiigare inter se el digladiari νεικειν καί στασίαζε ι ν πρδς αλλήλους προήρηνται. ΟΙ
siaiuerutit. Horum enim alii aniiuam igiiero esse di- μέν γάρ αυτών φασι πΰρ είναι τήν ψυχήν, οί δέ τ δ ν
cunt, alii aerem, alii meo&em, alii moiionem, alii αέρα * οί δέ τδν νουν * οί δέ τήν κίνησιν * οί δέ τήν ά ν α -
exbalaiionein; quidam v i m ex Mfis fluenlem, n o n - θυμίασιν * άλλοι δέ τίνες δύναμιν άπδ τών άστρων ρΐ -
nulli numerum movendi faculuie praediium, alii ουσαν * οί δέ άριθμδν κινητικόν * έτεροι δέ ύδωρ γ ο -
denique aquam geaitalem. Ac omnino iacoudila νοποιόν. Και δλως άτακτος τις καί άσύμφωνος ή
1
apud eoe et discora quxdam inveieravit seBtentia, παρ αύτοίς κεκράτηκε δόξα, ένϊ μόνψ τοίς ορθώς
qua3 hac una re aequis judicibus laudanda videatar, κρίνειν δυναμένοις επαίνου αξία φαινόμενη, δτι πλα-
quod sese i&vicem conali sinl erroris et ignorawe νωμένους (87) κα\ μή τάληθή λέγοντας αλλήλους έλέγ
ventalis crimine preraere χειν προήρηνται.
8. Igitur cam veri nihil ex magislrie vestris de 8. Ούκοΰν έπειδήπερ ουδέν αληθές περί θεοαε>
religione disci possit, ut qui vobis idonea suae re- βείας παρά τών υμετέρων διδασκάλων μανθάνειν
rum iguoralionis documenia muluis dissensionibus έστ\ δυνατόν, ίκανήν ύμιν άπόδειξιν τής εαυτών
prabuerinl; sequi milii videtur, ut ad majores n#- αγνοίας διά τής πρδς αλλήλους στάσεως παρεσχηκό-
stros recurranms, qui et mullo aniiquiores vesiris των, άκόλουθον ηγούμαι άνελθείν έπΙ τούς ημετέρους
fuere, uec quidquam proprio roarte excogitaium προγόνους, τούς κα\ τούς χρόνους τών παρ* ύμίν
nos docuerunt; nec inter se digladiaii aut suas i n - διδασκάλων πολλψ προειληφότας, καί μηδέν άπδ τ ή ς
vicem opiniones everlere conaii suot, sed sine ullo ίδίας αυτών φαντασίας διδάξαντας η μ ά ς , μηδέ πρδς
conlenlionis et parlium sludio scientiam a Deo a o αλλήλους διενεχΟέντας , ή τά αλλήλων άνατρέπειν
ceperunl, eamque nos docuerunl. Neque enim na- πειρωμένους, άλλ* άφιλονείκως καί άστασιάστως τήν
lura, 1 3 aut humani ingenii acie res lam magnae παρά Θεού (88) δεξαμένους γνώσιν·, και ταύτην δι
ac divioae cognoaci ab bomioibus possuui; sed eo, δάσκοντας ημάς. Ούτε γάρ φύσει, ούτε άνθρωπίνη
quod tura in sanclos bomines descendebat, dono, έννοία ούτω μεγάλα κα\ θεια γινώσκειν άνθρώποις
quibus quidem nec verborum arlificio opus fuR, ne<j D δυνατδν, άλλά τή άνωθεν έπΙ τούς αγίους άνδρας
pugnaciter quidquam el rixandi sludio dicere, sed τηνικαύτα κατελθούση δωρεά (89), οίς ού λόγων εδέησε
puros seipsos divini Spiritus operalioni prabere, ut τέχνης, ουδέ τού έριστικώς τι καί φιλονείκως είπειν,
divinum illud delapsum e coelis plectrum, velut άλλά καθαρούς εαυτούς τή τοΰ θείου Πνεύματος π α
quodam ciiharae aut lyrae instrumeaio, ita justis ράσχει ν ενεργεία, ΐν' αύτδ τδ θείον έξ ουρανού κατ-
(86) Καϊ τφ eldet. Hic quoque Justinum imitalur rerum exeinpla esse ac omnibus anliquiora slatue-
Cyrillus loco c i u t o ; sed, quod pace ulriusque dixe- rei, ex eo adductum esse d i c i l , quod perspiceret
Tim, nusquam Plalo ideaoi, ui ens aliquod a Deo arlificem, id quod efieciurus sil anle animo infor-
separatum describit. Conceplis verbis Pluiarcbus, mare, el cum illius speciem consideraverit, eam iu
ι De placitis philotoph. ideas Platonis in Uei cogi- ipsis rebus similitudine quadam eiprimere.
lalionibus reponit. Assenlilur ei Tlieodorclus, lib. iv (87} ΠΛανωμένους. R. S l . ad calcera πεπλανη
ConiraGrcecos. Aliicusapud Eusebium,PriEp. evang., μένους.
llb. xv, c. 45, eisi ideas vocat proprias quasdam (88) Γήν χαρά Θεον. Colbert. τήν περί Θεοΰ.
nalurat, primas ac maxime principes naluras, eas (69) άωρεξί. Eodem romine Spiritus sanctus i i v
U m c n iiihil aiiud esse quaiu Dei cogilalioiies iaie- fra designatur, n. 10 Vidc adnolalionem noatram
tur, ac Platononi, ul bas L)ci cogitaiioncs omniuui ad i i . $t<
COHORTATIO AD GRMCOS. 258
(Jty τ ^ κ τ ρ ο ν , ά α τ τ ε ρ δργάνω κιθάρας τινός ή Α hominibue nlene, dTVioaram nobis et coelestiom re-
ίύοις, τΛς δικαίους άνδράσχ χρώμενον, τήν των ram cognitionem recloderet. Propterea ergo velut
fea#t ÛAN xa\ ουοανίων αποκάλυψη γνώσιν, Διά ore uno et lingna una tura de Deo el mundi o r i -
« ο τ ο τοίνυν ώσπερ* έξ ενός στόματος καί μιάς gine, tum de bominis creatione et animae b u m a n »
γλωττης χα\ πε£1 βεοΰ , καί περί κόσμου κτίσεως, immortalilate, ac fuloro pott hanc vitam judicio;
καί π ε ρ ί -κλάσεως άνθρωπου, καί περί ανθρωπινής lum de omnibus rebus, quarum nobie necessaria
ψ υ χ ή ς αθανασίας, καί τής μετά τδν βίον τούτον cognilio eet, summa et secom ipsis consiaatia et
μελλούσης έσεσθαι κρίσεως, καί περί πάντων ών inier se consensione BOS docuerunl; idque cum
**αγκαΙβν ήμΤν έστιν είδέναι, Ακολούθως καί συμ- variie locia e l temporibue divioam nobie deciriaam
^ ν ω ς αλλήλοις έδίδαξαν η μ ά ς , καί ταύτα έν διαφό- traderenti
ροες τόπχκς τε καί χρόνοις τήν θείαν ήμίν διδασκα-
>£βν π α ρ ε σχη κότες.
9. "Αρξομαι τοίνυν άπδ του πρώτου παρ* ήμίν 9. Ducam igitur iniiium a primo apudnos pro-
προφήτου τε καί νομοθέτου Μωυσέως, πρότερον τούς pheia et legislalore Moyse; ac prius quidera quibus
χρόνους καθ* ούςγέγονε, μετά πάσης άξιοπίστου παρ* ternporibus fuerit, ex graviseimis apud vos testi-
ύμΝ μ α ρ τ υ ρ ί α ς ε κ θ ε μ έ ν ο ς . Ού γ ά ρ ά π δ τ ώ ν θείων & noniie exponam. Nam noti modo ex divinis apud
κ α ί π α ρ " ήμίν Ιστοριών μόνον ταύτα άποδείξαι nos bieloriis, quibus nondOm ob veterera majorum
τ ζ ι ρ ω μ α ι , αΤς ύμείς ούδέπω διά τήν πάλαιαν τών errorem assentiri vuliis, bsec demonsirare non ag-
προγόνων υ μ ώ ν πλάνην πιστεύειν βούλεσθε, άλλ' άπδ gredior, sed eiiam ex vesiris ac nihil ad religionem
τ ώ ν υ μ ε τ έ ρ ω ν , καί μηδέν τή ημετέρα θρησκεία nosiram periineniibus; ut i n t e i l i g a i i s o m n i b u s apud
δϊαφερουσών Ιστοριών * ίνα γνώτε δτι πάντων τών vos sive sapieatibus, eive poetis, sive bisioriae scri-
παρ" ύμίν είτε σοφών, είτε ποιητών, είτε ιστοριογρά ptoribus, sive pbilosopbis, eife legislaCoribus m u l t o
φων, ή φιλοσόφων, ή νομοθετών, πολλώ πρεσβύτατος anliquiorem fuisse primum religionis nostrae ma-
γέγονεν δ π ρ ώ τ ο ς τ ή ς θεοσεβείας διδάσκαλος ημών gietrum Moysen , quemadmodum oobis declarant
Μ ω ϋ σ ή ς γ ε γ ο ν ω ς , ώ ς δηλούσιν ήμΤν αϊ τών Ελλήνων hieioriae Graecorum. 111% enira Ogygisetlnachi tem-
Ιστορίαι. Έ ν γ ά ρ τοις χρόνοις 'Ογύγου τε καί *Ινά- poribus, quosetiam nonnulli ex vcsiris lerra geni-
χου, οΰς κ α ί γ η γ ε ν ε ί ς τίνες τών παρ* ύμίν ύπειλή* tos crediderunt, Moysen, ut ducera et principero
φασι γεγενησΟαι, Μωυσέως μέμνηντα» ώς ήγεμόνος Balionis Judaeorum, commerooranl. lta enim Pole-
τ* καί άρχοντος τοΰ τών Ιουδαίων γένους. Ούτω mon in primo Gracorum b i s l o r i x libro, lura eliam
γάρ Πολέμων (90*) τε έν τή πρώτη τών Έλληνι- ^ Appion Posidonii,[qui i n suo adversus Judaeos opere,
κών (91) μ έ μ ν η τ α ι , καί Ά π π ί ω ν δ Ποσειδωνίου έν et i n quario bisloriarum libro scribil regnanie A r -
•dj κατά Ι ο υ δ α ί ω ν βίβλω (92), καί έν τή τετάρτη gis Inacho Judaeos ab Amaside iEgyptiorum rege de-
*6ν Ιστοριών, λέγων, κατά "Ιναχον "Αργούς βασιλέα, fecisse, quoruoi ducem fuisse Moysen · Ptolemaeus
Άαασιδος Α ι γ υ π τ ί ω ν βασιλεύοντος άποστήναι 1ου- quoque Meudesius resgesias Êgypiiorura scribens
Ιαΐους, ώ ν ήγείσβαι Μωύσέα. Καί Πτολεμαίος δέ his oniBibus asseniilur. Et qui res Alhenieusium
δ Μενδήσιος, τ ά Αιγυπτίων Ιστορών, άπασι τούτοις lllleris mandaruiil, Hellanicus el aucior Auicorum
**ντρέχει.Κα\ οί τά "Αθηναίων δέ ίστοροΰντες, Ε λ Pbiloeborus, Gasior et Tballus, et Alexander Poly-
λάνικος τε κ α ί Φιλόχορος δ τάς Ατθίδος, Κάστωρ hiator, tum eliam sapientissiroi Judaicarum rerum
τε κα\ Θαλλδς, καί "Αλέξανδρος δ Πολυίστωρ, έτι scriptores Philo el Josephus Moysis, ui antiquissinii
δέ καί οί σοφώτατοι Φίλων τε καί Ίώσηπος, οί τά et vetusiissimi Judaeorum ducis, meminere. Ac Jo-
κατά Ιουδαίους Ιστορήσαντες, ώς σφόδρα αρχαίου sephus quidcm, cum anliquilalem bisloriae ex ipsa
καί παλαιού των "Ιουδαίων άρχοντος Μωύσέως μέ- librorum ioscriptione declarare vellet, ita in pri-
ρτνηνται. Ό γοΰν Ίώσηπος, τδ άρχαίον καί τδ παλαιδν mordio bisloriaB scripsit : Flavii Josephi Judaica-
τής Ιστορίας καί διά τής επιγραφής τών βιβλίων rum antiquUatum libri, vetusialem hislori* a o l i -
σημή-ζαι βουλό'μενος,άρχόμενος τής Ιστορίας, ούτω γ έ - ρ quitalum Boroioe designans. Huc accedil celeber-
γραφε * ΦΛαϋΙον Ίωσήαον Ιουδαϊκής άρχαιοΛο- riinus vestrorum historiae scriptorum Diodorus,qui
γ ι α ς * τδ παλαιδν τής Ιστορίας άρχαιολογίαν (95) bibliolbecas in compendium redegil per Iriginia
δνομάζων. Καί δ ενδοξότατος δέ παρ* ύμίν των ιστο ipsos annos, etcum Asiara etEuroparn, ul ipse scri-
ριογράφων Διόδωρος, δ τάς βιβλιοθήκας έπιτε- b i l , ob summam in explorandis rebus diligenliam
^94) έν τριάκοντα δλοις έτεσιν, Άσίαν τε καί peragrasset, ac plurima oculis suis vidisset, qua-
90) KOTLOY. Reg. 5 el Glarom. κατελθόν. Sic et itir "Αππίων io plerisque codieibus mss. Editt
R . S i . ad calcem. "Απίων.
(9·*) ΠοΜμωτ. De bisloricis a Jusiino deincepg (93) 'ΑρχαιοΛογίαν. Deest in Colbert.
bodaiis plora dabilG. I. Voesius De Imtorkh Grce- (94) 'ΕΛίτεμών. Colbert. ύποτεμων. In ipsa Prae-
cu. ed. A . Wesierman (Lipsiae 1858, 8·), p. 28 sqq., faiione leslaiur Diodorus se triginla annos con*
1S4 sqq., 202 sq., 254sq. OTTO. eumpsisse in iiionumenlis bisloriae, qua3 ob variela-
(91) Τάτ 'ΕΛΛηνιχώτ. Edili addunt ιστοριών, lem ei rnuliitudinero nec facile parabilia eranl nec
qvc vox inulio apiius abesl a codice Golberiino. ad legendi laborem commoda, uonm vduli io cor-
(92) 'Er τή...β16Λφ. l i a R . S l . et codices mss. pus redigendis.
LcgUof m edil. Paris. έν τ φ . . . βιβλίω. lbideui legi-
259 S. JUSTINI P H l L O S O r a i £ t MARTYRIS
dragima lotos bisloriae suae libros posieris reliquit. Α Ευρώπη ν, ώς αύτδς γέγραφε, διά π ο λ λ ή ν άχρ<6ειαν
ls in primo libro, 14 postquam se ex sacerdotibus περιελθών, κα\ αυτόπτης τών π λ ε ί σ τ ω ν γεγονώς,
iEgypliis accepisse dixit aniiquum et primum le- τεσσαράκοντα δλα της εαυτού Ιστορίας β ι β λ ί α γέγρα-
gislaiorem fuisse Moysen, sic de illo totidem vcr- φεν. "Ος έν τή πρώτη βίβλω, φήσας π α ρ ά τ ώ ν έν
bis scribit: Nam post antiquum vilce statum, quem Αίγύπτω ιερέων μεμαθηχέναι, δτι α ρ χ α ί ο ς χ α \ π ρ ώ
(abulcc $ub diis et heroibus traduclum fingunt, pri- τος νομοθέτης Μωΰσης γέγονεν, αύταίς λέξεσιν ούτω
mtu Moytes populii persuasisse fertur, ut scripti$ περ\ αυτού γέγραφε · Μετά γάρ τήν stouXaiav τον
iegibus uterentur, vir et magnitudine animi, et ult/i- κατ* Αϊγυπτον βίον [κατάστασιν τήν μυθοΛογον-
lalibut vitcB hominum allalit celeberrimus. Deinde μένην γενέσθαι έπϊ θεών καί ηρώων, πεϊσαί φα-
paululum prugressus, acveleres legislaiures recen- σιν έγγράφοις νόμοις πρώτον χρήσθαι τά πΧήθη
sere volens, primum comniemoral Moysen. Sic καϊ βιούν Μωϋσήν (95) άνδρα καϊ τή ψνχή μέγαν,
enim toiidem verbis loquitur : Ferunt eliam apud καϊ τφ βίφ Ικανώτατον (96) μνημονευόμενον. Είτα
Judceot Moysen Deo illi (qui vqcalur loa legessua$ βραχύ τι προελθών κα\ τών παλαιών νομοθετών μνησθή-
atcnpsisse) sive quod animi cogitalionem, quce utilit ναι βουλόμένος, πρώτου Μωύσέως μ έ μ ν η τ α ι . Έ φ η γάρ
hominum multitudini futura e$set, admirabiUm et αύταίς λέξεσιν ούτως · Παρά μέν τοις Ίονδαίοις Μωϋ-
divinam judicarenl, sive quodplebem, dum eorum Β σήν τδν καΛούμενον β£δ*·(97), είτε θανμαστήν (98)
prcestantiam et potestatem contiderai, qui Uges inve- καϊ θείαν δΧως έννοιαν είναι κρίνοντας (99) τήν
nitte dicerentur, magi$ dicto audientem fore exi$li- μέΧΧονσαν ώφεΧήσειν ανθρώπων χΛήθος, εϊτε
marent. Secundum jEgypti legitlalorem Sasouchim πρός τήν ύπεροχήν καϊ δύναμιν τών εύρεϊν λεγο
fuiae memorant, virum prudentia prastantem. Ter- μένων τους νόμους άπο6Χέ][ταντα τόν δχΧον, μάΛ-
iium ferunt Sesonchosim regem non $olum rebus bello Χον ύπακούεσθαι διαΧαβόντας.Αεύτερον δένομοθέ*
(95) Μωϋσήν. Sic etiam babel Cyrillus Alexan- aberrare poluisse, ut Noysen appellatum Deora
drinus, Hb. i , tn Jti/. p. 45, Jnslrni vestigia pre- crederel. Glara enim ei perspicua esi Diodori sen-
v
mens. Lapius auletn videlur S. marlyr errore oo- tenlia qui poslquam de Meue loculus esl, eumque
minis. Nam in edilis codicibus Diodori legilur boc leges sibi a Mercurio traditas simulasse d i x i i ; baec
in loco p. 84 , Μνεύην, quani vocem mitiime du- addil: Quod idem apud Grcrcos Minoem Crcta, Ly-
bilo irrepsisse pro Μηνάν. Hunc enim Menen sive eurgum Spartce fecisse perhibenl, quorum isteaJove,
Menan Diodorus in eodem libro, p.42, lesiaiur pri- hic ab Apolline lege$ se accepisse dixit. Id commend
muni posl deos in jEgypto regoasse, ei populos do- genus apud pluresquoque alias genle* adhibitum, mul-
cuisse deos colere ac sacra facere. Displiceni mihi lorum bonorum causa his qui persuasi sunl exslitiste
liae voces κα\ βιούν, deesl καί apud Diodorum el fertur. Nam apud Arimaspos Zalhrau$(e$ bonum $e-
Cyrill. el R. St. el in omnibus mss. Suspicor ex iis C nium, apud Getas Zamolxis communem Vesiam,
qui pro Menen legerunl Mneven, aliquem ad mar- apud Judajos Moyses Deum, qux 1ΑΟ dicitur, legum
ginein apposuisse ρουν, ut admonerei Mueven dici auctorem suarum finxisse perhibentur. Nullus sane
bovem nigrum Osiridi sacrum, qui Heliopoli nu- errandi locus in his verbis; nec quidquani aper-
triebalur; ac inde in conlextuin irrepsisse illud lius, quam Moysem ex Diodori seniemia non Deum
βιούν, quod bunc locum penilus deformal. Deesl appellaium fuisse, sed Deo, qui diccbalur 1ΑΟ, ie-
vox Μωύσην in Reg. 4 et2. — 7α.... άνδρα. In libris ges suas acceplas relulisse.
Juslini edius legilur τά πλ. καϊ βιούν Μωσήν άνδρα. (98) Εϊτε θαυμαστήν. lmilatur Diodorum Jose-
Expunxi voces καί ei Μωσήν, quippe quae ueque pbus, lib. n . Conira App. el quod in defensore Ju-
in cod. R e g . 1 , 2 , ei Argeulor. legauiur (duoVtxat daici insliluli mireris, non inullo bonoriticeniius
in ora cod. Reg. 2, marginali a Latioo quodam sero de Moyse loquilur quam de Miuoe el Lycurgo. Sic
Μωσ/jyascripluin esl) ueque apudCyrillum exsienl; eniin loquilur, p. 4074 : Moyses igitur cum praclaro
eliaui in Diodori codd. nistis oinnibus illud καί, animi proposiio uteretur, ac res magnas egitset, me-
quod Wesselingius ex ediiione Juslini Sylburgiana rilo sibi videbatur Deum ducem et comiliorum aucio-
recepil, omillilur el pro Μωσήν reperiiur Μνεύην. rem habere. Et cum sibi ipse prius persuasissel omnia
Vocabulum βιούν ejicere idcirco non dubiiavi, α se secundum ipsius volur.talem fieri et cogiiati,
quod nibil facii ad setiienliam ei interpreiameninui eamdem opinionem multitudini ante omnia inji*
sapit; baud dubie enim, Marano jam moneuie, cieitdam censebai. Nam qui vttam suam α Deo inspici
scriba quidain ad marginem βούν apposuil, ui ad- crediderint, non adducunlur ut quidquam peccenl.
moiieret Mnevem dici boveui Osiridi sacrum, qui D Talis igilur legislator notter exslilit, non magiu aut
Heliopoli nuiriebalur : inde in lexlum Diodori et planut aliquis, ut iniqui convicialores dictitant, tfd
Jusiiui βιούν islud irrepsit, quod locuin penilus auales apud Gra>co$ Ainoem el aliot posi eum legis-
delWuial. Βούν auiein in βιούν mulalum eise v i - laioresexsiilitsegloriantur. UorumenimquidamJovi,
deiur ob auiecedensj3/o?; ei sequens βίφ. CaUeruiii Minos auiem Apoltini et oracuto Delphico leget luas
Kliodomanus leclionem κατά βίον proponil. Ο τ τ ο . accepia* referebat, ihe quod ita se rem habere cre*
(96) Ικανώτατον. Apud Diodoruin legilur χοινδ- derenl, sive quodfaciiius persuasuros se exnlimarenU
τατον τών μνημονευομένων. Perabsurda sane liniidilas Josepbi, qui io ipso re-
(97) Τόν καΛούμενον θεόν. Nemo est qui ha3C ligiouis cardine, dum meiuit ne risuin eihnicis mo-
legeas ιιοιι priiua specie exisliiuei Moysen appel- veat, aul fidem nou faciai, Muysis cum Deo colio-
laiuui Dcuni fuisse. liinc deceplus Cyrillus ha3c ad quia lot ceriissimis rebus testaia sic eleval, quasi
Moyseu referi, el cuin superiore leslimonio con- loiain rem Moyses, ui posiea Minos ei Lycurgu*,
juugil, quamvis Jusiinus aliquid inierjeclum esse ad mullitudinis mililaieui linxusel.
nioneai imer ulrumque lesiimoniuiii. Quinîiaiii (99) Κρίνοντας. Sic habuere prioia mana Reg. 4
cxibiiinal Cyrillus nonnullos iEgyplios Oei noiuen ei 2, el uiox διαλαβδντας. Edili κρίνοντος el ota-
Moysi delulisse, vel admiraiione ipsius viriutis, vel λαβδντος. Legiiur χρίναντα in Reg. 5, Colberl. ^
uod Deuin illi dixisse audivissent: Ecce dedi le Clarom. Habuit eiiaiu Golbeiiiuus pnma mauu δια-
2 *eumPharaoni. A l Juslinus, qui baec. ipsis in fon- λαδδντας.
Ubuo bauriebal, nou videturiu a Uiodon senieuiia
GORORTATiO A D GRiEGOS. 262
rqr ΑΙγύπτιον γεγονέναι ξρασϊ Σάουχνιν, άνδρα Α gesli$ celeberrimum omhium jEgyptiorum (uitu, ted
cvr&ret διαφέροντα. Τρίτον δέ Λέγουσι Σεσόγχω- etiam bellicosam genlem legibus lemperasse. Quarium
4W τόν βασιΛέα, μϊχ μόνον ποΛεμικάς πράξεις Buchorim regem leges instiluisse perhibenl, sapien-
Ιχιφυκτεστάτας χατεργάσασθαι τών κατ Αϊγυπτον, tem quemdam et apprime versulum. Pou hunc rex
άΧΧά χαϊ τόμάχιμον έθνος νομοθεσίαις στήσασθαι. Amasis ad legtt accessit: α quo tum quce ad prer-
Τέταρτον δέ φασι νομοθέτην γεγενήσθαί Βόχχοριν fectos provinciarum, tum quce ad universam Augypii
τον βασιΛέα, σοφόν τινα χαϊ πανουργία διαφέ adminifiralionem speclant,detcripta narraniur. Sex-
ροντα. Μετά δε τοντον χροσεΛθειν Λέγεται τοις tu$ tandem legibus jEgyptiorum pr&fuisse dicitur
τόμοις Άμασιν τδν βασιΛέα, δν Ιστοροϋσι τά Xerxis pater Dariut.
περί τους νομάρχας διατάξαι, χαϊ τά περϊ τήν σύμπασαν οίχονομίαν της ΑΙγύπτου, Εκτον δέ
Λέγεται τόν Σέρξου πατέρα άαρειον τοις νόμοις έπιστήναι τοις τών ΑΙγυπτίών.
10. Ταύτα, ώ άνδρες Έλληνες, οί έξωθεν τής 10. Haec, ο G r a c i , scriptores a nostra religione
ημετέρας θεοσέβειας π ε ρ \ τής αρχαιότητος Μωύσέως alieni de Moysis anliquitale litieris mandarunl,
Ιστοροΰντες γ ε γ ρ ά φ α σ ι · κα\ ταύτα πάντα παρ' seque omnia ex sacerdoiibus jEgypliis accepisse
ΑΙγυπτίών Ιερέων μεμαθηχέναι φήσαντες, παρ* οΤς Β dixerunt, apud quos Moyses noo solum iu lucem
«όκ έτέχθη Μ ω υ α ή ς μόνον, άλλά χαί πάσης τής edilus, sed eliam o n n i iEgyptiorum disciplina eru-
Αιγυπτίων π α ι δ ε ύ σ ε ω ς μετασχειν ήξιώθη, διά τδ ditus, eo quod.a regis lilia in filii haberelur loco
ύπόθυγατρδς βασιλέως είς παιδδς ώκειώσθαι χώρα ν, ei ob eam causam summa iu eum cura impendere-
ΛΧ\ διά τήν προειρημένην πρόφασιν πολλής ήξιώσθαι lur, queroadmodura perbibent sapienlissimi hislo-
σπουδής, ώ ς Ιστοροΰσιν οί σοφώτατοι τών ιστοριο riae scripiores, qui ejus vilam et res gesias et ge-
γράφων, οί κ α \ τδν βίον αύτου χαί τάς πράξεις καί •eris splendorera data opera memoriae niandarunt,
τδ του γένους αξίωμα άναγράψασθαι προελόμενοι, Pbilo ei Josephus. Hi eoim, dum de rebus gestis
Φ3ων τ ε χ α ί "Ιώσηπος. Ούτοι γάρ, τάς Ιουδαίων Judaeorura scribuj)t,ex Chaldaeorum genere Moyseu
ίστοροΰντες π ρ ά ξ ε ι ς , άπδ μέν τού Χαλδαίων γένους oriundum esae narrant; 1 5 c u m
auiem ejus ma-
τ$ν Μωϋσέα γεγενήσθαί φασι · τών δέ προγόνων αύτου jores fame adducli ex Pboenicia in iCgyptam irans-
£dt λιμού πρόφασιν άπδ τής Φοινίκης έπ\ τήν ΑΓ- iissent, ibi virura illuro natum esse, quem Deus
γοπτον μ ε τ α ν α σ τ ά ν τ ω ν , εκεί τδν άνδρα τετέχθαι ob exsuperantem virtutem oroare voluit, ac genii
φασέν * δν δι" ύπερδαλλουσαν άρετήν δ Θεδς τίμησα ι suae principem el ducem et legielalorem praefecit,
προύθετο, κ α \ άρχοντα κα\ νομοθέτην γενέσθαι τοΰ cucn ex Êgypto Hebneoruoi multiiudinem in pro-
εαυτού γένους ήξίωσεν, όπηνίκα άπδ τής Αίγύπτου priain regiouem redire aequum judicavil. Hunc
τδ τών Ε β ρ α ί ω ν πλήθος (1) έπ\ τήν οίκείαν χώραν Deus divino iilo el prophelico dono, quod tum in
έκανελθειν έδικαίωσε. Τούτω πρώτον δ Θεδς κα\ sancios bomines sursum descendebat, priroum i m -
τήν άνωθεν έ π \ τους αγίους άνδρας θείαν κα\ προ- periivit : bunc primum religionis noslra magi-
φητικήν τ η ν ι χ α ύ τ α κατιοΰσαν παρέσχετο (2) δωρεάν, sirum iuslimit, ac deiude cxteros post eum pro-
κα\ πρώτον τ ή ς θεοσεβείας ημών διδάσκαλον γενέ pheias, qui et ideni ac ille donum consecuti suut,
σθαι παρεσκεύασεν * είτα μετ' αύτδν τούς λοιπούς et nos eadem iisdem de rebus docuere. IIos reli-
προφήτας, τούς κα\ αυτούς τής αυτής αύτώ τυχόν gionis noslrae magisiros fuisse dicimus, qui noo ex
τος δωρεάς, κ α \ τά αυτά περ\ τών αυτών διδάξαντας humana cogiiaiione nos docueruot, sed ex dono
ήμας. Τούτους ημείς τής ημετέρας θρησκείας δι- quod sursum a Deo accepere.
δασκάλους γεγενήσθαί φαμεν, μηδέν άπδ άνθρωπίνης αυτών διανοίας διδάξαντας ημάς, άλλ* έκ τής άνω
θεν αύτοίς π α ρ ά Θεού δοθείσης (δ) δωρεάς.
11. ΊΓμεΙς δέ , επειδή διά τήν προτέραν τών πατέ- 11. Vos autem quia ob priorem palrura veslrorum
pwv υμών πλάνην, τούτοις άποθέσθαι ούκ οίεσθε errorem his assenliendum esse non putatis, quos
δεϊν, τίνος διδασκάλους υμών άξιοπίστους τής θεο- landem dignos Qde religionis veslra magisiros d i -
σεδείας γεγενήσθαί φατε; αδύνατον γάρ, ώσπερ ^ ciiis exstitisse? Fieri enira non polesC, ut jam saepe
πολλάκις έ φ η ν , τά ούτω μεγάλα καί θεία τούς μή d i x i , ul qui tam magna et divina prius a peritis
πρότερον (4) παρά τών είδότων μεμαθηκότας ή αυ non didicerint, ea vel ipsi scianl, vcl recle alios
τούς είδέναι, ή έτερους δύνασθαι διδάσκειν (5) edocere possint. lgilur ex bis qua3 diximus, cum
ορθώς. Ούκούν έπειδήπερ ικανώς έκ τών προειρη- saiis exploralum s i l , quam sinl philusopborum
μένων τ ά τών φιλοσόφων υμών έλήλεγκται πράγ vestrorum opiniones ignoralioms omnis el fraudis
ματα πάσης αγνοίας κα\ άπατης φανέντα πλήρη , plenae; reliciis deinceps omnino philosophis, qucm-
άφέμενοί που λοιπδν πάντως τών φιλοσόφων ώσπερ admodum aniea poelis, ad oraculorum praestigias
πρότερον των ποιητών, έπΙ τήν τών χρηστηρίων coniugieiis. Audivi enim qui ita dicerent. Quam-
(1) ΪΙΧηθος. R. S L babcl ad calcem γένος, quod (4) Τους μή πρότερον. Deest arliculus in Colb.
qiideoi iode orinm quod iu Reg. 5, ei Glarom., (5) Αιδάσκειν. Rec. 3 el Glarom., διδάξαι. Deesl
Wgatar in lextu πλήθος, γένος. δύνασθαι in lextu Golberliiti codicis el ad margi-
(2) Παρέσχετο. Reg. 1 el 3, et Clarotn. πα- nem apposiliun. Ac melius quidem deessel iltud
verbum; sed quia genudlo prorsus in loco sic legi-
Αοθείσης. Colb. παραδοθείσης δωρεάς. tur, u. 5, nihil niulandum duxi.
s. JIJSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS *6i
obrem consentanetJm diico nuoc vobis in tempore Α άπάτην τραπήσεσθε · ούτω γάρ άκήκοα λεγόντων
proferre, q o « prius apud vos bis de rebus audivi. τινών. Ούκοΰν άκόλουθον ηγούμαι, ά παρ* ύμίν πρό-
Gonsulenti enim cuidam, u i ipsi narratis, oraculum τερον περί αυτών άχήκοα λεγόντων, ταύτα έν καιρφ
veslrura, quibus landero hominibas piis esse ac re- νυνί προς υμάς ειπείν. Έρομένου γάρ τίνος, ώς α υ
ligiosis aliquando conligisset, sic oraculum dicitis τοί φατε, τοΰ παρ' ύμίν χρηστηρίου (6) τίνας συνέβη
respondisse θεοσεβεΐς άνδρας γεγενήσθαί ποτε, ούτω τδ χρηστή-
ριον είρηκέναι φατέ·
Soli Chaldm sttpientiam sortiti tuni et Hebrcei Μοννοι ΧαΛδαιοι νορίην Χάγον, ήδ' άρ' *E6pa76u
Per u genitum regem coientet Deum ip$um. Αύτογένητον άνακτα σεβαζόμενοι Seov αν-
[τόν (7).
Quoniam ergo vobis videmini ox oraculis vestrk Ούκοΰν έπειδήπερ οΓεσθε παρά τών χρηστήρίων
verum posee discere; dom bistorias legitis et qoae υμών δύνασθαι τάληθή μανθάνειν , έντυχόντες τα7ς
de Moysis vita bomines nosire religioni aiieai ίστορίαις χαϊ τοις περί τοΰ βίου Μωυσέως γραφεΤσιν
scripsere, atqoe ex Gbaldasorum et Hebraeonim ύπδ τών έξωθεν τής ημετέρας θρησκείας, καί γνόντες
genere orium dsse Moysen ac caeieros propheias δτι έκ τοΰ τών Χαλδαίων καί Εβραίων γένους ώ ρ -
perspicilis, minime mirurp et incredibile existimate μητο Μωύσής, καί οί λοιποί προφήται, μηδέν π α -
8ί orlum ex pio genere hominem, et digne majoruni Β ράδοξον γεγενήσθαί νομίζετε, εί έκ γένους δντα θεο-
pietate vivenlem illo dono Deus ornare voluil ac σεβών τδν άνδρα, καί άξίως τής τών προγόνων θεο-
primum onmium prophetarum designare. σεβείας βεβιωκότα , δ Θεδς τή μεγάλη ταύτη δωρε£
τϋμήσαι προύθετο , κα\ πρώτον απάντων άποφήναι
τών προφητών.
42. Illud cliam inquirere neceasarium arbriiror, 42. Άναγκαϊον δέ οΐμαι καί τούς χρόνους σκοπεϊν t
quibus temporibas Testri exsliterint philosophi, ut καθ' ούς οί καθ* υμάς γεγόνασι φιλόσοφοι, δ π ω ς
xiaiem, qune vobis illos exlulit, recenlem admodum γνώτε δτι νέος σφόδρα καί βραχύς έστιν δ τούτους
ac brevem esse cognoseaiis. Sic enira et Moysls ύμίν ένεγκών χρόνος. Ούτω γάρ ύμίν έσται δυνατόν
antiquiiaiem facilius poteritis perspicere. Sed ne καί τήν Μωΰσέως αρχαιότητα (5αδίως γνώναι· Γνα
tempora percurrens longius facere videar, si pluri- δέ μή , περί τών χρόνων διεξιών, παρέλξειν δόξω ,
bus ular arguinenlis, 1 6 satis arbitror vel ex bis πλείοσιν άποδείξεσι χρώμενος, άποχρώντως οΐμαι
demonslrare. Socrates enim Platonis, Plaio Arislo- τούτων δεικνύναι. Σωκράτης μέν γάρ Πλάτωνος,
telis praeccptor. Hi aulem Philippi et Alexandri Πλάτων δέ "Αριστοτέλους διδάσκαλος γέγονεν. Ούτοι
Macedonis floruere lemporibus, quibus etiam Atlie- & ^ «^ύς Φιλίππου κα\ "Αλεξάνδρου τού Μακεδό-*
κ α τ
. ? · ~ i *. . . . MAUIA 4v«/
v m<A ilAmAitolmitl tt w «ι. Μ . . . . . . * - -
niensium rbelores, u l nobis aperle demonslraniνος ήκμασαν χρόνους, καθ' ούς κα\ οί "Αθηναίων Ρή
ipsius Deraoslhenis scriplae in Pbilippum orationes. τορες, ώς δηλοΰσιν ήμίν σαφώς κα\ οί Δημοσθένεβ
Arislotelem aulem cum Alexandro regnante versa- κατά Φιλίππου γραφέντες λόγοι. "Οτι δέ κα\ "Αριστο
lum esse, scriptores rerum ab Alexandro gesiarom τέλης Άλεξάνδρω συνήν έν τψ τής βασιλείας χρόνψ,
eaiis declarant. Undequaque igitur facile cognosci- οί τάς Αλεξάνδρου ίστορήσαντες πράξεις ικανώς δ η -
tur niuho omnibus externis bistoriis amiquiorem λοΰσι(7"). Πανταχόθεν ούν γνώναι (δάδιον, δτι πολλφ
esse Moysis bistoriam. Praierea nec illud vos decet άρχαιοτάτην πασών τών έξωθεν Ιστοριών τήν Μ',νΰ-
ignorare, nibil a Graecis anie Olympiades accurale σέως ίστορίαν είναι συμβαίνει. "Αλλως τε ουδέ τοΰτο
acriplum, neque ulluin esse vetus monunientuni, άγνοείν υμάς προσήκει, δτι ουδέν Έλλησι πρδ τ ω ν
quod rem a Gra?cis aut barbaris gestam perbibeat. "Ολυμπιάδων ακριβές (8) Ιστόρηται, ούδ' έστί τι σύγ
Sola anie illud lempus exstabat prophetse Moysis γραμμα παλαιδν, Ελλήνων ή βαρβάρων σημαίνον
historia, quam divino afflata litleris Hebraeorum πράξιν. Μόνη δέ ή τοΰ προφήτου Μωύσέως προΰπήρ-
commeudavil. Nondum enim eranl l i i l e r a Graco- χεν ιστορία, ήν έκ τής θείας έπιπνοίας Μωΰσής γ έ
rum, ul ipsi declaranl lilterarum magistri, qui γραφε τοίς τών Εβραίων γράμμασι. Τά γάρ τ ώ ν
Gadmum ex PhOBnicia lilleras primum allulisse , ei D Ελλήνων ούδέπω ήν, ώς δηλούσι καί αυτοί οί τ ω ν
cumGrseciscommunicasse dicunl. lllud eiiam lesia- γραμμάτων διδάσκαλοι, φάσκοντες Κάδμον πρώτον
lur princeps veslronim philosophorum Plato, sero έκ Φοινίκης αυτά κομίσαντα, Έλλησι μεταδούναί.
invenlas lilieras fuisse. Scripsit enim in Timaeo Καί δ πρώτος δέ τών παρ" ύμίν φιλοσόφων μαρτυ
sapientum sapientissimum Solonero cum ex >Egy- ρεί (9) Πλάτων, ύστερον ευρίσκει ν (40) αυτά, Γέ-
(6) Τον χρηστηρίον. Sic Reg 4 etColb., et in κτα σεβαζόμενοι θεδν άγνώς. Sic eliam babcl E u -
rnarff. Reg. 3, ei Clarom. Edili τδ... χρηστήριον. eeb., lib. ιιι, Demonslr., p. 404. — Θεόν άγνώς
(7) Bebr avror. Quamvis b%c scripiura nou re- resiituit Ο. Olto.
per'*eiur nisi ad marginem codicis Golbert., quia (7*) Alilcr ed. Ottoniana, ίκανώς δηλοΰσιν ol τάς
lamen in eodeni versu legilur Θεδν αυτόν infra n. "Αλεξάνδρου ίστορήσαντες πράξεις, ex cod. Reg. 1
24, ubi senleniia Juslini necessario postulai, ui e l c o d . Argenloral.
Ha legalur; non dubiuvi hoc etiam loco legere Θεδν (8) Ακριβές. R. St. ad calcem ακριβώς, et sic
αύτδν pro eo quod eral in editis Θεδν άγνώς. Por- Reg. 5 ei Clarom., in texlu.
pbyrius, tesle Ensebio, Pr<ep. iib. ix, cap. 40, boc
9 (9) Μαρτυρεί. Clarom. el Reg. 3, ιστορεί καί
ApoUiuis oraciilum relerebal in suo De Phitotophia μαρτυρεί, ei sic R. S l . ad calceni.
9* oraculi* libro. is autem legil, αύτογένεθλον άνα- Ενρισκειν. Rcg. 2, εύρήσειν.
963 COHORTATIO A D GR£GOS. m
γράφε γάρ έν τψ Τ ι μ α Ι ψ τ δ ν των σοφών σοφώτα- Α Ρ** revefsas esset, ba*c Grilrae itarrasae, q u » es
τον S & M V X , Ix της Α Ι γ ύ π τ ο υ έπανελθόντα, Κριτία qttodafm ttcerdote <£gyptio atfmoxhmi l e n e , ka
λέγειν ταύτα άκηκοέναι ΑΙγυπτίου τινδς ίερέως εδ emri alloqaenie audivefat: Ο Solon< Solon^ puert
μάλα(ΐΐ) πάλσλού, π ρ δ ς αύτδν λέγοντος- *ύ Σό- temper e$th Gratci, fiec quitquam inler Grceco$ tenex.
J u r , ΣάΧων, "ΕΛΛηνες χαϊδές έστέ άεϊ, γέρων Et riirsus : Adoleseentes, inquit, animi$ $emp*r
Λ ΈΑΛην ούχ έστιν; Είτα αύθις, /Vttoi, Ιφη, έστέ esti$; nullata enim in Hlis ex veteri audiHone opimo-
τάς ^τυχάς πάντες. Οϋδεμίαν γάρ ϊν αύταίς (12) nem antiquant habetis, nec ultum die cane$ce*$ initi-
Λ ' άρχαίαν άχσήν έχετε χαΧαιάν δόξαν, ουδέ tutn. Sed ignoratione laboraiii, ea quod qui $uper-
μέθιψα χρόνφ χοΜόν ουδέν άΛΧ υμάς ΛέΛηΟε, ttiiei άέ tmlta» an*u$ fuere, mnti α liiteri$ ebie*
διά τδ τους χεριγενομένονς έχϊ ΧοΧΧάς γενεάς rbit. fllud porro sfcienctorm esi, hisloriam omnem
γράμμασι τείευτξ,ν άφωνους. Είδέναι τοίνυν προσ tittefris GfaecorurTT, qnai eero mvent* sunt, esso
ήκει , δτι πάσαν Ιστορίαν τοίς τών Ελλήνων ύστερον <5onscr'rptam ; *e srre poetamm qens atftiqno-
εύρεθείσι γράμμασι γεγράφθαί συμβαίνει * κα\ είτε r u m , site tegfrslaioriini, erve bistorrconrro, sive
ποιητών τ ι ς αρχαίων (13), είτε νομοθετών, είτε ptrilosophonntt awt rbetorirm meminisso voluerit,
Ιστοριογράφων, είτε φιλοσόφων, ή Ρητόρων μνημο- eoe reperiet fogenii s\i\ moimmenta titleiia QrxcH
νεύσαι βούλοιτο, εύρήσει τούτους τά έαυτων* συγ- g ceosfgnasse,
γ ρ ά μ μ α τ α τοίς τών Ελλήνων γεγραφότας γράμ-
μασιν.
13. Εί δέ τις φάσχοι κα\ τού Μωύσέως κα\ των 13. Quod si qvis dfeat Moysis quoqnfe et attoiHm
άλλων προφητών τοίς τών Ελλήνων γεγράφθαι propbelaruin Kbros Graecis scripios esse litleris;
γράμμασι, γ ν ώ τ ω ταίς έξωθεν έντυχών ίστορίαις, oiscat is, externa legens historia monamenta, P i o -
δτι Πτολεμαίος ό τής ΑΙγύπτου βασιλεύς, βιβλιοίή- tematim JRgypti regenv, C J J I bHrtioibccani A l e -
χην έν τ ή 'Αλεξανδρεία κατασκευάσας, κα\ παντα- xandrtae conatroxisset, eaqoe lihris imdiqtie com-
χδθεν συναγαγών βιβλία, κα\ πληρώσας αυτήν, έπειτα poriaiis repleia, poslea didicisset anlrqtias histo-
μαθών δτι αρχαίας ιστορίας τοίς (14) τών Εβραίων* rias Hebraicis litleris scrlptas diligenter asservari;
γράμμασι γεγραμμένας σώζεσθαι ακριβώς συμβαί cupidum baec scripla cognoscendi , sepluaginta sa-
νει, γνώναι τ ά γεγραμμένα βουλόμένος, σοφούς άν pienflbus virte Graeee et Hebfaice scieinibus, φ\ο%
δρας έβδομη κοντά, τούς καί τήν Ελλήνων κα\ Εβραίων Werosolyrtii* accersrteral, id iiegolfi dedisse at
διάλεχτον είδότας, έρμη νεύσαι αύτοίς τάς βίβλους hos libro» interpretaremur; atque ut ab omni inr-
προσέταξεν, ά π δ τής Ιερουσαλήμ μεταστειλάμένος* (erpellarioni iiberi cilius irtierprelaiionera confice-
άΐίνα πάσης οχλήσεως έκτδς βντες θάττον έρμηνεύ- C ferit, jus3isse iltis noti ίπ ipsa quidem u r b « , eed
σωσν, προσέταξεν αύτοίς μή έν αυτή τή πόλε ι, άλλά teptem ab ea stadiig, ubi Pbarus aediicaia est, lot
άπδ έ π τ ά σταδίων, ένθα τήν Φάρον (15) ψκοδο- & l h i l a * , quot eranl itUerpfetes, fleri, ut pro se
μήσθαι συμβαίνει, Ισαρίθμους τών έρμηνευόν- quisque sepafaihi^ interpretationem absolverent;
των οικίσκους γενέσθαι μικρούς, έπ\ τω έκα- 1 7 dato praepositis htiic rei ministria mandalo, a l
%
στον Ιδία καθ έαυτδν την έρμηνείαν πληρώσοι* omnem iHis (tuid^m btftmrnilaiero eihibereni, sett
«ροστάξας τοίς έφεστώσιν ύπηρέταις (16), πάσης fnutud prohibcrent congresso, in accuraia inler*
μέν αυτούς θεραπείας τυγχάνειν, είργεσθαι δέ τής preialionis dHigenlia saliem ex ipsorum coirsensti
χρδς αλλήλους ομιλίας, ίνα τδ τής ερμηνείας ακρι cogrrosci possel. PoBtqDani autem cognovit seplua-
βές, χαί διά τής τούτων συμφωνίας, γνωσθήναι δυ- ginia iHos viros noh solom eadem sentenlia, sed
νηθξ. Έ π ε Ί δε έγνω τούς έβδομη κοντά άνδρας μή iisdem eiiam verbis asos esse, ac ne una quidein in
μόνον τ ή αυτή διάνοια, άλλά κα\ ταίς αύταίς λέξεσι vocttia a mutoo cbnsensu aberrasse, aed eadem
χρησαμένους, κα\ μηδέ άχρι μιάς λέξεως τής πρδς nsdem de rebus scripsisse; lum vero stupore per-
αλλήλους συμφωνίας διημαρτηκδτας, άλλά τά αυτά culsum ac pro ceno lenentem non sine vi divina
κολ περί τ ω ν αυτών γεγραφότας, εκπλαγείς, καί interpreiationeiu confectam esse, omni illos quidem
r - *- · Γ - Τ w - —I--»» fX ' *
Θεία δυνάμει τήν έρμηνείαν γεγράφθαι πιστεύσας, bonore dignoe, ul homines Deo charos, judicnsse,
πάσης μέν τιμής άξιους αυτούς, ώς θεοφιλείς άνδρας ei cuin plurimie donts in patriain redtre jussisae ;
δϊέγνω* μετά πολλών δέ δώρων αυτούς είς τήν έαυ- libros auiem, ut par eral, admirantem et divinos
τών πατρίδα έπανελθείν προσέταξε * τάς δέ βίβλους existirnantem ibidem consecrasse. naec Yobis, ό
(17) θαυμάσας, ώς είκδς, κα\ έκθειάσας (18), έκείσε G r a c i , fabula esse non debenl, nec fictas vobis
(11) Εν ιιάΛα. Sic Plalo ipse et Reg. 2 ad marg. (13^ Αρχαίων. Reg. 1 el 2, αρχαίος.
Edili ού μαλα. (14) Ιστορίας τοΤς. Clarom. el Reg. 3 : Ιστο
(12) Έν αύταΐς. Tntum hnnc locum ex ipsius ρίας έχουσας βίβλους τοίς, οι sic R . I. ad calcein.
Platoois cooiexiu (in Timwo) emendavii R. S i . qui (15) Τι\ν Φάρον. Re^. 1 τδν Φάρον.
prinras Gnere Juatimim edidil. Sic enim legiiur in (16) Ύχηρέταις. Colb. οίκέταις.
nostris coiliribus, nempo Reg. 2 e l 3, el Glarom. et (17) Βί6Λονς. Reg. 1 ei2, el Colb. βίβλους έκθειά
Colb.: Έ ν αύταίς έχετε πάλαιαν δόξαν, ουδέ μακρώ σας, ως είκδς, έκείσε.
χοόνω παλαιδν ουδέν. Μοχ Reg. 2 et Glaroin. : Διά (18) Καϊ έκθειάσας. Legitur in Ilisloria, qtiae
Λ έ Λ π ο λ λ ά ς γενεάς ένδείσθαι γράαμασι τελευταν A r i s i e * noniini supposita esl, el apud Josepbum
άφωνους. C4»lberl. : Διά τδ έπ\ πολλας γενεάς τελευ- Anliq. I. x u , c. 2, προσκυνήσας. Un«le eiiaro Pbilo
« ν άφώ*/ονς. 2, De VUa Moy$i* p. 659» ait eoa qui Graece tt
t
FATROL. GR; VI 9
*67 S. JUSTINl PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS
hislorias narramus. Sed qui Alexandriae versali su- Α άνέθηκε (18*). Ταύτα ού μύθος ύμίν (19), ώ άνδρες
IUUS» et vesiigta cellularum vidimus in Pharo adhuc Έλληνες, ουδέ πεπλασμένας Ιστορίας άπαγγέλλομεν ·
exslanlia, ac rem ex incoiig, qui eam a majoribus, άλλ* αυτοί έν τή Αλεξάνδρεια γενόμενοι, καί τά ίχνη
ut palriac suae propriam, acceperani, audiviinus, τών οικίσκων έν τή Φάρφ έωρακδτες έτι σωζόμενα,
hcec vobis nunliamus, quae licel etiam ex aliis di- κα\ παρά τών εκεί, ώς τά πάτρια, παρειληφότων
scaiis, praeseriim ex iis, qui his de rebus historias άκηκοότες, ταύτα άπαγγέλλομεν, 1 καί παρ* έτερων
1
8cripseruiil, sapienlibus el speclalis viris Pbilone έξεστιν ύμίν μανθάνειν, καί μάλιστα παρ αυτών τών
et Josepho ac pluribus aliis. Quod si quis ex iis qui περί τούτων ίστορησάντων σοφών καί δοκίμων αν
libenier coulradicere solenl, non nosiros lios l i - δρών, Φίλωνος τε [καί] Τωσήπου, καί έτερων πλειόνων.
bros, sed Judseorum, eo quod eiiamnum in eorum Εί δέ τις φάσκοι τών προχείρως άντιλέγειν είθισμί-
synagogis asservenlnr, proprios esse dicat, ac fru- νων, μή ήμίν τάς βίβλους ταύτας, άλλά Τουδαίοις
slra religionem his libris acceptam a nobis referri; (20) προσήκειν, διά τδ έτι καί νύν έν ταΐς συναγω-
novcrii ille ex iis ipsis, quae bis in libris scripla γαΐς αυτών σώζεσθαι, καί μάτην ημάς έκ τούτων
sunl, non Judxorum, sed nostram esse borum l i - φάσκειν τήν θεοσέβειαν μεμαθηκέναι λέγοι, γ ν ώ τ »
brorum docirinsc poseessionem. Quod auiein bi άπ* αυτών τών έν ταίς βίβλοις γεγραμμένων, δτι ούκ
libri, qut religionis nostrae proprii sunl, eliamnum fi αύτοίς, άλλά ήμίν ή έκ τούτων διαφέρει διδασκαλία.
apud Judaeos asserfantur, id providenliae divioae Τδ δέ παρά Ίουδαίοις έτι καί νύν τάς τή ημετέρα
nubis consulenlis opus exstilit. Nain ne ex Ecclesia θεοσεβείιχ διαφέρουσας σώζεσθαι βίβλους, θείας προ
profereniee lociim suspicanda? fraudie prabcamus νοίας έργον υπέρ ημών γέγονεν. Ί ν α γάρ μή έκ τ ή ς
bominiUis nobis obireclandi cupidis; ex Judaeorura Εκκλησίας προκομίζοντες, πρόφασιν ραδιουργίας
synagogis eos profcrri postulamus, ut ex ipsis illis τοίς βουλομενοις βλασφημείν ήμας παράσχωμεν,
libris qui adbue apud eos asservanlur, clare et άπδ τής τών Ιουδαίων συναγωγής ταύτας άξιοΰμεν
aperie nosiras essc pateat leges, quae a sanctis viris προκομίζεσθαι (21), ίνα άπ' αυτών τών έτι παρ* α ύ
ad dociriflam icripiae sunl. τοίς σωζόμενων βιβλίων, ώς ήμίν τά πρδς διδασκα-
λίαν ύπδ τών αγίων ανδρών γραφέντα δίκαια (22)
σαφώς καί φανερώς προσήκει (23), φανή.
14. Necessarium ergo est, ο Graeci, ut fuiura 14. Αεί τοίνυν υμάς, ώ άνδρες "Ελληνες, τά μέλ
prospicientcs ac ilUid non a piis solum, sed etura λοντα προορωμένους, καί είς τήν ύπδ πάντων, ού
ab exlemis pradicalum judicium inlueiues, non μόνον θεοσεβών, άλλά καί τών έξωθεν κηρυττομένην
jain majorum errori ciira examen adhaereaus, ncc αφορώντας κρίσιν, μή τή τών προγόνων υμών (24)
si quid illi vobis baUucinanies tradiderint, id ve- ^ άβασανίστω προσέχει ν πλάνη, μηδ* εί τι σφαλέντες
ΤΓΐιιιι esse exislimeiis ; sed pertculum offendendi ia αυτοί παρέδοσαν ύμίν, τούτ' αληθές είναι νομίζειν ·
re lanii momenli respicientes, ea eiiam quaeraiis ei άλλ' είς τδν τής ούτω δεινής αποτυχίας αφορώντας
accurale invesligelis, quje a veslris, ul ipsi dicilis, κίνδυνον, ζητεϊν καί έρευνάν ακριβώς καί τά ύπ* αυ
magislris dicta sunl. Ipsi enim divina rerura bu- τών τών υμετέρων, ώς αυτοί φατε, διδασκάλων είρη-
manarum providentia coacii suni muha nobiscura μένα. Πολλά γάρ καί αυτοί ύπδ τής θείας τών αν
facienlia vel inviii dicere, 1 8 i i praeserlim qui in θρώπων (25) προνοίας καί άκοντες υπέρ ημών ειπείν
i£gypio versaii suoi, et ex Moysie ejusquc niajo- ήναγκάσθησαν, καί μάλιστα οί έν Αίγύπτω γενόμε
rum religione utilitaiem perceperuot. Ncque cnira νοι, καί άπδ τής Μωύσέως καί τών προγόνων αύτοΰ
\eslrum queinqtiam lalere arbitror, ul qui profecio θεοσέβειας ώφεληθέντες. Ού γάρ λανθάνει ν ένίους
I>iodori, e l aliorum, qui bis de rebus scripserunt, υμών οίμαι, έντυχόντας πάντως που (26) τή τε Διό
bisloria? monumenta iegeritis. Orpbeum el Hofue- δωρου ιστορία, καί ταίς τών λοιπών τών περί τούτων
rum ei Solonem, eum qui leges Albeuiensibus de- ίστορησάντων, δτι καί Όρφεύς, καί "Ομηρος, καί Σό-
Ghaldaire sciunl, conscnsionem inlerprelunt cnm ctanle singulis invisibiliier. ι

Moyse admirari ei adorare: τεθήπασι καί προσκυ- D (20) 'ΑΛΛά ΊουδαΙοις. S k enim ipsi Intendebanl
νούσι. Jndaei, suum esse, non Chrislianorum, Vetns TesU-
(18Ί Aliler rcoensio Otloniana ex codd. Rej*. 1, mcuuim. Slultam hanc opinionem egregie refellit
2, 4, ArgeiUor., Yiinar. ei ms. Pici, τάς δέ βίβλους Eiisebius Demonttr. lib. t, c. 6. Non difficile eal
έκθειάσας, ώς είκδς, έκείσε άνέθηκε, librot autem emcndare, ncc (amen a dociissimo Coielerio emen
divinos existimantem, nt parerat, ioidem consecrasse. daium, quod de Judxis apud S. Barnabam c. 4, sic
(19) Ταύτα cv μύθος ύμίν. Miiius acciirate Usse-- legilur : Dicunt quia Tesiamentum.illorum etnoslmm
rius in Synlagmate de Edil. L X X . inlerprei., p. 30, est. Nottrum autem, quia illi perdiderunl illud quod
Juslinuin aii priinuin fuisse, qui banc liisloriaui Moy$e$ accepit. Legenduin: Dicunt quia Teilamen-
Jitieris proderei. Pbilonis vesligia premit Jiisiimis, tum illorum el non nonrum es(.
et iis, quxex Alexandrinis andiia refert; siniillima (21) Προκομίζεσθαι. Golb. κομίζεσθαι.
sirui quae liileris Pliilo uiandavil. Sic enim ioquilur (22» άίκαια. Sic eiiam Philo leges appellai lioros
lib. ι De Viia Moysis, pag. 659: « In eo secessu a L X X imerprelibus Graece reddiios. Vide nul. 19.
cuiii conscdisscnl soliiarii, nemiiie iitieryeiiienle (23) Προσήκει. Reg. 3 el Glaroin. προσήκειν, e l
arbitro prancrnaluraeparlcs, terram, aquain, aerem^ sic R. S i . ad calceiu.
cwium, de quibus primutu prodimri eranl mysleria (24) 'ϊμώτ. Sic IIISS. codices. Ediii ημών.
(iiain tiiundi opilicium csl Jeguin eiordium) lan- (15) Τών ανθρώπων. Reg. 5, Glarom. ad marg,
quani numiiie correpii prupbciabaui, non alia alii, υπέρ τών ανθρώπων. R. S l . sic babel ad calccm.
Md ouiues ad verbum cudcui, quasi quopiam di- (26) Πάντως που. Hxc dcsuul ln Golberu
«0 € Q H O R T A T I O A D <3R,EC0S. Ώ*
to/ 6 τους νόμους " Α Ο η ν α ί ο ι ς γεγραφώς, κα\ Πυθα- Α scripsit, et Pylbagoram Platonem ei ηοηηυΙΙο·
γ4ρας, κα\ Πλάτων, κ α \ Λλλοι τινές, έν τή Αίγύπτω alios, cum venissem in iEgyplum, ei Moysie histo-
γινόμενοι, κα\ έκ τ η ς Μ ω ΰ σ έ ω ς Ιστορίας ώφεληθέν- riam ad usus suos adjunxissent, iis q u « priue non
βς, ύστερον εναντία τ ώ ν πρότερον (27) μή καλώς belle de d i i i opinaii fuerant, coniraria deincepe
κερί θεών δοξάντων α ύ τ ο ί ς άπεφήναντο. statuiese.
15. Όρφεύς γ* ο υ ν , δ τ ή ς πολυθεότητος υμών, ώς 15. Orpbeus igitar, qui veslr», at iia dicaw^
άν είποι τις, π ρ ώ τ ο ς διδάσκαλος γεγονώς, οία πρδς pluri/nse divinitatis prinms magisler exstilil, quid
τδν υίδν αυτού ΜουσαΣον (27·), κα\ τους λοιπούς postea filio suo MusaK), caeierisque gennanis audi-
γνησίους άκροατάς ύστερον περίένδς κα\ μόνου θεού loribns de uno ac gingalari Deo praedicaverU, ne-
κηρύττει λέγων, άναγκαΐον ύπομνήσαι υμάς. Έ φ η cesse est ui vos submoneam:
ϋ ούτως
η
φΠ~)Φθέγξομαι οΐς Θέμις εστί, θύρας δ έχίθεσθε Loquar quibus fas etl: parttn occludite, profani
[βέβηΧοι (28)
Πάντες όμως · σϋ δ* άχονε, φαεσφόρον έκγονε Omnes titnul. Tu vero audi, luciferm /ilt lunm
\Μι}της (29)
ΜονσαΤ · έξερέω γάρ άΛηθέα * μηοέ σε τά πρϊτ Musase; dieam enim vera ; nee ie quie priu*
Έτ στήθεσσι ρανέντα φίΑης αίώτος άμέρση. Β In corde tneo animudvertitti, privent btnta vita,
ΕΙς δέ Λόγον θεϊοτ βΛέψας, τούτω προσέδρενε
Λ Ad verbutn dtvwutn resptaens, tUi aitide,
Ιθύνων χραδίης τοερότ κύτος · εν τ' έπίβαιτε birigens cordti tntelligens profundum, ti rectam «t-
[cede
?Αχραχ*τον μοϋτοτ δ έσόρα κόσμοιο άτακτα (50).
% Viam* el tolum retpice mundi regem.
Είς έστ αυτογενής (51) * έτος έκγονα πάντα ί/nui tU 0X $€ geniiui: ab uno qutccunque sunt gt-
\τέτνκται
9 [nUa, creata «wti,
Έτ δ" αύτοΤς αυτός περιγίγτεται (52) * ουδέ τις In itlis ipse versatur, nec quhquam illum
[αύτότ
ΕΙσοράα θνητών, αυτός δέ (55) γε πάττας όράται. Vidtt monalium, ipse autem omnes vxdeu
Ούτος δ" έξ (34* άγαθοΤυ καχότ θνητοισι δίδωσι, Hic ex bono maluin hominibus dai,
»*
(27) Τών πρότερον. Legitnr in Colb. el Reg. 2, Sed lamen relinendtim esse βέβηλοι patet ex Artsio-
τών προτέρων μ ή δοξάντων καλώς αύτο?ς άπεφήναντο. bulo, qui apud Eiisebium Procp. ecanq. Hb xiit bunc
Μοι Clarom. e i Κ. S l . ad calceni Όρφευς τοίνυν. voreuui addil a Jusiitio oiiiissuiu : Φευγοντες δικαίων
(27') Mnscum ιιοιι Orpbei (iiiuiii esse, sed Ειι- θεσμούς θεοιο τεθέντος Πάσι νόμου, tugienies ju*io-
uotyi observal Grabius, nec iniprobabHi conjecuira rum leges, cum dnina posita sit ommbus lex. Ex
exislimal Juslinum, dmn eum Orphei filium vocal, bis postremis verbis ortiun est illud πάντες όμως,
discipliiiam ab Orplieo acceplain signiflcasse. quod apud Juslinum ei Glemeiilem legitur, vei πάσιν
(27'·) Φθέγξομαι... θαλάσσης. Uunc locum, pas- C όμως, quod in nonnullis Glemeiuis codicibus mss.
SIOD muiaium u l in diversis eju>dent libri recensio- exslare lesiatur Uceschelius. lidetn versus occurruui
nibns solei fieri, exbibenieiiain Clenieus Alex, Pro- ilerum iu libro De monarchia. Legunl βέβηλοι Por-
trepi. c. 7 , § 74 (Opp. ed. Klotz, toin. I), p. 05, pbyrius apud Eusub. Pratp. m , c. 7. tyrillus ι
coU Sirom v , c. 12, § 79 (lom. III), p. 56, sq. ei Jul., p. 26.
c. 14, | 425, sqq. p. 85, sq., Eusebius ex Arisio- (29) Μήνης. Cyrillus legil μνήμης, memoria.
buki Prayaral. evang. x m , c. 12, p. 664, coll. 3, (30) "Αταχτα. Aristobulus apud Euseoiuui iegit
c 7, ρ 97 ei c. 13, p. 685, dd. Viger. Golon., Cy- τοπωτήν [ϊσ. τυπωτήν).
rillos A l e x . adv. Julian. I (Opp. ed. Aubert. toui. (31) Αυτογενής. Aliier Arislobulus ei Theodore-
VI), p. 26, Tbeodoreius De curandis Grase. affectt. lus : εΤς έστ' αυτοτελής, ένδς έκγονα πάντα τελείται.
eenu. 1 (Opp. ed. Sirmond. iom. IV), p. 478 ei 485; Linus esi ex sese per[ectu$ ab uno creata omnia per~
9
coil. Tatianus Orat. adv. Grac.c. 8, p. 148 A . ed. fecia sunt. Habel eiiam αυτοτελής Glemens Strom.
Gokrn. et Sibyll. orac. prooem. v. 55. (Galland. v, p. 585, et πέφυκεν inlerdum pro τέτυκται scribi
ΒώΙ. teit. PP. loiu. 1, p. 337 A). Dediversa borum observat.
piMtdo-orpbicoruin versuum scriptura cum bene (32) Περιγίγτεται. S i c G v r i l l u s , qui Jusiinum
dispaiaverit Lobeckius in libro : Aglaophamut live imitari solei, περινίσσεται Glem. p. 48, ei Euseb.
ie iheoloqice mgsiicce Graseorum cautis (Regiom. et Tbeodorei., quod mibi magis probatur.
1829,8) unn. 1, p. 438 sqq. (comp. Orpbica recene. (33) Αυτός δε. Sic lolus versus apud Eusebium ·
Henuauuus, p. 447, sqq.), ea U I I U I I M affereiuus, Είσοράα ψυχών θνητών, νψ δ" είσοράαται. flulla eum
qrue ad ipsum Justinum perlinenl. Vid. praeterea D videi anima morialts, $ed tnente videiur.
qnse aduuubtniue ad libruin De monarchia, c. 2, (54) Ούτος ό" έξ. Coniraria prorsus Arislobuli
Α. B . , obi ejusdera fraginemi plerique omnes ver- semenlia apud Eusebiuni, ubi sic lecilur : Αύτδς δ'
M S repeuiomr. Lobecfcio judice fragmeolura Jusli- έξ αγαθών θνητοίς κακδν ούκ έπιτέλλει Άνθρώποις,
BiaDum omuiuin brevi&simum priuiilivam bujus αύτψ δέ χάρις καί μίσος δπηδεΐ, Καί πόλεμος και λοι-
1
eanniois forniam repraseulal; novae inierpolaiiouie μδς'ήδ άλγεα δακρυόεντα. lpseex bonh maia mor^
speeiBien praebet exempluui Glenieiiiis, quod Jusli- talibus non tnfligii hominibus. lpsum gralia et od.um
nianeo eopiosius est, Arisiobuleo aslriciiu*; novis- a$$ectaniur el bellum et pettis, et dolores lacrymoii.
f
mutst aocior esl Arisiobulus ille quem Lusebiue Glemens p. 609, legii ul Juslious, uisi quod babet
iuiroiluxit, boiuo sive Judaeus sive Gbrislianus, φυτεύει pro δίδωσι. Nou incommode Oeus ejusmodi
GlcmeDiis cene teoiporibns posierior. O T T O . uialoram, belli ei pesiis auclor diciiur. Quia uuien
(28) Βέ&ηΧοι. Grolius in libro ι De veritale relig. prima specie videiur repugnare, u l oiala a Deo pro-
legii βεβήλοις. Legilur in Golb. βεβήλοις πάσιν hciscamur; forte aliquis hujus incoinmodi melu ad-
όμως. Froulo Dacaeus iu aolis ad Tatianum todem duclus esi, u i emendatiooem apud Eusebium indu*
iuodo legeuduui censei. Plerique codices Taiiani cerel non necessariam vel polius subabsurdam.
βεδήλοις. Sic eliaai habenl Clemcns Aiexandrinns Naiu luin, cum Deus niala non infligere dicilur, i l *
mCohori. p. 48 et Tbeodoreius senn. 1 De curan- lius comitaius esse lingunlur, odiuui, beiluiu, pesiis
ms Gw. affect. p. 478 ei 483. Leciionem Clemen- et dolores.
tis laeotur Howcbclius ei Poiterus viri dociiasimi.
171 S. JUSTINI PHILOSOPUI ΕΤ M A R T Y R l S 271
El beilum horribile et doioret lacrgmosos. Α Καϊ χόλεμον κρυόεντα, χαϊ ά,Ιγεα δαχρνόεντα.
Nec uilus ett aliut prceler magnum regem. Ουδέ τις έσθ %
έτερος χωρίς μεγάΛον βασι
[λήος (55),
*Uum autem non video. Nam circa iUum nubes con- Αυτόν δ* ούχ όρόω· χερϊ γάρ τέφος έστήριχζαι.
[iiiluta eil.
Omnibut aulem mortalibut mortales $unt pupillm in Πάσιν γάρ θνητοις θνηταϊ χόραι είσϊν έν δσσοις,
[ocutis
Infirmoe tidere Jovem emnium tegnaniem. Ασθενέες (56) δ* Ιδέειτ Αία τδν χάττωτ μεδέοντα.
Hictnim meo in cxlo contiitutu$ est Ούτος γάρ χάλκειον ές ούρανόν έστηρικται
Aurato in solio, terram pedibus calcal, Χρυσέφ είνϊ θρόνω, γαίης δ' έχ'ι χοσσϊ βέβηκε,
Manum autem dextram ad iemiino$ Oceani Χεΐρά τε δεξιτερήν έχϊ τέρματος (57) ΌκεανοΤο
Undique exiendit. Cxtcum enim tremunt monte$ Πάντοθεν έχτέταχεν (58) · χερϊ γάρ τρέμει οΰρεα
[magni, [μακρά,
1 9 Et fluvii, et cani profundum aerulei marit. Καϊ ποταμοί, χολιής τε βάθος χαροχοιοθαλάσσης-
Et cursus alicubi sic ail : Καί αύθις άλλαχοΰ που ούτως λέγει*
i)rtu$ Juppiter, unu$ Pluto, unttt Sol, unut Bacckut, Εις Ζευς, εις Άΐδης, εϊς "Ηλιος, εις Αιόννσος 9
Hnut Deus tn omnibut. Qnid hwc tibi uorsttm pm- Εϊς θεός έν χάντεσσι 4
τί σοι δίχα ταύτ %
άγο·
[dico ? [ρεύω ρ
E l rursus io juramentis : Β Κα\ έν τοις δρκοίς δέ ούτως*
Per coelum te adjuro Dei magni sapienth οριιι, Ούρανόν ορκίζω σε θεού μεγάλου σοφού έργον,
Adjuro te per vocem Patri$, quam primnm protiun- Αύδήν ορκίζω (59) σε Πατρός, τήν φθέγξατο
\tiavil
9 \χρώτον 9
Cum mundum universum suii firmavit eonsiliit. Ήνίκα κόσμοτ άχαντα ξαΐς στηρίξατο ρουλαις·
Quid sibi vull cum dicit : Ίί βούλεται τδ λέγειν αύτδν
Adjuro te per vocem Palrii, quam primum pronun- Αύδήν ορκίζω σε Πατρός, τήν φθέγξατο χρΰτον ;
[liavit ?
Αύδήν ενταύθα τδν τοΰ θεού ονομάζει Λόγον, δι* Λ
Vocem hoc loco Dei appellal Verbum, per quod
ούρανδς καλ γ η χα\ ή πάσα έγένετο κτίσις, ώς δι-
coelum el terra et universa condita est creatura, ut
δάσκουαιν ημάς αϊ θεΐαι τών αγίων ανδρών προφτ|-
iios docent divina sanclorum bominiim oracula,
τείαι, αΤςέν μέρει κα\ αύτδς έν τή ΑΙγύπτψπροσχών»
quibus et ipse aliqua ex parte in iEgypio animad-
έγνω δτι τψ Λόγω τοΰ θεού πάσα έγένετο ή κτίσις
versis, Verbo Dei omiieiu creaiuram conditam eese
(40) * διδ κα\ μετά τδ φησαι *
cognotit. Quapropier po&tquam dixit,
Αύδήν ορκίζω σε Πατρός, τήν φθέγξατο χρώτον 9
Adjuro te per vocem Patri*, quam primum pronun-
[liavil: C παρ* αυτά συνάπτει λέγων ·
proiinue subjungit : Ήνίκα χόσμον άχαντα έαΊς στηρίξατο βουλαΐς.
Cum mundum umversum $uit firmavk consitiii. Ενταύθα τδν Λόγον αύδήν διά τδ ποιητικδν ονο
Hic verbutn appellal vocem propter poeiicara μάζει μέτρον. "Οτι δε τοΰθ* ούτως έχει, δήλον άπδ
roensuram : ao rem ita se habere ex eo perspiciiiir, τοΰ μικρφ πρόσθεν, τού μέτρου συγχωρούντος αύτφ y
quod piulo aniea versa concedenie V e r b u w i l l t d Λόγον αύτδν όνομάζειν. "Εφη γάρ·
appellet. Dixit enim, ΕΙς δέ Αόγον θείον βλέψας, τούτω χροσέδρευε.
Ad Verbum divinum respicien* illi a$tide. 16. Τίνα δέ κα\ τήν άρχαίαν καί σφόδρα πάλαιαν
16. Quid autem per vaticinia de uuo et singulari Σίβυλλαν, ής κα\ Πλάτων κα\ Αριστοφάνης κα\ έτεροι
Deo doceat aniiqua illa et admodum vetus S i - πλείους ώς χρησμωδοΰ μέμνηνται, διά χρησμών υμάς
bylla* qtiam Plalo ei Aristopbanes et plures alii, ut δ δάσκειν περί ένδς κα\ μόνου θεού συμβαίνει, άναγ-
vaiem, commemoranl, necesse est referre. Sic au- καίον ύπομνήσαι. Λέγει δέ ούτως ·
tem a i t : Εΐς θεός δς (41) μόνος εστίν ύχερμεγέθης, άγέ*
Unut Deus $olu$ esl Ur maximus tncreatut. (νητος ,
Omnipotens, invisibilis, ip$e viden$ omnia. Παντοχοάτιορ, αόρατος, δρώμενος αυτός άχαντα ·
Jpse autem α nulla videiur carne moriati. D Αυτός δ ού βλέπεται θνητής ύχό σαρκός άχάσης.
(55) Μετάλον βασιλήος. R e t . 3 et Clarom. ad Potiero sed quod alii codices aliud baberent, iit
r
n a r g . et 14. S4. ad calceui μεγαλοιο ανακτάς. observat ipse Clemen» in voce τέτυκται, pro qua
(36) Ασθενέες. Aliler apud CleMeDiem p. 585^ interduir» πέφυκ&ν scribi derlarau
Tbeodoretin» p. 491» Sic CIIHM babenl: μικρά/ * (39) Όρκίζω, Colbert. Όρκίσω el m o i αύδήν
έπ»\ σάρκες τε κα\ όστέα έμπεφύκασι. ορκίσω. Legiuir apud Cyrill. i , i u l . ήν φθέγξατο
(37) Τέρματος. Sic Clameus ρ, 609» al ρ. 608 πρώτη ν.
habal τέρμασιν» ui Eusebkii ct Tlieodorelus. Cy^k- (40) Ή κτίσις. Deest arliculus in Cotoert.
lus τέρματα. ( i l ) Εϊς θεός δς. Reperiuuiur bi versns apad
(38) Πάντοθεν έχτέταχεν. Sic Clemens ρ. 609. TbeopbikuftAAiiocbeiium lib. n el Lacuuuiain l i b .
ueo> varuun ibideni sic absolvU: γαίη ύπδ ποσσ\ i , el inalar prooiiuii prscfixi sunl libris Sibyfliuis,
J έβηκ*. Terra $ub pedibut ijti* mQvttur. Al idem p.
608 l e g i l : Έκτέτακεν · ορέων δέ τρέμει βάσις ένδοθ%
CHUI plurUiuaa4Jis ex Tbeopbilo desumplis. Legeba-
tur ui edilU noelris, είς δέ θεδς μόνος. Sed salws
θυμού. Tremit moniium verux intra p«rf!*i,. sive ab , visuiu esi scribere, ul apud Tbeophifuni ec Lattatr-
iiuia radicibua. Eaêbiua el Tbaodoreius bubem Uuiii, cuxu praeserliin Regitis I babeal εΓς θεός. Eoa-
Ουμφ. Hjec autem legeudi Orphei varieus quae in dem vcrsus, quos c i i a l Jusiiims, reperies in libro
Clemenle occurril, non inde orla quod ex variis
y
u SibylL, oon sine lHagtio di&criiniue^ Nam rrreo**
Tcr&ibus IHIUC boc, uuuc illud cxcerpai, ul placel euado versy pro παντοκράτωρ legitur αυτοφυής.
t73 C O H O R T A T K ) AD GRJECOS. 274
Είτα άλλαχοΰ που ούτως Α Sic eliam alicubf

Ήμεΐς δ άβανάτοιο τρίδονς πεπλανημένοι ήμεν, Νο$ autemab immortalis viii aberraveramu$,
'Εργα δέ χειροποίητα γεραίρομεν άφρονι μύβφ , Acopern manu facta colebamut stutta mente
ΒδωΛα ξόανων τε (42) καταφθιμένων άνθρωΛων. Simulacra et slatuat pereunlium hominum.
Καί πάλιν άλλαχοΰ που ούτως - Ει rursus sic alicubi:
^ΘΛδιοι άνθρωποι κείνοι κατά γα'ιαν έσονται, Felices homines tuper terram erunt,
Όσσοι δή στέρξουσι μέγαν θεόν, εύλογέοντες Quicunque diligenl magnum Deum, benedicenlet
Βρίν φαγέειν πιέειν τε, πεποιθότες εύσεβίησιν · Antequam comedant et bibant, confidentes pietate :
Ct νηοϋς μέν απαντάς άπαρνήσονται (45) Ιδόντες, Qui omnia quidem lempla abnegabunt videndo,
Καϊ βωμούς, είχαια Λίθων άφιδρύματα κωφών, El altaria, inanes lapidum $ede$ surdorum,
Αίμασατ έμψυχων μεμνασμένα καϊ θνσίαίσι Cruoribus animalium coniammata et viciimit
Τετραπόδων, βΧεγονσι δ ενός θεού ές μέγα Quadrnpedum : et respicient ad unius Dei magnum
[κυδος. [decu$.
Ταύτα μέν οδν ή Σίβυλλα. Atque beec qoidem Sibylla.
17. Ό βέ ποιητής "Ομηρος, τή της ποιήσεως άπο- 17. Homerus autem poela, duro licentia utilur
χρώμενος εξουσία, χα\ τήν έν αρχή τής πολυθεότητος poeiica, et Orpbei opinionem de deornm mullilodfne,
Όρφέως ζηλώσας δόξαν, μυθωδώς μέν πλειόνων in ipso carminis exordio significaiam 2 0 «raulalar,
•εων μέμνηται, ίνα μή δδξη τής Όρφέως άπ^δειν Β fabuloee plures deos commemorat, ne discrepare vf-
ποιήσεως, ήν ούτως ζηλώσαι προύθετο, ώς κα\ διά derelur ab Orphei poesi, quam quidem iia sibi ad
του πρώτου τής ποιήσεως έπους τήν πρδς αύτδν ση- imitandum proposuii, ul suum erga Hlum atndiaro
μήναι σχέσιν. Τοΰ γάρ Όρφέως, ipso eiiam carminis prirao versa declaraverk. Nam
cum Orpheus,
Μήνιν Αειδε, θεά, άημήτερος άγΛαοκάρπον, Jram cane, dea Cereri$ frugiferw,
%
ένάρχή τ ή ς ποιήαεως είρηκότος, αύτδς, in exordio caruiinis dixissei, ipse,

Μήνχν άε/δε, θεά, ΠηΛηιάδεω ΆχιΛήος, Iram cane, dea, Pelxdce Achillis,
γέγραφε ν · έλόμενος, ώς έμο\ δοκε?, έν άρχή κα\ τοΰ scripsit: in quo quidem maluil, ul mihi videlor,.
κατά τήν ποίησιν έκπεσείν μέτρου, ϊνα μή δοξη (44) legitima carminis mensura in ipso primordio exci-
τοΰ τών θεών ονόματος μή μεμνήσθαι πρώτον (45). dere, ne deorum nomiiris oon staiim raentinisse t l -
Μικρδν δέ ύστερον κα\ τήν εαυτού περ\ ένδς κα\ μό derelur. A l paulo posl suam ipsius de uno ei sin-
νου θεού σαφώς χα\ φανερώς εκτίθεται δόξαν, π ή gulari Deo clare ei aperie exponit sentcnttam, nune
μέν διά τοΰ Φοίνικος πρδς Αχιλλέα λέγων, per Phoenicem sic Achillem alloquen9 :
Ούδ* εϊ ηεν μοι ύποσταίη θεός μύτός, Non Deus ipse mihi si $pondeat auctor
Γήρας άχοξύσας, θήσειν νέον ήβώοντα "· C Faciurum abtiersa juvenemflorere$enecla;
διά τής αντωνυμίας τδν δντως δντα σημαίνων per pronomen euro, qui vere esl, Deum indicans :
θεόν* πή δέ διά τοΰ Όδυσσέως πρδς τδ τών Ελλήνων nunc per Ulyssem sic ad Grsecorum inuhitudineui
πλήθος ούτω λέγων * verba faciens :
Ουκ αγαθόν χοΛυκοιρανίη · είς κοιρανος έστω iVon bonum e$t multorum principalus : unus prin*
[ceps e$ia.
'Οτι δέ ούκ άγαθδν πολυκοιρανίη, άλλά τουναντίον Porro non bonum esse muliorum principatura,
κακδν, έ ρ γ ω δηλώσαι προύθετο, πολέμους τε αυτών sed poiius malum, re demonstranduin sibi propo-
διά τδ πλήθος, κα\ μάχας, κα\ στάσεις, κα\ κατ* αλ suil, eorum bella ob principum multiludinem et
λήλων έπιδουλάς διηγού μένος. Τήν γάρ μοναρχίαν pugnas et sediliones ei muluas insidias enarrans.
άμαχον είναι συμβαίνει. Ταΰτα μέν ούν δ ποιητής Nam niouarcbia his incommodis carei. Haecquidem
Όμηρος. Homerus poeia.
18. ΕΙ δέ κα\ τών άπδ τής σκηνής περ\ ένδς θεού 18. Quod si eorum, qoi ex scena sunt, adjicerc
μαρτυρίας ημάς προσθεΐναι δέοι (46), ακούσατε καί oponet de uno Deo lesiimonia, audile Sopboclem
Σοφοκλέους ούτω λέγοντος* sic diceniem :
(46*) Εΐς ταΐς άΛηθείαισιν, είς έστιν θεός, D Unus profeclo est, unus e$t tantum Deu$,
Χ>ς ούρανόν τέτενχε, καϊ γαΐαν μακράν, C'a?/i, solique machtnam qui condidil;
Πόντου τε χαροπόν οϊδμα, κάνέμων βίας. Vadumque ponti ceerulum, et vim tpiriius,
ITiad. I. " Iliad. B, v. 206.
(42) Χοανών τε. Legendum ξόανα τε. Ibidetn inale ί46) Προσθεϊναιδέοι. Colb el Clarom. προσθήναι·
ia edilis καταφθινομένων τ ανθρώπων. Deesl parli- (46*) Εΐς ταίς.... νομίζομεν. Hunc Pscudo-So-
csla io Reg. 1 e l 2, et Clarom. phoclis locum (vide Boerkliius, Grcecce tragadias
(43) Άπαρνήσονται. Legiiur άποστρέψουσι in H- principum AZschyli, Sophoclis, Euripidlt, num ea
bro iT Sibyll., obi bi versus a Jusiino cilati repe- quce tupemtnt et genuina omnia sint, etc. Heidei-
inatur. berga?, 1808, in>8, p. 148 seq.) reciiant eliam Cle-
(44) Ίναμή δόζη. Deest Γνα in Colbert. mens Alex. Protrept. c . 7 , § 74, et Strom. v, c. 14,
(45) Μή μεμνήσθαι πρώτον. Sic cod. Claro- δ 114; Etisebius, Prwparat. evang., x i n , c. 1 5 ;
M o U o o s , cujtis ope eoiendavimns corruplam banc Cyrillus Alex. adv. Julian. ι; Theodoretus, De cu-
%
aeripieraai, qiwe erat in edilis, Γνα αή δόξη τοΰ τών randis Grwc. a/fect., serm. 7 ; Alhenagoras, LegaL
•εών ονόματος μεμνήσθαι πρώτος. Se videretur deo~ pro Christ., c, 5. O T T O .
nm nominii meminuu primus.
S. JUSTWI PHILOSOPHI ET MARTTRI5 276
At ducta cceco errore gent mortalium, Α θνητοί δέ Λολλοϊ καρδία χλανώμεναι,
Commenta cladU in suce solalium ett, Ίδρυσάμεσθα Χημάτων χαράψυχήτ
Forma* deorum $axea$ aut cpreas θεων άγάλματ' έκ Λίθων τε καϊ ξύλωψ,
Anrove duclnt fusili, aut eburneas. m
U χρνσοτεύκτων τ) έΧεφαντίνων τύχους ·
HU victimarum ianguinem, hi$ (eslot die* θυσίας τε τούτοις καϊ καλάς χανηγνρεις
Cum dedicamut, eue not remur piot. Τεύχοντες, όντως εύσεβεϊν νομίζομεν.
Hac igiiur Sophocles. Ταύτα μέν ούν ό Σοφοκλής.
. 19. Pylhagoras aulem, Miiesarcbi filiue, qui pbi- 19. Ό δέ τού Μνησάρχου Πυθαγόρας, ό τά δόγματα
losopbis etno decrela symbolis areane exposuit, ut τής εαυτού φιλοσοφίας διά συμβόλων (47) μυστικώς
demonstrant q u i ilKas viura scripsere, videtur et εκθεμένος, ώς δηλοΰσιν οί τδν βίον αύτοΰ γεγραφότες,.
ipse de uno Dea ea §enlire, quae digna gunt iEjgy- άξια καί αύτδς τής είς ΑΓγυπτον αποδημίας π ε ρ ί
piiaca peregrioaiioDe. Nam dum unitalem prinel- ένδς θεοΰ φρονών φαίνεται. Τήν γάρ μονάδα αρχήν
pium omniom esee dicil, ipsamque omnium bono- απάντων λέγων, κα\ ταύτην τών αγαθών απάντων
rum esee causam; unum esee ac singularem Deum αίτίαν είναι, δι' αλληγορίας ένα τε καί μόνον διδάσκει
pcr allegoriam docet. Idque ila ee babere iude pa- Θεδν είναι. "Οτι δέ τοΰθ' ούτως Ιχει, δήλον άφ' ών
tel, quod tinitalera et unuin inter se m u l i o m difSerre μονάδα κα\ έν πολλφ διαφέρειν αλλήλων έφη. Τήν
dicat. Uoilaiem enim ία iis esse staluit, qnae Β μέν γάρ μονάδα (48) έν τοις νοητοϊς είναι λέγει, τδ
HKnle percipiunlur; unum aoiem in numeri». Quod δ έ έ ν έ ν τ ο ι ς άριθμοΐς. Εί δέ κα\ σαφεστέραν ά π ό
si Pythagora de singulari Deo sentenliam clarius δειξιν περ\ ένδς Θεού τής Πυθαγόρου δόξης ποθείτε
perspieere vullis, audilo haec illius verba: c Deus γνώναι, ακούσατε (49) κα\ τής αύτοΰ δόξης· ούτω
unus est: nequaquam auiem, ut quidam suspican- γάρ έφη· ι Ό μέν θεδς εΓς· αύτδς δέ ούχ ώς τίνες
iiir, cxlra mandura, 21 sed in ipso : lotus in toio ύπονοοΰσιν, έκτδς τάς διακοσμήσιος (50), άλλ' έν αυτά
circulo inspiciens omnes generationes. Temperaiio (51), δλος έν δλω τ φ κύκλω επισκοπών πάσας τ ά ς
esl omnium saeculorum, et opifex virtuiuin el ope- γενέσιάς (52) έστι, κράσις έών τών δλων αίώνων (53),
rum suorum. Principium oronium, in ccelo lumen, κα\ έργάτας (54) τών αύτοΰ δυνάμεων καί έρ
et omniuin Pater, meiis ei animalio universorum, γων · άρχά πάντων, έν ούρανψ φωστήρ, κα\ πάν
circulorura omuium raotio. > lta igliur Pyibagoras. των Πατήρ, νους χαΧ ψύχωσις τών δλων κύκλων (55) Τ
απάντων κίνασις. ι Ούτω μέν ούν δ Πυθαγόρας.

20. Plalo auiem etei probabat, ut verUiiuile est, 20. Πλάτων δέ, άποδεξάμενος μέν, ώς έοικεν, τήν
Moysis et aliorum propheiarum de uno et singulari περ\ ένδς καί μόνου θεού Μωΰσέως κα\ τών άλλων
Deo senlentiam,' quam
-m
in Algyplo cognoveral,
ν »
cum Γ προφητών
Γ Ι Ι
διδασκαλίαν,' ·ήν έν ΑΙγύπτω. .
γενόμενος
. .
lamen limeret ob ea quae accideranl Socrati, ne ^ έγνω, διά δέ τά συμβεβηκότα Σωκράτει δεδιώς μή
queni ipse Anylum atit Melitum in se concitaret, πως κα\ αύτδς "Ανυτόν τι να ή καί Μέλητον (55*) καθ*
qui se apud Alhenienses acctisaret, ac diceret : εαυτού γενέσθαι παρασκευάση (56) κατηγοροΰντα
Plalo injuste el curiose se gerit, quos civilas agno- αύτοΰ παρ' Άθηναίοις καί λέγοντα* Πλάτων αδικεί
scit deos, nullos ipse prorsus agnoscens; melu c i - κα\ περιεργάζεται, θεούς ούς ή πόλις νομίζει ού νο-
cnlae variam quamdam ei siinulalam de diis dispu- μίζων * φόβφ τοΰ κωνείου (57) ποικίλον τινά και
tationem instituit, et artiiicio quodam coneequitur, έσχηματισμένον τδν περ\ θεών γυμνάζει λόγον, εΐναί
ut deos esse his qui ita seniiunl, quibus auiem se- τε θεούς τοις βουλομένοις, καί μή είναι οίς τάναντία
cus videiur, nulfos essc dicai; id quod perfacile est δοκε?, τψ λόγψ κατασκευάζων, ώς έσται ^άδιον άπ*
ex illius diciis cognoscere. Posiquam enim quid- αυτών τών ύπ' αύτου λεχθέντων γνώναι. Πάν γάρ τδ
quid facium esf, morlale esse pronomiavit, deos γενόμενον θνητδν προαποφηνάμενος είναι, ύστερον
deinceps facloe fuisse dicit. lgilur si principium θεούς γεγενήσθαί λέγει. Εί τοίνυν αρχήν απάντων
omniuni Ocum el maieriam esse v u l i , liquei oiu- τδν θεδν καί τήν ύλην εΤναι βούλεται, δήλον δτι (58)
(47) Αιά συμβόλων. Colbert. διά συμβόλου. deest iliud έν apud Clcm. ?i Cyrill. Quare expun-
(48) Τήν μέν γάρ μονάδα. H»c loiidem verbis D gere non dubilavi; cum prêerlim repngnel obser-
leguiuur in V i U Pyilugor.e apud Ptioliuiu ood. 249. vaiioni Pylhagone, qui Deuin esse μονάδα, uoo vero
(49) Ακούσατε. Keg. 3 et Clarom. Ακούσατε έν, dicebat.
τ α υ τ η ν ούτω, elc. Siceiiam Κ. Sl.ad calcem. (55) Κύκλων. Deest in Reg. 1 ei 2, ei ad mar-
(50) Τας διακοσμήσιος. Sic babent C y n l i . Alex. ginein lantum lcgiiur. Gleiueus ei Cotb. τψ δλω κ ύ
i , Jut. p. 50, el Clein. Cohon. p. 47. Legiiur τής κλω. Men$ el animatio univtno circulo.
διακοσμήσεως in Reg. 2, ei Uaroni. et Colb.; τής δια- (*55·) Μέλητον. Hanc codd. Reg. 1, 2, 4. Argen-"
κοσμήσιος in Re$. ι. tor. et ms. Pici firmaiam scripluram revocavi; vul-
(51) Έν αντ$. Sic Olemeiis Alex. melius quam gata enim Μέλιτον debelur iolacismo. O T T O .
nosiri codices mss. ei ediii έν έαυτώ. Cyrdlus έν (56) Παρασκευάση. Clarom. παρασκευάσειε.
αύτω. (57) Φόβφ τού κωνείου. Non sotus Justiuus banc
(52) Πάσας τάς γενέσιας. Cyrillus γενεάς. Cle- Plaionis observavii dissiiMilaiionem. ldem de illo
inens επίσκοπος πάσας γενέσιος. judicium luleruiil Albcitagoras Apo/., n. 22, Euse-
(55) Κράσις έών τών δλων αίώνων. Cyrill. κρα- bius Pnep., 1. n, c. 6 el 7, Cyrill. i , Jul. pag. 54.
t
οις ών. Clemeiis κράσις τών δλων αίε\ ών. Clarout. Tbeodoreius iib. ιιι, Adv. Grwcos, pag. 512 ei 519.
κράσις αιών τών δλων αίώνων. Colb. el Reg. 2, κρά S. Auguslinus inilio libri De vera rehgione.
σις ετών. (58) Αή.Ιονδτι. Colbcrl. et Reg.2 δηλονότι. Μυχ
(54) Καϊ έργάτας. Cyrillus pro his vocibus ba- ideni Colb. λέγει.
bel χαι φώς. Μυχ cdil. έν έν ού»*ανψ. 5ed uielius
COHORTATIO AD GRJECOS. 278
ανάγκη πάσα έξ ύλης τους θεούς γεγενήσθαί λέγειν - Α nino necessariuni esse, ut e i malerta deos faclos
εί 61 έξ ύλης, έξ ή ς χα\ τδ χαχδν ώρμήσθαι έφη, οίους dicai. Quod si Jacti ex malerhi, ex qua malom or-
είναι τους θεούς τούς έξ ύλης γενομένους οΓεσθαι tum esse dixit, qtiales exislimandi sint dii ex ma-
προσήκει, τοίς εύφρονούσι παρήχε σχοπειν. Διά τούτο leria facli, sanis mentibus considerandum reliquil.
γάρ καιάγέννητοντήν ύλην έφησεν εΐναι, ίνα μή δόξη Nam idcirco inaieriaiu ipgam iucreaiam essedixit,
τδν θεδν τού χαχού ποιητήν είναι λέγειν. Κα\ περί ne Deum mali condilorem dicere viderelur. Ac do
μέν των ύ π δ τού θεού.(59) δημιουργηθέντων θεών diis quidem a Deo coodilis haec ab eo dicta esse l i -
ταύΥ είρηκως φαίνεται* ιβεο\ θεών ών έγώ δημιουρ q u e l : c Dii deorum, quorum ego sura conditor. »
γός, ι Dspl δέ τού δντως δντος Θεού τήν δρθήν έχων De eo autem, qui vere est, Deo rectam videtur ba-
φαίνεται δόξαν. 'Αχηχοώς γάρ έν Αίγύπτω τδν Θεδν bere senlentiam. Nam cum audissel in iEgyplo
τ ψ Μωύσή είρηχέναι, Έγώ είμι ό ών, όπηνίχα πρδς Deom dixisse Moysi, cum euro ad Hebraeos missu-
τους Ε β ρ α ί ο υ ς αύτδν άποστέλλειν έμελλεν, έγνω δτι rus essei, Ego tum ex$i$Un$ ille, inlellexil Deum
ού χυριον δνομα εαυτού δ Θεδς πρδς αύτδν έφη. ooqiiaqiiam suum illi proprium uomen dixisse.
21. Ουδέν γ ά ρ δνομα έπΙ Θεού κυριολογείσθαι δυ 21. Nullo enim proprio nomine Deus appellari
νατόν * τ ά γ ά ρ ονόματα είς δήλωσιν χα\ διάγνωσιν potest; suot quippe noroina ad designaiionera e l
τών υποκειμένων κείται πραγμάτων, πολλών χα\ ρ dislinclionem subjeclarura rerum, qua3 et multae e l
διαφόρων δ ν τ ω ν * Θεψ δέ ούτε ό τιθείς δνομα προύπ- variae eunt, ineliluta : ai nemo praeexstilit qui Deo
ήρχεν, ούτε αύτδς έαυτδν όνομάζειν ψήθη δείν, εΓς nomen imponeret, nec ee ipse noininandura esse
καί μόνος ύ π α ρ χ ω ν , ώς κα\ αύτδς (60) διά τών εαυ duxit, cum unoe el solus s i l , quemadmodum et ipse
τού προφητών μαρτυρεί λέγων, Έγώ θεός πρώτος * per suos prophctas lesiaiur, cum a i i : Ego Deut
h
καί μετά τ α ύ τ α (61)* Καϊ πΛήν έμον θεός έτερος primus. E l posiea: Et prceter me Deu$ alius non esi .
ούχ έστι. Δ ι α τούτο τοίνυν, ώς κα\ πρότερον έφην, Proplerea igiiur, ut jam dixi,nullius nominis memi-
ουδέ ονόματος τίνος ό Θεδς, άποστέλλων πρδς τούς nit Deus, cum Moysem ad llebreos miiierei, sed
Εδραίους τδν Μωύσέα, μέμνηται, άλλά διά τίνος μετ perquoddain parlicipium, unum e l soluin 66 esse
οχής Ινα κ α ι μόνον Θεδν έαυτδν (62) είναι μυστικώς Deum arcane docet. Ego *nim, inquil, tum extisiens
διδάσκει. Έγώ γαρ, φησΙν, είμϊ ό ών (65)* αντιδιαστέλ ille, se ipsum exsistentein non exsislentibus oppo-
λω-; έαυτδν, δηλονότι δ ών, τοίς μή ούσιν, ίνα γνώσιν nens, ut qui prias deccpli (uere, non iis qui exsi-
οί πρότερον άπατηθέντες, δτι ούχ\ τοίς ούσιν, άλλά slunl, sed iis qni non exsistunt adhxsisee se intel-
τοίς μή ούσι προσέσχον. Έ π ε \ τοίνυν δ Θεδς ήπίστατο Itganl. 2 2 Siquidcm cuni Deus scirei primos ho-
τους πρώτους ανθρώπους (64) τής παλαιάς τών προ- mines in memoria habuisse amiquam illam fraudem,
γονιών μεμνημένους άπατης (65), ήνάπατήσαι αυτούς G qua inajores ipsorum decipcre voluil bumani gene-
* Isal. XLIV, 6.
(59) Ύχό τον θεον, Deesl arilcnlns in C o l b m . mum, quos Deus landem per Moysem de uno Deo
(60) Καϊ αυτός. Gonjuiiclionem addidi ex Gol- edocuil. Igitur πρώτους bicdictum pro προτέρους
beru
(61) Kal μετά ταύτα. Legebatnr in superioribus
edilionibos, κα\ έγώ μετά ταύτα, qnasi ba?c quoqoe
I A c l . aposl. ι. 1, ep. ad Hebr. VIII 7, al.) : priores
>
lomines, qui in inemoria habebant antiquam illam

proloplasiarum seduclionem, haec falsa de diis opi-
« Scripuira csseni peliia. Viiiuin susluli ope codicis DIO veluli morbus propagaia esl, eamque Deus, m
Colberi.,in qoo deesi illud έγώ. marlyr senlenliam rcpeletis paulo infra a i i , toHere
(62) θεόν εαυτόν. Glarom. Θεδν αυτόν. volens Moysi d i x i t : Έ γ ώ είμι ό ών. Ga-lcruni cinn
(6?) Ό ών. Necessilatem imposuit ipse Justinus pariicipiiini μεμνημένους ab ήπίστατο peudeal, in-
i u reddendi, exsisten$ Ule. Nam cum infra exami- cipil ( i d quod senlonlia quoque rcquiril) apodosis
nei quam vim habeal ei articulus ό el panicipium inde a verbis διά τούτο, elc. Haud male omissuni
ών, neoesse fuit in Lalioa inierpreiatioiie uirumque esl illud πρώτους in God. Vimar.: c Sciebat scilicoi
retioere. inveteratum hiinc priinorum parenUim errorem !ια-
(64) Τους πρώτους ανθρώπους. Primi illi bomi- niini nonduui eiiarn e tnemoria excidisse, in quein
raet, qaorum majores decepil dseinon, neque Adam D ut se pracipilee dareni, humani gencris ·»<>Γ
el E v i iulelligi possunl, ut per se paiei; neque Genius eis auclor fuieset.iPergilur rccie ila : «N.un
eiiam i i qui tempore Moysi* degt/banl. lsli euiin bic cum priinis parenlibus «i ab inierdiclo divino
B O O solum ab Adaroo ei Eva, sed eliam a diluvio vellent deflectere, spem faceret fore^ uii dii» pares
oiairam dislabant, qoaro u l primi homines vocari flerent; deorum inane ac falsum nouien esi coiiv-
potuerintu Primos ergo homines Jualinus eosappel- roentus, ul miseri uiorules alios eliam deos, pra*
lal, qui cum meniiiiissp.nl serpenUini dixisse prituis ler unuin illum ac bolum, esse raii, tales scilicet
parenlibus : Erititsicut d i i , inde collegerunl plures posae se quoque fieri conliderent. > OTTO.
esae deos, eonimque colendorum principes se piaj- (65) Μεμνημέϊ'ους άπατης. Yidelur in hac pa-
buorunL Hoe a iusiino vocari primos bomines, non riodo idem S. mariyri, ac in muliis aliis evelfisse,
vcro eoa qoi lempore Moysis degebaul, eo libeniius ut sensura nou absolveret, dum dicendi ardoreni
cxisurao, quod priniis illis homiiiibus iuemoria lan- sequilur. Nam si verbum verbo reddamus, s k e r i l
inoimodo aiiribuaiur verboriim serpeniis, id est reddendum : Viden* Deusprimos Uomines nonoblt-
ioilram e l origo cullus deorum; a l Moysis lempore tos fraudis illiu$,qua majore* illorum damon αβά
booc morbum grassalum esse testalur paulo post ρετε voluil, imperlecia saue sentenii.i; quam lamen
Jusliuus.—Τους πρώτους ανθρώπους, lidem paulo Justinu"» in sequeuii pchodo absolviu Referendu
post appellanlur οί έξ αυτών γενόμενοι, hoc esl ριο- enim ad primos illos boiniues^ ul modo videbimiis,
loplasiaruni (τών προγόνων) posieri. Oppouil Jusii- toia baic verborum construciio. Igitur cum obsecuLi
BIIS τους πρώτους άνΟρ., plurium deoruai incmores, (raudulenlo d&moni homines, eic.
iisfoj Moytijs leihporc vivebaut, Ilebraeis poiissi-
JDSTWl PHILOSGPHI E T MARTTRI5 •276
Al ducta cceco errore gen$ mortalium, Α θνητοί δέ πολλοί καρδία πλανώμενεί,
Ccmmenta cladti in IUCB solatium c$t> Ίδρυσάμεσθα πημάτων παράψνχήτ
Format deorum saxeas aut certat θεων άγάλματ* έκ Λίθων τε καϊ ξύλω>,
Aurove duclas fusili, aut eburneas. "Η χρυσοτεύκτων ή έλεφαντίνων τύπους ·
Hi$ victimarum $anguinem his fe$to$ die*
9 θυσίας τε τοϊ&οις καϊ καΛάς πανηγύρεις
Cum dedicamui, eue no$ remur pios. Τεύχοντες, ούτως εύσεβεΐν νομίζομεν.
Haec igitur Sopbocles. Ταΰτα μέν ούν δ Σοφοκλής.
. 19. Pylhagoras autem, Mneearcbi filius, qui pbi- 19. Ό δέ τοΰ Μνησάρχου Πυθαγόρας, δ τά δ ό γ μ α τ α
losopbis eiuo decrela symbolis areane exposuit, ut τής εαυτού φιλοσοφίας διά συμβόλων (47) μ υ σ τ ι κ ό * ^
demonslrant qui iltiua vitaro scripscre, videiur ei εκθεμένος, ώς δηλοΰσιν οί τδν βίον αύτοΰ γ ε γ ρ α φ ό τ α ς ,
ipse de nno Deo ea semire, quae digna sunt jEgy- άξια και αύτδς τ ή ς είς ΑΓγυπτον αποδημίας repV
piiaca peregrioatiooe. Nam dum unitalem prinei- ένδς Θεοΰ φρονώ ν φαίνεται. Τήν γάρ μονάδα ά ρ χ · ή ν
pium omnium esse dicil, ipsantqu* omniuin bono- απάντων λέγων, κα\ ταύτην τών αγαθών α π ά ν τ ω ν
rnra esse causam; unum esee ac eingularem Deum αίτίαν είναι, δι'αλληγορίας Ινα τε κα\ μόνον δίδασκε ι
pcr allegoriam docet. Idque iia se babere iiide pa- Θεδν είναι. "Οτι δέ τοΰθ' ούτως Ιχει, δήλον άφ* ώ ν
tet, quod tiniialera et unum inter se muliom difSerre μονάδα καί έν πολλφ διαφέρειν αλλήλων έφη. Τ ή ν
dicat. Uoitaiem enim ία ii» esse statuii, quse Β μέν γάρ μονάδα (48) έν τοίς νοητοίς είναι λέγει, τ δ
nente percipiunlur; unum auiem in nwneri». Quod δ έ έ ν έ ν τ ο ί ς άριθμοίς. Εί δέ κα\ σαφεστέραν ά π ό
si Pythagorae de singulari Deo sententiam clarius δειξιν περ\ ένδς Θεού τής Πυθαγόρου δόξης ποθ&?τ£
perspicere vultis, audilo haec illius verba: c Deus γνώναι, ακούσατε (49) κα\ τής αύτοΰ δόξης· ο ύ τ ω
unus e s t : nequaquam auiem, ut quidam euspican- γάρ έφη* ι Ό μέν Θεδς εΤς* αύτδς δέ ούχ ώς τ ί ν ε ς
inr, exira mundum, 2 1 s e d
*P I n S0 :
ioio ύπονοοΰσιν, έκτδς τάς διακοσμήσισς (50), άλλ' έν α υ τ ά
l o l u s i n
circulo inspiciens omnes generaiiones. Temperaiio (51),δλος έν δλω τ φ κύκλφ επισκοπών πάσας τ ά ς
estomnium s&culoru-n, e i opifex virtuluin e l ope- γενέσιάς (52) έστι, κράσις έών τών δλων αίώνων (53),
rum suorum. Principium oronium, in ccelo lumen, κα\ έργάτας (54) τών αύτοΰ δυνάμεων καί έ ρ
et omnium Pater, meiis e l animatio universoruin, γων * άρχά πάντων, έν ούρανφ φωστήρ, κα\ π ά ν
circulorum omuium motio. > lia igtiur Pyibagoras. των Πατήρ, νους χαΧ ψύχωσις τών δλων,. κύκλων (55)
απάντων κίνασις. ι Ούτω μέν ούν δ Πυθαγόρας.
20. Plalo auiem etsi probabat, u l verisinnle est, 20. Πλάτων δέ, άποδεξάμενος μέν, ώς έοικεν, τ ή ν
Moysis et aliorum propheiarum de uno et singulari περί ένδς κα\ μόνου Θεού Μωύσέως κα\ τών άλλων
Deo eententiam, quam iu itigypto cognoveral, cum προφητών διδασκαλίαν, ήν έν Αίγύπτφ γενόμενος
lamen tiraeret ob ea quae acciderant Socrali, nc ^ έγνω, διά δέ τά συμβεβηκότα Σωκράτει δεδιώς μ ή -
quem ipse Anylum atit Melitum in se concitaret, πως κα\ αύτδς "Ανυτόν τινα ή καί Μέλητον (55*) καθ*
qiti se apud Athenienses acctisarei, ac dicerel : εαυτού γενέσθαι παρασκευάση (56) κατηγοροΰντα
Plalo injuste et curiose se geril, quos civilas agno- αύτοΰ π α ρ ' Άθηναίοις κα\ λέγοντα* Πλάτων αδικεί
scii deos, nullos ipse prorsus agnoscens; melu c i - κα\ περιεργάζεται, θεούς ούς ή πόλις νομίζει ού νο-
culae variam quamdam et siinulaiam de diis dispu- μίζων * φόβφ τοΰ κωνείου (57) ποικίλον τινά και
talionem insiituii, el artiiicio quodam consequitur, έσχηματισμένον τδν περ\ θεών γυμνάζει λόγον, εΐναί
ut deos esse bis qui ita sentiunl, quibus auiem se- τε θεούς τοίς βουλομένοις, κα\ μή είναι οΤς τάναντία
cus videiur, nulfos esse dicai; id quod perfacile est δοκεί, τ φ λόγφ κατασκευάζων, ώς έσται ^άδιον ά π '
ex lllins diciis cognoscere. Poslquain enim quid- αυτών τών ύπ' αύτου λεχθέντων γνώναι. Πάν γάρ τδ
quid facium esf, morlale esse pronuniiavit, deos γενόμενον θνητδν προαποφηνάμενος είναι, ύστερον
deinceps facloe iuisse dicit. Igilur si principiiim θεούς γεγενήσθαί λέγει. Εί τοίνυν αρχήν απάντων
omnium Dcum et maieriam e^se v u l i , liquel om- τδν Θεδν κα\ τήν ύλην είναι βούλεται, δήλον δτι (58)
(47) άιά συμβόλων. Colbert. διά συμβόλου. deest illud έν apud Clcm. el Cyrill. Quare expun-
(48) Τήν μέν γάρ μονάδα. Ha»c loiidem verbis D gere non dubitavi; cum prasertim repngiiel obser-
legniuur iu Vila Pylliagor.e apud Pboliuui ood. 249. vationi Pylhagorse, qui Oeurn esse μονάδα, uoo vero
(49) Ακούσατε. Reg. 3 el Clarom. "Ακούσατε έν, dicebat.
τ α υ τ η ν ούτω, etc. Sicetiain R. Si.ad calcem. (55) Κύκλων. Dce&t in Reg. 1 ei 2, ei ad mar-
(50) Τάς διακοσμήσιος. Sic babeni Cynll. Alex. ginein ianlum legilur. Clentens el Colb. τ φ δλω κύ
i Jul. p. 30, e l Cleiu. Loltori. p. 47. Legilur τής κλω. Meiis el animatio universo circula.
f
διακοσμήσεως in Reg. 2, ei Claiom. el Colb.; τής δια- (55') Μέλητον. Ilanc codd. Reg. 1, 2, 4. Argen-*
κοσμήσιος in Re*j. ι. lor. et ms. Pici firtitaiam scripiuram revocavi; vuU
(51) Έν αντ$. Sic Olemens Alex. meiius quam gata enim Μέλιτον debelur iolacismo. O T T O .
nosiri codices IIISS. ei ediii έν έαυτώ. Cyrillus έν (56) Παρασκευάση. Clarom. παρασκευάσειε.
αύτώ. (57) Φόβφ τού κωνείου. Non solus Jusliitus hanc
(52) Πάσας τάς γενέσιας. CyriHus γενεάς. Cle- Plaionis observavn dissiiniiiaiiotiem. Idem de illo
inens επίσκοπος πάσας γενέσιος. judiciiim luleruul Albeuagoras Apo/., n. 22, Euse-
(53) Κράσις έών τών δλων αίώνων. Cyriil. κρά bius Priep. 1. ιι, c. 6 el 7, Cyrill. i , Jul. pag. 34.
y %
σις ών. Clemeiis κράσις τών δλων αίεΐ ών. Clarom. Tlicodoreius lib. ιιι, Adu. Grtvcos, pag. 512 el 519.
κράσις αιών τών δλων αίώνων. Colb. ei Reg. 2, κρά S. Augusiiuus inilio libri De vera relujione.
σις ετών. (58) άήλονδτι. Colbcrl. et Reg.2 δηλονότι. Μυχ
(54) Καϊ έργάτας. Cyrilliis pro his vocibus ba- idem Colb. λέγει.
bel και φώς. Μυχ cdit. έν έν ούρανφ. Sed melius
177 COHORTATIO AD GRJECOS. 278
ανάγκη πάσα έξ υλης τους θεούς γεγενήσθαί λέγειν · Α nino roicessariuiu esse, ut ex malerta deos factoa
εί 61 Εξ ΰλης, έξ ής κα\ τδ κακδν ώρμήσθα: έφη, οίους dical. Quod si Jacli ex malerra, ex qua malom or-
είναι τους θεούς τους έξ Ολης γενομένους οίεσθαι tum esse dixit, quales existimandi sint dii ex ma~
προσήκει, τοΖς εύφρονοΰσι παρήκε σκοπείν. Διά τοΰτο leria facli, sanis mentibus considerandum reliquil.
γαρ και άγέννητον τήν ύλην έφησεν εΤναι, ίνα μή δόξη Nam idcirco raaieriam ipeara inereaiam esse dixit,
τδν θεδν τοΰ κακοΰ ποιητήν είναι λέγειν. Κα\ περί ne Deum mali condilorem dicere videretur. Ac do
μέν τών ύπδ τού θεού. (59) δημιουργηθέντων θεών diis quidem a Deo condilis haec ab eo dicta esse i i -
ταϋτ είρηχώς φαίνεται* <Θεο\ θεών ων έγώ δημιουρ q u e l : c Dii dcorum, quorum ego sum condilor. »
γός. > Περί δέ τού δντως δντος θεού τήν δρθήν έχων De eo auiem, qui vere esl, Deo rectam ν ideiur ha-
φαίνεται δόξαν. 'Ακηκοώς γάρ έν Αίγύπτω τδν Θεδν bere senlentiam. Nam cum audisset in iEgypio
τ ψ Μωύσή είρηκέναι, Έγώ είμι ό ώ τ , όπηνίκα πρδς Deom dixisse Moysi, cum euro ad Hebraeos missu-
τούς Εβραίους αύτδν άποστέλλειν έμελλεν, έγνω δτι rus esset, Ego sum exsi$Un$ ille, inlellexil Deum
ού χύριον δνομα εαυτού δ Θεδς πρδς αύτδν έφη. Deqiiaquam suum illi proprium nomen dixisse.
21. Ουδέν γάρ δνομα έπΙ Θεού κυριολογείσθαι δυ- 21. Nullo enim proprio nomine Deus appellari
τά γάρ ονόματα είς δήλωσιν καί διάγνωσιν potest; sunt quippe iiomina ad designationem e i
των υποκειμένων κείται πραγμάτων, πολλών κα\ g dislinciionem subjectarum rerum, q u » et multae e l
διαφόρων δντων * Θεψ δέ ούτε ό τιθε\ς δνομα προύπ- yariae eunt, inslituta : al nemo prseexstilit qui Deo
ήρχεν, ούτε αύτδς έαυτδν όνομάξειν ψήθη δείν, είς nomen imponerei, nec se ipse noininandum esse
χαί μόνος ύπαρχων, ώς χαΧ αύτδς (60) διά τών εαυ duxii, cum iinus et solus s i i , qaeroadmodum e i ipse
τού προφητών μαρτυρεί λέγων, Έγώ θεός πρώτος * per suos propbeias lestaiur, cum a i i : Ego Deus
χαί μετά ταύτα (61)* Καϊ πΛήτ έμον θεός έτερος primus. E l posiea: El prceler me Deut aliu$ non est \
ούχ έστι. Διά τοΰτο τοίνυν, ώς κα\ πρδτερον έφην, Propierea igilnr, ut jam dixi,nuliius nominis memi-
ουδέ ονόματος τίνος ό Θεδς, άποστέλλων πρδς τούς nil Deus, cum Moyse.m ad Hebraeos miuerei, sed
Εβραίους τδν Μωύσέα, μέμνηται, άλλά διά τίνος μετ per quoddam parlicipium, unum e l soluin se esse
οχής Ινα χαί μόνον Θεδν έαυτδν (62) είναι μυστικώς Deum arcane docel. Ego *nim, inquil, $um ex$i$ten$
διδάσκει. Έγώ γαρ, φησ\ν, είμϊ ό ών (65)* αντιδιαστέλ ille se ipsum exsislenlem non exsislenlibus oppo-
y
λω^ έαυτδν, δηλονότι δ ών, τοίς μή ούσιν, ίνα γνώσιν nens, ut qui prius deccpli luere, non iis qui exsi-
οί πρότερον άπατηθέντες, δτι ούχ\ τοίς ούσιν, άλλά etunl, sed iis qui non exsistunt adbaesisse se intel-
τοίς μή ου σι προσέσχον. Έ π ε \ τοίνυν δ Θεδς ήπίστατο ligant. 2 2 Siquidem cum Deus scirei primoi ho-
τους πρώτους ανθρώπους (64) τής παλαιάς τών προ- mines in memoria habuisse auiiqnam illam fraudem,
γΑκνμεμνημένους άπατης (65), ή ν άπατη σαι αυτούς G qua inajores ipsorum decipere voluil buinani gene-
u
l a a l . XLIV, 6.
(59) Ύχό τον θεού* Deesl artfculus in Colbert. mum, quos Deus landem per Moysem de uno Deo
(60) Kal αυτός. Conjuuctionem addidi ex Col- edocuil. Igitur πρώτους bicdictuin pro προτέρους
beru
(61) Καϊ μετά ταύτα. Legebatnr in superioribus
editionibus, κα\ έγώ μετά ταΰτα, quasi ba?c qnoque
i
A c l . apost. ι, 1, ep. ad Hebr. viu, 7, al.) : priores
lomines, qui in inemoria habebant antiquani illam
proloplastariim seduclionem, haec falsa de diis opi-
« Scripuira essent peiiia. Viiiuin susluli ope codicis tiio veluti morbus propagaia esl, eamqueDeus, u l
Colbert., in qoo deesl illud έγώ. marlyr sententiam repelens paulo infra a i i , tollere
(62) θεόν έαντότ. Glarom. Θεδν αυτόν. volens Moysi dixil : Έ γ ώ είμι ό ών. Gajlertiiii ciun
(63) Ό ώ τ . Necessitaiem imposuil ipse Justintis parlicipiiim μεμνημένους ab ήπίστατο pcndeal, ιιι-
i u reddendi, exsistens Ule. Nam cum infra exami- cipil ( i d quod senioniia quoque requiril) apodotis
net qoam vim habeat el articulus ό el panicipium inde a verbis διά τούτο, elc. IJaitcl inale omissuai
ών, necesse fuit in Laiioa imerpreiatioue uiruinque esl illud πρώτους iu God. Vimar.: c Sciebal scilicol
reiioere. inveteratum hunc priinorum parenlum erroreni !ια-
(64) Τούς πρώτον ς ανθρώπους. Primi illi bomi- niini nondum eiiaiu e incmoria excidisse, in quem
raes, quorum mijore* decepil dsinon, neque Adam j ι illi ut se praecipilee darenl, humaiii gencris esor
et Eva iuielligi possunt, ut per se paiei; ueque Genius eis auclor fuisset.iPergiiur recle i l a : iNaai
eiian» i i qui tempore Moysi* degt/bant. lsli euiin bic cum priinis parenlibus * i ab inierdiclo divino
W D soium ab Adanio e i Eva, sed eliam a diluvio veilent defleciere, spem faceret foreûii dii» pares
oiniram dislabant, quaro u l priini homines vocari flerent; deorum inane so falsuin nouien 6si COIIV-
potoerinu Primos ergo liomines Juslinus eos appel- meotus, u l miseri inorlales alios eliam deos, pra*
lai, qui cum mennuisseiil serpentem dixisse primis ler uiiuiii illum ac soluin, esse raii, tales scilicet
parenlibui: Eriiit sicut dii iude collegeruui plures
9 posse se quoque ileri coniiderent. > OTTO.
esee deos, eorumque colendorum principes se prx'- (65) ΜεμνημεΛ'ονς άπατης. Videlur in hac pa-
bacrwiL Hoe a iustino vocari primos boinines, non riodo idem S. luariyri, ac in muliis aliis evelfisse,
vcro eos qoi lempore Moysis degebanl, eo libeniius ut sensura non absolveret, dum diceudi ardoreni
exjslimo, qaod primis illis homiiiibus meinoria lan- sequilur. Nam si verbuin verbo reddamus, sic e r i l
lummodo ailribuaiur verborum serpeniis, id eat reddendum : Videns Deus primot homines non oblt-
iaitiuon e l origo cullus deorum; al Moysis lempore log fraudis illiu$,.qua majore* illorum. dwmon deci-
booc morbum grassatum esse leslaiur paulo post pere voluit, imperlecia sane semejtlia ; qiiam tainen
Jusliuas.—Τούς πρώτονς άνθρώπονς. lidem paulo Jusiioua in sequenli pcriodo abiolvit. Referenda
post appellanlur οί έξ αυτών γενόμενοι, hoc esl pro- enim ad primos illos boiniuea, ul modo videbimiis,
loplastaniui (τών προγόνων) posleri. Opponil Jusli- loia haec vcrborum construciio. Jgitur cum obsecuii
DOS τους πρώτους άνΟρ., plurium deorum niciiiores, (raudulenlo dwmoni fwmines c l c .t
i» qui Moytiis tempore vivebaut, Ilebraeis poiisM-

279 S. J13STBSI PH*U>SOPffl ΕΤ MARTTRIS 280
ris hoslis daem^n, cum eos sic alloquerelur : S i ob- Α 6 μισάνθρωπος δαίμων ήβουλήθη, φήσας πρδς αυτούς,
$efiuti mihi fueriiis mandalum Dei trantgrediente$ , JEl Λεισθείητέ μοι τήν τοΰ θεον χαρεΛθεΊν έντο-
erpi$ ucut dii, deos appellans eos qui non erant, Λ^ν, έσεσθε ώς θεοί, θεούς δνομάζων τούς μή δντας,
ui bpiuines arbilrati alios ejUaip d$os esse, se quo- ίνα οί άνθρωποι, οίηθέντες κα\ έτερους είναι θεούς»
que deoa fieri posse crederetii; cjjga boc, inquam, καί εαυτούς δύνασθαι γενέσθαι θεούς πιστεύσωσι·
viderei DeMS, propierea Moysi d m l , Ego sum ex- δια τούτο πρδς τδν Μωύσέα έφη, Έγώ είμι ύ ώκ, ίνα
tisteru %ile ui per p.axticipiuu^ ex^lens, Dei cxsi-
f
διά τή£ μ£τοχής, δντος, τον θεού δγτος κα\ μή δν-
siemis et noo exsisienlium discrimen ducereu lgi- των διαφοράν διδάξη. Πεισθέντες τοίνυν οί άνθρωπο*
lur cura qbseciî fraudulento dqemoni homines, ac τ φ ήπατηκότι δαίμονι, καί θεού παράκουσα*, τολμή-
Dei praecepturo viojare ausl essent, e paradiso ex- σαντες, έξήλθον τού παραδείσου, τού μέν ονόματος τών
(erunt, ac deorum qnidem nomen in memoria ha- θεών (66) μεμνημένοι, μηκέτι δέ παρά θεού μή είναι
buere, sed non jam apipiius a Deo nullos esse deos θεούς έτερους διδαχθέντες.Ού γάρ δίκαιον ήν τούς τήν
edocli squl. Neûe eniui a?quum eral, ut qui pri- πρώτην έντολήν μή φυλάξαντας, ήν φυλάξαι (&£διον
jnun) pr?ceplam nop seryassent, quod laipen erat ήν, διδάσκειν έτι, άλλά τιμωρίαν αύτοϊς έπάγειν δ ι -
ad servanduin facije, ii amplius docerenlur, sed καίαν· Έκβληθέντες τοίνυν τού παραδείσου, καί οίό-
po.lius μ! debilan) pqenam pereolverenl. Ejecli igitur R
μενοι διά τήν παρακοήν έκβεβλήσθαι μόνην, ού μήν
paradiso, sequeob eam lanlum causam ejeeios r a i i ,
είδδτες διδτι καλ θεούς μή δντας έπείσθησαν είναι, τ δ
quod Peo non paruissenl, niinime vero ob illam τών θεών δνομα (67) κα\ τοϊς μετά ταύτα έξ αυτών
eliaqo, quod deos esse, qui nulli prorsus siuit, c r e -
γενομένοις άνθρώποις παρέδοσαν (68). Αύτη τοίνυν
didissenf, oomen deorum genilis ex se posiea bo- πρώτη περ\ θεών ψευδής φαντασία, άπδ τού ψεύστου
minibus Iradiderunf.. |Iaec igitnr prinia exslilil falsa
πατρδς αρχήν έσχηκυϊα. Είδως τοίνυν δ θεδς τήν τ ή ς
<l$ diis informalio, a mendaci palre orlum babens. πολυθεδτητος μή αληθή δόξαν, ώσπερ τινά νόσον τ ή
Cum auleip viderel Deus falsani de diis opjuionem, τών ανθρώπων ενοχλούσαν ψυχή, άνελεϊν κα\ άνατρέ-
veluti queindain murbum in animas bominum gras- ψαι βουλόμενος, πρώτον μέν τψ Μωύσή φανε\ς έφη
eari eam tollcre el criiere vplens cum primiiin
f πρδς αυτόν · Έγώ είμι ό ών. "Έδει γάρ (69), οιμαι,
Moysi visus e$l, ei dixit : Ego $um extittcns ille. τδν άρχοντα καί στρατηγδν τού τών Εβραίων γένους
Oporlebat enim, ut equidem arbilror, ul qui prin- έσεσθαι μέλλοντα, πρώτον απάντων τδν δντα γινώ
fceps et dux Hebra3ae genlis fulunis eral, omnium σκειν θεόν. Διδ καί τούτω πρώτφ φανείς, ώς ήν δ υ -
primus exsisienlem cognosceret Deum. Unde eliam νατδν (άνθρώπφ φανήναι θεδν, έφη πρδς αυτόν Έγώ
cum illi omnium primo visus est, quanlum boiuhu ^ ίμι ό ών · εΤτα^άποστέλλειν αύτδν πρδς τούς Εβραίους
ε
fas eral Deum videri, dixii ad eum : Ego sum ex- μέλλων, κάκείνοις αύτδν τά αυτά προστάττει λέγειν *
ii$ten$ ille. Deinde illum ad Hebrxos missurus, eo- Ό ών άχέσταΛχέ με Λρδς υμάς.
dem illis jussit dicere: Exsislens ille misit me ad
VQ*.
22. Haec iîiur Plato cuqa in iEgyplo didicissel, 22. Ταύτα τοίνυν έν Αίγύπτφ μαθών ό Πλάτων,
ac vehenjenier ddeclareiur bis de uno Deo dictit»; κα\ σφόδρα άρεσθείς τοϊς περί ένδς θεού είρημένοις,
nomen quidem Moysis, eo quod unum i$ ei singu- τού μέν ονόματος Μωύσέως, διά τδ ένα καί μόνον δι
larem docerei Peuui, jnemorare apud Albeniense^ δάσκειν θεδν, μνημονεύσαι παρ' Άθηναίοις ούκ ασφα
luium esse DOQ duxit, Areopagum meiueus; eed λές ήγείτο, δεδιώς τδν Άρειον πάγον · τδ δέ καλώς
quod praeclare ab eo dicium fuerat, id non lanquam είρημένον ύπ' αύτου, ούχ ώς παρ' εκείνου μαθών,
ab eo acceptum, sed ui suam ipsius seotentiaio ex- άλλ' ώς εαυτού εκτιθέμενος δόξαν, έν τ φ έσπουδασμέ-
poneus io illo diiigenter elaboralo opere, Tiiuaeo, νφ αυτού λόγψ Τιμαίφ, έν φ κα\ θεολογείν έπεχείρει,
in qao de rebus divinis disputare inslituil, idem de τδ αύτδ δ κα\ περί θεού Μωΰσής, γέγραφεν.'ίφη γάρ·
1
Deo acripsi^ ac Moyses. A i i eniiu : 2 3 Prunuip ι Έστιν οδν κατ* έμήν δόξαν διαιρετέον πρώτρνι τ{
roeo quidepa judicio discernetidum , quidnam ail D τδ δν μέν άεΐ, γένεσιν δέ ούκ έχον · καί τί τδ γινό-
i l l u d , quod semper quidem exsislit, factum auiein μ^νον μέν άε\, δν δέ ουδέποτε, ι Τούτο, ώ άνδρες
(66) Τών θεών. In_ Colbertino codice supra l i - nifeste confert in priraos Hlos bomines, qui fraudis
neam legitur τού θεού. Adamo et EV;B facia* meminerani. Cur ergo In se-
(67) Τό τών θεών δνομα Commenium mulliiu- cunda viiium boc ipsi Adamo et Evae afifingeret?
dinis deoruro ex eodem serpentis cum Eva collo- Cerle iisdem verbis in uiraque periodo uiitur: in
quio initium babuisse, duceni Theophilus Aniiocbe- prima, τής τών προγόνων με μ νη μένους άπατης · in
nus l i b . n , n. 32» ei Cyrillus Alexandrinus i u Jul.
f secunda, τού μέν ονόματος τών θεών μεμνημένοι.
p.94. 3° Illud eiiam observandum esl, Juslinum non d i -
(68) Τοις... έξ αυτών γβνομένόις άνθρώχοις cere, Adamum el Evam aul primos parenles, sed
παρέδοσαν. Misi verba Justini accurale expendan- generalim, homines cjeclos paradiso nomen deo-
tur, videbilur impielatis originem in Adamum et ruin posteris iradidisse. 4» Mirum videri ηοη debel,
Evam conferre, quasi iilam ipsi docuissenl, seuue si Jusiinus primos illos bomines, quo» ab Adamo e(
in eo pecrasse nou putassent quod serpenli mulios Eva dislinguit, ejecios paradiso ei a d*mone de-
(ieos ageerenli credidissent. 1° Jam observavimus ceptos dicil. Ha?c enim ioqueudi ralio ob peccalj
praecedenlis periodi seusum incboalum ac iniperfe- originalis iransmissionem, ui in Prafalione obser-
cium eese, atque ex sequenii expleudurti. 2° Jusii- vamus, sanctoruin Palrum usu Iriia eai.
uug in prima periodo iuslitulioueiu idololairiae ma- (69) Έδει γάρ. Colbcrt. έδει γάρ ούν.
«81 C O H O R T A T I O AD G R J E C O S . 28*2
Έλληνες, τοΧς νοεΐν δυναμένοις ού δοκεί έν καί ταυ- Α «βη e s l ; et qttid Ulodqnodfilquidern semper.niin-
τλν είναι, τ φ άρβρω μόνω διαλλάττον (70); Ό μέν quam auleoi exsiglil. > An non hoc, ο Gracci, his
γαρ Μωύσής, ό ώι% έφη * ό δέ Πλάτων, τό δν. qui ietelligere possunt, unum et idem videbiiur,
Έχάτερον 51 των είρη μένων τω άεΐ δντι θεψ προσή eolo articulo diversura? Dixil enim Moyses, exsistent
κειν φαίνεται. Αύτδς γάρ έστι μένος (74) ό άεΐ ών, ille t Plalo autem, t exsisiens illud; » ulrumque
γένεσιν δέ μ ή έχων. Τί τοίνυν έστ\ν έτερον τδ τψ άεΐ aatera semper exsislenii Deo congruere maai-
δντι άντιδιαστελλόμενον, περί ού αύτδς έφη * ι Καί feslum est. Ipse enim solus est, qui semper ex-
τί τδ γινδμενον μέν άε\ (72), δν δέ ουδέποτε, ι ακριβώς eistal, neo faclus sU. Quid auiem allerum illud
προσήκει σκοπείν. Εύ ρήσο μεν γάρ αύτδν σαφώς χα\ s i t , quod semper exsislenli opponilur, de quo ipge
φανερώς τδν μέν άγέννητον άΐδιον είναι λέγοντα, d i x i t : < E l quid i l k i d , quod fit quidem semper,
τούς δέ γεννητούς ή δημιουργητούς (ώς αύτδς περ\ nunquam autem exsislit, ι atiente considerandum.
τών αυτών είρήσθαι έφη, Θεοί θεώτ W (75) Reperiemus eniro clare et aperte ab eo dici inge-
δημιουργός) γινόμενους καί άπολλυ μένους · ού n i l u n quidem esse aeiernum; factos autein etcoa-
τω (74) γ ά ρ αύτδς λέγει · ι "Εστι γ ' ούν κατ' έμήν ditos (quemadmodum ipse dictum esse de illis a i t :
δόξαν πρώτον διαιρετέον, τί τδ δν μέν άεΐ, γένεσιν Dii deorum quorum ego opifex) nasci et perire; sic
δέ ούκ έ χ ο ν · καΛ τί τδ γινδμενον μέν, δν δέ ουδέποτε. R enim ipse loquilur: ι Primuip igilur, meo quidem
Τδ μέν ουν νοήσει μετά τού λόγου (75) περιληπτδν, judicio, discernendum, quid eit illud, quod semper
αεί κατά ταύτα δ ν τ δ δ ' α ύ δόξη μετ' αίσθήσεως qMidem exsisiit, facium aniem non est, e l quid illud
άλογου δοξαστδν, γινδμενον κα\ άπολλυ μενον , δν δέ quodfilquidem, aunquam yero exsistit. Uludquidera
ουδέποτε (76). ι Ταύτα τά £ητά(77) τοίς ορθώς νοείν δυτ inielligentia curo ralione comprehendilur, eodem
ναμένοις άναίρεσιν καί άπώλειαν τών γενομένων κη eeoiper wodo sebaben?: islud auiem opinioneeum
ρύττει θεών. Άναγκαίον δέ οΐμαι και τούτω προσέ- sensu ralionis experle conjiciiur, nascena et pe-r
7UV τδν νουν , δτι ουδέ ποιητήν αύτδν δ Ι|λάτων, rieus, nec unquam exsisiens, > H x c probclo verba
άλλά δημιουργδν ονομάζει θεών, καίτοι πολλής δια bis qui recte intelligcre possunl interilum et e x i -
φοράς έν τούτοις ούσης κατά τήν αυτού Πλάτωνος δό tium faclorura praedicant deorun). Atqtie illud eiiam
ξαν. Ό μέν γ ά ρ ποιητής, ούδενδς έτερου προσδεόμε- neceesarium esl, ut roibi quidem videlur, animad-
νος, έκ τ ή ς εαυτού δυνάμεως καί εξουσίας ποιεί τδ veriere, non creaioreni illuni a Plalone, sed opifi-»
ποιουμενον · ό δέ δημιουργός, τήν τής δημιουργίας cem appellari deorum; cum iutcr uirumque pluri-
δύναμιν έ κ τ ή ς ύλης είληφώς, κατασκευάζει τδ γ ι - muiQ § i t , ipsius Plaionis judicio, discriininis.
νόμενον. Grealor enim nulla re a)ia iudigens, sua virlule et
^ p^teslaie id quod fit efiicit. Opifex vero accepia ex
Mjaieria condendi faculiate opus suum consiruit.
23. Άλλ' ίσως τινές, τών τή$ πολυθεότητος δογ 25. Sed forte nonnulli, cum ab opinione niulti-
μάτων άποστηναι μή βουλόμενοι, αύτδν τδν δημιουρ ludinis deorum nolinl dispadere, opificem ipsum
γδν τοίς δημιουργηθείσι θεοίς ταύτ' είρηκέναι φή- ba3c diis condilis dixisse objicioi4 : « Quandoqui*
οουσιν · t Έ π ε ί π ε ρ γεγένησθε, αθάνατοι μέν ούκ έστέ, dem facti esiis, immortales quidein non esiis, ne-
1
ούδ άλυτοι τ δ παράπαν * ούτε μέν δή λυθήσεσθέ γ ε , que omnino indissolubilee; non tameu dissolve-
ούτε τεύξεσθε θανάτου μοίρας, τής έμής βουλήσεως, m i n i , neque ip morlis necessitaiem iocurretis,
μείζονος έ τ ι δεσμού κα\ Ισχυρότερου, λαχδντες. ι majus adbuc ct fortius vinculum, meam volunla-
Ενταύθα δ Πλάτων, τούς τήν πολυθεότητα άσπαζα- iem sorlhi. > Hoc loco Plato, C U I D mulliiudinis
μένβυς δεδιως, εναντία έαυτφ τδν κατ" αύτδν δημιουρ deorura cullorei meiueret, opiflcem suum sic lo-
γδν εΙσάγει λέγοντα. Πάν γάρ τδ γενόμενον φθαρ- queiiiem induxil, u i secum ipse pugnel. Nam quem
τδν (78), πρδτερον είρηκέναι αύτδν φήσας, νύν aulea proaun(iasse dixit, quidquid faclum est cor-
(7Q) Α\α\Λάττον. Vestigiis Jqstini Cyrillus ι Jul, rom, ei apud Eusebium Prmp. evang. lih. x i , c. 9,
ρ. 2 3 , eamdem simililodiiiem demouslral inesse D cumqne praelerea eadem vox opiiine quadrei cuin
kaie Pbionie \oco cum bis Scripturae verbis : Ego seusu scriploris, visaesl in coniexlum recipienda.
$um oat sum. Idem anie Gyriilum praesiiierat Eu- Uuanivis aulem Jusiinus boc Plalonis lesliiuoniuiii
tebbis Prorp. evang. I. x i , c. 9. Hac polissimutn bis rcferai, boc lanluin in loco cudices mss. ad-
ratiofie addaci se lestattir 4ugusiinus lib. νιιι De verbiuui άεί exbibeuL, supra auieui cuin ediiis con-
ch. Det, c. 11, u i Plalonem credat Scripturae ι U- seniiuui.
bromm expertem non foisse, quod cum ad san- T
(75) Uv έγώ. Deesl ών in Reg. 2 et Colbert.
euro Moysen iia verba Dei p i r angeliim perferan- (74) Ούτω. Edili addunt τούτο, quod cum desit
lur, c Ego soni qui sum, et dices liliis lsrael: Qui percouuuudc in (Jolb,, visqm eh{ expMugeuduu».
esl BMSif nie ad vo*,» tanquain in ejus comparaiioiie Mox idem έστι τοίνυν.
q*i vert est quia incommulabiiis esl, ea qu;e mu- ^75) Νοήσει μετά τοΰ Λόγου. Cyril. ι J u / , , ρ . ^ ,
labilia iacta sunl non sint, vebetnenier boc Plaio γνώσει μετά λόγου. Ewseb, ^xc^\u x i , cap. 9. Iâbel
teauil e i diligeiiiissime comnicudavii. » μετά.λόγον. Legitur κατά λόγςν apud PLaioucpi,
(71) Αυτός γάρ έστι μόνος. Gulberi. αύτδ^ γάρ (76) "Or δέ ουδέποτε, yialQ & Eus^b. δντως δέ
ρδνος. ουδέποτε ών.
(72) Γτνόμενον μέν αεί. lllud άεί deeral in edi- (77) γά ψητά. Colb. τά βήματα.
lia, aec apod CyrHiiim Aliiandrinum legiuir, io\o (78) Uav γάρ τό γενόμεννχ φΟαρτόν. Slcpbanus
occ apud ipwm Plalonein. Sed cum exslel irj (ri- Gobajus, lc&le PholiQ cod. ri.52, quatsi. 37, uleba-
\m Boairiri codicibus, neinpe Reg. 1 ei 2 el Gia- tqr hpc Jusiiiii loco, ul quidquid uatura coirupu-
283 S. JUSTINI FBILOSOPHI ET MARTYRIS
rupiioni obnoxium esse , eumdein nune coniraria i τάναντία αύτδν εισάγει λέγοντα, άγνοών δτι ουδαμώς
asserenieni indticit: non animadveriens ee iti hac ούτω δυνατδν τδ τής ψευδολογίας έκφυγείν έγκλημα.
dispulandi raiione mendacii crimen nullo pacto "Η γάρ τδ πρότερσν είρηκώς, πάν τδ γενόμενον
effugere posse. 2 4 Vel eniin priun meniilug esi, φΟαρτδν, ψεύδεται, ή νύν τάναντία τοις πρότερο*
cum dicerei quidquid factum est corruplioni ob- περ\ αυτών είρημένοις έπαγγελλόμενος. ΕΙ γ ά ρ
noxium esse; vel nunc, contraria pronuniians his ανάγκη πάσα τδ γεννητδν φθαρτδν εΐναι κατά τ δ ν
quae prius dixerat de diis. Si enim necesse oronino πρότερον αυτού δρον, πώς συγχωρεί τδ κατ' ανάγ
est, ui quidquid factum est, corraplioni obnoxium κην αδύνατον γενέσθαι δυνατδν; "Ωστε μάτην έοιχεν
sil secunduro priorem cjus deOailionem; qul qua- δ Πλάτων αδύνατα χαρίζεσθαι τ φ κατ' αύτδν δ η
dral iil fieri possit, quod necesee est fteri non posse? μιουργό) , τους ά π α ξ , διά τδ έξ ύλης γεγενήσθαί,
Videiur igitnr Plalo frusira opiflci suo quae fieri φθαρτούς και αυτούς γενομένους, αύθις δι' αυτού
non possint largiri, dum eos, qui semel corru- άφθαρτους κα\ άλυτους έπαγγελλδμενος έσεσθαι. Τ ή ν
plioni, utpoie facti ex maieria,obnoxii eunt, rursus γάρ τής ύλης δύναμιν, άγέννητον κα\ Σσδχρονον καί
illius beneficio a corruplione et dissolulione i m - ήλικιώτιν κατά τήν αυτού δόξαν τού δημιουργού ο δ -
inunes fore pronuntiat. Nain maleriae v i m , uipoie σαν , άντιστατεΓν είκδς τή αυτού βουλήσει. Τψ γάρ
ingenilana, et, u l ipse opinatur P l a i o , aequalem β μή πεποιηκότι ουδεμία εξουσία πρδς τδ μή γεγονός ·
opiflci et cosevam , obluclari par esl ipsius volun- ώστε ουδέ βιασθή*»αι αυτήν δυνατδν τής έξωθεν π ά
l a l i . E i enim qui non creavil uulla esl in i d quod
v σης ανάγκης έλευθέραν ούσαν. Διά τούτο τοίνυν χαΧ
est -ncreatum , poteslas; unde nec vis ulla ei in- αύτδς ό Πλάτων, είς ταύτα άφορων, ούτω γέγραφεν ·
ferri poiest, cum ab omni exlerna necessilale l i - c Ανάγκη δέ ουδέ θεδν λέγεσθαι δυνατδν βιάζεσθαι. t
bera sit. Ad haec respicieas Plaio sic scripsil : < Necesse eal ui vim Deo inferri DOD posse d i -
camus. »
24. Quomodo ergo Ilomerum civiiate sua ejicit 24. Πώς ούν "Ομηρον τής εαυτού πολιτείας έ κ -
Plalo, quod Phoenirera suscepta ad Achillem lega- βάλλει Πλάτων, επειδή έν τή πρδς Αχιλλέα πρεσβεία
lione haec Achilli diceniem induxerit : τδν Φοίνικα πεποίηκε τψ 'Αχιλλεΐ λέγοντα ·
Mulabiles et ipsi sunt dii, Στρεπτοϊ δέ τε χαί θεοί αυτοί *, 1
cum Homerus noo de rege el dcorum sectindum καίτοι Όμηρου ού περ\ τού βασιλέως και κατά Πλά
Plaionem opifice id dixeril, sed de <lh quibosdam, τωνα δημιουργού τών θεών τούτο είρηκότος, άλλά
1
quos Graeci pliires esse exislimanl, ul discere esl περί τίνων θεών τών παρ Έλλησι πολλών είναι νο-
ex ipso Plalone, cujus baec smil verba: c Dii dee- μιζομένων , ώς έστιν ήμίν καί παρά τού Πλάτωνος
ruin?# Uni enim el primo Deo polestalem el impe- k μανθάνειν, « θεοί θεών ι λέγοντος ; Τώ γάρ έν\ κα\
(
ritnn omnium Homerus per auream illatu defert πρώτψ θεψ τήν έξουσίαν κα\ τδ κράτος απάντων
1
catenam. Caetcros auiem deos tanium ab illius di- "Ομηρος διά τής χρυσής εκείνης αναφέρει σ ε ι ρ ά ς · ·
vinitaie abesse puiat, ul eos una cum ipsis homi- τούς δέ λοιπούς θεούς τοσούτον άπέχειν έφη τ ή ς
nibus nominare non dubilel. Ulysseio enim induoit εκείνου θεότητος , ώστε αυτούς κα\ μετά ανθρώπων
haec de Heclore Acbilli dicenleni: δνομάζειν άξιούν. Τδν γούν Όδυσσέα κατά τού Έ κ -
τορος πρδς τδν Αχιλλέα εισάγει λέγοντα ·
Dira furit Jove confisus, necjura veretur Μαίνεται έχαάγΛως πίσννος Αά, ουδέ τι τίει
Ulla homirtum atque deum. 'Ανέρας, ουδέ θεούς . 11
Omnino mibi videlur boc loco Homerus, cum io Ενταύθα μοι "Ομηρος δοκεϊ πάντως που κα\ αύτδς,
iEgyplo, non secus ac Plalo, de singulari Deo co- ώσπερ δ Πλάτων, έν Αίγύπτω μαθών περι ένδς
gnovisset, dare id ei aperie significare, si quis ei, θεού σαφώς και φανερώς τουτ\ έμφαίνειν, δτι δ τψ
qui est, Deo confidal, illum eorum, qui non suiit, δντι πεποιθώς θ ε ψ τών μή δντων αμελεί. Ούτω γάρ
ralionem nullaro babere. Sic enim ei alibi poeia δ ποιητής (79) κα\ άλλαχοΰ που δι' ετέρας λέξεως
per aliam vocem ejusdem ponderis, id est per pro- ίσοδυναμούσης, τής αντωνυμίας (80), ταύτη τή ύπδ
iionieii, allato ulilur a Platone parlicipio eum, qui Πλάτωνος είρημένη μετοχή κέχρηται, τδν δντα θεδν
est, Deum designanle, de quo dixit Plato: « Quid I) άπαγγελλούση , περί ού δ Πλάτων έφη · c Τί τδ δν
1 1
Hom. Iliad. i x , 497. »· Uiad. vm, 18 seqq " IUiad. ιχ, ν . 259.
bile est, id ne Deo quidem volente incorrupiibile eflugerel, in quod sese Plalo coiijecerat, mundum
fieri posse osienderel. A l haerelicus ille Triilieiia aeiernuin esse fingebat. Cum auiem respondereni
noii antinadverlebal S. martyrem non ex sua pro- Plaiouici, ul esi apud Eusebiuin Pra>p. evang. I. xv,
pria, sed cx Platonis senlenlia argunienlum dcpro- c 6 : niateriain, dunt fingi se a Deo eioruari p«r-
uiere adversus ipsum Platonem. Nai» cum Piato m i s i t , viclam se a Dco ac superalam declarasse;
ntaleriatn iucrealain crederei, non iinmeriio con- ac proinde illan; Dei operiun perpetuilali obsiare
l«:iidit Jusliuiis nulltiin iu eam jus esse el htiperiuiii ιιοιι posse; videiur Jubiinus buic respoasioui oc-
D e i , ac proinde deorum nalura , qui ex maleria currere voluisse.
condili craiu, nori posse iuimorlaliiaiem a Deo do- (79) Ούτω γάρ ό Χοιητής. Reg. 1 habct ούτως.
nart. Sintili argumeiilu utebaiilur adversarii Pla- (80) Της αντωνυμίας. Prave in cdilie τή αντω
loui» , in priinis Arislolclcs, qui ul iiicoiniiiodutn νυμία. Yiiiuui subtaiimu^ ope codicis Golbcriiui.
«5 COIIOHTATIO AD GRiECOS.
4ε\, γένεσιν os ούχ έ χ ο ν . t Ού γάρ απλώς είρήσθαί Α «sl iltud qnod semper est, ortiim aalem non ha-
pot οοχεί τδ ύπδ τού Φοίνικος είρημένον · bei. ι Neqae eniin lemere tnihi dioium fidelur a
Pboenice :
OW εϊχένμοι (81) ϋιεοσταίη θεός αυτός, Non Deu$ ip$e mihi si tpondeal auctor,
Γήρας άχοξύσας, θήσειν νέον ήβώοντα. Fadurum ab$lerta juoenemfloreresenecta.
Ή γ ά ρ , αυτός, αντωνυμία, τδν δντως δντα (82) Naro pronomen, tpse, eum, qui vere esl, dcsigsnl
σημαίνει Θεδν. Ούτω γ ά ρ κα\ ό περ\ τών Χαλδαίων Deum. Idem enim et illud de Cbaldais el Hebraeis
ύμίν κα\ Εβραίων είρημένος σημαίνει χρησμός. editiim vobis oracalum declarai. Consulenli enim
Πυθομένου γάρ τίνος, τίνος πώποτε θεοσεβεϊς άν cuidam qnibusnam boniiiiibus piis esse coniigisset,
δρας γεγενήσθαί συνέβη, ούτως είρηκέναι αυτόν ila oractihun respondisse diciiis :
φατε*
Μοϋνα Χαλδαϊοι σοφίφ (85) λάχον, ήδ άρ' %
Soli Chaldm sapienliam toriiti, atque etiam Hebmi,
\ Εβραίοι,
Αύτογέντρον (84) άτακτα σεβαζόμενοι θεόν αυτόν. Regem ex u genitum colcnles Deum ip$um.
•25. Πώς ουν δ Πλάτων Όμήρω μέμφεται τους $5. Quoroodo igilur Homerum viiuperat Plaio,
θεούς στρεπτους είναι λέγοντι, καίτοι Όμηρου διά Β q d deos flexibiles esse d i x e r i l , cum id 2 5 Ho-
a o
τδ χρή σι μον τούτ' είρηκότος *·,ώς έστι δήλον άπ* αυ merus non sine utili ratione d i x e r i l , ul ex ipsis
τών των ε ί ρ η μ έ ν ω ν ; Ίδιον γάρ τών δι' ευχής κα\ verbis perspicitur? Proprium enim est eorum, qui
θυσιών φιλανθρωπίας τυγχάνειν άξιούντων τδ παύ- precibus et viclimis misericordiain consequi volunl,
εσδαι χα\ μεταγινώσκειν έφ' οΤς ήμαρτον. Οί γάρ desinere ei poenitcntia eluere quae peccaruni. Qui
άνεπιστρεφές τδ Θείον οίόμενοι είναι, ουδαμώς άφί- aulem divinum oumen flexibile non esse exisiimani,
στασθαι τ ω ν αμαρτημάτων προήρηνται, ουδέν δφε- nequaquam a peccatis discedere velini, ut qni pce-
λβς έκ τ ή ς μετανοίας έξειν οίόμενοι. Πώς ούν Ό μ η nUenliam nibil sibi profuturam pulent. Quoniodo
ρου (8*5) του ποιητού καταγνούς δ φιλόσοφος Πλάτων, igitur pbilosophus Plato, cuin poeiam Homerum,
Στρεχτόί δέ τε χαϊ θεοί αύτοϊ, είρηκότος, αύτδς mutabilet dii et ip$i, dicentem condemnaveril, ipse
τδν τών θεών δημιουργδν είσάγει ούτω £αδίως τρε- opiflcem deorum taro facile molabilem inducit, ut
πόμενον, ώ ς ποτέ μέν θεούς θνητούς, ποτέ δέ τούς nunc deos morlales, nunc eosdem imtnoriales essc
^ τ ο υ ς αθάνατους είναι λέγειν; Κα\ ού μόνον περ\ dicai? Nec de diis solum, sed etiam de maleria, ex
αυτών, άλλά χα\ περί τής ύλης, άφ* ής κα\ τούς δη- qua necesse est facios esse, quos conditos deos ap-
ΙΓ^ργτιθέντας θεούς, ώς αυτός φησι, γεγενήσθαί ^ pellal, nunc genilam, nunc ingenilam e s s e d i c i t ;
ανάγκη, π ο τ έ μέν άγέννητον, ποτέ δέ γεννητήν είναι oon animadvertc.j se ipsis illis, qune in Homero re*
λέγει, άγνοών δτι οΤς Ό μ ή ρ ω μέμφεται, τούτοις αύ prehendit, implicaUira teneri, ut qui opiflcem deo-
τδς π ε ρ ι π ί π τ ω ν ελέγχεται, τδν τών θεών δημιουργδν rum lam facile dicai immuiarL, cum de eo Horoerua
ούτω £αδίως τρέπεσθαι λέγων, καίτοι Όμηρου περ\ contraria dixerii. Ulum eniin inducit haec de se ipso
αυτού εναντία είρηκότος. Έ φ η γάρ αύτδν ούτω περ\ diceniem:
εαυτού (86) λέγειν *
Ούγαρ έμόν χαλινάγρετον, οϋδ' άιΐατηλόν, Non enim mtum revocabile e$t, aul fallax,
Ούδτ άτελεντιχτόν γ \ δ τί κεν κεφαλή κατο Aut irrilum el infeclum, quidquid capite adnuero.
18
πτεύσω *·
Άλλά ταύτα μέν άκων (87), ώς έοικεν, δ Πλάτων, Sed haec quidem invitus,ut verisiniile est, Plalo,
τους τήν πολυθεότητα άσπαζομένους δεδιώς, αλλό cum plurium deorum cullores melueret, absurdc
κοτα π ε ρ \ θεών διεξιέναι φαίνεται. "Οσα δέ (88) de diis videtur disseruisse. Quaecunque auiem a
παρά Μωϋσέως κα\ τών προφητών περ\ ένδς Θεού Moyse el propbeiis de singulari Deo accepta silen-
μεμαθηκως, οίεται δείν λέγειν, ταύτα μυστικώς lio non pra^lermillenda esse pulal, ea arcane pro-
προήρηται λέγειν, τοίς θεοσεβείν βουλομένοις τήν D Terre staluii, semenliam suaui cupidis Dei colendi
εαυτού σημαίνων δόξαν. ΆρεσθεΙς γάρ τψ ύπδ τού hominibus significans. Nam cum deleclareiur hoc
Θεού πρδς τδν Μωύσέα είρημένψ, Έγώ είμι ό ών, Dei ad Moysero dicio : Ego sum ex*Uletu ille, ac
ie
" lliad Θ , v. 493 scqq. * Iliad. A , v. 526.
(81) Ου/Γ εί κέν μοι. ln eumdem asam ciianlur tui ipsius. In quodam Apollinis responso apud
hi ierui& a Cyrillo Alexandrino ι Jul. p. 27. Lactaniiuui Jib. i , cap. 8, l)<us vocaiur αυτοφυής.
(82) Όντως δντα. Deesi prima vox ln Colbert. Idem Lactanlins ait Mercunum Trismegisium bi*
(83) Σοφίην. Reg. 3 ei Ciar. σοφίας. Sic el R. uli vocibus, αύτοπάτορα κα\ αύτομήτορα, I. ιν, c. 8.
St- ad caleetn. (85) Πώς ovv Όμήρον. Deesl ούν iu (k)lberu
(84) Αντογένψιτον. Yiinperanfiir in Contiitul. (86) Περί έαντον. Colberl. περ\ αυτού.
epni. l i b . vi , c. 10, hrcreiici, qni Deuin vocabant (87) Άκων. Legitur εκών in iribus Kegiis el
βύτογένεθλον. Unns ex decem Valemini iEouibus, Ciarom.
qoi ex Logo ei Zoe emissi dicebanlur; eral αυτο (88) "Οσα δέ. Sic legilur bic locus in Colberi.
φυής, Iren. I i , c. I. Syuesius, qui inierdiiin Va- δσα δέ περ\ ένδς Θεού μυστικώς προείρηται»
leadniaitas vo<»is ti*urpaL, sic Deum compcllal in ταΰτα μεμαΟηκώς οΓεται δείν λέγειν τοίς θεοσε
lertkr» byiiioo : Αύτοπάτωρ, προπάτωρ, άπάτωρ, υ Ιέ βείν, eic.
«συ^οΰ. Paler lui ipuus, an:cpttter sine patte, fili
t
1*7 S. JUSTlW P i U L O S O P H l E T MARTYRIS 5 »
bretem iUaira diclienem parlicipio expressara Bon Α καί τήν βραχείαν διά της μετοχής είρημενην ^ήσιν
%\Μ plurima aniaiadversione excepisset, inlellexit μετά πολλής θεωρίας δεξάμενος, εγνω δτι τήν άίδιό-
Denm, cum suam aeterniiatem Moysi demonslrare τητα αύτοΰ ό θεδς τψ Μωΰσή σημήναι θέλων, Έγώ
vellet, Ego $um exmtent ·//*, dixiese : quippe cum είμι ό ώ ν , έφη · τής ών συλλαβής ούχ Ινα μόνον
%
hac vQCt,exti$ten$ non unura eed (ria eignUkentur, (89 δηλούσης, άλλά τούς τρεΐς, τόν τε παρεληλυ-
y
praseas, praeleriiuro et futurum. Sie enini e i Plalo θδτα, κα\ τδν ενεστώτα, κα\ τ6ν μέλλοντα. Ούτω γ ά ρ
illud exsistent de infinito usurpat lempore, dum κα\ ό Πλάτων τού ώτ έ π \ τοΰ περιττού μέμνηται
a i t : ι Munquam autem exsisleas.i Ulud eniin, ι non- χρόνου, ι δν δέ ουδέποτε,» λέγων. Τδ γάρ ι ουδέ
quam,» non de praeierito, u l DOnnuili pulaat, sed ποτε > ούκ Ιπ\ τού παρεληλυθότος, ώς οίονταί τίνες,
de fuiuro diciura est lempore. i d enim et extranot άλλ' έπ\ τοΰ μέλλοντος (90) είρηται χρόνου. Τούτο
ecriptores accuraie expenderunt. Proplerea Plalo, γάρ κα\ παρά τοις έξωθεν ήκρίβωται. Διά τούτο
cuin $enlcnliam de Dei aeiernitate, quse per parlici- τοίνυν, ώσπερ έρμηνεΰσαι τοίς άγνοοΰσι τδ μυστι
pitim arcane expressa est, veluti inierpreiari iinpe- κώς περί τής άίδιότητος τοΰ θεοΰ διά τής μετοχής
rilis vellet, totidem verbis iia scripsit: c Ipse qui- είρημένον βουλόμενος δ Πλάτων, αύταις λέξεσιν ούτω
dem Deus, ut antiquus sermo est, principiuto et γέγραφεν c Ό μέν δή θεδς, ώσπερ κα\ δ παλαιδς
lioem %l medium omnium teneU» Hic Plato clare Β λόγος, αρχήν κα\ τελευτήν κα\ μέσα τών πάντων
et aperie sermouem aniiquum Moysis appellat le- (θΐ) έχων. ι Ένταΰθα δ Πλάτων σαφώς κα\ φανερώς
gem ; Moysis quidem nomec, oviUj cicuiae, com- τδν παλαιδν λόγον Μωύσέως ονομάζει νόμον, τού μέν
meroorare veritus ; sciebal enim illius doctrinam ονόματος Μωύσέως, φόβψ τού κωνείου μεμνήσθαι
Gr;»cjs infmicam esse; sermojiis aulem antiquilate δεδιώς* ήπίστατο γάρ τήν τού άνδρδς διδασκαλίαν,
Moysem aperte designat. Porro legem Moysis anii- έχθράν Ελλήνων (92) ούσαν διά δέ τής τοΰ λόγον
quissimam el priinam esse ex Diodori bisloria ei παλαιότητος, τδν Μωύσέα σημαίνει σαφώς. "Οτι δέ
aliis ejusmodi moimmeniis salis a uobis supra de- παλαιδς καί πρώτος ό Μωύσέως νόμος, κα\ έκ τ ή ς
monslralum. 2 6 Eum e n i m
Diodorua primum Διόδωρου και τών λοιπών ίστοριών ίκανώς ήμίν έν
ompium legislatorem fuisse dicil, nondum inventis τοίς προάγουσιν (93) άποδέδεικται. Πρώτον γ ά ρ
Graecorura lilleris, quibus sijas illi bistorias scri- απάντων νομοθέτην αύτδν Διόδωρος γεγενήσθαί λ έ ·
pseruol. γει, μηδέπω μηδέ τών τοίς "Ελλησι διαφερόντων ε υ
ρεθέντων γραμμάτων, οΤς χρώμενοι τάς εαυτών γ ε -
γράφασιν ίστορίας.
26. Nemo autem mSrelur ei Moysi de Dei ster- 26. θαυμαζέτω δε μηδείς , εί περ\ τής (94) άϊδιδ»
liitalo credidil Plato. Keperies enim eura ipsis eiiaru C ^ τ ο - 0 Μ ω '
σ ε ϊ 0 ^
Π λ ά τ ω ν E f i p
proplioiie poet illum, qui vere esi, Deum, cogni σεις γάρ αύτδν μυστικώς μετά τδν δντως δντα θ ε δ ν
lionem rerum atirlbuere. Sie enim in Timaeo, de καί τοϊς προφήταις τήν αληθή περί τών δντων ανα
quibuedam principiis dieserens scripsit : < Ignis φερόντα γνώσιν. Ούτω γάρ έν τψ Τιμαίψ περί τίνων
qaidein et caelerorum corporum principium poni- άρχων διαλεγόμενος γέγραφε · c Τήν δέ πυρδς αρ
niua secundum probabilem cum necessitaie ral.o- χήν, κα\ τών άλλων σωμάτων ύποτιθέμεθα (93)
β
nem proccdenles. Ilorum aulem adhuc principia κατά τδν μετ' ανάγκης (96) εικότα λόγον πορευόμε-
Deua sursum cognovit, et qui ei chari sunl homU νοι. Τάς δέ έτι τούτων αρχάς ό θεδς οίδεν άνωθεν,
neg.i Uomines aulem quosnam alios Deo charos κα\ ανδρών δς άν έκείνψ φίλος ή.» "Ανδρας δέ τίνος
csse puiat, nisi Moysein et caeteros propbelas, quo- έτερους τψ θεψ φίλους είναι νομίζει, εί μή Μωύσέα
rum vaticinia cum legisset, el doclrinam de judicio κα\ τούς λοιπούς προφήτας; ών ταίς προφητείαις
ab eif* accepisset, iu primo De republica libro b x c έντυχών, καί τδν περ\ κρίσεως παρ' αυτών μεμαθη-
(89) Ούχ tva μόνοτ. Reg. 3 ei Glarom. ούχ ένα (95) Ύποτιθέμεθα. Legilur apud Platonem ύπο-
χρόνον. Sic ctiam R. St. ad calcem. τιθώμεθα.
(90) Έηϊ τού μέΛΛοττος. Bic videlur accipienda ! > (96) Μετ ανάγκης. %
Ex Plafonis principiis expli-
S. justini senlenlia, quasi dtcai non goluro do candum quid sii ι probabilis illa cum necessilaie
prxierilo, sed eiiam de fuiuro verbum illud esse ratio.» ldem esl ac opinio circa necessiiaiem, sive
intelligendum. Ipse euioi iria lempora boc verbo rem muiabilem nec eodem modo semper se haben-
significari docci. lem, ac opponilur scientia?, quaB versalur circa ea
(91) Τώτ Λάττωτ. Clem. Alex. in Exhort. ad quae sunt. Duo cansarum genera Piato dislinguit
i]ente%, p. 46, δντων απάντων. R i c Plalonis locus in Tinmeo, p. 1057, edit. Francofart., quonun
egitur m IY De legibus. Exstat eliam eadem sen-. aliud μετά νοΰ, cum inleUigeniia operalur, aliud
lenlia in Tbea^telo. In eodem De leg. libro aii Plalo έξ ανάγκης sive ncce&sario movet. Poslquam egit
Deum esse omnium rerum meusurain, potius quam de prima illa causa, quae Deug est, venil ad ea
bominem, ul quidam volebanl. quae ex necessilale fiunt, τά δι' ανάγκης γινό
(92) 'ΕΛΛήνωτ. Golt>erl. Έλλησιν, alque ita μενα, QC mundi generalionetn ex nec$uu*li$ mtn-
Reg. 3, ei Clarom. ad uiarginem. iitque coitu et mente necessiiati imperante, mundi
(93j Προάγουσιν. Reg. 3 e l Glarom. προλαδοΰ- exordia constilula eue. Sic eliam p. 1072 : Διδ δή
οιν. Atque iia R. S i . ad calcem. χρτι δύο αιτίας είδη διορίζεσθαι * τδ μέν άναγκαίον,
(94) Περϊ τ η ς . Hunc locum ita edidimus, ut ex- το οέ θείον. Quare duce disiingnenda! cau$arum ε κ -
elai i n R c g . 2 et Golbert. Edili: Εί Μωύσεί πεισθείς cies, altera necetsaria, ailera divina. lllud άνωθεν
ό Πλάτων περ\ τής άίδιότητος τού θεού ούτω γ έ - reddit Sylburgius, ab ipsa rerum origine.
νραφί,
COHORIATIO AD GRJEGOS.
κως λδγον, έν τ φ πρώτω τ ή ς Πολιτείας λόγω ούτω Α majore vocte sono verba pronanilal: c Gum μνα
«ροανοφωνεί λέγων* c Έπειδαν τις έγγυς ή τοΰ eo quis approquioquai, ui se brevi morUurum pu-
οίκσθαι τελευτήσειν, εΙσέρχεται αύτψ φόβος κα\ tet, subeuol illum netue el eolliciludo de rebus» do
φροντ\ς περι ών έν τ φ πρόσθεν ούχ είσήει. Οί τε quibus antea minime aubieranu E t quae ferumar
γ ά ρ λεγόμενοι μύθοι περ\ τών έν Άδου, ώς τδν έν- fabulae de inferis, eum quibic inique egit, oporiere
Θάδε οδική σαντα δέοι εκεί διδόναι δίκην, καταγελώ- HKc pcenat pcreolvere» bacienus ifrisae, lunc lor-
μενοι τέως, τότε δή στρέφουσιν αύτοΰ τήν ψυχήν, μή quent iiiius aniwam ne vene eini. Ac ipse ob 86-
f
Αληθείς ώσι. Κα\ αύτδς ήτοι ύπό τής τοΰ γήρως neciatis infifmiiaiem, vel eiiain ut propior iie, qua
ασθενείας, ή xol ώσπερ έγγοτέρω ών τών εκεί, μάλ itlic sunt, raagis ea coiisiderat. Suspiciooe igiiur et
λον χαθορά αυτά. Υποψίας γοΰν κα\ δείματος μεστδς metu repietur, jamqite aecuHi reptUai et considerat
γίνεται, καλ αναλογίζεται ήδη, χα* σκοπεί εί τινά τι num qitem injbria affeeerit. Alque is quidem, qui
ήδίχησεν. Ό μέν ούν τ ι ς εύρίσκων εαυτού (97) έν ee mulia in vila iuique fecisse reperii, aiq-ie ex
τ φ βίφ πολλά αδικήματα, κα\ έκ τών ύπνων, ώσπερ eomno, tanquaro pueri solent, identidem exaueci-
οί παίδες, θ α μ ά έγειρόμένος, δειμαίνει, κα\ ζή μετά tattiTy iormrdat et ct>m mala epe vivit. Qui vero
κόχης τής ελπίδος. Τ φ δέ μηδέν άδικον έαυτώ ξυνει- nulKns sibi eonscius eet injurrae, dulcis illi sp«a
δοτι, γλυκεία έλπίς άεί πάρεστι, χαί αγαθή γηρο- Β somper ade*t, e l bona seneclulis nulrix, ut ail P i n -
τρόφος, ώ σ π ε ρ κα\ Πίνδαρος λέγει. Χαριίντως γ ά ρ daroa. Percommode enim iile, ο Socraies, dixit»
τοί, ω Σωκρατες, τουτ* εκείνος είπεν,δτι δς άν δσίως * ftui sanete ei juete vilam peragit*
χαί δικαίως τδν βίον διαγάγη,
ΓΛνΧεΊάτ ( 9 8 ) ol xapciay άητάλλονσα γηροτρά* DxUt Uli cor demuken*, $en*ctuti$ nutrix
\φος ξνναορεϊ [clatur
Έλχϊς ά μάλιστα θτατώτ Λολύστροφοτ
Ψ γτώματ Spes, quce maxime mortalium mutabilem senienHaik
[χνδερτφ.»
Κα\ ταύτα μέν έν τω π ρ ώ τ φ τής Πολιτείας γέγραφε Aique b a c qoidem h> primo stripsu De repubtic*
**γψ. libro.
27. Έ ν δέ τψ δεκάτφ σαφώς χαί φανερώς, ά παρά 27. In dedmo aatcm, qose a pfdphetis didicerai de
τών προφητών περ\ κρίσεως με μάθη κε, ταΰτα ούχ jadlcio, ea mm tairqoam ab ilKs aceepta, (metne-
ώσπερ παρ* αυτών μεμαθηκώς, διά τδ πρδς Έλτ bai cniiwGr?ecos), sea u i ex qtwdam homiae aadlia
ληνας δέος, άλλ* ώς παρά τίνος, ώς αύτψ πλάττειν ecribit, qui, ut >psi fiiKgere placel, in bello ca»«s ac
έΚκει, έν πολέμφ άναιρεθέντος, κα\ δωδέκατα ίου daOdecmM) die sepelicndus e» rogo impositit9 iwv-
μέλλοντος θάπτεσθαι, xa\ έπΙ τής πυράς κειμένου, Q xeral, et res illic visas narrabat. Sic igilur loti-
άναβιώσαντός τε κα\ τά εκεί διηγουμένου άκηκοώς, dem verbis Plato : c Dixit enim se advenisse, cum
αύταις λέξεσιν ούτω γέγραφεν (98*)· ι Έ φ η γάρ δή aHus interrogaretur ab alio, ubmam esset Arida3ue
παρα-γενέσθαι έρωτωμένω έτέρφ ύπδ έτερου, δπου ille nragnu». lllo autem Aridseua in qoadam Paii>
ε?η 'Αριδαίος δ μέγας. Ό δέ Άριδαίος οίτος τής phylite urbe tyrannus fuerat, senem patrem oeci»
Παμφυλίας έν τινι πόλει τύραννος έγεγόνει, γέροντα deral tt iwrtu maforem frairem^ ol mi4ta alia, ea-
πατέρα άποκτείνας, κα\ πρεσβύτερον άδελφδν, κα\ que nefanda, perpetrasse dkebalnr. Dixii igiiur ie
άλλα δή πολλά κα\ ανόσια έργασάμενος, ώς έλέγετο. qni inierrogatus fuerat : Non v e n i l ; neqtie veniet
Έφη γούν τδν έρωτώμενον είπείν Ούχ ήκει, φάναι, li&c. lllud aulem inier horrenda speclaeula vidi»
ούδε άν ήξει (99) δεύρο. Έθεασάμεθα γάρ δή κα\ mus : poslqvam prope 2 7 accessiinus ad oethini
τοΰτο των δεΓ/ών θεαμάτων επειδή εγγύς τοΰ στο inde rediiuri, ac caBtera omnia perpessi, vidimus
μίου ή μεν, μέλλοντες ά ν ιένα ι, καί τά άλλα πάντα (1) ilhim subilo et alioe prope illum plurimos lyran-
πεχονθδτες, εκείνον τε κατείδομεν εξαίφνης, κσΛ άλ nos. Eranl eiiam privaii quidam, qui inagna pec-
λους σχεδόν τ ι αύτώ (2) τούς πλείστους τυράννους. caverani. Hos jam se ascensuros sperauies non
Ήσαν δέ κα>. Ιδιώταί τίνες τών μεγάλα ήμαρτηκό- «xeipiebai ostUim, sed rougiebat, quoties aliquis cx
των. Ούς οίομένους ήδη άναβήσεσθαι, ούκ-έδέχετο τδ D \'η quoritm iwprobUas insanabilis, anlequam ido-
9
στδμιον, άλλά έμυκατο οπότε τις τών ούτως άνιατως neam persolvisaei poenam, ascendere tentareU lllie
εχόντων εις πονηρίαν, εί μή ίκανώς δεδωκώς δίκην, aslabantferi horoines, et ignei agpeeUi quiaudito
r
έπιχειροί (3) άνιέναι. Ενταύθα άνδρες άγριοι, διά- mugiiu Aridaeum et alios arrepios abducebant, ma-
πυροι ιδείν , παρεστώτες, καί καταμανθάνοντες τδ nibus pedibusque consirictos, et capul bami abji-
φθέγμα, τους μέν διαλαβόντες (4) ήγον, τδν δέ 'Αρι- cienies ei excoriaiites raptabant foras secus viam,
(97) Έαντον. Golb. έαυτώ. R . S l . ad calc^rtr e l gentio. ξυνα^ρ' έλπίς. O T T O .

Rff. 5 e i Clarom. εαυτόν. (98*) Cf. Yhio De repuH. x . v
(98) ΓΛνχεΖάν. Sic quinque nosffi codices mss. ί99) "Ηξει. Plato ήξοι. Reg. 2, ei COWH ήξειν.
Ediu γλυκεία. Locue Ule Pindari nofl reperttur in f 1) Άλλα xdvrov Ketst πάντα i» Goib^
eperibus bujus poeiae quae ad nos perveneruni. — (2) A*rq>. PbrtO αυτών.
tit boe /ragmeqto, ab aliis quoque Scriptorlbtis (3) ΈΛιχειροΊ. lia- Plato el Reg. i . E d i i i noslri
frefseulaio vid. Boeckbiue, Pindari Opp. I. H , p. έπιχειροίη.
M, p. €72 seq. God. Reg. 1 άτιτάλλοισα, Plato (ϊ) άιαλαβάττες. Plat. Ιδία λαβόντες. Sic etiani
άτίλλοισα. Vulgala ξυναορει esi prorsos conlra Gleinens Slrom., v, et apnd Eiiseh. Preep. lib. x m ,
Piodari usum, qui συναορεί poslulal; in cod. A r - c 3. Sic c l a m Tbeodoretus adv. GTKCOS, p. 647.
S. JUST1M PHILOSOPHI ET MARTYRIS 292
Inter aspalalbos dilacerantes, et his qui adoranl Λ δαϊον κα\ άλλους, συμποδίσαντες χείρας τε ΧΛ\ π ό -
signiflcanies, quibus de causis hscc paterentur, ei δας, χα\ κεφαλήν καταβαλδντες καί έκδείραντες,
in tartamm lapsi abducereninr. Ex muliis aniem εΤλκον παρά τήν δδδν έκτδς, έπ' ασπαλάθων γ ν ά μ -
et omnis generis terroribus, qui ipsis illic accide- πτοντες {5), κα\ τοις παροΰαι (6) σημαίνοντες ών
rtint, htinc maxiimim esse dicebal, si irugiret Ινεκά τε ταΰτα ύπομένοιεν, κα\ δτι είς τδν τάρταρον
ostiuro ciim asceuderent: quo silente untimquem- έμπεσούμενοι άγοιντο. Έ ν θ α δή φδβων έφη πολλών
que tibeutissime ascendere. Ac tales quidem esse κα\ παντοδαπών σφίσι γεγονότων, τούτον ύπερβάλ-
poenas ei supplicia, mrsiisque his conlraria bene- λειν (7),εί μυκήσαιτο τδ στόμιο ν δτε άναβαίνοιεν, ώ ς
ficia » Yidelur hic mihi Plalo non solum de jadicio καί άσμενέστατα έκαστον σιγήσαντος άναβήναι. Κ α \
a propbetis accepisse doctrinain^ verom eiiam de τάς μέν δίκας τε καί τιμωρίας τοιαύτας τινάς είναι,
ea, qnam Graect non credunl, resurrectione. Nam κα\ αύ τάς ευεργεσίας ταύταις αντίστροφους, ι Ε ν
dum auimam cum corpore judicari dicii, nibil aiiud ταύθα μοι δοκεί ό Πλάτων ού μόνον τδν περί κρίσεως
significat, nisi se resurreciionis doctrinam credere. παρά τών προφητών μεμαθηχέναι λόγον, άλλά κα\
Quomodo enim Aridaeus et alii, qui corpus capiie τδν περί τής άπιστουμένης παρ* Έλλησιν αναστά
et manibue el pedibus et pelle insimctum in lerris σεως. Τδ γάρ μετά σώματος κρίνεσθαι τήν ψυχήν
reliqueranl, tales in inferno poenas persolverenl? Β φήσαι, ουδέν έτερον οηλοί, ή δτι τψ περ\ τής άνα-
Jtcque enim animam capul et inanus et pedet ti στάσεως έπίστευσε λόγψ. Έ π ε \ πώς Άριδαίος κα\ οί
pelleni babere dicent. Sed cum io jEgyplo incidis- λοιπο\, τδ έχον σώμα κεφαλήν καί χείρας κα\ πόδας
set in prophelarum teslimonia, et de corporis re- κα\ δέρμα υπέρ γης καταλιπόντες, τοιαύτην ύπεϊχον
surrectione doctrinam suscepisset, aniiaam una cum έν "^δου τιμωρίαν; Ού γάρ δή που τήν ψυχήν κεφα
corpore cruciari docet. λήν καί χείρας κα\ πόδας καί δέρμα έχειν φήσουσιν.
1
Άλλ έν Αίγύπτψ ταϊς τών προφητών έντυχών μαρτυρίαις δ Πλάτων, κα\ τήν περί τής τοΰ σώματος
αναστάσεως δεξάμενος διδασκαλίαν, μετά τοΰ σώματος τήν ψυχήν κρίνεσθαι διδάσκει.
28. Nec solus Plalo; sed et Homerus, cum ea- 28. Κα\ ούχ δ Πλάτων μόνον, άλλά καί "Ομηρος
dem el ipse in -Aigypto didicissei, Tityum similiter δμοίως καί αύτδς έν Αίγύπτψ μαθών, τδν Τιτυδν
cruciari dixit. Referens enim Ulysses editam sibi ομοίως τιμωρείσθαι έφη. Ούτω γάρ έν τή νεκυο-
apud inferos divinationem, iia narral Alcinoo : μαντεία Όδυσσεύς τψ Άλκινόφ διηγείται λέγων (8)·
Et Tityum vidi terrm gloriotce filium Καϊ Τιτνόν είδον γαίης έριχνδέα νΐόν
Protiratum in pavimento; hic super novem jactbat Κείμενον έν δαπέδω· οδ' έπ' εννέα χεΐτο πέΛε-
[Θρα-
Vultures ipti utrinque atsistentes jeeur fodiebant. Γνπε δέ μιν έχάτερθε παρημένω ηπαρ έχειρον '·
C τ
llepar emm rion animae esee, sed corporis perspi- *Ηπαρ γάρ ού τήν ψυχήν, άλλά τδ σώμα έχειν
4»u(nn esL Eodem eliain niodo Sisypbum et Tania- δηλοί (9). Τδν αύτδν δή τρόπον καί Σίσυφον καί
4um scripsk poenas cum corpore persolvere. Houie- Τάνταλον μετά σώματος τήν τιμωρίαν ύπέχειν γ έ -
rum aulem in jEgyplo versalum, e l ex bis, quae γραφεν. "Οτι δέ "Ομηρος έν Αίγύπτψ γέγονε, καί
4bi didioerai, niulia in suaui poeYmi iranslulisse, πολλά ών έκεϊ μεμάθηκεν, είς τήν έαυτοΰ μετήνεγ-
pneclare docei Diodorus bisioriae scriploruii) cele- κε (iO) ποίησιν, Ικανώς διδάσκει ημάς Διόδωρος, δ
bertiiinia. A i l eniin illiim in j£gyplo didicisse, Ile- τών ιστοριογράφων ενδοξότατος. "Εφη γάρ αύτδν έν
Jenam, cuiu a Tbconis uxore Polydaiuna Αίγύπτψ γενόμενον ( Η ) μεμαθηχέναι, δτι τδ
Nepenthes, tuave et matorum omnium oblivionem t«- Νηπετθές άχοΛότ τε χαχώτ (12) έπΙΛηβες άπάτ-
[ducens [ζων ··
pbarmacruin, accepissel, illud Spariam aliulisse. φάρμακον ή Ελένη λαβοΰσα παρά τής θέωνος(13)
Atque hoc medicaineuto usam Helenam narrul Ho- γυναικδς Πολυδάμνας (14), είς τήν Σπάρτην έκό-
merug, Meirelai lnctuin pracsentia Telemacbi exci- μισε. Κάκείνψ τψ φαρμάκψ έφη "Ομηρος χρησαμέ-
lalum scdasse. 2 8 Aureani etiam Venerem appel- νην τήν Έλένην παΰσαι τδν έν τή παρουσία Τηλε-
lavil ex iis qua? iu iEgyplo viderat. Noveral eniin D μάχου παρά Μενελάου γενόμενον Ορήνον. Κα\ χρυ-
tcmplum aureai Veneris in ifigypto dictum el cain- σήν δέ Άφροδίτην ώνόμασεν έκ τής έν Αίγύπτψ ίστο-
> 0
»· Odyss. Α, ν . 576. llom. Od. iv, 221.
(5) Γτάμπτοττες. R. St. ad calceni γνάπτοντες. in Golb.

Plalo κνάπτοντες. (10) Μετήνεγχε. Reg. 2 et Colb. μετέθηκε.
(6) Τοις παροϋσι. Plaio τοις άε\ παριοΰσι. Μοχ (11) Γενόμενον. Colb. γινόμενον.
ταύτα ύπομένοιεν addidil Sylburgius ex Plaione. (12) Κακών. Ila R. S l . el inss. Legttur in aliis
(7) ΎπερδάΧΧειν. Edili noslri addunl τδν φόβον. ediliouibus καί κακών.
Sed ha-c desuni in Reg. 1 e l 2 , c i apud Plai. Ibi- (13) βέω>-ος. Legiiur θώνος apud ipsum Diodo-
dem Reg. 1 el 2, ε^ μή γένοιτο έκάστψ τδ φθέγμα rum lib. l , e i apud Eus<'b. Praip., x, c. 8, ubi cx-
δτε. Μοχ edili άσμ^νέστατον. Golb. el Reg. 1, et 8lal insigins itle Dioduri locus de iis qui in jEgy-
Plalo ui in lexlu. pluin proiecli magna iude adjumema adepli sunl.
(8) Αιιιγβϊζαι Λέγων. Ila Colbort el Reg. 1 et 2, Legilur eiiam Θώνος in Rcg. 1, sed secniida maiiii.
ei ad calcem R. & l . Ediii διηγείσθαι έφη. (14) ΠοΛνδάμνας. DioUor. c l Euscb. Πολυδα-
(ί)) άτ\Λοι. Legeaduiu δήλον, ul babciur ail marg. μνης
COH0RTAT10 AD G R J S C O S . 294
ρίας. Έ γ ν ω γ ά ρ κα\ τ έ μ ε ν ο ς (15) χρυσής 'Αφ ροδί- Α pum aurea? Venerie appellalum. Cujes autem rei
τ%ς Iv Αίγύπτψ λεγόμενον, και πεδίον (16) χρυσής gratia horum modo injecla menlio ? U l demonstre-
Αφροδίτης όνομαζόμενον. Κα\ του χάριν τούτου mus poetam eiiam ex divina prophetarum hisioria
γέγονε μνήμη ν υ ν ί ; "Ινα δείξωμεν τδν ποιητήν χα\ permulta in suam poesim translulisee. Transiulii
τών άπδ τής θείας τ ώ ν προφητών (17) Ιστορίας πολλά autem in primis quae a Moyse de mundi creaiionis
είς τήν εαυτού μεταύαλόντα ποίησιν. Καί πρώτον inilio dicunlur. Sic enim scripsit Moyses : In prin-
τής χοσμοποιίας ύπδ Μωύσέως τήν είρημένην αρ cipio creavit Deus ccelum et terram; deinde solem ei
χήν · ούτω γάρ Μωύσής γέγραφεν · Έν άρχη έχοίη- tunam ei stellas. Hacc Horaerus cum in iEgyplo di-
σεν ό Θεός τόν ούρανόν καί τ ή ν γην, είτα ήΛιον dicissei, iisque delectaretur quae a Moyse in Genesi,
ζαϊ σεΛήνην καϊ αστέρας. Ταύτα γάρ έν Αίγύπτψ sive in libro de mundi creaiione scripta sunt; fin-
μαθών, χαί τοϊς ύ π ' αυτού έν τή τού κόσμου γενέ x i i Vulcanum in clypeo Achillis imaginem quam-
σει γραφείσιν άρεσθεΧς, έν τή τού Άχιλλέως άσπίδι dam muudi creaiionis descripsisse. Sic eniin scri-
τδν "Ηφαιστον ώσπερ εικόνα τινά τής κοσμοποιίας psil:
κατασχευάσαι (18) παρεσκεύασεν. Ούτω γάρ γέγρα
φεν-
Έν μέν γαΊαν έτεν?, έν δ" ούρανόν, έν δέ θα- Β / n eo quidem terratn effinxit, el ccelum et rnare,
[Λασσαν,
ΈέΛών τ άχάμαντα, σεΛήνην τε χΛήθονσαν Solemque indefetsum iunamque pUnam,
*Ev δέ τε τείρεα πάντα, τά τ ουρανός έστεράνω- Sideraque omnia, quibus c&lum coronatum e$t.
%
[ται \
Fecil etiam ut paradisi imaginem servaret A l c i -
Καί τού παραδείσου δέ εικόνα τδν Αλκινόου κηπον
noi borlus; semper floribus ornatum ac Cruclibua
οωζειν πεποίηκεν, αειθαλή τε αύτδν καί καρπών
referiutn bac iuiagine paradisuin exbibens. Sic enim
πλήρη διά τ ή ς εικόνος έπιδεικνύς* ούτω γάρ γέγρα
scripsil:
φεν *
Ένθα δέ δένδρεα μακρά χεφνκει τηΛεθόωντα, Ibi vero arbores procera crescebanl florentes,
Όχτοι, xulfioial, καϊ μηΛέαι άγΛαόκαρχοι, Pirut et matus punica elalice mati pulchrum fruetum
[producentss,
Σνκαι τε γΛνχεραϊ, καϊ έΛάίαι τηΛεθόωσαι. Ficusque dulcet et olece virescenles.
Τάων οϋχοτε χαρχός άχόΛΛνται, ούδ' έχιΛείχει Ex ii$ fruclus nunquam perit neque deficit
Χείματος ουδέ θέρους έχετήσιος, άΛΧ άεϊ ανρη Uyeme neque wstale lolo anno durans, sed semper
[aura
Ζερνρίη χνείονσα τά μέν φύει, άΛΛα δέ χέσνει. Zephyri spirant hcec cretcere facit, aliaque mntwe-
[tcere.
%
Όχνη έχ δχνη γηράσκει, μήλον δ" έχϊ μήΛφ, C Pirus posl pirum senetcit, pomum po$l pomum,
Αντάρ έχϊσταφνΛη σταφνλή. σύκον δ' έχϊ σύκφ. Porro post uvam uva, ficus aulem postficum:
Ένθα δέ οί χοΛύκαρχος άΛωή έφβζωται · Ibi auiem ei fructuosa vinea rndica[ur :
Της Izepcv μέν θειΛόχεδον Λενρφ ένϊ χώρω Huju» alierum quidem apricum ialo in toco
Τέρσεται ήεΛίφ, ετέρας δ* άρα τε τρνγοωσιν, Aretcit $ole, alias tane vindemiant,
ΆΛΛας δέτραχέονσι, χάροιθε δέ τ" οιιφακές είσιν, Alias autem calcant, longat auiem uvce matura? $unt
Άνθος άριεΐσαι, έτεροι δ* ύχοχερκαζονσι %%
. Florem emillentet, nonnullic aliquando maiuretcunl.
Ταύτα τ ά βήματα ού φανεράν κα\ σαφή μίμησιν τών An non haec verba eorum, quaede paradiso a prin-
ύπδ τοΰ πρώτου προφήτου Μωύσέως περ\ τοΰ παρα cipe proptieiarum Moysedicu sunt, claram el aper-
δείσου λεχθέντων δήλοι; Εί δέ τις καί είς τήν τοΰ (19) taiu iiuiialiouem designant ? Quod si quis jpsius
πύργου ποίησιν άφοραν έθέλοι, δι' ής οί τδ τηνικαύτα quoque lurris construciionem considerare velii,
άνδρες τήν είς ούρανδν άνοδον δύνασθαι κατασκευά per quam boaiioes illiua aelaiis ascensuin in coelum
ζει» έαυτοίς ψοντο, εύρήσει καί ταύτην ίκανήν δι* sibi communire posse videbantur; id quoqtie apie
αλληγορίας μίμησιν ύπδ τοΰ ποιητοΰ διά τε "Οτου a poela in Olo ei Epbialieimiiatione per allegoriam
και Έφιάλτου γινομένην ούτω γάρ καί δ ποιητής expressuin reperiel. Sic euiiu de illis loquiiur:
περ\ αυτών έφη *
Ot {& καϊ άΟανάτοισιν άχείΐήτην έν 'ΟΛύμχφ D Qui sane immortaitbus minabantur in Olympo,
ΦνΛοχιδα στήσειν χοΛνάΐκος χολέμοιο. ΑΙoiuros ceriamen tumullnosi belli,
Όσσαν έχ* ΟύΛύμχω μέμασαν θέμεν, αύτάρ έχ' Ossam $vper Olympum conaii suni impotiere : cwie-
"Οσση] \ rum Otsm
ΠήΛιον ε\τοσίφνΛΛον, ϊν' ουρανός άμβατός είη Peleum {rondosvm, ut ccelum pervium estel.
M M
" IKad. Σ, v. 483. Odyss. H , v. 116. Odyss., Α v. 5.
(15) Καϊ τέμενος. Deest conjunclio in Reg. 2, et plum babueril ei pracipno bonore sit culla, dcri-
CoU». Ilecskuiem ex eodcm deprompia Oiodoro. varunl : in bis i£gyi>iii nomen sunl professi, e l ,
(16) Πεδίον. Sic babenl Diodorus el Eiisebius. At eos foriasse secnla, Hisiioea graiiinihiica, ul scbo-
U Ht%. x , el Culh. el ad marginem Glarom. iogitur liorom auctor ad lliad. Γ, 64, el Euslaib., p. 384,
xoioiov. — Nostram lecliooem (irmal eiiain dociierunt. O T T O .
l>iodorus ex quo Juslinus isla bausil. Ibi (I. c. p.
v
(17) Τών χροφητών. Colb. τών προγόνων.
199. uoi. 3) Wesseliogius : Homerus, iuquil, Ye- (18) Κατασκενάσαι. U i g . 5, Glaioui. ei ad cal-
neretn, liiad. Γ, 64 χρυσέην cuni appellasset, qua?- cem R. S l . sic liabenl : κατασκευάσαντα ούτω γέγρα
iivere liluliejus causaiu grammatici; quoruin alii a φεν,
iormje pulcbriiudine, sufTragauie Diodoro iv, 26, (19) Ε\ς τήν τού. Deesl praeposhio iu Colberl.
aiii a caiopo quodam, aurao dicio, hi quo ea leiu-
291 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 292
lnter aspalalbos dilacerantes, et his qni adorant Α δαίον χα\ άλλους, συμποδίσαντες χείρας τε χαΧ π ο -
signiflcantes, quibus dc causis hscc paterentur, el δας, κα\ κεφαλήν καταβαλόντες καί έκδείραντες,
in tarlarum lapsi abducereniur. Ex multis aulem εΐλκον παρά τήν όδδν έκτδς, έ π ' ασπαλάθων γ ν ά μ -
e l omnis generis terroribus, qui ipsis lllic accide- πτοντες (5), καί τοίς παροΰσι (6) σημαίνοντες ώ ν
runt, htinc maximum esse dicebat, si ivugiret Ινεκά τε ταΰτα ύπομένοιεν, κα\ δτι είς τδν τάρταρον
oslium ciim ascendercnt: quo silente unnmquem- έμπεσούμενοι άγοιντο. "Ενθα δή φόβων Ιφη πολλών
que libeniissime ascendere. Ac tales quidem esse καί παντοδαπών σφίσι γεγονότων, τούτον υπέρβαλ
pcenas et stipplicia, rursiisque his contraria bene- λε ιν (7), ει μυκήσαιτο τδ στόμιον δτε άναβαίνοιεν, ώ ς
ficia ι Yidelur hic mibi Plato non solum dejnditio καί άσμενέστατα έχαστον σιγήσαντος άναβήναι. Κ α \
a propbeiis accepisse doctriitarai* venim eiiam de τάς μεν δίκας τε καί τιμωρίας τοιαύτας τινάς εινατ»
en, quam G r s c i non credunt, resurrectione. Nam κα\ αΰ τάς ευεργεσίας ταύταις αντίστροφους, ι Ε ν
dom animam cum corpore judicari dicit, nibil aiiud ταύθα μοι δοκεί ό Πλάτων ού μόνον τδν περί κρίσεως
aignificat, nisi se resurreciionis doctrinam credcre. παρά τών προφητών μεμαθηχέναι λόγον, άλλά κα\
Quomodo enim Aridaeus el alH, qui corpus capiie τδν περί τής άπιστου μένης παρ* Έλλησιν αναστά
et mantbtte et pedibus et palle insfrnctum in lerris σεως. Τδ γάρ μετά σώματος κρίνεσθαι τήν ψυχήν
reliqueranl, tales in inferno poenas persolverenl? Β φήσαι, ουδέν έτερον δηλοί, ή δτι τ φ περ\ τής άνα-
Weque enim animam capul ei mantie ei pedea e l στάσεως έπίστευσε λόγφ. Έ π ε \ πώς Άριδαίος κα\ οί
pellem babere dicenU Sed cum ίο jEgypto incidis- λοιποί, τδ έχον σώμα κεφαλήν κα\ χείρας καί πόδας
set in propbelarum tesiimonia , ei de corporis re- κα\ δέρμα υπέρ γής καταλιπόντες, τοιαύτην ύπείχον
surreclione doctrinam suscepisset, aninam una cum έν "^δου τιμωρίαν; Ού γάρ δή που τήν ψυχήν κεφα
corpore cmciari docel. λήν χα\ χείρας κα\ πόδας καί δέρμα έχειν φήσουσιν.
"Αλλ' έν Αίγύπτφ ταίς τών προφητών έντυχών μαρτυρίαις δ Πλάτων, καί τήν περ\ τής τοΰ σώματος
αναστάσεως δεξάμενος διδασκαλίαν, μετά τοΰ σώματος τήν ψυχήν κρίνεσθαι διδάσκει.
28. Nec solus Plalo; sed ei Homerus, cum ea- 28. Κα\ ούχ δ Πλάτων μόνον, άλλά κα\ "Ομηρος
dem et fpse in J-Egypto didicissei, Tityum similiter δμοίως καί αύτδς έν Αίγύπτψ μαθών, τδν Τιτυδν
cruciari dixit. Referens enim Ulysscs editaro sibi ομοίως τιμωρείσθαι έφη. Ούτω γάρ έν τή νεκυο-
apud inferos divinaiionem, iia narrat Alcinoo : μαντεία Όδυσσεύς τ ψ 'Αλκινόψ διηγείται λέγων (8)·
Et Tityum vidi terras gloriosa filium Καϊ Τιτνδν είδον γαίης έριχνδέα vldv
Prostratum in pavimenlo ; hic super novem jactbat Κείμενον έν δαχέδψ' δδ' έχ' έττέα χειτο χέΛε-
[jugera. [θρα'
Vultures ipti utrinque assiitenies jecur fodiebant. Γνχε δέ μιτ έχάτερβε χαρημέτω ηχαρ έχειροτ
ι
{
Ilepar emm non animae essc, sed corporis perspi- 1 Τ
Η π α ρ γάρ ού τήν ψυχήν, άλλά τδ σώμα έχειν
cuirm eeL Eodem etiam niodo Sisypbum el Tanla-
δηλοί (9). Τδν αύτδν δή τρόπον καί Σίσυφον κα\
4um scripsk poeuas cum corpore persolvere. Honie-
Τάνταλον μετά σώματος τήν τιμωρίαν ύπέχειν γ έ -
rum auiem in AEgypto versalum, ei ex bis, quae
γραφεν. "Οτι δέ "Ομηρος έν Αίγύπτψ γέγονε, καί
<bi didioerai, niulia in iuaui pofeini iranslulisse,
πολλά ών εκεί με μάθηκεν, είς τήν έαυτοΰ μετήνεγ-
pneclare docei Diodorus bisioriae scriploruin ceJe-
κε (10) ποίησιν, ίκανώς διδάσκει ήμας Διόδωρος, ό
berriiuiie. A i i euim tllum in i£gyplo didicisse, Ile-
τών ιστοριογράφων ενδοξότατος. "Εφη γάρ αύτδν έν
lenam, cuiu a Tbconis uxore Polydajuna
Αίγύπτψ γενόμενον (11) μεμαθηκέναι, δτι τδ
Nepenthes, suave et malorum omnium oblivionem tn- Νηχετθές άχοΛότ τε χαχώτ (12) έχΙΛ^Θες άχάτ-
[ducens [ζωτ »·
pbarmacuin, accepi9sel, illud Spariam aluilisse. φάρμακον ή Ελένη λαβοΰσα παρά τής θέωνος(13)
Alque hoc medicainento usam Helenam narral Ho- γυναικδς Πολυδάμνας (14), είς τήν Σπάρτην έκό-
merus, Meirelai liicltnn pracsenlia Telemacbi exci- μισε. Κάκείνψ τψ φαρμάκψ έφη "Ομηρος χρησαμέ-
talum scdasse. 2 8 Aureatn eiiam Yenerem appel- νην τήν Έλένην παΰσαι τδν έν τη παρουσίφ Τηλε-
l a v i l ex Hs quae in iEgypio viderat. Noveral eniin D μάχου παρά Μενελάου γενόμενον Ορήνον. Κα\ χρυ-
tcinploin anreaa Yeueris in iEgypto diclum el cam- σήν δέ Άφροδίτην ώνόμασεν έχ τής έν Αίγύπτψ ιστο
4
» Odyss. A , ¥. 576. " l l o m . Od. iv, 221.
(5) Γτάμχτοττες. R. St. ad calcera γνάπτοντες. ί» Colb.

Plalo χνάπτοντες.
(6) Τοις χαρονσι. Plaio τοίς άε\ παριοΰσι. Μοχ
ταύτα ύπομένοιεν addidil Sylburgius ex Plaione.
(7) ΎχερδάΛΛειτ. fcdili noslri addunl τδν φόβον.
Sed hx'C desunl in Reg. 1 e l 2 , c i apud Plal. Ibi-
5
10) Μετήτεγχε. Reg. 2 ei Colb. μετέθηχε.
11) Γενόμενον. Colb. γινόμενον.
12) Κακών. Iia R. S i . ei IIISS. Legitur in aliis
edilionibus χα\ κακών.
(15) βέωνος. Lcgiiur θώνος apiid ipsum Diodo-
dem Reg. 1 et 2, ει μή γένοιτο έχάστψ τδ φθέγμα ruuilib. l , e i apud Euscb. Prcep., x, c. 8, ubi c x -
δτε. Μοχ edili άσμ-χνέστατον. Colb. el Reg. 1, et stat insiguis ille Dioduri locus de iis qni in i E g y -
Plalo ul in lexlu.
(8) Διηγείται Λέγων, l u Colbort el Reg. 1 et 2,
ei ad calcem R. Edili διηγείσθαι έφη.
t lum proiccti magiia inde adjuniema adepti aunl.
egilur eliam θώνος in Rcg. 1, sed secniida iiianii.
(14) ΠοΛνδάμνας. DioUor. c\ Euseb. Πολυδά*
(D) Ατ\Λοι. Le.geuduiu δήλον, ul babciur ad marg. μνης
« COII0RTAT10 AD GRiECOS. 294
ρίας. Έ γ ν ω γ ά ρ χ α \ τέμενος (45) χρυσής Άφροδί- Α pw« aurea» Veneris appellatum. Cujos autem rei
της έν Α ί γ ύ π τ ψ λεγόμενον, και πεδίον (16) χρυσής gralia horum modo injecia mentio ? Ut demonaire-
* Αφροδίτης όνομαζόμενον. Κα\ τοΰ χάριν τούτου mus poetam eiiam ex divina prophetarum hietoria
γέγονε μνήμη ν υ ν ί ; "Ίνα δείξωμεν τδν ποιητήν χα\ permulia in suam poesim iranstulisse. Translulit
τών άπδ τής θείας τών προφητών (17) Ιστορίας πολλά autem in priniis quae a Moyse do mundi creaiionis
είς τήν έαυτοΰ μεταβαλόντα ποίησιν. Κα\ πρώτον inilio dicuniur. Sic enim scripsil Moyses : Jn prin-
τής χοσμοποιίας ύπδ Μωύσέως τήν είρημένην αρ cipio creavit Deus ccelum et lerram; deinde $olem et
χ ή ν ούτω γ ά ρ Μωύσής γ έ γ ρ α φ ε ν Έτ αρχή έποίη- lunam ei sieilas. Hsec Horaerus cum in iEgyplo di-
σετ ό Θεός τότ ούρανόν χαϊ τ ή ν γην, είτα ήλιοτ dicisset, iisque delectaretur quae a Moyse in Genesi,
καϊ σεΛήνην χαϊ αστέρας. Ταύτα γάρ έν Αίγύπτψ sive in libro de mundi creatione scripia s u n l ; fln-
μαθών, καί τοίς ύ π ' αύτοΰ έν τή τοΰ κόσμου γενέ x i l Vulcanum in clypeo Acbillis imaginem quam-
σει γραφείσιν άρεσθείς, έν τ ή τοΰ Άχιλλέως άσπίδι dam mundi creationis descripsisse. Sic euim acri-
τδν "Ηφαιστον ώσπερ εΙκόνα τινά τής κοσμοποιίας psii:
κατασκευάσαι (18) παρεσκεύασεν. Ούτω γάρ γέγρα
φεν*
Έν μέν γαϊατ έτενξ\ έτ δ' ονρατότ, έν δέ ΰά- Β eo quidem terram effinxil, el ccelum et mare 9
\λασσατ,
Ήέλών r* άχάμαντα, σεΛήνην τε πλήθονσατ' Solemque indefessum (unamque plenam,
*Ετ δέ τε τείρεα πάντα, τά τ ουρανός έστεφάτω- Sideraque omnia, quibus eadum coronatum est.
[ται".
Καί τού παραδείσου δέ εικόνα τδν Αλκινόου κήπον Fecit eiiam ut paradisi imaginem servaret A l c i -
σώζειν πεποίηκεν, αειθαλή τε αύτδν καί καρπών noi borlus; sempcr floribus ornamm ac fruclibua
πλήρη διά τ ή ς είκόνος έπιδεικνύς · ούτω γάρ γέγρα refertuin bac imagine paradisuin exbibens. Sic enioi
φεν · scripsit:
Ένθα δέ δένδρεα μακρά πεφνκει τηΛεθόωντα, Ibi vero arbores procem crescebant florentet,
Pirus et matus punica et alice mati pulchrum fruetum
Όχτοι, xalfiotal, καϊ μηλέαι άγλαόκαρποι,
[producentu,
Σνχαΐ τε γΛνχεραΙ, καϊ έΛαΐαι τηΛεθόωσαι. Ficusque dulcet et olece virescentes.
Τάων ούποτε καρπός άπόΑλνται, ονδ' έπιλείπει Ex ii$ fructut nuuquam perit neque deficit
Χείματος ουδέ θέρους έπετήσιος, άΛΧ άεϊ ανρη Uyeme neque wstaie toio anno durans, sed semper
. [ΛΜΓΛ
ΖεφνρΗ\ χνείονσα τά μέν φύει, άΛΛα δέ Zephyri spirans hcec crescere facil, aliaque matwe-
πέσσει.
[tcere.
Όχνη έ» δχνη γηράσκει, μήλον δ" έπϊ μήλω, G Pirug posl pirum uneuit, pomum potl pammu,
%
Αντάρ έχϊσταφνλή σταφνλή. σνκον δ' έπϊ σύκφ. Porro posl uvum uva ficus aulem postficum:
y
Ένθα δέ οί πολύκαρπος άλωη ϊφβζωται · Ibi auiem ei fructuosa vinea rndica[ur :

Τής Χτερον μέν θειλόπεδον λενρφ ένϊ χώρω llujus allerum quidem apricum lato in toco
Τέρσεται ήελίφ, ετέρας δ" άρα τε τρνγοωσιν, Aretcil tole, aliat $ane vindemiant,
'ΑΛλας δέτραπέονσι, πάροιΟε δέ τ" ομφακές είσιν, Alias auiem calcant, longat auiem uvw matura* $unt
%
'λτθζς άφιεϊσαι, έτεραι δ ύποπερκαζονσι . Florem emittentet, nonnullw aliquando maiuretcunl.
%%
Ταύτα τ ά ρήματα ού φανερά ν καί σαφή μίμησιν τών Au non baec verba eorum, quaede paradiso a prin-
ύπδ τού πρώτου προφήτου Μωύσέως περ\ τοΰ παρα cipe prophelarum Moyse dicia sunt, claram et aper-
δείσου λεχθέντων δηλοί; ΕΙ δέ τις καί είς τήν τοΰ (19) lam imiialioiiem designanl ? Quod si qui* ipsiws
πύργου ποίησιν άφοραν έθέλοι, δι' ής οί τδ τηνικαύτα quoque lurria constructioneni considerarc velii,
άνδρες τήν είς ούρανδν άνοδον δύνασθαι κατασκεύα per quam boatinee illiue aeiaiis asceneum in coelum
ζ ε » έαυτοις φόντο, εύρήσει κα\ ταύτην ίκανήν δι' sibi communire posse videbaniur; id quoqtie apie
αλληγορίας μίμησιν ύπδ τοΰ ποιητοΰ διά τε "Ότου a poeia in Olo e l Epbialie imilatione per allegoriam
καί Έφιάλτου γινομένην * ούτω γ ά ρ χαί δ ποιητής expresauin reperiel. Sic euiin de iilis loquitur :
περ\ αυτών έφη *
07 £α χαϊ άΟανάτοισιν άπειλήτην έν Όλύμπφ D Qui sane immortalibut minabanlur in Olympo,
Φνλόπιδα στήσειν πολνάΐκος πολέμοιο. Ϊ1 oiuros certanten lumullnosi belli,
%
Όσσαν έπ Ούλύμπφ μέμασαν θέμεν, αύτάρ έπ' Otsam tvper Olympum conaii $uni imponere : cwte-
Όσσχι] | fum Ossa
β
ΠήΛιον είνοσίφνλλον, Ίν' ουρανός άμβατός εΐη · . Peleum frondosvm, ul coelum pemum es*et.
M
" iliad. Σ , v. 485. Odyss. H,v. 116. " Odyss., Α ν . 3.
(15) Καϊ τέμενος. Deesi conjiinclio in Reg. % et plum babueril e l prsccipno bonore s i l culla, dcri-
Ceil». I l f c auiem ex eodein deprompia Diodoro. varunl : in bis i£gyi>lii nomen sunl professi, e l ,
(16) Πεδίον. Sic babent Diodorus ei Eiisebins. At eos forlasse secula, Hisiiaea gramm:«lica, ul sclio-
to llcg. x , e l Gnlb. el ad Qiarginem Glarom. iegitur Horum auctor ad Iliad. Γ, 64, e l Euslalb., p. 584,
παιδίον. — Noslraui lecliooem Hrniat eiiain docueruiii. O T T O .
Diodorus, es quo Jusliuus ista bausit. 1 bi (I. c. p. (17) Τών προφητών. Colb. τών προγόνων.
169, IM>4. 3) Wesscliogius : Hoinerus, iuquit, Ye- (18) Κατασκευάσαι. Rrg. 5, Glareiu. ad cal*
fttret», liiad. Γ, 64 χρυσέην cum appellassel, qua3- cem R. S l . sic babenl : κατασκευάσαντα ούτω γέγρα
Sfrere liluliejus causam grammatici; quorum alii a φεν
formx pulcbriiudiiie, suffragauie Diodoro iv, 26, (19) Ε\ς τήν τού. Deesi prajposiiio in Colberl.
aJji a cam|Ni quodaiu, aurao dicio, in quo ea leiu-
295 S. JUSTfNl PHtLOSOPffl 6 f IfAtiTYRlS
Simlliier ct de praecipUalo e ccelU hntaani generis Α Όμοίως δέ κα\ περί τοΰ άπ' ουρανών κατενεχθέν-
hosle, quem Scripturas divinae dlabolum vocant, τος εχθρού της άνθρωπδτητος, δν διάβολον αί θεία*
quod ei nomeu ex prima illius adfersuft horofoem ΓραφαΙ καλούσιν, άπδ της πρώτης αύτοΰ πρδς τ ο ν
calumnia imposiinm, si quis considerafe 2 9 V E
^ 1
άνθρωπον (20) διαβολής, ταύτης τής προσηγορίας
accuralius; reperiet poetam diaboli quidem appel- τυχόντα * κα\ εΤ τις άχριβώς σκοπεϊν έθέλοι, ε Ορο*
laiionem non osurpare, sed nomen ei ex pessima άν τδν ποιητήν τοΰ μέν διαβόλου ονόματος ουδαμώς
illius actione imponere. Noxam enim eum appeU- μεμνημένον, έχ δέ τής κακίστης αύτοΰ πράξεως τ ή ν
lans, e coeio ab opinato apud ilios Deo praecipttein δνομασίαν πεποιημένον · "Ατην γάρ αύτδν δ ποιητής
1
daium esse d i c i l ; quasi eorum, quae de ilto a pro- δνομάζων, ύπδ τοΰ κατ αυτούς θεού χαθηρήσθαι
pbeta Isaia dicta sunt, accuraie raeminisset. Sic αύτδν έχ τοΰ ουρανού λέγει, ώσπερ άχριβώς τών»
igitur scribit io sua poesi: ύπδ ΉσαΊου τού προφήτου περ\ αύτοΰ είρημένων
μεμνημένος 0ητών · ούτως έν τή εαυτού ποιήσει γ έ -
Λ
γραφεν ·
JUico corripuit Aten, capite nitenlibus capillis οτ· Αντίκα δ" είλ' "Ατην κεφαλής λιπαροπλοκάμοιο
[nato,
Jratut animo suo, etjuravit firmwm juramentmm, ^ Χωσμένος φρεσϊν %σι. καϊ ωμοσε καρτερόν δρκοτ,
Nunquam in Olympum ei cmlum ttellalum " Μήχοτ' ές Ούλνμχόν τε καϊ ούρανόν άστερόεντα
Redituram Aten,qua ornne* inlotiunfa tfficlt. 9
Αύθις έλεύσεσθαι (21) Ατην ή χάντας άάται.
Sic fatus, Jecit α cceio $lett*to Ως είχών, έφφιψεν αχ* ουρανού άστερόεντος
lianu rotans; mox pervenit ad opera hominum. Χειρϊ Χεριστρέψας · τάχα & Ικετο §pf άνθρώχων.
29. Ptaionem autem, dam post Deum et mate- 29. Κα\ Πλάτων δέ μετά τδν Θεδν χα\ τήν ύλην, τδ
riam tertiunt principhmi formam esse promititiat, εΐδος τρίτην αρχήν εΐναι λέγων, ούκ άλλοθέν (22) π ό
argtrmelriam non aliunde accepisse patel, quaia a θεν, άλλά παρά Μωύσέως τήν πρόφασιν είληφώς
Moyse, cujus quidem ex diciis nomen formfe drdi- φαίνεται, τδ μέν τοΰ εΓδους δνομα άπδ τών Μωύ
c i l ; iwtc autem nequaquam a pf riiis didick nihit σέως μεμαθηχώς 0ητών, ού διδαχθείς δέ τηνιχαύτα
ex his, quae a Moyse dicia Sunl, shie arcana con- παρά τών είδότων, δτι ουδέν έκτδς μυστικής θεωρίας
templalione clare cognesci posse. Scripsit e n i n τών ύπδ Μωύσέως είρημένων, σαφώς γινώσκειν έστ\
Moyses sic Denin sibi de loberoacalo mandasse: δυνατόν. Γέγραφε γάρ Μωυσής ώς τοΰ Θεού περ\ τής
Et facies mihi tecundutn omnia qucecunque tibi mon- σκηνής πρδς αύτδν είρηκότος ούτως· Καϊ χοιή-
Hro in monle, exemplar labernaculi. E l rursura: Et
σεις (23) μοι κατά χάντα δσα έγώ δεικνύω σοι έτ
ertget tabernaculum exemplar omnium vasorum ejus,
τφ δρει, τό παράδειγμα της σκηνής. Καί πάλιν ·
alqueiia facie$ **. Et rursus paulo post: ha $ane C Καϊ αναστήσεις τήν σκηνήτ κατά τό χαράδειγμά
(acie$ $ecundum igpum et figuram quas tibi in mome πάντων τών σκευών αυτής, καϊ ούτως χοτή-
M
moMlraia e$i . Ha?e euin legissei Plaio, nec qna σεις (24). Κα\ αύθις μικρδν ύστερον* Ούτως άρα
par erat contempiaiioTie scripla illa verba excepis- χοιήσεις κατά τόν τύχον τόν δεδειγμένον σοι έτ
s e l , exisiimavil formam anie i d , quod sensibus tip δρει. Τούτοις ούν έντυχώνδ Πλάτων (25), κα\ ού
eubjecium est, separaiim exsislere; quam quidem μετά τής προσηκούσης θεωρίας δεξάμενος τάγεγραμ-
etiam exeuiplar eorum, quae facla sunt, sscpe nu- μένα £ητά, ψήθη είδος τι χωριστδν προύπάρχειν τοΰ
niero vocal, quia Moyses de labernaculo iia scri- άίσθητοΰ · δ καί παράδειγμα τών γενομένων ονομάζει
p s i l : Secundum fofmam tibi in monte monslratatn πολλάκις, επειδή τδ Μωύσέως ούτω περ\ τής σκηνής
ita facie$. σημαίνει γράμμα. Κατά τό είδος τό δειχθέτ σοι έτ
τφ δρει, ούτω χοιήσείς αυτό.
30. Sfmililer et de lerra et de coelo el de bomi- 30. Όμοίως δέ καί έπϊ τής γης, καί του ουρανού,
nis creaiione hallticinalum palet; nana ei bornm xoV τοΰ άνθρωπου σφαλε\ς φαίνεται · κα\ τούτων γάρ
ideas esse opinatur. Quoniam enim Moyses ita scrr- ίδέας είναι οιεται. Επειδή γάρ Μωύσής ούτω γ έ -
p s i l : / n pnncipio fecit Deus c<tlum et terram; ac γραφεν · Έτ άρχή έχοίησετ ό θεός τότ ούρανότ
" U i a d . Τ, 126. " Exod. χχν. 9. · · Ibid., 40.
(20) Πρός τότ άτθρωχοτ. Colbert, περί τδν άν- Jostinum in bac Platonis rdearura inlerpretatione
Ορωπον. non accuratissime versari. Neque enim bas ideag
(21) ΈΙεύσεσθαι. Reg. 3 el Clarom. et R . St. Plaloa cogitalionibus Dei separabat. Sed dum eum
έλέσθαι. S. Marlyr exislimat suam de mundi exemplari seii-
(22) Ούκ άλλοθετ. Sic mss. Edili κα\ άλλοθεν. tentiam ex bia, quae de labernaculi exemplari d i -
Μοχ Reg. 3 et Glarotn. μεμαθηκώς £ητών, sicque cunlur in Scriplura, deduxisse; videlur idem,quod
R. St. ad calcein. niulii alii, sensisse, labeniaculum mundi imagint-ni
(23) Οντως καϊ ποιήσεις. Colberl. ούτιος δέ esse, ac proinde ideas illius laberuaculi, ideas
ποιήσεις. mundi fuisse. Sicenim Pbilo, p. 260 ei 240. Jose-
(24) Καϊ ούτως Χοιήσεις. Haec desuril in Colbert. bus Aniiq. m , c. 8. Origenes hoinil. 9 in Exod.
In Regio autem2 isia reqoirunlur : κα\ αύθις μι
κρόν ύστερον, ούτως άρα ποιήσεις. R. S i . habet
&leibodius apud Combelis. p. 96. Eusebius Ρτ&ρ.
EvangA. xu, c. 19. Gregorius Naz.oral.34. Thco-
ad calceiu ούτως δρα. Sic eiiaui Reg. ι, tu con- doretus 60 tn Exod,; Joan. Daiuasc. orai. 2 c i 3,
lexm. De Snwg.
(25) Τούτοις ούν έντνχών ό Πλάτων. Jain dixi
»7 COHORTATIO AD GRiGGOS. 298
tal τήν τ ή ν ε ί τ α π α ρ " α υ τ ά συνάπτει λέγων · Ή Α deinde sUlim siilijungU: Terra autem erat invi$t~
δέγήήν αόρατος χαϊ άκατασχεύαστος · φήθη (26) bilis el incomposila; existimavii bis quideni verbis:
ταύτην μ έ ν « ρ \ ή ς έ φ η , Ή δέ γη φ% τήν προΰπ- Terra auiemerai, praeexsislentem terram designari,
*Αχουσαν είρήσΟαι γ η ν , ε π ε ι δ ή Μωΰσής έφη· Ή δέ quia lloyses dixerat: Terra autem erat invi*ibili$ et
γ ί Φ* αόρατος χαϊ άχατασκεύαστος · ταύτην δέ incomposila; istis aulein : Fecil Deus cxlum el ter-
%
β ρ ί ής λ έ γ ε ι , Exoir\crsv ό θεός τόγ ούρανόν καί ram, eara pulavit eignificari, quae seneibilis a Dco
τήτ γτ?*% Φ ή θ η τ α ύ τ η ν λέγειν αύτδν τήν κατά τδ secundum praeexsisiens exemplar creaia. Simililer
προϋπάρχον (27) ε ί δ ο ς ύ π δ τού θεού γενομένην αί- el de creato eoelo; ccelum quidem, quod faclum
εθητήν. Ό μ ο ί ω ς δ έ χ α ί π ε ρ ι τού γενομένου ουρα est, quodque a Moyse vocatur firroamentum, ipsum
νού, τδν μ έ ν π ε τ ε ο ι η μ έ ν ο ν ούρανδν, δν κα\ στερέω illtid esse exislimavii, quod sensibile creatum est;
μα ώνόμασε, τ ο ύ τ ο ν είναι τδν γενόμενον αίσθητόν * sed aliud esse, illudque inlelligenlia percipi, de quo
έτερον δέ ε ί ν α ι τ δ ν ν ο η τ δ ν , περί ού ό προφήτης έφη · Prophela d i o i i : Ccelum coeli Domino, terramautem
1 7
Ό στρατός τον ουρανού τφ Κνρίφ · τήν δέ γην dedii fUih hominum . 3 0 Sic eiiam et de homine.
έδωκε τοις νΐοϊς τών ανθρώπων (28). Κα\ περ\ Hominie noroen primo commemoral Moyses; deinde
άνθρωπου δέ δ μ ο ί ω ς , πρδτερον μέν ονόματος άν post roukas res crealas eic de hoininis formaiione
θρωπου μ έ μ ν η τ α ι Μ ω ύ σ ή ς , είτα μετά τά πολλά τών Β mentionein facit: Et, [eeit Deus hominem pulvere α
w
χτισμάτων π ε ρ \ σελάσεως άνθρωπου πεποίηται μνή terra sumpto . Exislimavit igiiur hominem illum,
μην, ούτω λ ί γ ω ν · Κ α ί έποίησεν ό θεός τόν άνθρω- qui prius nonuDatus esl, anie euiu, qui faclus esi,
xcv χουν άΛΟ της γης Λαβών (28*). 'φήθη Τ ° ^
t
exsistere: ac euro, qui postea ex lerra faclus est«
ν
τδν μέν π ρ ό τ ε ρ ο ν δνομασθέντα άνθρωπον προύπάρ- secunduoi preexeislenlem forroam faclum esse.
χειν τού γ ε ν ο μ έ ν ο υ , τδν δέ έκ τής γης πλασθέντα Quod auiem horao ex terra formatus esi, id eiiani
ύστερον χ α τ ά τ δ προϋπάρχον είδος γεγενήσθαί. "Οτι Homerue ex anliqua el divina bieloria cum cogno-
u
δέ έχ γ η ς άνθρωπος πέπλασται, καί "Ομηρος άπδ vieeet iia dicenle, Terraaet interram teutieru ;
τής παλαιάς κ α ι θείας Ιστορίας μαθών τής λεγού- exanimum Hectoris corpus surdam lerram appellat.
σης, Γή εΤ χαί είς γην άπεΛεύση, τδ άψυχον τού
9
Alicubi enim in AcbiUem ftleciortg moriui eorpua
Έχτορος σ ώ μ α κωφήν ονομάζει γην. Έ φ η γάρ που raptanlem baec dicii :
κατά τού 'Λχιλλέως μετά θάνατον τδ τού (29) Έ χ τ ο -
ρος σύροντος σώμα ·
0
Κωφήν γάρ δή γαιαν άειχίζειν μενεαίνων* . lnun$ibilem $nim terram cetUumtlia aficU furetu*
Κα\ αύθις άλλαχού που τδν Μενέλαον λέγοντα τοίς μή ^ Ει alibi Menelaue, bis qui Hectoris proYocalioneni
έτοίμως δεξαμένοις τήν τού Έχτορος περί τής μο ad singulare, ceriameo roinue alacriler accepo-
νομαχίας προχλησιν (30) * ranl:
ΆΛΛ' νμεΊς μέν πάντες ύδωρ χαϊ γαία γένοι- Sed vos quidem omnet aqua et letra /foiia,
[σθε» (31),
δ ν υπερβάλλουσαν δργήν είς τήν άρχαίαν καί προτέ- prse ira3 magnitudine in anuquam eos el primam t x
ραν (32) αυτούς έχ γής άναλύων πλάσιν. Ταύτα lerra originem resolvens. Haec in ifigyplo ex ve-
ά π δ των αρχαίων Ιστοριών έν Αίγύπτω με μαθη- tusiis higioriis percepia Homerue ei Plato io suie
κοτες "Ομηρος καί Πλάτων, έν τοίς εαυτών γεγρά- libris scripseruot.
φασιλογοις.
31 Έ π ε \ πόθεν άλλοθεν μεμαθηκώς δ Πλάτων 31. Quod enim ait Plato Jovem in coelo voJucrem
χ τ η ν δ ν ά ρ μ α έλαύνειν τδν Δία έν ούρανώ λέγει, εί currum agere; id quo alio ex fonle didicit, niai
μ ή ταίς τών προφητών έντυχών ίστορίαις; Έ γ ν ω propbeiicas legeus bislorias? ld profecio cognovit
γ ά ρ άπδ τών τού προφήτου 0ητών περί τών χερου- ex bis propbelx de cberubim dictis: El exivii e do-
€1μ ούτως είρημένων (33) * Καϊ έξήΛθε δόξα Κυ- mo gloria Domini, el atcendit super cherubim; ei
M M 1 1
" P t a l . c x m , 16. Gen. u , 7. Gen. m , 19. «· lliad. Q, v. 54. lliad. H , v. 99.
(96) &ήβη. Addont δτι R . St. Rcg. 2, 3, et D ter Genes. i , 26, et n , 7, interposnit, jam Philo
Claroai. ei Golb. docuerat De mundi opific. c. 46 (Opp. ed. Ricb-
(27) Τό προϋπάρχον. Deest ariicolus in Golb. ter. Tom. 1), p. 43, -sq. et Leg. allegor. n , c. 4.
T e m i a invisibilero de ideis ae ipso exemplari i n - ρ.·95. O T T O .
terpreiaior Clemens Alex. Strom. v i . Ei praeiverat 29) θάνατον τό τον. Colb. θάνατον τδν τού.
Ptiilo, De mundi opificio p. 24. Eoseb., Priep. Evang. 30) Πρόκλησιν. Sic Glarom. et Reg. 3, et ad
1. x i , cap. 23, prolixum Philonis ea de re leslimo- ! cem R . S l . Male editi πρδσκλησιν.
•inm detcribil. (51) Γένοισθε. Colb. γένησθε. Gilalur in eura-
(tt) Τών άνθρώχων. Deest articulus in Golb. dem usum bic versus a Gtem. Alex. Strom. L V .
(28*) Καϊ.... γης. Genes. n , 7... In editis post (32) Καϊ προτέραν. Haec desuiil in Colb. el Reg.
γής addilur λ α β ώ ν , quod proplerea ejiciendum 1, nec incomraode delerenlur. — Additur in editis
ceeseo, qaod nonagnoeeiiur ab anliquissimo God. κα\ προτέραν, quae verba non exslant in codd.
Beg. i . . . Addkamentuai iilud si cui probarelur, Reg. 1, 2, 4, Argenlor. el ms. Pici. O T T O .
puoeodora sane easet post χουν, quemadmodum ex- (33) Είρημένων. Sic ope Reg. 1 einendavimns*
slai inRtg. 2., 4 . , Argenior. et Ms. Pici. Caelerum Edili είρημένον.
dbcrimen illad, qaod Plato ex Juslini opinione iu-
PATUOL. GB. V L 10
*99 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 500
elevaverunt chembim alas suas, el rolce cwn eis et Α plov άπό τού οίκον, καϊ έπέβη έπϊ χερονβίμ · καϊ
gloria Dei Israel erat super eos deaursum Inde ανέλαβε τά χερονβίμ τάς πτέρυγας αυτών, καϊ
incitalus vocalis ille Plalo summa cum iibertate ol τροχοϊ έχόμενοι αυτών · καϊ δόξα Κνρίον θεον
clamai: Magnut in c&lo Jupiler volucrem currum Ισραήλ ήν έπ* αύτοις ύπεράνωθεν. "Ενθεν ορμώ
agens. Unde enim edoctus haec scripsit, nisi a μενος ό μεγαλόφωνος Πλάτων, μετά πολλής πα££η-
Moyee et prophctis? Unde accepia occasione Deum σίας βο$ λέγων · 'Ο μέν δή μέγας (34) έτ ούρανφ
in ignea substanlia esse dicit? Nonne ex terlio libro Ζευς πττρτότ άρμα έλαύνων. ΈπεΊ πόθεν άλλοθεν
Regnorum, ubi scripluin esl: Non in spiritu Domi- μεμαθηχώς ταύτα έγραψεν, εί μή παρά ΜωΟσέως
nu$ el pott $pirilum commotio: non in commoiione κα\ τών προφητών ; πόθεν δέ τήν πρόφασιν είληφώς,
Dominut, tt po$t commotionem ignis: non in igne κα\ έν τή πυρώδει ουσία τδν θεδν έφη ; Ούκ-άπδ τής
Domtnus, etpotl4gnem voxaura ienuis " ? Sed haec τρίτης τών Βασίλειων Ιστορίας , ένθα γέγραπται ·
ad sublimes sensus multa animi inquisitione a piis Ούκέν τφ πνεύματι Κύριος, καϊ μετά τό-πνεύμα
hominibus revocanda. Plaio aulem non ea qua de- σνσσεκτμός · ούκ έν τφ σνσσεισμφ Κύριος, καϊ
cebal conteinplatione animuib iniendens, in ignea μετά τόν σνσσεισμόν πύρ· ούκ έν τφπνρϊ Κύ
subslanlia Deum esse dixit. ριος, καϊ μετά τό πύρ φωνή αύρας λεπτής;
'Αλλ' εκείνα μέν κατ* άναγωγήν μετά πολλής θεωρίας τοίς θεοσεβέσι νοειν άναγκαίον. Πλάτων δέ, ού
μετά τής προσηκούσης θεωρίας προσεχών τοίς ^ητοίς, έν τή πυρώδει ουσία τδν θεδν είναι έφη.
52. Quod si quis et de deno surstim a Deo in Β 52. Εί δέ τ ι ς κ α \ π ε ρ \ τής άνωθεν παρά θεού κ α τ -
homines sanctos delabenie, quod sacri propbelse ιού σης έπι τούς αγίους άνδρας δωρεάς (55), ήν
Spiritum sanclum appellanl, raiionem accurate Πνεύμα άγιον όνομάζουσιν οί Ιεροί προφήται, ακρι
inire velit; reperiet illud quoque a Plalone in Me* βώς σκοπείν έθέλοι, εύροι άν κα\ ταύτην ύπδ Πλά
none sub alio nomina praedicatum. Veritus enirti τωνος έν τψ πρδς Μένωνα λόγψ δι' έτερου ονόματος
Dei donum appellare Spirimm sanctura, ne, pro- κηρυττομένην. Δεδιώς γάρ τήν τού θεού δωρεάν
phetarum doctrinam eequens, mimico esse in Πνεύμα άγιον όνομάζειν, ίνα μή δόξη, τή τών προ
Graecos aninio videreiur; sursum quidem faleiur φητών επόμενος διδασκαλία, έχθρδς Ελλήνων είναι,
illud a Deo delabi, non tamen Spiritum sanctum, τδ μέν άνωθεν αύτδ παρά θεού κατιέναι ομολογεί,
sed virluiem appellandum esse censuit. Io iilo enim ού μήν Πνεύμα άγιον, άλλ* άρετήν όνομάζειν αύτδ
De reminiscentia cum Menone dialogo, postquam ήξίου. Ούτω γάρ πρδς τδν Μένωνα έν τψ ΪΙερϊ ανα
multa quaesivit de virtute, utrum doceri possit, an μνήσεις λόγψ, πολλά πρότερον περ\ τής αρετής ζ η -
non doceri, usu sed et exercitalione 3 1 compa- τήσας, πότερόν ποτε διδακτδν ή αρετή, ή ού διδα-
retur, vel ulrum nec doctrina nec usu, ged nalura κτδν, άλλ' άσκητδν ή ούτε άσκητδν, ούτε μαθητδν,
hominibos eveniat, vel alio quodam modo; tandein άλλά φύσει παραγινόμενον τοϊς άνθρώποις, ή, άλλψ
lotidem verbis sic pronuntiat: < Nnnc autem gi io G τινί τρόπω, αύταίς λέξεσιν (3G) ούτως αποφαίνεται
boc omni serroone recte quaesivimus et disserui- λ έ γ ω ν ι Εί δέ νύν ημείς έν παντί τψ λόγψ (57·) τούτω
mus, virius profecto nec natura nec doctrina, sed καλώς έζητήσαμέν τε κα\ έλέγομεν (58), αρετή άν
difina eorte bominibus evenil sine scientia, iis είη ούτε φύσει, ούτε διδακτδν, άλλά θεία μοίρα παρα-
quibus evenit. > Haec, mea quldero sententia, cum γινομένη άνευ νού (59), οΤς άν παραγίνεται. » Ταύτα,
clare a prophelig de Spiriiu sanclo drdicisset Plato, οΐμαι, σαφώς παρά τών προφητών περ\ τού αγίου
in virtutis nomen videiur tranemlisse. Quemad- Πνεύματος μεμαθηκώς Πλάτων, είς τδ τής αρετής
modum eoim unum et ettmdem Spiritum gacri δνομα μεταφέρων φαίνεται. Όμοίως γάρ ώσπερ οί
propbetae in septem spirilus dividi dicunt, iia et Ιερο\ προφήται τδ έν κα\ τδ αύτδ Πνεύμα είς έπτά
rpse unam et eamdem virtulem appellans, in qtia* πνεύματα μερίζεσθαί φασιν, ούτω και αύτδς μίαν κα\
mor eam virluieg dividi proauntiat; eancti quidem τήν αυτήν όνομάζων άρετήν, ταύτην είς τεσσάρας
Sptritus mtsquam meminisse volens, ged qiwe a άρετάς μερΐζεσθαι λέγει* τού μέν αγίου Πνεύματος
propbetis dicia fuerant de Spiritu gancto, ea per ουδαμώς μνημονεύειν έθέλων, διά δέ τίνος αλληγορίας
quamdam allegoriam aperte prasdicans. Sic-enim τά ύπδ τών προφητών περ\ τού αγίου Πνεύματος εΐ-
sub flnem Menonis a i i : c Ex hac igilur ratiocina- ρημένα άπαγγέλλων σαφώς. Ούτω γάρ πρδς τψ τέλει
D
tione, ο Meao, videtur iiobts divina sorte virtus τού λόγου προς τδν Μένωνα έφη· ι Έ κ μέν τοίνυν
w Μ
Eiech. χι, 22. III Reg. xix, I I .
(54) Όμέτδή μέγας. Haec Plalo in Phadro. niani sermonis conguetadini (cf. c. 15, 47) accom-
(55) Αωρεάς. Sic etiam supra, n. 8, appeUat modatam, codd. Reg, 1,5, ClaroiiK, Argenlor., V i -
Spiriium sanclum: neque bsec jejuna appellalio vimar., ei ms. Pici flrmaiam, male cxpunx4i Mara-
deri debet, nee ineriio ad reprebensioiiem saucli nus. OTTO.
manyris arriperelur. Sic enini locuti Patres Graeci (57) Γψ λόγφ. Deest τούτω in cod. Colberl.
el Lalini, ul deuionslral Pelavius lib. vm De Trin. (38) Έλέγομετ. tta Reg. 1, et ipse PJaio. Edili
cap. 5. λέγομεν.
(56) Αύτάΐς λέξεσιτ. Ante has voces editi ha- (39) "Ατεν τού. Ignoratione Plaionici eiyli in
oenl ύστερον, quod sallem inulile videlur, nec in ediiionibus S. Justini, excepta R. S l . ediiione, lo-
codicibus melioris nola?, ul Golb. ei Reg. 2, repe- gitur ούκ άνευ νού. Sed negalio deesi in Reg. 2 el 3«
ruur. — Vocem ύστερον, anlecedenli πρότερον et ei Glarom.
bequenli πρδς τψ τέλει bene respondeiuem, Jusli-
501 C O H O R T A T I O A D C R J E C O S . 302
τούτου τοΰ λογισμού, ω Μένων, θεία μοίρα φαίνεται Α cis evenire quibus evcnii. Ulud autem etart per-
ήμίν παραγινομένη ή α ρ ε τ ή , οΤς αν παραγίνηται. Τδ spiciemus, quomodo virtus horaioibus eveniat, ei
δε σαφίς παρ* αύτοΰ εισύμεθα τοΰτο, δποίω τινί τρό prius boc ipsum instiiuerimus per se quaerere,
πω το!; άνθρώποις παραγίνεται ή αρετή, δταν πρότε quid sit tandera ipsa virlus. ι Videtis quomodo
ρον επιχειρήσω μεν α ύ τ δ καθ* αύτδ ζητείν, τί ποτέ surstim adveniens donum, virtutem tantummodo
έστιν αρετή, ι Ό ρ α τ ε δ π ω ς τήν άνωθεν κατιοΰσαν δω- appellet, ac illud eiiam inquisitione dignum esse
psiv, άρετήν μόνον ονομάζει · έτι δέ ζητήσεως άξιον censeat, utrum virlulem an aliad quidpiam deceat
είναι νομίζει, πότερόν ποτε άρετήν, ή έτερον τι αύτδ boc domim appellari; verilus illud aperte Spiri-
©νομάζεσθαι προσήκει, δεδιώς αύτδ φανερώς άγιον tom sanclum appellare, ne prophetarum decirinam
δνομάζειν Πνεύμα, ινα μή δόξη τή τών προφητών seciari videreuir.
επεσθαι διδασκαλία.
55. Πόθεν δέ μαθών δ Πλάτων, τδν χρόνον μετ' 35. Unde antem edocius Plato tempus ewn coelo
ουρανού γεγενήσθαί έγνω; ούτω γάρ γέγραφε * ι Χρό creaium esse cognovii? Sic enim scripsit: « Terapus
νος δε ουν μ ε τ ' ουρανού γ έ γ ο ν ε ν ίνα άμα γενόμενοι, ergo cum coelo creatum est, u i simul creaia s i m u l
άμα κα\ λυθώσιν, άν ποτε λύσις αυτών γίγνηται. ι dissolvanlur, si quando eorum eveniai dissolutio. ·
Ούχ\ δέ τοΰτυ άπδ τής θείας Μωΰσέως ιστορίας με- Β An non boc ex divina Moysis hisloria cognovii! No-
μαθηκώς; "Εγνω γάρ δτι ή τοΰ χρόνου γένεσις έκ τε verat enim lemporis creationem ex diebus, mensibus
ήμερων κα\ μηνών κα\ ένιαυτών τήν αρχήν τής συ ei annis initium coRSlitulionis accepisse. IgUur cum
στάσεως είληφεν. Ό ς ούν τής πρώτης ημέρας τής primus ille simuJ cum coelo «ondilns dies initiura
μετ ουρανού (40) γενομένης, αρχήν τοΰ παντδς χρόνου emnie lemporis praeslilerit (sic enira scrtpsit Moy-
παρεσχηκυίας (ούτω γάρ Μωϋσής γ έ γ ρ α φ ε ν Έν 8 6 8 : In principh feeii Deu$ coelum et urram; ac
άρχή έχοίησεν ό θεός τόν ούρανόν χαϊ τήν γην · deinceps iia subjungil: Ei faetus eU dies unut **% lan-
είτα παρ* αυτά συνάπτει λέγων, Καϊ έγένετο ήμερα quam ex parle lelum lempus designans), Piaio diem
μία), ώ ς άπδ μέρους δ Πλάτων τδν πάντα σημαίνων tempus appeltai, ne si menitonem diei lacerei,
χρόνον (41), τήν ήμέραν ονομάζει χρόνον, ίνα μή lanquam omnino Moysis verborum eeclalor acca-
δόξη, ημέρας μεμνημένος, ώς πάντη τοίς Μωϋσέως sandus apud Aibenienses v i d e r e i u r . Undc aulera et
επόμενος £τ,τοίς, παρ* Άθηναίοις κατηγορεϊσθαι. de cotdi dissolulione informaius iia scripsil? Nonne
Πόθεν δέ καί περ\ λύσεως ουρανού φαντασθείς ούτω ei id quoque a sacris propbelis edoclue, aique ilios
γέγραφεν; ούχ\ καί τούτο παρά τών ιερών προφητών ila Jocuios csse raius?
μεμαθηκώς, κα\ ούτως είρήσθαι παρ' αυτών (42)
;
νομ σας; C
54. Εί δέ κα\ τδν περ\ τών αγαλμάτων τις εξετά 54. Si quis et de slaltiis raUonem ineat, uadc
ζον λόγον, πόθεν ορμώμενοι οί πρώτοι τούς θεούς accepia ansa priroi deorum vesirorum fabricalorec,
υμών κατασκευάσαντες, ανθρώπων μορφάς έχειν αυ huroana Hlos forma praedilos judicaverint, id quo-
τούς διέγνωσαν, εύρήσει κα\ τούτο άπδ τής θείας que illos reperiei ex divina bisioria didicisae. Nam
Ιστορίας μεμαθηκότας. Τής γάρ Μωύσέως ίστορίας cumMoysis bisloria ex persona Dci dical: Faciamut
έκ προσώπου υοΰ θεού λεγούσης, Ποιήσωμεν άν- hominem secundum imaginem nostram εί simiUludi-
Θρωχον χατ' είχόνα ήμετέραν χαϊ όμοίωσιν, ώς nem ' * ; quasi dictum essel bomines Deo forma s i -
ούτως είρήσθαι τών ανθρώπων κατά τήν μορφήν miles esse, iia deos suos eflingere cceperunt, simile ex
έοικδτων τώ θεώ, ούτω κατασκεύαζειν τούς θεούς B.mili sese exprhnere arbilrali. Sed quatn ob cau-
αυτών ήρξαντο, έκ τού ομοίου τδ δμοιον δημιουργείν eam adductug suni ut h a x coramemorareiii, ο GraBci?
οίόμενοι. Τού χάριν μνημονεΰσαι τούτων νυνί προή- Ut intelligaiis veram religionem ex istis disci 3 2
χθην, ώ άνδρες Έ λ λ η ν ε ς ; ίνα γνώτε δτι τήν αληθή non posse, qui quibus rebus admirationcm sibi
θεοσέβειαν ού δυνατδν παρά τούτων μανθάνειν τών apud bomines a noslra religlone aiieno§ conciia-
μηδέ έν οΤς ύπδ τών έξωθεν έθαυμάσθησαν ίδιον τι ^ rutil, ne in iis quidem proprie quidquam scrlbere
γράψαι δυνηθέντων, άλλά διά τίνος εκείνης αλλη poluere, sed per quamdam allegoriam, qux ex
γορίας ύπδ Μωϋσέως (45) κα\ τών λοιπών προφητών Moyse et caeteris propbetis bauscraul, ca in saia
έν τοις εαυτών συγγράμμασιν άπηγγελκότων. scriplis pnedicarunL
" " Geo. 1 , 1 , 5 . *Ibid.,26.
(40) Μετ" ούρανόν. Ita Colb. ac ipse Justiitu* (42) Παρ* αυτών. Celb. c i Reg. 1, ύπο αυτών
paulo auie τδν χρόνον μετ' ουρανού, χρόνος μετ* ου (45) Ύπό Μωϋσέως. Lcgcndiini videtur άπδ
ρανού. Edili μετ ούρανόν. Μωϋσέως. — Α<ά... Μωϋσέως. JLoctim viliosuni e^sc
* (41) Ό Πλάτων τόν πάντα σημαίνων χρόνον. nemo non videt. Quare Sylburgiiis pro εκείνης le-
Jlagnum liuic loco ine^l viiium. Neque eniin Plalo ;endum pulat είκαίας aul (quod voro videiur siiujr-
cx parle, sive ex die, loimn tempus designavit.
Solus Moyses diei nomeu, quae pars esi leiuporis,
iius) εικόνος, qtiod έξηγητικώς priiuum nomiiii αλ
ληγορίας adsciipluui, dcindc perpcram a librarii?
•sarpaviu A l P l a l o , u l exislimat Justimis, banc in cojuexlum iiiculcatuin s i l ; pro ύπό auteoi rcpo-
verboroiu cum Moyse simililudinem vilavil. Scri- ncndum censci τά τοΰ. Grabi» polius εκείνης prorsus
Uuidum ergo, ut in Lalina iutcrprclationc cxprcssi- cxpiingenduiii c i cuiii ύπδ Μωϋσέως parlicipium,
pius, τδν πάντα σημαίνων χρόνον, δ Πλάτων. quod prolalum vcl siinilc quid signilicct, subiniclb*
505 S. J U S T I N I P H I L O S O P H I E T M A R T Y I U S 504
55. Jam igitor tempos esl, ο G r a c i , ul ox hisioriis t 55. Καιρδς ούν ήκει νυν, πεισθέντας υμάς, ώ άν
exierris persuasi Moysem ei caHeros prophelas δρες Έλληνες, άπδ τών έξωθεν ιστοριών, δτι πολλψ
mullo iis oronibus, qui gapientes apud vos babili πρεσβύτατος Μωϋσής κα\ οί λοιποί προφήται γεγδ-
euni, anliquiores esse, ab antiquo majorum errore νασι πάντων τών παρ' ύμίν σοφών γεγενήσθαί νομι
discedalis, ac divinas prophelarum legaiis bislorias, σθέντων, τής παλαιάς μέν υμάς τών προγόνων άπο
veramque ex ejueihodi scriptoribus religionem d i - στήναι πλάνης, έντυχείν δέ ταίς θείαις τών προφητών
acaiis, qui non verbontm vobis ariem promittunt, ίστορίαις, κα\ γνώναι παρ* αυτών τήν αληθή θεοσέ-
nec ariiflciose ad persuadendum loquuulur (id enim 6ειαν, ού λόγων ύμίν άπαγγελλόντων τέχνας, ουδέ
proprium est eorum qui veriuiem furari voluni), πιθανώς κα\ πιστευτικώς λεγόντων · τοΰτο γάρ ίδιον
sed verba et nomina simpliciier, ul se oflerunt, τών τήν άλήθειαν κλέπτειν εθελοντών άλλά απλώς
usurpant, ac ea vobis nuntianl, quae delapsus in τοίς έπιτυχοΰσιν (44) όνόμασί τε κα* 0ήμασι χ ρω μέ
eos Spiritus sanctuft, bis qui veram religioncm edi- νων, ταύθ' ύμίν άπαγγελλόντων, ά τδ άγιον έπ' αυ
scere cupiunt, |>er eos tradere voluil. Ilaluro igiiur τούς κατελθδν Πνεύμα, τους τήν αληθή θεοσέβειαν
omnem pudorem abjicientes ac veierem homiuum μανθάνειν βουλομένους δι' αυτών δίδασκειν προήρη-
errorem, et inanem oslentaiionis strepiium, in quo ται. Πάσαν ούν αίδώ, κα\ πάλαιαν ανθρώπων πλά-
eliara oninera beate vivendi raiionem posiiam du- \ νην, καί τδν τών δγκων (45) φαντασιώδη παρωσάμε·
citie, ea seciamini quae vobis utilia sint. Nibil enim νοι ψόφον, δι' ού καί τήν πάσαν (46) άπόλαυσιν έχειν
in majores vestros peccabilis, si nunc in conlra- οίεσθε, έχεσθε τών ύμίν συμφερόντων. Ουδέν γάρ
riam eorum errori pariem ferri velitis; quos qui- έσται παρ* υμών ουδέ περ\ τους προγόνους υμών
dem verisimile eei nunc iu iuferno sera poeniienlia πλημμελές, εί είς τήν έναντίαν (47) τρέπεσθαι νυν\
duclos lugere, ac si lieh posset, ul inde vobis nun- τής έξ εκείνων βούλεσθε πλάνης, ούς είκδς έν $δου νυν\
tiarent, qua3 sibi post bujus vilat finem evenerunl, έκπρόθεσμον μετάνοιαν μετανοούντας όδύρεσθαι· οΓς
« cognoscereiis profeclo quantis vos malis liberaios εί δυνατδν ήν εκείθεν δηλοΰν ύμίν τά μετά τελευτήν
velint. Sed cum in preseniia nec ab illis ediecere τούδε τοΰ βίου συμβεβηκότα αύτοίς, έγνωτε άν δσων
possilis, nec ab iis qui bic falso appellaiam philo- υμάς άπαλλάξαι κακών προείλοντο. Νυν\ δέ επειδή
1
topbiam profitentur, reliquum deinceps vobis e r i l , μή δυνατδν έν τψ παρόντι μήτε παρ εκείνων υμάς
u l majorum veslrorum errorem abjicienles, vati-
9
μανθάνειν, μήτε μήν παρά τών ενταύθα τήν ψευδώ
ciniis saerorum virorum operam deiis el ab eis non νυμο ν ταύτην φιλοσοφίαν φιλοσοφείν έπαγγελλομέ-
eermonis eleganliam petatis (neque enim in verbis νων, άκόλουθον ύμίν έσται λοιπδν, τήν τών προγό
sed in operibus nosira religio posita), sed ea edi- νων υμών άπωσαμένους (48) πλάνην, έντυγχάνειν ταίς
scaiie quae vobis aeternam vitam allatura sinl. Nam <
τών Ιερών ανδρών προφητείαις, μή δοκιμότητα φρά- *
qoi nomen philosopbiae nequidquam dedecoranl, i i σεως παρ' αυτών αίτούντας (ού γάρ έν λόγοις, άλλ*
nibil scire arguunlur, quemadmodum et ipsi con- έν έργοις τά τής ήμετίρας θεοσεβείας πράγματα),
ilteri coguniur vel i n v i l i ; dum non solum ioier se κα\ μαθείν παρ' αυτών τά αίτια ύμίν τής αιωνίου
Jiiigant, sed eiiam suas ipsi opioiones aliter aliag ζωής έσόμενα. Οί γάρ μάτην τδ τής φιλοσοφίας
exponunt. έπηρεάζοντες δνομα, ουδέν ε ί δότες ελέγχονται, ώς
κοΛ αύτο\ όμοολογεϊν καλ άκοντες αναγκάζονται, i ; ών ού πρδς αλλήλους στασιάζουσι μόνον, άλλά κα\
τάς εαυτών άλλοτε άλλως εκτίθενται δόξας.
56. Quod 81 veritalis invenlio finis quidam apud 56. Εί δέ ή τάληθούς εύρεσις δρος τις λέγεται παρ'
eos pbilosopbiae dicilur; quomodo qtii veriialis co- αύτοίς φιλοσοφίας, πώς οί τής αληθούς μή τυγχά-
gniiionem consecuti non stint, pbilosopbiae nomine νοντες γνώσεως τού τής φιλοσοφίας ονόματος είσιν
digni sinl? Nam st veslromm gapientum sapientis- άξιοι; Εί γάρ δ τών παρ' ύμίν σοφών σοφώτατος
simus Socrates, cui veslrum eiiam oraculum,ui Σωκράτης, ψ κα\ τδ χρηστήριον υμών, ώς αυτοί φατε,
ipsi narratis, boc teslimonium d e d i l : μαρτυρεί λέγων (49)*
Qmnium hominum Socrates $apiintiss'mus, ^ Ανδρών απάντων Σωκράτης σοφώτατος,
geadum videiur. Maranus lanlunimodo υπό in άπό (45) Καϊ ... δγκων. Keg. 5 et Clarom. καί δγκον.
vullmutari. Ex mea qualicunquesenteriiia, utsensus (46) Καϊ τήν πάσαν. Gonjunclio, q u * est in mss.
ei siruciura conslei, videtur sic emeudandtim esse: et in edit. R. St legitur, exciderat ex ed. anni 1656.
Διά τίνος αλληγορίας τά ύπδ Μωϋσέως καί τών λοιπών (47) ΕΙς τήν έναντίαν. Deesi praposilio in Reg.l.
προφητών είρημένα έν τοις — άπηγγελκότων, id (48) Απωσαιιένονς. Reg. 5 , el Clarom. cum R.
quod maxime convenil diclioni Manyris; etenim, St. aa calcem άποσεισαμένους.
tu exemplum afferam, paulo ante (c. 52) in simili (49) Λέγων. Hoc de Socrate oraculum multi me-
causa iisdem fere verbis prontiuliavii: Διά δέ τίνος morant; fons aulem esl Plalo, apud quem in Apolog.
αλληγορίας τά ύπδ τών προφητών — είρημένα άπαγ- p. 21, A . ed. Sleph. (Opp. ed. Bip. vol. I, p. 48) ille
γέλλων. C i i e r u m God. Vimar. babei: oed id omne narral, Gbaerepbonlem quondam Delpbos profectum
verbis vrationeque commutata α Moyse fuerint cce- rogasse : Εί τις έμοϋ (Socr.) είη σοφωτερος· άνείλεν
terisque nostrit vatibut mutuaii, ei ins. P i c i : Qui- ουν ή Πυθία, μηδενα σοφώτερον είναι. Quod poetica
que certa vcluli ailegoria *ui$ lucubralwnibus de- forma dederunt Scboliasia Aristopbanis ad Nub.
prompseruni ea, quos α Moyse et reliquit prophetii 144, et Suidas s. ν . σοφός : '
didicerutu. O T T O . Σοφός ΣοφοκΛής, σοφώτερος δ" Ευριπίδης.
(44) Έπιτνχονσιν. Golb. έντυχούσιν. Ανδρών δ" απάντων Σωκράτης σοφώτατος.Οτιο.
505 COHORTATIO AD GR2ECOS. 50β
ομολογεί μηδέν είδέναι, π ώ ς οί μετ αύτδν κα\ τά Α si hic, inqtiam, nihil se scire confileiur, quomodo
έν ούρανοίς έπηγγέλλοντο είδέναι; Σωκράτης γάρ qui post ettm orti sunt, etiam coeleslia sibi nola
έαυτδν σοφδν διά τούτ' είρήσθαι έφη, δτι τών λοιπών esse profiicnmr? Socraics enim proplerea sapien-
ανθρώπων ά μ ή ισασι προσποιούμενων είδέναι, αύ tem se es&e dicium a i l , quod eum casleri bomiaes
τδς ούκ ώκνει μηδέν δμολογείν (49*) είδέναι. Έ φ η γάρ simulent se scire. quae nesciant, ipse non pigrelar
ούτως* ι Έ ο ι κ ά γ* ούν αύτψ τούτψ σμικρψ σοφώ- niliil se sc>e conQieri. ha enim dicebat: c Videor
τατος είναι, δτι ά μ ή οιδα, ουδέ οΓομαι είδέναι. ι Μη- igitur hac re perexigua esse sapientissimus, quod
δε\ς δ* οίέαθω είρωνευόμενον άγνοιαν προσποιεΐσθαι quaj nesciain non me existimem scire. > Neino au-
Σωκράτην, επειδή πολλάκις έν τοίς διαλόγοις εΓωθε lem existimel Socralcm ironia quadatn ignoraiio-
e o 1 1 0 ( 1 i l a s e r e r e i n
τοΰτο ποιείν. Ή γάρ τελευταία (ίήσις τής απολογίας, nem p r « se ferre, 3 3 ^ l^
ήν έπ\ τδ δεσμωτήριον άπιών !φη, δηλοί μετά σπου coHoquiis soleat. Extrema enim verba defenstonis,
δής αύτδν κα\ αληθείας τήν άγνοιαν δμολογείν. Έ φ η quam in carcerem abiens pronuntiavil, argumente
γάρ ούτως · c Άλλά γάρ ήδη ώρα άπιέναι, έμο\ μέν suni, serio illum et vere igoorationera esse con-
τΞθνηξομενω, ύμίν δέ βιωσομένοις. Όπότεροι δέ fessum. Sic enim ioquiiur : c Sed jam tempua es»
ημών έ π \ τδ άμεινον πράγμα Ερχονται, άδηλον παντ\ ul abeamus, ego quidem morilurus^ vos auiem v i -
πλήν ή τ ψ Θεώ. ι Άλλά Σωκράτης μέν, ταύτην ύστά- ^ cturi : ulri autenv ad meliora proficiecanlur, ne-
την έν τ ω Ά ρ ε ί ψ πάγψ φωνήν άφε\ς, έπ*ι τδ δεσμω- mini nolum nisi Deo. · Socrates bac ukima voce
τήριονώρμησε, τώ θεώ μόνψτήν τών παρ*ήμίν άδηλων i» Areopago emissa in carccrem abiit, soli Deo
πραγμάτων αναφερών γνώσιν · οί δέ μετ* αύτδν,^ μηδέ 1 rerum nobis ignoiarum cognilionem iriboens* Qui
τά έπ*ι γ ή ς γνώναι δυνάμενοι, τά έν ούρανψ (50) ώς autem post eum exoru suni, cum ne lerrena qui-
έωρακότες είδέναι επαγγέλλονται. Ό γοΰν Αριστο dem cognitione assequi potuissent, coelesira sibi
τέλης, ώ ς ακριβέστερο ν Πλάτωνος τά έν ούρανοίς exploraia esse professi sunt, tanquauea oculis
έωρακώς, ούχ ώσπερ ό Πλάτων έν τή πυρώδει ουσία suis vidissent. Sic Aristoleles quasi accuratius,
τδν θεδν είναι λέγει, ούτω κα\ αύτδς έφη, άλλ' έν quam Plato, coeleslia vidiseet, non ul isie in ignea
τώ αίθεριώδει πέμπτψ στοιχείω είναι αύτδν άπεφή- substantia (Ua enim Plalout visum), aed in quinlo
νατο. Κα*ι πζρ\ τούτων πιστεύεσθαι έαυτδν διά δοκι- aethereo elemento Deum esse prununtiavit. E l qui
μδτητα φράσεως άξιων, ουδέ τήν τοΰ Ευρίπου φύσιν ftdem sibi his de rebus ob spectatum et elegans
τού δντος έν Χαλκίδι γνώναι δυνηθείς, διά πολλήν dicendi genus baberi posiulat, idem cum Euripi
άδοξίαν κ α \ αίσχύνην λυπηθείς, μετέστη τοΰ βίου. Gbalcidici naturam invesligare non poseel, collecto
ΜηδεΙς ουν τών εύ φρονούν τω ν προτέραν ήγείσθω Q ex dedecore et ignominia dolore perculsos vitam
τ ή ; εαυτού σωτηρίας τήν τούτων εύγλωττίαν, άλλά reliquit. Nemo igilur ex his qiii sapiunt salulcm
κατά τήν πάλαιαν εκείνη ν ίστορίαν, κηρψ τά ώτα euam borum honHnum eloquentia* poslbabeat; sed
φραξάμενος, τήν έκ τών σειρήνων αυτών ενοχλούσαν aures suas secundum velerem bistoriam cera ob-
ήδείαν φευγέτω βλάβην. Οί γάρ προειρημένοι άνδρες, lurans, pernictem ex his eirenibu* suaviler inse-
ώσπερ τι δέλεαρ τήν εύγλωττίαν προισχόμενοι, πολ cianlem fugiat. Prsedicli euim scriplores, dum ser-
λούς άπάγειν τής δρθής θεοσέβειας προήρηνται, μι monis suaviialem veluti quamdam escam praeten-
μούμενοι τδν τήν πολυθεότητα τους πρώτους ανθρώ dunt, mulios a vera religione abducere conanlur,
πους διδαξαι τολμήσαντα. ΟΓς μή πείθεσθαι υμάς imitanies eum qui muhitudinem deorum primos
άξιώ, έντυγχάνειν δέ ταίς τών ιερών ανδρών προφη- boqiines docere ausus est. His auctor vobis sum ne
τείαις. Εί δέ τις δκνος, ή παλαιά τών προγόνων υμών obsequaiiiini, sed polius sanctorum bominum va-
δεισιδαιμονία τέως έντυγχάνειν υμάς ταίς τών αγίων Uciniis operain deiis. Sin autem pigrilia aul an-
ανδρών προφητείαις κωλύει, δι* ών δυνατδν μανθάνειν tiqua majorum superslitio sanctorum virorum va-
υμάς ένα κα*ι μόνον είναι θεδν (51), δ πρώτον έστι licinia legcre prohibet, ex quibus discere poiesiis
τής αληθούς θεοσέβειας γνώρισμα, τώ γοΰν πρότερον unum ac solum esse Deum, quod quidem primuin
υμάς τήν πολυθεότητα διδάξαντι, ύστερον δέ λυσι- D est verse religionis insigne; saltein e i , qui vos
τελή κα\ άναγκαίαν παλινψδίαν άσαι προελομένψ, primo muliitudinem deorum docuerat, sed postea
πείσθητε Ό ρ φ ε ί , ταΰτ' είρηκότι ά μικρψ πρόσθεν ulilem ac necessariani sibi palinodiam cantandani
γέγραφα· κα\ τοίς λοιποίς, καί τοίς τά αυτά περ\ esse ralus, ea dixil quae paulo ante scribebam,
ένδς θεού γεγραφο^σι πείσθητε. θείας γάρ υπέρ υμών Orpbeo credi&e et aliis qui de uno Deo eadcm scri-
προνοίας έργον γέγονε, τδ κα\ άκοντας τούτους μαρ· psere. Dei eniin in nos provid€iuia facium esl, ut
rjpeiv τά ύπδ τών προφητών περί ένδς θεού είρη bi vera esse prophelarum de uno Deo dicta vel
μένα αληθή είναι, ίνα παρά πάντων δ τής πολυθεό- inviu fatercntur, ut, rejecla ab omuibus multilu-
τητος (52) άθετούμενος λόγος άφορμήν ύμίν παρέχη dinis deorum doclrina, copiam vobis veri cogno-
τής αληθούς γνώσεως. scendi prxberei.
37. Έ σ τ α ι δέ ύμίν ^αδίως τήν όρθήν θεοσέβειαν 57. E r i l autein vobis perfacile veraui rcligionem
(49*) ϊ)μοΛογειν. Legitur ομολόγων in Reg. 3, (51) ΕΤναι θεόν. Clarom. είδέναι, sic eliam Colb.
el Clarom. et ad calcem apud R. St. ad marg.
(50) Έν οϋρανψ. Reg. 5 el Clarom. έν ούρανοίς, (52) ΠοΛνθεόττχτος. Colb. πολυθεΐας.
et w« ad caleeio BL St.
501 S. JUSTINl PHILOSOPHI ET MARTYRIS 50*
aliqua ex parle ex anliqua Sibylla discere , cujus Α έχ μέρους παρά τής παλαιάς Σιβύλλης έχ τίνος δυ*-
Talicinia ex potenli afflaiu ediia ad proplieiaruin νατής (55) έπιπνοίας δια χρησμών υμάς διδασκούσης,
doclrinam prope accederc videniur. Hanc Babylone μανθάνειν ταύθ' άπερ εγγύς είναι δοκεί τής τ ώ ν
oriam dicunl, Berosi Gbaldaicae historiae scriploris προφητών διδασκαλίας. Ταύτην δέ έχ μέν Βαβυλώνος
filiam; ei cum in Gampauia» orae dclata nescio quo ώρμήσθαί φασι, Βηρώσσου (54) τού τήν Χαλδαίκήν
paclo fiiissel', ibi oracula edidisse in urbe, quse Ιστορίαν γράψαντος θυγατέρα ούσαν (55) · είς δέ χά
Cuniae dicitur, Baiis, ubi sunt Thermae Gampante, μέρη τής Καμπάνιας ούκ οίδ' δπως διάβασαν, εκεί
sex lapidibus disians. Yidimus, cum in hac urbe τούς χρησμούς έξαγορεύειν έν τινι Κουμά.οϋτω κ α
esseinus, locum quemdam, ubi sacellum maximam λούμενη πάλει, έξ σημείοις (56) διεστώση Βαΐων,
e i uno saxo excisum conspeximus, rem sane prae- ένθα τά θερμά τής Καμπάνιας είναι συμβαίνει·
clarUsimam e l oroni admiralioue dignam; ibi sua Έθεασάμεθα δέ έν τή πδλει γενόμενοι καί τινα τ ό
illam oracula edidisse narrabant, qui haec a majori- πον , έν φ βασιλικήν (57) μεγίστην έξ ένδς έξεσμέ-
r r a a c c e e r a D l n m e (
bus, ut palrix s u a ? 3 4 P ° P ' P * ' lio νην (58) λίθου έγνωμεν, πράγμα μέγιστον, καί π α ν -
auiem sacello monstrabanl nobis tria recepiacula ex τδς θαύματος άξιον ένθα τούς χρησμούς αυτήν α π α γ
eodeui excisa saio, quibus aqua repletis lavare eam γέλλε ιν οί ώς τά πάτρια (59) παρειληφότες παρά
. . . . R Γ \ / ι ·· · ι
dicebant, el C U I D vestem resumpsisset in inlimam τών εαυτών προγόνων έφασκον. Έ ν μέσω δέ τ ή ς
sacelli aedem secedere, ex eodem saxo excisain, ac βασιλικής έπεδείκνυον ήμίν τρείς δεξαμενάς έκ τού
In medio «dis sedeniem excelso solio, sic valicinari. αυτού έξεσμένας λίθου (60) * ών πλη ρου μένων ύδατος,
Hujus sibyllae, ut vatis, cum mulli alii scriplores λούεσθαι αυτήν έν αύταίς έλεγον, κα\ στολήν άνα-
iDeminere, lum eliam Plaio in Phcedro. Videlur au- λαμβάνουσαν, είς τδν ένδότατον (61) τής βασιλικής
tem i m b i , cum in illius valicinia incidissei, vates βαδίζει οίκον έκ τού αυτού έξεσμένον λίθου · κα\ έν
pro divinis hominibus habuisse. Yidebal enim q u « μέσω τού οίκου (62) καθεζομένην Ι π \ υψηλού βήμα
ab illa olim praedicla fuerant, opere compleri; et τος κα\ θρόνου , ούτω τούς χρησμούς έξαγορεύειν.
idcirco admirans in Henone ac lolidem verbis effe- Ταύτης δέ τής Σιβύλλης ώς χρησμωδού πολλο\ μέν κα\
rens vates, iia s c r i b i l : « Recle sane divinos illos άλλοι τών συγγραφέων μέμνηνται, καί Πλάτων έν τ ψ
vocemus, quos nunc appellamus vaies. Nou imme- Φαίδρω. Δοκεί δέ μοι τοίς ταύτης χρησμοίς έντυχών
riio dixerimus divinos illos esse, et divinitus afflaios δ Πλάτων, τούς χρησμωδοϋς έκθειάζειν. Έώρα γ ά ρ
et a Deo correpios, cum prospere vaiiciriantur, τά ύπ' αυτής πάλαι προειρημένα έργοις πληρούμενα •
muUa et magna dicentes, nec quidquam eorum κα\ διά τούτο θαυμάσας έν τ φ πρδς Μένωνα λ ό γ ψ ,
quae dicuni iutelligenles. » Hic manifeste et aperie Q αύταίς λέξεσιν έπαινών τούς χρησμωδούς, ούτω γ έ -
ad sibyjlae respicil versus. Ipsa enim, non ut poeta? γραφεν * « Όρθώς άρα άν καλοίμεν θείους τε αυτούς,
posl scripla carmina, facuhatem babebat emen- ούς δή νύν λέγομεν χρησμωδούς. Ούχ ήκιστα (63)
dandi et liraandi, in bis prsesertim qiue ad accura- φαίμεν άν τούτους θείους είναι καί ένθουσιάζειν έπί-
laitt numerorum legem penineni. Sed in ipso af- πνους βντας, χα\ κατεχόμενους έκ τού θεού, όταν
flalus arliculo vaiis niunete ftingebalur; ac desi- κατορθώσι λέγοντες πολλά καί μεγάλα π ρ ά γ μ α τ α ,
nente afllaiu desinebai diclorum recordalio. Alque μηδέν είδότες ών λέγουσι · > σαφώς κα\ φανερώς εις
lwec saue exeiilil causa, cur non omnes numeri τούς Σιβύλλης άφορων χρησμούς. Αύτη γάρ, ούχ
versuura sibyllae servarentur. Id enim, cum in bac ώσπερ οί ποιητα\, κα\ μετά τδγράψαιτά ποιήματα,
nrbe essemus, a perductoribus didicimus, qui είχεν έξουσίαν διορθοϋσθαι κα\ έπιξέειν μάλιστα διά
c l loca, in quibus vaticiuabalur, nobis monstra- τήν τών μέτρων άκρίβειαν · άλλ* έν μέν τ φ τής έπι
runt, et loculum quemdam ex aere construcium, in πνοίας καιρφ , τά τής προφητείας έπλήρου * παυσα-
qiio cjus reliquias asservari dicebant. Illud eiiam μένης δέ της έπιπνοίας , έπέπαυτο καί ή τών είρη
inier alia, ul a majoribus accepium narrabant, eas μένων μνήμη. Τούτ' ούν αίτιον τού μή πάντα τά
qni UIDC oracula excipiebant, cum illiiterati essent, μέτρα τών έπων τής Σιβύλλης σώζεσθαι. Αύτο\ γ ά ρ ,
saipe ab accurala nuiuerorum observalione aber- D έν τή πόλει γενόμενοι, παρά τών περιηγητών με-
rasse. Alque id causae esse dicebam, cur uumerus μαθήκαμεν, τών κα\ τούς τόπους έν οΤς έχρησμώδει
(55) Αννατής. Deest in Colb. Mox μανθάνειν me*- ($&)Έζεσμένην. Similiier Yirgiliiislib. νι jEneid.:
lius poneretnr anle έκ τίνος. Excisum Euboicie latus ingens rupis tn amrum.
(54) Sibylla Berosi Gbaldaic» hi$torfcc scriploris (59) Τά πάτρια. Deesl aniculus iu Colb.
filia dicitur. Slaluerat Grabius Juslinum α frivola (60) ΑΙΘου. Golb. λίθψ.
recenliorum eriticorum aecusalionc mndicare > sed (61) JETic τδν ένδότατον. Sic et Virgilius ASneid. ιιι:
rem jam actam esee iudicat a G. J . Yossio in lib. Qum rupe sub ima
ι De hittoricii Grccci*. cap. i . Paulo ante iilud έκ Factu cantt.
τίνος δυνατής έπιπνοίας verte, ut infra, ex polenti (62) Του οϊχου. Golb. τψ οίκω, el sic R. S l . ad
quodam affialu. caleem.
^55) Βηρώσσου. ...Θυγατέρα ούσαν. Id Persicae (65) Ούχ ηχιστα. Minus accurate Plalonis verba
Sibyllae aplius convenire, ιιι ulia Bcrusi dicaiur, relerl Jnstinus, ioriequia nieinoriler referobat. L e -
observat Galkeus c. 2 De Sibyll. gilur enim apud Plaionem : Χρησμωδούς χαί αάν-
(56) Σημείοις. R. S l . ad calcem σημείων. Sic τεις κα\ τούς ποιητικούς απαντάς * χα\ τούς πολιτι
etiain in lexui Golb. κούς ούχ ήκιστα τούτων. Niniirum polilicos, sivceo^
(57) ΒασιΛιχήν. Anie banc voecm R^ S l . ad cal- qui reiiipublicain geruul, conjiingil Plaio cum valir
cein el Reg. 5 ei Glaroin. babenl ad marg. οίκίαν. bus ei poeiid.
309 COHORTATIO AD GfU&COS», 310
ήμίν ύποδειξάντων, κα\ φακ^ν τινα έχ χαλκού κατ- Α nonnullis versibug deait, quippecum ipsa, postquam
εσχευασμένον, έν φ τ ά . λείψανα αυτής σώζεσθαι leneri et afflari desieral, nihil eorum, qua dixerat,
Ιλεγον. Έφασχον δέ μετά πάντων ών διηγούντο κα\ reeordaretur; librarii aulem ob imperiiiam ab ac-
τούτο, ώς παρά τών προγόνων άκηκοότες, ότι οί curaia numerorum observalione aberrassenl. Qua
έχλαμβάνοντες τούς χρησμούς τηνικαύτα, έκτος παι- de causa Plalonein ad Sibyllae oracula respicientem
δευσεως δντες ^πολλαχου τής τών μέτρων ακριβείας idero de valibus prouunliasse liquel. Sic enim a i l :
διήμαρτον* κα\ ταύτην Ιλεγον αίτίαν εΐναι τής c Cum proepere vaticinaniur, mulia et magna di-
ένίων έπων ά μετρίας, τής μέν χρησμωδού μετά τδ cenies, nec quidquam eorum quae dicuni inielli-
πεπαύσθαι (64) τής κατοχής καί τής έπιπνοίας μή genies. >
μεμνημενης τών είρημένων, τ ώ ν δέ ύπογραφέων δι* άπαιδευσίαν τής τών [μέτρων ακριβείας έκπεπτωκό-
των. άιά τούτο τοίνυν τδν Πλάτωνα, είς τούς τής Σίβύλλης άφορώντα χρησμούς περ\ τών χρησμφδών
τούτ είρηκέναι δήλον. Έ φ η γάρ ούτως* ι "Οταν κατορθώσι λέγοντες πολλά καί μεγάλα πράγματα , μηδέν
είδότες ών λέγουσι. ι
5δ\Πλήν άλλ* έπειδήπερ,δ άνδρες Έλληνες, ούκ έν 38. Sed quia nec in poelicis numeris, ο GraeciV
ποιητιχοίςμέτροιςτάτής αληθούς θεοσεβείας πράγμα- β vera religio sila est, nec in ea, quae apud vos in
τα, ουδέ έν τή παρ* ύμίν ευδόκιμου ση παιδεύσει, άφέ- preiio est, erudilione; omissa deuiceps nuroerorunv
μενοι λοιπόν τής τών μέτρων καί λόγων ακριβείας, ei verborum exquisita ratione, cilra contentionis
τοϊς ύπ* αυτής (65) είρημένοις άφιλονείκως προσ- sludium quid a Sibylla diealuf animadverlite, el
έχοντες, γνώτε πόσων ύμίν αγαθών αίτία έσται, τήν quania vobis allatura sil bona, perspiciie, clare ei
τού Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού άφιξιν σαφώς aperie Salvaloris noiUri Jesu Gbrisii adventum prae-
κα\ φανερώς προαγορεύουσα * δς , τού θεού υπάρ nunlians; qui ciim sil Dei Yerbam, virtuie et po-
χων Αόγος αχώριστος (66) δυνάμει, τδν κατ' εικόνα tenlia ab eo inseparabile, hominem ad iinagiuem el
χα\ όμοίωσιν θεού πλασθέντα άναλαβών άνθρωπον, eimililudinem Dei creaium assumens, revocavit na-
τής τών αρχαίων ημάς προγόνων άνέμνησε θεοσε bis in memoriam priscorum parenttim religionem,
βείας, ήν οί έξ αυτών γενόμενοι άνθρωποι καταλι- qua relicia eorum posteri^ invidi daeinonis monitie
ποντες, διδασκαλία βασκάνου δαίμονος, έπ\ τήν τών el doctriua ad deos, qui nulli sunt, colcndos defie-
μή θεών έτράπησαν θρησκείαν. Εί δέ τις δκνος ύμίν xerunl. 3 5 Si qua autem vobis obsirepil dubitalio,
ενοχλεί πίστεως περ\ τής τού άνθρωπου πλάσεως, quominus fidem hominie creaiioni adbibealis, iis
πείσθητε τούτοις, οΤς έτι προσέχειν οίεσθε δείν, καί crediie, quos adbuc audiendos putaiis, et seiloie
γνώτε ότι τδ π α ρ ' ύμίν χρηστήριον, άξιωθέν ύπό τίνος G oraculum vesirum, cum a quodam rogatum eseel^
υμνον τού παντοκράτορος έκδοϋναι θ ε ο ύ , ούτως έν iil liyiiuium in Deum omnipoienlem ederel, sic iiv
μέσω τού ύμνου έφη * medio liymno dixisse :
Ί>ς χρώτοτ χΛάσας (67) μερόχων, Atiau δέ χα- Qui primum mortalem effinxit, Adamque vocavit.
[Λεσσας.
Κα\ τούτον σώζεσθαι τδν ύμνον παρά πολλοίς ών ίσμεν Aique D U D C bymnum st multis quos oovimtig ser-
συμβαίνει, εις έλεγχον τών μή πείθεσθαι τή ύπδ vari contingil, ad eos arguendoe, qtii veritali om-
πάντων μαρτυρουμένη άληθεία βουλομένων. ΕΙ τοί nium lesdmonio (fonflrmaiae assenliri nolunl. Ve-
νυν, ώ άνδρες Έ λ λ η ν ε ς , μή προτιμοτέραν (68) ήγεί- slram igitur salutem, ο Graeci, ei falso de diis, qui
σθε τής υμών αυτών σωτηρίας τήν περ\ τών μή nulli sunt, comraenlo poliorem dtieitis, crediie, ut
δντων θεών ψευδή φαντασίαν, πείσθητε, ώσπερ έφην, jam dixi, Sibylhe aiuiquissima? e i v^lusiisgimae,
τή αρχαιότατη κα\ σφόδρα παλαιά Σιβύλλη, ής τάς cujus libri per lolum orbem servanlur, quaeqoe ex
βίβλους έν πάση τή οικουμένη σώζεσθαι συμβαίνει, potenli quodam alflalu deos qui dicuntur, nullos
περ\ μέν τών λεγομένων θεών, ώς μή δντων, άπό esse per oracula nos docel, ac de futuro Salratorig
τίνος δυνατής έπιπνοίας διά χρησμών ημάς διδα- nostri Jesu Gbrisii adventu, ac rebus oinnibus
σκούση · περ\ δέ τής τού Σωτήρος ημών Ιησού Χρι- D quas gesturus erat, clare el aperie praenuntiau Erit
ατού μελλούσης έσεσθαι παρουσίας, καί περί πάν eiiiin vobis barum rerum cogniiio, necessaria qu*-
των τών ύπ* αυτού γίνεσθαι μελλόντων, σαφώς κα*ι dam adsanciorumbominum vaticinia praemedilatio.
φανερώς (69) προαναφωνούση. Έσται γάρ ύμίν άναγ- Quod si quis ab antiquisaimis apud eos appellalis
(64) Μετά τό χεχανσθαι. Reg. 3 ei Glarom. διά conlincnt, jam tom, scribente Justino, in unum
τδ πεπαύσθαι. Sic eliam ad calcem R. S l . veluti corpus redaclas fuisse. Nihil sane suspicaltig
(65) Ύ Λ ' αυτής. R . S l . ύπ' αύτοίς. Godiceg mss. esl Juslinus, quamvis omnes borum librorora pa-
ol ίο lexiu. ginae fraudem clamitenl. Sed lamen non gravissi-
66) ^Αχώριστος. Golb. αχώρητος. mum mibi videwr illud erralum. Anleqiiam enini
67) ΠΛάσας. R. S i . ad calcem άναπλάσας. libri Sibyllini oiiosi hominis manu fabricarenlur,
58) Προτιμοτέραν. Colb. προθυμοτέοαν* invaluerai apud Cbrisiianos quaBdam de Sibylla opi-
(69) Καϊ χερϊ χάκτωτ.... ναρώς χαϊ φανερως. nio, quse et arlifkem ad opus suscipiendum inci-
Ει bts verbis certo staiuere possumus, siniinus tasse et operi fldtm et auciopilalein videiur conci-
toiar» librorum Sibyllinorum complexionem , qua- liasse. Jamdudum enim consiabal Ghrisli advenlum
km bodie babcmns, sallem eas partes ejaemodi a Sibylla praediclum fuisse, sive id illi, ui Balaamo,
fibrorum, qnx claram et aperlam Christi advenlus coucessttm fueril, sive toiares, ut mulue aliae, ex
at οαοίοαι reruin ab eo gereudarum praediclionem Hebraeorum iradtuone fluxerii. Gur enim Hernu»
507 S. JUSTINl PHILOSOPHI ET MARTYRIS 308
aliqua ex parle ex anliqua Sibylla discere, cujus Α έκ μέρους παρά της παλαιάς Σιβύλλης έκ τίνος δυ-
valicinia ex potenti afllato ediia ad propheiaruin νατής (53) έπιπνοίας διά χρησμών υμάς διδασκούσης,
doclrinam prope accederc videntur. Hanc Babylone μανθάνειν ταυθ' άπερ εγγύς είναι δοκεί της τών
orlam dicunt, Berosi Cbaldaica3 historiae scriploris προφητών διδασκαλίας. Ταύτην δέ έκ μέν Βαβυλώνος
iiliam; ei cum in Cainpaniae oras dclala nescio quo ώρμήσθαί φασι, Βηρώσσου (54) τού τήν Χαλδαϊκήν
paclo fiiisset*, ibi oracula edidisse in urbe, qtise Ιστορίαν γράψαντος θυγατέρα ούσαν (55) · είς δέ τ ά
Gumae dicitur, Baiis, ubi sunt Thermae Gampan<e, μέρη τής Καμπανίας ούκ οίδ' δπως διάβασαν, εκεί
sex lapidibus distans. Vidimus, cum in hac urbe τούς χρησμούς έξαγορεύειν έν τινι Κουμάούτω κ α
essemus, locum quemdam, ubi sacellum maximum λούμενη πόλει, έξ σημείοις (56) διεστώση Βαΐων,
ex uno saxo excisum conspeximus, rem sanc prae- ένθα τά θερμά τής Καμπανίας είναι συμβαίνει·
clarissimain e i onani admiralioue dignara; ibi sua Έθεασάμεθα δέ έν τή πδλει γενόμενοι καί τινα τ ό
illara oracula edidisse narrabant, qui ha»c a majori- πον , έν ψ βασιλικήν (57) μεγίστην έξ ένδς έξεσμέ-
r o
bus, ul patriae suae 3 4 P P * r a a c c e
P * ' e r a D l
&o νην (58) λίθου έγνωμεν, πράγμα μέγιστον, καί π α ν -
n me
auiem sacello nionsirabam nobis tria recepiacula ex τδς θαύματος άξιον ένθα τούς χρησμούς αυτήν άπαγ-
eodein excisa saxo, quibus aqua repletis lavare eaia γέλλειν οί ώς τά πάτρια (59) παρειληφότες παρά
dicebant, el cum vestem resumpsissei in inlimam τών εαυτών προγόνων έφασκον. Έ ν μέσω δέ τ ή ς
sacelli aedem secedere, ex eodem saxo excisam, ac βασιλικής έπεδείκνυον ήμίν τρεις δεξαμενάς έκ τού
Ια medio aedis sedentem excelso solio, sic valicinari. αυτού έξεσμένας λίθου (60) * ών πληρουμένων ύδατος,
Hujus sibyllae, ul vatis, cum roulli alii scriptores λούεσθαι αυτήν έν αύταΐς έλεγον, καί στολήν άνα-
roeminere, lum etiam Plaio in Phccdro. Videlur au- λαμβάνουσαν, είς τδν ένδότατον (61) τής βασιλικής
tem nuhi, cum in illius vaticinia incidissei, vates βαδίζει οίκον έκ τού αυτού έξεσμένον λίθου * κα\ έν
pro divinis bominibus habuisse. Videbat enim q u » μέσψ τού οίκου (62) καθεζομένην έπ\ υψηλού βήμα
ab illa olim pradicla fuerant, opere compleri; et τος κα\ θρόνου , ούτω τούς χρησμούς έξαγορεύειν.
idcirco adaiirans in Menone ac tolidem verbis efle- Ταύτης δέ τής Σιβύλλης ώς χρησμωδού πολλο\ μέν κοΛ
rens vates, Ua s c r i b i i : c Reete sane divinos illos άλλοι τών συγγραφέων μέμνηνται, κα\ Πλάτων έν τ ψ
vocemus, quos nunc appellamus vates. Nou imme- Φαίδ ρω. Δοκεί δέ μοι τοίς ταύτης χρησμοίς έντυχών
rilo dixerimus divinos illos esse, el divinitus afflatos δ Πλάτων, τούς χρησμωδούς έκθειάζειν. Έώρα γ ά ρ
e i a Deo correplos, cum prospere vaiicinanliir, τά ύπ' αυτής πάλαι προειρημένα έργοις πληρούμενα ·
m u l u el magna dicenles, nec quidquam eorum κα\ διά τούτο θαυμάσας έν τψ πρδς Μένωνα λ ό γ ψ ,
quae dicuni inielligenles. ι Hic manifesie et aperie Q αύταίς λέξεσιν έπαινών τούς χρησμψδούς, ούτω γ έ -
ad sibyjlae respicii versus. Ipsa enira, non ul poeue γραφεν * c Όρθώς άρα άν καλοίμεν θείους τε αυτούς,
posi scripta carnrina, faculiaiera babebat emen- ούς δή νύν λέγομεν χρησμψδούς. Ούχ ήκιστα (63)
dandi et limandi, in bis prasertiin qu* ad accura- φαίμεν άν τούτους θείους είναι κα\ ενθουσίαζε ι ν έπί-
laitt numerorum legem peninenl. Sed in ipso af- πνους δντας, κα\ κατεχόμενους έκ τού θεού, όταν
flatus arliculo valis niunere fungebalur; ac desi- κατορθώσι λέγοντες πολλά καί μεγάλα π ρ ά γ μ α τ α ,
nente afllatu desinebat diclorum recordaiio. Atque μηδέν είδότες ών λέγουσι · ι σαφώς χα\ φανερώς είς
IKEC sane exstilit causa, cur non oraues numeri τούς Σιβύλλης άφορων χρησμούς. Αύτη γάρ, ούχ
versuum sibyllae servarenlur. Id enim, cum in bac ώσπερ οί ποιηταΐ, χαί μετά τδγράψαιτά ποιήματα,
iirbe essemus, a perductoribus didicimus, qui είχεν έξουσίαν διορθούσθαι κα\ έπιξέειν μάλιστα διά
clr loca, in quibus vaiiciuabalur, nobis monstra- τήν τών μέτρων άκρίβειαν · άλλ' έν μέν τψ τής έπι
rtini, et loculum quemdam ex a?re construcium, in πνοίας καιρψ , τά τής προφητείας έπλήρου · παυσα-
quo qiis reliquias asservari dicebant. Illud eliam μένης δέ τής έπιπνοίας , έπέπαυτο κα\ ή τών είρη
iiuer alia, ul a majoribus accepium narrabant, eas μένων μνήμη. Τούτ' ούν αίτιον τού μή πάντα τά
qui tuoc oracula excipiebant, cuim iUiiterali esseni, μέτρα τών έπων τής Σιβύλλης σώζεσθαι. ΑύτοΙ γ ά ρ ,
saepe ab accurala nuiuerorum observalione aber- D έν τή πόλει γενόμενοι, παρά τών περιηγητών με-
rasse. Atque id cau&e esse dicebanl, cur uumcrus μαθήκαμεν, τών κα\ τούς τόπους έν οΤς έχρησμ<υδει
(53) Αννατής. Deesl in Colb. Mox μανθάνειν me*» (ϊ&ΥΕξεσμένηγ. Simililer Virgilius lib. νι AZncid.:
HUH ponerelnr aute έκ τίνος. Excisum Euboicce latus ingens rupis t/i antrum.
(54) Sibylla Berosi Gbaldaica3 bistoriac scriploris (59) Τά πάτρια. Deesi aniculus in Colb.
filia dicilur. Slaluerai Grabius Juslinum α frivola (60) ΑΙΘον. Colb. λίθψ.
receniiorum criticorum aecusatione vindicare, sed (61) ΕΙς τόν ένδότατον. Sic el Virgilius AZneid. ιιι:
rem jam actam esse iudicat a G. J . Vossio in lib. Quce rupt tub ima
ι De hittoricii Graci*. cap. 1. Paulo anle illud έκ Faclu canit.
τίνος δυνατής έπιπνοίας verte, ui inira, ex polenti (62) Τον οίκον. Golb. τώ οίκω, et sic R. St. ad
qupdam affkitu. oabem.
•(55) Βηρώσσον. ...θνγατέρα ονσαν. Id Persicae (63) Ούχ ήκιστα. Minus accurale Plaionis verba
Sibyllae aplius conveuire, ui lilia Berosi dicaiur, referl Juslinus, foneqnia meinoriler refeivbal. L e -
observai Gallxus c. 2 De Sibyll. gilur enim apud Plaionem : Χρησμψδούς κα\ μάν
(56) Στψείοις. R. S l . ad caicem σημείων. Sic τεις xa\ τούς ποιητικούς απαντάς * καί τούς πολιτι
eiiam in lexlu Golb. κούς ούχ ήκιστα τούτων. Niniirum polilicos, sivceos
(57) ΒασιΛικήν. Anle banc vocem R* S l . ad cal- qui rcinptiblicam gcruut, conjungil Plaio cum valir
eein el Reg. 3 et Glarom. babent ad marg. οίκίαν. bus et poeiii.
909 COHORTATIO AD GRiECOS.. 340
ήμίν ύποδειξάντων, κα\ φααόν τινα έκ χαλκού κατ- Α nonnullis versibus desU; quippe cum ipsa,poslquam
εσχευασμένον, έν ψ τά - λείψανα αυτής σώζεσθαι teneri el afflari desieral, nihil eorum, quae dixerat,
έλεγον. Έφασκον δέ μ ε τ ά πάντων ών διηγούντο καί recordaretur; librarii autem ob imperiiiam ab ac-
τοΰτο, ώς παρά τών προγόνων άκηκοότες, δτι οί curaia numerorum observalione aberrassenl. Qua
έκλαμβάνοντες τούς χρησμούς τηνικαΰτα, έκτδς παι- de causa Plalonein ad Sibyllae oracula respicienlem
δευσεως δντες ,.πολλαχού τής τών μέτρων ακριβείας idem de valibus prouuntiasse liquet. Sic enim a i l :
δίήμαρτον · κα\ ταύτην Ιλεγον αίτίαν είναι τής c Cum prospere vaticinaniur, mulia et magna di-
ένίων έπων άμετρίας, τής μέν χρησμωδού μετά τδ cenies, nec quidquam eorum quae dicuni inlelli-
πεπαύσθαι (64) τής κατοχής καί τής έπιπνοίας μή genies. ι
μεμνημένης τών είρημένων, τών δέ ύπογραφέων δι' άπαιδευσίαν τής τών [μέτρων ακριβείας έκπεπτωκό-
των. Αιά τούτο τοίνυν τδν Πλάτωνα, είς τούς τής Σίβύλλης άφορώντα χρησμούς περ\ τών χρησμφδών
τούτ' είρηκέναι δήλον. "Έφη γάρ ούτως· € "Οταν κατορθώσι λέγοντες πολλά κα\ μεγάλα πράγματα , μηδέν
είδότες ών λέγουσι. ι
58. Πλην άλλ' έπειδήπερ, ώ άνδρες Έλληνες, ούκ έν 58. Sed quia nec in poeticis numerts, ο GraeaV
ποιητικοιςμέτροιςτάτής αληθούς Θεοσεβείας πράγμα- β vera religio sila esl, nec in ea, quae apud vos in
τα, ουδέ έν τή παρ' ύμίν ευδόκιμου ση παιδεύσει, άφέ- preiio esl, erudilione; omissa deUiceps ntiroerorunv
μενοι λοιπδν τής τών μέτρων καΐ λόγων ακριβείας, et verborura exqnisiu raiiotie, ciira contenliouis»
τοις ύπ* αυτής (65) είρημένοις άφιλονείκως προσ- sludium quid a Sibylla dicatur animadverlite, el
έχοντες, γνώτε πόσων ύμίν αγαθών αίτία έσται, τήν quania vobis allalura sil bona, perspicite, clare ei >
τού Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού άφιξιν σαφώς aperle Salvaloris no&lri Jesu Gbrisli advenlum pra>
καί φανερώς προαγορεύουσα · δς , τοΰ Θεοΰ ύπαρ nuntians; qui ctim sil Dei Verbum, virlute el po-
χων Αογος αχώριστος (66) δυνάμει, τδν κατ* είκόνα tentia ab eo inseparabile, hominem ad imaginem el
ταλ δμοίωσιν θεού πλασθέντα άναλαβων άνθρωπον, simililudinem Dei crealum assumens, revocavil na-
τής τών αρχαίων ημάς προγόνων άνέμνησε Θεοσε bis in meraoriam priscorum parenlum religionem,
βείας, ήν οί έξ αυτών γενόμενοι άνθρωποι καταλι- qua relicia eorum p o s t e r i i n v i d i daemonis monilie
«όντες, διδασκαλία βασκάνου δαίμονος, έπ\ τήν τών el docirina ad deos, qui nulli sunt, colendos defle-
u a
μή Θεών έτράπησαν Θρησκείαν. ΕΙ δέ τις δκνος ύμίν xerunl. 3 5 Si Q autem vobis obslrepil dubilalio,
ενοχλεί πίστεως περί τής τού άνθρωπου πλάσεως, quominus fidem hominie crealioni adbibealis, iie
πείσθητε τούτοις, οΤς έτι προσέχειν οίεσθε δείν, καί crediie, quos adbuc audiendos pulaiis, el seiloie
γνώτε δτι τδ παρ* ύμίν χρηστήριον, άξιωθέν ύπό τίνος G oraculutii vesirum, cum a quodaui rogaCum essel*
υμνον τοΰ παντοκράτορος έκδούναι θ ε ο ΰ , ούτως έν ul bymnum in Deum omnipoienleai ederei, sic itv
μέσω τοΰ ύμνου έφη · medio bymno dixisse :
~Ος πρώτον πΧασας (67) μερΰπων, Αδάμ δέ χα- Qui primum mortalem effinxit, Adamquevocavit.
[Λέσσας.
Κα\ τούτον σώζεσθαι τδν ύμνον παρά πολλοίς ών ίσμεν Aique nunc hymnura & mullis quos novimus ser-
συμβαίνει, είς έλεγχον τών μή πείθεσθαι τή ύπδ vari commgit, ad eos arguendos, qui verilali om»
πάντων μαρτυρουμένη άληθεία βουλομένων. Εί τοί nium lestimonio confirmatae assenliri nolunt. Ve-
νυν, ώ άνδρες Έ λ λ η ν ε ς , μή προτιμοτέραν (68) ήγεί- slram igitur salutem, ο Graeci, si falso de diis, qui
σθε τής υμών αυτών σωτηρίας τήν περ\ τών μή nulli sunt, commeDlo p o i i o r e m duciiis, crediie, ut
Ιντων θεών ψευδή φαντασίαν, πείσθητε, ώσπερ Ιφην, jam dixi, Sibylbe aiUiquissima? e i v^tusiiesimae,
τή αρχαιότατη καί σφόδρα παλαιά Σιβύλλη, ής τάς cujus libri per loium orbem servanlur, quacqoe ex
βίβλους έν πάση τή οικουμένη σώζεσθαι συμβαίνει, polenti quodam aiflatu deos qui dicunlttr, nullos
περ\ μέν τών λεγομένων θεών, ώς μή βντων, άπό esse per oracula nos docet, ac de futuro Salvatoris
τίνος δυνατής έπιπνοίας διά χρησμών ημάς διδα- noslri Jesu Ghristi adventu , ac rebus oinnibus
σκούση · περ\ δέ τής τοΰ Σωτήρος ημών Ιησού Χρι- D quas geslurus eral, clare et aperie praenunliat. E r i l
οτού μελλούσης έσεσθαι παρουσίας, κα\ περ\ πάν enim vobis harum rerum cognilio, necessaria quae-
των τών ύπ* αύτοΰ γίνεσθαι μελλόντων, σαφώς κα\ dam adsanctorumhominum valkinia praemeditaiio.
φανερώς (69) προαναφωνούση. Έσται γάρ ύμίν άναγ- Quod si quis ab anliquisainm apud eos appellalis
(64) Μετά τό πεπαύσθαι. Reg. 5 el Glarom. διά conlinent, jam tum, scribenle Juslino, in unum
τδ πεπαύσθαι. Sic eiiam ad calcem R. S l . veluti corpus redaclas fuisse. Nihil saue suspicaius
(65) * I V αύτης. R . S l . ύπ* αύτοίς. Godices mss. esl Justinus, quamvis omnes boruin librorum pa-
S
01 io lexUi. ginae fraudem clamilent. Sed lamen non gravissi-
te)'Αχώριστος. Golb. αχώρητος. mum mihi videtiir illud erralum. Anlequam enim
67) ΠΧασας. R . S l . ad caicem άναπλάσας. libri Sibyllini otiosi hominis manu fabricarenlur,
58) Προτιμοτέραν. Golb. προθυμοτέραν* invaluerai apud Cbrisuanos qua3dam de Sibylla opi-
(69) Καϊ περί πάντων.... σαφώς χαϊ φανερώς. nio, quae el arlificem ad opus suscipiendum inci-
Ex bi* verbis cerlo slaluere possumus, si mimis tasse et operi fldero el auciopilaiem videlur conci-
locan libroriim Sibyllinorum complexionein , qua- liisse. JaindiKlum enirn conalabal Ghrisli advcnlum
hnn bodie habeinas, sallem eas parles ejasmodi a Stbylla praedicluna fuisse, sive id illi, ui, Balaaino,
fibrorum, quae ciaram e l aperlam Christi advenlns coiicessam i u e r i l , sive l o i a r e s , ul mulue aliae, ex
υ οαοίοαι. rerum ab eo gereodarum pjraediciionem Hebreorum iradiuone fluxeril. Gur enim lleruu»
811 S. JUSTINl PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 3**
v
phllosophisdoclrinamsibi videaturaccepissedeDeo; Α **&> προγύμνασμα ή τούτων γνώσις της τών ί ε ρ ω ν
ίβ Ammonem el Mercurium audiat: Aromonem qui- άνΒρών προφητείας. ΕΙ δέ τιςοίοιτο παρά των πρεσδ*ι>·
dem.qni Deum occullissimum in suis de illo scripiis τάτων παρ' αύτοίς όνομασθέντων φιλοσόφων τδν π ε ρ λ
vocat; Mercurium autem clare et aperte dicentem : θεού μεμαθηχέναι λόγον, "Ακμωνός (70) τε χα\ Ε ρ
c DeuminlelligereperdiOlcileest, ac si quis intelligere μού άχουέτω * "Ακμωνος μέν έν τοις περί αυτού λόγοι^
possil,eloqui profecto non possit. ι Omnino igitur per- πάγχρυφον τδν θεδν όνομάζοντος · Ερμού δέ σ α φ ώ ς
speclum et exploratum essedebet, nulla aliaraiione χα\ φανερώς λέγοντος, θεδν νοήσαι μέν έστι χαλε—
Deum aui rectam religionem cognosci posse, nisi ex πδν, φράσαι δέ αδύνατον, ψ κα\ νοήσαι δυνατόν. Π α ν
solis propbelis,qui divino numine afilati nos docent. ταχόθεν τοίνυν είδέναι προσήκει, δτι ουδαμώς έ τ έ ρ ω ς
περί θεού ή τής ορθής θεοσεβείας μανθάνειν ο!όν τε, ή παρά τών προφητών μόνον, τών διά τής θείας έ π ι
πνοίας διδασκόντων ημάς (71).
annm illam, a qua libellum in visione acceperal, S i - 2° Tam inirabilis» eventus auciorem ρι-o Deo et D e l
byllam esse primo credidil lib. i , c. 2, nisi quia de Filio habilum i r i . 3° Eum soelera nostra expialn-
Sibylla hononfice seniiebai? U l omillam Siliyllse de rum. Minun ergo videri non debei s i , cum S i b y l -
fuluro juriicio testimoiiium a S. Clemenie laudatum, lain de Cbrisio pradixisse cousiaret, edita sub
leele auctore Quccsiionum ad ortkodox., qusesl. 74, illius noinine valicinia approbalionem moverunt.
nimium profecio ailenli erant ad reiigionis suae de- Β (70) Άκμωνος. Legendum esse "Αμμωνος jamdu-
fensionem Gbrisliani, quam ui negligerenl quarlam dum erudiii viri obscrvaverunt. De hoc autem A m -
Eclogain Virgilii. Quamvis enim Virgilius nibil de inone el de Mercurio consulendus Fabricius Bibliotk*
Chrislo cogiiaveril, illud tamen veri ex ejus dictis lom. 1. Dictum illud, quod hic iribuilur Mercurio,
ftxcerpere possumus : 1° Praedixisse Sibyllam Gu- Plaionis est in Timcco.
inaeam lotuin orbein immulainm i r i , quae quidem i i n - (71) Ημάς. Ita Golbert., Clarom. et Reg. 3 ·
muiaiioiiscJemcoloribusdepingilur, acapudls.iain. Edili υμάς.
ANALYSIS LIBRI DE MONARCHIA.
Variis de hoc scriptojudicm locum dedit opinio qwedam, qwe Eusebii aucloritate rum mlcbatur quidem, sed rdti vid&-
batur. Nam cum Eusebium asseveratse crederent eruditi viri, librum Justini De monarchia non solum ex locrts, ttd
ttiam ex profdnis testimoniis contextum essej alii Justini non es$e promintiarunt opus illud, in quo nvdla Scriptom tes
monia videbant, alii hanc partem periiue dixerwa. Sed cum Eusebius ac ipse etiam Justimu, ut in Prcefatione ostendi-
mn«, alter quidem librum De monarchU ex solis gentilium libris compoiitum esse dicat, alter autem se non alhmde or-
gumenla depromptunun promittat ;none$tcur aut Justino totum hoc opus negetur, aiu pars Ula, quas nunquam exslii
desideretur.
Scriptum videtur opttt, ul duo alia prcecedentia, aniequam persecutio Justinum gravioribus slimulis ad religioms de-
femionem acuissel. Postquam de origjne idololatruB nonnulla prwfalus esl (». 1), JgQ unum esse Veum probal (n. 2) e
tcstinwnm JEschvli, Sophoclis ei aliorum. Deinde (n. 5) ralionem huic Deo hommes omnium actionum reddituro*,
eumaue tibaiionitnuet wcentis mimmeplacari demontfrat {n. 4). Sequuntur de faUis gentUimn diis non pamca. Kx kU
concludit (n. 5) soli vero et immulabilt Deo adhasrendum es$e.
ΤΟΥ ΑΪΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ

ΠΕΡΙ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ™
EJUSDEM JUSTINI DE MONARCHIA

LIBER
i . C u m buroana naturainitioconjunctiooem intel- G i . Τής άνθρωπίνης φύσεως τοκαταρχήν συζυγίαν
tigentiae et salulis ad verilalis et culius uni omnium συνέσεως κα\ σωτηρίας λαβούσης, είς έπίγνωσιν
(72) lleplμοηφχίας. EdHi addunt θεού, qiiam- significal sua sponle monarcbia, non addiia Dei
vis banc vocero Stepiiamis ex Eusebio ei Suida voce, non soluro apud Gra3cos, u l in Justini Dialogo
desumptam ad calcem tanium apposuisset. Euse- n. 1 ; sed eliam apud Latinos, ut patel ex bis Ter»
bioa enim el ejus vestigiis S. Ilieronymus et Pbo- tulliani vcrbis Adt. Prax. c. 3 : ι Monarcbiam, i n -
lius inier alia Jusiiui opcra numeranl librum Περί quianl ha3relici, lenemus. E l iia sonum vocaliier
μοναρχίας θεοΰ. Sed valde dubiio an Eusebius ita exprimunl, etiam L a l i n i , eliam Opici, ut puiaa
•cripserit. Neque enim legebat illud θεού Rufinus lam bene illos inteltigere nionarcbiair, qvaro emmr
ûi ila reddit: De monarchia, Singtilarilaleni Dei liam. ι
LIBER DE MONARCHIA 314
Αληθείας, θρησκείας τε τ η ς είς τδν Ινα καί πάντων Α Doroino debili cognitionem accepisset; Bubrepens
δεσχότην, παρεισδΰσα είς είδωλοποιίας εξέτρεψε βα invidia humanae dignitalis prseslantiam ad simula-
σκανία τδ υπερβάλλον τής των ανθρώπων μεγαλειό cra fingenda avcrlil; ac postquam diu inveleravit
τητας· και πολλψ χρόνω μείναν τδ περισσδν έθος, supersiiliosa consueludo, errorcm, ut vernaculuin
ώς οίκείαν κα\ αληθή τήν πλάνη ν τοίς πολλοίς παρα- elverura quidpiam, mullis commendat. Esl auiem
δίδωσι. Φιλάνθρωπου δέ ή μάλλον φιλόθεου έργον hominis amore in bomines vel poiius in Deum ac-
έστ\ν, ύπομνήσαι τούς άπερ ώφειλον είδέναι παρα- censi, eos commonefacere, qni quae scire debebant
Τ
λελοιπότας. Η ν μέν γάρ καθ' αυτήν αρκετή ή αλή praeiermiserunt. Ac veritas quidem satis habel in
θεια δεικνύναι έκ τών συνεχόντων (73) ύπδ τδν πόλον seipsa virium, ul ex bis, quse sub polo coticurrtinl,
τήν τού δημιουργήσαντος ταύτα τάξιν ( 7 4 ) . Αήθη δέ illius, qui baec creavii, ordinein deinonstret. Sed
Ιιά τδ μακρόθυμον τού θεοΰ περικρατήσασα τής τών postquam oblivio propier Dei palientiam menles
ανθρώπων γ ν ώ μ η ς , έραδιούργησε, τδ μόνω τ φ δν- bominum occupavh, facinus aggressa esi, el nomen
τως θ ε ψ πρέπον δνομα, έπϊ θνητούς μεταφέρουσα· soli vero Deo coiigruens ad moriales iranslulii; et
καί δι' ολίγων νομήν πονηρίας έσχον οί πολλοί, άμαυ- a paucis nequitiae contagio ad mnlios pervenit, in
ρουμενοι τ ή είς τδ βέβαιον καί άτρεπτον γνώσει quibus slabilium el immulabilium rerum cogniiio-
όχλικ^ συνήθεια. Οι μέν γάρ τοκαταρχήν είς τιμήν Β nein consuetudo popularis obscuravil. Nam qui i n i -
τών υπερεχόντων, τελετάς κα\ λειτουργίας τελούν lio ϊιι principum bonorem mysteria el publica mu-
τες, άμνηστίαν τοίς μετ' αυτούς τής καθολικής (75) nera inslituere, oblivionem calbolicae opinionia
δόξης ένέδαλον · έγώ δ έ , ώς μικρψ πρόσθεν ύπέστην, posleris Injecerunl. Ego autem, ut paulo anie posui,
φιλοθενρ τ § γ ν ώ μ η (76) κεχρημένος, φιλανθρώπψ animo ulens Deum aiuanie, utar voce bomiuibus.
χρήσομαι τ ή φ ω ν ή , κα\ παρίστημι τοις γε νουν amica, ac copiam facio iis qui sana menie praditi
έχουσι, δέον ύπαρχε ι ν πάσι τοις κεχρη μένοις τή τών sunt, quanquam id quidem omnibus qui universo-
4λων διοικήσει, άτρεπτον έχειν τήν είς τδν πάντων ruin lemperatione utuntur, inesse deberel, ut om-
γνώστην θρησχείαν. Τοΰτο δέ ού λόγψ καλλωπίζων nium coguitorem immutabili cullu prosequanlur.
βράσω, αποδείξει δέ τή έκ τών κατά τδ παλαιδν είς Hoc auiem non pigmentis verborum exprimam, std
τδ παντελές τ ή ς Ελληνικής ιστορίας (77) ποιήσει arguraenlis omnioo utar ex vetusia Graecorum hisio-
κεχρη μ έ ν ο ς , έκ τών πάσι κοινή δεδομένων γραμμά riae poesi repetilis, et ex coniriiis omniuni usu
των. Έ ξ ών γ ά ρ οί πάνυ τάς τών είδώλων θρησκείας teris. Ex quibus enim monumenlis prxclari simula-
νόμον τοίς πολλοίς παρέδοσαν, μαθόντες έξ αυτών crorum cullores banc plebi supersiilionein insur
άγνώτες νού έλεγχθήσονται ύπδ τών παρ* αύτοίς ^ iegis imposuerunl, ex bis edocebunlur, el a suia
ποιητών κα\ μελογράφων, ipsorum poetis deeipere arguenlur.
2. Πρώτος μέν γάρ Αίσχύλος τήν τών καθ* αύτδν 2. Ac priinus quidem jEschylus operis a se 3 7
λδγων (78) σύνταξιν έκθείς, και τήν περί θεοΰ τού composili raiioneui exponens, haec etiara de siwgu-
μόνου έξήνεγκε φωνήν, ώς λέγει * lari Deo pronunliai:
Χώριζε Θνητών τότ Shdr (78*), χαϊ μή δόκει Deum amoveto longiut mortalibus,
Όμαον σαντφ σάρκινον καθεστάναι. Nec libi parem esse, cnrne amictum finxeris.
Ούχ όϊσθα δ* αυτόν* χοτέ μέν ώς πυρ φαίνεται Namque haud scit illum: nunc ul implacabilii
(73) Έχ τών συνεχόντων. Melius fortasse Iege- universa rooderanlem intellexit, nec animo reptit.v-
reinr συνεχόμενων, c ex bis qux sub coelo conli- vil judicium illius, qui auie oimiia c l in oniniDns.
oenlar. » et super omnia est. Quocirca ealbolicae illius Eccle-
S 74) Γ ή τ . . . . τάξιν. Creaioris ordo idem est ac siap hosiis fuit. >
lo a crealore inslilutus. Sic infra, n. 2, Sopbo-
cles dicinir ordineni onius Dei demonstrare.
(76) ΦιΛοθέφ τή γνώμη. Hanc sententiam huic
loco affinxil Dupinus : Posiquam divinis tesiimoniis^
(75) Τής καθολικής. Gatbolicam opinionem ap- usus sum, bumanis uiar. Sed liquel hicc verba ad
peRal eani, qnae de unids Dei cullu omniimi animis > illud referri, ul Sylburgius ei Tillemoiuins obser-
littila, antequam simulacrorum cullus induceretur, vani, quod antea dixeral Justinus, φιλάνθρωπου Λ
abiqae lerrarum vlgebal. Eodem sensu banc vocem ή μάλλον φιλόθεου έργον.
osarpai Diooysius Alexandrinus in epislola ad Her- (77) Ιστορία boc loco idem valel ac liiler».
BMBnoDem apud Euseb. Hitt. )ib. vn, c. 10, ubi Qnare sic eliam reddi posset bic l o m » : « Argu-
•ie loqnilur de Macriano : « "Ος πρότερον μέν έπ\ iiientisomnino utar ex veiusla Grsecarum lillerarum
τών καθόλου λόγων λεγόμενος είναι βασιλέως, ουδέν poesi, el ex.conirilis omniiim usu inoiiuiueniis. K
εύλογον, ουδέ καθολικδν έφρόνησεν, άλλ' ύπέπτωκεν Paulo posl laudanda videiur, elsi miniis necessaria,
αρά προφητική τή λεγούση · Οϋαϊ τοις χροφη- doclissimi Potleri emendaiio, qui pro bis vocibua,.
τευοναν αχό καρδίας αϋτων χαϊ τό καθόλου μή τάς τών είδώλων θρησκείας νόμον τοίς πολλοίς π α ρ
βλέχονσιν. Ού γάρ συνήκε τήν καθόλου πρόνοιαν, έδοσαν, legendum puial τής τών είδώλων θρησκείας,.
•ύδέ τήν κρίσιν υπείδετο τού περί πάντων καϊ διά iimulacrorum culiut legem iradiderunt.
πάντων χα\ έπϊ πάσι. Διδ κα\ τής μέν καθολικής (78) Τών καθ" αυτόν Λόγων. Piologum aliquem
αυτού Εκκλησίας γέγονε πολέμιος, ι Qui iniiio qui- videtur Juslinus indicare. IIunc aulcm iEscbyiuiu-
den euui καθολικός, id esi raiionalis iinperaior Grotius junioreiu esse cxibliiuat iu noiis ad Excerpm
dicerefor, oibil rationi consonum, nihil caiholicuin Trag. el Cowi.
•ensit. Sed fmpreeaiioni propbeiic» subjacuil, qu». (78*) Τόν θεόν. Addiius ariiculns ex Glemeitta
**c baoet: Vte Mh qui prophetant ex corde $no, nec Sirom. ν, ei Euseb. ΡΓΟΌ, XHI, C. 1 5 , c l G r o i i o .
qikML univenxm e$t vidmt* Nain ncqiieprovidciiliaiu
515 r
b . JUSTINLPUILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 316
fideiurtgnis, nunc lenebrce, nune aquas. Α "ΑχΛαστον
(79) άρμη, χοτέ δ* ύδωρ, χοτέ δέ γτο*-
ρος
Apparel, ipsi* fitpar interdum feris, Καϊ θηρσϊν αυτός γίνεται χαρεμφερτχς,
Pluvia: eltonitru, fulguri, euro, nubibu$* Άνέμω, νένει τε κάστραχή, βροντή, βροχή.
Minitirat illi ponlus el $axa horrida, J
Ύχηρετεϊ o αύτψ θάλασσα, καϊ χέτραι,
Fontes, et usquam quidquid undarutn fluit, Καϊ χάσα χηγη, ύδατος συστήματα.
Ilunc lerra, montes, liunc et immenti tremit Τρέμει δ' δρη, καϊ γαία, καϊ χελωριος
Marit profundum ei collium cacumina,
%
Domirti severa atpexerint cum lumina. Βυθός θαλάσσης, κώρέων ύψος μέγα,
Namque omnia potesl; lau* Dei est atlittimi. "Οταν έχιδλέψη γοργόν δμμα δεσχότου.
Πάντα δύναται (80) γάρ · δόξα δ' ύψιστου θεοϋ.
Non bic solus Dei cognitione inilialus; se<J el So-
Ού μόνον δε ούτος τήν περ\ θεού έμυήθη (81) γ ν ώ
phocles singularis omuium crealoris el unius Dei σιν, άλλά καί Σοφοκλής τήν του μόνου ποιητού τ ώ ν
*ic ordinem describit : δλων κα\ ένδς θεού Ιστορεί τάξιν ούτως*
Vnus profecto ett, unut ett tantum Deut,. (82) Είς τοις άληθείαισιν, εΐς έστϊν θεός,
Cceli, sottque machinam qui condidit, Ύ)ς ούρανόν τ" έτευξε (83), καϊ γαϊαν μακράν,
Vadumque poniic(eruleum,et vim spirilut. Πόντου τε χαροχόν οϊδμα, κάνέμων βίας.
Al ducta cceco errore gens morlalium θνητοϊ δέ χολλοϊ, καρδίαν χλανώμενοι,
Commenta, cladis i»t $u<e solatium, ett Ίδρυσάμεσθα, χημάτων χαραψυχάς (84),
Formas deorum saxeas aut (vreas, Β θεών άγάλματ' έκ λίθων, ή χαλκέων (85),
Anrove ductat fusili, aul eburneas. Ή χρυσοτεύκτων, ή έλεφαντίνων τύχους 9
His viclimarum tanguinem, his feilos die$ θυσίας τε τούτοις, καϊ καλάς χανηγνρεις
Cum dedicamus, es$e nos remur pios. Τεύχοντες (86), ούτως εύσεβεϊν νομίζομεν.
Sed ct Pbileinon, qui in amiquis rebus esponendis Άλλά καί Φιλήμων, τά αρχαία εύπορη σας φ ράσα ι,
copiosus esl, a vcri cogniliune alientis non videtuiv κοινωνεί τή περί τών δντων γνώσει, ώς γράφει ·
Sic enira scribil :
Qualem asiimare, dtc mihi, deeet Deum? θεόν δέ χοιον, είχε μοι, νομιστέον;
Qui cuticla cernii, nulli at ipse cernitur. Τόν χάνθ* όρώντα, καύτόν ούχ όρώμενον.
Quineiiam ipse Orpbetis, qui irecenios sexaginlsr Μαρτυρήσει δέ μοι κα\ Όρφεύς, ό παρεισάγων τούς·
deos induxcrat, tcslis erit meae sentenlift in libro, τριακόσιους έξήκοντα θεούς, έν τψ άιαθηκαις έπι-
quein Prxcepla inscripsil, ubi illum erroris pceni- γραφομένψ βιβλίψ, οπότε μετανοών έπ\ τούτω φ α ί
tuissepaiei ex bis quae scribit : νεται έξ ών γράφει ·
Loquar quibus (as etl : porta* occludite, profani Φθέγξομαι (87) οϊς θέμις έστί' θύρας δ' έχίθεσθ*
[βέβηλοι
Omnes $imul. Tu vero audi, lucifercBfililunm Πάντες όμως · σύ δ" άκουε φαεσφόρου έκγονα
C [Μήνης
}lusa>e, dicnm enim vera; nee le qucc priug ΜουσαΤ · έζερέω γάρ άληθέα · μηδέ σε τά χρ\ν
7/i corde rneo ammadverlitii, privenl beala vita; Εν στήθεσσι φανεντα φίλης αΙωνος άμέρση ·
Ad verbnm divinum respiciem, xlli asside, ΕΙς δέ λόγον θεϊον βλέψας, τούτω χροσέδρευε,
birigent cordu inteUigens profundum, el rectam bi- Ιθύνων κραδίης νοερόν κύτος, εν τ* έχίβαινε
[cede
Viam, el solum reipice mundi regem. Ατραχιτού, μούνον δ έσόρα κόσμοιο 1
άνακτα.
Uuut est ex sc gettiius; ab uno quacunque suyl geni- Εΐς έστ' αυτογενής, ενός έκγονα χάντα τέτε-
[ta creattt tunl. y
[κταν
Jn illis ipse versatur, nec quisquam illum Έν δ' αύτόΐς αυτός χεριτίγνεται, ούδε τις αυτόν
Videt morialium, ipse auiem omties videl. ΕΙσοράα θνητών, αυτός δέ γε χάντας όράται.
llic ex bouo matum Uomimbus dat Ούτος δ' έξ άγαθοΐο κακόν θνητοίσι
9
δίοωσι,
Ει bellum horribite et duloret lucrymosos. Καϊ χόλεμον κρυόεντα, καϊ άλγεα δακρυόεντα.
u u t € i l a l i u t r a l e r
3 8 êc ^ P magnum regem. Ουδέ τις έσθ' έτερος, χωρίς μεγάλοιο άτακτος ·
lllum auletn non video. A a m circa illum nube$ con- Αυτόν δ' ούχ όρόω. Περϊ γάρ νέφος έστήρικται ·
[stilula esi.
Omnibus auiem mortalibus morlales tuni pupillcc in Πάσι γάρ θνητοις θνηταϊ κόροι είσϊν έν δσσοις §
[vculi»,
lnfirmai videre Jovem omnium regnaniem. Ασθενέες & Ιδέειν Αία τόν χάττων μεδέοντα.
(79) "Αχλαστυν. Sic emeudavil Groiius pro απλο^ D unu$, idque cerium habe, unu$ est Deu*.
τος, el ιιιοχ νέφει τε pro νεοέλη τε.—Polierus obser- (83) Έτευξε. Claron». prima inami έτευχε ad
\at salitis esse legcre άπλατος όρμή, vel, ut apud marg. et sic R. S i . ad calcem.
Eusebiuni, απλατον όρυ.ή, quam iliain Grolii emen- (84) Παραψυχάς. Cleiu., Euseb. el TheodoreC.
daliouein adoptare, απλαστον όραή, siquidein άπλα παραφυχήν.
τος esl apud grammaiicos απρόσιτος, άπειρος, πο (85) Μ χαλκέων. Tbeodoret. έκ λίθων τε καί ξύ
λύς. Ιιι iisdem versibus iEscbyli scribeudum monet λων. Sic (jioiius videtur legendum exisiimasse.
χ' ύδατος συστήματα. — Ex Addendis tl Emcndan- Vertii euim : Simulacra dhum factasaxo aut arbore.
αύ. (86) Τεύχοντες. Sic eiiam Grotius, Gyrillus ι
(80) Πάντα δύναται.. Hic versus non legilur apud Jul., p. h2. Αι Gleineus Strom. ν el Euseb. et Theo-
Grolium; sedapud Cleui. el Euseb. sic legilur: Δεσ- dorei. babenl στέφοντες, coronantes. Sic eliam R .
πότου πάντα, δυνατή γάρ δόξα υψίστου θεού. S l . ad calrem. Melitis inulto Glemens Alex. in £ * -
(81) Έμυι\θτ\. R. S i . ad calcem ei Glarom. ad hort. ad genles liabet νέμοντες.
marg. έτιμήΟη. (87) Φθέγξομαι. llic versus cum sequenti deest
(8i) Hunc versuin plerique interprclcs, quos sein codicibus noslris niss. ct apud Steptiamini. Sed
eiiuissuin, ila reddideruiil, unut profec/o, eic.Ges- in edilionibusGrttco-Lalinis desumpli fuere ex Co-
neru-i in Legat. Allienag.: Unus revera est, clc.Sed /iorf.,n. 15, ubi consiili possmii quaj observaviiuu»^
accuraiius vidclur buuc iu tuodum rcddi posse: Esi Vide iniliuiu lib. ιιι Tbcopbili.
»7 U B E R DE MONARCIHA 318
Οδτος γάρ χάΛκειον έχ* ούρανόν έστήρικται, Hic enim a*reo ui coeio constitutus est,.
Χρνσέω είνϊ θρόνφ, γαίης δ* έχϊ χοσσϊ βέδηκε, Auralo in solio, terram pedibus calcat %
Χειρά τε δεζιτερήν έχϊ τέρματος Ώκεανοΐο Manum nuteni dexiram ad terminos Oceani
Πάττοθεν έκτέτακεν. Περί γαρ τρέμει ούρεα μα- Undique exlendil. Circum enim tremunt monte$
[κρά, [magni,
Και χοταμοί, ΧοΧιής τε βάθος χαροΧοιο θαΛάσσης. Et fluvii,et cani profundum ccerulei maris.
Καί ταΰτα ούτως φράζει, ώς αυτόπτης γεγονώς τοΰ Atque bsec ille ila eloquiiur, quasi majestaiem Dei
μεγέθους θεοΰ. Κοινωνεί δ" αύτώ χαί Πυθαγόρας έν ocults surs vidisset. Conseniit auiem ei et Pyibago-
Τ
ο ς γράφει· ras, qui sic scribit:
£ 7 τις έρει, θεός είμι, χάρεζ ενός, ούτος δφεΙΧει Si qui* dical, Deus tum, proster unum, b.ic debet
Κόσμον Ισον τούτω στήσας είχεϊν, Έμός ούτος · Mundum i$ti similem creare, ac dicere, Hic meus ett:
Κσνχϊ μότοτ στήσας είχεϊν Εμός, άΧΧά χατοι- JSec wlum creare ac dicere, Meus est, ted eliam habi*
[κεΐν [tare
Αετός έν ω χεχοίηκε · Χεχοίηται δ ύχό τού- 1
Ipte in eo quem fecil, cerie ab islo faclut etl.
[τον (87*)
3. Και περ\ τούδε δτι μόνος δυνατός έστι, κα\ τών 3. Hunc solum dc rebus in vita geslis el de nu-
έν τώ βίω συντελουμένων πράξεων, καί της περί τδ minis ignoraiione judicium insliluere posse, dome-
θε«ν άγνωσίας κρίσιν ένστήσασθαι, οίκείους μάρτυ siicis leslibus demonslrare possum, ac primo qui<-
ρας παραστήσαι έχω · καί πρώτον γε Σοφοκλέα κα\ dem Sophocle, qui sic ea de re loquitur:
περ\ τούτου λέγοντα *
Έσται γαρ έσται κείνος αίώνων χρόνος, Jnm veniel ille, veniet haud dubie diet,
Όταν (88) χνρός γέροντα θησαυρόν σχάση Laxabit ignit cum redundaniet opes
^νσωχός αίθιψ · ή δέ βοσκηθεισα φΛόξ, Aurntut wllier; lege tum spreta furen$
"Αχαντα τά έχϊ γεια καϊ μετάρσια Terras el illis quidqnid est sublimius
ΦΠξει μαν€7σ\"Οταν δέ έκΛίχη τό χάν, Depascet ardor. Inde cum defecerit
Φςοτύος μέν έσται Λυμάτων άχας βυθός, Hoc omne, nulla jam ferenl undas vada,
Γη δένδρέων έρημος, ονδ' άήρ έτι (89) Neque ulla ramos erigei lellus, neque
Πτερωτά φνΛα βαστάσει χυρούμενος. Exuslus aer pascei aligerum qenu*.
Καϊ γάρ xaff (90) φδην δύο τρίδους νομίζομενΥ
Namque este scimu* duplicem ad inferos viam,
Μίαν δικαίων, χ" άτέραν άδικων όδόν. Unom nefattis, alteram innoceniibus.
Κάχειτα σώσει 'χάνϋ' ά χρόσθ' άχώλεσεν. Tum snlva fuciet cuncla quw destruxerat.
Αλλά καί Φιλήμων (91) π ά λ ι ν Rtirsus Philemon :
Οίει σν τσύς θανόντος, ώ Νιχόστρατε, Vitatte [uncto* (estimas, Nicottrnte,
Τρνρής άχάσης μεταΛαβόντας έν jS/ω, Qui iuxu n omni nwlliter vitani egerant,
Καϊ'γην χαΛύγειν, ώς αχό τού χάντ' είς χρόνον Latere terra conditos, ceu e/fugerint
Ιίερενγέναι τό θείον ώς ΛεΛηθότας; In entne tempus, el fefellerint Denm?
Έστιν Αίχ·ης όρθαΛμός, δς τά χάνθ" όρςί. Justiliai oculus e$l, qui inlueiur omnia.
ΕΊ γάρ ό δίκα4θς καϊ άσεβης ίζονσιν έν, iViim ti una justum sors ei impium matiet.
'\pxaC άχεΛθων, χΛέχτ , άχοστέρει, κύχα. 1, mpe, dolhque cuncla misce et (raudibu$>
Μηδέν χΛανηθής, έστι κάν ςίδου κρίσις, Ne erres, in ipsis inferis jus diciiur;
"Βνχερ χοιήσει θεός ό χάντων δεσχότης, Eritque judex Dominus omnium Deus,
Ου τοΰνομα ροδερόν, ούδ* άν όνομάσαιμ" ϊγό*. Cujus tremendum nomen, haudque ego dixerim.
Κα\ Ευριπίδης * £ l Euripides :
'Χρθονον (92) βίου μήκος δίδωσι Χρός κρίσιν. Longoh dal annos, ti/ severe judicet.
"Οστις δέ θνητών οΐεται τουρ" ήμέραν, Mortalium al quisquis in diem ndmillens mali
Κακόν τι χράσσων, τόν θεόν ΛεΛηθέναι, Aliquid, lalere fidit haec ipsum Deum,
Λοκεΐ Χονηρά (93), καϊ δοκών άΧίσκεται 3 9 It siulta spemt, atque sperans totHtur,
Όταν σχοΛί}ν άγουσα τνγγάνη Αίκη. teriata (nndem piena cum supervenil.
Όρου* ίσοι νομίζετ' ούκ είναι θεόν, Videte quicunque esse non vuim Deum,
(87*1 Ποβ qnatuor versns, qiios ab inlerim vindi- ccdenlibus conjungit. Non bnnc solurn, sod et cx-
ttTii solns M;ir(yr, Pyibagorei cujusdaro fclum leros, qui sub Euripidis nomine sequuttlttr, eidem
fiisiimat Goezins. O T T O . Diphilo atlribuii Glemens, e i post cum Eusebius
(88) Όταν. Clcmens Alexandrimis, Strom. ν , Prwp. ev., I. x m , c. 13. Mendose apud bos omnes
ρ. 607, έπάν. Sic eliam Grolius. Aliqnos vcrsus i u - scriptores legiliir, δς τοίς άμαρτάνουσι πρδς βίον
tcr hanc vocem el pnecedeniem inierjecios fuisse μήκος δίδωσι. Melius mulfo Justiiiiis, apud queni
lesialiir Glemens. lanien aplius lcgcreiiir βίου άφθονον. — Valckena-
(89) Γή δενδρέων...ούδ ψ
af\p έτι. Sic npud Gro- rius (Diatr. de Artitobnlo Jud. ed. Luzac. Lugd.
Uaui mnho apiiiis, qnam apudiu&tiniim ei Gl^men-
v
Bal. 1806, i n - i ° , p . 1 snq.)ei!niqueseciiius Bueckhius
Μι γη ό* εδράνων... ουδέ άρ' έτι. Glcmens ουδέ γάρ (JEschgli, Sophocli$, Euripidis, num ea quw tuper-
τ h u Mox idein Grotius πυρούμενος. Xuslinus et sunt et genuina omnia sint elc. Heidelb» 18u8,
t
Omens πύρου μένη. in-8°, p. 158 sq.) qualuor versus : "Οστις δέ θνη
(90) Kal γάρ καϋ\ Hic versus cum seqnenti de- τών... τυγχάνη Δίκη, quibus addunl ex Slobao
esiapud Glenieiilem e l G r o i i u m ; sed legnnlur inier quinliim : Τιμωρίαν έτισεν ών ήρξεν κακών Euripi-
seqiaenle^ P h d i M n o n i s versns, nempe anle buuc ver- dis genuinosesse, ca3lerosa Judô aliqim vel Gbri-
wirn, Εί γάρ δ δίκαιος. stiauo subdilos recte coiilenduiil. De srripturse di-
(91) ΦιΛημων. Dipbilo, u l observal Sylfmrgius, vcrsilaie cf. Matlbix. Euripidi* Iragccd. et fragm.,
iritou bos versus Clemens Aiexandrinus, Strom.\, Ιυιη. IX, p. 297 sq. O T T O .
p. Co9, apod quem non tam accuralc refenmlur, (95) Πονηρά. Sic emcndavi ex Clem, et Euseb.
Μ"»·»» apnd Jnstinaru c l Grolium. Malc in cdil. nostris πονηρός.
(H2) Άφθονον. Uanc vcrsum Grotrus cum p r a -
519 S. JUSTINI PHILOSOPIH E T MARTYRIS
Dnplex merentes mente non sana icelus. ι Αϊς έξαμαρτάνοττες (94) ούκ εύγτωμότως.
E%t We namque,e$i; prosperce res $ed cui erunt, Έστιν yap έστιν εί δέ τις χράσσει κακώς ( 9 5 ) ,
9
Cnm non probus sit; tempus apponat lucro. Κακός κεφνκώς, τόν χρόνον κερδαινέτω ·
Huie namque poenas inferet tandem dits, Χρόνψ γάρ οδτος ύστε§)ον δώσει δίκην.
4. Libaminibus atilem et incensis malorum non 4. Καί δτι ού σπονδή καί θυμιάματι κ α κ ο ύ ρ γ ω ν
placari Deum, sed summa aequitale poenas ao προσφέρεται ό Θεδς, άλλ* εύθύτητι τάς τ ι μ ω ρ ί α ς
eo cuique irrogari, testis iterum acccdel Phile- προσνέμει έκάστφ, μαρτυρήσει (96) μοι Φ ι λ ή μ ω ν
mon : πάλιν
tSt proferens quis victimas, ο Pamphile, Εϊτιςδέ θνσίαν Λροσφέρων, ώ ΠάμφιΧε,
Boum caprumve copiam, vel per Jovem Ταύοων τϊ πΛήθος, ή έρίφων (97), ή νή Αία
Alia simitia; aut arte facta munera, Ετέρων τοιούτων, η κατασκευάσματα,
Aurove chlamydes splendidas vel purpura, Χρύσας ποιήσας χλαμύδας, ήτοι πορφύρας,
Sive ex smaragdo signa, $ive ebtirnea, Ήδί* έλέφαντος ή σμαράγδου ζώδια,
Placare sperat talibut doms Deum; Εύνουν νομίζει τον θεόν καθεστάναι,
Haud sanus errat ac levem meniem gerit. ΠΛανάΎ εκείνος, χαϊ φρένας κούφος έχει.
Probum e$se namque oporiei omnino virum, ΑεΤ γάρ τόν άνδρα χρησιμον καθεστάναι,
JSon inferentem slupra nuplce aut virgini, Μή παρθένους φθείροντα, καϊ μοιχώμενον,
Luerive cau$a furta vel c<rdes; neque ΚΛέπτοντα, καί σφάζοντα χρημάτων χάριν,
Aliena tpeclaniem, ac deinde conjugis ] ΤάΛΛότρια βΛέποντα, κάπιθυμούντα
Male appelentem aut tuperbarum oedium, 'Ήτοι γυναικός, πολυτελούς η δώματος,
Aut prwdiorum, vel pueilce, aut vernula*, Ή κτήσεως, παιδός τε, παιδίσκης θ" α χ ί ώ τ ,
Pecorisve, taurumve, aut equum. Quo haec pertinent ? Ίππων, βοών τό σύνολον, ή κτηνών. Τί δη ;
Acum vel unam huud concupiscas, Pamphile, Μηδέ βελόνης έν άμμ' έαιθυαής, ΠάμφιΛε'
Te namque cernit haud procul sedens Deus, Ό γάρ θεός βλέπει σε πλησίον παρών,
Quem facta mulcent tequa, iniqua dispiicenl : Ός έργοις ήδεται δικαίοις, ούκ άδίκοις ·
Laboriotum rebut uti prosperis Πονούντα δ' έφ τόν ίδιον ύψώσαι βίον,
Sinit, colenlem rura noctu el per diem. Τήν γήν άρούντα νύκτα καϊ τήν ήμέραν.
Deo asquitatem semper observans tita, θεφ δέ θύε διά τέλους δίκαιος ών,
Haghque corde spletideas quam vettibus. Μή λαμπρός ών ταΐς χ.1αμύσιν, ώς τη καρδία-
Tonilru audias $i, ne procul confugeris, Βροντής άκουσας, μηδαμώς πόφβω φυγής,
Ο here, tibi ipse si nihil comcivern. Μηδέν συνειδώς αυτός αύτφ (98), δέσποτα.
Te namque cernit haud procul sedens Deus. Ό γάρ θεός βλέπει σε πλησίον παρών.
E l rursus Plalo in Timceo c Horuro aulem ex- Πάλιν τε Πλάτων έν Τιμαίφ * c Εί δέ τις τούτων ξ ρ -
ploratiouem el probalionem si quis ipso opere ag- γω (99) σκοπούμενος βάσανον λαμβάνοιτο, της α ν
grediatur; is diviuse ac humanae nalurae ignorel θρωπινής κα\ θείας φύσεως ήγνοηκώς άν είη τδ δι4ι-
discrimeu : quippe cum Deus mulla in unum C O M - φορον, δτι θεδς μέν τά πολλά (1) είς έν συγκεράννυ-
miscere, ac rursus unum in mulla possit dissol- 1
ται, κα\ πάλιν έξ ένδς είς πολλά διαλύειν ίκανδς,
vere, utpoie scientia et poleslale prxditus; aeutri ώς (2) επισταμένος άμα κα\ δυνατδς ώ ν ανδρών Bk
aulcm quisquam bominuin aul nunc idoneus sit, ουδείς ουδέτερα τούτων ικανός ούτ' έστ\ νύν, ούτ*
aul unquam sil fulurus. ι είσαύθις έσται ποτέ. ι
- 5. De illis autem qui apud nonnullos exisliman- 5. Περί δέ τών δοκούντων παρά τισΐ μετέχειν τοΟ
lur parlicipes es e sancli ei perfecli nominis, quod αγίου καί τελείου ονόματος, δπερ παραδόσει ματαία
quidern vaua Iradiltone quidam, lauquam dii, acce- τινές άπηνέγκαντο ώς θεφ (5), Μένανδρος έν Ήνιόχιρ
peruni, Menander aii in Heniocho, sive Auriga : λέγει *
Non mihi placebil ambufam forit Dem, Ουδείς μ' αρέσκει περίπατων έξω θεός,
Anum comiiem liabens, atque venlitant domos Μετά γραός (4), ούδ' είς οΙκίας παρεισιών
Cum labula : oporlet quippe justus ul Deus 9
Επϊ τού σανιδίου. Τόν δίκαιον δει θεόν
Domi manendo $it salus colenlibus. Οίκοι μένειν σώζοντα τούς Ιδρυμένους.
40 l ( l e m
Menander in Hierea, sive in Sacerdoie : Ό αύτδς Μένανδρος έν Ίερεία ·
Homini saluiem non Deu$ dat aliertim, 1
Ούθεϊς δΐ άνθρωπου θεός σώζει, γνναι Ψ
Mulier, per hominem; namque homo si quem Deum Έτερου τόν έτερον · εί γάρ έλκει τινά θεόν
(94) ΑΙς έξαμαρτάνοντες. Decst hic versus apud (98) Αύτφ. Sic ex Grolio emendavi. Habebant
Clcm. el Eusob. edili nosiri σαυτω.
(95) Πράσσει κακώς. Posltilal omnino sentenlig (99) 'Εργιρ. Iia Plalo, p. 1072, edil. Francofiiri.
series, ui legamus καλώς. Neque enim πράσσει Edili nosiri τών έργων. Mox βάσανον ex Platone
boc loco idem valet ac perpelrat, sed res prospe- desmnpsi.
ras aul adversas significai; elcum adversae liic non (1) Τά πολλά. Sic etiam Plalo. Edilt noslri
congruant, legeiiduin καλώς. πάντα. Codices tuss. ei R. S l . ad calcem μετά
(96) Φιλήμων. Meiiandro (ribuunlur hi versus πάντα.
apud Glemenlein, Eusebiuin el Grolium. — Spn- (2) Καϊ πάλιν... Ικανός, ώς. Haec desnmpsi ex
rios esse prinius lniuiuii Brunckius, Ηθική ποίιχ- Plaione, ul prorsus necessaria ad sentenliae serieiu.
σις, sive Gnomici poetasGrceci (Argenlor. 1784. 8°), Mox idein Plato suppedilavii voceni Ικανός poet
p. 556; iu iis Inmeii Hoeckhius (Gr. iragcvdicc prin- τούτων.
cipum /Esch., Soph. Eurip. num ea qua? supersunt
9 9 (5) Ώς θεφ. Legendum ώς θεοί.
genuina omnia sint, e l c , p. 157 sq.) non dubital (4) Μετά γραός. H&c addiia ex Clemente. Εχ-
quin iioiiiiiilta vere Menandri sint, alia ab iulerpo- hort., ρ. 49 «ι Grulio, qui uni eliam versui emeii-
lalore muiata aul adjecla videri. Ο τ τ ο . dando opcm titleruiiU Sic enim babebaut edili no-
(97) 'Ερίφωτ. Cleuiens ^ φ ω ν , mctri scrvandi stri : Ουδείς οίκίαν παρείπων έπ\ τού σανιδίου»
«au&a.
LfBER DE MONARCIIIA. 322
Τάς χνμΰάΛοις άνθρωπος εϊς δ βούΛετα:, Α Quocunque Ubeai, ajmbalii pertraxerit*
30 τοΰτο ποιών, έστϊ μείζων τον θεού. lioc exseculus fii Deo potenlior.
'ΑΛΧ έστι τό.Χμης χαϊ βίον ταντ δργανα, Audacm hwc sunt et lucri molimina,
Ενρημέν άνθρώποις άναιδέσιν, Ρόδη, Jnventa hominibu* impudenitbu*, lihodef
Είς καταγέΛωτα τφ βίφ πεπΛασμένα. Nostrique ficia in tcuculi ludibrium.

ΈνΜισονμένφ δέ πάλιν άποφαίνων τών * είς θεούς Rursus in hlisumtno, sive Odkfeo, de iis, qui iu
«αραλαμδανομένων τάς γνώμας, μάλλον δέ έλεγχων deos recepti suni, scnienliam exponens, vel polius
ώς ούχ δντας, δ αύτδς Μένανδρος · eos non esse demonstrans, sic idcm Menander :
ΕΙ γαρ έαίδοιμι τούτο, καϊ ψυχήν άνα- Id ti viderem, redditum ttalim mihi
Αά€οιμ (5) έγώ. Νννϊ γάρ άΧΛά πού θεούς Ammum putarem; namqne nunc ubi yemium,
Οντως δικαίους έστιν εύρεϊν, ώ Γέτα; 0 Geia, juslos invenire fas deot ?
Kol εν Παρακαταθήκη · E l in Paracalalheca,&\\e in Deposiio:
Έστιν χρίσις άδικος, ώς έοικε, κάν θεοΐς. Videlur ipsot ju$ iniquum apud deos.
Κα\ Κύριπίδης δ τραγψδιογράφος έν Όρέστη · E l Euripides tragcedus iu Oreste :
Φοίβος κεΛεύσας μητρός έκπραξαι φόνον, Phabusjubendo, matri ui inferrem neccm,
Αμαθέστερος γ ων τού καλού καϊ τής δίκης. lpse ett honesii ac juris inscieniior.
ΑονΛενομεν θεοΊς, δ τί ποτ* είσϊ θεοί. Quicunque landem sinl di, houoramus dtoi.
Όρ$ς δ* ΑχόΛΛων\ δς μεσομφάΛονς έδρας Β Videsne Plmbum, qui sedens oracula
Τίαίων, βροτοϊσι στόμα νέμει σαφέστατον, Jn umbilico clara dat mortalibus
r
Q χειθόμεσθα πάνθ' δσ* αν κείνος Λέγη. Cuique fxdem habemus, quidquid is pionuntiet,
Τοντφ πειθόμενος τήν τεκούσαν έκτανον. llli obsecuius imuli mairi necem.
Εκείνον ήγεΐσθ' άνόσιον, καϊ κτείνετε · Jllum scelestum dicite, et morli date.
Εκείνος ήμαρτ\ ούκ έγώ. Τί χοή με δρφν, Peccavit ille, non ego. Quid me decet
Ή ούχ άζιόγ^ρεως ό θεδς άναφέροντί μοι Fecisie? 1$ in quem iransfero culpam Deui
Μίασμα, σωσαι (6); Servare an aptw non erit ?
Ό αύτδς και έν ΊπποΛύτφ · Idem in Hippolyio :
'ΑΛΧ ού γάρ ορθώς ταύτα χρίνονσιν θεοί. Sed, ut par estet, hcec dii non judicanl.
Κα\ έν τ ψ Ίωνι · E i in lone:
Άτάρ θνγατρός τής Ερεχθέως τί μοι Sed isla curce quid tnihi est Erechlkei
ΜέΛει; χροσήχέ μ* ουδέν (7). ΑΛΛά χρνσέοις Nat&?nihil ad me periinet : sed aureis
Πρόχασιν έΛθών εϊς άχο{φαντήρια Luslralioni* ad locum vadem scyphis
Δροσον χαθήσω. Νονθετητέος δέ μοι Vim [undam aquarum. Commonendus al mihi
ΦοΊδος, τί παρέχει {%).Παρθένονς βία γαμών Photbut. Quid egit, virgines vi comprimem?
Πς^δίδωσι\τούς\ χαιδάς,έχτεκνούμενος Λάθρα, Prodemque natot, clanculum in Ivcem editos,
θτήσχοντας άμεΛεΐ. Μή σύ γ" · άΛΧ έπεϊ κρατείς, In morie: sed tu haud negliga$, led dum potes,
Αρετάς δίωχε - χαϊ γάρ δστις άν βροτών C Sectare recla, namque si morialium
Κανίς αερνχχι (9), ζημιούσιν οί θεοί. lmprobus erii quit, puniuni illum dii.
Πως ούν δίκαιον, τόνο νόμον ς υμάς βροτοίς flionne ergo imquum e$l,jura qui mortalibus
Γράφοντας, αυτούς αδικίας (10) όφΛισκάνειν ; Scrtbitis, ut ipsi non vaeelis crimine ?
9
ΕΙ δ ού πάρεστε, τφ Λόγφ κεχρήσομαι · Cftiod si haud adettii, qu& supersum eioquat.
ΑΙχας βίαιων δώσετ' άνθρώχοις γάμων, Dabitii hominibus perfidi pamas siupri
Σν καϊ Ποσειδών, Ζεύς θ* δς ουρανού κρατεί. Nepttmus, et tu, el Jupiler polum regem ;
Ν^ονς τίνοντες & αδικίας (11) κενώσατε· Erunique vacua iempla, dum luiti* scelus.
Τάς ήδονάς γάρ τής χρομηθίας πάρος Prudentiai nam blanda dum prwponiti*,
Σχεύοοντες, άοιχείτ\ Οϋχέτ άνθρώχονς κακούς Facitis inique. Haud jam amplius fus e$t malos
λέγειν δίκαιον, εί τά τών θεών καλά (12) Homines vocare, si deum exprimunl bom»
ΜψούμεθΓ, άΛΛά τους διδάξανταο ταδε. 41 imilando, at illos dic malok qui nos doceut.
Κα\έν ΆρχεΛάοχ Et in Archelao:
ΒίΙΧ, ώ τέκνσν (13), σφάΛΛονσιν άνθρώπονς Danl ttepe verba, nale, di mortalibus.
[θεοί.
Κα\έν ΒεΛΧεροφόντη* E l in Bellerophonte :
ΕΙ θεοί τι (14) δρώσι φαύΛον, ούκ είσϊ θεοί. Si turpe quid di fecerint, non sunt dii.
Και πάλιν έν τ ψ αύτψ * I E l rursus in eodem :
Φησιν τις είναι δήτ* έν ούρανφ θεούς. Esl qui essefidensdical in ca>lo deos;
Ούχ είσϊν, ούκ έίσ\ ΕΙ τις ανθρώπων Λέγει, Hi prorsus, hi haud tum; esse led ti quis dicat 9
Μή τφ χαΛαιψ μωρές ών χρι\σθω Λόγιο. ife prhca slullui ille dicta proferat.
%
Σκέψασθε δ* αυτά, μή π\ τοΊς έμοις Λόγοις Spectaie rem ip$am, nec meis lenuniiam
'Legendum περί τών, sicque legU interpres. EDIT. PATROL.
(5) ΆναΛάβοιμι. Sic ex Grolio metrum explcvt. (9) Πεφύκη. Euripid. el Grot. πεφύκει.
Edni nostri λάβοιμι. Paulo aute legeudum περ\ (10) *Αδικίας. Euripid. ei Groi. άνομίαν ; et
τύν είς Θεούς. mox ού γάρ έσται, pro ού πάρεστε.
(tf) Σώσαι. Legilur apud Euripidem λύσαι, u l (11) Ναούς τίνοντες δ' αδικίας. Sic emeadavi-
Langus e i Sylburgius noiavcnmt. nius ope comexius Euripidis. Habebani cuim edili
{η Προσηχέ μ" ούθέν. Lcgiiur apud Euripidem noslri, val ol στένοντες άδικίαν.
προσήκει τ ' ούδας ; Quid ad me perlinet tolum At- (12) Τών θεών καΛά. Legiiur κακά apud E u r i -
lica ? Mox ibidem χρυσέαις προχουσιν. pid. el Grot.
{%) Τί παρέχει. Legiiur apud Euripidcm et Gro- (15) ΠόΛΧ,ώ τέκνον. Ita Grolius. Edili noslri
tMm τί πάσχει. Mox Grolius, τούς παιδας τεκνού- πολλψ τέκνων. — Vide Mallhiacuui, Eunpid* Trag.
μένος. Deest articulus apud Etiripidem. Edili nosiri ei [ragm., t. I X , p. 91. O T T O .
εκτεκνουμενος. (14)ΕΙ θεοίτι. llaGrolius. Editi oostri ει Θεοί τε.
5*3 S. JIJSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 324
Firmate verbit. Dico ego tyrannidem A Γνώμην έχοντες. Φήμ' έγώ τυραννίδα
Spoliare vila, prcvdiitque plurimos, Κτείνειν τε χΛείστους, χτημάτων τ* άχοστερ%ίν,
Vastare el urbes per dolum fracla fide. "Ορκους τε χαραβαίνοντας έκχορθεΐν χόΛεις.
Atque ha>c agenti melius est quam lenibut^ Καϊ ταύτα δρώντες, μάΛΛον εΐσ' εϋδαίμονες
JSumenque, quoiquoi sunt dies, colentibut. Τών εύσεβούντω* ήσυχη καθ* ήμέραν.
Urbesque parvas, quce deos colunt, scio, ΠόΛεις τε μικράς όΐδα τιμώσας θεούς,
Servire magnii, quce impim tuni ensium
? Αΐ μειζόνων κΛύουσι δυσσεβεστέρων (15),
Frequentiorum perditat mucronibus. Λόγχες άριθμψ χΛείονος κρατούμενοι.
Puto iltud equidem $i quis ex vobit piger
y Οϊμαι δ" αν υμάς (15'), εϊ τις αργός ών θεοΐς
Deos precetur, nec manu viclnm parel; Εύχοιτο, καϊ μή χειρι συΧΧέγοι βίον,
Ex rcbus ipsis is breni cognoverit, Βραχεί χαρ* αυτών (16) χραγμάτων Λαβείν
An arceuni di trislia in[ortunia. Τά θεΤ άχεϊργουσ' εί κακάς τάς συμφοράς.
E l Menander ui Diphilo : Και Μένανδρος έν ΑιφίΛφ *
Qui sempcr ergo Dominus est rerttm omnium Αι ότι τόν δντα (17) κύριον χάντωνάεϊ,
Paterque, solus debeibic temver cotx, Καϊ χαζέρα, τούτον διά τέΛους τιμφτ μόνον,
Ut tol bonorum invenior atque oonditor. Αγαθών τοσούτων εύρετήν καϊ κτίστορα.
Idein quoque in Pticaioribui : Ό αύτδς κα\ έν 'ΑΛιεύσι ·
Quod namque nulrit tnc, illud arbitror deum. Τό νάρ τρέφον με, τούτ" έγώ κρίνω θεόν.
Nulrire sed quod suevit, id non indiget, Β Τό α είθισμένον τρέφειν,
Ού δέϊται τής χαρά τού δεομένου χορηγίας.
Ui subleveiur sumptibu* precanlium.
Ό αύτδς έν 'ΑδεΛφοΐς ·
l d e m ia Adelphis :
θεός έστι τοις χρηστοΤς άει
Semper esl Dtus boitis 'Ο νους γάρ, ώς έοικε τοις σοφωτάτοις (18).
Ment ipsa, quisqtte centet nt doctissimus. Κα\ έν ΑύΛητρίσι ·
E l in Tibicinit: Πάντ' έστϊ τφ καΛψ Λόγφ
Sunt cuncla rationi boncc Ιερόν. Ό νού ς γάρ έστιν ό ΛαΛήσων θεός.
Templum : ipsa nam nuns esl Deus qui disseret.
Έν Φρίξφ δ Τραγικός ·
E l in Phrixo Tragicus :
Quod $i piorum, et qui modum in mirum tmpii ΕΙ δ' ευσεβής ών τοίσι δυσσεβεστάτοις
Sors una ; qui* rem pulchre habere teputet, Ές ταύτ^ έχραττεν (19), χώς τάδ' άν καΛώς έχοι $
Si sentit wqui Juppiier nil optimus ? ΕΙ Ζέύς, ό Λφστος, μηοέν ένδικον φρονεί;
In Philoclete : Έν ΦιΛοκτήτη ·
Videte ui iptis lucra honesla sinl diis : Όράτε δ' ώς κάν θεόίσι κερδαίνειν καΛόν,
Mirabilisque plurimum in templis qui knbet θαυμάζεται δ' ό χΛεΙστον έν ναοις έχων
Auri; qutd ergo te vetat lucrum sequi, Χρυσόν - τί δήτα καί σε κωΛύει Λαβείν (20)
Cum liceai ipsis este dis haud imparem ? Κέρδος, χαρόν γβ κ' έζομοιούσθαι θεοΐς;
In Hecuba : C
Έν Εκάβη-
Quicunque Zeus es, novi enim verbo tenus, Ζεύς, δστις εΙΖεύς · ού γάρ οϊδα χΛήν Λόγφ
Zeus tive faclum, $ive mem mortalium, Ζεύς είτ* ανάγκη φύσεως, είτε νούς βροτών,
Te deprecabor. Προσηυξάμην σε.
6. Hic igilur indicium est virlulis ac anbm 4 2 6. Ενταύθα τοίνυν έστ\ν έλεγχος αρετής κα\ γνώ
prudenliam ainanlis, ad conjunciionis communio- μης σύνεσιν άγαπώσης, έπαναδραμειν έπ\ τήν τής
(15) Αυσσεβεστέρων. Sic apud Grotium legilur. deieriore sunt, eo tanium solaiio susicnieniur,
Edili δυσαεβεστέρφ. quod exspectar.l a diis, dcos crcdenies auxilia ad-
(15*) Ύμϊν> eic. Maraiius Grolium seculus edi- juinenlaque allaturos. Igilur recte cod. Vimar. :
d i t : Τ μ α ς . . . βίον Βραχεί παρ' αυτών πραγμάτων c Quin et reor, si quis deos iners rogel viciumque
λαβείν τά (^εΓ άπείργουσιν εί κακάς τάς συμφο quieritare negligal nianu, vel ipsa calamitas ei fa-
ράς (Maliliisetis aliud <iuid eiiam excidisse opina- ciet deos. ι Qtia in Iranslalione, id quod eliani po-
lur, ul αϊ ένδειαι τά θεία πυργοΰσ', e i c ) , prorsus leei ficri, ύμίν ιιοιι addeos, sed ad bomines refertur;
conira omues codd. mss. ei ediios, in quibus non θείον enim non niodo id, quod ad deos pcrlinei, eo-
exslant nisi haecce : Υ μ ά ς . . . βίον τά θεία πυρ- ruinqueesl, h. e. diviniiaieiu, inajeslaieui vel snnile
γούσιν αϊ κακαί τε συμφοραί. Sylburgius ei Hul- quid valei, verum saspenumero eliain voce U u
chinus πύργουσ\ llle ιιοιι minus aple ημάς scribi D ipsmn dcsignaiur nuineii divinum, Deus. O T T O .
dicil, πυργούν contendens si capialur pro lanquam (16) Βραχεί χαρ αυτών. Tolum buoc versum
turre superttructa onerare sat beue couslare senten- Groiio debeo, qui el sequentis einendandi aucior
tiam. Quod me faleor baud iulellexisse. Equidein fuit. Sic eniin leêbalur iu ediiis nosiris : τά θεία
exislimabain cxieris non iminuiatis legi pos»e πυργούσ' αί κακαι τε συμφοραί.
υμών, ut poela audilores alloqualur : c Si quis ve- (17) Ανύτι τόν δντα. Grolius, τδν δντα πάντων
airum (b. e. boniiuum) qui piger esl deos preceiur Κύριον γενικώτατον. Nullain ejusmodi fabulain
nec uianu victuro paret, lsta, opinor, b » c Iristia i n - scnpstl Menander, ul Perioniusel alii monuere.
fortunia deorum auciorilaleni siabiliunt. ι Yenim Tribuunlur ipsi Dipbilo poelai bi versus a Gtement"
cnim vero nescio an praeferenduiu sit ύμίν, u l ipsi Strom. v. Scile observai Sylburgius boc nomen e
dii coDipelleutur : < Vobis (h. e. diis), opiuor niargiue in lexluiii venisse el ex poela nonien la-
(οΐμαι absolule cum iiidignaiioue quadam el ironia b u l * iaclum fuisse. Legiiur τίμα apud Gleme<>-
pronuniiaiuin esl), si quis piger deos preceiur nec lem.
mauu victum paret, divinaiu dignationem ipsae i r i - (18) Τοίςσοφωτάτοις. Sic Grotius : editi nostri
aies calamiiaies fulciuol s. augent. » Uierque euim ot σοφώτατοι.
aignificaius, qui in verbo πυργόω inest, quadrat ad (19) "Εχραττεν. Ua Groiius. Editi ηοβίπέπρατ-
senienliam. Nam vult poela expriinere, ipsa iuopia τον.
alque calamilalibus deoruinopinioneai non desirui, (20) Ααβεϊν. Hanc vocem, qux deeral in edii^
eed procreari polius vel erigi, cuiu qui iu siaiu noîris, Groiio debeoius.
5i5 APOLOGIA 1f>RO CHRISTIANIS. 326
συζυγίας κοινωνίαν (21), χ α \ προσάψαι έαυτδν συνέ- Α nem recurrere, scque ipsum prudenlioe ad saluiem
σει είς σωτηρίαν, αίρείσθαί τε τήν τών κρεισσόνων iradere, ac meliora pro insiio bomini arbilrio eli-
έκλογήν, κατά τδ έπ' άνθρώπφ κείμενον αύτεξούσιον, gcre, non exisiimanlem cos, qui liumanis afleciio-
μή τους άνθρωποπαθείς ηγουμένους τών δλων δέσπο nibus obnoxii sunl, universorum dominos esse;
τας, όπου γε ουδέ άνθρωποι ς ίση ν έχοντες φανήσον- quippe cum ne pares quidem bominibus depreben-
ται. Παρ' Όμήρω γάρ δ μέν Δημόδοκος αυτοδίδακτος danlur. Nam apud Homerum w
Deuioiiocus se a
φηΛν είναι, seipso docium dicil,
θεός δέ μοι (22) έμδαΧετ οϊμονς, Deus mihi afiawt cantun,
•νητδςών (23). "Ασκληπιός κα\ "Απόλλων παρά Χείρωνι quamvis mortalis sit. iEscuIapius autein el Apollo
τφκενταύρω ίάσθαι διδάσκονται, τδ καινότατο ν παρά apud Gbironem Ceniaurum niederi discunl, quod
άνθρώπφ θεοί. Τί γάρ δίειμι περ\ Διονύσου, δν μαι- maxime novum e s l , apud hominein dii. Quid
νόμενδν φησιν ό ποιητής · ή Ηρακλέους, δν κα\ αύ enim de Baccbo memorem, qiiero furentera poela,
τδν σχέτλιον λ έ γ ε ι ; Τί δέ μοι άναγορεύειν "Αρη κα\ aut de Hercule, quem miserum dicit? Quid allinet
'Αφροδίτην τούς τής μοιχείας αρχηγούς, κα\ έξ απάν Marlem ei Venerem, duccs illos adulterii ac prin*
των τούτων κρίσιν έπάγειν τοίς δεικνυμένοις; Εί γάρ cipes, recensere, et ex his omnibus susceplam dc*
τις, μή μαθών, τάς περ\ τά λεγόμενα θεία πράξεις g monslrationeni perficere? Si quis enim eorum qui
μιμήσαιτο, κάν έπ\ τών κιβδήλων αλλότριος βίου κα\ feruntur deorum acliones, cuin non noveril iraile-
άνθρωπάτητος λογισθείη · γνους δέ τις, εύλογον έξει lur, is adbuc impurus el a vila et bumanilate alie-
τήν τών τιμωριών αποφυγήν, ού παρανομίαν δει nus existimelur. Si quis aulem noveril, probabileui
κνύων τήν τών θεϊκών τολμημάτων μίμησιν. Εί δ' habebil poenae effuglendae ansam, delictum non esse
άρα τις τοίς έργοις έπιμέμψαιτο, άνελεί κα\ τά έκ demonslrans divinorum facinorum iiniialionem.
τούτων γνωσβέντα ονόματα. κα\ μηδέ πιθανωμέναις Quod si quis aclioaes viiuperel, nomina quoque ex
κα\ στωμύλοις ^ήσεσιν έ πι σκέπασε ι (24) αύτοίς. bis noia tollet; nec eas probabilibus el speciosis
"Ασπάζεσύαι δέ χρή τδ άληθινδν κα\ άτρεπτον δνομα, verbis obleget. Ilaque complectendum nobis esl ve-
ουχί διά τ ή ς έμής φωνής μόνον, άλλά και διά τών rum ei immutabile nomen, non niea solum voce
είσαγαγόντων ημάς είς τήν αρχήν τής παιδείας κη- pradicaltim, sed eoruiu ctiam, qui vos in prima
ρυσσόμενον, ίνα μή άργώς τελειώσαντες τδν εν doclrinae elemenla introducunt; ne, si bujus vilae
ταύθα τού ζήν χρόνον, ού μόνον ώς άγνώτες τής ου tempus in olio el ineriia iradiixerimus, ιιοιι sohun
ρανίου δόξης, άλλά κα\ ώς αχάριστοι τ φ κριτή τάς ut gloriae coelesiis igaari, sed eliam ul iugrati ra-
εύθύνας παρέξωμεν. lionera judici reddamus.
* Ooyss. χν, 347.
(21) Τής συζυγίας ζοιτωτίαν. Iuiiio dicebal nos C lollef, qui ex bis lanlum rebus noii s u n i ; nec libe-
accepisse συζυγίαν συνέσεως κα\ σωτηρίας, conjun» rum eril scelera deoruin, ad pliysiologiam confu-
eliomem imielligentice et salulis. giendo, deliiiire, el Jovis ac Juuonis, verbi gralia,
(22) θεός δέ μοι. Haec a Pbemio dici Perionius flagilia ad lerrae e.l aeris conjuuctioneiii revocare.
ooneL Sic eiiain Justinus Cohort. n. 2, conlendit deos vel
(23) θτητό^ς for. Langus ei Sylburgius legerunt nullos, vel lales esse, quales a poeiis describuniur»
αθάνατος, refereiido ad jEsculapiuin. Vid. Alhenag. Legat. n. 22. Iofra legenduui είσαγα
(21) Έχισχεχασει. Id esl, si quis a diis malas γόντων υμάς.
icliones arceal; siiuul cuiii acliouibus deos ipsos
ANALYSIS PRIMiE APOLOGIJE.
tePrmunnhanc Apologtam.qucesecundam tupertonbus edilionibm toco nonsuo volvebator,obtulU JusUmu circaan-

»3*150, imperatori AnUmmo Γιο, ejusque fUiU adoptivi* M. Aurtlioet l. Vero,ac ipsi eliamsemtuipopuloq-jx Rotnam.
Bmcei m koc opere eximia dicendi libertas sine lemerilale, sununa in imperotores reveretdia sine a&teuluiioiie. Sic auiem
«tmnuutem caumm S. martyr de(endu ut qui venUUetn apud antiquos itbenler investiqanl, ii in hoc eximio monumento
t
dectrman et mores ac institula veteritm Chrisliarwrnm oculis tuis subjecla speclare et pertpicere possint.
Toutm oraiionem dividere possumns in ires parte*, quarum inprima Justinus Cliristianos indicia cawa non debere
comUmmiri demonttrat, eorumque imiocenliam exponil. ln allera probut religionem ChrUtianam certmimis argwntntii
mtL Im terua dettique quid in myslerm ChrUtianorum peragatur edmerit.
Dedara imlh (n. 1) S. rmtrlyr umm seesseex CitriUiarSs; summa cum libertate postulat ab imperatortbtu, ut cequt*
kaem $erveni (n. 2), el Christiano* aliorum reorum more rubeant judkari [n. 3). Perttiique enirn solum nomen tndicia
am$a damnart (n. 4); totjta rei cttusum (Urmonibus tributt (n. 5). Si de hts dwmonibtu agatur, fatelur (n. 6) adieos e$*e
Chrutianos; al id vituperari posse mgat;ûippe cwn Veum Patrem ejusque Filium ei Spirilum uaxclum colatu. Si
t
4*i forU ex bombtibus ita credcntibus cotmctt /uerwil sceleri*, id nocere non debet aliis (n. 7), quorum eo illuslrior iw-
meeutia (n. 8), quod negnre possent, sivellent; $ed con/Uenlur libenter, tU mendacium vitenl, el ad Deum suum cUtus
pcrtcmanl. Neque etiam vtiuperan debcnl Christtani (n. 9), ouod simulacra non colant, cum hoc cultu nilttl absurdha
sH; ntc qttod maierialibus donis Deum egere nm ptdent (n. 10), α quo omnia creala, et regnum wtemum recte mven-
itbia mvmdulur. Neque enim Intmanum regmm exspeclant Christiani (n. 11); mkil qusmodi qb ei$ meluendum;
maneiuan eorum prrncipia ad pacem et rcipublicas IranquMilatem maxime conducunl fn. 12). St quts tsta sentienles m-
uctaur, is non soium contra rationem agal, ιεά etiam operam perdal eosque magis in Christi doclrina confirmel.
Ctan pouel detinere Justimu, re satis probata, rursus aggrediiur ad itmocenttam Clirislianorum de[etidetidam,eosau€
ί non e$*t demonOrai (n. 15) ex purissimo cultu, quem exhibent Patri et Filto et Spiritui sancto, et ex mirabtlt
r mutauone, quam pru u tulerimt (n. 14), pottquam α dcemonibut discessertmt. Atque td re$ certoconslet, tn tmdio
327 S. J13STIN1 P U l L O S O P H I ΕΤ MARTYRIS . 328
ponit exitrita Chrittiprxcepta, et qwmodo obterventur α Chrislianit declarat (n. 15), nempe de castilate, de charitale in
omneset liberaliiate m pauperes, de paiientia (n. 16) et de vitando jurejurando, ei de obedientia regibu* prceuandu (n
17), et solvendii vecligalitnu. Tam bene affecto* cives si spemanl imperutores, minatur ei$ Justtnus ftuurwn po$t moriem
jwiicium (fi. 18), quod ipsi genliles scriplores agno&cunl, Christiani vero multo magi$, qiii et resurrectionem iperant,
earnque non dijficiiiorem Deo esse putant (n. 19), quam ipuim creationem. Huic dogmatt nonmtlla affinia dixerc gmtiles
(if. 20); quare ceqmm non estui soli Chrisiwniflugtynt itwidia. Sic eliam quas de FUio Dei ejusque in calum ascen-
sione(n. 21), de verbi geucratione (n. 22), ejusljue incarnatione et morte docent, absurda viden non debenl, cum kmt
multa poeUe de filii* Jovis nugaii fuerint.
In secundaparte poliicetur [n. 23) se tria probaturum. 1° Veritatem α sotit Ckristianis doceri. 2° Ftiium Dei vtre
incanialum. 3* Fabulas qpera dcemonum inventas, ut Chrisli advenius fabtda viderelur.
Verilatem α Chrutinnis doceri, eosque non aliam ob causam vexari probat. 1° Quia (n. 24) Ulis solis non licel quod
aliis omnibus permiuitur. 2° Quia (n. 25; solus veritati* amor adducereeos potuil, utcultum Dei morte propotiia ample-
cierenlur. 3° Quia (n. 26) si quis veritatem reiigionis Chrislianec erroribus cornpnpal, hunc per$€CHtiononallinget,$ailem
ob hicresim. Nonaudet as&erere Juslinus h&relico* nefanda illa sceleracotmnitlere; sed Christianos iia ub eitabhorrere
dectarut, ul ne pueros quidem exponere fa$ *$$e pulent [n. 27). Sibi ipsi* nocenl qui Chrislianos calummantur (n. 28), et
cumdiubolo m tgnem miUenlur. Quunla $it morum custitas apud CliriUtanos, demonstrul (n. 29) ex cujusdam adolescen-
tis facto cui opponit Antinoum
y
Filium Pei vere mcitrnatum esse demonstrat (n. 29,51) ex pluribu* prophetarum oraculii, inquibut recentendis regm-
4a$ tradit (n. 36, 30) ad discernendum quisnam tn Scripluns loqualur : falum ex bis prcedicUontbui mininte sequi decia-
rat {n. 33, δ V); eosque minime mnocuos esse monet {n. 46), qut ante Chrisli incarnalwnem vixerwit. Ex his autem pro-
phelm resurrectionem nwrtuorwn, qua nondum evenit, confirmari probui (n. 52); ium concludh (n. 53) certissimis ar-
gumeniis niii jidem Chri$tianorum qui oculis suis videnl impleri qum oiiin prcedicla [uerunl de converstone gentium, et
t
reprobatione Judworum.
Probal denique (n. 54) fabuias de filiis Jovis (idenim adreligionis veritatan tl antiouitaiem valert exittimabat)
inspiralione damwnum inventus [uisse* ul Filii Dei udventus (almla videreiur. Nihiliamen de cruce tuspicali poeUe (n.
55), cujus potenliamel utililutem Justinus ex rebus sub aspeclum cadentibus et magm apud ethnicos motnenti commendat.
Eodem cousilio (n. 56 58) dwtnones induxere Simonemel Marcionem. Sed nihilaliud perpcere potuertmt (n. 57), mst
;
ut Chrislianos improbt odis&cnt. Ip&e eliam Plato qua de mundi creidtone (n. 59) el de Filh dectmatione (n. 60)
4ertiis circa tertium dixil, eu ex noyse derivavit.
Inlertia parie (n. 61) Jusiims expowt quomodo sese Chrisliani Deo consecrent in baptismo, de quo cnm aliquid
audissenl damones (n. 62), aspersiones el tavacra induxeruni. Sic eliamex hts quae Chritlus Mouti dixerat, instiiuerunt
ul calceos solverent qui tompla ingrediebuniur. Non enim Deus Patcr apparuit Moysi (n. 63), seaFilius; el Judcei, qui
Palrem apparuitse volunt, nec Putrern nec Filium norwU. Eidem dcomonum artificio Iribuunlar (n. 64) (abuics de Pro-
terpim et Minerva. Redit ad propositum Justinus : quomodo consacretur Euchuristia (n. 65), elquid til (n 66), et OWB
iota seric* eorum (n. 67), quw in Synaxibus ogebantur, exponit: ac imperatores in conclusione admonet (n. 68), ta$i eat
quw hactem$ dixerat, nugm videanlur, sailem capitali tupOiicio diana non videattiur. SubjtmgU Apologia epitloUtm,
Adrianiingratiam Chrislianorum dalam.

ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΥΠΕΡ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
ΠΡΟΣ ANTQNESON ΤΟΝ ΕΥΣΕΒΗ
EJUSDEM JUSTINI APOLOGIA PRIMA

PRO CHRISTIANIS
Α Ρ ANTONINUM P1UM.
44 *· lmperatori Tilo iElio Adriano Antonino Α 1. Αύτοκράτορι Τίτω Αίλίψ Άδριανώ Άντωνίνω
Pio Auguslo Caesari, et Verissimo filio philosopho, Εύσεβεΐ Σεβαστώ Καίσαρι, Ούηρισσίμω υίφ φιλοσόφφ,
e l Lucio phiiosopho O s a r i s nalura fllio, P i i auiem χα\ Λουκίψ φιλοσόφφ (25) Καίσαρος φύσει υ!ω, χα\
adopiivo, docirinse ainaiori, sacroque senalui, et Ευσεβούς είσποιητφ, εραστή παιδείας (26), 1ερ$ τ ι
(25) ΦιΑοσόφφ. Legitur φιλοσόφου apud Euse- dam cognomen ipsins patri roorluo Iribulum Taisse.
bium, Hist. lib. iv, c. 12, nbi hoc exoroium Apolo- (26) Παιδείας. Valesius in conlexiu apud Euse-
oia S. Justini referlar. Sed viiiuin videtur h x c bium loco mox citalo verlit, doctrince amatori. At
apud Eusebium scriptura. 1« Elsi legitur φιλοσό in adnolalionibus reddendum pulat, liilerarum s/u-
φου in mutlis codicibus, non desunl alii in quibus dioso. Unde coucludit legendum esse φιλοσόφου, non
babemus φιλοσοφώ. Quatuor ejusmodi cilaniur a φιλοσόφφ, quia cum L u c i u i voceiur lilierarum stu-
Valesio, quibus alius ex Colbertinis adjunguidus. diosus, quod de pbilosopho dici non solel, pbiloao-
2° De eodein Lucio legimus iu Apol. 2, n. 2 , φιλο pbi nomen ipsius palri poiiue iribuenduni. Ipso
σοφώ Καίσαρος παίδι, sicque babent ηοη solum Grabius, eisi legil φιλοσόφου, fateiur lamen παι
eodices quibus usus eei Valesius, sed etiaro mtilii δείας iiomine rbetoriceo ei poelicen, non philoso-
silii quos consului; uno tanlum exceplo. 5° Verisi- phiam, designari. Sed eruditis illis viris nonfav«*nt
milius niullo esi bunc pbilosopbi liluluin Lucio anliqiii scnpiores. Nam Plalo in Sophisia, p. 229,
Tcro viveoti, laudandi causa, quaiu veJuti quod- edil. 11. S l . , παιδείαν opponit ignoraiioni. Ια Gorgi*
3» APOLOGIA I PRO CHRISTIANIS. 330
αγκλήτψ, κα\ δήμω παντΧ Τ ω μ α ί ω ν , υπέρ τών έχ Α unWerso populo Romano, pro iis qui ex omni bo-
παντδς γένους ανθρώπων αδίκως μισού μένων κα\ minnm genere vocati prater cequum odio baboniur
επηρεαζόμενων, Ίουστίνος II ρίσκου, του Βάκχειου et vexaniur, Justinus Prisci filius, Baccbii nepos»
(27), τών άπδ Φλαουΐας νέας πόλεως (28) της Συρίας, Flaviae Neapolis iu Syria Patestinx civMim, unus ex
Ι Ι β ^ σ τ ί ν η ς , είς αυτών τήν προσφώνησιν κα\ έν- illorum numero, orationem et supplicationem con-
τευζιν πεποίημαε. scripsi.
2. Τους κατά άλήθειαν ευσεβείς καί φιλοσόφους 2. Praescribit ralio, ut qui vere pii et philosopbi
μόνον τάληθές τιμφν καί στέργειν δ λόγος υπαγορεύει, sunl, verum onice colant e l diligani, recusanles
παραιτούμενους δόξαις παλαιών έξακολουθείν άν φαύ inajoruni opiniones sequi, si pravae sinL Neque
λοι ώσιν. Ού γ ά ρ μόνον μ ή έπεσθαι τοίς αδίκως τ ι enim id solum sana ratio praecipit, ut ne eos se-
πράξασιν ή δαγματίσασιν δ σώφρων λόγος υπαγο quainur, qui injusle quid fecere aul docuere; sed
ρεύει - άλλ' έκ παντός τρόπου, χαί πρδ τής εαυτού oiunino vel prae sua ipsius anima, veriiatis amalori,
ψυχής τδν φιλαλήθη, κάν θάνατος άπειλήται, τά δί quamvis mors intenletur, statuendum et eligenduro
καια λέγειν τε κα\ πράττειν αίρείσθαι δεί. Ύμείς μέν est, ut aequa dicat et facial. Quod igiiur pii et phi-
ούν δτι λέγεσθε (29) ευσεβείς κα\ φιλόσοφοι, κα\ φύλα- losophi appellamini, et justiliae cusiodes, ac do-
κες δικαιοσύνης κα\ έραστα\ παιδείας άκούετε πάντα- Β ctrin» amatorca ubique auditis, ulrum talea sitis
χού, ε! δέ xa\ υπάρχετε, δειχθήσεται (50). Ού γάρ κο- demonsirabilur. Neque enim ea mente accessiraus,
ί^χεύσοντες υμάς διά τώνδε τών γραμμάτων (51), utTobis boc scripio assentarerour, aut ad gratiam
«ύδέ προς χάριν δμιλήσοντες, άλλ' άπαιτήσοντες κατά alloqueremur, sed u i poslularemus, m judicium
τον ακριβή κ α \ έξεταστικδν λόγον τήν κρίσιν ποιή- ad accuratam ei diligentem in inquirendo raiioneni
σασΟαι, χροσεληλύθειμεν, μή προλήψει μηδ' άνθρω- facfalis, nec anlicipaia opinione, aut supersiiliosis
παρεσχεία τ ή δεισιδαιμόνων κατεχόμενους, ή άλόγω hominibus placendi studio deienti, aut impctti a
ορμή, κ α \ χρονία προκατεσχηκυία φήμη κακή, τήν raiioue alieno, aut dudum insidente animis taalo
καθ* εαυτών ψήφον φέροντας. Η μ ε ί ς μέν γάρ πρδς romore, senleniiam in vosmeiipsos feraiis. S i c
ούδενδς πείσεσθαί τι κακδν δύνασθαι λελογίσμεθα, enini tenerous, nihil nos mali a quoquam perpeii
ήν μ ή κακίας έργάται έλεγχώμεθα, ή πονηροί διε- posse, nisi maleflcii arguamur, aut improbi depre-
1
γνώσμεθα* ύμείς (32) δ άποκτείναι μέν δύνασθε, bendamnr. Yos aulem occidere quidem potesua,
Ρλάψαι r ο ύ . laedere vero nequaquam.
3. Άλλ* ίνα μή άλογον φωνήν καί τόλμη ράν δόξη 3. Sed ne baec quis alienam a raiione et terae-
τις ταύτα είναι, άξιούμεν τά κατηγορούμενα αυτών Q rariam vocem esse exisiimel, oramus ut quseratur
έξετάζεσθαι, καί έάν ούτως έχοντα αποδεικνύονται, de criminibus, quae Chridtianis objiciuntur, 4 5
κολάζεσβαι, ώς πρέπον έστ\, μάλλον δέ κολάζειν (33). a c , si rem ita 86 babere pateat, ut qnemtibet
Ε: δέ μηδέν έχο». τις έλέγχειν, ούχ υπαγορεύει δ alium punire decei, ita puniantur. Sed si nibil ar-
aiilera ρ . 485, φιλοσοφίας μέν, δσον παιδείας χάριν, Clarom. legilnr ad marffinem πραγμάτων. Μοχ recte
a
καλδν μετέχειν Socrates apud Pluiarcbum ρ. 580, observavii Sylburgius legi couveuienlius προσελη-
de Sorralis genio dicilur ©ιλοσοφώτερον χαρακτήρα λύθαμεν.
παιδείας καί λόγον περιβάλλεσθαι. Lucianus in Con~ (52) Ύμεΐς. Simile Socralig dictum: Έ α έ δέ
tnh ρ. 1042, sic loquitur de Arisiaeneto, qui sele- "Ανυτος καί Μέλιτος άποκτείναι μέν δύνανται, βλάψαι
eio* ex unaquaque secta ad nuplias fllii vocavcral: δέ ού, apud Glemeniem Alex. Strom. ιν, ρ. 505 et
Άλλά καί παιδείας μέλει αύτφ κα\ πλείστον τού βίου Origen. vmconlraCeisum. Yide Socrat. Apo/.p.25,
τοίς τοιούτοις ξύνεστιν. Sed et docirince studiosus est apud Plai.
Λ£ mmximam vil& partem cum ejusmodi hominibut (55) ΜάΧλον δέ κοΛάζειν. Ex levissima immuU-
troducit. tione exslilii senlentia Justini proposito ba3rens ap-
(27) Τον Βάκχειου. Hieronymus Juslini patrem tissime. Pro ώς πρέπον έστ\, μάλλον δέ κολάζειν,
boc baboisse cognomen exislimavit, idemque e r r o r lego ώς πρέπον εστίν, άλλον δέ κολάζειν, ut quemlibet
illusil Gbri&lopborsono et Jnsiiiii interpreiibus. alium punire decel, Ua puniautur. Poslulal lustinus,
Rufioos probe vidil avum Juslini sic appellalum; D ui Cbrisliani eodem jure sini ac alii rei, nec no-
•nde sic r e d d i l : Justinus Pruci filiut Bacchiadn. ineai criinini vertalur, sed, u l ail infra n . 7, ei quis
Roffinum seculi sunt Yalcsius elGrabius. ex iUis arguatur, puniatur ul knprobus, non u i
(28) Νέας χόΛεως. Legilur apud Eusebium νέας Cbrislianus. Probabiles non videnlur conjeciura
πόλεως Συρίας τής Παλαιστίνης. Μοχ ideiu babet εΤς liini Sylburgii qui πικρότερον addendum pulal ad-
αυτών ώ ν . . . ποιούμαι. Vjd. n . 68. Citat sequenlia ducius bac Langi inlerpreialioiie : seu polius ut
Joaa. Damas., Paral. p. 753. acrius puniantur; lum eliam Grabii, qui sic iiiier*
(29^ Ότι Λέγεσθε. Conjicil Henricus Siephanus prelaitir, seu potius ipti puniati*. — ΚοΛάζεσθαι,
*arc Jutiiiii non esse, sed ad margiuein apposila ad ώς χρέχον έστϊ. His verbis vulgo additur μάλλον δέ
ciplkandum illud άκούετε, inde in texlum obre- κολάζειν. Sed ila locum corrupluin eese, omnea
psisse. Sed illud δτι λέγεσθε saiis commode lilulos ediiores viderum. Qtiare Sylburgius, Langi versione
el velatl cognomina, άκούετε auiein laudes signiG- (seu poiius ul acrius* punianlur) ductus, legi vull
cat, qoas bomioum fania iribuebal. Vocabanlur pii μάλλον δέ κολάζεσθαι πικρότερον (ac sic fere babet
ei pliiloeopbi audiebant jusliliae cuslodes et doctri-
y
Albenagor. Legat p. Chriti. c. 2, ρ. 5. A . e d . Golon ).
D « ainalore*. Panicuia δέ ante καί υπάρχετε re- Grabius vero addilioae illa rejecla reddU: Si crimina
dflodai, u l paucis posl lineisanie κολάζειν ei sa?pe Chritlianit objecta fuerint probala, puniantur quin 9
aiias apud justinuiu. Vid. n. 35. (velsetc) poiius vos ip$i puniaii*. Porro F a b r i c i u s ^ i -
(30) Αειχθήσεται. Frustra H. Sleph. iegendum pu- biioth.Gr. ed. Harl., vol. VII, p. 59, sq.) Grabium cor-
U i δείξετε. rigens iia inlerpreuiur : Volumus in aimina Chri-
(31) Γραμμάτων. In utroque codice^ Regio ei tiianis objecta itiqum, atque si ita $e kabere probatai
PATBOL. G R .VI.
* 11
531 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T M A R T Y R I S 552
guere quisquam babeal, ratio vera non prxcipit, uu Α αληθής λόγος διά φήμην πονηράν αναίτιους άνθρώ-
ob malura rumorcm bominibus innocenlibus inju- πους άδικείν, μάλλον δέ εαυτούς, οί ού χρίσει, άλλα
rias faciatis, vel poiius vobismelipsis, qui non ju- πάθει τά πράγματα έπάγειν (54) άξιούτε. Καλήν δέ
dicio, sed affectu negolia facessere in animum in- χα\ μόνη ν δικαίαν πρόκλησιν (55) ταύτην πάς ό σω
ducitis. Alque hanc quidem prseclaram esse so- φρόνων άποφανεΤται, τδ τούς αρχόμενους τήν εύθύ-
lainque jusiam conditionem sanus quisque pronun- νην τοΰ εαυτών βίου κα\ λόγου άληπτον π α ρ έ χ ε ι ν
tiabil, ut iunoxiam quidem privati et inculpatam ομοίως δ' αύ χα\ τούς άρχοντας μή βία μηδέ τυραν-
viia? et docirinac susc rationem exbibeant; similiter νίδι, άλλ' ευσέβεια χα\ φιλοσοφία άχολουθούντας, τήν
auiem et qui praesunt, nou vim ei tyrannidero, sed ψήφον τίθεσθαι. Ούτως γάρ άν χα\ οί άρχοντες κα\
pielalem el pbilosopbiam sequenies, senlentiam οί αρχόμενοι άπολαύοιεν τού αγαθού. *Έφη γάρ πον
dicant. Sic enim el in iis qui prxsunt, ei in iis qui καί τις τών παλαιών (56) · ι Ά ν μή οι άρχοντες φι-
paronl, preclare agalur. Dixit enim alicubiqui- λοσοφήσωσι κα\ οί αρχόμενοι, ούκ άν εΓη τάς πόλεις
dam velerum : c Nisi pbilosopbenlur et qui regunt εύδαιμονήσαι. » Ήμέτερον ουν έργον, κα\ βίου κ α \
et qui reguniur, fieri non possit utbeatae sint civi- μαθημάτων τήν έπίσκεψιν πάσι παρέχειν, δπως υπέρ
laies. >Nostrum igilur nmnus est, ut viiae et do- τών (57) άγνοείν τά ημέτερα νομιζόντων, τήν τ ι μ ω -
clrinae noslrse inspiciendse copiam omnibus facia- ^ ρίαν ών άν πλημμελώσι τυφλώττοντες αυτών, αύτοις
mus, ne pro iis, qui res noslras sibi videntur igno- όφλήσωμεν · ύμέτερον δέ, ώς αίρεί λόγος, άκούοντας,
rare, poenam eorum, quae caecuiientes peccaverinl, αγαθούς εύρίσκεσθαι κριτάς. Άναπολόγητον γάρ λοι-
ipsi debeamus. Veslruni autcm, ut audila, queniad- πδν μαθούσιν, ήν μή τά δίκαια ποιήσητε, υπάρξει
modum ralio prascribii, causa, boni judices repe- πρδς θεόν.
riamini. Nibil enim deincepis excusaiionis, re cogniia, apud Deum relinquelur, si aequa non fece-
rilis.
4. Nominis quidem appellatione nec bonum nec 4. Όνόματος μέν ούν" προσωνυμία ούτε άγαθδν
malumdijiidicatur sine subjeclis nomini aclkmibus; ούτε κακδν κρίνεται άνευ τών ύποπιπτουσών τ φ
etenim qHanlum ad nomen, quo appellamur, op- ονόματι π ρ ά ξ ε ω ν έπε\, δσον τε έκ τού κατηγορου
limi sumus : sed quia acquum e*se non censemus, μένου (58) ημών όνόματος, χρηστότατοι ύπάρχομεν.
ut propier nomcn, si roali esse argiiamur, absolu- Άλλ' έπεί ού τούτο δίκαιον ηγούμεθα, διά τδ δνομα,
tionem pelamus ; rursus si nec ob nominis appella- έάν κακο\ έλεγχώμεθα, αίτεϊν άφίεσθαι, πάλιν, εί
liotiem, nec ob vivcndi raiionem quidquain pecca- Q μηδέν διά τε τήν προσηγορίαν τού όνόματος, κα\ διά
nius, veslrum esl elaborare, ne plecteudia injusle τήν πολιτείαν ευρισκόμεθα άδικούντες, ύμέτερον ά γ ω -
bominibus non conviclis pcenas jusiili& debeaiis. νιάσαί έστι, μή, αδίκως κολάζοντες τούς μή ελεγχό
Ex nomine euim nec laus nec pocna merilo exsii- μενους, τή δίκη κόλασιν όφλήσητε. Έ ξ όνόματος μέν
terii, nisi quid egregic possil, aut improbe factuin γάρ ή έπαινος, ή κόλασις ούκ άν ευλόγως γένοιτο,
probari. Nam quicunquo coram vobis acciisantur, ή ν μή τι ένάρετον ή φαύλον δι* έργων άποδείκνυσθαι
fuerint, pro eo atque par est puniri, seu potius (ipsimet tirenltir. Sylla apud eumdem, ρ. 466, accepit con-
nos)illapunire. Sed lisec quoqneinierpreiaiio non sa- ditionem Arcbelai pacein poslulantis. In lib. De con-
li&facil. Maramis igiiur ρτοώς πρέπον έστ\, μάλλον suelud. Rom. yEdiums Herculis προκλήσεσιν εμ
δέ κολάζειν legit ώς πρέπον έστιν, άλλον δέ κολά μένων, sian$ condiiionibus, Larenliam convivio
ζ ε ι ν ui quemlibet alium puniredecet, ila punianlur. execplain Herculi iradidil. Ex his illustrari polest
A l vero, uljaui Tbalemannus imetlexil, obstai δέ; Pliilosiorgii locus hb. ix, p. 519, non bellea Valesio
debebai esse τινά. Quae cum ita stnl, rectc omniuo reddilus. Deinopbilus ei qui cum eo Cyzicura ordi-
Tbirlbius verba μάλλον δέ κολάζειν delenda esse naudi episcopi causa venerant, dicuulur accepisse
exisiimavil. Nam, ul Hennianuus (Mitcell. Lips. τήν πρόκλησιν conditionem a Cyzicenis laiam, el
uov., vol. III, p. it, p. 225, sq.) observal, aliquis Aelimii ac Eunomiuin analberoaie damnasse, τούτο
bujus loci leclor, qui κολάζεσθαι perperam scripium γάρ.ή πρόκλησις, hccccnim erat conditio.
esse putavii, adscripsii in margine μάλλον κολά- D (36) Ώς των παλαιών. Dtclum est Plalonis, lib. ν
ζειν, quae vcrba librarius in textuin reocpii ei con- De rep. quod -a Pbilone quoque referlur p. 445 et
9
nexionis causa δέ inseruil. Sed erravii V . D. in eo, a Cicerone ep. ad Q. fratrem. Idein et Marco A n -
quod correclorem recie muiasse censet; elcniin touino sempcr in ore fuisse adnolalum a JulioCa-
Brauuio uolanle κολάζεσθαι (sc. αυτούς) boc loco pitoliuo in Viia ejus cap. ϊΐ. S Y L B U R G .
vim oblinel passivam, id quod ex aniecedenie έξε (57) "Οπως υπέρ τών. Recte admonuil Billins,
τάζεσθαι apparei aliisque ex locis, quorum .liiuic lib. i i Obtervat. sacr. cap. 6, legendum esse δπως
lauiiiiiiiiiodu aflereinus nostro baud dissimilem : μή υπέρ τών. Idem exisiiinat delendum esse αυτών
Κολάζεσθαι δέ τούς ούκ ακολούθως τοίς διδάγμασιν posl τυφλώττοντες. Sed lamen fieri potcsl b x c s c r i -
αυτού βιοϋντας — άξιούμεν (infra nuin. 16, in line.) piura, ul Juslini slylo non aliena. Idem cnim valet
ΟΤΤΟ. ac οί τυφλώττοντες αυτών, qui ex en sive inler illos
(34) Τά πράγματα έπάγειν. Billius legendum pu- Civculiunt. Ibident legendum videtur αυτοί όφλή
tai, έτάζειν, examinare, lib. n Observat. sacr. σωμεν. Non bclle Grabius legii αυτά όφλήσωμεν.
cap. 6; sed necessaria uon videiur baec emendatio. (58) Κατηγορουμένου. Noiiten, quod ciiinini da-
(55) ΠρόχΛησιν. Condilioneni reddidi : neque lur, tieqtiaquaiu signiiicalur bac voce, sed ipsum
eniiu bac voce designalur provocalio in jns, sed po- iiomen quo appellanlur Cbrisliani. Sic infra n. 7,
lius, ut saepe alias, iaia ad compoiiendain aul aver- τ& έπικατηγορούμενον δνομα aliam inierprelaiio-
leadain discordiam condiiiu. Pyrrbus apnd Plutar- nem ιιοιι pauiur. Et n. 2 7 : τδ έπικατηγορούμενον
cbuin, p. 589, accepil τήν πρόκλησιν conditionem δνομα τής φιλοσοφίας.
LysiuiacUi posiulaulis u( Maceduuiaiu iuier se par-
SS5 APOLOGIA I PRO CHRISTIANIS» 534
δύνηται. K a \ γαρ τους κατηγορουμένους έφ' υμών Α eog poena non aflicitis anlequam convjncanlur. In
πάντας (39) πρ\ν έλεγχθήναι ου τιμωρείτε · έφ' nobis auteninomen argumenli loco sumiiis; quam-
ημών δέ τδ δνομα ώς έλεγχον λαμβάνετε, καίπερ, •is, quanium ad ipsum nomen allinel, in eos potius
όσον γε έκ τοΰ ονόματος, τους κατηγορούντας μάλλον qui illud deferunl, animadveriere deberetis. Accu-
κολάζειν οφείλετε. Χριστιανοί (40) γάρ είναι κατη- samur enim qnod Chrisliani simus: 4 6 bonum au-
γορούμεθα* τδ δέχρηστδν (44) μισείσθαι ού δίκαιον. lem odio baberi contra jusiiiiam est. Deinde vero,
Κα\ πάλιν, έάν μέν τις τών κατηγορουμένων έξαρνος si quig ex bis qui accusanlur negatorem.se praebeat,
γένηται, τή φωνή μή είναι φήσας, άφίετε αύτδν, ώς verbo negans se esse Chrislianum, dimitiitis tan-
μηδέν έλέγχειν έχοντες άμαρτάνοντα · έάν δέ τις δμο- quam nibil babenies quod eum peccare argualig.
λογήση ^(42) είναι, διά τήν δμολογίαν κολάζετε * δέον Si quis auiem conOtealur, poenam ob ipsain con-
κα\ τδν τού δμολογούντος βίον εύθύνειν κα\ τδν τοΰ fessionem irrogaiis, cum et confitenlis ei neganlis
αρνουμένου, δπως διά τών πράξεων δποϊδς έστιν έκα viiam excutere oporteat, ui ex actionibus qualis
στος φαίνηται. "Ον γάρ τρόκον παραλαβόντες τινές quisque sit intelligalur. Quemadmoduin eniin qui-
παρά τού διδασκάλου Χριστού μή άρνείσθαι εξεταζό dam, cum a niagislro Cbrisio didicerinl non negare,
μενοι παρακελεύονται (43), τδν αύτδν τρόπον κακώς inlerrogati horialorum munere fungunlur : sic qui
ζώντες, ίσως άφορμάς παρέχουσι τοίς άλλως (44) & malevivunt, ausam forlasseiis praebent, qui aliunde
καταλέγειν τών πάντων Χριστιανών άσέβειαν κα\ ad afllngendam omnibus Chrislianis impieialeiri et
άδικίαν αίρουμένοις. Ούκ ορθώς μέν ουδέ τούτο πράτ injustiiiam parati sunt. Neque id recte comparatuhi
τεται- κα\ τ ά ρ τοι φιλοσοφίας δνομα κα\ σχήμα est. Quidam enim philosopliiae nomen ei babitum
έπιγραφονταί τίνες οί ουδέν άξιον τής υποσχέσεως prae se feiunt, qui nihil dignuin hoc promisso fa-
πράττουσι. Γινώσκέτε δ" δτι κα\ οί τά εναντία δοξά- ciunl; nec vos lalet eos, qui conlraria olim iniei
σαντες χ α ί δογματίσαντες τών παλαιών (45) < τψ ένϊ se sensere ac docuere, nomine uno appellari pbilo^
(59) Έρ' υμών ζάντας, lla R. Stepb. et codex Cla- Gbrislianas.i Apot. c. 5. Quamobrem viiiosa pronon^
rom. Maleicedilionibus Paris. el German. έφ' υμών liaiio apud paucos obcepseral, neque id couiumeli»
πάντων. causa, ut.viri docti exislimarunt, sed errore, ui
(40) Χριστιανοί. Sylborgius* Langus ei Grabius palei ex Tertulliano el Laclanlio. c Eliam cura cor-
legendum puiant hoc in loco et in alio simili n. 7, rupie a vobis, inquil Terlulliamis, ι ad Ναι. cap; 5*
^ρηστιανοί; propterea quod Justinus hanc vocem Gbresliani pronunliamur (nam ne nominis quidem
ι esse puiat ac τδ χρηστόν, unde etiam supra, ipsius Hquido cerii eslis), sic quoque de suavitaie
quamtmm ad ip$um nomen χρηστότατοι iumus. ln vel bonilate modulalum est. > Et Laciantius lib. i t ,
qoo qoidcm $. mariyrem respicere putanl ad usita- cap. 7 : t Sed exponenda bujug nominis raiio pro-
Uoi, ol eruditorum non pauci opinati sunt, Ghresli G pier ignoranlium errorem*qui eumimmuiaia linera
per ridicolum pronuntiandi rationem. Sed haec sen- Gbrisium (lege Cbresium) solent dicere. ι — Τό δέ
*€uiia parom roibi, faleor, arrideL Nam 1« Juslinus χρηστόν.. Non ignoral S. Mariyr veram nominis
Gbrisli Domen deducit ab ungendo in Apol. 2, n. 5. Gbhsiiani originem, ut apparel ex Apol. i , c. 42 y
2· Cum a i l boc locoGbrislianos, quantum ad nomen p. bO A . el i i , c. 6, ρ. 44· E . ; nec ideo cum S y l -

auinel, esse opliraos, atqoe hoc nomen odio baberi burgio, Lango et Grabto legendutn Χρηστιανοί. Ve-
Don debere, quia τδ χρηστόν odisse injusium esi; bemenler vero aniiqui tum sacri lum profani scri-
oinime derival banc vocem άπδ τού χρηστού, sive piores, A u i c i impninis, Pialo ct Demosihenes in
a boniiate, sed ab unclione, quam rem uiilem el ejusmodi lusibug eiymologicis el quidem in bac ipsa
optimam judicat. Hoc nonien si deduxissel άπδ τοΰ voce χρηστός elaborarum. Cf. Groiius ad Mallh. i ,
χρηστού, non dixisset, χρηστότατοι, optimi $umus 21, ei Oionyg. Pelav. in Epiph., tom. II, p. 55.
t
nec guperlalivo usus fuisset, qiii salis cotnmode ο BRAUNIUS. Cf. et Wolf. ad Theopb. i , 2 p. 7.
f
apponi poluit, si Gbrisiianorum nomen ex re optima (42) 'ΟμοΛογηση. Judiciorum iniquiiaiem non
derivetur : a l perabsurde adbiberetur, si άπδ τοΰ omiitunl cajteh religionis defensores, in primis Ter-
χρηστού deducalur. 3° Justini sententiam illustrat tullianus, qui Apologeiicum ab hoc exordilur argu-
Tbeopbitas Anliochenus, qui in lib i , n. 4 , a i t : menio, ac prassides. cum Ghrislianos negare coge-
c Pateor me esse Cbrisiianum, ac fero boc nomen renl, sic luqui solitos referl: c Sic auieiu solelig,
Deo acceplum, sperans ineuiilem esse Deo, έλπίζων inquit, dicere boinicida? : Nega, taniari jubeie sa-
εύχρηστος είναι τψ θ ε ψ . > Quibus verbis designat cnleguin,si conliieri pefseveraverit. iCurrupius lo->
necessitodinem intercedeniein inler Gbrisiianos D cus sic videlur emendari posse : c Sic enini solcU9
d τδ χρηστόν, non quod prima vox abaltera derive- dicere: Homkida, nega : laniari jubeo tesacrilegam,
fur,sedquia, tilipseail n.42, τδ Χριστδν ήδύ και εύ- si conOleri persoveraveris. ι
χρηστον έστι, td quod uncium eit, suave et bonum e*l. (43) ΠαραχεΑενονται. Sic Teriutlianug gub finem
(41) Τό δέ χρηστόν. Chresli pronuntiaiidi raiio Apologetici: ι IIla ipsa obstinaiio, quam expro^
Bon lam penrulgaia fuit apudelbnicos, quam exis- bralis, magisira esi. ι Unde etiam marlyres vo-
timaranl ervdili • i r i . Nain si perpauca excipias, u l caniur a Gregorio Naziaiizeno σιγώντα κηρύγματα,
diaiogum, qui Philopatrii inscribilur apud Lutia- orai. 20, ρ. 349. Vid. Gleni. Strom. iv, p. 505.
tam, ubi Cbreslus iegilur, el Sueloniuni qui Judaeos, (44) Τοις άΧΧως. Ita Η. Steph. el nis?. Male in edi-
c impulsore Gbresio, assidue lumulluanies > Roma liuuibus τοις άλλοις, quae scriplura placuilGrabio,
t riandio expulsos narral, obique pronumiaiur quia non vidii banc esse debere horum verboriiiu
Christus ei Gbrisliani, in episiola Plinii ad Traja- conslruclionein, τοίς άλλως αίρουμένοις καταλέγειν
uoui, aique eiiam Adhaui apud Vopisc. in Saturn. άσέβειαν καί άδικίαν τών πάντων Χριστιανών. Tbιrl-
ψ. 2 4 3 ; apud Corneliuni Tacilum Annal. lib. xv, bius non plus vidii quam Grabius. Leffenduin enim
apod Lacianuoi io Proteo et Alexandro, el iti Hbris putat άλλοις ei ώς addenduui anie άσέβειαν.
Gebi, coju5 lam mulla in Gbrisluin et Gbriglianos (45) Τών ΛαΛαιών. Sic construeuda baec verba,
eoQiumeliose dicia referuntur ab Origeuc Uinc illa ot τών παλαιών, nec verlendum, qui contraria vete-*
eihuicorum d i c u : c Ghrislianos ad keoneni. > Teru, ribut senserunt. Videinfra n. 7; Albenagoram, n . 2 ;
IH spcciac.: c Boous vir Gaius Seius UDlum quod Teriutl., ι ad iV«*.,ubi sic !oquilur : i U u o l deiri(^Hi
335 S. J13ST1N1 P U i L O S O P H I ΕΤ MARTYRIS 550
sophos. Ac eorum quidem nonnulli nullos dcos fcsse Α ονόματι προσαγορεύονται φιλόσοφοι χα\ τούτων τι
docuerunl. Jovem eliam poelae una cuni ejus filiis νές άθεότητα έδίδαξαν. Κα\ τδν Δία άσελγη άμα τοις
impudicura decanianl, quorum fabulas qui agunl, αυτού παισ\ν οι γενόμενοι ποιηταΐ καταγγέλλουσι ·
uon probibeniur a vobis, sed deos sonora voce exa- κάκείνων τά διδάγματα οί μετερχόμενοι ούχ είργονται
gilanlibus pramia ct honores ponilis. πρδς υμών · άθλα δέ χα\ τιμάς τοΤς εύφώνως ύβρί-
ζουσι τούτους (46) τίθετε.
5. Quid baec igitursibi volunt?Erga nos, qui ni- 5. Τί δή ούν τούτ' άν εΓη; έφ' ημών ύπισχνουμένων
bil maii facluros, nec impia illa opinaturos pollice- μηδέν άδιχειν, μηδέ τάάθεα ταύτα δοξάζειν, ού χ ρ ί
inur, non judicia examinalis, sed affectu a ralione σεις (47) εξετάζετε, άλλά άλόγω πάθει καί μάστιγι
alieno, ac malorum d&monum flagello agilaii, ani- δαιμόνων φαύλων έξελαυνόμενοι, άχρίτως κολάζετβ
niadvertere indicia causa parvi pendilis. Dicetur μή φροντίζοντες. Είρήσεται γάρ τάληθές (48) · έπεί
cmm id quod res est. Pravi olim daemones, cum pra> τδ παλαιδν δαίμονες φαύλοι, επιφανείας ποιησάμε-
senliam suani exbiberent, stupra mulieribus et pueris νοι, χα\ γυναίκας έμοίχευσαν,καΐ παίδας διέφθειραν,
iniulerunl, ac terricula bominibus monsirarunt, κα\ φόβητρα άνθρώποις έδειξαν, ώς καταπλαγήναι
ita ut percellerenlur qui id quod fiebat non raiioue τούς οί «λόγω τάς γινομένας πράξεις ούκ έκρινον,
B
dijudicabant, sed melu correpli, ac malos dsemones άλλά δέει συνηρπασμένοι, κα\ μή επισταμένοι, δαί
esse ignari, deos appellabant, et eo quemque desi- μονάς είναι φαύλους, θεούς προσωνόμαζον, κα\ ονό
gtiabant nomine, quod sibi quisque daemon impo- ματι έκαστον προσηγόρευον, δπερ έκαστος αύτφ τών
suisset. Posiquam autem Socraies vera et exquisita δαιμόνων ετίθετο. "Οτε δέ Σωκράτης λόγψ άληθεΓκα\
raiione hdec in lucem proferre, et a daemonibus ho- έξεταστικώς ταύτα είς φανερδν έπειράτο φέρειν, χα\
uiines abducere conatus est; ipsi daemones homi- άπαγε ιν τών δαιμόνων τούς ανθρώπους, καί αυ
mim nequitia gaudentium opera perfecerunt, ut τοί (49) οί δαίμονες διά τών χαιρόντων τή κακία
velut alheus et impius necarelur, nova ab eo da> ανθρώπων ενήργησαν ώς άθεον κα\ άσεβη άποκτείναι,
inonia 4 7 induci diclilantes. Hoc idem conlra nos λέγοντες καινά είσφέρειν αύτδν δαιμόνια. Καί ομοίως
pariler moliuniur. Neque enim apud Grsecos solum έφ' ημών τδ αύτδ ένεργούσιν. Ού γάρ μόνον Έ λ
baec a Verbo per Socraiera convicia, sed apud bar- λησι (50) διά Σωκράτους ύπδ Λόγου ήλέγχθη ταύτα,
baros etiam ab ipso illo Verbo forma induto, c l ho- άλλά καί έν βαρβάροις ύπ' αυτού τού Αόγου μορφω-
luinefacto acJesu Christo appellato. Cui cum cre- θέντος κα\ άνθρωπου γενομένου, κα\ Ίησου Χριστού
r
darous, dsemones, qui haec perpelraruui, non modo κληθέντος. (ji πεισθέντες ημείς, τούς ταύτα πρά-
bouos esse non dicimus, sed eliam malos et nefan- Q ξαντας δαίμονας ού μόνον μή ορθούς είναι φαμέν,
dos daemones, qui ne boroinibus quidem virtutis cu- άλλά κακούς κα\ άνοσίους δαίμονας, οί ουδέ τοίς άρε
pidis similes acliones habeant. τήν ποθούσιν άνθρώποις τάς πράξεις δμοίας έχουσα
6. lode orlum ut atbei appellaremur. Alque 6. Ένθένδε καί άθεοι κεκλήμεθα. Κα\ δμολογού-
aibeos quidem nos esse confilemur, si de opinalis μεν τών τοιούτων νομιζομένων θεών άθεοι είναι,
ejusmodi diis agatur; secus vero si de verissimo άλλ' ούχ\ τοΰ αληθέστατου , κα\ πατρδς δικαιοσύνης
Hlo, et juslitiae ac temperantiae, ac caelerarura vir- καί σωφροσύνης, καί τών άλλων αρετών, άνεπιμίκτου
luium Palre, nulla admisto viiiosilale Deo. Sed euni τε κακίας θεοΰ · άλλ' εκείνον τε, και τδν παρ' αυτού
el Filium qui ab eo venil ac nos isla docuil, ei Τίδν έλθόντα καί διδάξαντα ημάς ταΰτα (51), καί τον
cauerorum qui illum asseciantur, eique asshniiati τών άλλων επομένων κα\ εξομοιουμένων αγαθών αγ
3unl, bonorura angelorum exercilum, et Spiriium γέλων στρατδν, Πνεύμα τε τδ προφητικδν σεβόμεθα,
pbilosopbi dicunlur, 'nec lamen legem philosopbia* contra ipeas quoque leges roinisiret. > Quodquidem
adimplenl? Omnes nonien de professionibus ge- verbum posilum videiur pro adminislret, sive regal
slant; seducanl nomen(for/e,sed vacat nomen) pro- el incilei. De daeinonibus eadem babes in Apol. 2,
iessionis prasianiia. Qui superficie vocabuli infa- n. 4.
manl veritalem, non slaiim sunl qui dicunlur, sed 1) ί49) Καϊ αυτοί. Legendum pronunliat κα\ αυτόν
quia non sunt, fruslra dicunlur, cap. 5. Tbirlbtus, ei paulo posl μή θεούς, pro μή ορθούς.
(46) Ύδρίζουσι τούτους, lla codex Regius el Cla- Huic poslremae eniendaiioni lantum iribuil, ut
roni. Edili ύβρίζουσι τούτοις, quam scripluram vitio ι rem lam claram exemplis aut raiionibus confir-
ιιοιι carere animadverterant Billius, Syiburg. et marenibii aliudesse dicat nisi lectoribus convicium
Grab. Hic iria teslimonia salis similia citai Tbirl- facere. ι Nibil sane incommodi esset, si scripsissel
bius ex lib. ιιι Tbeophili Antiocb. el aliud ex L a - Juslinus καί αυτόν, ei μή θεούς ;sed cum aliter scri-
clanlio lib. v, c. 20. pium babeamus, el ulraque scriptura aple et com-
(47) Ού χρίσεις. Grabius legit ού κρίσει. Tottim mode posita s i l , quid opus esi sana ac ininiote
buuc locum illusiravimus tnuiata inlerpuncdone. corrupia emendare?— Καινά δαιμόνια. Cf. Xenoph.
Sic enim antea legebalur : τί δή ούν τούτ' άν είη Memorabil. c. 1, el Plalonis Apol. Socr. O T T O .
f
έφ' ημών... δοξάζειν. Paulo anle, illud έφ' ημών (50) *ΕΑΛτ\σι. Legendum έν Έλλησι jam muki
eodeni modo usurpalur. posl Perionium observaruut.
(48) Είρήσεται γάρ τάΛτχθές. Quod palam et (51) Καϊ διδάξαντα ημάς ταύτα. Cum magna
aperledeclaral Juslitius, d&monum ilagellis inchari cxsiilerii prolesianiium de boc Jusiiui teslimonio
qui itajudicant, id Terlullianus leiiius el obscurius adversus catbolicos dimicatio,inlerprolaiioiiis meas
insiiiuai: ι Suspecia sil vobis isla perversilas, i n - dcfeiisionem , quai saiis cominode linibus noue i o -
(juil, Apol. c. 2, ne qua vis laieal in occuho, quae cludi uou poterat, in Praefalicuem c.o:ijeci.
vos adversus forniaw, advcrsus naiuraiu judicandi,
5S7 A P 0 L 0 G I A I PRO CfiRISTIANIS. 338
κα\ κροσκυγοϋμεν, λόγω χαί άληθεία τιμώντες, καί Α prophelicuro colimiis et adoranius, raiione et veri-
*αντ\ βουλομένφ μαθειν, ώ ς έδιδάχθημεν, άφθόνως taievenerantes, etut quisque discere voIuerit,citra
«αραδιδόντες. inyidiam, ut edocti sumus, impertientes.
7. 'Αλλά φήσει τ ι ς , ήδη τινές ληφθέντες ήλέγχθη- 7. Sed dicet aliquis: Jam nonnulli, cum com-
οαν κακούργοι. Καλ γ ά ρ πολλούς πολλάκις (52), δταν prehcnsi fuissent, convicti sunt malefacii. Ac mul-
εκάστοτε τών κατηγορουμένων τδν βίον έξετάζητε , tos quidem persaepe, cum iu vitam inquirilis
άλλ' ού διά τούς προλεχθέντας (55) καταδικάζετε. reoruro, condemnalis; non lamen propler eos, qui
Καθόλου μέν ούν κάκείνο ομολόγου μεν, δτι δν τρόπον prius fuere convicii, condemnatis. Illud ergo gene-
ο£ έν Έλλησι τ ά αύτοίς αρεστά δογματίσαντες, έκ raliin confitemur, qoemadmodum qui apud Gra3cos
παντδς τ φ ένϊ ονόματι φιλοσοφίας προσαγορεύονται, arridenles sibi opiniones docuere, uno omnino
καίπερ τών δογμάτων εναντίων δντων * ούτως καί pbilosophiae nomine appellanlur, quamvis contra-
τ ω ν έν βαρβάροις γενομένων χαί δοξάντων (54) σοφών, r i » sint eorum senientia3; iia et iis qui apud bar-
τδ έπχκατηγορού μενον δνομα κοινόν έστι. Χριστιανοί baros exstilere aul exislimati sunt sapienies, coiu>
γ ά ρ πάντες προσαγορεύονται. "Οθεν πάντων τών κα mune imposiium] esse noroen. Christiani enim
ταγγελλομένων ύμίν, τάς πράξεις κρίνεσθαι άξιούμεν, appellaniur omnes. Rogamus»itaque ut omnium ,
ινα δ ελεγχθείς ώς άδικος κολάζηται, άλλά μή ώς Β qui apud vos accusantur, dijudicentur acliones, ut
Χριστιανός. Έ ά ν δέ τις ανέλεγκτος φανήται, άπολύη- qui convjctus fueril, puniaiur ut improbus, oe-
ται, ώς Χριστιανός ουδέν άδικων. Ού γάρ τούς κατη- quaquam auiena ul Christianus; si quem aulem ex-
γορούντας κολάζειν υμάς άξιώσομεν * αρκούνται tra Doxiam esse paieal, diraillatur ut innocens
γ ά ρ τ ξ προσούση πονηρία, κα\ τή τών καλών Chrislianus. Nam ut in ipsos delalores animadver-
αγνοία. tatis minime rogabimus; salis enim illis esi sup-
plicii sua ipsorum nequilia ac bonarum rerum
ignoratio.
8. Αογίσασθε δ" δτι υπέρ υμών ταύτα έφη μεν, έκ 8. Vesira autem causa haec a nobis dicta esse
τού έφ' ή μ ί ν είναι άρνείσθαι εξεταζομένους. 'Αλλ' ού ex eo intelligiie, quod in nobis silum sil negarc
βουλόμεθα ζήν ψευδολογοΰντες. Τοΰ γάρ αίωνίου χαί cura inierrogamur. Sed vivere nolumus obslricli
καθαρού βίου επιθυμούντες, τής μετά θεοΰ τού πάν meudacio. jEternae enim ac purae viiae cupidi nd
των Πατρός κα\ δημιουργού διαγωγής άντιποιούμεθα, domicilium cum Deo universomm Palre et opifice
κα\ σπεύδομεν έπϊ τδ ομολογείν , οί πεπεισμένοι καί proinissum conlendimus; ac properamus ad coufl-
πιστεύοντες τυχείν τούτων δύνασθαι τούς τδν θεδν ^ lcndum , cum persuasum babeamus et credamus,
δι' έργων πείσαντας, δτι αύτφ είποντο, καί τής παρ' ha2C bonaab illis comparari posse, qui faclis suis
αύτφ διαγωγής ήρων, ένθα κακία ούκ άντιτυπεί. Ός leslaii Deo fuerint se illum sectatos esse, ac illud
μέν ουν διά βραχέων είπείν, ά τε προσδοκώμεν, και apud eum domicilium adamasse, ubi nulla viliosi-
μεμαθήκαμεν διά τού Χριστού, καί διδάσκομεν, ταύτα las reluctatur. Ut igitur brevissime dici poiest, baec
έστι. Πλάτων (55) δέ ομοίως έφη 'Ραδάμανθυν καί sunl quae eispeclamus, quaeque a Gbrislo didicimus
Μίνω κόλασε ιν τούς αδίκους παρ' αυτούς έλθόντας. et docemus. Similiier ; quidem Plalo improbos,
c u m a
Η μ ε ί ς δ έ , τδ αύτδ πράγμα φαμέν γενήσεσθαι, άλλ' 4 8 d Minoem et Rbadainanthun) veuerini,
ύπδ του Χριστού, καί τοίς αύτοίς σώμασι μετά τών punilum iri ab illis dixii : nos aniem idem illis
ψυχών γινομένων (56), κα\ αίωνίαν κόλασιν κολασθη- evenlurum dicimus, sed a Cbristo; idque cxsi-
σομένων, άλλ* ουχί χιλιονταετή περίοδο ν, ώς εκείνος stenlibus in iisdcm corporibus, una cuin suis aui-
Ιφη , μόνον. Εί μέν ούν άπιστον ή αδύνατον τούτο mabus, ul poena aHerna puniantur, non jnille an-
φήσει τ ι ς ποδς η μ ά ς , ή δέ πλάνη (57) εστίν άλλου norum, ut isle dixit, circuilu definiia. Si quis
(52) Καϊ γάρ αοΛΛοϋς ποΑΛάχις. Subintelligit agere Platoncm in Gorg. toni. I edit. Serrani,
Grabios ελέγχετε, sed prorsus immerito. Nam p.524, et in Apologia Socratis, el de suppliciis mille
clara esl verbonim conslruclio, πολλούς πολλάκις... D annorum in Timoso, p. 42. Addil erudiius Thirl-
καταδικάζετε. Quod atilem Juslinus inullos sa?pe bius lib. x De rep., p. 761, ei in Corg. p. 557, el in
t
condesnnari ait, id de Cbrislianis accipi non potesl Phadr., p. 1223.

(qoornodo enim multos ex illis convicios fuisse fa- (56) Γινομένων. Supple αυτών vel ανθρώπων
lerelar, cam paucos lantum objicerent adversarii ?); γινομένων αύτοίς σώμασι vcl έν αύτοϊς σώμασι μετά
sed generaiim docel quanli intersil in reorum vitain τών ψυχών. Nece&se non esl cum Tbirlbio legere
inquirere, ut idem jus impetrct Cbristiauis. γινομένοις el κολασθησομένοις.
j53) Aih τους αροΛεχΟέντας. Legil Grabius διά (57) ΊΙ δέ χΛάη\. Gorrupium ptital bunc locum
τούτο προλεχθέντας, sed inulilis prorsus ha?c con- Grabius. Langus el Perionius sic interprclanliir ut
jeeiara. Ifulio aptins et oommodiiis Perionius ei dicant eos, qui judicium ncganl, ex uno cwrore in
Billias legunl διά τούς προελεγχθέντας. Mullos sane alium delabi, doncc landem boc judicio pcraclo
eondernnalis, cum de cujusque vita inquiriiis, sed nibil mali a Gbrislianis fleri paieal. A l nibil aliuu
eos noii condemnaiis propter eos qui jam convicii sibi vult Jusiinus, nisi bunc errorcm de judicio, si
Cuere. Quare eliarosi nonnulli ex Gbrislianis con- modo error s i l , levissimi esse momenli, quandiu
Tieii fnerinl, non idcirco cnueri condemoandi. opere ct faclis nibildeliquisseargnenlur Gbrisliani.
(5i) Καϊ δοξάντων. Illad καί idem valel hoc Voces illai, ήδε ή πλάνη έστ\ν άλλου πρδς έτερον,
loco ac ή . Declarai enim commune esse Cbrisiia- idem souanl ac πλάνη αλλοπρόσαλλος, error commii-
&orum nomen i i s q n i re aut nomincsunl Cbrisiiani. nis et quoiidianus, qucin si quis nobis objiciat, la-
(55) ΠΛάζων. Obscrval Grabius bis dc rcbus cile sit iu ipso ccusorc biinile aliquod viiiun»
RV9 S. JUSTINI PHlLOSOPiH ET MARTYRIS 540
autem nobis incredibile id esse, ac iieri non posse Α πρδς έτερον, μέχρις ού έργω μηδέν άδικοΰντες
dicat, levis sane est ac quolidianus bic error, έλεγχόμεθα.
quandiu nullius malefacti arguimur.
9. Neque eiiam viciimarum copia, et florum co- 9. 'Αλλ* ουδέ θυσίαις πολλαίς καί πλοκαϊς ανθών
ronis colimus quos bomines, postquam elfinxere τιμώμεν ούς (58) άνθρωποι μορφώσαντες, καί έν
et in faois collocavere , deos appellarunt. Si qui- ναοϊς ίδρύσαντες, θεούς προσωνόμασαν · έπεί άψυχα
dein inanimaia et morlua haec esse, nec Dei forraa καί νεκρά ταύτα γινώσκομεν, καί θεοΰ μορφήν μή
praediia (neque enim lalem Deo inesse formam pu- έχοντα , (ού γάρ τοιαύτη ν ηγούμεθα τδν θεδν έχειν
lamus, qualein quidam colendi causa simulalam τήν μορφήν ήν φασί τίνες είς τιμήν μεμιμήσθαι*)
dicunt), sed malorum itlorum, qui apparuerunl, άλλ' εκείνων τών φανέντων κακών δαιμόνων κα\ ονό
daamonum et nomiua et figuras referre novimus. ματα χα\ σχήματα έχειν. Τί γάρ δεί είδόσιν ύμϊν λέ*
Quid enitn atlinet vobis, qui probe sciiis, exponere γειν, ά τήν ύλην οί τεχνϊται διατιθέασι, ξέοντες καί
quonam ariifices modo maieriani tractent, scal- τέμνοντες, καί χωνεύοντες καί τύπτοντες; καί έξ
pendo, caedendo, fundendo el tundendo? Quinetiam άτίμων πολλάκις σκευών διά τέχνης τδ σχήμα μόνον
eaepe ex vasis inbonestis, cum speciem tanlum arie άλλάξαντες καί μορφοποιήσαντες (59), θεούς έπονο-
immulaverint, ac effigiem induxerint, cognominant μάζουσιν. "Όπερ ού μόνον άλογον ηγούμεθα , άλλά
deos. Quod quidem non solum a ratione alienum καί έφ' ύβρει τοΰ θεοΰ γίνεσθαι, δς &ρ,όητον δόξαν
esse, sed eliain contumeliose, in Deum fieri cense- κα\ μορφήν έχων, έπϊ φθαρτοΤς καί δεομένοις θερα
inus; qui cum gloriam ei forroam non enarrabilem πείας πράγμασιν επονομάζεται. Καί δτι οί τούτων
babeat, ejus noroen rebus corruptioni obnoxiis et τεχνϊται ασελγείς τε , καί πάσαν κακίαν , ίνα μη
assiduaro curam requirenlibus imponilur. Alque καταριθμώμεν, έχουσιν, ακριβώς έπίστασθε * καί τάς
boruin ariiGces vilio o m n i , ne siogula recenseam, εαυτών παιδίσκας συνεργαζομένας φθείρουσιν."Ω τής
dediios esse accurate nosiis; adeo ut suas etiam έμβροντησίας, ανθρώπους ακόλαστους, θεούς είς τδ
ancillas, dum secuni laboram , consluprent. 0 sla* προσκυνείσθαι πλάσσειν λέγεσθαι (60), και μετα-
porem allonitae nienlis! id horaiuibus inconlinen- π ο ι ε ϊ ν καί τών ιερών, ένθα ανατίθενται, φύλακας
tibus iribui, ul deos ad colenduro flngere et trans- τοιούτους καθιστάναΐ' μή συνορώντας άθέμιτον καί
formare dicanlur, ac fanorum, in quibus illi collo- τδ νοείν ή λέγειν ανθρώπους θεών είναι φύλακας.
cantur, lales consiitui cuslodes! Nimirum non videni et cogilalu ei diciu nefas esse, bouiines deo-
rum esse c.uslodes,
10. Neque eliam malerialibus bominum donis C *0. 'Αλλ' ού δέεσθαι τής παρά ανθρώπων υλικής
Peum indigere accepimus, cum illuiu videamus προσφοράς προσειλήφαμεν (61) τδν θ ε δ ν , αυτόν πα
cuncia prsebentem. Sed eos splos filli probari ρέχοντα πάντα δρώντες. Εκείνους δέ προσδέχεσθαι
didicirous, et persuasum habemus et credimus, qui αύτδν μόνον δεδιδάγμεθα, καί πεπείσμεθα καί π ι -
jrfsila illi bona imilantur, leiuperanliam, jusii- στεύομεν, τούς τά προσόντα αύτφ αγαθά μιμούμε
tiair. et bumanilalem, el quaecunque Dei, qtii nullo νους, σωφροσυνην καί δικαιοσύνην καί φιλανθρωπίαν,
i*pcsilo nomine vocalnr, propria suni. Et cum καί δσα οίκεία θεψ έστι, τψ μηδενί ονόματι θετψ κα-
botms 6il,omnia illum ab iniiioex informi maieria λουμ^νψ. Καί πάντα τήν αρχήν άγαθδν δντα δημιουρ-
propter bumiiies condidisse accepimus. Quos 4 9 γήσαι αύτδν έξ άμορφου ύλης (62) δι' ανθρώπους δε
quideiu, si dignos se per opera illius coasilio ac διδάγμεθα * οϊ, έάν άξιους τψ εκείνου βουλεύματι (65)
casligare. Non inusiuia esi Jusiino et aiiis reli- Grabius, irrident Barucb. ν ι , 17, Pseudocleinens,
gionis defensoribus baec raiiocinatio. Posiulai in Recogn. l i b / γ ι , Arnobius lib. v i , Cyprianus conira
«adem Apologia Juslinus n. 20, ul Gbrisliaai, dum Demelrianum. Yide Epist. ad Diognelum, el Ter-
Filiiiin Dei uattim el crucilixum pr.iedicaiU, ιιοιι lull. Apol. 29 el ι ad iVa/. c. 10.
f
absiirdiora dicere videanlur, quam poeUe,quide (61) ΠροσειΛήφαμεν. Grabius posl H . Siepb. et
liliis deoruin mulla fmxcrunt. ln conclusione Apo- D Sylburgiuiu legil προειλήφαμεν tum boc in loeo,
lugite rogat iitiperalorcs, ul si minus eis placeat tuui in alio qui paulo posi occurril. Sed Justiuus
Gbiislianomm ducirina, illani quidetn insiar niiga- vix ullain vocem freqnentius usurpai, cum acce-
ruin babeanl, ac iicquaqiiam iu Clirisliauos lan- plam a Gbrislo ei aposlolls iradilioiiem comme-
qiiatu in bustes capitalem pceuam dectTiiam. Ter- moral. Huc accedil, quod sua sponle minime v i T
tulliaiius Apolog., cap. 21, De Vtrbi Incarnatione tiosa e s l , vel polius longe alieri praiferenda, ad
loqueus: « Hecipiie inleriui, inqiiit, bauc fabulam, ea siguiflcanda quae a Gbrislo et apostolis edocli
siinilis osi Vfsins. > Vide cap. 49. Legit Tbirlbius : SUIIHIS.
Πρδς ημάς ήδε ή πλάνη εστίν, άλλ' ού πρδς έτερον· (62) Έζ άμορφου ϋΛης. Haec verba Halloixius
Au ηο$ error isle peninei, ηοη ad alium quemvis. Vii. S. Just. p. 529, e S. mariyris coniextu reci-
(58) Τιμώμεν ους. lia Clarom. codcx. Edili d i i , ut piane subdila el maleriie a?lernilalem, pra>
τιμωμένους. ler Juslini seiuenliam, alDugenib. Aliier emeiida-
(59) Μορφοποιήσαντες. Fruslra Η. Siepb. addit vil Laugus; verlit eniin : ex nihilo et non ex informi
anle lianc vot-eiu ανθρώπους vel ανθρώπων εικόνας. materia. Sed nibil corrupiutn aui inlerpolalum,
tSic cuiiu paulu ame iegimus ούς άνθρωποι μορφώ nibil quod Justinniu in enoris suspicioiieiii posbil
σαντες, ei ιι. 6 λόγου μορφωθέντος. adducere, ui in Prafaiioue Odleudiiuus.
(60) Αέγεσθαι. Legilur iu codicibus mss. c i R. (65) ΒονΛενματι. Sine raiione Sytburgius legil
^ltpb. λέγεσθε. Sed iccie emeiidalus bic ii*vus iu βουλήματι, et paulu posl συ^βασιλεύσοντας.
^'4it, f a r i : . Momiqcs deovuui cubiudes, ql Qbser>^(
APOLOGIA I PRO CHRISTIANIS. 542
εαυτούς δι* έργων δείξωσι, της μετ' αύτου άναστρο- Α voluntati exbibuerint, adepluros accepinius, ut cuin
φής καταξιωθήναι προσειλήφαμεν συμβασιλεύοντας, eo degant, aique una regnent corrupiiouis et per-
άφθαρτους κα\ απαθείς γενομένους. "Ον τρόπον γάρ peseionis experles. Quemadmodum enhn ab initio
* V *ΡΧ*1 °!>χ δντας έποίησε , τδν αύτδν ηγούμεθα non exsistentes creavit, eodem modo fuiurum cre-
ν
τρόπον, διά τδ έλέσθαι τούς αίρουμένους τά αύτφ dimus, ul qui elegeriut quae ipsi placent, ob hanc
αρεστά, κα\ αφθαρσίας και συνουσίας χαταξιωθήναι. eligendi rationem immortalilate ei Dei convictu et
Τδ μεν γάρ τήν αρχήν γενέσθαι, ούχ ήμέτερον ή ν cousuetudine dignentur. Nam ut a principio fiere-
τδ δ* έξακολουθήσαι οίς φίλον αύτφ αίρουμένους δι' ών liius, in nobis silum non erai; ot aeiem ea sequa-
αύτδς έδωρήσατο λογικών δυνάμεων, πείθει τε κα\ murquae ipsi placent, adbibilis ad eligenduru ra-
«Ις πίστιν άγει ημάς. Καί υπέρ πάντων ανθρώπων lionalibus facultalibus. quas ab eo accepimus, id
ηγούμεθα είναι, τψ μή εΓργεσθαι (64) ταύτα μανθά ipse nobis persuadel et ad fidem nos adducit. A i -
νειν, άλλά κα\ προτρέπεσθαι έπϊ ταύτα."Οπερ(65) γάρ que id quidem ad omnes bomines periinere arbi-
.ούκήδυνήθησαν οί ανθρώπειοι νόμοι πράξαι, ταύτα tramur, eo quod non arceanlur ab bis discendis,
ό λόγος (66) θείος ών είργάσατο, εί μή οί φαύλοι δαί sed potius horlalu ad ea incitenlur. Quod enim
μονες κατεσκέδασαν πολλά ψευδή χαί άθεα κατηγορή- non potoerant leges humanoe perficere, id verbum
Β
ματα, σύμμαχον λαβόντες τήν έν έκάστφ κακήν πρδς divinum praestilissel, nisi mali daemones sociara ad
πάντα κα\ ποικίλην φύσει έπιθυμίαν, ών όύδέν πρόσ- oronia et adjulricem adhibenies malam in unoquo-
trrtv ήμίν. que et variam natura cupidilatem , raulla falsa et
impia crimina, quorum nullius conscii nobis su-
11. Κα\ ύμείς, άκούσαντες βασιλείαν προσδοκώντας nius, in vulgus sparsissent,
ημάς, άκρίτως ανθρώπινον λέγειν ημάς ύπειλήφατε, 11. Vos autem, cum regnum a nobis exspectari
ημών τήν μετά θεοΰ λεγόντων, ώς κα\ έκ τοΰ άνετα- auditis, bumanum perperam suspicamini, cum i l -
ζομένους ύφ' υμών δμολογείν είναι Χριστιανούς, lud, quod cum Deo est, dicamus; ut vel ex eo palet
γινώσκοντες τψ όμολογοΰντι θάνατον τήν ζημίαν quod a vobis inierrogati fateamur nos esse Chri-
κείσθαι, φαίνεται. Εί γάρ άνθρώπινον βασιλείαν προσ- siianos, quamvis moriis poenam confitenti positam
εδοκώμεν, κάν ήρνούμεθα δπως μή άναιρώμεθα, κα\ sciamus. Nara si humanum regoum exspeciarenius,
λάνθανε ιν έπειρώμεθα, δπως τών προσδοκώμενων negaremus profeclo interitus vilandi causa, et la-
τυχωμεν. 'Αλλ' έπε\ ούκ είς τδ νύν τάς ελπίδας έχο- tere conaremur, ad ea quae exspectamus conse-
μεν, άναιρούντων ού πεφροντίκαμεν, τοΰ κα\ πάντως quenda. Sed quia spes in rehus praesentibus po-
χ61) άποθανείν οφειλομένου. siias non habemus, inierfectores parvi pendimus,
12. Αρωγοί δ" ύμίν κα\ σύμμαχοι πρδς είρήνην cum pracsertim mors omnino declinari non possit.
άσμέν πάντων μάλλον ανθρώπων, οί ταΰτα δοξάζομεν, 12. Vobis auiem adjulores omnium hominum
ώς λαθείν θεδν, κακοεργδν, ή πλεονέκτην, ή έπίβου- maxime et anxiliarii ad pacem sutnus, qui bacc do-
Αον, ή ένάρετον, αδύνατον είναι, καί Ικαστον έπ' αίω- cemus, fieri omnino non posse ut Deura laieat roale-
νίαν κόλασιν ή σωτηρίαν κατ' άξίαν τών πράξεων flcus, aut avarus, aut insidiator, aut virlule praedi-
πορεύεσ6αι. ΕΙ γάρ οί πάντες άνθρωποι ταύτα έγίνω- tus, ac unumquemque ad aeiernam, sive poenam,
σκον, ούκ άν τις τήν κακίαν πρδς ολίγον ήρείτο, γινώ- sive salutem pro meritis aclionumsuarum proficisci.
σκων πορεύεσθαι έπ' αίωνίαν διά πυρδς καταδίκην, Nam si hxc cogniia omnibus hominibos essenl, ne-
άλλ' έκ παντδς τρόπου έαυτδν συνείχε χαί έκόσμει mo viiium ad breve lempus eligerei, cum se ad
αρετή, δπως τών παρά τού θεοΰ τύχη αγαθών, χαί aeiernam ignis condemnaiionem proficisci sciret;
τών κολαστηρίων άπηλλαγμένος είη. Ού γάρ διά τούς sed sese omnino contincret ac viriute exornaret,
ύφ* υμών κείμενους νόμους (68) καί κολάσεις πειρών- lum ad bona, qiue a Deo promiltuniur, consequen-
(64) Τφ μή εϊρτεσβαι. Frnstra bic nonnulli le- uid addendumcssct buic loco, qni profecto men-
gont τδ μή είργεσθαι. Sic reddimus hunc locum, ut 3
osus non est, addendnm essel παντί ut in Apol.
Doila supersit difficultas. Confirmat bunc scnsum D n , n. 11· non vero παντός. JNiliil eliam miilai eru-
Justinas, dum aii Evangclium latius manaturiim ditus editor Londinensis, qui Jusiini vulgalam le-
luisse, nisi falsa crimiua obslilissent. ciionem iirmat hoc versu Euripidis, βροτοίς άπασι
(65) "Απερ. Hoc pro vnlg. δπερ legendum probe κατθανείν οφείλεται.
Dayisius noiavit, aslipulaniibus Gallandio et Brati- (68) Κειμένονς νόμονς. Satis prxclare Tertul-
wk>; ergo recepi. O T T O . lianus S. Mariyris vesiigiis, t Sed quanla aucioriias,
(66) Ταντα ό Λόγος. Lcgil Perionius τούτο δ λό inquit, leûm liumanarum, cum illas ei evadere ho-
γος θείος άν είογάσατο, el infra γινώσκοντας τψ mini contingal plerumque in adniissis debiesccnti, ct
όμολογοΰντι. Sed ejns ctnendaiio, si prima voxexci- aljquandoconleiunere ex involunlaie vcl necessilaie
pialur. aliis non probalur. Libenter legereni δ Λόγος delmquenli.... euimvero nos, qui sub Deo omuiuin
Θεδς ών, Yerbum, cum Deu* sii, hcrc prastitisset. Sic speculalore dispungimur, quique xMeruam ab eo
eiiam legil Thirlbius. Quod spectal ad illud γινώ poenant provtdeinus, merilo soli innocentije occurri-
σκοντες, similia passim apud Jusiinum exempla oc- inus, el pro scienihe pleniludiuc el pro laiebrarum
curroni. dillicullaie el pro niagniludine crucialus, non diu-
(67) Τον χαϊ πάντως* Η. Steph. legendum pulat τού lurni, verum sempiierni, eum liinenies quem limerc
σώματος χαί π ά ν τ ω ς . Sed ba*c absiirda cuieiulatio debebit ei ipse <|ui limeiiies j u d k a i , Deum ιιοιι
loci intcgri e l sani. lnfra eadcm occurril loquendi proconsulein limenics. » Apol. c. 45. Similia apud
ralio ii. 53. Grabins puiat excidisse cx utroque loco Origcnem legunlur, lib. iv conlra Cels., p. 200, ct
viKcm παντός ob proxiinum illud πάντως. Scd si apud Euseb. Vrccp. lib. xv, c. 5.
da, tum ad fugienda supplicia. Neqne enim qoi pec- \ ται λανθάνει άδικούντες * ανθρώπους δ" οντάς λαν-
cant, Γι propter positas a vobis leges et pcenas lale- θάνειν υμάς δυνατδν επισταμένοι άδικούσιν. E i έ μ ο
re conantur; sed cum se conseqai posse eciant, tit θον(69) χαί έπείσθησαν Θεδν αδύνατον είναι λαθβίν τι,
vos, ut poie homines, lateant, iniqua faciunr. A l si ού μόνον πραττόμενον, άλλά καί βουλευόμβνον, κάν
didicissent et perstiasum 5 0 baberent fleri oon διά τά επικείμενα (70) έκ παντδς τρόπου κόσμιοι
posse, ut Deom quidquam lateat, non raodo factum, ήσαν, ώς καί ύμεϊς συμφήσετέ. \Αλλ* έοίκατε δεδιέναι
sed etiain cogrtalum; ealtero propier impemlenlia \t.h πάντες δικαιοπραγήσωσι, κα\ ύμείς όύς κολάζετε
supplicia boneslatem omnino colerent; id quod et a (71) έτι ούχ έξετε. Άημίων δ* άν εΓη τδ τοιούτον έρ
vobis concedeiur. Sed speciem daiis meiaentiur», γον, άλλ ούκ αρχόντων αγαθών. Πεπείσμεθα δ* έκ
1
ne omnes aqua faciant, nec jam habeatis, in quoe δαιμόνων φαύλων, οΐ κα\ παρά τών άλόγως βιούντων
animadvertatis. Carniflcam sane id forel, non bono- αίτούσι θύματα χα\ θεραπείας, κα\ ταύτα (72), ύις
rum principum. Persuasum autem habemus, malo- προέφημεν, ένβργεϊσθαι · άλλ' ούχ υμάς, οί γε εύσε-·
ruio dsemonum operatione, qui hostias el cultum οείας κα\ φιλοσοφίας δρέγβσθε, άλογόν τι πράξαι (73)
ab hominibus praeier rationem viveiiiibtts pelant, ύπειλήφαμεν. Εί δέ χα\ ύμείς ομοίως τοϊς άνοήτοις
haec quoque, ul Jam diximus, fteri. Vos autem, qui τά έθη πρδ της αληθείας τιμάτι, πράττετε δ δύνασθε.
pietaiis el philosophi» etudiosi ettis, nibil praler Β Τοσούτον (74) δέ δύνανται κα\ άρχοντες πρδ της άλη
ralionem factnros arbilramur. Quod si ipsi quoque, θείας δόξαν τιμώντες, δσον κα\ ληστα\ έν έρημία. *Οτι
itidem ul liomines insipieoies, veritati eonsueludi^ δ' ού καλλιερήσετε (75), ό Αόγος άποδείκνυσιν, ού βα-
nem aoieponiii*, qiiod inveetra poiestate sfitumest, σιλικώτατον (7C) κα\ δικαιότατον άρχοντα μετά τδν
facile. PIus autem non possudt ne \pii quidem γεννήσαντα Θεδν, ούδένα οίδαμεν δντα.'Ον γάρ τρόπον
principes, si venlaii opinionem anteponani, qnam διαδέχεσθαι πενίας, ή πάθη, ή άδοξίας πατρικάς ύφαι^
latrones in solitudine. At vos minimfc lilaturos ρούνται πάντες · ούτως κα\ δσα άν υπαγόρευση ό Αό
Yerbum declarat, quo magfe regium, magisque ju- γος μή δείν αίρείσθαι, δ νουνεχής ούχ αίρήσεταί (77).
stum principem, secundum geuiiorem Utius Deum, Γενήσεσθαι ταύτα πάντα προεϊπβ, φημ\ (78), δ ήμέ-
(69) El§uador. Lcgit Sylburgius εϊ δ'έμαθον. Nt- videiur maiandum.

hil addit Tbirlbius, sed legit oi γάρ διά τούς, eic. (74) Τοσούτον. Ilsec cilaia a Joan. Daraa.sc, ι
c Qui enini propler leges et poenas a vobis eonsii- Paral. cap. 58, ut monei Grabius.
%
lulas conlendunt laiere injuste agentes (quoniain (75) Ού καΛΛιερήσετε. llauc vocem Langus et
vero sciunt fleri posse ul vos , ulpole qui houiinee alli sic accipiunl, quasi S. Mariyr imperaiores l i l a -
ealis, laleanl, inju&ie agunt), si edocii esseul, > eic. luros (li. e. prusperos $ucce*$u$ habiiuros) negei, si
Ha3c legendi ratio prima specie arridere possii, sed G dxmoues culere, ac vicuinas illis uOerre perganl.
prorsus rcjicietur, siexpendatur allentius. Hic enini A l perspicuuin esi Jusliiium de injusla Cbrisiiano-
Juslinusquam poieulior sil huniams legibus C h r i - rum n«ce expostulare, ac tmperalores lilaluros ne-
siiana doclriua demonsiral boc argumento, quod gare, si vchiatem consueiudini poslbabeanl, e(, ul
sp<m falieudi isia praeripial, hae vero relinquani. soleui latrones in soliiudine, Gbrisliauos iurori suo
Staiuil iiaque laiendi sludio in boraiuibus improbi* iiiinioleiit. Siinili sensu, sed ιιοιι sine ironia Demo-
non auciorilaiein leguiu coiuinendari, sed iiiflrmi- uax, lesie Luciauo iu ejus Yila, p. 540 : Άνδρες γάρ
lateui argui, uec leguin tneiu ac reverenlia laie- Αθηναίοι, iuquil, έμέ μέν όρώντες έστεφανωμένον,
bras ad facinua quusri, sed spe facinorU abscondeu- ύμείς ήδη κάμε καταΟύσατε. Τδ γάρ πρότερον ού
di, quaj si lollaiur, nou jam facinus cuuimitleiur. καλλιερήσατε. Cum me coronaium, Aihenienses, vi-
Uiriiui liaec inepia el falsu videri debent ac foedu deuiit, maclate me. Hactenus enim non lila$tis. Pro-
depravaiiOf an peracuia scnienlia, iu qua porver- vocal ergo Aibenienses Demoiiax, ul se curoimum
leinla vtr <locu»siiuu* dcsudavil ? iuacieui, si lilare voliiu. Goiura iiuperaloribus du-
(70) AUt τά έχιχείμενα. luipeudealia videlicel a itunlial Juslhius eos ιιυιι lilaluros, si Gbh&iianos
Deo hupplicia. iinmoleiil : idque ab ipso Verbo deiuoustraluui esse
7
( 1) Κολάζετε. Lcgendum videlur κολάζητε, vel, ui declarai.
Sylburghis posuil, κολάσετε. — [Ul bauc libcriaieui (76) Ov βασιΛικώτατον. Verbi onuiipolenliam
diceudi leitiamus eauique cuiu debiia regiae iiiajcslaii bic pr^dical Juslinus, ui osleitdal iiuiiquam ddu-
revereitiia, quanluni lieri polest, couciliemus, ob- iuvos, qui ab eo adjuli prajcepia ejus scqui luaiuit,
servandum esl Juslinuui imperaiori eju^que filiis D quaiu pairiau super&iilioiies.
quos alloqtiebatur, uequaquain atlribuere laiu per- (77) Ούχ αίρψτεται. ^υιι inale Grabius subiuld-
verauui cousiliuiu, u l eos nieiuere suspiceiui* ne ligeiiduiu pulai, eliamsi pairio more »ini recepia, ui
oiuiies aequa iaciaul. Hanc cugilaiioucm iinprobib accurala bil comparatiu inier ea qua? a Vcrbo pro-
bouiinibus injici a daemouibus declaral : iinpcraio- bibiia vir prudena non eliget, el ea <|uae quUque a
res nihil prwter ralionem juciuros couiidil. Mou painbub bxrediiate accipere reloriuidal.
suam ergj propriam opinioiitiin aul suspicioiiem (78) Φημί. Keleilur boc verbuui ad ea quae paulo
prolerl, bed id oujicil,quod nonnulli c i iinper;»torum aiiledixilJublinus, ueuipe iinperatorcs ιιοιι lilaiuro*,
agendi ralioiie colligere posseul; quasi dicerei: bi Gbrisiiaiios macienl, idque a Yerbo deiuoiisirari
Ciirisiiauos persequi, quoruiu Uui uiilis ad viiium oi docen. ûare non iacomuiude illud, inquum,
ciblirpaiiduiu ducirma, boiiiiuuiii videiur e&se nie- usurpat, ubi explicare iiibliiuil quomudo Yerbum
ueuiiuni, ne oiiines asqua laciaui. ln bi6 quai 50- ducueril inanes lore peibeculoruui couaius. Duplici
luuiuur, Cumificum sane td [oret, non bouorum eniin raiiuiiis inuaieniu veiUalciu Glinsii praidi-
frmcipum lidculer bujus viui uirpiiudincui docla- cliouis dcinuiibiral. Ac prnuuiii quideui repeui ex
9
i a l , ui illud in iiuperaioreiii cuuttque lilioa» iiiiniiue ip&iu» Gbriû iiiajeslaie, qui, cuiu buuimuui exei-
cadere deuionslret.] Ex Addendis et Emendaudis. ceai cuui Palre iinperiuin, Gbrisiiauos suus ila ru-
(72) Καϊ ταΰτα. JNeuipe absurdissiiiiain illam co- borabil, ui quaicunque fugere proiceperil, ab iis rc-
gualioueni ei meiuiii ne oinnes aqua facianl. fugiam, ul alii buuiines a pauperlalo c l iiiurbis el
(75) Πράξαι. 11. Siepli. uiullcl πράξειν, hed uibil iguomiiiiu refugcie ûlcuU bcd quia dc Gbrbii di-
345 APOLOGIA I PRO GHRISTIANIS. 546
τιρος διδάσκαλος χαλ τ ο ΰ Πατρός πάντων χα\ Δεσπό- Α novimus neminem. Qoemadmoduin enini nemo csi,
του Θεού ΥΙδς xaV απόστολος ών Ιησούς Χρίστος» qui pauperlalem aut morbos aut ignominiam hat-
αφ ου χ α \ τδ Χριστιανοί έπονομάζεσθαι έσχήκαμβν · redilale a parenlibus accipere non reiugiat; sic
δθεν χαλ βέβαιοι γινόμεθα πρδς τα δεδιδαγμένα ύ π ' qaaecanqoe Verbnm eltgi non debere docueril, ea
αύτοΰ πάντα, επειδή έργω φαίνεται γινόμενα δσα vir u n « roeiuis kaud eliget. Fuitira baec, inquam,
φθασας γενέσθαι προείπεν * δπερ Θεού έργον έστί * omnia praedixil magister nosur, Parentis et Doiuiui
πρίν ή γενέσθαι είπε (79), καί ούτως δειχθήναι γινό- omnium Dei Filius e l apostolus Jeeus Cbrisius, a
Τ
μενον ώ ς προείρηται. Ην μέν ουν χα\ έπϊ τούτοις quo eliam habuimus, ut Cbrisliani appellareintir.
παύσαμενους μηδέν προστιθέναι, λογισαμένους δτι Unde el ootifirroamur in omnibus, qiue ille docuit:
δίκαια τε χαλ αληθή άξιοΰμεν * άλλ' έπεί γνωρίζο- quandoquidem reipsa videinus evenire, quaecunquo
μεν ού 0αον (80) αγνοία κατεχόμενη ν ψυχήν συντόμως iulura pnedixii. Quod quidem Dei opus est, res
μχταβαλλειν, υπέρ τού πεΐσαι τούς φιλαλήθεις, μικρά antequani fiaot praedicere, easque quemadmodum
προσθείναι προεθυμήθημεν, είδότες δτι ούκ αδύνατον, prndicia? fueront, ila facias exbiberi. Licebat igilur
αληθείας παρατεθείσης, άγνοιαν φυγείν. boc loco detineniibus nitiil ainplius addere, jusia a
aobis e l vera poelutari cogilanlibas. Sed qaia difficile esse novimus menlem ignoraliooe obsessam
sabiio i m i n o i a r i , pauca siaiuimue adjicere, ut veritatis amatoribus persuadeamus: baud ignari posee
fieri, m verilale in medio posiia, ignoraito pellatur.
a i e iU| M n i B
13. Άθεο* μέν ούν ώς ούκ έσμέν,τδν δημιουργδν Β Q *8 r menlw horao non faleatar
τούδε τού παντδς σεβόμενοι, άνενδεή αιμάτων κα\ atbeo» nequaqnam noe eeae, qni opiftcem hujusce
σπονδών κ α ί θυμιαμάτων, ώς έδώάχθημεν, λέγοντες, utiiveroiiatis colimus, eum nec sanguinis, nec liba-
λόγω ευχής χαλ ευχαριστίας έφ* οΤς προσφερόμεθα minuiu, nec snffimeniorum indigum esse, u l edocii
πάσιν (81 ),δση δυναμις αίνούντες (μόνην άξίαν αυτού sumu8, aeeereotee; sed verbis precationem et gra-
τιμήν ταύτην παραλαβόντες, τδ τά ύπ'εκείνου είς δια- tiarum actioaem 5 1 babentibus, in bis omnibnt
τροφήν γενόμενα, ού πυρί δαπανών, άλλ' έαυτοίς καί quas offeriimie, eam, quanitnn poesumus, laudantes
τοίς δεομένοις προσφέρειν (82), έκείνψ δέ εΰχαρί- pro creatioois beneficio, pro omnibus ad bonam
στους δντας, διά λόγου πομπάς κα\ ύμνους (83) πέμ- valetudinem adjinncntis, pro diversarum reruiu
%ετν) υ π έ ρ τε του γεγονέναι (84), κα\ τών είς εύρω- quaHtaiibus, ac vicissuudinibus lempestaUim, et
στίαν πόρων πάντων, ποιοτήτων μέν γενών, χαλ με propter fldem, qua illi credimus, precibus euni
ταβολών ωρών, καί τού πάλιν έν αφθαρσία γενέσθαι orantes u l rursiis incorrupli fiamus; quippe cuai
διά πίστιν τήν έν αύτψ αίτήσεις πέμποντες, τίς σω hanc solam eolendi ralionem fillo dignam esse edo-
φρόνων ούχ ομολογήσει; Τδν διδάσκαλόν τε τούτων cli simus, quae ab eo ad alendum creata sunt, nou
γενόμενον ήμίν, χαλ είς τούτο γεννηθέντα Ίησοΰν igne consumere, sed ad uostros et pauperuui usus
Χριστον τδν σταυρωθέντα έπ\ Ποντίου Πιλάτου,τού C oflerre, ac gratura ei animum preetaates, raliona-
v i n i u i * non falebanliir etbnici, aliirl argiimentuin norem deorrnn fiebant, et Cbristiani qui bas fugie-
rrpeui Josiimis ex ipso praedicationis eventu, quo banl siipersiilifHies, ntillum numinis cullum reiincre
Cbrisiianos iia firmari et roborari docet, ut tpsa videbaniur, docet Jusiinus suas«iIlo9 pompas cel^-
pereeeiuio addai aniinos, nedum perseculores opia- brare, sed cum ratione et veriiale. Mon absimili
tos stbi successus polliceri possint. Grabins cnm sensu Terlullianus mysteria religionis Chrisiiana;
•euteiiii;* sfrietn minus viderel, lacunam el bialum coiiiparat cum speclaoulis genlilium. c Ha3 volupia-
ln
«u*P"** * esl. tes, inquil, baec speclacula Chrislianoram, saucia,
(79) Είπε Legeiidiim ειπείν. perpetua, graluita, > e l c , lib. De $pectac, c. 29.
(80) Ov φφον. Haec Irenaeiis pene ad verbutn K l auclor libri De speclaculis, apud Gyprianum :
dcstnbit l i h . m , cap. 2 , u l anie obsorvavit Gra- ι Habet, inquil, Gbrislianus speciacula meliora, si
bios. € S i non facile esl ab errore apprebensam re - velil. >—[lutra Jusiinus, nemp* n. 65, deciarai
sipiscere antmam, sed non omnino impossibiie est Gbrisiianos per uomen Filii el Spiriius saiicti, <*l
omirem effojj^re apposiia verilale. » i i . 67, in omnibus oblationibut Deum per Fiiium
(81) *E'S οϊς προσφερόμεθα πάσιν. 1n his omni · ejut Jesum Christuni et ner Spirilum sanctum lau-
hu qua* offerimus, id esi, ι:ι oiniiibus sacrificiis no- uari. Sed boc loco illud διά λόγου ιιοιι videlnr idein
U r U . sive quoties sacriiicamiis. N«'qiie enim apud valereac per Verbum, sed raiionalein culluin desi-
Gbrislianos vnria erant, ul apud Judxos,atque gnaro, iil apud Athenagorani Legui. n. 15, ubi lau-
cibniro», sacrificioriim genera. D daiur Gkirisiiaitoriim viclima iiKTueuta ei culnis
(82) Προσφέρειν. Ad noslro* et pauperum itsus raiiuiialis, δέον αναίμακτο ν Θυσίαν κα\ τήν λογική ν
Q§€trt quia scilicel eorum, quac oblata fuerant a
%
προσάγειν λατρείαν. Inlerdum διά λόγου apud Ju*ai-
bdfbbu^, pars in paupemm usus eervafialur. nuin idein esl ac verbis, ut n. 55. 1« qui prao ι
(83) Πομχάς χαϊ ΰμνονς. 5aiis perspicilur hym- dicitur i i . 67, admonitionem el adhoriationem δια
BU» bie vocari luin P*alinos Davidis, lum a Gbri- λόγου suscipere. Quod si διά λόγου πομπάς καί
slianis ipfis composila cannina, qtias in ecclesia ύμνους πέμπειν idem esse veliuius, ac verbis pom-
caolari solebani. Pompae aulem nibil aliud viden- pm et hymnos millere, quem sensuin Perionius el
iur este, quain riius e i caereiDoniaB in adminislran- Gelenius scculi s u u i ; pompae illai idem erunt ac
dis saerameiiiis, eucharisiiae prxsertim baptismi, preces, quod quidem faleor iniht ιιοιι iiiulluin a r n -
touue obeervari. Ponipae aulem vocari non solent derc.] — Ex Addendis el Emendandis.
nyueria religionis Ghrisiiaiiae. Quid eniiii aliud (84) Υπέρ τε του γεγονέναι. Parenlhesis, quam
MIHI pooipae, nisi < tbeairorum iusania, ul a i i Gy- apposui, saus idonea videiur adGruecaui oratioiiem
rillut Hierosoiym., caiecb. inyslagog. 1, cquoruin illusirandum. Scd quia euuidem usum in Laliua iii-
cur»iu in UipptMlruiniis, venaiioiies in nrco, el re- icrpreialione prasbcre ιιοιι poierai, mulandus fuil
bqua buju&ctfiuutli v a u i U s ? » Sed li.tc in bo- uido veiburuiu, c l qux mcdia erani, posircuia foci.
S47 6. JUSTINl PHILOSOPHI Ε Τ H A R T Y R I S
iibus eum pompis-et nymnis celebrare?Noslrutn au- γενομένου έν Ίουδ*4*έπΙ χρόνοις Τιβερίου Καίσαρος
tem harum rerum doctorem, natum ad hoc munus επιτρόπου, Υίδν αύτου του δντως Θεού μαθό ντε ς, κα\
Jesum Christum, ac sub Ponlio Pilato, Judaeae, lem- έν δευτέρα χώρα έχοντες, Πνεύμα τε προφητικών έν
]H)ribus Tiberii Cxsaris, praeside crucifixum, veri τρίτη τάζει, δτι μετά λόγου τιμώμεν, άποδείξομεν.
Dei Filium esse edocli, ipsumque secundo loco, Ενταύθα γάρ μανίαν ημών καταφαίνονται, δεύτερον
Spiriium autem prophelicum tertio li&bentes ordi- χώραν μετά τδν άτρεπτον κα\ άεί δντα θεδν, κα\
ne, non sine ratione a nobis coli demonsirabimos. γεννήτορατών απάντων, άνθρώπφ σταυρωθέντι διόό-
Hoc enim loco insaniae nos accusant, post iramuta- ναι ημάς λέγοντες · άγνοοΰντες τδ έν τούτω μυστή-
bilem et 8empiterDum et Patrem omniura Deum bo- ριον, ψ πρόσεχε ιν υμάς έξηγουμένων ημών προτρε-
miiii crucifixo alierum locum a nobis dictitantes πόμεθα.
deferri, myslerium bujus rei ignorantes, quod dum
exponimus, ut altente audiatis hortamur.
14. Nam ne supra exagiiati a nobis dsemones 14. Προλέγομεν γάρ ύμίν φυλάξασθαι μή οί προ-
•osdecipiani, aique ab his, quae diciraus, omnino διαβεβλημένοι (85) ύφ' ημών δαίμονες έξαπατήσω-
legendis alque inlelligendis avertant, cavendurn σιν υμάς, κα\ άποτρέψωσι τού δλως έντυχεϊν καί
vobis denuntiamus (conlendunt enim summopere, συνιέναι τά λεγόμενα · (αγωνίζονται γάρ έχειν υμάς
ul vos servos et minislros babeanl; ac nunc qui- δούλους κα\ ύπηρέτας, κα\ ποτέ μέν δι' ονείρων
1
dera per somniorum visa, nunc per magicas praesti- επιφανείας, ποτέ δ αυ διά μαγικών στροφών χει-
gias eos omnes capiunt, qui de sua salule nibil la- ρούνται πάντας τούς ούκ έσθ' δπως υπέρ τής αυτών
borani): quemadmodum et nos, poslqaam Verbo σωτηρίας αγωνιζόμενους ·) δν τρόπον (86) χα\ ημείς,
credidimus, ab istis quidem descivimus, ac sohnm μετά τδ τψ Λόγφ πεισθήναι, εκείνων μέν άπέστη-
iagenitum Dcuoi per ejus Filium sequimur; et qui μεν, θεψ δέ μόνψ τψ άγεννήτφ διά τού Υίού έπό-
olim siupris gaudebaraus, [nunc caslimoniam uuice μεθα, οί πάλαι μέν πορνείαις χαίροντες, νύν δέ σω-
ampleciimur; qui magicis eiiam arlibus ulebamur, φροσύνην μόνην άσπαζόμενοι · οί δέ χαΧ μαγικαις
bono et ingeniio nos consecravimus Deo; qui pe- τέχναις χρώμενοι, άγαθψ καί άγεννήτφ θεώ εαυτούς
ctiniarum et possessionum vias omnibus aniiquio- άνατεθεικότες · χρημάτων δέ καί κτημάτων οί πό
res habebamus, nunc etiam ea quae possidemus in ρους παντδς μάλλον στέργοντες, νύν καί ά έχομεν
commune conferimus, et cum indigentibus quibus- είς κοινδν φέροντες, κα\ παντί δεομένφ κοινωνούν-
que communicaraus; qui muiuis odiis el caedibus τες * οί μισάλληλοι δέ κα\ άλληλοφόνοι, κα\ πρδς
pugnabamus, et cuin iis qui iribules noslri non τούς ούχ ομοφύλους διά τά έθη (87) εστίας κοινάς
essent, communem focura ob diversa insiituia noa μή ποιούμενοι, νύν μετά τήν έπιφάνειαν τού Χρι
habebanius, nunc postquam 52 Ctarieius apparuit, στού, όμοδίαιτοι γινόμενος κα\ υπέρ τών έχθρων
conviclores suraus, el pro inimicis oramus; et qui ευχόμενοι, κα\ τούς αδίκως μισούντας πείθειν πει-
nos iniquis odiis prosequuniur, eos suadendo fle- ρώμενοι, δπως οί κατά τάς τού Χριστού (88) καλάς
ciere conamur, ut qui secundum praeclara Cbrisli ύποθημοσύνας βιώσαντες, βύέλπιδες ώσι, σύν ήμίν
praecepla vixeriut, bonam spem babeant eadom se τών αυτών παρά τού πάντων δεσπόζοντος θεού τυ-
ac nos a dominatore oinnium Deo consecuiuros. χείν. "Ινα δέ μή σοφίζεσθαι υμάς δόξωμεν, ολίγων
Sed ne vobis verba dare videamur, operse pretiiim τινών τών παρ' αύτου τού Χριστού διδαγμάτων
(85) ΠροδιαβεβΛημένοι. Ad ea respicil quae an- ligionum, cum alii alios deos cclerenl, et eadem
lea iu diemones d i x i l ; quo sensu dicebat Tenullia- res alibi l)eus, alibi viclima essel. Ilujus rei apnd
rnis iu libro Ad Scapulam, c a p . 2 : « Daimones au- Eusebium Prcepar. Evangel. lib. ιιι, cap. I, insigne
tem nott lanium respuimus, verum et reviiicimus, testimonium babeimis ex libro Plutarcbi De Dada-
el quolidie iraducimus, et de bominibus expelli- lis Plata>en$ibu$ corruplum illud quidem, sed la-
t
liius, sicul plurimis nolum esl. ι nien quod facile emendeiur : Ού νομίζουσιν ουδέ
(Sb) *Or τρόπον. Haec referenda sunl ad cauiio- άξιούσι κοινωνίαν είναι πρδς Διόνυσον "Ηρα · φυ
nem adversus daemonum insidias. Etbnicos monet λάσσονται δέ συμμιγνύναι τά Ιερά, και τάς 'Αθή-
Juslinus, ul caveani ne decipianlur a daMiioiiibus et νησιν ίερείας άπαντώσας φασ\ν άλλήλαις προσαγο-
a Clu isliana religione abducantur: tum ait Chri- ρεύειν, μηδέ δλως κιττδν είς τδ' τής "Ηρας κομί-
siiauos ad bunc modum, id esl, dum fraudes dae- ζεσθαι τέμενος. Legendum pulal Vigcrus προαγο-
iiioiiuin perspiciunt, et Cbrisiiaiia? doctrinae asseu- ρεύειν; ai solula omnia si legalur ού προσαγο-
liuniur, a diuinonibus discessisse. ρεύειν. ;Vu//am prorsus Junoni cum Baccho socieia-
(8") Αιά τά έθτχ. Tangit S. Marlyr arguincnluiii lem et communionem esse pronunitant, eoque dili-
longe pr&clarissiimim, caeteris religionis defensori- genler cavent ne mmborum sacra misceanlur; ac ια-
bus frequeiilaiuiu, conversionem loiius orbis ex cerdotes narrant Athenis, l i sibi invicein occurrant,
omni vitiortim ac superslilionum genere ad veri inter *e non salulare, nec omnino hederam in iem-
Dci cultuin, ex perpeiuis iiiieriieciombus ad conspi- plum Junonis inferri. Ex religionuin varieialebelta,
ranlem in oinnibus rebus conseiisum. IIΙα auiem seditioties ac csedes exoriri observal Aibanasius in
iusiilulorum varietas, quae ne focum quidem inter Orat. conira genles, n. 2 5 .
cos qui ejusdem tribus ιιοιι essenl, comtnunem esse (88) 01 κατά τάς τον Χριστον. Quamvis illud oi
sinebal, cuin ad legtuii in reipublicae admiuislra- non repuguel, comniode lainen possel expungi,
lione, lum eiiain ad religionuin dissimilitudiiieiii isque sensus exslaret : Eos suadciido-flectere coua-
videiur pertiuere. Priiiium dissensionis genus de- mur, ul sccundum praeclapa Cbrisli pruecepu fi«
pingil Eusebius in oral. De laud. Const., p. 0*7. vcnics, bouam spein babeaul, cic.
Suuiwaiu ciiam dislraclioucm pariebai varicias re-
54D APOLOGIA 1 PRO CHRISTIANIS. 559
έπιμνηοθηναι καλώς fvecv προ της αποδείξεως ήγη- Α eeee duximus, pauca qu&dam ex ipsius Uiristi
σχμεθα, καί ύμέτερον έστω, ώς δυνατών (89) βασι prcecepiis, anlequam ad demonslralionem venia-
λέων, Ιξτοασαι εί αληθώς (90) ταύτα δεδιδαγμεθα mus, commemorare. Yobis autem convenii, ut po-
1
τκΑ διδάσκομεν. Βραχείς δε χα\ σύντομοι παρ αυτού lenlibus regibus, expendere an revera haec didi-
λόγοι γεγόνασιν. Ού γ ά ρ σοφιστής ύπήρχεν, άλλά cerimus et doceamue. Breve auiem et concisum
δύναμις (91) θεού ό λόγος αυτού ήν. fuit illius diceudi genus; non enim eopbista eral,
sed ejug oratio virtus Dei fuit.
15. Περ\ μέν ούν σωφροσύνης τοσούτον είπεν · 15. Itaque de caslitaie tanlumdein dixit : Qui
Ός άν έμδΛέψη γυναικί χρός τό έχιθυμήσαι αυ inspexerit mulierem ad concupiicendum eam, jam
τής, έμοίχενσε τή καρδία χαρά τφ θεφ. Καί· mcechatus eit in corde apud Deurn. E l : Si ocuius
ΕΙ ό οφθαλμός σον ό δεξιός σκανδαλίζει σε, έκκο- tuu$ dexler scandalizat te, erue eum. Expedil enim
γον αυτόν * συμφέρει γάρ σοι μονόφθαλμον είσ- tibi unum oculum habenlem ingredi in regnum ccelo-
εΛθεΙν είς τήν βασιΛείαν τών ουρανών, ή μετά rum, polius quam cum duobut miiti in ignem ater-
τών δύο χεμφθήναι είς τό αΐώνιονχύρ. Καί· *Ος num. Et : Qui ducil repudiatam ab aitero viro, ma>
γαμει άχοΛελνμένην άφ* έτερου ανδρός, μοιχά' chatur**. E t : Sunt quidam quieunuchi facti *unl ab
ται. Καί- ΕΙσί τίνες οϊτινες εύνονχίσθησαν ύχό Β hominibus; $unt aulem qui nati lunl eunuchi; mnl qui
" άνθρώχων- είσϊ δέ ol έγεννήθησαν ευνούχοι' seipsos eunuchos [ecerunt propter regnum cmiorum:
είσϊ δέ 61 ευνούχισαν εαυτούς διά τήν βασιΛείαν $ed non omne* hoc capiunt". Quemadmodum etiain
τών ουρανών * χΛήν ού χάντες τούτο χωρούσιν. ii qtii ex lcge bumana duplex nialrimonium ineunt,
•Οσπερ χαί οί νόμω άνθρωπίνψ διγαμίας (92) ποιού ita et qui mulierera aspiciunt ad concupiscendum
μενοι, αμαρτωλοί παρά τ φ ήμετέρφ Διδασχάλφ eam, peccatores sunt apud Magistrum noslruoi.
είσϊ, καί οί προσβλέποντες γυναικί πρδς τδ έπιθυ- Non enim is solura ab eo ejicilur, qui re et actu
μήσαι αυτής. Ού γάρ (93) μόνον ό μοιχεύων έργφ moacbaiur, sed etiam qui moechari vult; quippe
έκδέδληται π α ρ ' αύτφ, άλλά κα\ ό μοιχεύσαι βου- cum Deo non facla solum, sed eiiam cogifcata pa-
λόμένος · ώς ού τών έργων φανερών μόνον τ φ θ ε ψ , leant. Ac mulii quidem et mullae annossexaginia
άλλά χα\ τών ενθυμημάτων. Κα\ πολλοί τίνες χαί el sepiuaginia nati, qui a pueris Chrisli disciplina
πολλοί, έξηχοντούται χα\ έβδομηχοντοΰται, 61 έχ imbnti sunl, incorrupii perseveraol; lalesque in
παίδων έμαθητεύθησαν τψ Χριστώ, άφθοροι δια με omni hominum genere monsiralurum me profiteor.
νού σι - χ α ί εύχομαι χατά πάν γένος ανθρώπων τοιού Quid enim innumerabilem eorum rauliiludinem d i -
τους δείξαι. Τί γάρ χα\ λέγομεν τδ άναρίθμητον ^ cain, qui ex lascivia sese receperuut alque haec
πλήθος τών έξ ακολασίας μεταβαλόντων κα\ ταύτα didicerunt? Non enim justos neque caslos ad poe-
μαθόντων; Ού γάρ τούς δικαίους, ουδέ τούς σώφρονας nitenliara vocavit Christus, sed impios, et incon-
είς μετάνοιαν έ κάλεσε ν ό Χριστδς, άλλά τούς ασε linentes, ei injustos. Sic enim i n q u i l : Non vmi
βείς χαΧ ακόλαστους, καί αδίκους. Είπε δέ ούτως * V0care justot, sed peccatores ad pceniteniiam " · Poe-
Ούχ ήΛθον καΛέσαι δικαίους, άΛΛά αμαρτωλούς nitentiam namque mavult qtiam poenam coelestis
είς μετάνοιαν. θέλει γάρ δ Πατήρ ό ουράνιος τήν Pater. De cunclis autero hominibus diligenriis ila
μετάνοιαν τού αμαρτωλού, ή τήν κόλασιν αυτού. docuit: Si diligith eo$ qui vos diligunt, quid novi
Περί δέ τού στέργειν άπαντος, ταύτα έδίδαξεν * ΕΙ facitis? hoc enim et fornicatores faciunt. Ego vero
όγαχατ* τούς άγαχώντας υμάς, τί καινόν χοιεϊτε; dico vobis : Orate pro inimicis vestris, et diligite eo$
n
* Matlb. T, 28, 29, 32. Maltta. xix, 1 2 . . »« Mallb. u, 13.
(89) 'Ως δυνατών. Legendum putavit H . Slepha- genere loquitur. Quamobrem mulio aptius el com-
nus ώς δή συνετών, quia ad ejusmodi rerum cou- inodius reddidcris: Neque enim erat snphista, led
sideraiionem non potentia opus est, sed sapientia. ipsius sermo virtus Dei erat, quia vidclicei Cbriili
Sed qno major erat iinperatorum poiestas, eo ma- sermo cum rebus inaniinis imperabat, tum eiiam,
gisillos decebai veritalis inquisilio, praeseriim in ut ait Origenes lib. ι contr. Cels., p. 55, ι occuliam
bis rebus ob quas homines iflnocentes damnaban- quamdam in audieniium aniinis persuasiouem efii-
tur. Hinc Juslinus Apol. 2, n. 3, pnralum se esse ciebat. >
demonslrans coram imperatoribus Crescenlem re- (92) Αιγαμίας. Non secundae nupliae bic a Jnslino
feUere, a i t : Regium sane hoc opm fuerit. viiuperaniur, sed qtiae non soluto priore vinculo
(90) Ambigua videri possenl bxc Juslini verba, conlrahuniur. lllius eniin mensex testimoniis, quye
εί αληθώς, etc. Is enim sensus esse possil: Utrum ab eo referuntur, exislimanda ; el cum in lesiinio-
kec, quee didicimus et doeemus, vera sint. Sed Ju- niis cilaiis nihil s i i de secundis nupliis, probabile
siinus Cbristi prsecepla in medio ponere etatuit, noii csi illum ea de re loqui voluisse. Possei eiiam
ne verba dare videatur, dum tantam esse Cbrislia- δι γα μίας noroine adulierium intelligi, quasi scri-
ikorum sanctilatem asseveral. haque non dubitat plum esset : "Ωσπερ νόμφ άνθρωπίνψ οί διγαμίας
quin Christianorum innocenlia hi tuto fuinra sit, ποιούμενοι, elc. Quemadmodum apud leges humana$
si b.Tc illos a Cbrislo accepisse ei docere conslei: peccaiores sunt, qui duplex matrimonium incunt,
alqqe id onuin ad expendendum el exainiuandum iia, etc. Sed sensus, quem in inlerpreiando secu-
%
proponii. tus sum, magis mibi arridel.
(91) Αλλά δύναμις. Langus el Grabius sic red- (95) Ού γάρ... βονλόμενος. Ircnspns quoque Adv*
ilmil : Virius Dei el Verbum ejus fuit. Est saue hares., u , 32, § 1, p. 105, ed. Massiiel, S. Marly.
Cbristus Dei virius e i Verbuin; sed Jiislinus id boc ris vesiigiis : Appd quem, inquil, non solum qui
iticu uou u n g i t ; dc adbibitoa Chriîo disscreudi mocchaiur expeUitur, sed ei qui moechari vull. OTTW
351 S. JUSTOU PlULOSOPHI E T MARTYRIS 552
qui odio vos persequunlur »·. Benedicite maledicen- χ καϊ γάρ ol πόρνοι τούτο ποιοΰσιν. Έγώ δέ ύμίν
tibus vobis, et orate pro calumnianiibui vo$ . C l Λέγω · Εύχεσθε υπέρ τών έχθρων υμών, καϊ αγα
M
autem noslra communiccmus cum egenlibus, nec πάτε τους μισοΰντας υμάς, καϊ ευλογείτε τους
quidquam gloriae causa faciamus, baec d i x i l : Omni καταρωμένους ύμίν, καϊ εϋχεσθε υπέρ τών έπη
peienii date, et niutuo sumere volentem ne averte- ρεαζόντων υμάς· Είς δέ τδ κοινωνεϊν τοϊς δεομένοις,
mini . Si namque mutuo his dalis α quibus vos κα\ μηδέν πρδς δόξαν ποιείν, ταύτα έφη · Παντϊ τφ
kt
recepturos speratis, quid novi facitis ? faciunl hoe αΐτοΰντι δίδοτε, καϊ τδν βουΛόμενον δανείσασθαι 9
el publicani . Vo$ autem nolite tfietaurizare vobis μή άποστραφήτε.

K%
ΕΙ γάρ δανείζετε παρ' ών έλπί-
5 3 thetauro* in terra, ubi wrugo et linea demolitur, ζετε Λαβείν, τί καινόν ποιείτε; τοΰτο καϊ cl τελώ-
ei ptcedonet e/fodiunt: sed ihe&aurizate vobis thesau- ναι ποιοΰσιν. Ύμεΐς δέ μή θησαυρίζετε έαυτοΊς
ros in calo, ubi neque aruyo neque tinea demoli- έπϊ τής γής, δπον σής καϊ βρώσις αφανίζει, καϊ
tur »*. Quid enim prodest homini, $i mundum to- λησταϊ διορύσσουσι · θησαυρίζετε δέ έαυτοΐς έν
tum lucrelur, animce tero $ua deirimentum patia- τοις ούρανοΐς, δπου ούτε σής ούτε βρώσις αφα
turfAut quam dabit commutationem pro t a * ? νίζει. Τί γάρ ωφελείται άνθρωπος,
4
άντόνκόσμον
Thesaurizate ergo thesauros in coelis, ubi nec mrugo δλον κερδήση, τήν δέ ψυχήν αύτοΰ άπολέση ;
nec iinea demolitur". Et : Eitote antem benigni Β Ή ^ δώσει αυτής αντάλλαγμα; θησαυρίζετε ουν
et misericordes, sicut Pater vester benignus eil el έν το7ς ούρανοΐς, δπου ούτε σής ούτε βρώσις
misericors * · , ac sotem suum oriri facit super pec- αφανίζει. Καί, Γίνεσθε δέ χρηστοϊ καϊ οίκτίρμο-
catores, et justos et malo$ . Ne tollicite curetis νες, ώς καϊ ό Πατήρ υμών χρηστός έστι καϊ ol-
kl
quM esuri sitis, aut quibus usuri veslimenti*. An κτίρμων, καϊ τδν ήλιον αύτοΰ ανατέλλει έπϊ αμαρ
vo$ volucribus et ferh non prastalts? et Deus ulit τωλούς, καϊ δικαίους καϊ πονηρούς. Μή μερι
illa. Νε igitur lolliciti silit quid esuri $iti$, aut qui- μνάτε δέ τί φάγητε, ή τί ένδύσησθε - ούχ ύμεΐς
bu$ usuri indumenii*. Noml e.nim Pater vetter coe- τών πετεινών καϊ τών θηρίων διαφέρετε; καϊ ό
lestis, vos hisce indigere. Qucsriie autem regnum θεός τρέφει αυτά. Μή ούν μεριμνήσητε τί φάγη
M
eadorum, et omnta hcee adjicientur vobis . Ubi enim τε, ή τί ένδύσησθε · οΊδε γάρ ό Πατήρ υμών ό ου
M
ihesauru*, illic et mens hominis crt . E t : Ne isia ράνιος, δτι τούτων χρείαν έχετε · ζητείτε δέ τήν
feceritis, ut ipectaculo sitis hominibus; alioquin βασιΛείαν τών ουρανών, καϊ ταΰτα πάντα προσ-
mercedem non habebilis α Patre vestro qui in cxli$ τεθήσεται ύμιν. Όπου γάρ ό θησαυρός έστιν,
έκει καϊ ό νους τοΰ ανθρώπου. Καί· Μή ποιήτε
ταύτα πρδς τδ θεαθήναι ύπδ τών ανθράκων · εί δέ μή γε, μισθόν ούκ έχετε παρά τον Πατρός υμών
τοΰ έν τοις ούρανοις.
16. Palienies autem ut simus et ad serviendum C 46. Περ\ δέ του άνεξικάκους είναι, κα\ ύπηρετι-
omnibus parati ac irae expertes, quae ab eo dicta κούς π ί σ ι , κα\ άοργήτους, α έφη, ταΰτά έστι· Τφ
sunt, ita se babent: Qui te percutil in maxillam, τύπτοντί σον τήν κτιαγόνα, πάρεχε καϊ τήν
prasbe et alleram. Et ab eo, qui aufert tibi tunicam, άΛΛην καϊ τόν αϊροντά σον τόν χιτώνα, ή τό
aiU veitimenium, noli prohibere ". Qui vero ira ex- Ιμάτιον(91), μή κωλύσης. Ός δ" άν όργισθή,
cjnduerit, ad ignem condemnationi obnoxius fue- ένοχος έστιν είς τό πΰρ. Παντϊ δέ άγγαρεύοντί
M
rit . Omnem autem adigentem te ad miiiiare σοι μίλίον έν, άκολούθησον δύο. Ααμψάτω δέ υμών
unum, duobus illum eomitare . Luceanl vero be- τά καλά έργα έμπροσθεν
s s
τών ανθρώπων, Ινα
nefacta veslra coram hominibus, ut illi ea cernen- βλέποντες, θανμάζωσι τόν Πατέρα υμών τόν έν
te$, admirentur Patrem vestrum qui in ccelis esl \ τοις σνρανοις. Ού γάρ άνταίρειν δει · ουδέ μιμητάς
3
Non enim reluclari oportet, neque nos imitaiores είναι τών φαύλων βεβούληται ήμας, άλλά διά τής
esse malorum vuli Deus; sed ut paiienlia et leni- υπομονής κα\ πραότητος έξ αίσχύνης καί επιθυμίας
late omne» a dedecore e l cupidiiate maloruni ab- τών κακών άγειν πάντας προετρέψατο. "Ο γάρ κα\
1
ducamus horulus est. Quod quidem ct de muliis έπ\ πολλών (95) τών π α ρ ήμίν (96) γεγενημένων
qui apud vos fuerunt, demonstrare possumus, qui άποδείξαι έχομεν, έκ βιαίων κα\ τυράννων μετέβα-
ex violentis et lyraunis immulali sunt, vel vesii- D λον ήττηθέντες, ή γειτόνων καρτερίαν βίου παρακο-
gata vicinorum vilse constanlia victi, vel perspecta λουθήσαντες, ή σύνοδοι πόρων πλεον:κτουμένων ύπο-
vixromitum in injuriis perferendis mira paticniia, μονήν ξένην κατανοήσαντες, ή συμπραγματευομένων
Μ ν
Mauh. ν , 46, 44. *· Luc. νι, 28. " Ibid., 50. *• Ibid., 54. *» Maub. νι, 19. * Maub. χνι, 26.
Μ Τ w w 0 0
*» Mallh. νι, 20. Luc. νι, 36. * Mallb. ν, 45. Mattb. νι, 25, 26, 55. lbid., 21. Ibid., 1.
e i 8 1
L u c . v i , 29. Maltb. v, 22. " lbid., 41. Ibid., 16.
(94) Ό τό Ιμάτιον. Legil Thirlbius κα\ τδ lμα έπ\ πολλών.

τ ιον, ut sit sensus, nec pallium prohibueris. Sed (96) Τών παρ* ήμίν. Vel legendum τών παρ'ύμίν,
ι aec memoriier videtur referre Juslinus, ac proinde id quod secutus sum in interprelando, vel παρ*
ιιοιι accuraUssimc. Si quis lamen emendare velit, ήμιν γεγενημένων, quod quidem pluribus noslrorum
legendum polius csset, αΓροντά σου τδ ίμάτιον, και evenisse possumus demonstrare. Ibidcm non dubium
τδν χιτώνα μή κωλύσης. qnin legendum sit οί έκ βιαίου. Legil Tbirlbius,
(95) Ό γάρ καϊ έπϊ πολλών. Mclius δ γε κα\ δγε κα\... γεγενημένων.
553 APOLOGIA 1 P R O CHRISTIANIS 351
πειραθέντες. ΙΙερ\ 81 τ ο υ μ ή δμνύναι δλως, τάληθή Α vcl exploralis eorum tuoribus quibuscum contrabe-
δε λέγειν άε\, ούτως παρεκελεύσατο - Μή αμάσητε bant. Ne autem juremus omnino, sed vera seinp< r
δλως' έστω δέ υμών τό Καϊ ναι καϊ τό Ού dicamus, sic prsecepit: Ne jurttis omnxno, $ed tU
9
€&· τό δέ περισσόν τούτων έκ τού πονηρού. Ό ς vestrum : E$t, est; ei : Non, non; quod autem iiis
Ιλ κα\ τδν θεδν μόνον δεί προσκυνείν, οΰτως έπει abundantius e$t, α malo e*l Dcum porro solum
σε ν , ειπών* Μεγίστη εντολή έστι* Κύριον τόν coleodum esse, ila suasil, dicens : Maximum man-
Secr σον προσκυνήσεις, καϊ αύτφ μόνφ Λα datum est: Dominum Deum tuum adorabii, atque
τρεύσεις έζ δΛης τής καρδίας σον, καϊ έξ δΛης illum solum colet ex lolo corde luo, ei ex lota for-
M
τής Ισχύος σον, Κύριον τόν θεόν τόν ποιή- titudine tua; Dominum Deum luum, qui fecit te .
σαντά σε. Κα\ προσελθόντος αύτψ τίνος, κα\ εί- Et accedente ad eum quodam, atque dicenterJfa-
πόντος* ΑιδάσκαΛε αγαθέ, άπεκρίνατο λέγων · Ου gisier bone : respondit inquiens : Nemo bonus, prm-
8 7
δείς αγαθός, εί μή μόνος ό θεός 6 ποιήσας τά terquam solus Deus , qui condidit omnia. Qui au-
π ά ν τ α . 01 δ" άν μή εύρίσκωνται βιούντες ώς έδι tem non ila contperiuniur vivere, quemadinodum
δα ξε, γνωριζέσθωσαν μή βντες Χριστιανοί, κάνλέ- docuil, eos pro certo consiet non esse Christianos,
γωσιν διά γλώττης τά τού Χριστού διδάγματα· ού quamvis lingua pronunlienl Cbrisli doclrinam.
γ ά ρ τούς μόνον λέγοντας, άλλά τούς χα\ τά έργα ^ Non enim eos qui tanluroniodo dicunt, sed qui fa-
ττράττοντας, σωθήσεσθαι έφη. Είπε γάρ ούτως· cia eliam exbibeni, salvos esse fuuiros dixit. Sic
ΟύχΙ χάς ό Λέγων μοι, Κύριε, Κύριε, είσελεύσε- enim a i t : Non omnii qui dicit mihi, Domine, Do-
ται εις τήν βασιΛείαν τών ουρανών, άΛΛ' ό mine, introibil in regnum c&lorum; led qni facit νυ-
χοιών τό θέλημα τον Πατρός μον τού έν τοις Ittnlatem Patrti mei qui in cmlit esi **. Nam qui me
ούρανοΐς. *Ος γάρ ακούει μον, καϊ ποιεί ά Λέγω, audit, el qucc dico facit, eum audit qui mitit me ··.
ακούει τον άποστείλαντός με. Πολλοί δέ έρονσί Permulii aulem dicent mihi: Domine, Domine,
μοί' Κύριε, Κύριε, ού τφ σφ ονόματι έφάγομεν nonne ttt nomine tuo edimus et bibimus, εί virtute*
60
χαϊ έπίομεν, καϊ δυνάμεις έποιήσαμεν; Καϊ τότε pra>stilimu$ ? Et tunc dicam eit: Discedite α tne
ttt
έρώ αύτοΐς' ^Αποχωρείτε άπ* έμού έργάται τής 5 4 9 operamini iniquitatem "· Ibi ium flelui erit
ανομίας. Τότε χΑανθμός έσται, καϊ βρυγμός τών et slridor denlium, cum justi quidem ut sot fulge-
οδόντων' δταν οί μέν δίκαιοι Λάμψωσιν ώς ό bunt, injusti autem miuentur in ignem lempiier-
ήλιος* οι δέ άδικοι πέκπωνται (96*) είςτό αΐώνιον num **. Mulli itquidem venient $ub nomine meo,
πυρ. ΠοΛΛοϊ γάρ ήξουσιν έπϊ τφ ονόματι μου, extrintecus ovium pellibus induti, cum inlrituecui
έξωθεν μέν ένδεδυμένοι δέρματα προβάτων, ^ Ittpi tint rapaces. Εχ operibus eorum cognotceiit
: i , r x m
έσωβεν δέ δντες Λύκοι άρπαγες· έκ τών έργων illo$. Λ——·-
Omnis —#—autem —
arbor- non
™ facieni- fruclum
· — wc-
*—
αυτών έχιγνώσεσθε αυτούς. Πάν δέ δένδρον μή num, exciditur, el in ignem conjiciiur **. Caalerum
ποιούν χαρπόν καλόν έκκόπτεται καϊ είς πύρ qui non consenlanee prxceptis illius vivunl, a c n o -
βάΛΛεται. Κολάζεσθαι δέ τούς ούχ ακολούθως τοις aiine lenus Cbri&tiani sunl, bi ut a vobie quoque
έιδαγμασιν αυτού βιούντας, λεγόμενους δέ μόνον punianlur, rogamus.
Χριστιανούς, καί ύφ' υμών άξιου μεν·
17. Φόρους δέ χα\ εισφοράς τοις ύφ' υμών τε- 17. Ulud etiam studio nobis esl, ut vecligalia et
ταγμένοις πανταχού πρδ πάντων πειρώμεθα φέρε ι ν, census iis, qaibus hoc munus commisistis, priiui
ώς έδιδάχΟημεν π α ρ ' αυτού. Κατ* εκείνο γάρ τού omnium pendamus, quemadmodum ab eo sumue
καιρού προσελθδντες τινές, ήρώτων αύτδν, εί δεί insiituii. Ulo namque tempore accedentesquidain,
Καίσαρι φάρους τ ε λ ε ί ν καί άπεκρίνατο· Είπατε percunciati sunt ex illo, an Caesari veciigalia pen-
μοι, τίνος είχόνα τό νόμισμα έχει; 01 δέ έφα- dere oporteal?.qui responsum boc ab eo relulere:
σ α ν Καίσαρος · κα\ πάλιν άνταπεκρίνατο αύτοΤς * Dicile, inquil, mihi, cujut imaginem nummu* ha-
Άπόδοτε ούν τά Καίσαρος τφ Καίσαρι, καϊ τά bel ? Qui ubi dixissent, Casaris : Reddite igitur,
a l uee
τον θεού τφ θεφ. "Οθεν θεδν μέν μόνον προσκυ- D » > 9 Casari$ iunt, Ccetan; ei qum Dei, Deo
νου μεν · ύμίν δέ πρδς τά άλλα χαίροντες ύπηρετοΰ- Proinde nos soluin Deum adorainus; vobis autem in
μεν, βασιλείς κα\ άρχοντας ανθρώπων όμολογούντες, rebus aliis laeli servimus, reges ac principes bomi-
κα\ ευχόμενοι μετά τής βασιλικής δυνάμεως καί num esse agnoscenies, et simul precantes, utcuni
σώφρονα τδν λογισμδν έχοντας υμάς εύρεθήναι. Εί regia polestale sanam quoque meniein obiinere
δέ κα\ ημών ευχόμενων κα\ πάντα είς φανερδν coraperiamini. Quod si nos precanles, atque omnia
τ.θέντων άφροντιστήσετε, ουδέν ημείς βλαβησόμεθα, in lucem proferentes non curaveritis: niliil nos
πιστεύοντες, μάλλον δέ κα\ πεπεισμένοι, κατ* άξίαν quidem capierous detrirnenti, quippe cum creda-
τών πράξεων έκαστον τίσειν διά πυρδς αιωνίου δί- mus, vel polius persuasum habeamus, pro aclio-
κας, χαί πρδς άναλογίαν ών έλαβε δυνάμεων παρά num merilis unumquemque poenas per aeiernum
*)εού, τδν λόγον άπαιτηθήσεσθαι, ώς ό Χριστδς igncm dalurum, ei pro ratione accepiarum a Deo
M M
Mattb. v, 34. 37. " Marc χιι, 30. « Mattb. x i x , 6, 17. Matlh. v i i , 21. · lb., 24. · · ib 21.
M M e v
Luc. xin, 26. Malth. xui, 42. « Maltb. v n , 15, 16,19. Malth. xxn, 17, 19, 20, 21.
( W ) Πεμψωνται conj» Davis., sed pessime.
$55 S. J U S T I M PHILOSOPHI ET MARTYRIS 536
r
facullalum rationem ci rcddilunim, quemadniodum Α έμήνυσεν ειπών * Q πΛέον §δωχεν ό θεός, πΛέον
Gliristus declaravit, diccns : Cui plu$ contulil Deus, χαϊ άπαιττχθήσεται παρ' αϋτοΰι
M
plut etiam reposcetur ab eo .
18. Rcspicite enim exilum cujosque superiorom 18. Αποβλέψατε γάρ προς τό τέλος έκαστου τών
intperaiorum; communem omnibus morlem obie- γενομένων βασιλέων, δτι τδν κοινδν πάσι θάνατον
runi, quae si in staium sensus expcriem evaderet, άπέθανον * δπερ (97) εί είς αναισθησίαν έχώρει,
1
de lucro id easet improbis omnibus. Sed quia et έρμαιον άν ήν τοίς άδίκοις πάσιν. Άλλ έπε\ κα\
sensus manei iis omnibos qui exsiilerunt, et sup- αίσθησις πάσι γενομένοις μένει, καί κόλασις αιωνία
plicia aeiertia reposita sunl, ne haec pro ceriis ba- απόκειται, μή αμελή ση τε πεισθήναί τε κα\ πιστευ-
berc ac vera credere regligatis. Nam ei necyoman- σαι δτι αληθή ταύτα έστι. Νεκυομαντείαι (98) μέν,
liae, el incorruplorum pueronira inspeciiones, et καί αί αδιάφθορων παίδων εποπτεύσεις, χα\ ψυχών
aniinarum humanarum evocationes, et qui apud ανθρωπίνων κλήσεις, καί οί λεγόμενοι παρά τοίς
magos dicunlur somniorum inin.issores el assesso- μάγοις δνειροπομποί καί πάρεδροι (99), κα\ τά
res, et quge a periiis illarum rerum fiunt, persua- γινόμενα ύπδ τών ταύτα είδότων, πεισάτωσαν υμάς
deanl vobis animas eliam post mortem sensu pra> δτι κα\ μετά θάνατον έν αίσθήσει είσ\ν αίψυχαί*
it?.s esF.e: et qui ab animabus inorluorurn corre- ^ χ<χ\ \ ψυχαίς αποθανόντων λαμβανόμενοι (1) χαί
dit 0
pli projiciuntur, daetr.oinaci et furiosi ab omnibus (διπτούμενο; άνθρωποι, ούς δαιμονιολήπτους κα\ μαι
1
appellali, et quae dicuntur apud vos oracula, A m - νόμενους καλούσι πάντες, χαί τά παρ ύμίν λεγό
philocbs Dodonsc et P y l h i a , el quaecunqoe alia μενα μαντεία Άμφιλόχου κα\ Δωδώνης καί Πυθοΰς,
ejusmodi, et scriplorum senteniiae, Empedoclis et χα\ δσα άλλα τοιαύτα έστι, χαί τά τών συγγραφέων
Pyibagorx, Plalonis et Socratis, et illa apud Ho- διδάγματα, Εμπεδοκλέους χα\ ΠυΟαγόρου, Πλάτω
merum iossa et descensus Ulyssis borum videndo- νος τε κα\ Σωκράτους, χαί δ παρ' Όμήρω βόθρος,
lum causa, et eorum lestinônia qui eadem ac isli καί ή κάθοδος "Οδυσσέως είς τήν τούτων έπίσκεψιν,
dixcrunl: quibus nos sallem acquc approbate, 5 5 χα\ τών τά αυτά τούτοις ε ί πόντων * οΤς κάν ομοίως
qui non piinus quaro i l l i , imo magis Deo credimus, ημάς άποδέξασθε ούχ ήττον εκείνων θ ε ψ πιστεύον
qcippe cum nosira corpora ciiara rooriua et in τας, άλλά μάλλον, οί καί τά νεκρούμενα καί είς
serraoi conjecia nos rursus recepluros speremus, γήν βαλλόμενα, πάλιν άπολήψεσθαι εαυτών σώματα
nibil non posse a Deo fie.i asserenle*. προσδοκώμεν * αδύνατον μηδέν είναι θ ε ψ λέγοντες.
19. Et sane quid incredibilius videalur atienie 19. Καί κατανοούντι (2) άπίστότερον άν μάλλον δό-
considerantl, quain si in corpore non essemus, no- Q ξαι, ή εί έν σώματι μή ύπήρχομεν, καί τιςέλεγεν, έκ
bisque diceret aliquis ex parva quadam bumani μικράς τινδς ^ανίδος τής τού ανθρωπείου σπέρμα
sriuinis gutta ossa et carnes ea, quam .videmus, τος, δυνατδν όστέα τε κα\ νεύρα κα\ σάρκας είκονο-
foniia fieri posse? ld enim nunc tingendo dicaraus. ποιηθέντα, οία δρώμεν, γενέσθαι. "Εστω γάρ νύν
Si tales nou esaelis, neque orti ex talibus, vobisque έφ ύποθέσεοις λεγόμενον εί τις ύμίν μή ούσι τοιού-
1
p.l.quis bouiinis semen et pictam imaginem demoa- τοις, μηδέ τοιούτων, έλεγε τδ σπέρμα τδ άνθρώπειον
sirans, cx lali re eum generari posse asseverarel; δεικνύς, κα\ είκόνα γραπτήν, έκ τοΰ τοιούδε οίον τε
·» Luc. χιι, 48.
(97) Όπερ. Lcgcndum censct Siepbanus δσπερ uionum assisteniem sibi polestaiem,» etc.
et άπογενομένοις, pro γενομένοις, ul de roonuis (99) 'ΟτειροπομποΙ χαϊ πάρεδροι. Vafcsio ad
Juslinum loqu? clarius patcal. Deinde anie μή αμε Euseb. Hist. eccl. iv, c. 7, recie noiante, paredrot
λή σητε addendum puial καί, vel δέ post eamdem dixere spirilus magis assistentee, vel etiam quos
vocem. Sed hxc prorsus inuiilia. Non animadver- magi ahis immiuebant ut perpetuo eis ad luie-
tii vir longe dociissimus bac voce, γενομένοις, non lam assislercnl; oniropompos vcro isios qui som-
ta*n mortuos designari, quam generaiiin omnes nia hominibus injiciebant u l de eveniibus edoce-
quiciinque anle exsiilerunt. Eodem sensu Jnslinus rentiir fnluris. OTTO.
dicebal supra, i\. 4, οί γενόμενοι ποιηταί. Hinc ea- (1) ΨνχαΤς αποθανόντων Λαμβανόμενοι. Negai
dem vox desigual posteros, sive eos qui deinceps Talianus Juslini discipulus effectus ejuemodi in
fucrunt iii bis Juiiani verbis apud Cyrillum lib. auimas defunctorum conferri debere. Sed Jusiinus
p. 258 : < Cum legislaior veiuisset ne diis ser- boc loco argumenta colligil non ex suis, sed ex
vireut... el addidissei: Non matedices diis; ή τών elbnicoruin principiis. Hinc Tossam homericaiu
γινομένων βοελυρία τε κα\ τόλμα, potterorum $celus citatex Odyss. λ, ν . 95etphilosophos nielenipsycbosi»
ei avdacia vo>eiis religionetu omnem multitudini defensores. Hinc eliam sumil arguinenii loco i n -
adimere, siatuil ex eo quod non sil diis servieu- spectiones tllas pueroruin incorrupiorum,quia sci-
dum, consequcns esse ul iis maledicendum sil.» licetetbnici exislimabant eos, qui violeuiam el
(98) ΝεκνομαντεΊαι. Omneo, quas Jubiinus enu- iromaiuram niorleiu obieranl, ad ipsum corpus
nuTai, iuqr.il Grabius, magicariun praBSiigiaruni morluun. dciineri. Vide adnolaiioues ad n. 17
species, junclim quoque niemoral Tertiiiliauus in Taliani.
Apotoget. c. 2 5 : c Si ei magi pbaniasmaia ediinl, (2) Κατα*οονντι. Post hanc vocem excidrl aliud
el jam defuncioruin inclainani aiiimas, si pueros τί, quod quidem resliiuenduru esse mouuit Grabiutf.
hi eloquitun craculi euciuni, si mulla. miracula Giiaiur a Tbirlbio similis seuienlia IrcDjei ex p a ^
cinnilaforUs praestigns iudunt, si c i soinnia hiiniil- 295, edit. Massnei.
luul, babcnies seui#i inviiaicruui angelorum el d « -
tet APOLOGIA I PRO CHRISTIANIS. 558
γενέσθαι διαβεβαιούμένος, πρ\ν ίδείν γενόμενον, έπι- Α num priusquam videretie faclum, erederetis? Ne-
ητεύσατε; Ούχ άν τ ι ς τολμήσειεν άντειπείν. Τδν mo contradiccre audebit. Eodem modo quia non-
αύτδν ούν τρόπον, διά τδ μ ή π ω έωραχέναι υμάς άνα- dum vidislis morluum ad vitam revocatum, incre-
ατάντα νεκρδν, απιστία έχει. Άλλ* δν τρόπον τήν duli esiis. Sed quemadmodum nunquam omnino
αρχήν ούχ άν έπιστεύσατε έχ τής μιχράς (5ανίδος δυ credidisselis lales vos ex parva gutia fieri posse,
νατδν τοιούτους γενέσθαι, χα\ οράτε γινόμενους · τδν et lamen factos videtis; eodem modo Geri posse
αύτδν τρδπον λογίσασθε, δτι διαλυθέντα (5), χαί δίκη ν exisiimate, ut dissoluta hominum corpora, et instar
σπερμάτων είς γήν διαλυθέντα τά ανθρώπεια σώ seininum in lerram resoluia, Dei jussu, certo tem-
μ α τ α , κατά χαιρδν προστάξει θεού άναστήναι, κα\ pore resurgam el incorruptionem induant. Nam qui
άφβαρσίαν ένδύσασθαι, ούκ αδύνατον. Ποίαν γάρ unumquodque in id unde exsiiiit redire, ac praeier-
άξίαν βεού δύναμιν λέγουσιν οί φάσκοντες είς εκείνο ea ne Deum quidem quidquam aliud posse dicuut,
χωρειν έκαστον, έξ ού περ έγένετο, χα\ παρά ταύτα Η siatuere non possumus ecquam Deo dignam po-
μηδέν άλλο δύνασθαι μηδέ τδν θεδν, ούκ έχομεν λέ lenliam relinquant. Sed illud perspicimus, nequa-
γειν * άλλ' εκείνο συνορώμεν, δτι ούκ άν έπίστευσαν quam eos crediluros fuisse tales se et universuiti
δυνατδν είναι τοιούτους ποτέ γενέσθαι, οποίους χαί mundum fieri posse, quales e l ex qualibus facloe
εαυτούς, xa\ τδν σύμπαντα κόσμον, κα\ έξ οποίων ρ vident. Salius autera esse ea credere, quae ei 110-
γεγενημένα όρώσι. Κρεϊττον δέ πιστεύειν καί τά τή slrae naiurae el aliorum hominum vires superanl,
ixrraiv φύσει χαί άνθρωποις αδύνατα, ή ομοίως τοις quam pariier cum aliis incredulos esse, accepimus.
άλλοις άπιστείν, προειλήφαμεν · επειδή καί τδν ήμέ- Quandoquidem et Magisirura noslrum Jesum C b r i -
τερον Διδάσκαλον Ιησού ν Χριστδν έγνωμεν είπόντα· stum ita dixisse scimus : Quce. impos»ibilia apud
Τά αδύνατα χαρά άνθρώποις δυνατά χαρά θεφ. homines, pombilia apud Deum · · . i l e m : Ne limea-
Καί· Μή ροβεΐσθε τούς άναιρούντας υμάς, χαϊ tis €08 qui occidunt vos, ac deincepi nihil facere
μετά ταύτα μή δυναμένους τι ποιήσαι, είπε · φο- possunt; eum vero timete qui post mortem potett et
6ήάι\τε δέ τόν μετά τό άποθανεϊν δυνάμενον χαϊ animam et corpus conjicere in gehennam * . Est 7
Ϋνχήν χαϊ σώμα είς γέενναν έμδαΛεϊν. Ή δέ γέ- autem gehenna locus ubi punienlur qui injusie
εννά έστι τόπος Ενθα κολάζεσθαι μέλλουσιν οί αδί vixerint, nec ea crediderint futura, quxcuuqne
κως βιωσαντες, καί μή πιστεύοντες ταύτα γενήσε- Deus per Gbristum docuil.
σόαι όσα ό Θεδς διά τού Χριστού έδίδαξε.
20. ΚαΧ Σίβυλλα δέ κα\ Τ σ τ α σ π ι ς (4) γενήσεσθαι 20. Ac Sibylla quidem el Hystaspes ea, qune cor-
τών φθαρτών άνάλωσιν διά πυρδς έφασαν. Οί λεγόμε- ruplioni obtioxia sui>l, igne consumptum i r i dixc-
voi δέ Στωικοί φιλόσοφοι κα\ αύτδν τδν θεδν είς πύρ C n i n l . Pbilosopbi i l l i , qui dicuntur Stoici, Deum
άναλύεσθαί δογματίζουσι, καί αύ πάλιν κατά μετα- ipsum ia ignem rcsolvi docent, ac mundum posl
6ολήν τδν κόσμον γενέσθαι λέγουσιν. Η μ ε ί ς δέ immalationem rursus oriri dicunt. Nos autem prae-
κρεϊττον τ ι τών μεταβαλλόμενων νοούμεν τδν πάν slaniius aliquid mutabilibus rebus crealorem om-
των ποιητήν θεόν. ΕΊ ουν χα\ ομοίως τινά τοίς π α ρ ' nium Deum credimus. Igilur si quaedam similia bis r
ύμίν τιμωμένοις ποιηταίς χαί φιλοσόφοις λέγομεν, qui apud vos in preiio sunt, poetis c i philosophis,
ένια δέ κα\ μειζόνως χαί θείως (5), καί μόνοι μετά quoedam aotem plenius et divinius disserimus, i d -
αποδείξεως, τί παρά πάντας αδίκως μισούμεθα; τώ que soli cum demonslralione; cur supra omnes in-
γάρ λέγειν ημάς, ύπδ θεού πάντα κεκοσμήσθαι καί justia odiis Qagramus? Dum eniin a Deo dichnus
γεγενήσθαί, Πλάτωνος δόξομεν λέγειν δόγμα · τ φ δέ ornala et facla omnia, Platonis senteniiam proferre
έκπυρωσιν γενέσθαι, Στωικών · τψ δέ κολάζεσθαι έν videbimur : dum eonflagmionem fore, Stoicortun :
αίσθήσει καί μετά θάνατον ούσας τάς τών αδίκων dum autem improborum animas, etiam posl mor-
ψυχάς, τ α ς δέ "τών σπουδαίων άπηλλαγμένας τών iem, sensu predilas puniri, bonorum a suppliciis
τιμωριών εύ διάγειν, ποιηταίς κα\ φιλοσόφοις τά liberas beaie agere; eadem ac poelse el pbilosopbi
< U0(1 s e
αυτά λέγειν δόξομεν. Τώ δε κα\ μή δείν χειρών άν- dicere videbiranr. Dom homines 5 6 1 'P '
θρωποις (6) προσκυνείν, Μενάνδρψ τψ κωμικψ, χα\ D pejus est colere non debcre; idera dicimus quod
M 7
Maltb. x i x , 26· · Matih. x , 28.
(3) ΑιαΛυθέντα. In codice Claromonlano legitur ficem esse majorem opere, nisi ul probel deos
ad mar?. άναλυθέντα. Satius videlur Ha legere qui ab bomir.ibus iabrieanlur, pejores esse bomini-
qoam διαλαθέντα com Grabio. bus ac proinde ab iis coli nondebere? Yide supra
(4) Ύστασχις. Legendmn csse Ύστάσπης, u l versus Menandri, lib. De monarchia. Χειρών
infra e l apod Lacianlium lib. vit, cap. 15, Sylbur- έργοις ανθρώπους. Vulgo viliose χειρών άνθρω-
gius et Grabiiis admonuerunt. Vide infra De Si- ποις. Wolfius conjicil έργα χειρών άνθρωπου; Η.
b$Ua qucett. el resp. 74 ad orthodoxos. Stepban. (in edit. Episl. ad Diogn. p. 44), χειρών
(5) Καϊ θείως. Legendum θειοτόρως jam mulli έργοις ανθρώπους, vel έργοις χειρών ανθρώπων aul
monoenint. ανθρωπίνων; Davis., χειρών ανθρώπωνέργοις; Ma-
(6) Χειρών άνθρώχοις. Hunc locom emendat ran , χείρονι ανθρώπους. Sylburg. ei Braun. pro-
B. Slepbanus Icgendo χειρών έργοις ανθρώπους. banl χειρών ανθρωπίνων έργοις, sed vulgalae lectioni
Sftj Jegendani p o i i u s χειρονι ανθρώπους. Gum enim propius eel baud dubie χειρών έργοις ανθρώπους,
Jerier erit m m a t i o , tum eiiam senlentix Justini id quod prae caeleris eliam H . Slepbano, Grabio ct
ipuor. Cur enim a i l e x Meoandro ai aliis poeiis opi- Thalcinanno placet. Egregic facil ad noslram seri
S59 S. JUSTINI M I L O S ΡΙΪΙ E T MARTTRIS 560
Menandcr comicus, el qui simitia locuti sunl. Ma- > τοις ταύτα φήσασι, ταύτα φράζομεν. Μείζονα γ α ρ
jorem enim esse opere opificcm pronnmiarunt. τδν δημιουργδν τοΰ σκευαζομένου άπεφήναντο.
21. Dum autem Verbum, qua? prima esl Delpro- 21. Τψ δε χαλ τδν Λδγον, δ έστι πρώτον γέννημα
genies, sine inistione genilum dicimus, Jeeum C h r i ^ τοΰ θεοΰ, άνευ επιμιξίας φάσκειν ημάς γεγενήσθαί
sium Magisirum nostrum, eumdenique cruciGxum (7) Ίησοΰν Χριστδν τδν Διδάσκαλον ημών, κα\ τούτον
t mortuum et redivivum ascendisse in coelum; σταυρωΟέντα χαλ αποθανόντα κα\ άναστάντα άνελη-
nihil ab iis, qui apud vos dictinlur, Jovis filiis alie- λυθέναι είς τδν ούρανδν, ού παρά τούς παρ' ύμίν
num et uovum afferimus. Sciiis enim quol Jovis λεγόμενους υιούς τψ Δι\ καινδν τι φέρομεν. Πόσους
fllios cominemorenl speciati apud vos scriplores, γάρ υιούς φάσκουσι τού Διδς οί παρ' ύμίν τιμώμενοι
Mercttrium, sive sermonem itiierpreiem elomnitim συγγραφείς έπίστασθε, Έ ρ μ ή ν μέν λόγον τδν έρμη-
magisirum; iEscuIapium, posiquam fulmine etiam νευτικδν (8) κα\ πάντων διδάσκαλον · 'Ασκληπιδν δέ
ob medici raunus percussus esl, evecium in coelum; χαλ θεραπευτήν γενόμενον, κεραυνωθέντα άνεληλυ-
Baccbum poslquam dilanialue; Herculem poBlquain Οέναι είς ούρανόν * Διόνυσον δέ διασπάραχθέντα *
scipsum fuga laborum igni Iradidit; Dioscuros ex Ήρακλέα δέ φυγή πόνων έαυτδν πυρ\ δόντα · τούς
Leda, Perseum ex Danae genitos, et genitum ex bo- έκ Αήδας δέΔιοσκούρους, καί τδν έκ Δανάης Περσέα,
minibus Bellerophontem, equo Pegnso eublatum. \ χαλ τδν έξ ανθρώπων (9) δέ ύφ' ίππου (10) Πήγασου
Quid enim dicamus Ariadnem et qui eimililer ac Βελλεροφόντην. Τί γάρ λέγομεν τήν 'Αριάδνην, χαλ
ista recepii inter sidera feruniur? Nam et mo- τούς ομοίους αυτή κατηστερίσθαι λεγόμενους; Καί
rientes apud vos imperalores semper immorlaliiaii τ ί γ ά ρ (11) τούς αποθνήσκοντας παρ* ύμίν αυτοκρά
consecrandos judicaus, ac producitis qui eliam τορας άε\ άπαθανατίζεσθαι άξιουντες, καί όμνύντα
jurattis vidisse se cremamm Caesarem in coelum τινά προάγετε (12) έωρακέναι έκ τής πυράς ανερχό
abeuntem dicat. Qualia autem cujusque eorum, qui μενον εις τδν ούρανδν τδν κατακαέντα Καίσαρα; καί
dicuntur, Jovis filiorum facta perhibeantur, necesse όποια ι έκαστου τών λεγομένων υιών τού Διδς ιστο
non est apud scienies dicere; eed haec certe ad ρούνται αί πράξεις, πρδς είδότας λέγειν ούκ ανάγκη»
corruplelam et depravalionem discentium lilleris πλην δτι είς διαφοράν (15) καί προτροπήν τών εκπαι
mandala sunl. Deos enim imitari prasclarum omni- δευομένων ταΰτα γέγραπται · μιμητάς γάρ θεών κα-
bus videlur. Absil auiem a sana menle baec de λδν είναι πάντες ηγούνται. "Απείη δέ σωφρονούσης
plurani probandam geminus locus c. 53, ρ. 88, C, ex hominibus gcniium, ila ut aliis opponatur, qui
quo Marlyr ait : Έ θ ν η χειρών έργοις λατρεύοντα. ex Jovft geniii in COBIUIII ascenderaui. Sic enim
(juare recipere ιιοιι dtibiiavi. OTTO. infra n. 54 Belleropbouiem ait Juslinus άνθρωπον
(7) Γεγενήσθαί. Miror cur hasc Grabius de gcne- έ? άνθρωπου γενόμενον.
ratior.e ex Maria imelligeniVi pronunliei. Hic pro- I (10) Ύ ^ ' Ιππου. Infra n. 54, έφ* ίππου.
feclo agilur de generaiione Verbi, quatenus Ver- (11) Καί τί γάρ. Legendum καίτοι γάρ. Isenim
bum est. Hanc enim doclrinam comparai Juslinus est sensus: Quid necesse cst anliqna receusere.
cuni fabulis elbnicorum de JovisGliie ac praserlim cum quotidie cjusmodi consecraiiones apud vos
de Mcrcurio quem sermonem inierpreiem, ei n. 22 celebreuiur?
scrmuiiem a Oeo iiileriiuulimii vocabani. A l Ghri- (12) Καϊ όμνύντα τινά προάγετε. Sylburgius et
siiex Maria generalionem comparat Juslinus n. 22 Grabitis Jusiini diligeniiam lioc loco desideratu,
cHin fabuloba Persei generalione. auasi laiius extendat, quod de llomulo el de Julio
(8) Λόγον τόν έρμηνευτιχόν. Sic eliam Glemens Ca'$are narraiur, ncc auimadvertat in aliorain i n i -
Alexandrinus lestaiur Sirom. v i , p. 979, Mercu- peraiorum exscquiis non rjusmodi jusjurandum
riuin apud Grrecos vocari Λόγον. Non lamen pro* dari, sed aquilam e rogo emicti solilain esse, q u *
babile <*sl elbaicos credidisse Λόγον esse Persouain defuncti animam in cceliiin efferre pularelur. Noo
a Deo Palre disiinciam. Quineiiain lunc Mcreu- vidcruul erudili viri ulrainque consueludinem usur-
rium dicebanl esse Λόγον, cuin fabulosum illum palam fnisse. Sic loquitur Suetonius in AngusU
dcuin ad pbvsiologiam, id cst ad rcs inauimas, re- V i l a : < Non defuit, inquii, vir praelorius, qui *e
vocarent. Hinc Porphyrius apud Eusebium P n r p . efligiein cremaii eunleni in ccelum vidisse jura-
etrnng. 1. m , c. 11, dum absurdas de diis fabulas rel. » Sic jocaiur iu banc coiisiieludinem Seneca
lenire conaiur, Mercuriiim ait esse symbolum in Colocyniosi sive ludo de Glandii Apolbeosi:
t
Λόγου oinniuiii eflkienlis et iiuerpreiis, stalimque ι Quaerile, iuquii, ab eo qui Drusillam in coolum
addit euin Λόγον, qui est in sole, Mercurium d i c i ; eunlem vidit. Idein Claudium vidisse se dicei iler
eum qui est in luna, Hccalen; eum qui in universo, facienlem non passibus ajquis. Velit nolil, necesse
Hennopan. Sic eiiam Eustaihius iu Iliad. lib. i , esi illi oninia videre qua; in coelo aganiur. Appiai
p. 10, docet iiij velerum fabulU Jovein esse nien- viai curalor est: qua bcis ei divuiu Augusunn ei
tem, Musas scienliam, Mercuriuin Λόγον. Amiuia- Tiberium Gxiarem ad deos iisse. Hunc si inierro-
iius Marcellinus ail lib. xvi Mercurium mundi f ve- gaveris, soli narrabit: coram pluribus nunquam
lociorem scnsum esse, » ei idciroo Julianum illi oc- verbum faciet. Nam ex quo iu senaiu juravii se
culie snpplicasse. DrusiJlam vidisse coelum ascendcnlem, el illi pro
(9) Τόν έξ ανθρώπων. Opinali sunt erudili bo- tam bouo nuntio nemo credidil quod videiit, ver-
mines posl bas voces subaudieudum esse άνηρπα- bis conceplis affirmavii se non indicaluruni elianisi
σμένον vel aliquid simile, quasi dical Juslinus-eum in roedio foro hominein vidisscl occisum. > Juslini
cx Itominum conspeciu sublatum. Sed quod seiuel dc testimouiuiii coulirmai Taiianus n. 10. Terlullia-
iEsculapio dixil Jusiinus, euin in coelum ascen- niis idem perjuriuiu exagiui, ι ad iYai., c. 10 U
disse, id ad eos, qui dînceps receuseiitur, et lib. i i , c. 7.
proinde ad ipsuui ciiam Belleropbonlein referen- (15) Είς διαφοράν. Legendnm esse διαφθοράν
diiiu esl. lllud aulchi έξ ανθρώπων ιιοιι signilicat κα\ παρατροπήν jam luulii observaruul.—Atironia
Iklleropbotiieni cx bomuiibu!» sublaiuui csse, sed usus e&t Juslinus.
m APOLOGIA 1 PRO CHB1ST1ANI9. 362
ψυχής Εννοια τοιαύτη π ε ρ ί θεών, ώς χαί αύτδν τδν Α diis cogUatio, ut ipsum ducem ac genitorem om-
ήγεμδνα χ α ί γεννήτορα πάντων κατ' αυτούς Δία, nium secundum illos Jovem, parricidam ei ex palre
πατροφόντην τε χ α ί πατρδς τοιούτου γεγονέναι» έρωτί parricida ortum fuisse, ac malarum el lurpium vo-
τε χαχών κα\ αΙσχρών ηδονών ήττω γενόμενον, έ π \ luplalum amore captum ad Ganymedem mullasque
Γανυμήδην κα\ τάς πολλάς μοιχευθείσας γυναίκας mulieres ab eo consiupralas venisse, ac ejus iilios
έλθείν, χαί τούς αυτού παϊδας τά δμοια πράξαντας similia fecisse credat! Sed liacc, ut diximus, pravi
παραδέξασθαι (14)! Άλλ', ώς προέφημεν, οί φαύλοι daemoues perpetrarunt. Nos aulem imroonaliialcm
δαίμονες ταύτα Επραξαν. Άπαθανατίζεσθαι δέ ημείς eos consequi solos didicimus, qui Deum viiae san-
μόνους δεδιδάγμεθα τούς όσίως χα\ έναρέτως εγγύς ciilate et virlute propius coniinguni; qui auiem
θ ε ψ βιοΰντας, κολάζεσθαι δέ τούς αδίκως, χα\ μή improbe vivunt nec imniulanlur, eos igne aeterno
μεταβάλλοντας, έν αίωνίφ πυρί πιστέύομεν. credimus puniri.
22. Υίδς δέ θεού (15) δ Ιησούς λεγόμενος, εί κα\ 5 7 22. Filius autem D e i , qui Jesus vocatur,
κοινώς μόνον άνθρωπος, διά σοφία ν άξιος υίδς θεού eliam si homo tanlum essei comrouni condiiione,
λέγεσθαι * πατέρα γάρ ανδρών τε θεών τε πάντες propter sapientiam dignus foret, qui Filius Dei
συγγράφεις τδν θεδν καλοΰσιν (16). Εί δέ χαί diceretur. Parentem enim virumque deuinque scri-
Β
Ιδίως (17) παρά τήν κοινήν γένεσιν γεγενήσθαί αύ- ptores omnes appellani Deum. Quod si roodo sin-
τδν έ κ θεού λέγομεν Λόγον θεού, ώς προέφημεν, gulari e l a communi creaiioie diverso genilum
κοινδν τούτο έστω ύμίν τοίς τδν Έρμήν λόγον τδν illum ex Deo dicimus Verbuio D e i ; id e i , ul jam
παρά βεού άγγελτικδν λέγουσιν. Εί οέ αίτιάσαιτό τις diximus, commune esse crediie cum iis qui Mer-
άσταυρώσθαι αύτδν, χα\ τοΰτο κοινδν τοϊς προκατη- euriuro sermonem a Deo inierounliura appellant.
ριθμημένοις παθοΰσιν υίοίς, καθ* υμάς, τού Διδς υπάρ Si quis autem crucifixum esse objicial: eei id quo-
χει. Ε κ ε ί ν ω ν τε γάρ ούχ δμοια τά πάθη τοΰ όανά- que commune cum supradiclis Jovis, ui veslra ferl
του, άλλά διάφορα ιστορείται* ώστε μηδέ τδ ίδιον opinio, iiliis, qui perpessiones non effugerunl. Illo-
τού πάθους ήττονα δοκείν είναι τούτον. Άλλ* ώς rum enim non similes, sed diversae morlis perpee-
ν
ύπεσχόμεθα, προϊόντος τοΰ λόγου χαί κρείττονα άπο- siones narrantur, ita ut Jesus, ne ob singulare qui-
δείξομεν - μάλλον δέ χαλ άποδέδεικται. Ό γάρ κρείτ- dem perpessionis genus, inferior s i l . Sed et prae-
των (18) έκ τών πράξεων φαίνεται. Εί δέ χα\ διά staniioreni esse, u i proraisinius, proccdeiite ora-
παρθένου γεγεννήσθαι (19) φέρομεν, κοινδν κα\ τοΰτο lione demonslrabimus; vel poiius jam deraonstra-
Τ
πρδς τδν Περσέα έστω ύμίν. φ δέ λέγομεν χωλούς, tum est. Praestantior enim quisque ex aclionibuf
(
(14) Παραδέξασθαι. Illud verbum non idem va- nymi dixerim, nec Marcion dicebat Jesum per Y i r -
let ac Glios guscipere, u l inlerpreies exislimarunt, ginem nalum esse, is eiiim Gbristum subito Ga-
ted ideni ac credere e l asseniiri. E x boc enim pbarnaume coslo venisse Ungebai; nec meriio ne-
v**rbo pendel toia verborum complexio. geiur banc loquendi ralioneni in Scripiura exsiare.
(15) Υίός δέ θεοΰ. Similis prorsus apud Arno- Oemonslral enim Basilius in libro De Spiritu
biom senienlia lib. ι Adrersus Genlet : c Sed con- sfincto, cap. 5, ulramque praeposiiionem διά et έξ
cedamas, i n q u i l , inierdum manum vestris opina- idem sonare, ei argumenli loco sumii quod Paulus,
liooibus danlee, unum Ghristum fuisse de nobis, qtii in episl. ad Galatas d i x i t : Γενδμενος έκ γυναι
memis, aniinae, corporis fragililatis et condilioni* κός, faclus ex muliere, idem in episi. ad Gor. dixc-
Biiies; nonne dignus a nobis esi lanlorum ob iiiu- r i l : Άνήρ διά τής γυναικός, vir per mulierem. Hinc
nenim graliam Deus dici, Deusque senliri? » idem Basdius in orat. 2:>, p. 558 : Έγεννήθη διά
(16* Pra? caUeris Uomerus. Vide Cohort.ad Grasc, γυναικός, ίνα τούς γεννηθέντας αναγέννηση. Genitu*
c. 2. 'OTTO. est per mulierem, ut eos qui naii erant regeneraret.
(17) ΕΙ δέ χαϊ Ιδίως. Hujiw loci ea videiur esse Mulia occurrunl ejusmodi exempla apud sancloa
seoienlu : Ne mirum vobis videaiur, si Verbtnn Palres. Juslinus non eo soluni in loco, qui nuuc iu
Det D O R sonum vocalem, non rem inanimam, sed uianibus est, sed eiiam in miiltis aliis iia loquilur.
Yemm F i l u i m , veramque personam dicimus, non Sic eiiam apud Eusebium lib. ι contra Marcel. cap.
faciani, sed genitaro. Commune id esse duciie cum 35 : Πρδ μέν τοΰ κατελθείν χαί διά τής παρθένου
its, qui ipsuio etiam Mercurium, sermoneni a Deo τεχθήναι, Λόγος ήν μόνον. Vide ρ. 40 Julius Firrnltus
1
wternuoiiuiu appetlant. Vide dialog. n. 61 ei 128. De profan. xeiig.: < Per virgineni Mariam ac Spi-
(18) Ό γαρ χρείττωτ. Haec Irenaeus imilalur riiuai sanclum Cbrisius natus. > Hilarius lib. iv De
libir. i i , c. 3, n. 5, ut a Grabio observatum esl : Trin. n . 42 : ι Per virginein naius ex Spirilu san-
c Qei enim melior est, inquit, ex operibus osien- cto. ι Augusliuus iu lib. ι De anima n. 27 : ι M u -
diier. » Similein senteniiam, ut ex profano aliquo lier ex viro facla esl, m postea vir per mulierem
aeripiore. cilai lsidurus Pelusiota episi. 158, lib. nascerelur. > Eamdem vocein usurpat Cyrillus Ale-
ιιι : Τ ά ί ρ γ α δείξει τών λόγων σαφέστερον. Opera xandrinus Thesaur. p. 96. la byiuuo, queiu canimus
probabumt ciariut sermonibus. in lioiiurtiin Β. V. M.ina;:
(19) άνά χαρθένσν γεγεττήσβαι. Molesta fuii Beaiu coeli nuntio,
Lango haec ratio loquenui, u i ad Valeiiiinianorum Fecunda sancto Spirilu,
crrores accommodala : eain exagilal Teriullianus Detideratus gentibut
im libro Dc carne Chti$ti, cap. 20, et in Scripiuris Cujus per ulvum (utus etl.
iovf airt negal. Displicei eliam Hieronymo, qui in Non ergo in eo, si proprie loquamur, Valenliniani
Cnmmeni. tn epht. ad Galat. p. 267, sic loquiiur : peccabaul, quod Filiuin per Mariani geniluin dice-
c Diligenier aiiendile, inquit, quod non dixerit, renl; sed quod ex Maria geuilum necareiil, aique,
faclaru per mulierem, quod Marcion et cauerae hae- ui ail Tenullianus, c. 27 conlra Valeniiniano$ r
re&es TOIUIII, quse puuiivam Gbrisli carnem siinu- t delaluin in Virginem transmeaiorio poiius quau»
I M I , sed ex muliere, u i non per illam, sedex illa generalorio nioie processisse; per ipsain, non c&
»esse credaiur. > S e d , quod pace S. Hiero- ipea; non inairem eam,sed viani passuni» docerenu
PiTROL. G R . VI. 12
Ϊ65 S. J13STINI PHlLOSOPHl ΕΤ MART1R1S 364
dijudicatar. (juod aulem natum ex Virgine lene- Α κα\ παραλυτικούς» κοΛ έκ γενετής πονηρούς (20),
mus, commune id cum Perseo exi&timaie. Quod υγιείς πεποιηκέναι αύτδν, κα\ νεκρούς άνεγείραι,
claudos denique e l paralylicos, et ab ipso orto δμοια τοίς ύπδ Ασκληπιού γεγενήσθαί λεγομένοις
mutilos saniiati ab eo reslilulos, ei mortuos ad καί ταύτα φάσκειν δόξομεν.
viiam revocatos dicimus, similia haec quoque dicere videbiuiur i i s , quae ab iEseulapio facla nar-
rantur.
23. Atque ut illud etiara perspectum habeatis, 23. (21) "Ινα δέ ήδη κα\ τούτο φανερδν ύμίν γένη-
quaecunque a Cbrislo et a propbelis, qai eum an- ται, δτι όπόσα λέγομεν, μαθόντες παρά τού Χριστού
lecesserunt, edocti dicimus, sola esse vera et scri- κα\ τών προελθόντων αυτού προφητών, μόνα αληθή
pioribus omdibus aniiquiora; nec quia eadera ac έστ\, κα\ πρεσβύτερα πάντων τών γεγενη μένων συγ
ilii scriptores dicimus, idcirco peiere ut probe- γραφέων * κα\ ούχ\ διά τδ ταύτα λέγειν αύτοϊς, π α -
mur, sed quia vera loquimur; tum etiam ut vobis ραδεχθήναι άξιούμεν, άλλ' δτι τδ αληθές λέγομεν
constei Jesum Gfaristum, cum Dei Verbum el pri- καί Ιησούς Χριστδς μόνος Ιδίως υίδς τώ θεψ γεγέν-
mogenitus et \ i n u s sit, solum proprie Filium e i eo νηται, Λόγος αυτού υπάρχων κα\ πρωτότοκος καί δύ
geoiiam esse: ejusque vohinlale factum bominem ναμις· κα\ τή βουλή αύτοΰ γενόμενος άνθρωπος,
inslaurandi ei revocandi bomiuum generis causa, ^ ταύτα ημάς έδίδαξεν, έ π ' αλλαγή κα\ έπαναγωγή τού
lia?c nos docuisse; ac deuique priusquam inler άνθρωπείου γένους· πρ\ν ή έν άνθρώποις (22) αύτδν
bomines 5 8 bomo versarelur, quosdam in ante- γενέσθαι άνθρωπον, φθάσαντές τίνες διά τούς προει-
cessum, eos scilicei, quos jam diximus, malos ρημένους (23) κακούς δαίμονας, διά τών ποιητών ώς
daemones ea per poetas velut facta dixisse, quae γενόμενα εΐπον, ά μυθοποιήσαντες έφησαν · δν τρό
fabulose isti confinxerunt, queinadraodum perfe- πον κα\ τά καθ* ημών λεγόμενα δύσφημα κα\ άσεβη
cere ul nefanda in nos ei impia facinora decanla- έργα ενήργησαν (24), ων ούδε\ς μάρτυς ουδέ άπό-
rentur, quoruro nec lesiis nec argumeniam exsiat δειξίς έστι, τούτον έλεγχον ποιησόμεθα.
ullum; ul haec, inquam, vobis exploraia sinl, bis
argumeniis uieminr.
24. Primo, quta cum similia Grxcis dicamus, 24· Πρώτον μέν δτι (25) τά δμοια τοίς "Ελλησι
1
soli odio habemur propter nomcn Clirisli; et cum λέγοντες, μόνοι μισούμεθα δι δνομα τού Χριστού *
nibil faciamos mali, velut improbi necamur; aliis κα\ μηδέν άδικούντες, ώς αμαρτωλοί άναιρούμεθα,
alibi et arbores et fluvios et mures ei feles ei cro- άλλων άλλαχοΰ καί δένδρα σεβόμενων, κα\ ποτα-
codilos ,ct plarimas brulas aoimaotes colenlibus, c μο^ί. μυς» αίλουρους, καί κροκοδείλους, κα\
(20) Πονηρούς. Legendum πηρούς admonuit R. ad intelligeniiam bujus loci, in quo inlerpretande
Slephanus, idque confirmal Grabius ex simili loco non plurimum viderunt inlerpretes. Loiigam hanc
dialogi n. 69; πηρούς aulem idem esse ac caecos con- verberum complexionem existimavii Grabius, nec
lendii Tbirlbius ex eodem dialogi loco, ei alio bujus cum iis qua3 praecedunl, nec cnm iis quae sequuiH
Apol. n. 60. lur, connecli posse, et idcirco ad conlexlus cor-
m
(21) lva δέ ήδη, elc. ObBervat Rillenie (Am- ruplelain et ad lacunas confugit. Facilis tamen ei
madvv. in pnmam S. Just. apolog., p. 19 eq.) : aperta sentenliarum juociura. Tria polliceiur Ju-
« Restai ul scripior, ei ulira progressurus sit, de- siinus sese demonstralurum. 1° Qua; a Ghristiauis
monslrel, quae Gbrisliani proliieantur non solum doceniur, sola vera esse, «juod quidem apiura et
verisimilia el aeque vera ac fabulas Graecoruro, sed uexum esi ex iis, quae proxime dicebai, nempe ex
omuino reapse vera esse el leslimomis coiiUrmari, illa simililitdine, quae Chrisliana3 doctrinae videiur
quoruiu lides in dubiuui vocari non possil. Et boc inesse cum noonuilis pbilosopborum ei poeiarum
quidem p r a s l i l i l a capile 50-65; eed quae a capiie placilis. 2 · Promiilit se probaiururo Filium Dei i n -
25-30 iracianlur, plane uobis abundare videnlur. caruaiuiu esse. 3° Oxmones anle illius incarnaiio-
— Iiaque loriasse sic series lueiubrorum resiitui neui niulia per poelas Gnxisse, ul bomincs ab boc
possit: Primuui ejice primam parieiu capilis 25 mysicrio credendo averterent. ln his tribus argu-
usque ad verba κα\ Ιησούς Χριστός; hac eiiim ra- memis deinceps vereaiur Jusunus. Probat 1 · , n. 24,
lioue doclrina de persuita Jesu Gbrisij, quae cap. 21 D Gbrisiiauos solos esse qui veriiaiem defeDdam.
iiicipil, coiitinuaiur et absolviiur. Tuiu irauspone Oeiudc num. 30, Filium Dei iucarnatuin esse. Tum
ejeclaiu parieui capiiis 23 ad fiiiem capiiis 30, ita n. 55 venil ad fabulas poetarutn, quas daemoiium
ul reruiu arguiueuu iraciaudarum parieui secun- fraudo ad bomiuuni pernitiem invenlas fuisse docei
dam efliciai, buc esl scriploreui cogita aa deinou- (15) Διά τους χροειρημένους. Uic profecto ali-
blraluruin polliceri, docirinaiu GUristiauaui DOII quid eiiieiidaiidum. Uuinain euiiu illi sunt qui pro-
Unium verain esse, sed solaiu esse veraui (μόνα pier dajiuones, bive impulau dseinonum per poeiaa
αληθή). E l qua± cap. 24 el seqq. dicuiuur, non male iiaic iiiixeruiii ? Memo saue divinare possit. At si
quadraul in exireiuaui parieiu cap. 24.» Sed Ju- legamus λέγψ δέ τούς, e i c , niliil supeieril diflicul-
sluius lain raro ceriuin qiieiudain ordiuem el me- l a i i s , iuque ex Laiina imerpreialioae perspici
tboduin aerval (coll. Seimscii. Juslin. d. Mdri. ρ. i , poiesi.
p. 208 sq.), ut confuMoiieiu isiaui absque codicis (24) Ενήργησαν. Nccesse uon esl cum Syiburgiu
iiiaua exarati aucioriuie librariia iuipulaiidani e»se suuiuielligere διαθρυλλείσθαι. w
iton censeaiit. UTTO. (25) Πρώτον μέν δη. Ut probel veritatem penes
(22) Πρϊν ή έν άνθρώποις. Prxuuuenda bis solus esse Gbrislianos (boc etiim ex tripartita di-
veruis coiijunciio καί aul legenduui πρ\ν δέ ή έν vibione priiiium eral) boc ulilur argumenlo, quod
άνθρώποις. Si quis lamen legenduin esse veiil, καί cuui alii suuimam babeani suae religionis colend»
δτι πρίν el aulea κα\ δτι Ιησούς Χριστός, nibil id liceniiain, solis Gluisliauis eodcui jure csse oou
cuuUilui uoccbiL 6cd uiliU umpliua icouin dcbcl liccal.
365 APOLOGIA 1 PRO CBRISTIANIS. 366
των αλόγων ζώων τά π ο λ λ ά · κα\ ού τών αυτών ύπδ Α nec eadem omnibus, sed alia alibi venerantibus,
πάντων τιμωμένων, άλλά άλλων άλλαχόσε, ώστ' είναι iia u i omnes sibi inVicem, quia nou eadem coluui,
ασεβείς άλλήλοις παντός, διά τδ μή τα αυτά σέβειν * impii sinu Quae quidem una res est, quam in c r i -
δπερ μόνον έγκαλείν ήμίν Εχετε, δτι μή τούς αυτούς mibis loco nobis objicere possilis, quod non eos-
ύμίν σέβομεν θεούς, μηδέ τοίς άποθανοΰσι χοάς κα\ dem ac vos colamus deos, nec morluis libamina
χνίσσας, χ α \ έ ν γραφαίς στεφάνους (26) κα\ θυσίας et nidores et coronae imaginibus apponi solilas et
φέρομεν. "Οτι γάρ ού τά αυτά παρ οΤς μέν θεο\ (27), viciimas offeramus, lpsi enim res easdem alibi doos,
1
παρ* οΤς δέ θηρία, π α ρ ' οίς δέ ίερεία νενομισμένα alibi feras, alibi victimas legiliinas esse accurate
έστ\ν, άχριβώς έπίστασθε. scilis.
25. Δεύτερον (28) δέ, δτι έχ παντδς γένους ανθρώ 25. Secundo, quod ex omni hominum genere
πων οί παλαιο\ (29) σεβόμενοι Διόνυσον τδν Σεμέλης, qui olim Bacchum Semeles tilitim, ei Lalonae Apol-
χα\ "Απόλλωνα τδν Λητοίδην, οί δι' έρωτας άρσένων linero, qui eiiam lurpe dictu esi quae et quanta
δσα έπραξαν, αίσχος χα\ λέγειν, κα\ οί Περσεφόνην masculorum amore designaverint, qoi Proserpi-
χα\ Άφροδίτην, τάς διά τδν Άδωνιν οίστρηθεί- naro el Yenerem, oesiro propler Adonidem conci-
οας (30), ών χα\ τά μυστήρια άγετε· ή Άσκληπιδν, latas, quarum eliam mysteria eelebratis, aut iEscu-
ή τινά των άλλων ονομαζόμενων θεών* καίπερ θα^· B lapium aut alium aliquem eorum, quos appellant
νάτου απειλουμένου, διά Ιησού Χριστού (3!) τούτων deos, colebamus, eos quamvis morie proposiia per
μέν κατεφρονήσαμεν, θ ε φ δέ τ φ άγενήτφ κα\ άπα- Jesum Cbrislum conlempsimus, nosque iiigenilo et
θεί εαυτούς άνεθήκαμεν, δν ούτε έπ' Αντιόπη ν κα\ perpessionis experli consecravimus Deo, quem
τάς άλλας ομοίως, ουδέ έπ\ Γανυμήδην δι* οίστρον neque ad Anliopen aliasve similes, neque ad G a -
έληλυθέναι πειθόμεθα, ουδέ λυθήναι βοηθείας τυχόντα nyroedem cesiro libidinis inchatum venisse credi-
διά Θέτιδος ύπδ τοΰ έκατοντάχειρος εκείνου, ουδέ mus, nec vinculis solutum auxilio illius Cenlimani
μεριμνώντα διά τοΰτο τδν τής Θέτιδος Αχιλλέα διά per Telbydem impeiraio, neqne ob hoc ber.eficium
sollicUum fuisse, ut plurirais Greeis Acbilkes pro-
τήν παλλακίδα Βρισηίδα δλέσαι πολλούς τών Έλλή-
(26) Καϊ έν γραφάΐς στεφάνους. Meursius, Cle* scriplores id exprobrare geniilibus, quod eadem
ricoset Fabriciiis legiint έν ταφαίς, in sepulcris, res nunc viciima s i l , nunc Deus. Hoc argumenlo
cui conjeciurae favet illud ex dialogo Minuc. F e l . : Ulitur Atbanasius orat. in genles, n. 25. Vide Ta-
ι Goronas etiam eepulcris denegatis.» Salroasius lianum n. 10 et Athenagoraro. Apol. n. 14. Hie ad«
aliier emendai in nolis ad Vitam M . Anton. ac fe- jungere libet Anaxandridis versus, quos referi Aibe-
genduro puial έν [&αφαίς στεφάνους pro ^απτούς, aaeug lib. v n , p. 299:
$mtile$ eoronas, queroadmodum dicunlur marmora Βούν προσκυνείς, έγω dk θύω τοις θεοις ·
iu exempli*. figuris ornata; pocilia in gemmis, id est Τήν 8γχεΛυν μέτιστον ήγή δαίμονα,
gemmatt, άρτοι έν τύποις, pane* figuris tet formii Ψ
Ημείς δέ τών Οψων μέγιστον παραχοΛύ.
expretd. A l erudilae ei actitae hominum doclissimo- Bovem colis lu, di$ ego hosliam immolo.
rum emendaiiones non videnlur necessari». L o - Anguillatn adoplas maximoi inter deos,
quitor Jaslinus de coronis quae moriuorum statuis Obsoniorum ducimu$ no$ maximum.
appooi solebant. Yox illa γραφαί ιιοιι piciuras so-
lom, a l videtur eruditis illts viris, designat, eed (28) Αεύτερον. Secundnm argumenlum, cur ve-
eiiam siatuas, al mullis exeinplis demonstrari po- rilas solis Gbrislianis nola sii, inde dedticil Justi-
tesu Himerios apud Pholium cod. 245, pag. 1127, nus, quod a cuttu deorum, qui flagitia pairasse nar-
Lysippi insignis siaiuarii ingenium ex eo commeu- raniur, ad purissimum nnitis Dei cullum, quamvie
dai, quod Oocasionem pereleganler finxeril. Uiilur raorie proposila, conversi fuerinl.
atueni bis vocibus : Εγγράφει τοίς θεοϊς τδν Και (29) 01 παλαιοί. Liquel legendum esse ol π ά
ρόν, diis Occasionem cffinxit. Basilius seu quivis λαι, ut antea n. 14, idque jam muhi observave-
alius in l'b. De bapt. c. 2, n. 25, ul probel bapiiza- runt.
lora, sivc liber, sive servus sit, modo veierem bo- (30) ΟΙστρηθείσας. Scribit Apoltodorus lib. ι ι ι ,
minem e x u e r i l , Dco acceplum esse, utilur boc inquil illusirissimus Hueiius Demonstr. evang. p.
exemplo : Ή σανίς έξ οποίας δήποτε Ολης ούσα, απο 58, in Adonidis eliamnum infaniis forma <*omtno-
θεμένη τδ άνώμαλον και άποξυσθεΐσα τδ τραχύ, lam Venerem, clam diis omnibuseum occutuisse in
ούτως ενδύεται τήν γραφήν τϊ)ς εικόνος τοΰ βασι arca, et Proserpinae tradidisse; hanc pupoin lam
λέως · κα\ τότε ούκ έν τή του ξύλου, ή χρυσού ή belluni conspicalam relinuisse, aique ca re cxci-
αργύρου διαφορά γνωοίζεταί τις διαφορά τής ει lalain inter deas conlentionem Jovem aedasse, bac
κόνος, eic. Liquet in noc exemplo γραφήν vocari lege atque omine, ui lertiam anni pariem penes se
ftUtuam auream aut argenieam aut ligneam. Tam manerei Adonis, lertiam penes Venerem, peneg
ficiae quam pictie imagines vocanlur γραφαί apud Proserpinani lerliani. liaque illud verlmm οίστρη-
Gregorium fiaz. orai. 5, p. 85. Loqiicns eniin de θείσας de conlentionis oesiro simul el libidinis ac-
imaginibus imperalorum έν πλάσμασί τε καί χριυ- cipi debet. Legiiur in ulroque cod. ms. ad marg. el
μασι, id egl tum liclis lum piclis, ail imperalores apud R. Slepbanum ad calcem χόρψ κα\ Άφροδί
cjesmodi imaginibus solere aliud alios προσπαρα- την τάς διά τδν Άδωνιν έρηθείσας. Legendiiui έρι-
γράφεσθαι ; Juliarms vero ul Gbrisiianis insiiiias σθείσας, Puellam ei Venerem, quce de Adonide inter
»irti«rel, ταίς είκοσι συμπαραγράφων τούς δαίμο se contenderunt. Fruslra ergo Sylburgitis ei Gra-
νας, ω ς δή τινας άλλας έξ έθους γραφάς, προυτιθει bius legunt : Τήν μέν διά τδν Άδωνιν, τήν δέ διά τδν
δήμο*.ς και πόλεσι. Άίδωνέα οίστρηθείσαν.
(27) Ού τά αυτά xayf οίς μέτ Θεοί. Fruslra (51) Δ*ά Ιησού Χριστού. Eadcm loquendi ratio
Grabius reiinenduui esse conieiidil iltud ού. Tol- occuriil n. 49 et n. 61. Quare Trusira Sylbiirgius e l
leodum omnjno si quid senlemix velis vi boc loco Grabius uon roinus apie legi posse exislimant, διά
etoere; vcl Jegenduro δτι γάρ ούν. Solent enim alii Ίησοΰν Χριστόν, propier Je$um Ckrislum.
S67 S. J U S T I M r i U L O S O P I I I E T K A K T Y K I S 568
plcr Bnseidem 5 9 pellicem perniciem afferret * · . \ ν ω ν κα\ τούς πειθομένους έλεούμεν · τους 6% τούτων
Miscret nos eoruin qui isia credant, borumqwe au- αίτίους δαίμονας γνωρίζομεν.
ciores esse dxmones novhmis.
26. Teriio, posl Christi in coelum asceiisum dae- 26. Τρίτον δ' δτι (52) και μετά τήν άνέλευσιν (55)
mones imnrisere bomines quosdam, qui se deos τού Χριστού είς ούρανδν, προεβάλοντο (54) οί δαίμονες
essedicerent; quos non modo non inseciali cstis, ανθρώπους τινάς λέγοντας εαυτούς είναι θεούς * οί ού
fed eliam auxistis honoribus. Simonem queindam μόνον ούκ έδιώχθησαν ύφ* υμών, άλλά κα\ τιμών κατ-
Saniarilanum e vico Giuum dicio, qui sub Clatidio ηξιώθησαν. Σίμωνα μέν τινα Σαμαρέα, τδν άπδ κώ
Gxsare, cum magica miracula, dacmonum in eo μης λεγομένης Γίττων (55), δς έπ\ Κλαυδίου Καίσα
opcramium arie, in regia reslra urbe Roinae edi- ρος διά τής τών ενεργούντων δαιμόνων τέχνης δυνά
dissci, deus exisiimalus e s i , et a vobis, tanquam μεις ποιήσας μαγικάς έν τή πόλει (56) υμών βασιλίδι
dcus, statua honoralus, quae siaiua erecta est in 'Ρώμη, θεδς ένομίσθη, καί άνδριάντι παρ* υμών ώς
insula Tiberina inler duos ponies, habens banc θεδς τετίμηται, δς άνδριάς άνεγήγερται (57) έν τώ
Romanam inscriptiouem : Simoni deo sancto. Hunc Τίβερι ποταμψ, μεταξύ τών δύο γεφυρών, έχων έ π ι -
Samarilaui pene omncs et ex aliis geniibus non- γραφήν Τωμαικήν ταύτην, Σίμωνι δέω σάχκτω (58).
nulli primum deum esse confilentur, eumque ado- Β Κα\ σχεδδν πάντες μέν Σαμαρεΐς, ολίγοι δέ κα\ b<
r a n i : ac Helenam quandam, quae eum hoc lempore άλλοις έθνεσιν, ώς τδν πρώτον θεδν εκείνον όμολο
tibique asseciala esl, cum amea in Iupanari pro- γοΰντες, προσκυνούσι (59) · κα\ Έλένην τινά, τήν
sUtissei, primam ejus noiionem esse d k i i l a n l . Me- συμπερινοστήσασαν αύτώ κατ* έκείνο τού καιρού, πρό
nandrum etiain qoenidam, pariier Samarilanum ο τερον έπϊ τέγους σταθείσαν (40), τήν ά π ' αυτού (41)
vico Gapparelxa, ac Simonis discipulum, da?mo- Ιννοιαν πρώτην γενομένην λέγουσι. Μένανδρον δέ
iiu;ii quoque operalione fretum mullis, cum Aniio- τινα, κα\ αύτδν Σαμαρέα, τδν άπδ κώμης Καππαρε-
cbiae versareiur, arle magica illusisse scimus. Is ταΐας, γενόμενον μαθητήν τού Σίμωνος, ένεργηθέντα
seclaloribus suis illud eiiara persuasit, nunquam κα\ ύπδ τών δαιμονίων, και έν 'Αντιοχεία γενόμενον,
ipsos esse moriluros; et ex illius discipliua adbuc πολλούς έξαπατήσαι διά μαγικής τέχνης οίδαμεν. "Ος
eupersunt nonnnlli hoc protilenles. Marcionem κα\ τούς αύτφ επόμενους ώς μηδέ άποθνήσκοιεν
etiam quemdam Poniicum, qui cliamnum superesl έπεισε· κα\ νύν είσί τίνες ά π ' εκείνου τούτο όμολο-
ac discipulos docei alium quemdam agnoscere ma- γούντες. Μαρκίωνα δέ τινα Ποντικδν, δς κα\ νύν έτι
jorem muiidi opilice JDeuni. Hic in omni honiinum έστΛ διδάσκων τούς πειθομένους, άλλον τινά νομί-
$en*re dseinonum adjumenlo perfccit, ut mulli in G ζειν μείζονα (42) τού δημιουργού θεόν · δς κατά
· · lliad. ν κ
(52) Τρίτον δ' δτι. Tertium boc argumenlum, ut gebalur, εκείνον κα\ προσκυνούσι. Melius Eusebius
xeriialein in Cbristianis solamodio haberi consiei. quom seculi sumus.
Si quis a damonibus immiesus Gbrislianam reli- (40) Σταθεΐσαν. Addit Eusebitis έν Τύρω της
gioncm erroribus corrumpat, bunc persecutio non Φοινίκης. Panlo ante translala ex Eusebio in edi-
allingil. lnde mauifesia conclusio peitcculionujn lioncs Gra!CO Laiinas vox συμπερινοστήσασαν, curo
auclores esse da?mones, ac bolam illos verilaiem B . Slepbanus et niss. babeanl περινοστήσασαν.
inseclari. (41) Τήν άχ' αύτου. Sic emendavi Euscbio au-
(55) Μετά τήν άνέΛευσιν. Legilur άνάληψιν τού clore ireius, pro ύ π ' αυτού. Teriullianus έννοιαν
Κυρίου apud Eusebium, qui toiuin bunc de Snnone reddidil injeciionom. c Et ee quidera, inquit, lib.
' locum inseruii lib. n ili$i. cap. 15. llabenl eiiam
9 De anima, cap. 54, finxit summum palrein, illam
άνάληψιν τού Κυρίου Syncellus Chrorwgraph. ρ. 355 vero injectioiiem snain primam, qua injecerai an-
el Zonoras Annal. tom. 11, p. 187, ui observat gelosel arcbangclos (ondere. > hijeclio aliis in lo-
Tbirlbius, qui άνέλευσιν aui άνοδον a Jusiiuo usur- cis apud Teriullianuni eodem sensu usurpalur velut
pari solere a i l , non vero άνάληψιν, ac exempla re- D cum in lib. De pudic. c. 15, cilal illud ex secunda
peiit ex dialng. n. 59, 82, 87. ad Gor. Pion ignoramus injectiones ejus. Gormpia
(54) ΠοοεβάΛοντο. lia cx Eusebio posui. Editi si.nl quaa de Siniune apud eumdem leguniur \n
nosiri προεϋάλλοντο. appendice ad librum De prccscript. ι Uic ausus esl
(55) Γίττων. J;a EuMibius. At B . Slepbanus et suiumam se dicere viriutem, id esl, summum
uierque codex ms. τρίτον. Deiim, mundaiD aulein ab augelis suis inslilutuuu
(56) Έν τη χόίει. Euseb. έπ\ τή πόλει υμών τ ή . Α daeinone se oberranle, qui esset sapienlia, de-
(57) Ός άνδριάς άνεγ*\χερται. lia*c desuul apud siendisse quaerendum apud Judaeos. ι Liquci legen-
Eusebium; viliosam esse Eusebii scripluram adver- (luin, c ad iEonem se oberranlem, ι clc. Docebaul
t>os Aiiloiiiuiu Van Dale probai Tbirliiius ex vcrbo- Gnosiici, quorum parens erat Simoii magiis, unum
rum construclioneabsuida aduiodutii, si baic verba ex Êonibus, queiu vocabant Acbainoib, id csl sa-
desitil, iulura, άνδριάντι ώς θεδς τετίμηται μεταξύ piemiam, a suinuio l)eo in inferiora decidisse. lixc
τών δύο γεφυρών έχων έπιγραφήν, clc. Equidein auiem erat Helena Simonis, quam quidem, velut
veiba ba;c ιιυιι delebo, sed bib leiiuin tareie posse ovem perdiiam, Simon a se quaesilam esse, seque
faieor. e<> cousilio descendisse dicebai, ui posl Ireueum
(58) Σίμωνι δέω σάγκτφ. Yide Prajfaiionis lcr- leslaltir Tcrlulliaiiiis Deanimacdp. 34. Mox Et scb.
Uam parieiu, ubi de bac Juslini narralione disse* οίστρηθέντα κα\ αύτδν ύπό.
rimua. (42; Μείζονα. Euseb. είναι νομίζει ν με ι ζω, ΊΙΪΙ.
^39) Προσκυνούσι. Malc ia edilionibus Juslini lc- lib. ιν, c. 11.
309 A P 0 L 0 G I A I PRO CHHISTIANIS.
π α ν (45) γένος ανθρώπων διά της τών δαιμόνων συλ- Α blasphemias erumperenl, ac universi creatorem
λήψεως, πολλούς πεποίηκε βλασφημίας λέγειν, κα\ Deum Chrisli palrein esse negarent, et alium quem-
άρνείσθαι τδν ποιητήν τούδε τού παντδς Θεδν · άλλον dam, utpole majorem, majora quam illum perfe-
δέ τινα, ώς δντα μείζονα, τά μείζονα (44) παρά τού cisse profllerentur. Qui ab islorum disciplina pro-
τον ομόλογε ιν πεποιηκέναι. Πάντες οί άπδ τούτων (45) fecti sunt, i i omnes, ul diximus, appellanlur Chri-
ορμώμενοι, ώς έφημεν (46), Χριστιανοί καλούνται, sliani; quemadmodum ei qui judicia cum philoso-
δν τρόπον κα\ οί ού κοινωνούντες τών αυτών δογμά pbis coinmunia DOII babent, commtine nomcn ex
τ ω ν τοις φιλοσδφοις, τδ έπικατηγορούμενον δνομα philosopbia duclum habent. AJI vero etiam nefanda
τ η ς φιλοσοφίας κοινδν έχουσιν. Εί δέ κα\ τά δύσφημα illa et fabulosa fecinora perpetreni, lucernae eversio-
εκείνα μυΟολογούμενα έργα πράττουσι, λυχνίας μέν o e m , promiscuos concubilus, carnium humanarum
e o s
άνατροπήν, κα\ τάς άνέδην μίξεις, χα\ ανθρώπειων epuhs, non scimus. A i GO a vobis nec vcxari
βαρκών βοράς (47), ού γινώσκομεν · άλλ' ότι μή διώ oecoccidi, saJiem ob ipsorum opiniones, novimus.
κονται, μηδέ φονεύονται ύφ υμών, κάν διά τά δόγ-* Estaulem liber a nobis conlra omnes quae exslite*
1
ματα (48), έπνστάμεθα. Έ σ τ ι δέ ήμίν κα\ σύνταγμα ruul baereses composilus, quein, si legere libeat,
χατά πασών τών γεγενημένων αιρέσεων συντεταγμέ- Yobis iradeiuus.
νον (49) · φ εί βούλεσθε έντυχείν, δώσομεν. B
27. Η μ ε ί ς δέ, ίνα μηδένα διώκω μεν (50), μηδέ 27. i\os autetn ne quem vexemus, aut quidquam
άσε6ώμεν, έκτιθέναι κα\ τά γεννώμενα (51), πονη iinpie faciamus, pueros etiani recens natos expo-
ρών είναι δεδιδάγμεθα · πρώτον μέν, δτι τούς παν nere hoiuinum improborum esse didicimus. Primo
τός σχεδδν όρώμεν έπϊ πορνεία προάγοντας ού μόνον quidem quia omnes fere bujusmodi vidcmus a*d
τάς κόρας, άλλά κα\ τούς άρσενας · καΐδν τρόπον λέ slupra non puellas solnm, sed eliam masculos pro-
γονται οί παλαιο\ άγέλας βοών ή αίγών ή προβάτων d u c i : el quemadinodtun narranlur anliqui greges
τρέφειν, ή ίππων φορβάδων, ούτω νύν κα\ παϊδας (52) et annenia bouin vcl caprarum, velovium, velgre-
(45) Ύ)ς χατά χάν, eic. Euseb. δςκαΐ κατά πάν... periri calholica Ecclesia probareat. Ait Cyprianus
«έπεικε βλάσφημα λέγειν κα\ άρνείσθαι τδν ποιη ep. 58, omnem soecularem potesialeib adversus
τήν τούδε τού παντδς Πατέρα είναι τού Χριστού. — Ecclesiam Clirisli subiio prorupisse, c ut... osten-
Duos Marcion inducebal deos, allerum opiUcem, qui derel Dominns qux esset Ecclesia... qui esseni quos
roondam fabricavil, alieruin majorem, qui prasstan- inimicus lacesseret, quibus ut suis parceret. Neque
liora condidic; iilum negaudum docebal, bunc con- enim persequiiur ei impugnat Christi adversarius
fltendam. OTTO. nisi caslra ei mililes Cbrisli. ilaereiicos proslraios
(44) Τά μείζονα. H*c desnnt apnd Eusebium; semel et suos facios contemnil el praterit. > Vide
nnde magnam in Valesii inierpreialione erralum. G ep. 57 ei S. Iren. lib. iv, c. 55, n. 9 et Acia
Sic enim reddil : Alium vero quemdam longe itio S. Moniani marlyris el sociorum n. 14.
prtesiantiorem hoe unicersum condidisie atfirma- (49) Σνντεταγμένον. Deest apud Eusebium.
taa. N i h i l roagis pugual curn principiig Marcio- (50) Αιώκωμεν. H. Steph. el Grabius legendum
nis, qui muiidum a sumnio illo Chrisli Patre esse contendunl μηδέν άδικώμεν. Legileliam άδικω-
condiiom negabat. Ipse Valesius in notls agno- μεν Billius approbanie Tbirlbio. Sed cur emeiidenius
scii legenduni esse τά μείζονα ul apud Juslinum. quod minime mendosum esl.?Imo illud verbuui, διώ-
Cum Marcion bonc inunduin a vero Deo crea- κωμεν, aptius iuihi videlur ad signiflcanduin liomi-
Iflm negaret , dicebat esse et illi condilionem cidium. Ha3c eniiu esl S. Jusliui aenieulia. Naia
wam et suuin mundum et suum ceelum; Tertull. i , occasione ex haireiicis, de quibus nescire se dixerai,
J f a r c , c . 43. liaque ι Deo suo invisibilia ι tribue- ulruui nefanda illa commiuerent necne, asseverai
bat, ibid. c. 16. Sed cum probarent calbolici de Gbrislianis, eos ita ab bis sceleribus remolos
absurdam dicta essc; c ejus esse invisibilia, qui esse, ui eiiam pueros expouere nefas ducant, ne
nibii visibile prxmiseril > rnagisquc congmere, aut aliquem vexem et opprimaot, comroiiieiido ut
< cjus esse majora, cujus ei magna ; > respondcbant poer non suscepius iuiereal aui impieiaiis rei
Marciooilae: c Suflicit uniciim boc opns Deo no- fianl; si stisceplus ad nefauda el hnpia, ui ipseap-
slro, quod bominein liberavit summa et pracipua petlat, flagitia educeiur. Uaec enim duo gravissiina
boniuie soa, et omuibus locustis aniepouenda. > mala ex pueiorutn uxpoiiendoiuni more eonsequi
/45) Πάντες ol axb τούτων. Eusebius κα\ πάντες. docei. Adducii suni viri dociisMini, ul άδικώμεν buc
(46) Ώς έρημεν. Euseb. ώς έφαμεν, ei inox : Κα\ Ο inirudereut, quia infra n. 28, Juslimis injusliiiaui
υύ κοινών δντων δογμάτων τοίς φιλοσόφοις, τδ έπι- cum impielaie conjungit. Sedibi aliade reloquiiur.
καλούμενον, eic. (51) Καϊ τάγεννώμενα. Mallei Thirlbius καί έκτι
(ΑΊ)Λνχνίας... βοράς. De horrendis islis criini- θέναι τά γεννώμενα. Pigel referre aiias conjecluras,
ntbus, qiue Cbrisiiauis genliles (coil. Apoll. n , c 12 ) luin H . Slepbaui qui legenduiu pulal έκτιθέναι παρ-
ei JuiUei (Diai. .Tr. c. 10, 17, c. 108 jallingere so- αιτούμεθα οτε, lum Perionii el Grabii, quorum
Lebaut, ueiupe θυέστεια δείπνα ei Οιδιπόδειους μίξεις prinius legil γενόμενα, aller πονηρόν.
(Ainenag. Legai. ρ. Chr. c. 5. Hist. eccl. el Epist.
f
(52) Καί Λαιδας. Legenduin puiai Grabius παίδες
kceU Vien. ei Lugdun. ap. Euseb. v, c. 1. [Tom. 11.] vel παίδων. Sed necesse non esi quidquaiu inuiare,
ρ. II.) aodias Caecilium paganum in Minuc. Felic. idque ex imerpungendi raiione a uobis adbibita
Oaawio c. 9 et c. 30. OTTO. saiis perspicilur. De bis gregibus citamur a Grabio
(48) Κάν διά τά δόγματα. Duo docelS.Martyr: Talianus n. 26 el Giemens Alex. n , Pwdag., c. 4,
pniuo, bxreiicos a persecutione Uiios el immuues de vectigaiibus, quae ad iniperatores redibani, vide
m e . Deinde, si qui ex iitfs occidautur, sattein noa Suelon. in Calig. et Lamprid. in Alex. Sever. Abro-
occidi ob ipsorum opiuiones, sed quia (sic eiiim inlel- gatuni boc vectigal lege u l l . lit. x i , ltb. x i , cod.
ligeaduin videiur) facinus aliquod comniisere. Quo Just. lia Tbirlbius qui et de incesiis flagiins iude
aulejii argumento u i i i u r S. Jusiinus, ui probel so- coiisequeinibus cilai Glein. Alex. Pwdag. jib^ it^
hm iu Cbrisiianis verilateui puniri etdainnari, eo- p. 265; Laclantiom lib. v i , c. 2 0 ; Minucimu
dea alji Paires usi suui, ui veritaiem in sola rc- Teriull. Apol. cap. 9 el 1 «d Nut. cap. 10.
571 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 572
galirnn equorum aluisse iia «unc et pueroa ad χ
f ΐ
ε ς τδαίσχρώςχρήσθαι μόνον καί ομοίως θηλειώνκαΐ
turpes duniaxal usus; et feminarum pariter ac am- άνδρογύνων χαλ ά^ητοποιών πλήθος χατά παν έθνος
bigui sexus hominum, ac nefanda patrantium turba έπ\ τούτου τού άγους έστηκε. Κα\ τούτων μισθούς κα\
a d hoc piaculum apud omnes gentes prostat. Atque
# εισφοράς κα\τέλη λαμβάνετε, δέον έκκόψαι άπδ τής υμε
ex his merccdes et tributa et veciigalia percipiiis, τέρας (55) οίχουμένης. Καί τών τούτοις χρωμένων τ \ ς ,
cum eos ex orbe veslro exterminari oporterei. πρδς τή άθέω χα\ ασεβεί χα^ άκρατε ι μίξει, εί τύχοι,
Quibus qui utilur, is prater nefaodum el impium ac τέκνω ή συγγενεί, ή άδελφψ μίγνυται. Οί δέ χαλ τ ά
impudicum concubilum cum filio, si ila sors ferat, εαυτών τέκνα κα\ τάς ομόζυγους προαγωγεύονται. Καί
aut cognato au( fralre miscelur. Sunt qui liberos φανερώς είς κιναιδίαν αποκόπτονται τίνες, καί είς μ η
etiam suos et uxores prostituanf. Ae palam et τέρα θεών τά μυστήρια άναφέρουσι, χα\ παρά παντ\
aperte quidam ad cyoaedicam turpitudinem eviran- τών νομιζομένων παρ' ύμίν θεφ (54), δφις σύμβολο ν
lur, alque in matrem deorcm baec mysleria refe- μέγα κα\ μυστήριον αναγράφεται. Καλ τά φανερώς
runi;atque apud unumquemque eorum,quos exisii- ύμίν πραττόμενα καί τιμώμενα, ώς άνατετραμμέ-
maiis, deoruni, magnum serpens symbolum ac my- νου (55) καί ού παρόντος φωτδς θείου (56), ήμίν
sterium recenselur. Igitur quae palaro et aperle a προσγράφετε. "Οπερ άπηλλαγμένοις ήμΓν τοΰ πράτ-
§ § w
•obis aguntur et colunlur, ea nobis ascribilis, quasi ^ τειν τι τούτων ού βλάβην φέρει, άλλά τοις π ρ ά:ττουσ«
ea" divino lumiae everso et exslinclo perpetremus. κα\ ψευδομαρτυροΰσι μάλλον.
Quod quidem nobis, qui non i i sumus ut qtiidquam ejusmodi faciamus, minhne nocet, sed irs poiius*
qui ea ipsi faciunt et in alios falso conferunt.
28. Apud nos enim princeps maloruro dsemonum 28. Παρ' ήμΤν μέν γάρ δάρχηγέτης τών κακών δαιμό
$erpens vocalur et Salana et diabolus, ul potesiis νων, δφις καλείται, κα\ σατανάς, κα\ διάβολος, ώς καί έκ
ex liueris noslris scrulando perspicere. Hunc Chri- τών ημετέρων συγγραμμάτων έρευνήσαντες μαθείν
slus praemonstravtt cum ipsius exercitu et asseclan- δύνασθε · δν είςτδ πΰρ πεμφθήσεσθαι μετά τής αυτού
tibus hominibus in ignem missum i r i , ul in inflni- στρατιάς χα\ τών επομένων ανθρώπων, κολασθησο-
tum aevum excrucienlur. 6 1 Interposiia enim μένους τδν άπέραντον αίώνα, προεμήνυσεν ό Χριστός,
roora, quominus id Deus hactenos perficeret, pro- Κα\ γάρ ή επιμονή τοΰ μηδέπω τοΰτο πράξαι τδν
pter huraanum genus conltgiL Pra3videt enira quos- θεδν, διά τδ άνθρώπίνον γένος γεγένηται. Προγινώ-
dam ex poeniientia salulem consecuturos, quos- σχει γάρ τινας έκ μετανοίας σωθήσεσθαι μέλλοντας,
dam vero nondum esse naios. Et ab iniiio quidem καί τινας μηδέπω Γσως γεννηθέντος. Κα\ τήν αρχήν
numanum genus inlelligentia e l vera eligendi ac Q νοερδν κα\ δυνάμενον αίρείσθαι τάληθή, κα\ ευ πράτ-
recia faciendi facultaie praedilum creavil, ita ut τειν, τδ γένος τδ άνθρώπίνον πεποίηκεν, ώστ' άναπο-
omnibus hominibus nulla apud Deum relinquatur λόγητον είναι τοΤς πάσιν άνθρώποις παρά τψ θ ε ψ ·
excusalio. Ralione enim pradili et ad intelligen- λογικο\ γάρ κα\ θεωρητικοί γεγένηνται. Εί δέ τις
dum apii et babiles creali sunt. Si quis autem haec άπιστεϊ μέλειν τούτων τψ θ ε ψ , ή μή είναι αύτδν
Deum curare neget, is vel eum non esse aslute διά τέχνης (57) ομολογήσει · ή δντα χαίρειν κακία
profitebitur; vel si sit, pravitate gaudere aut lapidi φήσει^ ή λίθψ έοικότα μένειν, κα\ μηθέν είναι άρε
eiinilem maneredicei, necquidquam esse virlulem τήν μηδέ κακίαν, δόξη δέ μόνον τούς ανθρώπους ή
aut viiium, sed sola opinione baec ab hoininibus αγαθά ή κακά ταΰτα ήγείσθαι · ήπερ μεγίστη άσέ^
bona aut mala judicari; quae sane maxima irapie- βεια.καΐ αδικία έστί.
tas et injusiiiia eet.
55) Yide inillum Apol. Atbenagone, ignoralis: nos vero eiiain iu lenebris scekra IUV-
54) θ ε φ . Lcgi posset θεών. Sylburgius. stra recognoscere possumus. > Vide Apol. 2, n. 11.
55) Ό ς άνατετραμμένον. Huc redU tola sen- Item Athenag. Apol. n . 54.
teiilia : Qua» palain et aperte facilis, ea a nobis in (56) Φωτός θείον. Lumen ilhid Dei non raiionem
fenebris lieri dictiiatis.Sic inierprelari malui, quam Β boc loco, sed lucem oculis corporis affulgentem
cum aliis inlerpreiibus haec ad ipsos elbnicos re- designal. Sic Glemens Pasdag. lib. ιιι, cap. x i , prae-
ferre, quati divinum lumen sive ralio inverta in illis cipil vemlis ut canos non inficianl, ged in iueem
esset, dum hwc agunt. Videiur Juslimis elhnicoruin Dei efferanty id quod maxime venerandutn est, άνα-
mores curoafficiis nomini Ghristiano criminibus sic δεικτέον ύπ' αύγάς τοΰ θεοΰ τδ τίμημα. Essa?i, lesle
comparare, ut etiamsi ea Cbrisliani admiuerent, Josepho ιι, Bel. Jud. cap. 7, cum naUirae darent
ethnicis lamen palam el aperie perpeiranlibus con- operam. dilfgenter sene vesie conlegebanl ne αύγάς
cederent. luiquitatera ethnicoruin eodem niodo θεοΰ lucem divinam conlaminarenl. Observai Eusla-
castigat Terlullianus ι ad Nat. cap, 16. ι Verum
9 thius in Hiad. p. 852. Diem ab Homero saeram
ja.m laudale, inquit, conailium incesti verecundi, vocari, ac ipsam nociem apud Besiodum eodem
qtiod adulteram noclcm commenli sutnus, ne aul roodo appcllari. Hinc eliam lerram sacram, muros
lucem aui veram itociem coutaminaremus, quod sacros dici solere idem scriplor docet, pag. 789, in
eliam luminibus terrenis parcenduin existimaviinus, Iliad.
quod noslrum quoque conscienliam ludimus: quod- (57) Αιά τέχνης. Legendura putat Billius διάκε-
cunque eiitiri facimus, si voluraus (leg. si velamos) νής vel άτεχνώς lib. ιι Observ. $acr. cap. 6. Red-
%
suspicainur. Caeierum incesia vestra pro sua liber- dil Grabius: Non confitebitur ex arle ttve opificio
taie el luce omnr c i nocle omui el tota co3li con- Dei eum exsistere. Αι διά τέχνης aliquid asserere,
aciemia fruunlur, quodque felicius proveniai cum idem esl ac non palani el aperle illud staluere, sed
palant misccaiis iucesia toio conscio coclo, soli ipsi cum artificio quodam. Nam qui Deuni bumana non
APOLOGIA f P R O CHRISTIANIS. 574
29. * Λ π 5 λ ι ν (58), μ ή τών εκτεθέντων τ\ς μή Α 29. Deinde \etO metuimas, ne quis ex iis, qni
|ραληφθε\ςθανατωθή, και ώμεν άνδροφόνοι. Άλλ ή 1
eiponuntur, non suscepius intereat, e l homicidx
«ήν αρχήν ούκ έγαμούμεν, εί μή έπ\ παίδων ανα simus. Sed vel omnino iriatrimonium non inimu*
τροφή, ή παραιτούμενοι τδ γήμασθαι, τέλεον ένεγ- nisi ad liberorum educationem; vel si a nupiiis re-
χρατευόμεθα. Κ α \ ήδη τ\ς τών ημετέρων, υπέρ τού fugimus, perpetuo nos coniinemus. Jamque nosiro*
πείσαι υμάς δτι ούκ έστιν ήμίν μυστήριον ή άνέ- rum qiiidaro, ut vobis persuaderet non esse myste-
δην μίξις, βιβλίδιον άνέδωκεν έν Αλεξάνδρεια Φί- rium apud no& promiscuum concubitum, oblulit l i -
ληκ: (59) ήγεμονεύοντι, αξιών έπιτρέψαι Ιατρφ τους bellum Felici Alexandriae prefecto, rogans ut roe-
διδύμους αυτού άφελείν. Άνευ γάρ τής τοΰ ήγεμό dico licentiara daret lestes ipsi resecandi. Id enim
νος επιτροπής τούτο πράττειν άπειρήσθαι οί εκεί ια sine praefecii licentia facere inierdicium sibi illlus
τροί έλεγον. Κα\ μηδ^λως βουληθέντος Φίληκος ύπο- urbis medici dicebant. Sed cum Felix omnino sub-
γράψαι, έ φ ' εαυτού μείνας (60) ό νεανίσκος, ήρκέ- scribere noluisset, adolescens in coulinentia ei
σθη τ ή εαυτού χαί τών δμογνωμόνων συνειδήσει. virginitate permanens, sua et eormn, qui idein ac
Ούκ άτοπον δέ'έπιμνησθήναι έν τούτοις ήγησάμεθα ipse sentiebant, conscienlia contentus fuit. Mihi
χαλ Άντινύου τοΰ νΰν γεγενημένου, δν κα\ πάντες autem haud absurdum videtur boc loco menlionetn
ώς θεδν διά φόβου (61) σέβειν ώρμηντο, έπιστ^με- injicere illius, qui nuper exslitit, Anliuoi, quem
voi τίς τε ήν χαί πόθεν υπήρχε ν. omnes ut deum cum metu colere coeperunt, cum
quis esset ei uqde perspecturo baberent.
50. "Οπως δέ μή τις άντιτιθε\ς ήμίν, τί κωλύει 5#. Sed qe quis nob'ts.opponatnibilobslare,quo-
χαλ τδν π α ρ ' ήμίν λεγόμενον Χριστδν, άνθρωπον έξ minus et ifi qqi apud qos dicitur Cbrislus, homo
ανθρώπων δντα, μαγική τέχνη άς λέγομεν δυνάμεις ex hominibus arte magica quae diclmus miracula
πεποιηκέναι, χαί δοξαι διά τοΰτο Τίδν θεοΰ είναι, ediderit, ac propierea Filius Dei esse viaus s i t ,
τήν άπόδειξιν (62) ήδη ποιησόμεθα, ού τοίς λέγουσι jani demonstrationem instilueiuus, non dicenlibus
πιστεύοντες, άλλά τοίς προφητεύουσι (65) πρίν ή credentes, sed futura antequam Q2 » prredi- fianl
γενέσθαι, κατ* άνάγχην πειθόμενοι, διά τδ κα\ δψει ceniibus necessario fidero babeoles, eo quod ipsis
eanre dicebant, bi palam et aperle non dicebant bgs verbis Iegilur ad marginera, c super vos ma-
Deom non esse, aut eamVitiis gaudere aut lapidi nere. ι S. Meibodius orat. 5 apud Combefis. p. 85,
aimilem esse. Sed cum nefanda baec commenta ex ail Paulum boriari μένειν έφ' έαυτψ, uoicis nupiiU
eorom eenteniia sequerentur, videbantur Juelino conlenuim. Eodeui modo loquilur S. Basilius ep.
asiote profiteri quod totidem verbis efferre non au- Q 217, can. 60. Gregorius Nyssenus in Vha S. Ma-
debanl. Io Diaiogo cttpi Tryphone n. 54, colligit J u - crina3 p. 180, lestatur eam, defunclo adolescenie
stinas ex bis verbis: Lavabit in tanguine uvce ami- cui desiinata erat, sialuisse perpeluam virgini'
cjiiot sasm, saogainem Chrisii, ut sanguinem u v » , latem servare, uiveiv έφ' εαυτής τδ λοιπδν ήξίου.
a solo Deo formatum fuisse. Sed quia res tolidem (61) ,Αιά φο6ον. Pularunl inlerpretes ipsius
verbis non dedaralur, sed flgura quadam involvi- Adriani inelu adduclos esse boniines, ut Anlinoam
lor, ait Jostioqs boc mysterium per artem quam- colereiii. Atque ita quidem staluenduiu easet, si
<iam a Scriplura indicari, διά της τέχνης. (.egit tegeremus ut apud Eusebium διά φόβον,ρβΓ vim et
Tbirlbios δι' ανάγκης ac reddit, aut eum non esse metum, ut inierprelatur Valesius. Sed longe prse-
confueaiur necesie eef, ridetque illud Perionii, arte clarior ac verior erit sententia, si legamus διά φό
tl a&iuiia. βου, ac ita reddamus: lanquam Deum cum metu
(58) Καϊ xaUtr. Aliam affert tationem cur Chri- colere cmperunt, vel ui Deum metuere et colere cxpe~
t l b n i ab expoaendis liberis abborreant. runt. Non enim ipse Adiiauus iinperii sui aucio-
(59) ΦΙΛηχι. Iia R . Slephauus e l mss. Sylbur- rilale boinines lerruil, sed ipsius Anliitoi, laiiquam
guw posuii Φήλικι et mox Φήλικος. Qui praerat uiagni cujusdam Dei, melus animis incussus. lluic
£ g y p t o vocabaiur praefectus Augusialis, ejusqiie eniin alirlbula, lesie Spariiano in Adriani Vita,
tedes eraiAJexandriae, ut palet excod. Tbeod. tom, urbs do ejusdein dicla nomine, templa in illius ho-
V, p. 270. norem, sacri ludi, sacerdoies et propheta?. Haec bo-
%
(60) Εφ* εαυτού μείνας+ His verbis indicat Ju- minibus liinorem incusserunl. At vim non intulil,
Sliftas adolesceiiieiQ in virgiuiiaiis proposiio persequi id humanilate sua consecutus esl, ut testaiur
vensee, el cum bujus laudis testimonium ab ipsis " Atbenagoras n. 30 Apol. Miliiur Thirlbius lesii-
eihoicis impeirare non posset, sua e l aliorum ideiu monio b . Albanasii, qui in oral. contra Gentes, p.
aentieBUam cooscienlia conleuium fuisse. Propo- 9, ait Λΐιΐίιιοιιιιι adorari διά φόβον τοΰ προστα-.
silum eoniineoiiae sic deaignant aniiqui. Mos est ξαντος, ob melum illius qui idjutseraL Maxiiua saue
Cbri&uaois, inquit Albenagoras Legal. n. 5 5 : ή οίος auctoritas S. Aibanasii, sed euui cuin Atbeuagora
τ\ς έτέχθη μένειν, ή έφ' ένϊ γάμψ, vel qualis quis- conciliabiiims in adnoialione ad bunc locum Aihe-
qut natms est permanere, vel $emel nubere. Cleinensnagora?. At Justinus conciliari non possel, si lega-
Alex. $irom. u i p* 461, de eo qui ser.uudis nupiiis musoia φόβον nibil aliud addeudo; lunc eniiu ler-
9
abstinet ι^Δόξαν οέ αύτψ ούράνιον περιποιεί με ίνας ror iuielhgi hac voce deberel.
έφ' εαυτού, Gloriam sibi cxleuem conciliat in seipso (62) Γήν άπόδειξιν. Exsequilur quod secundo
M M M t . Ια iibro i n Cotutilut. apost., cap. 1, deju- Ioco proiniserat sese probalurum, neinpe Filium
aiore vidua sic slatuiiur: t S i manserit in se sin- Dei boininetn facluui fuisse. Paulo aute legendum άν- .
gnlaiis (εί μείνη έφ' εαυτής) donum bab^ns vidui- τιθείη, idque vidit Tbirlbius qui eidem objeciioni.
uiis, beaia reperieiur. > Riuc etiam in libr. u Her- observal Ireaaiuin eodem modo occurrere lib. u ,
iBse majiaaL 4 : < Qni nubit nou peccat: sed si per c. 57 el Laciatiliuiii bb. v, c. 5.
ae manserit, niagiiuin sibi couquirit honorem apud (65) Τοις χροφητεΰονσι. Clacom. Τοίς προφη-
poainuiD. » Fone legeoduni c si super se manse- τεύσασι, sed lauieu ad inarg. apposila lecliu v u K
rii; » sic eoioi legitur in eodem capiie n. ι : · Pne- gala.
ceptujD eal fobis iit coelibes oianeglis; > pro qui-
373 S. JUSTlNl PHlLOSOPHI E T M A R T Y M S 376
oculis ita, ut praidicla fuerant, evenisse et evenire Α ώς προεφητεύθη δράν γενόμενα κα\ γινόμενα· ήπερ
videamus ; quae sane demonslralio vobie quo- μεγίστη κα\ αληθέστατη άπόδειξις καί ύμίν, ώς νο-
que, nt arbitramur, maxima et verissima vide- μίζομεν, φαν*>σεται.'
bilur.
31. Quidam igilur boraines inler Judaeos Dei 31. "Ανθρωποι ουν τίνες έν Ίουοαίοις γεγένηνται
prophelae exsiitere, per quos Spiritus propheticus θεού προφήται, 4V ών τδ προφητικδν Πνεύμα προε-
fuiura praenuntiavit antequam (ierent. Horum να κήρυξε τά γενήσεσθαι μέλλοντα, πρ\ν ή γενέσθαι·
ι icinia diligenter asservabant, qui secundum lem- κα\ τούτων οί έν Ίουδαίοις κατά καιρούς γενόμενοι
porum seriem in Judaea regnarunl, cum ea, ut ex βασιλείς, τάς προφητείας ώς ελέχθησαν δτε προεφη-ι
ore vaticinanlium emissa fuerant, propria Hebra?o- τεύοντο, τή Ιδία αυτών Έβραλδι φωνή έν βιβλίοις
rum lingua in libris ab ipsis prophetis conscripta ύπ' αυτών τών προφητών συντεταγμένος κτώμενοι,
possiderent. Plolemaeus aulem rex iEgyplionim, περιεΤπον. "Οτε δέ Πτολεμαίος δ Αίγυπτίων βασιλεύς
cum bibliolbecam construeret, ac omnium bomi- βιβλιοθήκην κατεσκεύαζε (64), κα\ τά πάντων άν-»
num scripta comportare conaretur, cerlior de bis θρώπων συγγράμματα συνάγειν έπειράθη, πυθόμε-
quoque valiciniis factus, Herodem tonc Jiidneonim νος κα\ περ\ τών προφητειών τούτων, προσέπέμψε
B
regem per legatos rogavil, ut libros prophelarum ψ ν Ιουδαίων τότε βασιλεύοντι Ηρώδη (63)
Χ τ ω %
ad se mitteret. Ac rex quidem Herodes ea quam άξιων διαπεμφθήναι αύτφ τάς βίβλους τών προφη
diximus Hebraoruin lingua scriptos misit. Sed cum τειών. Κα\ δ μέν βασιλεύς Ηρώδης τή προειρημένη
nola iEgypiiis non essent, qu& scripta in illiserant, Έβραΐδι αυτών φωνή γεγραμμένας διεπέμψατο.
iterum legalis missis ab eo peliit, ut ad se milte- Επειδή δέ ούκ ήν γνώριμα τά έν αύταϊς γεγραμ
ret, qui bos libros in Gnecum sermonem iransfer- μένα τοις Αίγυπτίοις, πάλιν αύτδν ήξίωσε πέμψας
rent. Quod cum facttim esset, apud iEgyplios quo- τούς μεταβαλούντας αύτάς είς τήν Ελλάδα φωνήν
que haclenus libri manserunt, ac ubique apud ανθρώπους άποστεΐλαι. Κα\ τούτου γενομένου, έμει
omnes exslant Judseos, qui quamvis leganl, non l a - ναν αί βίβλοι κα\ παρ' Αίγυπτίοις μέχρι τού δεύρο,
nien quid dicatur inlelligunt, sed nos pro inimicis καί πανταχού παρά πάσίν είσιν Ίουδαίοις· οί καί
et hostibus habent, et non secus ac vos, necem no- άναγινώσκοντες ού συνιάσι τά είρημένα, άλλ'εχθρούς
bis, cum hujus rei potesialem nacti sunl, ei sup- ημάς κα\ πολεμίους ηγούνται, ομοίως ύμίν άναι-
plicia inferunt; id quod vobis facile persuaderi po- ρούντες κα\ κολάζοντες ήμας οπόταν δύνωνται, ώς
test. Nam in bello Judaico, quod nuper confectum καί πεισθήναι δύνασθε. Κα\ γάρ έν τψ νύν γεγενη-
esi, dux Judaeorum defeclionis Barchochebas solos ^ μένω (66) Ίουδαΐκψ πολέμψ, Βαρχοχέβας δ τής
Cbrisiianos ad gravia supplicia, nisi Jesum Cbri Ιουδαίων αποστάσεως άρχηγέτης, Χριστιανούς μό
stum negarent ei blasphemiis appeterent, abripi νους είς τιμωρίας δεινάς (67), εί μή άρνοΐντο Ί η -
(64) Κατεσκεύαζε. H a R . Slephanus et mss. S y l - sed Ιερει seripsisse et mox βασιλεύων Ιερεύς, id
burg. κατεσκεύασε. quod iirmare studet Pbilonis leslimonio (vid. Co-
(65) 7(ρώ£#. Mauifeslus naevus; sed qui imperilis hort. ad Gr. n. 13, ubi eliam Alexandrinae versio-
poiics librariis, quam Justino tribui debeai. Gerie nis origo narralur), qui pouiiiiceiii, ad quern
reduudat illud vocabulum, sallem posi bas voces legalos inisil Plolemaeus, rcgnum cum sacerdo-
ό βασιλεύς. Videtur ergo ex niargine ia coniexiuin lio oblinuisse scribit. Thalemannus voceni Η ρ ώ
irrepsisse. Grabius lcgendum putal βασιλεύοντι ίε- δης opinaiur ex roargine inepsisse, cui ascripsis-
ρει, el paulo post βασιλεύων ιερεύς pro βασιλεύς sel imperiius quidam nesciens, ponlificem quoque
Ηρώδης. Firmat hanc legendi rationem Pliilonis regein dici posse; idein jam Pearsonus et Maramis
leslimoiiio, qui ponliflcein, ad quem legaios uiisit sialuerani. Fabricius (Biblioth. gr. ed. Harl. voU
Pluleiuaeus, reguum cum sacerdotio obiinuisse bcri- YU, p. 60) Usserio assenlilur existimanii (De Grae*
b i l l i b . i i De vil. Moy$. p. 658 : Πρέσβεις ευθύς
t ca LXX inlefprelum versione synt. Lond. 1655 1
έπεμψε πρδς τδν τής Ιουδαίας αρχιερέα κα\ βασι 4, p. 51 ), Juslinum mira quadam αβλεψία Pbila-
λέα · ό γάρ αύτδς ήν. Legatos conjesiim muri ad delphi el Gleopaire bibliolbecaruin bisloriam com-
Judceorum ponlificem el rtgem; idem enim tunc erat. miscuisse. lslarum qudcpiara conjccluraruai si cui
Aliain inii viam Usserius disserl. 2, in LXX i n - r
placuerit,, _ego non invidebo;, scilicel na3vus videtur
w
terpr., p. 31. Nihil prorsus eiuendut, sed cx diciis D polius Jusliuo quam librariis allribueudus esse
Justiui conjicil Glcopairam, quae priore biblio- OTTO.
ibeca in cineres redacta novaiu in Serapeo consii- (66) Γεγενημέγφ. Euseb. loco mox cilato habel
tuii, ab Herode ideui lere beneiiciuin, ac oliui a γενομένψ ei Βαρχωχέβας et έκέλευεν άγεσθαι.
sumino sacerdoie Ptolemaeum, impeirusse, ui co- (67) Μόνους εΐς τιμωρίας δεινάς. Hanc iiarralio-
dices JlebrxOs ac Gra?cain inierpivialionetu eru- neni iion docie iuierpretalus Bauagius ac narralo-
dilis manibus casiigaiam ad se miilerel; quam- reiu baud libcraliler retellil. ι Querilur Jusiiuus
obrein Juslinum leiupohbus quideut graviier er- marlyr, inquii Htst. Jud. lib. v i , parl. 1, cap. 0, n.
rasse, sed lanien aliquain veri ninbrara assecu- 21, quod Barcbocbebas solos impugnarev Gbrisiia-
luui esse.—Τφ τών Ίουδ. τότε βασιλεύοντι Ήρώ- nos, solosque illos irucidarei, quia religioneui
δχΐ κ.τ.λ. Manifestus anacbronismus, cum cerlum suam ejurare nolebanl.... sed quis credai elbnicos,
sii Plolema3Uin (Pbiiadelpbum) inuliuai lempore quibus bellum inlulerat, ab ejus crudeliuue luios
llerodem pnecessisse. Langus igiiur Sylburgio fuisse? · Levis animadversio Banaginiu errore ex-
f
asliputante Juslinuin noiuvil pro βασιλ. Up. scri- solvere poleral. CSon euim negai Juslinus crude-
bere debuisse άρχιερεύοντι Έλεαζάρψ ilemque lem ia ipsos eliam elbnicos fuisse Barcbocbebam,
naulo posl άρχιερεϋς Έλεάζαρος pro βασιλεύς Ήρω- sed barbarum in solos Gbrisiiauos fuisse lorioreui,
οης. Grabius, onnieui culpaui illius ιerrons irans- iisque soiis borrenda supplicia, nisi religioncm
teieiis iu scribam aliqueiu ι reipublicx Jiudaica; buaui ejurareal, parasse lesiaiur.
iiiimis gnaruui, > conjicil Mariyrem ηυι» Ήρώ5η,
*77 APOLOGIA [Ι PRO CHRISTIANIS. 378
βούν τδν Χριστδν χα\ βλασφημοίεν, έκέλευεν άπά- Α jubebat. l n his aulem propbeiarum libris praeuun-
γεσθαι. Έ ν δή ταίς τών προφητών βίβλοις εύρομεν liatum reperimus Jesum Christum nosirum adve-
προκηρυσσόμενον, παραγινόμενον, γεννώμενον διά nieniem atque ex Virgine nascenlem, ad a?latem
παρθένου, κα\ άνδρούμενον, χ α \ θεραπεύοντα πάσαν virilcm pervenientem, morbos omnea et argritu-
νόσον χαί πάσαν μαλακίαν, κα\ νεκρούς άνεγεί- dines curaniem, e l morluos ad viiam revocaniem,
ροντα, κ α \ φθόνου μενον χα\ άγνοούμενον κα\ σταυ- invisum, ignoratuin et cruciiixum, morienlem el re-
ροΰμενον Ίησούν τδν ήμέτερον Χριστδν, κα\ απο surgentem, ac in ccelos ascendenlem ; eumque esse
θνήσκοντα, χαί άνεγειρόμενον, καί είς ουρανούς el vocari Filiuin Dei, ei nonnullos ab eo niilli ad
άνερχόμενον, κ α \ ΥΙδν Θεού δντα χαί κεκλημένον, omne bominum genus, qui baec pra?dicent, magi*-
χαί τινας πεμπομένους ύ π ' αυτού είς πάν γένος αν que illi credere eos qui sunt ex gemibus. Praenun-
θρώπων κηρύξοντας ταύτα, κα\ τούς έξ εθνών α ν ualus auiem est, anlequam prodirei, annis nunc
θρώπους μάλλον αύτψ πιστεύειν. Προεφητεύθη δέ quinquiee mille, nunc ter mille, nunc bis mille, i n -
πριν ή φανήναι αύτδν, έτεσι ποτέ μέν πεντακισχι- terdum mille, nonnunquaro oclingenlis. 6 3 Nam
λίοις (68), ποτέ δέ τρισχιλίοις, ποτ* δέ δισχιλίοις, secundum generationum successiones alii alque
χα\ πάλιν χιλίοις (69), χα\ άλλοτε όκτακοσίοις. Κατά alii propbeke exstiterunt.
γάρ τάς διαδοχάς τών γενών (70) έτεροι κα\ έτεροι Β
έγένοντο προφήται.
52.Μωϋσής μέν ούν, πρώτος τών προφητών (71) 32. Moyses quidem, qui primus exsliiit prophe-
γενόμενος, είπεν αύτολεξεί ούτως* Ούχ εκλείψει άρ tarum, sic ad verbum ecripsit: Non deficiet prin-
χων έξ 'Ισνδα ουδέ ηγούμενος έχ τών μηρών αύτου, cepseluda, neque dux e femore ejus, donec venial cni
έως άν έΛβχι φ άχόκειται (72) · χαϊ αύτδς έσται repositum eil, et ipse erit exspectaiio gentium, ligans
χροσδοχία εθνών, δεσμεύων χρός άμχελον τόν χώ- ad vitem pullum suum, lavans in sanguine uvce stolam
9
Χον αύτου, χΛύνων έν αίματι σταφυλής τήν στο- suam* . Vesirum est igilur accuraie inquirere et
λήν αύτου. 'Τμέτερον ουν έστιν ακριβώς έξετάσαι χα\ pernoscere quoadusque Jtidxis suus fuerit proprius
μαθείν, μ έ χ ρ ι τίνος ήν άρχων κα\ βασιλεύς έν Ίου- princeps et r e t . Nimirum quoad apparuil Jesus
δαίοις ίδιος αυτών. Μέχρι τής φανερώσεως Ιησού Chrislus magister nosler, et lalentiuin oraculorum
Χριστού τού ημετέρου διδασκάλου, καί τών αγνοουμέ interpres, quemadtnodum praedictum est a Spiritu
νων προφητειών έξηγητού, ώς προε££έθη ύπδ τού propbelico per Moysem, non defecturum e Judseis
θειου άγιου προφητικού Πνεύματος διά τού Μωύσέως, principem, donec veniret ille cui reposiluin erat
μή εκλείψει ν άρχοντα άπο Ιουδαίων έως άν έλθη ψ regnum. Judas enim auclor generis Judaiorum ex-
£-.όκειται τ δ βασίλειον. Ιούδας γάρ προπάτωρ Ίου- C siilit, a quo etiam ul Judaer vocarentur babuerunl;
δαίων, άφ* ου κ α \ τδ Ιουδαίοι καλείσθαι έσχήκασι · et posiquam llle prodiit, vos Judacis imperastis, et
κσΛ ύμείς μ ε τ ά τήν γενομένη ν αυτού φανέρωσιν χα\ omnem eorum terrara diiioni vesirae adjccistis. Illud
Ιουδαίων έβασιλεύσατε, καί τής εκείνων πάσης γής autem, Ipse etit exspeclatio gentium, signilicabat
έκρατήσατε. Τδ δέ, Αυτός έσται χροσδοχία εθνών, foreex omnibug geniibus,qui eum denuo vcniurum
μηνυτιχδν ήν δτι έκ πάντων τών εθνών προσδοκήσου- exspeciarent. Quod quidem vobis licet cernere ei
• Gen. XLIX, 10,
(68) Πενταχισχιλίοις. Demonstrat Mariianaeus Gobort. ut scriplorum omnium antiquissimum cital,

aosier i n defensione text. Hebr. loin. II, cap. 1, quid mirum est, si euin boc loco inter sacros scrip-
prunam illutn prophetam, qui Chrisli advenlum lores primum recensel?
r
quioqoe annorutn millibus praecessit, non Heno- (72) Q άχόχειται. Regius codex el R. Stepba»
ebooi esse. nt placebat Perionio, sed Adamum, nus babeut δ απόκειται, Glarom. τδ απόκειται. Le-
cejus propbetia sacris et ecclesiaslicis scriplori- cilur in noslris ediiionibus L X X inlerprelum τ ά
bos laudala. Quod autem idem Marlianaeus ex ver- αποκείμενα αύτω. Magua est hac in re apud scri-
bis Joslini colligit, eum nou amplius quam quinque ptores ecclesiasiicos varicias, sed non dubium esi
aDDonim millia a mundi creatione ad Chrisii or- Dquinjesefil Justinus ψ απόκειται, tum quia paulo
tam nomerasse, id vereor u i cerlum el explora- post adfdit posl bas voces τδ βασίλειον, lum qtiia in
tom t i i . Neque enim in ejusmodi numeris aceura- Dialogo n. 120, coniendit ita reddidisse Septuaginla
lissime versalur lusltnas, qai eiiam infra n. 42. iiaerpreies, ac Judseos aliam leciionem excogiiasse,
Daudem annis mille et quingenlis aole Cbrislum nempe τά αποκείμενα αύτφ. Leciionem, quam tue-
eollocai. tur Justinus, magis usilaiam apud Gbrislianos fuisse
(69) Χιλίοις. Posl Adamuin, Noe e l Moysem, colligimus ex leslimonio Juliani, qui eos accusai
propfins Davidt locus videtur assignari. Sed cunt apud Gyrill. Aiex. iib. VIII, p. 255, quod Scriptu-
ab eo osque ad Cbristum aiitnos mille et quiu- rain depravaverinl, inducenda bac leriione Φ από
genios infra nuraerel Juslinus, nihil cerli videiur κειται. Sic inlerpretaius est Symmachus, l e s l e E u -
butui posse. sebio Demonstr. Evang. p. 572. luierdum eadem
(70) Γενών. Legil γενεών eruditus Londinensis lectio occurrit apud Eusebinm, ut lib. v u Demon-
ediior. Sed nibil prorsus niutanduin. Sic euim infia $tr. cap. ult. Sed ipse lib. v m , cap. i , sic explicai τά
χατά γένους διαδ^χήν. Sic etiam Africanus apud αποκείμενα Gbristo, ui aliler legisse noo videaiur.
Luseb. Hist. Jil». 2, c. 7 : τήν έπαλλαγήν τών γενών Legunus apud Arcbelaum p. 78 : Donec veniai cujus
διηγήοομαι. est. Quod quidem librariorum erralum videtur esse c
(71) Πρώτος τών χροφητών. Non video cur Moy- pro cui jui est. Longius foret in aliis scripioribus
sen Grabins coniendai dignilate, non lempore, pri- rccensendis immorari.
fuum propbeiaruiu dici. Quem enim Jus(inus iu
57» S. JUSTINl P H I i O S O T H I ET MARTYRIS
rei experientia credere. E x omni enim horoiaum ^ ^ v αύτδν πάλιν παραγενησόμενον · όπερ δψει ύμίν
genere exspec.lani illum in Judaea crucifixum, post πάρεστιν ίδεϊν, κα\ έργω πεισθήναι. Έ κ πάντων γάρ
quem siaiim bello capla Judaeorum terra vobis ira- γενών ανθρώπων προσδοκώσι τδν έν Ιουδαία <ηαυ-
diia esi. Islud porro, ligans ad vilem pullum suum, ρωθέντα, μεθ' δν ευθύς δοριάλωτος ύμίν ή γή Ι ο υ
ΦΙ lavans in tanguine uvas ttolam tuam, syrobolum δαίων παρεδόθη· Τδ δέ, Αεσμεύων πρός άμπελον
erac res signiiicans parlim Ghristo eventuras, par- τόν πώλον αυτόν, καϊ πλύνων τήν στολήν αυτού
tim ab ipso gerendas. Nam pulhis quidam asinae έν αϊ ματ ι σταφυλής, σύμβολον δηλωτικδν ή ν τών
alabai in quodam introiiu vici ad vilera alHgatus; γενησομένων τώ Χριστψ, κα\ τών ύπ' αύτοΰ πρα-
quem cum sibi a discipulis tunc adduci jussisset, χθησομένων. Πώλος γάρ τις δνου ε&στήκει έν τινι
adducium conscendrt, eique insidens Jerosotymam είσόδψ κώμης πρδς άμπελον (75) δεδεμένος, δν έκέ-
ingressus esl, ubi maximum Judaiorum lemplum λευσεν άγαγεϊν αύτψ τότε τούς γνωρίμους αύτοΰ, κα\
erat, quod posiea a vobis eversum est. Ac poslea άχθέντος έπιβάς έκάθισε, και είσελήλυθεν είς τά
in crucem actus est, ut quod reliquum erat pro- Ιεροσόλυμα, ένθα τδ μέγιστον ίερδν ήν Ιουδαίων, δ
phetiae explerelur. Nam illud lavans insanguine uvoe 1
ύφ υμών ύστερον κατεστράφη. Κα\ μετά ταΰτα
stolam suatn, passionem illam praenunliabat, quam έσταυρώθη, δπως τδ λείπον τής προφητείας συντε-
β
erat passurus, sanguine eos expians qui ipsi cre- λεσθή. Τδ γάρ, Πλύνων τήν στολήν αύτου έναϊ-
dunt. Nam qua dicilur a divino Spirilu per propbe- ματι σταφυλής, προαγγελτικδν ήν τοΰ πάθους οδ
lam stol.i, homiaes suut ei credentes, in quibus illud πάσχε ιν έμελλε, δι' αίματος καθαιρων τούς πιστεύον
a Deo semen babitat Verbum. Quod aulem dicitur τας αύτψ. Ή γάρ κεκλημένη ύπδ τοΰ θείου Πνεύμα
sanguis uvae, id significabat eum, qui apparilurus τος διά τοΰ προφήτου στολή, οί πιστεύοντες αύτφ
erat, sanguinem quidem babilurum, sed non ex bu- είσιν άνθρωποι, έν οΓς οίκει τδ παρά τοΰ θεοΰ σπέρ
mauo semine, verum ex divina virtule. Prima au- μα, δ Λόγος (74). Τδ δέ είρημένον αίμα τής σταφυ
lem secundum pareniem omniqra et Dominmn λής σημαντικδν τοΰ έχειν μέν αίμα τδν φανησόμενον,
Yirtus el Filius, Verbumest; quod quoinodo in- άλλ* ούκ έξ ανθρωπείου σπέρματος, άλλ' έκ θείας
carnalum taomo factura siUdeincepsdicemus.Quenx- δυνάμεως. Ή δέ πρώτη δύναμις (75) μετά τδν Πα Τ
l l 0 n
admodum enim uvae sanguinem 6 4 bomo τέρα πάντων κα\ Δεσπότην θεδν, κα\ Υίδς, ό Λόγος
fecit, sedDeus : ita et bic eanguis significabalur non εστίν · δς τίνα τρόπον σαρκοποιηθείς άνθρωπος γ έ -
ex humano sanguine, sed ex virtule Dei, u l jam γονεν, έν τοΤς έςής έροΰμεν. "Ον τρόπον γάρ τδ τής
diximus, fulurus. Atque Isaias alius propbeta eadem αμπέλου αίμα ούκ άνθρωπος πεποίηκεν, άλλ' ό θεδς,
verbis diversis predicens sic falur : OrieturttelUex Q ούτως χαί τοΰτο έμηνύετο (76) ούκ έξ ανθρωπείου
Jacob et flos e radicejetu ascendet, et in brachium σπέρματος γενήσεσθαι τδ αίμα, άλλ'έκ δυνάμεως
ejus gentes tperabunt " · Siella sane lucida exorta θεοΰ, ώς προέφημεν. Κα\ Ησαΐας δέ άλλος προφή
esl, et flos ascendit e radice Jesse, hic Chrisius. της τά αυτά δι' άλλων ρήσεων προφητεύων, ούτως
Nam ex Yirgine seminis Jacobi, qui J u d » paier είπεν · Άνατελεϊ άστρον (77) έξ Ιακώβ, καϊ άν
exsliiit (Judam autem Judaeorum palrem esseoslen- θος άναβήσεται άπό τής φίζης Ίεσσαί· καϊ έπϊ
dirous) per viilulem Dei genitus est. Ac Jesse qyi- τόν βραχίονα αυτού έθνη έλπιούσιν. "Αστρον δέ
dem proavus Ghristi secondum oraculum fuit; Ja- φωτεινδν ανέτειλε, κα\ άνθος άνέβη άπδ τής £ίζης
cobt aqlem et Judae filius secundum generis succes- Ίεσσα\, ούτος δ Χριστός. Διά γάρ παρθένου τής
sionem. άπδ τοΰ σπέρματος Ι α κ ώ β , τοΰ γενομένου π α
τρός Ιούδα, τοΰ δεδηλωμένου Ιουδαίων πατρδς, διά δυνάμεως θεοΰ άπεκυήθη* χα\ ΊεσσαΙ προπά-
τωρ μέν κατά τδ λόγιον γεγένηται · τοΰ δέ Ιακώβ χαί τοΰ Ιούδα κατά γένους διαδοχήν υίδς
υπήρχε ν.
55. Jam vero quemadmodam ex virgine oritumip 55. Και πάλιν ώς αύτολεξε\ διά παρθένου μέν.
conceptis verbis lsaias praedixerit, audile. Sic aa- τεχθησόμενος διά τού Ήσαΐου προεφητεύθη, άκού-
w
Isa. χι, I .
(75) Πρός άμπελον. Hunc pullura ad vilem alH- rv sanclum, id novum videri non debet, sed usilalum
gatum fuisse nec Evangelislae narrant, nec ipse J u - fuitapud sanclos Palres ante et posi Justinum, ut
stinus in Dialogo n . 75, ubi hanc prophetiam ube- pluribus demonslral doctissirous S. Hilarii Operum
rius explical. editor, Praafal. n. 2.
(74) Τό παρά τον θεού σπέρμα, ό Λόγος. Legen- (76) Τούτο έμηνύετο. Legil τούτου Thirlbius, quae
dum exislimat Grabiυsτδ πνεύμα, luin quia Spirilui quidem emendaiio salis apia videiur, sed miniine
melius convenit, ut in lidelibus dicatur habitare; necessaria.
tura quia non mulio post, nempe n. 55, Verburo ?o- (77) Άνατελεΐ άστρον. Observal Grabiug boc
caiur Spiriius. Scio equidem Yerbo inierdum a Balaami oraculum, Orieiur tlclla ex Jacob, apud
Justino Spirilus nonien allribut; ai hoc loco non lrenaeum cilari lib. m , c. 9, el Isaiae in amiquisbimo
incommodc vocalur semen. Sic in Apol. 2, n. 6 : Yossii codice ailribui, ut eidem propbeiae a Ju-
"Εμφυτόν παντϊ γένει ανθρώπων σπέρμα τοΰ Λόγου, slino tribuitur. Sed haec ratio non me deterret quo-
6t η , 7 : κατά σπερματικού Λόγου μέρος. minue credam Jusiinum, dum Scripturam memori
(75) Ήδέ πρώτη δύναμις. Quod ait Juslinns ler ciiat, ex duobus oraculis, Balaam et Isaiaj, uuum
Vorbum esse virluiem iliain, quae obumbravii Y i r - fecisse.
giui; quodque illiid num. sequeoli vocat Spirituin
581 APOLOGIA I ΡΙ CHRISTIANIS. 582
σατε. Ελέχθη δέ ούτως · ' / ώ ώ 'ή χαρθένος έν γα- Α lem locutus est : Etce Virgo in utero habebU, Η
στρϊ έξει, καϊ τέζεται νΐόν · χαϊ έρούσιν έχϊ τψ pariet filium, tt dicenl $uper nomine ejus: Nobiuum
ονόματι αύτον, Μεθ* ημών ό θεός. "Α γάρ ήν Deus . Quae enim incredibilia erant et fleri non
%i
άπιστα κα\ αδύνατα νομιζόμενα παρά τοίς άνθρώ- posse bominibus videbantur, ea Deus per Spiritum
ποις γενήσεσθαι, ταύτα δ θεδς προεμήνυσε διά τοΰ propbeiicum futura praeuuntiavit, ui cum evenis-
προφητικού Πνεύματος μέλλε ιν γίνεσθαι, ίν', δταν sent, fides eis non derogarelur, sed ex eo quod es-
χένηται, μή άπιστηθή, άλλ* έκ τοΰ προειρήσθαι πι- sent praedicta, credereniur. Ne qui autem prolatam
στευθή. "Οπως δέ τίνες (78) μή νοήσαντες τήν δεδη- propbetiam niinus intelligentes, eadem nobis obji-
λωμένην προφητείαν, έγκαλέσωσιν ήμίν άπερ ένε- clant, quai poetis, Jovem dicentibus ad mulieres rei
χαλέσαμεν τοίς ποιηταϊς είπούσιν αφροδισίων χάριν Tenereae causa ventitasse, objecimus; verba expla-
έληλυθέναι έπϊ γυναίκας τδν Δία, διασαφήσαι τούς nare lenlenius. lllud igilur : Ecce Virgo in utero
λόγους πειρασώμεθα. Τδ ούν, Ιδού ή παρθένος έν habebit, significat absque concubitu concepluram.
γαστρϊ έζει, σημαίνει ού συνουσιασθείσαν τήν παρ Nam si cum aliquo consuevisset, non jam esset
θένον συλλαβείν. El γάρ έσυνουσιάσθη ύπδ δτουοΰν,
m virgo. Sed virtusDeisupervenieus Virgini obumbra-
ούκ Ετι ήν παρθένος · άλλά δύναμις θεοΰ, επελθούσα vit eam, feciique ut luro, cum easei Virgo, p r a -
τή Παρθένω, έπεσκίασεν αυτήν, κα\ κυοφορήσαι B gnaret. Et qui tunc ad ipsam Virginem niissus eet
«αρθένον ου σαν πεποίηκε. Κα\ δ αποσταλείς δέ πρδς Angelus Dei, sic laelum ei nantium aiiulii : Ecce
αυτήν τήν παρθένον κατ' εκείνο τοΰ καιρού άγγελος concipiei in utero ex Spiritu tancto, et pariet filium,
θεού, εύηγγελίσατο αυτήν είπών · Ιδού σύλληψη et Filiut Allknimi vocabiiur: et vocabit nomen ejus
έτ γαστρϊ έχ Πνεύματος αγίου, χαϊ τέξη υΐόν, χαϊ Jesum. Ipte enim talvum faciet populum $uum α
ΥΙός Υψίστου ^κληθήσεται * χαϊ καλέσεις τό peccatis eorum * quemadmodum docueruni, qui om-
f
δνομα αύτου Ίησονν * αυτός γάρ σώσει τόν nia ad Salvaiorem nostrum Jesum Gbriatum perli-
Χαόν αυτού άχό τών αμαρτιών αυτών* ώς οί nentia Jiueris mandarunt; quibug quidem credimus,
άπομνημονεύσαντες πάντα τά περ\ τοΰ Σωτήρος quia per eum eiiaro, quem jam diximus, Isaiam Spi-
ημών Ιησού Χρίστου έδίδαξαν οίς έπιστεύσαμεν · rilus propheticus illum i i a , uli exposuiraus, nasci-
επειδή καί διά Ήσαΐου τοΰ προδεδηλωμένου τδ προ- turum dixil. Spiriium igilur et virlutem quae a Deo
φητικδν Πνεύμα τούτον γενησόμενον, ώς προεμηνύο- est, nibil aliud fas est inlelligere, quam Verbum,
μεν (79), Ι φ η . Τδ Πνεύμα ούν καί τήν δύναμιν τήν quod et Deo primogeniiura est, ut is, quem jam d i -
παρά τού Ηεού ουδέν άλλο νοήσαι θ έ μ ι ς , ή τδν Λό ximus, Moyses propheia indicavit. Alque bic Spiri-
γον, δς κα\ πρωτότοκος τψ θεψ έστι, Μωσής (80) ό lus cum iu Virginem illapsus esset, eique obum-
προδεδηλωμένος προφήτης εμήνυσε. Κα\ τοΰτο, έλ- ^ brasset» iDain oonex concabiiu, sedex virtuiepne-
θδν έπι τ ή ν Παρθένον κα\ επισκίασαν, ού διά συνου gnantem effecil. Jesus auiem, llebraicae linguae no-
σίας, άλλά διά δυνάμεως έγκύμονα κατέστησε. Τδ men, idem sonat Graco sermone ac Salvaior. Unde
δέ Ιησούς δνομα τή Έβραΐδι φωνή σωτήρ τή Έλλη- angelus ad virgiDem d i x i t : Εί vocabis nomen Je-
νιδι διαλέκτω δηλοί. "Οθεν κα\ ό άγγελος πρδς τήν sum; ipie emm talvum faciel populum tuum α pecca-
Παρθένον είπε, καϊ καλέσεις τό δνομα αυτού Ίησούν* theorum. Valicinantes aulem dum dmnilusefferun-
αυτός γαρ σώσει τόν λαόν αυτού άχό τών αμαρ tur, nulla alia re effcrrt, quam verbo divino, vos
τιών αυτών. "Οτι δέ ούδεν\ άλλψ θεοφορούνται οί quoque, arbitror, dicetis.
προφητεύοντες εί μή λόγψ θείψ (81), κα\ ύμείς, ώς
ύπολαμβανω, φήσετε.
54. "Οπου δέ καί τής γής γεννάσθαι Ι μέλλε ν, ώς 85-54· aulem lerrarum nasciturus esset,
προείπεν έτερος προφήτης ό Μιχαίας, ακούσατε."Εφη quomodo alius propbeia Micbaeas praedixeril, au-
δέ ούτως· Καϊ συ, Βηθλεέμ γη Ιούδα, ουδαμώς dile. Sic autem dixil : Et tu,Bethlehemlerra Judce,
1 1
Isa. Υΐι, 14. " Luc. ι, 3, 52; Matth. ι, 21.
(78) Όπως δέ τίνες. Legendum monet Thirlbius I (81) Λόγφ θείφ. Nequaquam biec de Yerbo Dei
δπως δέ μή τίνες. Filio,ut exieiimarunt inlerpretes Jnsiini.accipienda
(79) υ ς χροεμηνύομεν. Glarom. προσμηνύομεν, euni, sed de eloquiis Dei, quae inilaiuuiaui propbe-
(80) Μωσης. Nemo est, qui non adverlat legen- tas, utde Josepho dictum est in nsalmo c i v : τδ
doqi esee ώς Μωσής. Sed Grabius longe diversam λόγιον τού Κυρίου έ πύρωσεν αυτόν. Quanquam Yer-
enieodandi hojusloci ralionem sequilur. Legendum bum aspirat prophelis per Spirilum sanclum; non
enim puut, ώς Ησαΐας, atque errorem inde ortnm tamen quadrabat, ut Justinus, qui terliam Triniia-
paial quod ecriptura fuisset brevilatis causa ώς Ή σ . lis Personam appellare solec Spiritum propbeticuoi
unde u c i u m Μωσής. Necesse non est conimentum
booiiniseradifi plunbus refellere. Liquet enim Ju-
siiiium, qni boc loco Verb m anle incarnatiooem
i
ut num.6,15ei55), propheias ab alia, quam Verbo,
>ersona negaret afflari. Pra3lerea haec verba, vo$
guoque, arbitror, dicelh, Juslinum probant de re
priinogenitum esse docet, mitiime respexisse ad faciii ei pervulgaia loqui. Porro Triniiaiis niysie-
Isaiae deFilio incarnalo et Virgine Deum parienie rium ethnicis notum non eral, vet polius invisura
oracola. A l Moysis auctoriiate Justinus ulitur dia- erat et slultum videbaiur, u i observat Jusiinos
b^g. n. 50, ut probet Verbum esse primogenilum. num. 15. A l vates eloquiis divinis inflammari et cf-
Qaare non ilebet Isaias in Moysis iocum buc inlrudi. fcrri, res erat ad omniuiu inielligentiain accominor
Yide bonc Dialogi locum, daia.
nequaquam minima es in principibus Judce : ex te Α ελαχίστη εί έν τοις ήγεμόσιν Ιούδα · έκ σού γάρ
snim egredielur dux, qui pascet populum meum έξελεύσεται ηγούμενος όστις χοιμανεϊ τόν λαόν
Est autem vicus quidam in terra Jtidxorum, staJiis μον. Κώμη δέ τις έστιν εν τή χώρα Ιουδαίων, απέ
triginta quinque Hierosolymis distans, ubi nalus χουσα σταδίους τριακονταπέντε Ιεροσολύμων, έν ή
est Jesus Gbrislus, quemadmodiim el ex descripiio- έγεννήθη (82) Ιησούς Χριστδς, ώς καί μαθείν δύνα
nibus census disccre poteslis, quae sub Cyrenio, pri- σθε έκ τών απογραφών τών γενομένων έπϊ Κυρηνίου
mo vestro in Judaca prxside, coufeclae sunl. του υμετέρου, έν Ιουδαία πρώτου γενομένου επιτρό
που (85).
3 5 . Quod autem fuiurum eral ut Christus nalus 55. *Ος δέ κα\ λήσειν έμελλε τους άλλους ανθρώ
eaeteros hotniiies usque ad aelalem virileir. lateret, πους γεννηθείς δ Χριστδς, άχρις άνδρωθή (84), δπερ
id quod evenil; quae praedicia sint ea de reaudi- καί γέγονεν, ακούσατε τών προειρημένων είς τούτο.
te. Sic aulein babeul: Puer nalus est nobis, el ado- Έ σ τ ι δ ν ταύτα (85) · Παιδίον έγεννήθη ήμίν, καϊ
lescentulus dalut esl nobii: cujus super humero* irn- νεανίσκος ήμϊν άχεδόθη* ού ή άρχή έχϊ τών
lk
perium eju* , indicium poUiiitiae crucis, cui aflixug ώμων, μηνυτικδν της δυνάμεως τού σταυρού, φ προσέ-
iiumeros applicuit, quemaduiodum progressu ora- θηκε τούς ώμους σταυρωθείς, ώς προϊόντος τού λόγου
lionis clarius demonsirabilur. Rursus idem propbe- ® σαφέστερον δειχθήσεται. Καί πάλιν ό αύτδς προφή
ta lsaias divinitus afllatus a Spirilu proplielico της Ήσαίας θεοφορού μένος τψ Πνεύματι τψ προφη-
d i x i t : Expandi manus meas ad populum incredu- τικψ, 5φη * Έ γ ώ έξεχέτασα τάς χείρας μον έχϊ
!um et conlradicenlem, ad eos qui incedunt in via non λαόν άχειθούντα καϊ άντιλέγοντα, έχϊ τούς χο-
bona. Postulanl nunc α me judicium et appropin- ρενομένους έν όδφ ού καλή. ΑΙτούσί με νύν κρί
1
quare Deo audent *. Ac rursus aliis verbis per σιν, καϊ έγγίζειν θεφ τολμώσιν. Κα\ πάλιν έν άλ
alium propbctam a i l : lpsi faderunt niea$ manus et λοις λόγοις δι' έτερου προφήτου λέγει * ΑύτοΙ ώρυ-
76
pedes, ei jecerunt torlem super vestimentum meum . ξάν μον χόδας καϊ χείρας, καϊ έδαλον κλήρονέχϊ
Ac Davidquideni,rexet propbela, qui h#cdixit,nibil τόν Ιματισμόν μον. Κα\ ό μέν Δαβίδ, δ βασιλεύς καί
borum passus est. Cbrisli auiem Jesu manusexpansae προφήτης, ό είπών ταύτα, ουδέν τούτων έπαθεν . Ι η
fueruiu, cum a Judscis cruciiigerelur contradicenlibug σούς δέ Χριστδς έςετάθη τάς χείρας, σταυρωθείς ύπδ
el asserenlibus euin non esse Gbristuro. Nam et i l - τών Ιουδαίων άντιλεγόντων αύτψ κα\ φασκόντων μή
luni, ut dixil propheta, per ludibrium in tribuiiali είναι αύτδν Χριστόν. Καί γάρ, ώς είπεν ό Προφήτης,
collocaruiil et dixerunt, Judica nobis. Illtid aulem, διασύροντες αύτδν, έκάθισαν έπ\ βήματος, κα\ ε ί π ο ν
Foderunt meas manus el pedes, uarralio erat clavo- Q Κρίνον ήμίν (86). Τδ δέ, ώρνξάν μου χείρας καϊ
rum, qui in cruce manibus ejus el pedibus iniixi χόδας, έξήγησις τών έν τψ σταυρψ παγέντων έν ταίς
suut. Ει postquam eum cruciiixerunt, gorie duxe- χερσ\ κα\ τοις ποσιν αύτοΰ ήλων ήν. Καί μετά τδ
runl ejus veslimenlum, illudque inler se parlilisunl σταυρώσαι αύτδν, έβαλον κλήρον έπ\ τδν ίματισμδν
qui eum crucifixerant. Aique baec ita gesia esse ex αύτοΰ, καί έμερίσαντο έαυτοίς οί σταυρώσαντες αυ
aclis sub Ponlio Pilaio confectis discere poteslis. τόν. Κα\ ταΰτα δτι γέγονε, δύνασθε μαθείν έκ τών
Quod aulem diserle pra?dictum fueral eum asinae έπϊ Ποντίου Πιλάτου γενομένων άκτων. Κα\ οτι £ η -
pullo sessurum et Hierosolymam ingreggurum, pro- τώς καθεσθησόμένος έπϊ πώλον δνου, καί είσελευσό-
nunliata ab alio propbela Sophonia vaiicinii verba μενος είς τά Ιεροσόλυμα προεφήτευτο (86*), έτερου
dabiiuus. Sic auletu habent: Lcetare vehementer /Ι προφήτου τού Σοφονίου (87) τάς τής προφητείας λέξεις
Τ n τ τ β
» Mich. ν , 2. U a . ix, 6. · Isa. LXV, 2 ; LVIII, 2. Psal. χχι, 18.
(82) Έν ή έγεννήθη. Vide /)/α/οσ. n. 77. et ignolum fuisse demonsirat.

%
(85) Εχιτρόχου. Ni*gat Grabius bac voce signi- (85) Έστι δέ ταύτα. Longain huc Inducit lacu-
ficari procuralorem, sed praefecium; hujusquc ob- D nain Grabiug ct non solum cum Lango aliquod de
gervationis auciorem cilat Grolium. Sed tamen obscura Chrisli vita leslimonium, sed eiiam pro^
accuraiius mihi videlur rectorem aul praesidem missa n. 31, de Ghrisli miraciilis el de invidia Ju-
Juda3U3 aul SyriaB atiribuere, quam pra3fectum. De daeorum oracula excidigse ex hoc loco pronuntiai;
lioc Gyrenio, sive Quiriiiio, vide Yales. in Euseb. v, 5. ged prorsus immeriio. Nam ex bis quae prouiisit
(84) Άχρις άνδρωθή. Non hic agilur de Cbrisii Juslinus, duo exsequitur boc loco, nempe Cbrislum
eilenlio οι viia obscuriore usque ad baplisiuuiu, sed singulos aptalum gradus peraciurum, ei invisuiu ac
de Juda!oruiii erga illum animo, qui eum regeni el igtiolum ac crucifixuiii i r i . Id autem oplime probat
Deum suum esse non cognoverunt. Dixeral enim ex leslimonio, iu quo et varii gradus aelatig Gbrisii
aulea Juslinug, nempe n. 51, Cbristum a propbe- conimemoraulur, el iinperium illius ex ipsa cruce
lis, ut c invisum et ignolum et cnicifixum > pra> repelilur.Quid ergo buic oraiiom deesse possil? l)e
nuDtiari. Probai bc»c loco Gbrisiuni ignotuiu fuisse miraculis aget n. 48, de invidia Juda-orum agil hoo
iudxig, quia prineipaium ex ipsa cruce adeplus esi, ipso in loco, u l ρ «τ se paiel.
:
n quam scilicei Judxi illum iguoranieg egerunl. Et (86) Κρίνον ήμϊν. Senieniia3, non verborora a l -
n . 4 9 : « Gbrislum non modo non cogiioveruul, sed legaiio Maiib. xxvu, inquit Langus.
eiiam crucilixerunt. ι Quare cum ignoratioet invi- (86*) Legendum προεπεφήτευτο.
dia el rrux gimul conjuncla sini, illud άχρις άν (87) Του Σοφονίου. Μνημονικδν αμάρτημα. Sunt
δρωθή virilcm aetatem non excludit, sed potius in- enim haiC Zacbari», non Sopboniai verba, impiil
cludii, ac Gbrigluin ab ipso orlu usque ad staiem R.Slcpbar.us. Zacbariae tribuuniur \i\Dialogo n. 55,
firilein c l cxucnmm viue leuipus Judaeis iovisuin ul obscrvat Grabius.
585 APOLOGIA 1 t>RO GHRlSTlANtS. 88*
έροΰμεν. Είσϊ δέ α ύ τ α ι · Χαίρε σφόδρα, θύγατερ Α Κα Shn: prccdica filia Hieruialem : Eece rex luut
Σ ιών, κήρυσσε, θύγατερ ΊερονσαΛήμ · Ιδού ό βα venit tibi tnilit, asino intident et pullo ftlio subjuga-
σιλεύς σον έρχεται σοι πράος, έπιδεΰηχώς έπϊ /ii".
lror y xal πώΛον vldv υποζυγίου.
56. "Οταν δέ τ ά ς λέξεις τών προφητών λεγόμενος 56. Sed curn prophciarum verba velui altqua ex
ώς άπδ προσώπου άκούητε, μή άπ αυτών τών έ μ - 1
persona efferri audilis, non ab his qni afflati lue*
πεπνευσμένων λέγεσθαΐ νομίσητε, άλλ' άπδ του κι- runi, sed ab eo, quod illos movcbat, verbo divino
νουντος αυτούς θείου λόγου (88). Ποτέ μέν γ ά ρ ώ ς dicla exislimalc. Jnlerdum enim praenunlianlis mo-
«ροαγγελτικώς τ ά μέλλοντα γενήσεσθαι λέγει, ποτέ re fulura exponil, interdum ut ex persona Domini
δ* ώς άπδ π ρ ο σ ώ π ο υ τού Δεσπότου πάντων κα\ Πα oninium ei Palris Dei loquiltir, interdum ut ex per-
u l e x
τρός Θεού φ θ έ γ γ ε τ α ι , ποτέ δέ ώς άπδ προσώπου τού sona Cbrisli, inlerdum 6 6 persona populo-
Χριστού, π ο τ έ δέ ώ ς άπδ προσώπου λαών άποκρινο- rum Domino aut ejusPatri respondenlium loquiiur.
μένων τ ώ Κ υ ρ ί ω , ή τ ψ ΠατρΙ αυτού · οποίον καί έπ\ Quale est quod et apud veslros scripiores cernere
τών παρ* ύ μ ί ν συγγραφέων ίδείν έστιν^ένα μέν τδν licet, apud quos unus quidem scribil omnia, collo-
τά πάντα συγγράφοντα δντα^πρδσωπα δέ τά διαλε qnentes auiem personas imlucil. Quod cum non i n -
γόμενα παραφέροντα (89). "Οπερ μή νοήσαντες οί Β lellexisscnl Juda?i, quomm in manibus sunl libri
έχοντες τ ά ς βίβλους τών προφητών Ιουδαίοι, ούκ έγνώ- prophclarum, nec Chrislum advenienlem cognove-
ρι«αν ούτε παραγενόμενον τόν Χριστόν, άλλά κα\ riiiil, sed el nos, qui advenisse diciinus, et ab illis,
ημάς τους λέγοντας παραγεγενήσθαι αύτδν, κα\ ώς ut pradicium fuerat, crucifixum demonslramus
προεχεχήρυχτο άπόδεικνύντας έσταυρώσθαι ύπ' αυ odio prosequunlur.
τών, μισού σιν.
57. "Ινα δέ κα\ τούτο ύμίν φανερδν γένηται, άπδ 57. Atquc ui id eiiam perspectum babeatis; dicla
προσώπου τού Πατρδς (90) ελέχθησαν διά Ήσαιου suni ex persona Pairis per eum, quem diximns,
τού προειρημένου προφήτου οίδε οί λόγοι* Έγνω propbelaiu isaiam liaec verba : Cognovit bo$ potses-
βούς τότ χτησίμενον, χαϊ δτος τήτ φάτνην τού lovetn $uum el asinut prcciepe dvmini tui: Jsrael au-
κυρίου αυτού' Ισραήλ δέ με ούχ έγνω, χαϊ ό λαός lem me non cognovil, el popuius me non intellexit.
μου (91) ού συνήχεν. Ούαϊ έθνος αμαρτωλό ν, λαός Yie gentx peccatrici, populo pleno peccalit, semini
18
πλϊφης αμαρτιών, σπέρμα πονηρ'νίυΐοϊ άνομοι, nequam. Filiiiniqui, deseruislis Dominitm' . Et rur-
έγκατεΜπετε τόν Κύριον. Κα\ πάλιν άλλαχοΰ, δταν SUIII alibi, cum idem proplieia simililer ex persona
λέγη δ αύτΛς προφήτης ομοίως άπδ τοΰ Πατρός* Palris dicil : Qualem milii a*dificabili$ dontum f di-
c l t
Ποΐότ μοι όϊχον οίχοδομήσετε; λέγει Κύριος. Ό ^ Domimis. Ccelum tedes mea, et terra tcabellum
19
νύρανός μοι θρόνος, χαϊ ή γή ύποπόδιον τών πο pedum mcurum . Ac rursuiu alibi : Neomeniat ve-
δών μου.ΚαΧ πάλιν άλλαχοΰ· Τάς τουμηνίαςύμών ttras, et Sabbala odit anima mea. Et diem magnum
χαϊ τά σά€€ατα μισεί ή ψυχή μου, χαϊ μεγάλην jejunii, el otium non fero; neque si venialis ut appa-
ήμέραν νηστείας χαϊ άργίαν ούχ ανέχομαι · ούδ %
reatis mibi, exaudiam vos. Plente sunt manus veilras
άν έρχησθε όφθηνοί μοι, είσαχούσομαι υμών. sanguine. Etiamsi offeraiis timilam, incensum, abo-
Πλήρεις αίματος αϊ χείρες υμών. Κάν φέρητε σε- minatio mi/ιί cst. Adipem agnorum et languinem hir-
μίδοΛτν, θυμίαμα, βδέλυγμά μοι έστϊ · στέαρ άρ corum nolo. Quis enim quwsivU hccc de tnanibut ve-
80
των χαϊ αίμα ταύρων ού βούλομαι. Τίς γάρ έξε- sfrts? Sed ditsolve omnem colligaluram iniquilalii;
ζήτησε ταύτα έχ τών χειρών υμών; Αλλά %
διάλυε disrumpe obligalwnet violetuorum conlractuum; va-
9i
πάντα σννδεσμον αδικίας, διάσπα στραγγαλιάς g.im et nudum tege; frange esurientipanem tuum .
βίαιων συναλλαγμάτων * άστεγον χαϊ γνμνόν Qualia ergo sinl ea, qua? per propbetas doceiuur ex
σζέπε, διάθρυπτε πεινώντι τόν άρτον σου. Όποία persona Dei, intelligere poloslis.
μέν ούν έστι καί τά διδασκόμενα διά τών προφητών
άπδ τού θεού (92), νοείν δύνασθε. ~
38. "Όταν οέ άπδ προσώπου τοΰ Χριστού λέγη τδ 58. Quando aulem ex persona Cbristi loquiiur
προφητικδν Πνεύμα, ούτως φθέγγεται· Έγώ έξεπέ- Spirilus propbelicus, sic falur : Expandi manus
τασατάς χείρας μου έπϊ λαόν άπειθούντα χαϊ άν- meas od populum incredulum el contradiccntem, ad
8 0 8 1
w
Zacb. i x , 9. T
» Isa. i , 5. 7 9
Isa. L X V I , I. Jsa. i , 14. Isa.xvm, 6.
(88) Κίτούττος αυτούς θείου λόγου. Diyinum lllud ergo παραφέροντα refertur ad τδν συγγρά-
•erbum propbelas movere diciliir, quia quidquid φόντα.
•erbomm proferebant, id eis inspirabaiur. Dicun- (90) Τού Πατρός. Miror unde in meniem renenl
Uir n . 13 uulla alia re efftirri qua*n verbo divino. Lango el Sylburgio nomen Filii hic Patris nomini
Ea ioquebantur quce ipsis inspirabantur, inqnit subsliluere. Ulrumque merilo reprehendil Grabins.
Albenagoras Legai. n. 8, ά ένηργούντο έξεφώνησαν. (91) Λαός μου. Legeiidum esse λαός με inouel
(89) Παραφέροντα. Non male legeretur διαφέ Grabius, aique iia legi infra n. 59.
ροντα, perionat colloquenies diverue. Atque ita vide- (92) Από τού θεου. Νοιι dicil ύπδ τού θεοΰ, sed
lar legisse Langus. Sed lainen nibil mutandum ila accipienda baec v*rba quasi scriplum essel άπδ
daxi, quia ?erbum παραφέρειν nonnunquani apud προσώπου τού θεού, fcalris videlicel. lla baec v«rba
Jubiiiumidcmvalei aciuducere.Vide Οίβ/οα.,η.69. ialellexil Tbirlbius. Vide infra u 44·
587 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T M A R T Y R I S
cos qui incedunt in via non bona E l iierum : Dor- Α τιλέγοντα, έπϊ τούς πορενομένους έν όδφ ού καλή.
tum meum dedi ad flagella, et genat meat ad ala- Κα\ πάλιν · Τόν νώτόν μου τέθεικα είς μάστιγας,
pas : et faciem tneam non averii α confusions sputo- καί τάς σιαγόνας μου είς Ραπίσματα, τό δέ πρόσ
rum, et Dominui auxiliator meu$ faclut e$t: proplerea ωπον μου ούκ άπέστρεψα άπδ αισχύνης έμπτν-
non $um confu$u$, sed posui faciem meatn, ticul $o- σμάτων· καϊ ό Κύριος βοηθός μου έγένετο* διά
lidam petram ; et novi quoniam non confundar; quia τούτο ούκ ένετράπην, άΛΧ έθηκα τό πρόσωπον
%
juxia ett, qui justificavit me* . Ac rursum cum αΊ- μου ώς στερεάν πέτραν, καϊ έγνων δτι ού μή al-
α l : Super vettem meam muerunl sortem, et foderunt σχυνθώ, δτι εγγίζει ό δικαιώσαςμε. Και πάλιν δταν
k
pedes meo$ et manu$* . Ego autem dormivi el tom- λέγη· Αύτοϊ έδαΧον κλήρον έπϊ τόν Ιματισμόν
num cepi, et exsurrexi{; quia Dominus suscepit me**.μου, καϊ ώρυξάν μου πόδας καϊ χείρας. Έγώ δέ
Et rursum cum ail : Locuti sunt labiis, moverunt έκοιμήθην καϊ ύπνωσα, καϊ άνέστην, δτι Κύριος
capui, dicentes : Liberet seipsum**. Quae omnia a άντελάδετόμου. Καί πάλιν δταν λέγη· Έλάλησαν
Judaeis Chrisio accidisse cognoscere poiestis. Nain έν χείΧεσιν, έκίνησαν κεφαλήν·, λέγοντες • 'Ρυσά-
crucifixo eo disiorserunl tabia, el capita moverunt, σθω εαυτόν. "Ατινα πάντα γέγονεν (95) ύπδ τών Ι ο υ
8 7
dicentes : Qui mortuos excilavit, liberel seipsum . δαίων τ φ Χριστψ , μαθείν δύνασθε. Σταυρωθέντος
γάρ αυτού, έξέστρεφον τά χείλη, και έκίνουν τάς κεφάλας, λέγοντες Ό νεκρούς άνεγείρας φυσάσθω
εαυτόν
59. Quando autem Spirilus propbelicus ul futnra Β 59. "Οταν δέ ώς προφητεύον τά μέλλοντα γίνεσθαι
vaiicinans loquilur, sic ail : Ex Sion enitn cxibit λαλή τδ προφητικό ν Πνεύμα, ούτως λέγει · Έκ γάρ
Ux, εί verbum Domini de Hierutaletn. Et judicabit Σιών έξελεύσεται νόμος, καϊ λόγος Κυρίου έξ Ιε
inter gentes, tl arguet populum mullum. Et contun- ρουσαλήμ. Καϊ κρίνει άνά μέσον εθνών, καϊ ελέγ
denl gladios $uos in aralra, et lanceat suas in fal- ξει λαόν πολύν. Καϊ συγκόψουσι τάς μαχαίρας
ces; et tion levabit gem conira gentem £ 7 gladium, αυτών είς άροτρα, καϊ τάς ζιδύνας αυτών είς δρέ
et non dhcent vmpliu* betligerare**. Alque id ita πανα, καϊ υύ μή λήψονται έθνος έπϊ έθνος μάχαι-
evcnisse persuaderi vobis poiest. Hierosolymis ραν, καϊ ού μή μάθωσιν έτι πολεμεΐν. Κα\ δτι ού
enim viri numero duodecim iti mundum profecti τως γέγονε, πεισθήναι δύνασθε. "Απδ γάρ Ιερουσαλήμ
suni, iique impcrili nec dicendi faculfaie praediii; άνδρες δεκαδύο τδν άριθμδν έξήλθον είς τδν κόσμον,
sed Oei virtuie comrouniii denuniiarunt omni ho- καί ούτοι ίδιώται, λαλείν μή δυνάμενοι · διά δέ θεού
minura generi missos se esse a Cbristo, ui orones δυνάμεως έμήνυσαν παντϊ γένει ανθρώπων, ώς απε
verbum Dei docereni; et qui olim caedibus muiuis στάλησαν ύπδ τοΰ Χριστού διδάξαι πάντας τδν τού
grassabamur, non modo cum inimicis bellum non θεοΰ λόγον · κα\ οί πάλαι άλληλοφόνται ού μόνον ού
gerimus, sed eiiam ne meiliamur, aut eos qui i i - πολεμοΰμεν τούς εχθρούς, άλλ* υπέρ τοΰ μηδέ ψεύδε-
lerrogant decipiamus, libenter Ghrislum confilendo ^ σθαι, μηδ' έξαπατήσαι τούς εξετάζοντας, ήδέως, όμο-
morimur. Facile enlm erat, ut quod dicilur : λογούντες τδν Χριστδν, άποθνήσκομεν. Δυνατδν γάρ
ή ν τδ λεγόμενον ·
Jurata lingua, non tamen jurata ment, Ή γλώσσ' (94) όμώμοκεν, ή δέ φρήν άνώμοτος,
nos quoque iimtaremur. Sed ridiculum forel, ut ποιειν ημάς είς τοΰτο. Γελοίον ήδη (95) πράγμα,
obslricli a vobis sacrameiilo et conscripli milites ύμίν μέν τούς συντιθεμένους κα\ καταλεγομένους
fidem vobisdatam, qui nihil illts poteslis incorrupti στρατιώτας, κα\ πρδ τής εαυτών ζωής , κα\ γονέων,
praestare, et suse ipsorum vilae ei parentibus et pa- κα\ πατρίδος, καί πάντων τών οίκείων, τήν ύμετέ-
triae et omnibus proptnquis praeponant; nos auiein, ραν άσπάζεσθαι δμολογίαν, μηδέν άφθαρτον δυναμέ
qui incorruptae viia3 cupidi sumus, non perieramus νων υμών αύτοίς παρασχείν · ημάς δέ, αφθαρσίας
omnia, ui optata ab eo, qui poiest prxsiare, con- έρώντας, μή πάνθ' ύπομείναι υπέρ τού τά ποθού
sequamiir. μενα παρά τοΰ δυναμένου δοΰναι λαβείν.
40. Audiie quomodo et dc iis praediclum sit, qui 40. Ακούσατε δέ πώς κα\ περ\ τών κηρυξάντων (96)
ejus docirinam praedicaverunl ei advenlum nuntia- τήν διδαχήν αύτοΰ, κα\ μηνυσάντων τήν έπιφά-
runt, supradiclo propbeia c i regc sic dicente per νειαν, π ρ ο ε ^ έ θ η , τού προειρημένου προφήτου καί
Π
Spirilum prophelicum : Diet diH etuclal verbum, et βασιλέως ούτως εlπόντος διά τού προφητικού Πνεύ
nox nocii annuntiat lermonem. Non sunl loquelai ματος · Ήμερα τή ήμερα έρεύγεται βήμα, καϊ νύξ
neqve sermonet, quorum non audiantur voces eorum. τή νυκτϊ αναγγέλλει γνώσιν. Ούκ είσϊ λάλιαϊ
8 i 8 8 i T
Isa. LXV, 2. ·» Isa. L, 6.
1 1
" Psal. x x i , 19. Psal. n i , 6. Psal. x x i , 8. Mallh. x x v n .
R 8
59. lsa.ii, 5.
(95) Γέγονεν. Yel pramiuendum ώς alieruiri (95) ΓελοΊον ήδη. Billius legit δέ, Sylburg. δ* ήν
verbo γέγονεν aut μαθείν, ut placet Sylburgio, vel vel δ* είη, Thirlb. ή δέ vel είη δέ. Ex levissima mu-
poiius cuin Grabio legendum γεγονέναι. lalione Olto post Grabium edidit ή δή. EDIT. PATROI..
(94) Ή γΛώσσα. Monet Grabius posi Halloixmm (96) Περί τών κηρυξάντων. De SS. apostolis haec
ba?c desunipta esse ex medio Euripidis Bippolyio, Davidis verba in mysiico sensu acrepil Justimis,
et a Gicerone sic reddi sub finem lib. ιιι Offic. : praeeunte ipso S. Paulo Rom. x, 18. Ita Gtabius,
« Jurata lingna, aniinum injuralum gero. ι cujus nota a Tbirlbio adopiata.
ονδέ Λόγοι &v ούχϊ ακούονται αϊ φωναϊ αυτών. Α Ιη omnetn lerram exivil sonus eorum,et ittfinescrbig
ΕΙς χάσαν τήν γτχν έξήΛθεν ό φθόγγος αυτών, terrce verba eorum. In sole posuit tabernaculum
χαϊ είς τά πέρατα τχχς οίχονμένης τά βήματα αυ tuum, et ipse lanquam sponsus procedens de thalamo
τών. Έν τ φ ι\Λί<ρ έβετο τό σκήνωμα αύτου , καϊ $uo exmltabit ut gigat ad currendam viam . His 8 e
αυτός, ώς ννμρίος έχχορενόμενος έκ παστού αυ alitem alia quoque ejosdem Davidis valicinia adji-
τού , άγαΧίιάσεται ώς γίγας δραμειν όδόν. Πρδς cere, praeclarum ac hujus loci proprium esse duxi-
τούτοις δε κ α \ λ ό γ ω ν έτερων τών προφητευθέντων mus, ex quibus dtecere potesiis, quomodo homines
δι* αύτοΰ τ ο ύ Δα6\δ , καλώς έχον κα\ οίκείως έπι- vivere Spiritus prophelicus horletur, quomodo fa-
μνησθήναι λ ε λ ο γ ί σ μ ε θ α · έξ ών μαθείν ύμίν πάρεστι, ctam ab Herode Judaeorum rege ipsisque Judseis cum
«ώς π ρ ο τ ρ έ π ε τ α ι ζ ή ν το^ς Ανθρώπους τδ προφητικδν Pilato, Vestro apud eos procuralore, ejusque m i l i -
Πνεύμα* κ α \ π ώ ς μηνύει τήν γεγενημένην Ήρώδου libus adversus Cbristuni coiitonem nafrei; quo-
τού βασιλέως Ιουδαίων, και αυτών Ιουδαίων, καί modo crediluros in illum qoi ex omni bominum
Πιλάτου τού υμετέρου παρ* αύτοις γενομένου επιτρό genere vocali suni, eumque a Deo Filium vocari
που , συν τ ο ι ς αυτού στρατιώταις κατά τού Χριστού dical, ac Patrem polliceri subjeciurum se illi omnes
συνέλευσιν (97) · κα\ δτι πιστεύεσθαι έμελλεν ύπδ inimicos; tum etiam quomodo daemones, quanlum
τών έκ π α ν τ δ ς γένους ανθρώπων • καί δτι αύτδν Υίδν Β ln ipste est, parentis universorum el Domini Del f
καλεί δ Θ ε δ ς , καί ύποτάσσειν αύτψ πάντας εχθρούς ipsiusque Christi poteslatem effugere coneniur;
έπήγγελται * χαί πώς οί δαίμονες (98), δ σον έ π ' αύ quomodo denique omnes Deus ad poenilenliam vo-
τοίς, τ ή ν τ ε τού πατρδς πάντων κα\ δεσπδτου Θεού, c e i , antequam dies judicii advenial. Sunt autem
καί τ ή ν αυτού τού Χριστού έξουσίαν φυγείν πειρών- his elata verbis: Bealut vit qui non abilt in consilio
ται * κ α ι ώ ς είς μετάνοιαν καλεί πάντας δ Θεδς, impiorum, et in via peccatorum non sletit: et in ca-
πρ\ν ελθειν τήν ήμέραν τής κρίσεως. Είρηνται δέ thedra pe$tilenli(e non tedit. Sed in lege Domini
ούτως - Μακάριος άνήρ δς ούκ έχορεύθη έν βουΛή volunlai eju$: et in lege eju$ meditabitur die, ac
άσεβων, χαϊ έν όδφ αμαρτωλών ούκ έστη, κάϊ nocle. El erit tanquam lignum, quod plantaturn ett
έπϊ χαθέδραν Λοιμών ούχ έκάθισεν' άλλ' ή έν τφ lecus decur$u$ aquarum ; quod fructum $uum dabit
νόμφ Κυρίου τό θέλημα αυτού, καϊ έν τφ νόμφ in tempore suo. El fotium ejus non defluet; et otnnia
αυτού μεΛετήσει ημέρας καϊ νυκτός. Καϊ έσται qtiBcunque faciet, prosperabuntur. -Non tie impii,
ώς τό ξύΛον τό πεφυτευμένον παρά τάς διεξό non $ic; $ed tanquam pulvU, quem projicil venim α
δους τών υδάτων, δ τόν καρπόν αυτού δώσει έν facie terraz. Jdeo non resurgent impii in judicw,
χαιρφ αυτού, καϊ τό φύλλον αυτού ούκ άποββυή- (
neque peecaiores in consilio juttorum. Quoniam novit
1
σεται, καϊ πάντα δσα άν Χοιή κατευοδωθήσεται. Dominui viam juslorum; el Uer impiorum peribit.
Ούχ ούτως οί άσεδέΐς , ούχ ούτως , άΛΧ ή ώσεϊ £ 8 Q«are fremuerutit genles, et populi meditali
χνονς, δν έχρίπτει ό άνεμος άχό προσώπου τής sunt inaniaf AstUerunt reges lerrm : et prindpes
γής. Διά τούτο ούκ άναστήσονται άσεδεΊς έν χρί convenerunt in unum adversui Dominum, et adver-
σει , ουδέ αμαρτωλοί έν βουλή δικαίων. "Οτι γι- $us Chrittum ejus, dicentes: Dirumpamus vincula
νώσκει Κύριος όδόν δικαίων, καϊ οδός άσεβων eortim : et projiciamus α nobit jugum ipsorum. Qui
άχολεΊται. "Ινα τί έφρύαξαν έθνη, καϊ λαοί έμελέ- habilat in c&lit, irridebil eos: et Dominu* tubsan-
τησαν καινά (99); Παρέστησαν clβασιλείς τής γής, nabU eos. Tunc loquelur ad eos in ira sua, et in
χαϊ οί άρχοντες συνήχθησαν έπϊ τό αυτό κατά τον furore $uo conturbabit eos. Ego aulem conslitutm
Κυρίου, χαϊ κατά τού Χριστού αυτού, λέγοντες * tum rex ab eo, super Sion montem sanctum sju$,
Ααφβήξωμεν τούς δεσμούς αυτών, καϊ άποββίψω- prcedicans prcecepium Domini. Dominus dixit ad me:
μεν άφ* ημών τόν ζυγόν αυτών. Ό κάτοικων έν Filius meiu e$ tu: ego hodie genui le. Poslula α
ού^ανοίς έχγεΧάσεται αυτούς, και ό Κύριος έκμυ- me, et dabo tibi genlet hoeredilatem luam, et posies*
κτηριε'ιαύτούς.Τότε Λαλήσει πρός αυτούς έν όργή sionem tuam terminoi terros. Reges eos in virga (ετ
r e a :
ούτου, χαϊ έν τφ θνμφ αύτον ταράξει αυτούς. 'Εγώ D tanquam vasa figuli confringe* eos. Et nunc,
δέ χατεστάθην βασιλεύς ύπ' αυτού, έπϊ Σιών δρος rege*, inieitigite : erudimini, omnes quijudicatiz ier-
τν άγιον αυτού, διαγγέλλων τό πρόσταγμα Κυρίου. ram. Servite Domino in limore: el exsultate ei cum
Κύριος είχε πρός με* ΤΙός μου εϊ σύ* έγώ σήμερον tremore. Apprehendite dhciplinam, nequando ira-
γεγέννηκά σε. Αϊτησαι παρ" έμού, καϊ δώσω σοι tcutur Dominus, el pereatit de vla jusla. Cum exar*
έθνη τήν χΛηρονομΙαν σου, καϊ τήν κατάσχεσίν serit in brevi ira ejus: beali omnes qui confidunt
σον τά χέρατα τής γής. Ποιμανεις αυτούς έν in eo
ράβδφ σιδηρά * ώ ς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αυτούς. Καϊ νύν, βασιλείς, σύνεζε, χαιδεύθητε,
·» Psal. χνιιι, 2. · · P*al. ι et ιι, per l c i u m .

(97) ΣννέΛενσιν. Hic qooque aposlolorum vestr- tellcxissc
ciU in Scriplura inlerprelanda insislit Juslinus. (99) Καινά. Manifestum librariorum erralum pro
Yide A c t . iv, 27. GRABIUS et THIRLBIUS. κενά.— Καινά. Omnes editores legi volunt κενά. Gui»
(98) Καϊ χώς ol δαίμονες. Daeinones ergo existi- vero etiara oclo versionis Alexandrinai (ed. Holnu>
mabaiin boc psalmo, quein mox referei, dicere, codd. mss. nosiram exhibeant lcclioueui, prorsua
dirumpamui vincula eorum Quare videtur principes non esl uiuiauda. OTTO.
ittos, qui ioitio psaluii incuioranlur, daemones i n -
591 S. J L S T L M PHILOSOPHl E T MARTYRIS 592
πάντες οί κρίνοντες τήν γην. Αουλεύσατε τφ Κυρίφ έν φόβφ, καϊ άγαΛΛιίίσθε αύτφ έν τρόμφ.
Αράξασθε παιδείας, μή ποτε όργισθή Κύριος, καϊ άποΛεϊσθε έξ οδού δικαίας, δταν έκκαυθή έν
τάχει ό θυμός αύτου · μακάριοι πάντες οί πεποιθότες έπ\αύτόν.
41. Ac rursus in alia propheiia pereuindem Ra- Α 41. Κα\ πάλιν δι' άλλης προφητείας μηνΰον τδ
Tulem oslendens Spiritus propheiicus Chrisium προφητικδν Πνεύμα δι' αύτου τού Δαβίδ, δτι μετά τδ
Τ
post crucis suppliciura regnalurum esse, sic falur : σταυρωθήναι βασιλεύσει δ Χριστδς, ούτως ε πεν·
Cnntatt Domino, omnis terra, el annuntiate de die in '^σατε τφ Κυρίφ, πάσαήγή (\),καϊ άναγγευατ*
diem salutare ejus. Quoniam magnu* Dominut ct ήμέραν έξ ημέρας τδ σωτήριον αυτού. "Οτι μέγας
laudabili* nimis : terribilis super omnet deos. Quo- Κύριος καϊ αϊνετός σφόδρα, φοβερός υπέρ πάντας
niam omnes dii gemium simulacra dccmoniorum τους θεούς · δτι πάντες cl θεοϊ τών εθνών είδωλα
sunt; Deus aulem ctolot fecit. Gloria et laus in con- δαιμονίων είσΐν, ό δϊ θεός τούς ουρανούς έποίησε.
$pectu ejus, et fortitudo et gloriaiio inloco tanctifica- Αόξα καϊ αίνος κατά πρόσωπον αυτού, καϊ Ισχύς
tionis eju$. Dale Domino Patri tccculorum gloriam; καϊ καύχημα έν τόπφ αγιάσματος αυτού. Αότε τφ
accipite graliam , et ingredimini in contpeclum ejus, Κυρίφ τφΠατρϊ τών αίώνων (2) δόξαν Λάβετε χάριν
et adorate in airiis sanciis ejus. Metuat α facie eju$ καϊ εΙσέλθετε κατά πρόσωπον αυτού, καϊ προσκυ·
omnis lerra, ei prosperetur recte agendo, et non νήσατε έν αύλαΐς άγίαις αυτού. Φοβηθήτω άπό
commoveatur. Lceltniur in genlibus: Dominus re- προσώπου αυτού πάσα ή γή, καϊ κατορθωθήτω,
gnavit α ligno "· καϊ μή σαΛευθήτω. Εύφρανθήτωσαν έν τοις έθνε*
β σιν · ό Κύριος έβασίΛευσεν άπό τού ξύΛου.
42. Quandonam autem futura propbeticus Spi- 42. "Οταν δέ τδ προφητιχδν Πνεύμα τά μέλλοντα
rilus, ut jam facia prununliel, quemadmodum vel γίνεσθαι ώς ήδη γενόμενα λ έ γ η , ώς χα\ έν τοίς
fn i i s , q u « attulimus , aniinadveriere esl; id qtto- προειρημένοις δοξάσαι έστ\ν, δπως άπολογίαν (5) μή
q u e , n e quam legenlibus excusalionera prsebeat, παράσχη τοϊς έντυγχάνουσιν, χα\ τούτο διασαφήσο-
explanabimus. Qua? omnino cognila suni fulura, ea μεν. Τά πάντως εγνωσμένα (4) γενησόμενα προλέγει,
ut j a m facta praedicit. Cur autem iia re* accipienda ώς ήδη γενόμενα. "Οτι δέ ούτως δεί έκδέχεσθαι, ενα
sii, animum ad ea, quse dicentur, adverlite. David τενίσατε τψ νόΐ τοις λεγομένοις. Δαβίδ έτεσι (5) χιλίοις
aonis miile et quingenlis, antequam Cbrisius homo χα\ πενταχοσίοις πρίν ή Χριστδν άνθρωπον γενόμενον
faclus crucifigeretur, supradicta pronuntiavil; nec σταυρωθήναι τά προειρημένα έφη , χα\ ουδείς τών
quisquara ante eum crucifixus lanitiam genlibus πρδ εκείνου γενομένων σταυρωθείς εύφροσύνην παρ*
ailulit; sed neque eiiam post eum. Nosler atiiein έσχε τοίς έθνεσιν, άλλ' ουδέ τών μετ* εκείνον. Ό
Jesus Cbiislus crucifixug et mortuus resurrexit el καθ* ημάς δέ Ιησούς Χριστδς, σταυρωθείς κα\ απο
regaavit in eoelum reversus; atque ex iis, qiMa θανών, ανέστη, καί έβασίλευσεν άνελθών είς ού
ejus Domine per aposiolos i n omnibus geniibus pro- ρανόν · καί έπ\ τοίς παρ' αύτοΰ διά τών αποστόλων
mulgata sunt, lauiiia esteorum, qui anouniiaUin ^ έν τοϊς πάσιν έθνεσι κηρυχθείσιν ευφροσύνη έστϊ
ab eo viiam incorruptani exspectant. προσδοκώντων τήν κατηγγελμένην ύπ' αύτοΰ άφθαρ-
σίαν.
43. Ne quis autem ex i i s , qose expoeaimus, id a 45. "Οπως δέ μή τίνες έκ τών προλελεγμένων ύφ'
nobis dici colligal, fati necessitate omnia QQ iieri, ημών δοξάσωσι καθ' είμαρμένης ανάγκην φάσκειν
ex ro qtiod prsecognita jam dixerimus; id quoque ημάς τά γινόμενα γίνεσθαι, έκ τοΰ προειπείν προ-
dissolvimue. Edocii a propbetis poenas et supplicia εγνωσμένα (6), κα\ τοΰτο διαλύομεν (7). Τάς τιμω-
· ' Psal. xcv, 1-10.
(1) Πάσα ή γή. Desnnt bic nonnulla, quae cum (4) Εγνωσμένα. Rcddit Langus, QUCB omniuo
leganiur in Dialoya c. 75, a librariis omissa putat futura decrela tunl. Recie quoad senienliam; sed
Tbirlbins. verbum verbo reddere inahii, atque hoc verbum
(2) Τφ Πατρϊ τών αίώνων. Legit Thirlbius [et eodem modo interprelari boc in kico ac in aliis sc-
reponendum liallandiusjJ , αϊ πατρια\ των "
ponendum pulal Gallandius quentibus. Nec lanien inde sequilur JustintHtv noH
εθνών, quia iia habemus in Dialogo n 73. Quasi ea eliant decreta credidisse, quae dicil fuisse pra>
\ero non poluerit Juslinus Scripiuram aliterin aliis cognila. Quomodo eniin Chrisii Incarnalioneni et
locis ciiare. resurrectionem el alia ejustnodi, de quibus bic
(5) ΆποΛογίαν. Langos et Gelenius videnlur \a- agiitir, decreia ei consliuua ab aUenio iton credi-
gisse άπορίαν. Primtis enim vertil dubilationem, al- dissel?
ler, ne faeessat negotium. Grabio probatur Sylburgii (5) "Ετεσι. Grabiiis pulal hunc errorem essc l i -
conjcctura a YVollio accepia, άντιλογίαν, occa&io- brariormti, non Juslitii.
uem conlradicendi. Sed non videnlur erudili viri in- (6) Εκ τού προειπείν προεγνωσμένα. Grabius,
geniuui S. Jusiini et illius consueiudinem dispu- Laugi inlerpretalione leviier luulaia, sic reddii;
tandi eaiis perspexisse. Nam cuir. impositum sibi Nec aliqui colliganl no$ dicere... eo quod pr<edicta
esse ducerei, quamplurimos ad verilatis cognilio- iint, prcBdelerminaia e$se. Sed cum ubique faleauir
nein adducere, operam dabal exemplo Pauli, ut Justinus oinnia a Deo προεγνωσμένα, ul infia n. 44
mundus essel a sanguine omniuni, nec dubilabal ei 45, non videlur id negasse hoc luco, sed poiius
qnin, si qnid sublraberet ulilium reruni, relicia au- occurrere voluisse iniquis conseculiouibus, qu<e
diciiiibus excusaiio in suuin ipsius caput resiliret. ex ea re jam s«pe asseveraia deduci poiuisseuL
Vide inira n. 55 el 61, el Dialog. n. 58, 44, 58 ci 82. lla bunc locum inielloxit Tbirlbius.
ISibil igitur omnino mulandtini, nec probabilior con- (7) ΑιαΛύομεν. Inuulis conjeclura Sylburgli k -
jeclura Tbirlbii qui repontt άλογίαν. geulis διαλύσομεν.
393 APOLOGIA Ϊ PRO CHRISTIANIS. 394
ρέαςχαΐτάς κολάσεις, χ α \ τάς άγαθάς άμοιβάς, χατ' Α ac bonas remunerationes pro merilis cujusque
Αξίαν τών πράξεων έκαστου άποδίδοσθαι διά τών aclionum irrogari, verum id esse confirmamus.
προφητών μαθόντες, καί αληθές άποφαινόμεθα. ΈπεΙ Nam si res i U se non habet, ac fali necessiuie
ei μή τοΰτο* έστιν· άλλά καθ' είμαρμένην πάντα γ ί fiunt omriia, nnllus jam libero arbilrio locus. Si
ν ε τ α ι , ούτε τδ έφ* ήμίν έστιν δλως. Εί γάρ είμαρ- enim fato tlecrelum esi bunc esse bonum, istum
ται (8) τδνδε τινά άγαθδν είναι, καί τόνδε φαΰλον, auiem malum, neque bic laudandus, neque iste
βΟΟ' ούτος αποδεκτός, ουδέ εκείνος μεμπτέος. Καί viluperandus. A c rursus nisi bumanum genus fa-
ο υ , εί μ ή προαιρέσει ελευθέρα πρδς τδ φεύγε ιν τά cullatem babeat libera animi induciione el fu-
α ι σ χ ρ ά , κα\ αίρείσθαι τά καλά, δύναμιν έχει τδ άν gicndi turpia et bonesia seclandi, exira noxiam est,
θ ρ ω π ε ιον γένος, άναίτιόν έστι τών οπωσδήποτε πρατ- quidquid egeril. Sed libera animi inductione ho-
τουμένων. 'Αλλ' δτι ελευθέρα προαιρέσει κα\ κατορθοι, minem vel bene agere vel male, sic demonstrarous.
κ α \ σφάλλεται, ούτως άποδείκνυμεν. Τδν αύτδν άν Homimm eumdem in comraria iranscurrere vide-
θρωπον τών εναντίων τήν μετέλευσιν ποιου μενον nius. Quod si falo decrelum cssel, eum vel boniiin
δρω μεν · εί δέ είμαρτο ή φαύλον ή σπουδαίον είναι, esse vel nialum, non sane contrariorum capax
ούκ άν ποτε τών εναντίων δεκτικδς ή ν , κα\ πλειστά- essel, nec lam saepe mutareiur. Sed ne alii
χις μετετίθετο* άλλ* ούδ* οί μέν ήσαν σπουδαίοι, Β quidem boni essent, alii mali; vel eiiam falum
ο ί δ ε φαύλοι, έπεί τήν είμαρμένην αίτίαν φαύλων, malorum causam esse, ac contraria sibi ipsi fa-
κα\ εναντία εαυτή πράττουσαν άποφαινδμεθα (9) · ή cere staiueremus; vel venim nobis videretur i d ,
99
εκείνο τδ προειρημένον δόξαι αληθές είναι, δτι ουδέν de quo jam dtximus , nibil esse viriuiem autvi-
έστιν αρετή ουδέ κακία, άλλά δόξη μόνον ή αγαθά ή tiura, sed sola opinione boua aui mala dijudi-
κακά ν ο μ ί ζ ε τ α ι , ήπερ, ώςδείκνυσιν ό αληθής λόγος, cari, quae profecto, ut vera raiio demonstrat, ma-
μεγίστη ασέβεια κα\ αδικία εστίν. Άλλ' είμαρμέ xima impietaset injuslitia est. Sed faium inelucia-
νην (10) φα μέν άπαράβατον ταύτην εΐναι τοίς τά bile illud esse dicimus, his, qui boua eligunt, me-
καλά έκλεγομένοις τά άξια έπιτίμια * κα\ τοίς ομοίως rita praemia , bis vero qui contraria, debilam mer-
τά ε ν α ν τ ί α , τά άξια έπίχειρα. Ού γάρ ώσπερ τά cedem. Neque enim ut caeiera, puta *arbores et
άλλα, οίον δένδρα κα\ τετράποδα, μηδέν δυνάμενα quadrupedes, quae nihil judicio et volunlate facere
προαιρέσει πράττειν, έποίησεν δ θεδς τδν άνθρωπον · possunt, ita Deus bominera fecit. Non enim remu-
ουδέ γάρ ήν άξιος αμοιβής ή επαίνου, ούκ άφ' εαυ neratione aui laude dignus foret, si ex seipso bo-
τού έλόμενος τδ άγαθδν, άλλά τοΰτο γενόμενος · ούδ' nuro non eligeret, verura i u natus esset; nec me-
ε! κακδς υπήρχε , δικαίως κολάσεως έτύγχανεν, ούκ rito, si malus esset, puniretur, ut qui non ex sese
v
άφ' εαυτού τοιούτος ών, άλλ ουδέν δυνάμενος είναι 1

' talis forel, sed aliud ab eo, quod naius fuisset, essa
έτερον π α ρ ' δ έγεγόνει. non posset.
44. Έδίδαξε δέ ημάς ταΰτα τδ άγιον προφητικδν 44. Haec edocti sumus a sanclo Spiriiu prophe-
Πνεύμα, διά Μωσέως φήσαν τψ πρώτω πλασθέντι tico, qui per Moysem lestalur ei, qui primus crea-
(11) άνθρωπω είρήσθαι ύπδ τού θεοΰ ούτως· Ιδού tus est, liomini h » c Deum verba dixisse : Ecce irt
9 1
χρό προσώπου σον τδ άγαθδν, καϊ τδ κακόν· conspectu tuo bonum et malum : elige bonum ;
έχλεξαι τδ αγαθόν. Κα\ πάλιν διά Ήσαΐου τοΰ έτε et rursus per lsaiarn alium propbeiam haec lan-
ρου προφήτου, ώς άπδ τοΰ Πατρδς τών δλων κα\ quam ex persona pareniis universorum et Domini
Δεσπότου θεού εις τοΰτο λεχθήναι ούτως* Αούσα Dei in eamdem senlenliam dicta esse: Lovamini,
σβέ, χαθαροϊ γένεσθε* άφίΧετε τάς πονηρίας mundi esiote, auferte mala ex animabut vesiris,
άχό τών ψυχών υμών, μάθετε καλόν χοιεϊν discile facere bonum; judicale pupitlo, el justificate
κρίνατε όρφανφ , καϊ δικαιώσατε χήραν καϊ viduam; et ventte el disceptemus, dicit Dominus. Et
δεύτε, χαϊ διαλεχθώμεν, λέγει Κύριος. Καϊ έάν si (uerint peccata vestra quasi phceniceum, sicut
ώστν αϊ άμαρτίαι υμών ώς φοινικούν, ώσεϊ έριον lanam dealbabo; et $i fuerint, ut coccinum, stcut m -
Λενκατώ' καϊ έάν ώσιν ώς κόκκινον, ώς χιόνα ρ vem dealbabo. Et $i volueritis et audieriti$ me, bona
Λίνκατώ. Καϊ έάν θέλητε, καϊ είσακούσητέ μον, Urrm comedelis; $i vero non audkrilis me, gladi us
v
τα αγαθά της γης φάγεσθε · έάν δέ μή εϊσακού- depascel νο$. 0$ enim Domini loculum esl ha>c · .
σητέ μον, μάχαιρα υμάς κατέδεται. Τό γάρ Quod autem diclum est, Gladiut depatcel vot, non
στόμα Κυρίου έλάλησε ταύτα. Τδ δέ προειρημέ- banc vim et sententiam babei, ut gladio necandi
9 1 , k
• ' S u p r a n. 8. Deul. xxx, 15 et 19. Isa. i , 16-20.
•0) ΕΙ γάρ εϊμαρται. Nescio cur legere velit rocles in libro De Providentia et Fato apud Pho-
ε! δέ Thirlbius. Mox H . Slepbanus lcvissiiua con- tium, cod. 214, sialuebat τήν μέντοιγε τή προνοίφ
ycXun legendum pntal άποδεκτέος, vel μεμπτός. συνεπομένην δίκην είμαρμένην καλείσθαι, juililiam
(9) Αποφαινόμεθα. Melius visum nonnullis qucB ex provideniia consequilur, fatum vocari.
άποφαινοίμεθα. (11) Τφ χρώτφ πλασθέντι. Si verba specten-
(10) ΑΛΧ είμαρμένην. Similiter Clemens A l e - lur, non primo homini dicla sunl; sed, ul obser-
xandrinus de bonorum ei malorum pramiis Strom. vat Grabius,ex xv Ecclesiaslici et xxx Deulerono-
VIL, pag. 710: αυτή που i\ Αδράστεια, καθ' ή ν ούκ mii sunl petita. Sed lainen si sensus considcreiur,
έστι διαδράναι τδν θεόν. H(uc est Adratlia, secun- satis hoec congruunt cum iis quae Deus AJaius
amm quam Deum effugere non licet. Sic eiiam IIie- dixil.
PATBOL. GR. V I . 13
*
sin! qui non paruerint; sed gladius Dei ignis est, Α vov, Μάχαιρα υμάς χατέδεται, ού λέγει διά μαχαι-
cujusesca fiunt qut niala patrare in animum indu- ρών φονευθήσεσθαι τούς παρακούσαντας, Αλλ' ή
c u n l / H i n c ait : Gladius depascet vos : o$ enim Do- μάχαιρα τού θεού έστι τδ πύρ (12), ού βορά γίνον
minttocuium est. Quod si de *ecanie et confestim ται οί τά φαύλα πράττειν αίρούμενοι. Διά τούτο
7 0 dimitlente gladio loqueretur , non dicerct, de- λέγει, Μάχαιρα υμάς χατέδεται. Τδ γάρ στόμα
pascet. Quapropier quod aic P l a i o : c Culpa eli- Κυρίου έΛάΛησεν. ΕΙ δέ χαί περ\ τεμνούσης χαί
gentis, Deus exlra culpam,» a Moyse propheta mu- αύτίκα άπαλλασσούσης μαχαίρας έλεγεv ούκ άν J
tualus dixil. Anttqnior enim Moyses omnibus eliam ε ί π ε , χατέδεται. "Ωστε κα\ Πλάτων είπων, Αίτια
Graecorum scripiortbus. Atque omnia qua?cunque έΛομένου (15), θεός δ' αναίτιος, παρά Μωσέως
de immortaliiaie animoe, vel poenis posi moriem, τού προφήτου λαβών εΤπε. Πρεσβύτερος γάρ Μωσής
vel coeleslium reruin contemplaiione vel similibus χαί πάντων τών έν "Ελλησι συγγραφέων · χα\ πάντα
seutentiis tum philosopbi, tum poeUe dixerunl, sum- δσα περί αθανασίας ψυχής, ή τιμωριών τών μετά
plo ex propbetis argumento el inlelligere res illas θάνατον, ή θεωρίας ουρανίων, ή τών ομοίων δογμά
poluerunt et exposuerunt. Hinc omnibus videnlur των, κα\ φιλόσοφοι καί ποιητα\ έφασαν, παρά τών
inesse veriiatis semina. Sed ininus accurate ab itlis προφητών τάς άφορμάς λαβόντες, κα\ νοήσαι δεδύ-
cognilara fuisse ex eo liquet, quod conlraria sibi- g νηνται, καί έξηγήσαντο · δθεν παρά πάσι σπέρματα
metipsis dicant. Quod ergo res fuluras dicimus άληθείας δοκεϊ είναι. Ελέγχονται δέ μή άχριβώς
praedictas fuisse, non eo diciraue, quod fati neces- νοήσαντες, δταν εναντία αύτο\ έαυτοϊς λέγωσιν.
siiale iiant; sed cum Deus fuiuras omnium homi- "Ωστε δ φαμεν πεπροφητεΰσθαι τά μέλλοντα γίνε
num aciiones praevideai, cumque apud eum sin- σθαι, ού διά τδ είμαρμένης ανάγκη πράττεσθαι λέ
golos bomlnes pro meriiis aclionum remuneraiu- γομεν · άλλά προγνώστου τού θεού δντος τών μελ
fum, siatutum sit ut a se etiam digna aciiouibus λόντων ύπδ πάντων ανθρώπων πραχθήσεσθαι, καί
praimia rependanlur.; per Spirilum propheiicum δόγματος δντος παρ' αυτών (14) κατ' άξίαν τών
praedicit, sgroper ad animi altenlionem ac recorda- πράξεων έκαστον άμείψεσθαι μέλλοντα τών ανθρώ
tionem vocans bominum gentis, seque eoriim cu- πων, κα\ τά παρ' αυτού κατ' άξίαν τών πραττομέ-
ram gerere ac illis providere demonslrans. Malo- νων άπαντήσεσθαι, διά τού προφητικού Πνεύματος
rum autem daemonum operaitone sancita mors προλέγει, είς έπίτασιν κα\ άνάμνησιν άε\ άγων τδ
est in eos, qui legunt Hysiaspis aut Sibyllae aur τών ανθρώπων γένος, δεικνύς δτι καί μέλον εστίν
propheiarum libros; lum ul metu homines deter* αύτψ, κα\ προνοείται αυτών. Κατ' ένέργειαν δέ τών
reanl, quominus bis legendis bonarum rerum co- φαύλων δαιμόνων, θάνατος ώρίσθη (15) κατά τών
τ ά ς
gnilionem assequantur, lum ul eos sibi servos re- C **«άσπο«. ή Σιβύλλης, ή τών προφητών βί·
tineant; quod quidem in perpetuum efficere non βλους άναγινωσκόντων, δπως διά τού φόβου άπο-
poiuerunt. Impavide enim non solum illos legimus, στρέψωσιν έντυγχάνοντας τούς ανθρώπους τών κα
eed vobis etiaro, ut videtis, inspiciendos offerimus, λών γνώσιν λαβείν, αύτοις δέ δουλεύοντας κατέχω-
cum fulurum sciamus, ut grati omnibus videan- σ ι ν δπερ είς τέλος ούκ Γσχυσαν πράξαι. Άφόβως
tur. Aique eiiamsi paucis persuadeamus, maxima μέν γάρ ού μόνον έντυγχάνομεν αύταϊς, άλλά καλ
tamen lucra facieraue. Nam ut boni agrrcolae merce- ύμίν, ώς δράτε, είς έπίσκεψιν φέρομεν, επισταμένοι
dem a Domino percipiemus. πάσιν εύάρεστα φανήσεσθαι. Κάν ολίγους δέ πείσω-
μεν, τά μέγιστα κερδήσαντες έσόμεθα· ώς γεωρ
γοί γάρ άγαθο\ παρά τού δεσπόζοντος τήν άμοιβήν
έξομεν.
45. Quod auiem parens universorum Deus Chri- 45. "Οτι δέ άγαγειν τδν Χριστδν είς τδν ούρανδν
stum in coelum evecturus erat, cuin eum ex mor- δ Πατήρ τών πάντων θεδς μετά τδ άναστήσαι έκ νε
luis exciiassel, ibique reteniurus donec percuiiat κρών αύτδν έμελλε, χαί κατέχειν έως άν πάταξη
inimicos ei dscmones, ac nnmerus praecogniionim τούς έχθραίνοντας αύτψ δαίμονας, καί συντελεσθή ό
ab eo bonorum et virtule praedilorum expleatur, j) άριθμδς τών προεγνωσμένων αύτψ αγαθών γινομέ-
propter quos eliam conflagrationem nondum indu- νων καί ενάρετων, δι' ούς κα\ μηδέπω τήν έπικύρω·
(12) Ή μάχαιρα... τό πυρ. Haec imitalur Clemens tur ; non vero ut bic bonus sit, isle malus. Sic i g i -
Alcxandrinus Proirept., ρ. 60, qui verba Isaiae sic liir boc loco judicium, quod de singulis hominibutf
cilat : Μάχαιρα υμάς κα\ πυρ χατέδεται. GRA- iiisiituendum esi, disiinguitur ab ea Jege, et veluu
BIUS. ineluciabili, ul ipse appellat, falo, quo bonis ei
(15) Air/α έΛομένου. Haec e libro decimoDe re- nialis xqua merccs solvenda. Atque buc redri loia
publ., desuinpia snnl, el cilaniur a Clem. Alexand. seiueniia : Siatuium apud Deum, ul cura singati
Strom. v, p. 615 et Theodoreto lib. n adversut homines ab eo judicandi sinl, justa virtuii el vilio
Grcecot. IDEM. remuneralio iribualur.
y
(14) Tiap αυτών. Legendnm videtur παρ* αυτόν (15) θάνατος ώρίσθη. De hac lege cum plura
vel παρ' αύτφ et μέλλοντι. Ut inielligaiur S. mar- occurranl diceuda, quam ui bis nolae angustiis con-
tyris genlentta, in memoriain revocandum est quod tineaniur, hujus rei examcn visuui esl rejicieodum
paulo anle dicebat n. 43, falum inelucUbile in eo in Proefat. part. u u
posiiutn cese, ut bonis ei malis praemia rependan-
397 APOLOGIA I Ρ 3 CHKISTIANIS. 398
βιν (16) πεποίηται* έπακούσατε τών είρημένων δ;ά x i t ; audite propheta? Davidis verba, qnae sunt
Δαβ\δ τοΰ π ρ ο φ ή τ ο υ . "Έστι δε ταΰτα* Εϊπεν ό Κ ύ ejusmodi: Disit Dominus Domino meo : $ede α
ριος τ ψ Κνρίω μον Κάβου έκ δεξιών μου, έως dextris meit: donec ponam immicos luos scabtl-
hv Θώ τούς εχθρούς σον ύποπόδιον τών Λοδών σου. lum pedum tuorum. Virgam virtulis emiilH txbi
'Ράδδον δυνάμεως έξα&οστελει σοι Κύριος έξ Dominut ex Hierusalem : el dominare in medio ini-
ΊερονσαΛήμ · καϊ κατακυρίευε έν μέσω τών micorum tuorum. Tecum principatus in die peten-
έχθρων σου. Μετά σον ή άργ\\ έν ήμερα της δυ l4ce luoe in sptendoribut sanctorum tuorum. Ex
9
νάμεως σον έν τάΐς Χαμπρότησι τών άγιων σου. utero ante luciferum genui le *. Quod igitur diclufn
Έκ γαστρδς αρδ εωσφόρου έγέννησά σε. Τδ ούν eet: Virgam virlutis emiltet tibi ex Hieruselem,
είρημένον, 'Ράβδον δυνάμεως έξαποστελει σοι έξ prsesignificatio eral polenlis illius doctrinae, quam
ΊερυνσαΛήμ, προαγγελτικδν τοΰ λόγου τοΰ Ισχυρού, ejus apostoli Hierosolymis profecti ubique |>ca3di-
δν άπδ Ιερουσαλήμ οί απόστολοι αύτοΰ εξελθόντες, caverunt. Et quamvis mors decreta et cotistiuila
πανταχού έκήρυξαν. Καίπερ θανάτου (17) ορισθέντος sil docentibus aut omnino confitenlibus nomeit
κατά τ ώ ν διδασκόντων, ή δλως όμολογούντων τδ Cbrieli, nos ubique et amplecliraur et docemus.
δνομα τού Χριστού, ημείς πανταχοΰ κα\ άσπαζό- Quod 6i vos 7 1 quoque baec animo inimico legelis,
μεθα, κα\ διδάσκομεν. Εί δέ καί ύμείς ώς έχθρο\ nibil amplius, ut jam diximus · · , polestis quam oc-
έντεύξεσθε τοίσδε τοις λόγοις, ού πλέον τι δύνασθε, cidere. Quod sane nullum nobis damnum affert,
ώς προέφημεν, τού φονεύειν · όπερ ήμίν μέν ούδε- vobis autem ac omnibus injuslo odio indulgentibta,
μίαν βλάβη ν φέρει* ύμίν δέ κα\ πάσι τοις αδίκως nec p4Bni(eniiam agenlibus, seternum per tgflem
έχθραίνουσι, καί μή μετατιθεμένοις, κόλασα διά suppljcium coniicil.
πυρδς αίωνίαν εργάζεται.
46. *Ινα δέ μή τίνες άλογισταίνοντες είς άποτρο- 46. Ne qui aulem a raiione aberranies, ad ea q u »
πήν (18) τών δεδιδαγμένων ύφ' ημών είπωσι, πρδ docuimus deiorquenda, Cbrisium dicani ante annos
ετών έκατδν πεντήκοντα(19) γεγεννήσθαι τδν Χριστδν centum ei qutaquaginta nalum a nobis dici sub
λέγειν ημάς έπ\ Κυρηνίου , δεδιδαχέναι δέ ά φαμεν Cyrenio, ac posl illud tempus ea docuisse, quae
δ'.δάξαι αύτδν ύστερον χρόνοις έπϊ Ποντίου Πιλάτου, ipsum docuisse dicimus,8ubPontio Pilalo; indeque
χα\ έπικαλώσιν (20), ώς ανεύθυνων δντων τών προ- consequi objiciant, ul insonles sinl homines omnes,
γεγενημένων πάντων ανθρώπων, φθάσαντες τήν άπο- qui ante illud tempus fuere; dubitalionissolutioneia
ρίαν λυσώμεθα. Τδν Χριστδν πρωτότοκον τού θεοΰ occupabimus. Ghristum primogenilum Dei esse ac
είναι έδιδάχθημεν. κα\ προεμηνύσαμεν λόγον δντα (21), rationem illam , cujus omne hominum genos par-
ού παν γένος ανθρώπων μετέσχε · κα\ οί μετά λόγου ticeps e r a i , didiciinus, el supra declaravimos. Et
βιώσαντες Χριστιανοί είσι , κάν άθεοι ένομίσθησαν qui cum ralione vixerunl, Cbrisliani e u n l , etiamst
ο!σν έν "Ελλησι μέν Σωκράτης κα\ Ηράκλειτος, καί albei exislirnali sint; quaJes apud Graecos fuere
οί όμοιοι αύτοίς· έν βαρβάροις δέ Αβραάμ, κα\ Άνα- Socrates et Heracliius; apud barbaros auiem
νίας, κα\ "Αζαρίας, καί Μισαήλ, κα\ Ηλίας, κα\ άλλοι Abraham, Ananias, Azarias, Misael et Elias, ae
πολλοί, ών τ ά ς πράξεις ή τά ονόματα καταλέγειν roulli alii quorum actionibus aul nominibus recen-
μακρδν εΤναι επισταμένοι, τανύν παραιτούμεθα. sendis, quia longum id esse scimus, nunc super-
"Ωστε κα\ οί προγενόμενοι άνευ λόγου βιώσαντες sedeiuus. Siuiililer qui olim absque rauone vixere
άχρηστοι χαί έχθρο\ τ ώ Χριστψ ήσαν, χα\ φονεΐς improbi et Gbrieto inimici fuere , e l eoruro, qui
τών μετά λόγου βιούντων οί δέ μετά λόγου βιώ cum ratione vivebant, bomicidae. Qui vero cum ra-
σαντες χα\ βιοΰντες Χριστιανοί (22), κα\ άφοβοι, κα\ lione vixerunt ei vivunt, Chrisliani sunt alque i m -
ατάραχοι υπάρχουσα Δι' ήν δ' αίτίαν διά δυνάμεως pavidi et inlrepidi. Quam aulem ob causam per
τού λόγου κατά τήν τού Πατρδς πάντων καί Δεσπότου viriuieni Verbi secundum Palris universorum et
θεού βουλήν, διά Παρθένου άνθρωπος άπεκυήθη, κα\ Domini Dei voluntalem ex Yirgine genitus sit et
Ιησούς έπωνομάσθη, και σταυρωθείς αποθανών άνέ- Jesus cognominalus, ac crucifixus e i mortuus re-
w
Psal. cix, 1-5. · · num. 2 et 12.
(16) Τήν έπιχύρωσιν. Legendum csse έ π ι π ύ - (20) ΈπικαΛώσιν. R. Slepb. ad calcem et codex
ρωσιν observavil Billius l i b . n Ob$erv. *acr„ cap. 6, Glaromonianus ad marginem έπικλώσιν. Non magis
idque probat ex aliis locis, in quibus Justimis necessaria Langi emendalio, qui legi posse exisii-
banc vocem osurpai, nempe bujus ApoL n . 57 e l niat, έγκαλώσι incusenl, objiciant.
60, et Apol. 2, n. 6. (21) Προεμηνύσαμεν Λόγον δντα. Jam sajpe
(17) Καίπερ θανάτου. PraemiUit καί anle haec Justinus de Verbo loculus est; praecipue vero n. 5,
•erba Thirlbius, vel paulo posi ante ημείς. 10, 12, 25, 52. Sed Gbrislum esse rationem illam,
(18) Άποτροατ'ιν. Idem legit άνατροπήν, sed cujus omnes bomines sunl parlicipes prjecipue do-
prorsos niendose. His enim occurrit Juslinus , quae cel in Apologia secunda n. 7 et 9.
ad deiorquenda illius dicta magis quam ad refel- (22) Χριστιανοί είσι. Non obscura est S. mar-
lenda spectabant. lyris senleniia, sed quia illam obscurare nonniillt
(19) fcomenis rotundus. Similiter alii Patres, ut tenlarunt, eorum commenla refelluntur in Praefa-
Tertullianus ad nalionet i , c. 7 : lgitur atali no$lrce tione. Quod auiem nonnulli legeiidum putani boc
nendum anni CCL ; sed paalo post, c. 9 : Ut supra, in- eliam loco Χρηστιανοί, id supra explosioius n . 4 .
<tmt cdtdimui, islatii no$ir<e nondum anni ccc. OTTO.
9
399 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTTRIS 400
surreiii ei in cuuai.i redieril, facile ex his, quae tot Α *τη , καί άνελήλυθεν είς ούρανόν , έκ των διά τοσού
Terbis disseruimus , vir prudens inielligal. Nunc των είρημένων ό νουνεχής καταλαβείν δυνήσεται.
aulem cum minus necessaria sil hujus rei demon- Η μ ε ί ς δ έ , ούκ αναγκαίου δντος τανύν τοΰ περί τής
iiraiio, ad ea quae magis urgenl, demonslranda αποδείξεως τούτου λόγου, έπϊ τάς επείγουσας απο
progrediamur. δείξεις πρδς τδ παρδν χωρήσωμεν.
47. Quod ergo iliud cliam fulurum e r a l , ul Ju* 47. "Οτι ούν καί έκπορθηθήσεσθαι ή γ ή Ιουδαίων
d&orum lerra vasiareiur; audite quid dical pro- έμελλεν, ακούσατε τών είρημένων ύπδ τοΰ προφήτη
pbelicus Spirilus. Sunt auiem verba velut ex per- κοΰ Πνεύματος. ΕΓρηνται δέ οί λόγοι ώς άπδ προσώ
sona populorum i d , quod accideral, admiraniitim που λαών θαυμαζόντων τά γεγενημένα. ΕίσΙ δέ οίδε*
ad bunc inodum expressa : Deieria facta esl Sion, Έγενήθη έρημος Σ ιών, ώς έρημος έγενήθη Ίε-
lanquam desolata facla est Hierutalem : in male- ρουσαλ,ήμ · εις κατάραν ό οϊκος, τό άγιον ημών ·
dictionem domus , sanctuarium notirum : el gloria, καϊ ή δόξα ήν ευλόγησαν οί πατέρες ημών, έγε·
cui benedixerunt palres noslri, facla e$l iyni com- νήθη χυρίκανστος · καϊ χάντα τά ένδοξα αυτής
busla, et omnia glorio$a eju* conciderunt. Et super συνέχεσε. Καϊ έχϊ τούτοις άνέσχου, καϊ έσιώχη-
omnibut hi$ lutlinuitti, et lacuisti ei humHia$li nos σας, καϊ έταχείνωσας ημάς σφόδρα. Καί δτι ή ρ ή -
1
valde* . PorroHierusalera in soliludinem redactani Β μωτο (25) Ιερουσαλήμ, ώς προείρητο γεγενήσθαί,
iuisse, sicul pradiciuni fuerai, persuasum vobis πεπεισμένοι έστέ. ΕΓρηται δέ κα\ περ\ τής έρημώ-
est. lllam auiem in soliiudiaem redactura i i i , nec σεως αυτής, καί περί τού μή έπιτραπήσεσθαι μηδένα
cuiquam illorum permissum iri eain incolere, sic αυτών οίκείν, διά Ήσαΐου τοΰ προφήτου ούτως* Ή
pcr Isaiain propbelani diclum e s l : Terra eorum de- γή αυτών έρημος* έμχροσθεν αυτών οί εχθροί
lerta : in conspeclu eorum inimici eorum ipsam co- αυτών αυτήν φάγονται , καϊ ούκ έσται (24) έξ
9
medunt; et non erit ex illis habitans in ea *. C a - αυτών ό κάτοικων έν αύτη. "Οτι δέ φυλάσσεται ύφ'
vere auiein vos ne quis Judaeus in ea s i i , ac υμών, δπως μηδεις έν αυτή γένηται, καί θάνατος (25)
niorlem ingredicuti Judaeo, si deprebendalur, con- κατά τοΰ καταλαμβανόμενου Ιουδαίου είσιόντος ώρι-
siiiulam esse, praedare noslis. σται, ακριβώς έπίστασΟε (26).
7 2 A l q u e illud eiiatn praediclum esse, Chri- 48. "Οτι δέ κα\ θεραπεύσε ι ν πάσας νόσους, κα\
gtuui uoslrum morbos ouines curaiarum e i mor- νεκρούς άνεγερείν 0 ημέτερος Χριστδς προεφητεύθη,
luos excitaturum, e\ bis verbis audiie : In adventu ακούσατε τών λελεγμένων. Έ σ τ ι δέ ταύτα * Τή χάρ
ejut saliet claudus sicul cervui et diserla eril lingua ου σία αυτού άλεΐται χωλός ώς έλαφος, καϊ
mulorum; cceci videbunt, et leprosi mundabunlur, τρανή έσται γλώσσα μογιλάλων* τυφλοϊ άνα
9 9
et mortui resurgent et ambulabunl . Q u » quidein C βχ&ψουσι, καϊ λεχροϊ καθαρισθήσονται, καϊ νε>
ab eo facla esse ex coufectis sub Pomio Pilaio κροϊ άναστήσονται, καϊ χεριχατήσουσιν. "Οτι τε
Actis discere poteslis. Quo eliam modo Spiritus ταΰτα έποίησεν, έκ τών έπ\ Ποντίου Πιλάτου γενο
propbelicus euni cum hoiuitiibus in eusu speranli- μένων αύτφ (27) μαθείν δύνασθε. Πώς τε προμεμή-
bus occisum i r i praedixeril, auditc lsaia* verba, νυται ύπδ τού προφητικού Πνεύματος άναιρεθησόμέ
q u « sic babent: Ecce quomodo periit justus, et νος άμα τοίς έπ* αύτδν έλπίζουσιν άνθρώποις, ακού
nemo percipit corde : el viri jutti lolluntur, el nemo σατε τών λεχθέντων διά ΉσαΊου. Έ σ τ ι δέ ταύτα*
considerat. Α facie injuttilim tublalu* e$l juslus, et Ίδε ώς ό δίκαιος άχώΛετο, καϊ ούδεϊς έκδέχεται
erit in pace sepuliura ejus, $ublatus est e medio τή καρδία · καϊ άνδρες δίκαιοι αίρονται, καϊ ού"
δεϊς κατανοεί. Αχό χροσώχου αδικίας ήρται ό δίκαιος, καϊ έσται έν εΙρήνη ή ταφή αυτού, ήρζαι
έκ τού μέσου (28).
49. Ac rursuin quoinodo futurum Isaias dixerit, 49. Καί πάλιν πώς δι' αύτοΰ Ήσαίου λέλεκται,
ut eum populi genlium adorarent, qui minime ex- δτι οίου προσδοκήσαντες αύτδν λαο\ τών εθνών προσ-
speclabant, Juda»i vero qui semper exspeclabanl, κυνήσουσιν αυτόν οί δέ άε\ προσδοκώντες Ιουδαίοι
adveuieniem non agnoscerent. Ha>c auiem velul ex άγνοήσουσι παραγενόμενον α υ τ ό ν ελέχθησαν δέ οί
ipsius Cbrisli persona dicla sunl in bunc modum : λόγοι ώς άπδ προσώπου αύτοΰ τοΰ Χριστοΰ.Είσ\ δέ
Manifeslus (aclus sum mon interrogantibuime: in- ούτοι* Εμφανήςέγενήθηντοιςέμέμήέχερωτώσιν.
tenius ium ab hit, qui me non qumrebani. Dixi, εύρέθην τοις έμέ μή ζητονσιν. Elxov, Ιδού είμι
9 1 9 β 9 9 1
Isa. LXIV, 10-12. Isa. ι, 7. Isa. χ χ χ ν , 6. Isa. LVII, 1.
125) Ήρήμωτο. Nonnulli malnnt ήρήμωται. Scd logi n. 16.

convenienliu** mihi videiur ήρήμωτο, in iulitudinem (-20) Ejusdem interdicti meminil in Dialogo,
itdacta fuerat. lbidein Sylbuigius uiallei γενέσθαι c. 16. Viiie Yalesiuin ad Euseb. Hisl. eccl., iv, 6.
vcl γενήσεσθαι. Sed milii videlur Jusiinus praeier- OTTO.
iluni teuipus usurpare, quia in ipsa propbelia idein (27) Γενομένων αύτφ. Legendum esse άκτων,
tempus usurpaliir- ul supra i i . 55, Casaubonus adnionuil exercil. u l u ,
(24) Καϊ ούκ έσται. Observat Thirlbius h « c a p. 554.
r
Jercmia dicia esse de Babylone cap. L , v. 5. Vide (28) Ηρται έκ τού μέσου. Legilur iii Dialoge
Jerem. ι ι , v. 15. n. 57, ή ταφή αυτούς ήρται έκ τού μέσου , u i T b i i i -
(n) Καϊ θάνατος. De hac lcge vide Not. ad Dxa- bius observavit.
16Vn (LXX τφ Εθνει) ot ούκ έκάΛεσαν τό δνομά Α, adsum, ad gente$ qxim non voeaverunt nomen meuin.
μον. Έξεχέτασα τάς χείρας μον έχϊ Λαόν άπει- Expandi manus meas ad populum incredulvm εί
θοντττα καϊ άντιΛέγοντα, έπϊ τους πορενομένονς contradicentem, qui ambulabant in via non bona,
kr όδφ ον κοΛή, άΛΧ οπίσω των αμαρτιών αυ sed posl peccata $ua; popntu$ provocant ad iracun-
τών. Ό Λαός ό χαροξύνων εναντίον μον. Ιουδαίο*, diam coram me *. Judaei enim, qui propbelias in ma-
γάρ , έχοντες τ ά ς προφητείας, καί άε\ προσδοκήσαν- nibus habebant, ac Ghrislum semper exspeclave-
« ς τδν Χριστδν παραγενησόμενον (29), ήγνόησαν ranl venturum, eum non agnoverunt, ac non solum
ου μόνον δε, άλλά καί παρεχρήσαντο · οί δέ άπδ τών non agnoverunt, sed etiam occidenmt. Qui aulem
εθνών, μηδέποτε μηδέν άκούσαντες περί τοΰ Χρίστου, cx genlibus, cum nihil unquam de Gbristo audivis-
μέχρις ού οί άπδ Ιερουσαλήμ εξελθόντες απόστολοι settf, qpoad de ejus rebus aposioli Hierosolymis
αύτοΰ έμήνυσαν τά περ\ αύτοΰ , καί τάς προφητείας proiecii nuntiarent, et propheiias illis tpaderenl,
παρέδωκαν , πληρωθέντες χαράς κα\ πίστεως, τοίς gaudio et Dde pleni nunlium simulacris reniise-
ειδώλοις άπετάξαντο, καί τώ άγεννήτφ θ ε φ διά τοΰ runt,seque ingenito Deo per Gbrisium consecra-
Χριστού (30) εαυτούς άνέθηκαν. "Οτι δέ προεγι- runl. Illud autem prsecognilum esse, nefanda illa
νώσκετο τά δύσφημα ταΰτα λεχθησόμενα κατά τών crimina adversus eos qui Gbrislum confilenlur,
τδν Χριστδν όμολογούντων , κα\ ώς εΐεν τάλανες οί ^ sparsura i r i , ac miaeros ibre eos qui illum naale-
δυσφημούντες αύτδν, κα\ τά παλαιά έθη καλδν είναι dictis appelunt, et velera instiluta servare praecla-
τηρεϊν λέγοντες, ακούσατε τών βραχυεπώς είρημέ riim esse drctiianl, cognosciie ex bislsaise breviler
νων διά Ήσαίου. Έ σ τ ι δέ ταΰτα · Οϋαϊ τοΤς Λέγονσι dictis : Vce qui dicilis dulce amarum, et amamm
τό γΛνκύ πιχρόν, καϊ τό πιχρόν γΛνκύ. dulce ·.
50· "Οτι δέ κα\"ύπέρ ημών γενόμενος άνθρωπος, 50. Quod aulem et pro nobis homo factus pali
παθείν και άτιμασθήναι ύπέμεινε, κα\ πάλιν μετά ei ignominia aflki suslinuit, c i iteruin cum gloria
δόξης παραγενήσεται, ακούσατε τών είρημένων είς veiuwus esl; audite edita ea de re vaiicinia, qua?
%
τούτο προφητειών. "Εστι δέ ταΰτα * Ανθ ών παρέ sic habent : Pro eo quod tradiderunl in morlem
δωκαν είς θάνατον τήν ψνχήν αυτού, καϊ μετά anitnam ejtu, et cum iniquit reputatns e$t: ip$e pec~
τών άνομων έΛογίσθη* αυτός αμαρτίας ΧοΛΛών caia muUorum suscepil, el iniquis propiiius eril \
εΙΛηρε, καϊ τοις άνόμοις έξιΛάσεται. "Ιδε γάρ, Lcce enitn initlliget puer meus, et exalUibiiur, ti
σννήσει ό παις μον, καϊ ύψωθήσεται, καϊ δοξα- glorificabitur valde. Sicut stupebunt super te tnulli,
σθήσεται σφόδρα. Χ)ν τρόπον έκστήσονται ποΛ- $ic inglorius erit ab hominibu$ aspeclus tuu$,et gloria
Λοϊ έχϊ σέ, όντως άδοξήσει άχό ανθρώπων τό εί , lua ab hominibu$. Sic mirabuntur qenlet mulla*, ei
δος σον, καϊ ή δόξα σον άχό τών άνθρώχων · ' continebuni reges ot suum. Quia quibut non e*l an-
ούτως θανμάσονται έθνη χοΛΛά, καϊ σννέξονσι nuttfialum de eoêtqui non audieruni, inieiligent*.
βασιΛεΤς τό στόμα αυτών. "Οτι οϊς ούκ άνηγγέΛη Domine, quis credidil audilui notiro? et brachium
χερϊ αυτού (5i), καϊ οΐ ούκ άκηκόασι συνήσουσι. Domini cui revelalum esi? Annuntiavimus in con-
Κύριε, τίς έχίστενσε τ ή ακοή ημών; καϊ ό βρο ipectu ejnt lanquam puerulum (52); sicut radix in
χιών Κυρίου τίνι άχεκαΛύφθη; ΑνηγτείΛαμεν terra sitienii : non etl species ei, neque gloria; et
ένώχιον αυτού ώς χαιδίον, ώς βίζα έν γή διψώσχ\ * vidimu* eum, et non kabebat speciem, neque deco-
ούκ έστιν είδος αύτφ, ουδέ δόξα* καϊ εϊδομεν rem; sed species ejus inhonorata, et deficiens ptas
αύτδν, καϊ ούκ έϊχεν είδος ουδέ κάΛΛος, άΛΛά τό liominibus. 7 3 Homo in plaga positu$, et tcient
είδος αυτού άτι μον καϊ έκΛεΐχον χαρά τούς αν ferre infirmilaiem; quia aversa e$t facies ejut, de-
θρώπους. "Ανθρωπος έν χΛηγή ών, καϊ είδώς φέ- tpecla , ei non reputaia. hte peccala noslra portat,
ρειν μαΛακΙαν, δτι άπέστραπται τό πρόσωπον et pro nobit dolel: et no$ repntavimus eum esse in
αντον, ήτιμάσθη καϊ ούκ έΛογίσθη. Οδτος τάς labote, el in plaga, el in afilictione. Ipse aulem vul-
αμαρτίας ημών φέρει, καϊ περϊ ημών όδννάται * neratus est propter iniquilaies noslras, et infirmatus
καϊ ήμεϊς έΛογισάμεθα αυτόν είναι έν πόνφ, καί ry est propter peccata notlra. Ditciplina pacis super
έν χΛηγη , καϊ έν κακώσει. Αυτός δέ έτρανματί- eum. Lieore ejns nos sanati mmus. Omne* quasi
σθη διά τάς ανομίας ημών, καϊ μεμαΛάκισται διά ovet erravimut; liomo in via sua erravit. El iradidit
τάς αμαρτίας ημών. Παιδεία εΙρήνης (55) έχ" αύ- eum propter iniquilates nostras; et ipte propier affli-
1 4 8
Isa. LXT, i - 5 . « lsa. v. 20. Isa. u n , 12. Isa. LII, 15-15.
(29) Παραγενησόμενον. Mallet παραγενόμενον solum allusil, sed el supra n. 1 4 el 2 5 , el infra

Sjlborgius, aut saltem boc vcrbum addendum pu- n. 6 1 . GRABIUS.
tat anie ήγνόησαν. (51) Περϊ αυτού. Observant Sylburgius et T b i r l -
(50) Τφ άγεννήτφ θεφ διά τού Χριστού. Nolalu bius legi δψονται apud Sepluaginla. Addil T l i i r l -
dignmn est lianc ipsam fuisse formtilam, qua oliin bius idem verbmn non omilli Dialog. n. 1 5 el 1 1 8 .
eaiecbameni , posl aliquod tcnipus bapiizandi, ex (52) Venendum esi, tanquam puerulus, quia
Ecclesia dtmissi sunt, diacouo inier alia procla- Jusiinus in Dialogo, w. 4 2 , ex hoc loco conchidit
manle : "Εαυτούς τψ μόνφ άγεννήτο) θεψ διά τοΰ Glirislianos oinues instar unius hominis esse ob
Χριστού αύτοΰ παράθεσθε. Vosipsos soli ingenito arctissimain aniinorum coujunciioiiem.
t)eo per Christum ejut dedicate, uli legiiur lib. vm (55) ΕΙρήνης. Adduiil ημών Sepluaginla ct Ju-
ConstU. avosloL, cap. 0. Ad quam Juslinus nou bic siinus Diaiog., 1 5 . THIRLB.
405 S. JUSTINl PHILOSOPHI E T MARTYRIS 404
ctionem non aperuil os suum. Sicul ovis ad victimam Α τότ · τφ μώλωπι αντον ημείς Ιάθημεν. Πάντες ώς
duclu$ e$t; et sicut agnus coram tondente mutus, sic •πρόβατα έπλανήθημεν, άνθρωπος τή όδφ αντον
non apervil os suum. In humilitatc suajudicium eju* έπλανήθη · καϊ παρέδωκεν αυτόν τοις άμαρτίαις
gublalum esl*. Posiquam igtlur crucifixus e s l , ab ημών, καϊ αντός διά τό κεκακώσθαι ουκ ανοίγει
eo eiiam disciptili omnes defecerunt, eum negan- τό στόμα αντον. Ώς πρόβατον έπϊ σφαγήν ήχθη 9
tes; rursHsque ex morluis redivivus cum eis appa- καϊ ώς αμνός εναντίον τον κείροντος αυτόν άρω»
ruissei, et propbetias, in quibus fuiura baec omnia νος, ούτως ούκ ανοίγει τό στόμα αυτού. Έν r#
praedictum fuerai, legere docuissetjllumque ascen- ταπεινώσει αυτού ή κρίσις αυτού ήρθη. Μετά
denlerc in coelum vidisseni, ei credidissent, ac vir- ουν το σταυρωθήναι αύτδν, κα\ οί γνώριμοι αυτού
tule, quam inde illis immisii, accepta, ad omne πάντες άπέστησαν, άρνησάμενοι αύτδν · ύστερον δέ,
ho-ninum genus profecti essenl; b » c docuere el έχ νεκρών άναστάντος, καΥ δφθέντος αύτοίς, καλ
aposioli appcllaii sunt. ταίς προφητε ίαις έντυχείν, έν αίς πάντα ταύτα προ-
είρητο γενησόμενα, διδάξαντος, καί είς ούρανδν άνερχόμενον ίδόντες, χα\ πιστεύσαντες, χαΐδύναμιν εκείθεν
αύτοίς πεμφθείσαν παρ' αύτου λαβόντες, κα\ είς πάν γένος ανθρώπων έλθόντες, ταύτα έδίδαξαν, κα\ άπό-
στόλοι προσηγορεύθησαν.
31. Nobis auiem ul ostenderet Spiritus prophe- Β 51. Ί ν α δέ μήνυση ήμίν το προφητικά/ν Πνεύμα, δτι
ticus eum, qui haec paiitur, non enarrabile genus δ ταύτα πάσχων άνεκδιήγητον έχει τδ γένος, και βα
habere, el inimicis suis imperare, sic loculus est : σιλεύει τών έχθρων, έφη ούτως· Τήν γενεάν αυτόν
Ceneralionem ejus quU enarrabit t Quia loliitur de τίς διηγήσεται; δτι αίρεται άπό τής γής ή ζωή
lerra viia eju*. Ab iniquitatibus eorum transit in αυτού · άπό τών ανομιών αυτών ήκει είς θάνα
nrortem. El dabo pessimos pro sepultura eju*, et di- τον. Καϊ δώσω τούς πονηρούς άντϊ τής ταφής
viles pro morle illiut. Quia iniquiialem non fecii, αυτού, καϊ τούς πλουσίους άντϊ τον θάνατον αυ
neque invenlu$ esl dolus in ore eju,$ : et Dominus τού · δτι άνομίαν ούκ έποίησεν, ουδέ ευρέθη δό-
iull mundare eum α ptaga. Si datu» fuerit pro pec- Λος έν τφ στόματι αυτού * καϊ Κύριος βούΛεται
caio, anima vestra videbit semen longccvum. Ει vuli καθαρίσαι αυτόν τής πληγής. Έάν δώται περϊ
Domkiut auferre de dolore animam eju$, ostendere αμαρτίας, ή ψυχή υμών δψεται σπέρμα μακρό-
ei lucem, et formare intelligentia, justificare juitutn 6ιον. Καϊ βούΛεται Κύριος άφεΛεϊν άπό πόνου
bene servientem mullis. Et peccala neslra ipse por- τήν ψυχήν αυτού, δεϊξαι αύτφ φώς, καϊ πΛά-
tabk; propierea ipte possidebil mullet, et fortium σαιτή συνέσει, δικαιώσαι δίκαιονεύ δονΛεύοντα
dividet spolia, pro eo quod tradila est ad mortem ποΛΛόϊς' καϊ τάς αμαρτίας ημών αυτός άνοίσει*
amma ejus; el ininiquis reputaim est, el ipse pec- ^ διά τούτο αυτός κλτ\ρονομήσει πολλούς, καϊ τών
cata multorum tulil, el propter iniquilales eorum Ισχυρών μεριεϊ σκύλα · άνθ" ών παρεδόθη είς θά
traduus esi \ Quomodo atitem el in coelum ascen- νατον ή ψυχή αυτού, καϊ έν τοΤς άνόμοις έλο-
surum esse illum praedictum sit, audiie. Sic eniin γίσθη, καϊ αυτός αμαρτίας πολλών άνήνεγκε, καϊ
dictum esl : Tollite porias cmlorum : aperimini, ut διά τάς ανομίας αυτών αυτός παρεδόθη. Ώ ς δέ
ingrediatur rex glorim. Quis est itte rex glorice ? καί είς τδν ούρανδν έμελλεν άνιέναι, καθώς προε
8
Dominus foriis, et Dominus poiens . Quomodo au- φητεύθη, ακούσατε* ελέχθη δέ ούτως* "Αρατε πύ-
tem el de coelis venlurus sit cuin gloria, audile λας ουρανών, άνοίχθητε, ϊνα είσέλθη ό βασι
quae ea de re dicla sunt per Jeremiam propbeiam. λεύς τής δόζης. Τίς έστιν ούτος ό βασιλεύς τής
Sic autem se babenl: Ecce tanquam ftlius hominis δόζης; Κύριος κραταιός καϊ Κύριος δυνατός.
venil in nubibus CQZH, el angeli ejus cum eo *. 'βς δέ και έξ. ουρανών παραγίνεσθαι μετά δόξης
μέλλει, ακούσατε καί τών είρημένων είς τούτο διά Ιερεμίου (54) τού προφήτου. Έ σ τ ι δέ ταύτα·
Ιδού ώς υΙός άνθρωπου έρχεται επάνω τών νεφελών τον ουρανού, καϊ οί άγγελοι αύτου συν
αύτφ.
52. Quoniam igitur quae evenerum, jam omnia D 59. Επειδή τοίνυν τά γενόμενα ήδη πάντα άπο-
osiendimus praedicta, aniequaro evenirenl, pvr δείκνυμεν πρ\ν ή γενέσθαι προκεκηρύχθαι διά τών
prophetas fuisse; nece^se esl el ea, qua*. &iinililer προφητών, ανάγκη καί περί τών ομοίως προφητευΟέν-
pradicta* sum, ac altquando evenienl, omnino των, μελλόντων δέ γίνεσθαι, πίστιν έχειν, ώς πάντως
evenlura credere. Queniadmodum enim ea qua3 γενησομένων. "Ον γάρ τρόπον τά ήδη γενόμενα, προ-
jam evenerunt, praedieia et ignorata evenerunt; ita κεκηρυγμένα κα\ αγνοούμενα απέβη, τδν αύτδν τρύ-
et qusp supersunt, quamvis ignoreniur ac non cre- πον κα\ τά λείποντα, κάν άγνοήται κα\ άπιστή-
danlur, evenieut. Duos enim illius advenlils pra3- ται (55), άποβήσονται. Δύο γάρ αυτού παρουσίας
dixerunt propbelsc : unum quidera, qui jain exbU προεκήρυξαν οί προφήται· μίαν μέν, τήν ήδη γενο-
1 e
• Tsa. LIII, 1-8. Ibid., 8-12. Psal. χχιιι, 7. * Dan. νιι, 15.
(54) Αιά Ιερεμίου. Non Jcremiae esse bunc lo- (55) Καϊ άαιστήται. Ha Clarom. Edili άπιστεί-
cum, sed Danielis, jam mulli observaruot» ται.
Ι^νην, ώ ς ά τ ι μ ο υ κ α \ παθητοΰ άνθρωπου* τήν δέ Α bitus esl, lanquam despecli et passibilis bominis;
δε\>τέραν, δ τ α ν μ ε τ ά δόξης έξ ουρανών μετά τής alleruni autem, quando cum gloria e coelis ima
αγγελικής α ύ τ ο ΰ στρατιάς παραγενήσεσθαι κεκήρυ- cuin angelico ipsius exercilu advenlurus pradica-
χχαι, δτε κ α \ τ ά σώματα άνεγερεί πάντων τών γενο tur; 7 4 quando et corpora exsuscilabit omnium,
μένων α ν θ ρ ώ π ω ν · καί τών μέν αξίων, ένδυση άφ- quicunque exsliterunl, bomintim; ac dignorum
βαρσίαν · τ ω ν δ' αδίκων, έν αίσθήσει (36) αίωνία quidem corpora induci incorrupiione, iniquorum
μετά τών φαύλων δαιμόνων είς τδ αίώνιον πυρ π έ μ aulem in perpeiuo sensu cum pravis daemonibus in
ψει. *Ος δέ κα\ ταύτα προείρηται γενησόμενα, δηλώ- ignem aeternum mitiet. Quomodo autem baec quo-
σομεν. Έ δ £ έ θ η δέ διά Ιεζεκιήλ τού προφήτου ούτως* que prcedicla sint, oslendemu*. Sic ennn Eiechiel
Σνναχθήσεται αρμονία πρός άρμονίαν, καϊ όστέον prophela : Coagmenlabilur junclura ad junciuram,
πρός όστέον, καϊ σάρκες άναφυήσονται, καϊ πάν et os ad o$; et carnes denuo succrescenl .El genur i0
γόνυ κάμψει τφ Κυρίφ, καϊ πάσα γλώσσα έξομο- omne curvabitur Domino, et omnis lingua confitebi-
Λογήσεται αύτφ. Έ ν οίαδέ αίσθήσει κα\ κολάσει γε tur « . Q u a l i aulem in sensu et crucialu fuluri
u
νέσθαι μέλλουσιν οί άδικοι, ακούσατε τών ομοίως είς sinl iniqui, audile quae simililcr ea de rediclasunl.
τοΰτο είρημένων. Έ σ τ ι δ έ ταύτα* Ό σκώληξ αυτών Sic autem se babenl: Vermis eorum non sopmiur,
11
ου παυθήσεται (37) * καϊ τό πυρ αυτών ού σβε- Β Μ '^gnh eorum non extlinguetur ; et lunc eos poe-
σθήσεται. Καί τότε μετανοήσουσιν, δτε ουδέν ώφε- nilebil, cum nibil promovebuni. Quaenam auieuv
λήσουσι. Ποία δέ μέλλουσιν οί λαοΙ τών Ιουδαίων λέγειν
4
dicluri sint popult Judaeorum el facluri, curo eum
χα\ ποιείν, όταν ίδωσιν αύτδν έν δόξη παραγενόμε- videbunl cum gloria advenienlem, sic Zacbarias
νον, διά Ζαχαρίου (38) τού προφήτου προφητευθέν- propbeia prxdixil : Prcncipiam qualuor venlit, tit
τα ελέχθη ούτως* ΕντεΧούμαι τοις τέσσαρσιν congregent dispersot liberos ; prwcipiam Borea*, ut
άνέμοις συνάξαι τά έσκορπισμένα τέκνα · έντε- ferat, et Auslro ut ne impingal. Et tum in Hieru-
Χούμαι τ φ Bc$$qL φέρειν, καϊ τφ Νότφ μή προσ- salemerit planctut ingens; non planctui oris aut la-
χόπτειν. Καϊ τότε έν Ιερουσαλήμ κοπετός μέ biorum, sed planciu» cordis; et non scindenl ve$ti-
γας, ού κοπετός στομάτων ή χειλέων, άλλά κοπε menta tua, sed mcnles; el plangent tribus ad tri-
τός καρδίας* καϊ ού μή σχίσωσιν αυτών τά Ιμά- bum, et lunc videbunt in quem pupugerunl, ac
τ ι α , άΧΙά τάς διανοίας. Κόψονται φυλή πρός dicent: Cur, Domine, aberrare nos fecisti α via foa t
φυλήν, καϊ τότε δψονται είς δν έξεκέντησαν, καϊ Gloria, cui benedixeruni palres noslri, converia no-
13 ιβ
έρονσι · Τί, Κύριε, έπλάνησας ημάς άπό τής οδού bis esl in ignominiam ;
σου; Ή δόξα ήν ευλόγησαν οί πατέρες ημών,
έγενήθη ήμΐν είς όνειδος.
53. Πολλάς μέν καί ετέρας προφητείας έχοντες 55. Multa igilur et alia babentes propbetarum
είπείν, έπαυσάμεθα (39), αυτάρκεις καί ταύτας είς lesiimonia, qua3 proferre posseinus, iinem facimus,
πεισμονήν τοίς τά ακουστικά καί νοερά ώτα έχουσιν cum saiisisla esse ad persuasionem arbilremur bis
είναι λογισάμενοι, κα\ νοείν δύνασθαι αυτούς ηγού qui aiirea ad audiendum el intolligendum idoneae
μενοι, δτι ούχ ομοίως τοίς μυθοποιηθείσι περ\ τών babent, eosque perspicere posse exisiimemus, ne-
νομισθέντων υιών τοΰ Διδς, καί ημείς μόνον λέγομεν, quaquam nos, fabularum more ac modo, qux de
άλλ* ούκ άποδείξαι έχομεν. Τίνι γάρ άν λόγφ άνθρώ opinalis Jovis (Hiis feruntur, dicere quidero, seri
π φ σταυρωθέντι έπειθόμεθα, δτι πρωτότοκος τ φ deinonsirare non posse. Quomodo enhn bomtni
άγεννήτφ θ ε ώ έστι, κα\ αύτδς τήν κρίσιν τοΰ παντδς cruciflxo crederemu» eum esse primogeniuim i n -
ανθρωπείου γένους ποιήσεται, εί μή μαρτύρια, πριν genho Deo, ac judicium de universo genere hu-
ή έλθείν αύτδν άνθρωπον γενόμενον, κεκηρυγμένα mano facturum, nisi lestimonia de eo, anlequam
περ\ αυτού εύρομεν, κα\ ούτως γενόμενα όρώμεν; bomo faclus veniret, praedicata inveniremus,
γής μέν "Ιουδαίων έρήμωσιν, καί τούς άπδ παντδς eaque eventq, couGrmata viderenuis; Judxoruui
έθνους ανθρώπων διά τής παρά τών αποστόλων αύτοΰ χ> terra? vaslitaiem , ac eos qui ex omni bonai-
διδαχής πεισθέντας, καί παραίτησα μένους τά παλαιά, num genle, illius âposlolorum doclrina? credi-
έν οίς πλανώμενοι άνεστράφησαν, έθη (40), εαυτούς dere, et veiera, in quibus opinionis errore versa-
ήμας όρώντες, πλείονας τε καί αληθέστερους τούς banlur, insiiluta aversali sunl, nimirum nosmet-
έξ εθνών τών άπδ 'Ιουδαίων καί Σαμαρέων Χριστια ipsos iiiluenles, ac plures ex genlibus, et veriores,
νούς είδότες. Τά μέν γάρ άλλα πάντα γένη ανθρώ quam ex Judîs et Samarilanis, Chrislianos esse
πεια ύπδ τού προφητικού Πνεύματος καλείται έθνη · perspicientes 1 Caeiera enim omnia homiiium ge-
l e 1 1 1 1 U 1
Eiecb. XXXVIF, 7, 8. Isa.XLv, 24. lsa.Lxvi,24. * Zach.xii,3-14;Isa.Lxiii,i7etLxiv,11.
(56) Έν αίσ&ήσει. Eadem toquendi ratio paulo cilarHur : sunt autem partim Isaia?, parlim ipsius
posl occorrit et antea n . 20 el Judilb xvt, 17. Jastini. THIBLBIUS.
TaiRLtTOS. Ibid. leg. ενδύσει. (59) Έπαυσάμεθα. Reg. ct Cbiromont. babenl nd
(57) Παυθήσετα*. L X X τελευτήσει, aique ila no- niaginem παυόμεθα. Sic eliain R. Slepbanus, ad
Sler Dialog., n . 54, παύσεται, n. 148. THIRLBUJS. calceiu.
(58) Ζαχαρίου. H c c ownia lanquam Zacbaria^ (40) Έθη. Legilur έθνη in codice Glaromonlano.
407 S. JUSTINl PHILOSOPHI E T MARTYRIS 408
uera a propbetico Spirilii genles vocanlar; Judaica? £ τδ δέ ΊουδαΤκδν κα\ Σαμαρειτικδνφΰλον, Ισραήλ χαλ
aulem ei Samarilanai tribus, Israel et domus Jacob. οΐκος Ιακώβ κέκληνται. Ό ς δέ προεφητεύθη δτι
Qnomodo auiem prxdiclum sit plures ex gentibus πλείονες οί άπδ τών εθνών πιστεύοντες τών άπδ Ι ο υ
crediluros, quam ex Judaeis el Samaritanit*, v a l i - δαίων κα\ Σαμαρέων, τά προφητευθέντα άπαγγελού-
rinium afferemus, quod sic habel: Lcetare, sterilit μεν. Ελέχθη δέ ούτως · Εύφράνθητι στείρα ή οϋ
quce non paris; erumpe el clama, quoe non parturti, τίκτουσα, βήξον καί βόησον ή ούκ ώδίνουσα, δτι
quoniam multo plures sunt filii deserlcs, quam eju$ ποΧΧά τά τέκνα τής έρημου μάΧΛον, ή τής έχού-
quoe habel virum**. Deseriae namque erant et veri σης τδν άνδρα. "Ερημα γάρ ήν πάντα τά έθνη αλη
Dei ignarx gentes omnes manuum opera colenies. θινού θεού, χειρών έργοις λατρεύοντα· Ιουδαίοι δέ
Judxi aulem et Samarilaui, qui Dei verbum sibi κα\ Σαμαρεϊς, έχοντες τδν παρά τοΰ θεοΰ λόγον διά
pcr propbetas Iradilum habebant, et Chrislum τών προφητών παραδοθέντα αύτοΐς, καΐάεΐ προσδοκή-
eemper exspectaveranl, advenientein et prasenlem σαντες τδν Χριστδν, παραγενόμενον ήγνόησαν, πλήν
non agnoverunl, paucis excepiis quos salvos fore ολίγων τινών, ούς προεΐπε τδ άγιον προφητικδν Πνεύ
Spirilus propbelicus per Isaiam 7 5 praedixit. Lo- μα διά Ήσαΐου σωθήσεσθαι. Είπε δέ ώς άπδ προσώ
cuuis auiem est velul ex eorum persona : Nisi Do- που αυτών · ΕΙ μή Κύριος έγκατέΧιπεν ήμίν σπέρ-
minui reliqumet tiobis semen, qua$i Sodoma el Go- Β μα, ώς Σόδομα καϊ Γόμο£ρα άν έγενήθημεν. Σόδο-
morrha facti eisemus Sodoma enim ei Gomorrba μα γάρ καί Γ ό μ ο ^ α πόλεις τινές άσεβων ανδρών
ineinorantur a Moyse civilates qnaedam hominum Ιστορούνται ύπδ Μωσέως γενόμεναι, άς πυρ\ καί
impiorum fuisse, quas Deus igne el sulpbure crematas θείφ καύσας δ θεδς κατέστρεψε, μηδενδς τών έν αύ-
evenil, nemine in eis servalo, praeler inquilinum ταις σωθέντος, πλήν αλλοεθνούς τίνος Χαλδαίου τδ
quemdam, Cbaldaeuiu geuere iiomiiie Lolh, quicum γένος, ζ> δνομα Λώτ· συν φ κα\ θυγατέρες διεσώθη
lilixiucolumesevaserunl. Hancregioiiemoronem de- σαν. Κα\ τήν πάσαν αυτών χώραν έρημον κα\ κεκαυ-
iertam ei exuslamessc et sierilein nianere, possunt μένην οδσαν, κα\ άγονον μένουσαν, οί βουλόμενοι
cernerequi voluerini.Quemadmodumauiem etverio- όράν έχουσιν. 'βς δέ κα\ αληθέστεροι οί άπδ τών εθ
res qui ex gemibus, et Odeliores proecogniti fuerint, νών (41) κα\ πιστότεροι προεγινώσκοντο, άπαγγελοΰ-
lsaix prophelai dicia referemus, quae stc babent: μεν τά είρημένα 6ta Ήσαΐου τοΰ προφήτου. Έ φ η δέ
u
Jsrael incircumcitui corde, gentes autem prcepulio . ούτως · ΊσραήΛ άπερίτμητος τήν καρδίαν, ζά δέ
Tol ergo el tanla anle oculos posiia persuasionei.i έθνη τήν άκροβυστίαν. Τά τοσαύτα γοΰν δρώμενα,
el fidem iis, qui veruin arapleciunlur, nec opinio- πειθώ καί πίστιν τοϊς τάληθές άσπαζομένοις κα\ μή
nes sectaniur, nec cupidiialibus serviunt, raiione φιλοδοξούσα μηδέ ύπδ παθών άρχομένοις, μετά λόγου
nixani aflerre possunt. ^ έμφορήσαι δύναται.
34. Qui vero fabulosa poeiarum conimeuta i r a - 54. Οί δέ παραδίδοντες τά μυθοποιηθέντα ύπδ τών
dunt, nullam prorsiis demonstralionem ediscen- ποιητών ούδεμίαν άπόδειξιν φέρουσι τοΤς έκμανθά-
tibus adolesceniibus proferunl; sed haec decipiendi νουσι νέοις· χαί έπ\ άπατη (42) κα\ απαγωγή τού
el abducendi bumani generis causa, maloruni dai- ανθρωπείου γένους είρήσθαι άποδείκνυμεν κατ' ένέρ-
monum operatione dicU demonstramus. Gum enlm γειαν τών φαύλων δαιμόνων. Άκούσαντες γάρ διά
pradicari a propheiie audissent venturum esse τών προφητών κηρυσσόμενον παραγενησόμενον τ^ν
Gbrislum, ac impios hoimnes excrucialum i r i ; Χριστδν, κα\ κολασθησομένους διά πυρδς τούς ασε
perfeceruni ul mulli dicereulur geniii Jove filii; βείς τών ανθρώπων, προεβάλλοντο πολλούς λεχθή-
raii efficere se posse, ut quae ad Cbristum spectanl, ναι (45) λεγόμενους υίούς τψ Δι\, νομίζοντες δυνή-
ea boiuines prodigiosas fabulas, et iis quae a poeiis σεσθαι ένεργήσαι τερατολογίαν ήγήσασθαι τούς αν
dicla sunl, siinilia exislimareul. Atque baec vul~ θρώπους τά περί τδν Χριστδν, κα\ ομοίως τοίς ύπδ
w , Λ
k a . LIV, i . »' Isa. ι, 9. Jer. ix, 26.
(41) Αληθέστεροι ol άπδ τών εθνών. Yidefur D singularitale faciendum essel. Sed libtntius et ge-
prinia specie cuni Justino pugnare Irenaeus, qui nerosius ethnicos credidisse assenliiur lrena;us, qui
plus negoiii in eihnicis, quatii in Judxis ad Chri- sic ibidem loquilur : c Generosior auiem rursus
slum couverlendis fuisse docet. ι Quapropler plus iides osiendimr, sermonem Dei assequeiiliuo) sine
laborabai, inquil lib. iv, c. 24, qui in geules apo- inslruclione lillerarum. ι
slolaUint accepcrat, quam qui in circumcisioue prae- (42) Καϊ έπϊ άπατη. E x tribus, quae supra l i i -
lonabanturFiliiiniDei. Illos enim adjuvabant Scri- sliiius n. 25, prohaiurum se promiseral, boc erat
plurae quas confirmavii- Doniimis ei adimplevil talis teriium, quod nunc de fabulis poeiarnm ad homines
veniens, qualis «t praidicaiur. Hic vero peregrina %
a Mi . averiendos exrogiiaiis ag^redilur.
quuedain erudilio et nova doctrina deos geniium (45) Χεχθήναι. Prima specit convenientius v i -
ιιυιι soluin non esse deos, sed et idola esse daeino- deri possil τεχθήναι, nempe eos qui genili ex Jove
uiorum; esse autein unuiii Deum el bujus dicunlur. Sed cum non multo post dical Juslinus τδν
Yerbuni naluraliier quidem invisibilem, palpabi- Περσέα λεχθήναι προεβάλλοντο, nibil mulandum.
U;iti ei visibilem in boininibus facium. > Sed obser- Non eniin dicit Jusiiiius perfecisse dasmones, ut
vandum esl Irenajun» in boc Judaeos CIIIII etbnicis gignerelur Perseus, sed u l geniius dicerelur. F r u -
couiparare, quod in istis Hoyses quoddam veluii stra ergo legendum τεχθήναι coniendit Glericus,
iuiidaiiienium jecissct, cui facilius deinceps super- tom. 111 Biblioih. selecl. Legendo γενομένους υίούς,
uiruereiil aposiuli; in eihnicis auietu docendis ini- sana erum oiuuia. Mox Tbirlbius legeuduw conjicit
lium prjedicandi ab ipsis eleiueulis, ab ipsa Dci κα>. δμοια.
W APOLOGIA I PRO GIIR1ST1ANIS. 410
τών π ο ι η τ ώ ν λεχβεΤσι. Κα\ ταΰτα δ' ελέχθη κα\ έν Α gata suni ct apud Graecos c i apad geutes omties,
· £ & η σ ι ν , κ α \ έ ν Ι θ ν ε σ ι πάσιν, δπου μάλλον έπήκουον ubi futurum esse, ul Ghrisio magis crederelur,
των προφητών πιστευθήσεσθαι τδν Χριστδν προκηρυσ- prophetas prajiiunliantes audiebant. Sed eos, cum
σδντων. Ό τ ι δε κ α \ άκούοντες τά διά τών προφητών prophelarum dicla audireni, parum accurate sen-
λεγόμενα ούκ ένόουν ακριβώς, άλλ' ώς πλανώμενοι lenliam calluisse, ac more erranlium res Gbrisii
εμιμήσαντο τ ά π ε ρ ί τδν ήμέτερον Χριστδν, διασα- imitaios esse demonsirabimus. Moyses igimr
φήσομεν. Μωστ\ς ούν δ προφήτης, ώς προέφημεν, 1 9
prophela, ut jam diximus , anliquior fuit om-
πρεσβύτερος ήν πάντων συγγραφέων · χαί δι* αύτοΰ, nibus scriploribus, sicque, ut demonsiravimus , f t
ώς προε μήνυσα μεν, προεφητεύθη ούτως· Οϋκ έκ- vaticinalus e s l : Non deficiet princeps ex Juda, et
Λείψει άρχων έζ Ιούδα, καϊ ήγού^ιενος έκ τών duxde fetnore ejus, donec veniat cui repositum est;
μηρών αύτου, έως άν έΛθη φ απόκειται* καϊ αυ el ip$e eril exspectaiio gentium, ligam ad vilem
τός έσται προσδοκία εθνών, δεσμεύων πρός άμ- pullum suum, lavans stolam suam in sanguine
χεΛον τόν χώΛον αυτού (44), πΛύνων τήν στο- uvce Hcc propbeiae verba cum audissent da>
Λήν αύτου έν αϊ ματ ι σταρυΛής. Τούτων ούν τών mones, Bacchuin dixcrunl Jovis fliium esse, vilis-
προφητικών λόγων άκούσαντες οί δαίμονες, Διόνυσον que invenlorem esse iradiderunl, ac vinum in ejue
μέν έφασαν γεγονέναι υίδν τού Διδς, εύρετήν δέ γ ε - Β niysleriis exhibenl, eumque dilaniatiim in ccelum
νέσθαι αμπέλου παρέδωκαν, κα\ οίνον (45) έν τοις asceudisse docuerunl. E l quia in Moysis propbelia
μυστηρίοις αύτοΰ άναγράφουσι (46), κα\ διασπαρα- nominaiiin expressinn non e r a i , uirum is qui
χΟέντα αύτδν άνεληλυθέναι είς ούρανδν έδιδαξαν. veulurus eral, Filius Dei sit, ac ulrum pullo insi-
Κα\ επειδή διά τής Μωϋσέως προφητείας ού £ητώς deus 7 6 m l e r r a
niansurus an ccelum ascensurus
έσημαίνετο, είτε υίδς τοΰ θεοΰ ό παραγενησόμενός esset; deinde eliam j u i a pulli uomeii, el asini
έστι, χαί εί όχούμενος έπ\ πώλου έπ\ γής μενεί(47), pullum ei equi designare poterai, cum nescirent
ή είς ούρανδν άνελεύσεται · και τδ τοΰ πώλου δνομα ulruin asini an equi pulluin agens, presenliara
χαί δνου πώλον καί ίππου σημαίνειν έδύνατο· μή suam is, qui prxnuiUiabalur, essel sigiiificalurus,
επισταμένοι είτε δνου πώλον άγων έσται σύμβο- alque ulrum Dei, ut diximus, an bominis sil Clius;
λον (48) τ ή ς παρουσίας αυτού, είτε ίππου, ό προ- ipsum quoque Belleropbonlem equo Pegaso i n -
κηρυσσόμένος, κα\ υίδς θεοΰ έστιν, ώς προέφημεν, vecium, boininem ex hominibus natuni, in coe-
ή άνθρωπου · τδν Βελλεροφόντην κα\ αύτδν, έφ' luiii ascendisse dixcrunt. Gum aulem iliud au-
Ιππου Πήγασου άνθρωπον έξ άνθρωπου γενόμενον, disseut, quod ab alio propbeta Isaia dicium est,
είς ούρανδν έφασαν άνεληλυθέναι. "Οτε δέ ήκουσαν Q euni ex Virgine nasciiurum, el per seipsum in
διά τού άλλου προφήτου Ήσαίου λεχθέν, οτι διά coeluin ascensurum, perfeccruut ul Perseus d i -
Παρθένου τεχθήσεται, χα\ δι* εαυτού άνελεύσεται cerelur Sic eiiain ubi cognoverunt id, quod
είς τδν ούρανδν, τδν Περσέα λεχθήναι προεβάλλοντο. in propheliis supra allalis prxdicilur : ForlU
Και δτε έγνωσαν (49) είρημένον, ώς προλέλεκται έν ut gigai ad currendam viam foriem Herculeiii
1 0 1 1 u
supra o. 44. n. 52. Gen. XLIX, 10. " supra n. 4. Psal. XVIII, 6.
(44) Τόν πώΛον αυτού. Inter ba;c verba et ea rentur, eos duplici ratione hominuin animos fal-
quas sequunlur, habeinns in sacro conlexlu, κα\ τή lere sluduisse, alque ila el Bacchum, Jovis iiliuni,
ελικι τδν πώλον τής δνου αύτοΰ. Ha»c iiUerjecla et Belleropbonlem, naiuiu ex bomiiiibus, asceti-
verba Jtisiinus aul non legebat in suo codice, aul disse iu coeluin liuxisse, ei quod ambigua essel vox
cerie Don memiiierat se legere. Nam panlo posl ail pulltt alieri asinuin allribuisse, allcriiin eqtio ve-
pulli nomen, quod hoc in loco ineiuoraiur, a;que neiiiem induxisse. Ad quod cum Hbrarii ιιοιι atien-
asini ac equi pullo congruere. Nihil ergo de pnllo derenl, δνον muiarurti iu oivov, quod esi vulgare
asinae in boc lesiimonio legisse se luac pulabau Baccbi aiiribuluni.i OTTO.
Vide Dialoq. n. 62. (46) Άναγράφουσι. Similiier de serpente nunu
(45) Καϊ olvov. Sic ediiio R. Sleph. el codices 27 : Apud unumquemque eorum, qitos existimalis,
mss. A l ediliones Gneco-Lalinae Parisienses babeul Β deorutn, magnum serpens symbolum recensetur, ανα
δνον; qoam quidem leciionem deleudil Grabius, ac γράφεται, id est iiuer ea receusciur sive exhibelur,
asinuiu niysieriis Barchi consecralum fuisse per- qu;v. ad myslerii celebratiouem inaxiine neccsâna
leudii. Sed retinendum est otvov. Nani 1° asinuni videnlur. In Dialogo tiuin. 6 9 : Οίνον έν τοίς μυστη
Baccbo consecraiam fuisse non poluiiex boc lesli- ρίοις αύτοΰ παραφέρωσιν,
nonio colligere Juslinus, in quo nullam, ui modo (47) Έπϊ γης μένει. Horum verborum is videiur
Tidimus, asmi nieniionem lieri puiabal; 2° etsi P l i - esse sensus : Gmu nescireiii uiruiii boc puilo is,
nios. lib. xxiv, c. i , ut observal Grabius, asinum qui praiiuiiiiabalur, iu lerris usurus essei, an iu
Libero pairi assigtiari lesiaiur; inulio solemnius coelum ascendeudo; aberraverutu ab oraculi son-
tuil cidein Baccbo viiium, u l vilis iuvenlori, acce- tenlia, ei quod propbeia de Gbrislo adbuc iu lerria
piom referre. — Καϊ δνον. Codd. mss. el edili olvov. inaneiite prxdixeral, id Beilerupbouli iii coblum
Solos Morellus edidil δνον, quam quidein leclionein ascendeuli Iribueruni.
Grabius, Tbirlbius, Gallaudius el Braunius maxiine (48) "Εσται σύμδοΛον. Legii erudiius Londi-
eapropicr probani, quod niox seqiialur : Κα\ τδ τοΰ neusis edilor έξει σύμβολο ν ; sed inuliii iabore.
πώλου δνομα κα\ δνου πώλον καί ίππου σημαίνειν Quod eiiiiu a i l Juslinus Cbrisium, duiu ila vebilur,
έδύνατο. Ila eHim Juslinus judical : c (ûin, ul iuisse advenlus sui syinbolum, uou ila di0icile C5»t
Braunii verbis ular, nou salis exploraiuiu baberent ad inielligenduin.
uuli da;nioucs, qui verus sil sensus verboruui pro- (49) Καϊ δτε έγνωσαν. U l de Juslini senlenlia,
pbdicorum quo ceriius quod voiebani asseque* ul par ebl, judicelur, uuuuulla suul dislingaeiiUj.
411 S. JU&TINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 41*
fuisse ac totum terrarum orbem peragrasee dixe- Α ταΤς προγεγραμμέναις προφητείαι;, Ισχυρός &ς
runt. Rursus posiquam prxdiclum esse didicerunt, γίγας δραμειν όδόν, τδν Ήρακλέα ίσχυρδν, κα\ έ κ -
morbos omnes curaturum et mortuos exciiaturum, περινοστήσαντα τήν πάσαν γήν έφασαν. "Οτε δέ πάλιν
iKsculapium induxerant. έμαθον προφητευθέντα θεραπεύσειν αύτδν πάσαν
νόσον, καί νεκρούς άνεγερείν, τδν Άσκληπιδν π α ρ -
ήνεγκαν.
55. Nusqitam autem nec in ullo eorum, qui di- 55. Άλλ' ούδαμοΰ ούδ* έπί τίνος τών λεγομένων
cunlur, Jovis filiorum crucie supplicium imitali υίών τού Διδς τδ σταυρωθήναι εμιμήσαντο. Ού γ ά ρ
snnt. Neque enim illis in menlem venerat, eo quod ένοείτο αύτοϊς, συμβολικώς, ώς προδεδήλωται, τ ώ ν
είς τούτο είρημένων πάντων λελεγμένων · δ π ε ρ , ώ ς
non sine symbolis, ul deraonslravimus, dicta fue-
προεϊπεν δ προφήτης, τδ μέγιστον σύμβολον τ η ς
rint, qusectinque dicta ea de re fueranl; quae qui-
ισχύος κα\ αρχής αυτού υπάρχει, ώς καί έκ τών ύπ*
dem, ul supra dixit propbeta * \ maximuoi est ejus δψιν πιπτόντων δείκνυται. Κατανοήσατε γάρ πάντα
poieslalis et principaius signnm, quemadmodum β <
τ ~ fey τ κ ό σ μ φ > ε 1 διοι-
& ν ε υ τ ο 0 σ χ ή μ α τ ο ς τ ο ύ χ ο υ
ex his etiam, quae sub aspecium cadunt, oslendi-

κείται, ή κοινωνίαν έχειν δύναται, θάλασσα μέν
tur. Intuemini enim animo quxcunque in mundo γάρ (50) ού τέμνεται, ήν μή τούτο τδ τρόπαιον, δ
versanlur, an sine bac figura administrari, el καλείται ίστίον, έν τή νηΐ σώον μείνη· γή δέ ούκ
commercio inter se conjungi possinl. Mare non άρούται άνευ αυτού · σκαπανείς δέ τήν έργασίαν ού
sandilur, nisi iropneum illud, quod dicitur velum, ποιούνται, ούοέ βάναυσουργο\ ομοίως, εί μή διά τών
inlogrum in navi maneat. Terra vcro absque eo τδ σχήμα τούτο εχόντων εργαλείων. Τδ δέ άνθρώ -
non aralur; fossores opus non faciunt, nec ma- πειον σχήμα (51) ούδενΐ άλλω τών άλογων ζώων δια
nuarii pariier arlifices nisi adbibitis banc figuram φέρει, ή τ φ ορθόν τε είναι, κα\ έκτασιν χειρών
praeferenlibus instrumenlis. Humana aulem forma έχειν, κα\ έν τώ προσώπφ άπδ τού μετωπίου τετα-
nnn alia re ab animanlibug rationis experlibus γμένον τδν λεγ'μενον μυξωτήρα φέρειν, δι' ού ή τε
differt, nisi quod erecu est, et exlensionem ma- αναπνοή έστι τψ ζώω, κα\ ουδέν άλλο δείκνυσιν ή τδ
niium babel, et in vultu nasnm a fronie prominen- σχήμα τού σταυρού. Κα\ διά τού προφήτου δέ ελέχθη
tem gerit, qui el animali ad respiraiionem nsui esl, ούτως· Πνεύμα πρό προσώπου (52) ημών,Χριστός
c 1
nec aliud quam crucis fonnam osiendit. Prophela Κύριος. Κα\ τά παρ ύμίν δέ σύμβολα τήν τού σχή
qnoque sic loculus e t : Spiritus ante faciem no- ματος τούτου δύναμιν δηλοί * λλωμεν (55) κα\ τών
Hram Christus Dominu* Hnjns eliam figura? vim τροπαίων δι' ών αί τε πρόοδοι υμών πανταχού γίνονται·
declaraul vexillonim apud vos et tropreorum signa, τής αρχής και δυνάμεως τά σημεία έν τούτοις δει-
quibuscum semper in publicum proceditis, ac in κνύντες, εί κα\ μή νοούντες τούτο πράττετε. Κα\ τών
eis veslri impcrii el poteslalis insignia constimi- 1
παρ ύμίν αποθνησκόντων αυτοκρατόρων τάς εικό
lis, licet id non animadverlentes 7 7 faciatis. Quin νας (54) έπ\ τούτω τψ σχήματι άνατιθετε, κα\ θεούς
et morienlium apud vos impcraiorum Imagines in διά γραμμάτων (55) έπονοαάζετε. Κα\ διά λόγου
w
supra n. 35. " Tbren. iv, 20.
I · Non jmmerilo daemonibus acceptum referl quid- (51) Τό δέ άνθρώπειον' σχήμα. Ipii quoque cor-
qnid poeue de filiis Jovis finxerunl. 2* Neque eiiam pori noslro, inquit Terlullianus ι ad rfal. c. 12,
illttd dubilari possil, quod S. mnrlyr nsn el expe- lacita et tecreta linea crucis silut est.
rienlia videlur perspexisse, fabulas poelarum eth- (52) Πνεύμα πρό προσώπου. Deest praepositio
i.jcis permultis ansain allulisse Ghrisliauoritm do- in vulgala LXX. iiiierpretnm cdiiione, ei apud Ire-
clrinae rejiciend;e. Trypho Jndaeus Diulog. n. 70, nxiim lib. m , cap. 10, n. 4, et apud Tcrlullianum
rejicil, ul poeiarumde Perseo fabulain, quod Juslinus Adv. Praxeam c. 14, ubi legitnr, Spiritus per*ona
de Filio Dei ex Virgiue genilo docebat. Sed quod ejus, Christus Dominus. Cutn insiino eonsentiunl
Raccbi fabulam ex prophelia Jacob, Herculis ex Constituliones aposlolicce lib. v, c. 20. GR\BIUS.
>salmi verbis deduclam fuisse pulal, id profeclo
fongiiis traclmn videtnr. Julius Firmicus multas
»iinilii r fabulas. ex iis fqiw de Cl.rislo praedicU
3
D
(55) * ΛΛωμεν. Hujus lacunx reparandse copiam
r b 1
P f ? ' ι * * " Claromonianus, in quo secm.da manu
erant, iiniiaiioue a dxmonibus expressas pulal lib. atile illud λλωμεν additur βιξι, ex quo inielligitur
De prof. retig. legendum esse βιξιλλών; nec mirum si vocein L a -
(50) θάλασσα μέν γάρ. Carpit hanc raliocina- linam Grxci librarii deformarunl. In codice ms.
tiouein Uericus, ul < doclamaloriam ralionem. ι lanlum spaiii ad hunc biatum explendum reliclum
Sed lameri elsi ejusmodi argumenta ιιοιι mulltun est, quanium qualuor anl quinque syllabis salis
babenl per seipsa ponderis, inepla lamen videri fuissel. Forie ergo legendum τών βιξιλλών vel τών
non debeitl in disputaiione adversus elbnicos, qni καλουμένων βιξιλλών. Plura addit Thirlbiusqui bunc
nibil cruce magis ignomiiiiosuin ducebanl. Non in- locum in codice Glaromonlano consulendum cu-
sulsa visa suul acuiissimo scriptori Teriulliano, qui ravit. Legendum enim putat λέγωδέ τά τών καλου
Justiuum, ui modo videbimus, iaiilaiiis esl. Qux μένων παρ'ύμίν βιξιλλών. Eadem sentemia occurrit
auteui de crucis similiiudine, cum navis aiilennis apud Teriulliauuiu Apol. cap. 16, ei Minuciura Fc-
1
et jugo et homiiiis iigura, dicil Jusiiiius, ea sic ex- licem pag. 286.
primii imilando Minucius Felix p. 286. Edit. Lugd. (54) Αυτοκρατόρων τάς εΙκόνας. De hi» imagi-
Batav. : c Sigiimii crucis uaiuraliier visimus iu uibus loqui videiur Teriullianus, cum ait: c Omnes
navi, cum velis lumenlibus vebilur, cum expansis illi imaginum suggeslus inonilia crucum sunu ·
paliuuhs vebilur, et cum erigiiur juguin, crucis Apologet. 16. Vide ι ad Ναι., 12.
eignum csi, et cum homo porrecus manibus Demn (55) Διά γραμμάτων. Sylburgius lcgcndmn pn-
pura uieiueveneratur.» Vid Uieron. episi. ad lleliod. lat δΥ επιγραμμάτων. Mallcl Grabius διά διαγραμ-
•U5 APOLOGIA I PRO CHRISTIANIS; 414
ούν χαλ ο χ ή μ α τ ο ς τ ο υ φαινομένου, δση δύναμις, προ- Α hanc formam consecralis, eosque liUeris inscriplis
τρεψάμενοι ύ μ α ς , ανεύθυνοι οίδαμεν λοιπδν δντες, appellalis deos. Cura vos igilur et verbis et Ggurae
*#άν ύμεις ά π ι σ τ ε ι τ ε · τ δ γ ά ρ ήμέτερον γέγονε χα\ omnibus conspicu» consideratione cohortati pro
πεπέρανται. viribus simus, nos deinceps exlra culpam fu-
taros Dovimas, e i i a m s i increduli maneatis. Quod enim in nobis siiura erat, id perfectum et abso-
luimn e s u
56. Ούχ ή ρ κ ί σ θ η σ α ν δέ ol φαύλοι δαίμονες πρδ τής 56. Saiis autem pravis daemonibus' flon fuil, an-
φανερώαειος τ ο ύ Χ ρ ι σ τ ο ύ ειπείν τούς λεχθέντας υίούς lequam Cbrislus apparuissel, fllios illos inducere,
τψ Αι\ γ ε γ ο ν έ ν α ι · άλλ' επειδή φανερωθέντος αυτού qui ex Jove geniii dicunlur; sed poslquam ille pro-
κα\ γενομένου έ ν άνβρώποις, χα\ δπως διά τών προ diit, atque inter bomines versatus est, cum et
φητών π ρ ο ε κ ε χ ή ρ υ κ τ ο έμαθον, χα\ έν παντϊ γένει πι- quomodo a prophclis prsenumiatus essel, [didicis-
στευόμενον χ α \ προσδοκώμενον έγνωσαν, πάλιν, ώς sent, ac illiun in omiii bominum genere credi e i
ιφοεδηλώσαμεν, προεβάλλοντο άλλους· Σίμωνα μέν exspectari cognoscerent, rursus, ut jam demon-
, e
κα\ Μένανδρον ά π δ Σαμαρείας · οί καί μαγικάς δυνά- β stravimus , alios immiserunl; Simonem et Me-
μεις ποιήσαντες, πολλούς έξηπάτησαν, κα\ έτι άπα- nandrum Samarilanos, qui magicis miraculis edi-
τωμενους Ι χ ο υ σ ι . Κ α \ γ ά ρ παρ* ύμίν, ώς προέφημεν, lis multos deceperunt, aique eliamnum deceplos
έν τή βασιλίδι *Ρώμη έ π ι Κλαυδίου Καίσαρος γενό icnenl. Nam cum apud vos in regia urbe Roma, u i
μενος ό ΣΓμων, χ α ί τήν ίεράν σύγκλητον κα\ τδν δή jam dixi, imperanie Glaudio Ca?sare, Simon versa-
μ ο * Τ ω μ α ί ω ν ε ί ς τοσούτο κατεπλήξατο, ώς θεδν refcir, el sacrum senatum ei populum Romanum ila
νομισΟηναι, κ α \ άνδριάντι, ώς τούς άλλους παρ' ύμίν admiralione perculsil, u l deus exisiimarelur, et
τιμωμένους θεούς, τιμηθήναι. "Οθεν τήν τε ίεράν slalua, vclut alii qui a vobis colunlur dii, donare-
σύγκλητον, κ α ί τδν δήμον τδν ύμέτερον, συνεπιγνώ- lur. Quapropier oramus, ut el sacrum senatum e i
ρονας τ α ύ τ η ς η μ ώ ν της αξιώσεως παραλαβείν αίτού- p'puluin Romauum una vobiscum bujus noslri sup-
μεν · ίν' ε ί τ ι ς εΓη τοίς ά π ' εκείνου διδάγμασι κατε plxis libclli cogniiores asciscalis, ut si quis eju*
χόμενος, τάληθες μαθών, τήν πλάνην φυγείν δυνηθή · docirina implicaius sit, verilaie cogniia, errorem
και τδν ανδριάντα, εί βούλεσθε, καθαιρήσατε. possit eiTugere; el sialuam, si ila vobis placel, de-
jicile.
57. Ού γ ά ρ μ ή γενέσθαι (56) τήν έκπυρωσιν έπ\
κολάσει τ ώ ν άσεβων, οί φαύλοι δαίμονες πείσαι δύ- Q 57. Neque enim nuliam esse ad impiorum sup-
νανται · δνπερ τρόπον ουδέ λαθείν τδν Χριστδν παρα- plicium conflagralionem improbi daemones persua-
γενόμενον Γσχυσαν πράξαι, άλλ' εκείνο μόνον, τούς dcre possunt; quemadmodum nec perficere polue-
7
αλόγως βιούντας, καί έμπαθώς έν έθεσι φαύλοις τε- r j n l , ut Chrisli advenlus laterei * ; veruno id unum
θραμμένους, κ α \ φιλόδοξουντας (57), άναιρείν ημάς moliri possunl, u l qui praeter ralionem vivunl et
χαί μισείν δύνανται ποιήσαι. Ούς ού μόνον ού μισού- flagitiose in pravis inslilulis nutrili sunl, et opi-
μεν, άλλ' ώ ς δείκνυται, έλεούντες, μεταθέσθαι πείσαι nionum amaiores sunl, occidaul nos et oderinl;
βουλόμεθα. Ού γάρ δεδοίκαμεν θάνατον, τοΰ πάντως quos non modo non odimus, sed etiam, u l mani-
άποθανειν όμολογουμένου, και μηδενδς άλλου καινού, feslunt est, misericordia commoli persuadere iliis
άλλ* ή τών αυτών έν τήδε τή διοικήσει δντων · ών εί cupimus, ul immulenlur et convertanlur. Neque
μή κόρος (58) τούς μετασχόντας κάν ένιαυτοΰ έχη, euiin morteni limemus, cum omnino moriendum
ίνα άε\ ώσι και απαθείς χαί άνενδεεΐς, τοίς ήμετέροις esse conslel, nec quidquam novi, sed eadeni in bac
διοάγμασι προσέχειν δεί. ΕΙ δ' άπιστοΰσι μηδέν είναι rerum adminislraiione occurrant, quanitn satieias
μετά θάνατον, άλλ' είς άναισθησίαν χωρείν τούς απο si vel annum unum perfruenies capil, debent i i ut
θνήσκοντας αποφαίνονται, παθών τών ενταύθα κα\ eeiernam et perpessionis experlem, ac nullius rei
" supra n . 16. " supra n. 20.
ιιάτων sed nihil raolandum ffalelur. Vertit H a l - bcognita veritate errorem e/fugerepouit. Tnm addjt:
#
Ioixias Vit. Jvstin. p. 242. per decreta. Noiissima Neque enim nullam esxe ad impiorum uupplicium
esi e i Graecis et Lalinis haec loquendi ratio. Popu- conflagraiionem praui dcemones pertuadere possuni;
fns boiiabatur Tiberium Gracchum διά γραμμάτων id est, cum homines liberi sint, ac sua botns el ma-
έν στοαίς καί τοίχοις κα\ μνήμασι (γραφομένων, per Hs servelur merces, boni ex malis possunl fieri, et
Utteras in poriicibut, in muris et monumenlis in>- ab errore ad verilaicin converti. Sunimam necessi-
scripias, Plat. i n Gracch. p. 828. Hinc eiiam apud tudinem statiiere solel Juslinus, m videri polest
Cieerooero, c incisae aut inscriptx liiterae > in orat. num. 28 el 45, inler liberlaleui bominis e l fuiurum
pro Domo. t litcisa? liilerae, divinae virtulis lestes judicimn.
sempfierfue, > 14. Philip. Et iv Verr. ι £ t Romae (57) ΦιΛοδοξούντας. Sic etiam paulo posl φιλό
vidimus in basi slataarum maximis lilleris iuci- δοξους reddidi opinionum amaiores. Nam δόξα iu
snm, 2 communi Sicili.e dalas. > ejusmodi locis opponilur veriiaii. Vide iium. 2, 12
(56) Ού γάρ μή γετέσθαι. De conflagraltone Ί ο · et 55 e l Apol. 2, n. 5.
r
qnendi, id est de exlremo jndicio, occasionem su- (58) Qy εί μή κόρος. Legenduin esse ών εί μέν
tiiii Justinus ex bis quae paulo ante dixerai. Modo κόρος faiebilur, quisquis sciistnu, quem in mler-
etiim opiabal senatum et populum Rornanum una prelaiione expressitnus, cum eo conferet, qui ex
cotn imperaiore de Ghnslianorum causa cogno- npposita ncgalione conscqucreiur. lia euam T h i r l -
sccre; *t si quis Simonis doclrince implicatus sit, bius.
415 S. JISTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 416
iodigentem vilam consequanlur, animum ad insli- Α χρειών ημάς ^υόμενοι εύεργετούσιν, εαυτούς 6έ ο*ύ·*
tma noSlra adjungere. Si vero nihil reliquum esse λους (59) κα\ μισανθρώπους κα\ φιλόδοξους δεικν *οο -
post mortem credunl, alque in statum sensus atv. Ού γάρ ώς άπαλλάξοντες ημάς άναιρούσιν, άλλ*
experiem morienles cadere pronuntianl; bene de ώς άποστερούντες ζωής κα\ ηδονής φονεύουσα
nobis m?renlur, quod nos hujus vil» perpessionibns ac tieeussariis raimeribus liberenl, seipsos autem
improbos et iithumanos ei opinionum amalores 7 8 praebent. Neque euiin occidunl ul libereul, sed u *
vila el voluplale spolienl.
58. Marcionem eliam Ponticum, ul diximus 58. Κα\ Μαρκίωνα δέ τδν άπδ Πόντου, ώς π ρ ο έ φ η
prnvi dacmones immiserunt, qni crealorern coele- μεν, προεβάλλοντο οί φαύλοι δαίμονες · δς άρνεΤσθαι,
stiuni ac lerreslrium omnium Demn et prxnunlia- μέν τδν ποιητήν τών ουρανίων κα\ γηΐνων α π ά ν τ ω ν
tum a propbeiis Cbtistum ejus Filiuin eliamnum θεδν, κα\ τδν προκηρυχθέντα διά τών προφητών Χ ρ ι
negare doecl, alium autem quemdaui prater crea- στδν Υίδν αύτου, κα\ νύν διδάσκει · άλλον δέ τινα κ α τ
torem universoruin Detim prsedicat, ac siinililer αγγέλλει παρά τδν δημιουργδν τδν πάντων θεδν, κ α \
alium fiiium. Huic inulii credonies ut soli verum ομοίως έτερον υίόν (60)· φ πολλο\, πεισθέντες ώς
scienli, nos irridenl, nullam eorumqiia3 dicunt de- Β μόνω τάληθή έπισταμένψ, ημών καταγελώσιν, ά π ύ -
irionstraliouem babenles; sed siulie velul agni a δειξιν μηδεμίαν περ\ ών λέγουσιν έχοντες · άλλά άλά-
lupo rapii, in prxdam impiis opinionibus et dxmo- γως, ώς ύπδ λύκου άρνες συνηρπασμένοι, βορά τ ώ ν
nibus ceduitt. Nihil enim aliud contendunt et pu- άθεων δογμάτων κα\ δαιμόνων γίνονται. Ού γάρ άλλο
gnant ii qui dicunlur daemones, nisi ut homines a τι αγωνίζονται οί λεγόμενοι δαίμονες, ή άπάγειν τούς
creatore Deo el pritnogenilo ejus Ghrislo abducanU ανθρώπους άπδ τού ποιήσαντος θεού, κα\ τού πρωτο
Ac eos quidem, qui se liumo lollere nequeunt, ter- γόνου αυτού Χριστού. Κα\ τούς μέν τής γής μή έπαΐ -
rcnis el manufaclis rebus affixemnl et aiTigunl; qtii ρεσθαι δυναμένους τοις γηΐνοις κα\ χειροποιήτοις
auiem se ad conie.niplaiionem renim coelesiium προσήλωσαν, κα\ προσηλούσι* τούς δέ ίτΧ θεωρίαν
erigunl, eos supplamando, uisi sano sinl judicio et θείων ορμώντας, ύπεκκρούοντες, ήν μή λογισμδν
puram et vacuam aniaii perturbalionibus vilam σώφρονα κα\ καθαρδν κα\ απαθή βίον έχωσιν, είς
deganl, in impielaleni impingunt. άσέβειαν έμβάλλουσιν.
59. Alque ut a doctoribus noslris, id est a do- 59. "Ινα 'δέ κα\ παρά τών ημετέρων διδασκάλων
clrina per propbelas vulgaia, accepium esse intel- (λέγομεν δέ τού λόγου τού διά τών προφητών (61))
ligalis, quod dixil Plalo, Deum, cum maleriam Q λαβόντα τδν Πλάτωνα μάθητε τδ είπειν, ύλην άμορ-
ir.formern verlisset, mtindum fecisse; audiie quid φον ούσαν στρέψαντα (62) τδν θεδν, κόσμον ποιήσαι,
tolidein verbis dixeril Muyses, primus propiietarum ακούσατε τών αύτολεξε\ είρημένων διά Μωσέως του
et scripioribus omnibus veiustior, ul stipra demon- προδεδηλωμένου πρώτου προφήτου, κσΛ πρεσβυτέρου
stravimus per quem Spirilus propheticus quo- τών έν Έλλησι συγγραφέων · δι' ού μηνυον τδ προ-
iiiodo muudiim Deus inhio el ex quibus condiderit, φητικδν Πνεύμα πώς τήν αρχήν κα\ έκ τίνων έδη-
declarai his verbis: In principio fecit Deus coetum μιούργησεν ό θεδς τδν κόσμον, έφη ούτως · Έν
et terram. Terra aulem erat invisibilis el incompo- άρχή έποίησεν ό θεδς τόν ούρανόν καϊ τήν γήν.
%\la, el lenebrce super abytsum: et Spiritui Dei fe- Ή δέ γή ήν αόρατος καϊ άκατασκεύ αστός, καϊ
rebalur tuper aquam. Et dixit Deus: Fiat lux: el σκότος επάνω τής αβύσσου · καϊ Πνεύμα θεού
facia esl lux. Verbo igilur Dei ex subjectis el a έπεφέρετο επάνω τών υδάτων. Καϊ εϊπεν ό θεός*
Moyse designaiis rcbus luundum univcrsum esse Γενηθήτω φώς · καϊ έγένετο ούτως . "Ωστε λόγω
coiidiium el Plaio, el qui eadcin ac ille dicunt, et θεοΰ έκ τών υποκειμένων καί προδηλωθέντων διά
nos ipsi didicimus, vobisque licei ideni perspicere. Μωσέως, γεγενήσθαί τδν πάντα κόσμον, κα\ Πλά-
> β
supra n. 26. " num. 44 el 54.
(59) Εαυτούς δέ φαύλους. Similem senientiam D conjicil παρά τού ημετέρου διδασκάλου.
prolerl Tbirlbius ex Apologia Socratit apud Plaio- (62) Στρέψαντα. Lcgi posse τρέψαντα exisiimat
ncm p. 41. Sylburgiub; sic euiin infra loqtiiiur Juslinns. ltlud
(60) "Ετερον υίόν. Duos fllios non eodem sensu aulem obscrvandum esl Platonis de mundi crea-
aduiiitebiil Marcion, quo alii nonniilli, qui Cbrisluni lione senieiuiam non sine exceplione a sancto mar-
a Jesu dividebani. Ipse eniin Jesum sine carne, ac tyre laudari. Nani dum solam maieri* disposiiio-
lolum Demn esse lingebai. Sed cum eum cosiien- nem cousiderat, ivon immcrito Platonem latidai,
deret, non Creaioris, sed Dei prxslanlioris esse l i - qui lain nnilla praaclare ea de re scripsit; scd suam
lium el Chrisium; siuim Creatori Filium el Ctirisium ab eo dissensioiieni dcclarat, dum iiniversuin niun-
relinquebal, ac falebalur c Filium et Spiritiiui et dtiin ex subjeciis rebus ei a Moyse demonsiraiis,
subsiauiiain Creaioris esse Cbrislum ejus. » Ter- id esl ex coelo ei terra, qua3 Deus in principio crea-
l u l . , lib. i n , c. 7. v i l , perfeciuia esse pronumial. Piaionis senlen-
(61) Αιά τών προφητών. Supple κηρυχθέντος, liam simili modo laudaul Clemeus Strom. v, pag.
non auiein, ul Grabius ei Tbirlbius posl Sylbur- 59J, ei Theodorcius iuilio lib. iv adv. Grwco*.
giutn, λαλήσαντος. Quineliaiu Tbirlbius legetidum
APOLOGIA 1 PRO CHRISTIANIS. 418
w , κα\ ol τ α ΰ τ α «(63) λέγοντες, κα\ ημείς έμάθο- Aiqne erebum eiiain, nt poela: vocanl, prius a
, 0
μεν, χαλ ύ μ ε ί ς π ε ι σ θ ή ν α ι δύνασθε. Κα\ τδ καλούμε Moyse diclmn novimus.
νων Ιρεβος π ά ρ α τοίς ποιηταίς, είρήσθαι πρότερον
ύπδ Μωσέως οίδαμεν.
60. Κα\ τ δ έν τ ω παρά Πλάτωνι Τιμαίφ φυσιολο- 60. E l quod apud Plalouem in Thnceo physicis
γούμενον π ε ρ \ τού Υιού τού θεού, δτε λέγει, Έχία- ralionibus do Filio Dci invesligatur, cum ait : c Et
σετ αύτδν kr τφ χαντί (64), παρά Μωσέως λαβών decussavit eum in universo, ι pariler a Moyse mu-
δμοίως εΐπεν. Έ ν γάρ ταϊς Μωσέως γραφαίς άναγέ- luatus dixit. Scriplum enini apud Moyscn leginuis,
γραπται, ώ ς κατ* εκείνο τού καιρού δτε έξήλθον άπδ quo lempore lsraelita3 ex iEgypto prorecli in soli-
Αιγύπτου οί Ισραηλίται, κα\ γεγόνασιν έν τή έρήμω, ludine versabantur, occurrisse illis venenatas fe-
απήντησαν αύτοίς ίοβόλα θηρία, έχιδναί τε κα\ ασπί ras, viperas, aspides el serpentum oinne genus,
δες, κα\ δφεων πάν γένος, δ έθανάτου τδν λαόν κα\ #
quod populum necabal; tuinque 7 9 Moyscn , Deo
κατ* έπίπνοιαν κα\ ένέργειαν τήν παρά τού θεού γ ε aspiranie et prxcipiendo impellenie, acs acccpisse 9
νομένη ν , λαβείν τδν Μωσέα χαλκδν, κα\ ποιήσαι τύ et crucis eifigiem fecisse, eaque sancio labernaculo
πον σταυρού (65), κα\ τούτον στήσαι έπ\ τή αγία imposila dixisse populo: Si inspexeriiis Iwc signum
σκηνή (66), κα\ είπείν τ φ λαώ · Έάν χροσβΛέχητε et crediderilis, salvi in eo eriiti Quo facto ser-
(67) τφ τύχφ τούτω, καϊ πιστεύατε, έν αύτφ σω- peniea exatinctos esse scribil, ac populum hoc modo
ι
» Deui. χ χ χ ι ι , 22. » Num. x x i , 8.
(63) Καϊ cl ταύτα. Conjicil Tliirlbiat scripsisse conenhiisse, id nullo prorsus fuidampnlo niiitnr.
Jusiiaum τ ' αυτά. Haec coajeclura iirmari potest Ipsa Srripinrne verba : Καϊ έαοίησε Μωσής δφντ
ex oumero 62, ubi legitur τοίς αύτοίς, el ex pluri- χαΛκούτ,καϊ έσττχσεν αύτύν έχϊ σημείου. El feci$
bas aliis locis. Moyse* ierpeniem ceneum et statuit ittum in signo,
%
(64) Έχίασετ αύτδν έν τφ χαντί. Num. x x i , 9, Jusiimim iu banc opinionem induxe-

Nonnulla hic
otoervanda. 1« Non de Filio Dci bxc dixil Plalo, runl. Signi enim nomine crucem, ut nuilii alii, i n -
qtfi nulla prorsus Verbi cogniiione afflatus fuii, sed lelligebat. Ιιι lesliinonio Esdra?, quod Juslinus a
de anima mundi. Nequc eiiam hanc senienliam Jud%is recisum qneriuir Dialog. n. 72, crux voca-
Plaio ex Moysis fonlibus derivavii. 2° Si Platonis tursignuni, utpaietex bis Judaeorum verbis: Μέλλο·
seiueoiiam m i n u s accurate exponit S. Jusiinus, μεν αύτδν ταπεινούν έν σημείφ, Humiliaturi eum
suam ipse non obscure declarat, nempe Yerbuin tumus in $igno. Videtur ad biinc locum respicere
i n s u r crucis in imindo exlensum esse. Nam in S. Barnabas, cum a i l cap. 12 : Καί πάλιν Μωσής
Phnone, quem de Verbo loculum pulabat, boc lan- ποιεί τύπον τού Ιησού · δτι δεί αύτδν παθειν, καί
tum reprebeodil, quod Yerbum decussatum, non αύτδν ζωοποιήσουσι (ζωοποιήσειν). δν δόξωσιν άπολ-
insiar crucis extensum dixerit. Non soius iia sensit ωλεκέναι έν σημείφ, πίπτοντος τού Ισραήλ. Ει ile-
JusiiDas. Ait sanctus Basilius in capul χι lsaiae n. rum Moyses facil figuram Jexu (quod puuurus esset
249: € Morieni crucis praecipue honoraiam fuissc, et vitam prcebiiurus ipte quem putabunt periisse in
sife at singalae mundi parles ad salulem perduce- signo) cadente hrael. Meudose Coielerius legil έν
reniur per crucis paries; sive quod anle lignjam σημείφ πίπτοντος τού Ισραήλ, e i sic reddit : In
intelligibiliS qua»daui crux in universo descripla »igno cadenlis hrael. S. Cleinens Slrom. v i , p. 656 v
esoet, ή δτι πρδ τού ξυλίνου σταυρού νοητός τις τ φ crucein appeilal ση μείον. E l Sirum. v n , p. 747 :
κόσμφ παντϊ συνεσταύρωται. » Hinc Yaleutiniaiii Τδ σημείον δέ βαστάσαι, τδν θάνατον έστιν περιφέ-
Yertjum i n mundi creatioue Hori et crucis paries ρειν, έτι ζώντα πάσιν άποταξάμενον. Signum auletn
sutiiiiuisse dicebant. Aique illud quidem crucein portare, e$l mortem circumlerre, vivum omnibus re-
Tocabani c quateuus ftrmat ei 6labilil, Horon vero nunliatuem. lbidem verba Chrisli Luc. xiv, 17, sic
ooalenus dividil e l dislinguil, > Iren. lib. i , c. 5, referi : Έάν μή τδ σημείον βαστάσητε. Vide lib.
n. 5. Videlur Jusiinus Yerbuui inslar crucis ad Quis dives salveiur, n. vui,et ιιι Excerpt. Theodct.
nmodi crealionem exiensum dixisse, quia crux ad p. 795, col. 2 : Διδ κα\ τά σπέρματα ό Ιησούς διά
•rnnes muudi partes exieudilur, ut obseivanl Ju- τού σημείου έπϊ τών ώμων βαστάσας είσάγειειςτ^
Jnu Ftnuicus, lib. De profan. relig. ei Hieronyuius πλήρωμα. Electa semina Jesus per signum humeris
in Ep. ad Ephe$., p. 518. Videtur auctor episiolai, gesians inducii in pleroma. Paulo posi eodem sensu
qoae S. Baruabae uumen prsefert, idem ac Jusliuus vox illa usurpaiur. Mon esl ergo cur miremtir,
setilire, ueiope Yerbuiu Dei in universo instar t r u - quod signum Juslinus idem esse ac crucem exisii-
cis exieiisuiu fuisse. Pobtquain enim crucein a maverii. Vide Diulog. n. 94.
Moyse ereciam fuisse narravii, baec addil n . S2 : (66) Έχϊ τή άγια σκηνή. Diligenter obsemnda
Έ χ ε ι ς και έν τούτω τήν δόξαν τού Ιησού, δτι έν αύτφ suul bsec verba, m ad Jusiini seiitentiam intelli-
πάντα χαί είς αύτον. Ilubes et in hoc gloriam Je*u geudaiu iiecessaria.Puial eiiiin laberuaculuni uiuiidi
9
quia im ipso omnia et per ip$um. His eniw verbis iinagiiiem quauidaiu esse, ul observavinms ad Co-
utiifer». creaiio signiUcalur. — Ex Addendis et hort. n. 29. E l cum cruci serpeniem, tabernaculo
Emendandn. crucem iniposilam fuisse nou dubilaret, inde or-
\βο) Τύχον σταυρού. Duo reprebendil Clericus taui exislituabal speciem illani crucis, quain Plaio
boc IU loc-o el quud Justmus crucem a Muyse fa-
v
in niuiidi creaiione adbibilam luisse pronuiiiiau
ciaiu, ei quod sereatn crucem dical. Cruceiu xream Mon dixil Scriptura scrpciiiem ipsi tabernaculo IUI-
fuitee videlur exi3liuiagse Juslinus, eed quod a i l posiiuiu fmsse, sod id probabile visuiu Juslino.
Hoysem, acceplo s r e , figuram crucis fecisse, i n - (67) Έάν χροσδλέχητε. Observal Grabius non
lelligere debemus conflaium fuisse serpeutein ei verba, sed seiisuro reperiri nuui. 21, 9, acsiinilia
cruci iniposiioiu, o l perspicilur ex Dialogo n. 94, loquenleiu hiduci Moy&en a S. Barnaba cap. \t.
ttbi diserie docet serpenlein seneum signo, sive cruci Sic eiiam lrenaeus lib. ιν, c. 2 : « Mon eiiim lex pro-
iuipoMium fuisse. {{uod auljem ail Uericus Juati- bibebai eos credere in Filium Dei, sed ei adboria-
B O « J , duui cruceuj a Moyse factam existiinat, me- balur, diceus, non aliier salvari boinines ab antiqua
aiori« &uae iiimis crediuiase, nec Moysie couiexiuut scrpeolis plaga, uisi credant in euiu, qui secunduia
exitium tradit «ffugisse. His leclis Plato, nec salis Α θησεσθε. Κα\ γενομένου τούτου, τούς μεν δφειςάπο-
accurate perspeciis, cum figuram cnicis esse non θανεϊν ανέγραψε · τδν δέ λαδν έκφυγειν τδν θάνατον
atlenderet, sed decussalionetn esse crederei; ahe- ούτως παρέδωκεν. Άναγνούς Πλάτων, χα\ μή ακρι
rain illam, posl principem Deum, Virlutem in uni- βώς επισταμένος, μηδέ νοήσας τύπον είναι σταυρού,
verso decussalam esse dixit. Quod autem ab eo άλλά χίασμα νοήσας, τήν μετά τδν πρώτον θεδν δύ-
lertium dicilur, inde orlum quod Spirilum Dei apud ναμιν χεχιάσθαι έν τ φ παντ\ είπε. Καί τδ ειπείν αύ
Moysem, ut supra diximus ·% super aquas ferri !e- τδν τρίτον, επειδή, ώς προείπομεν, επάνω τών ύδά
gerat. Secundum enim locum Dei Verbo, quod in των άνέγνω ύπδ Μωσέως είρημένον έπιφέρεσθαι τδ
nniverso decussatum esse dixit, lerlium vero ei, τού θεού Πνεύμα. Δευτέραν μέν γάρ χώραν τ φ παρά
qui super aquas ferri dictus esl, Spirilui tribuil bis θεού Λόγφ, δν χεχιάσθαι έν τψ παντϊ έφη, δίδωσι,
verbis : c Terlia autem circa lertium. > Quomodo τήν δέ τρίτην, τψ λεχθέντι έπιφέρεσθαι τψ ύδατι
aulcni fuluram conflagralionem Spiritus sanclus Πνεύματι, ειπών · ι Τά δέ τρίτα περ\ τδν τρίτον (68). »
per Moysem prsedixerit, audile. Sic enim ait: De- Κα\ ώς έχπύρωσιν γενήσεσθαι διά Μωσέως προεμή-
teendet ignis semper vivens, et devorabit usque ad νυσε τδ προφητιχδν Πνεύμα αχούσατε. Έ φ η δέ ού κ
imam aby$$um Non ergo eadem nos ac alii τως · Καταβήσεται άείζωον πύρ, καϊ καταράγεται
opinamur; sed nosira omnes imilali edisserunt. ' μέχρι τής αβύσσου κάτω. Ού τά αυτά ούν ημείς
1
Hxc sane apud nos audire esi el discere ex iis, άλλοις δοξάζομεν · άλλ οί πάντες τά ημέτερα μιμού
qui ne Oguras quidem lillerarum norunt, impe- μενοι λέγουσι. Παρ' ήμιν ούν έστι ταύτα άχούσαι
rilis hominibus et lingua barbaris, sed menle χα\ μαθεϊν παρά τών ουδέ τούς χαρακτήρας τών
sapientibus c l Odelibus, quorum etiam nonnulli στοιχείων επισταμένων, Ιδιωτών μέν καί βαρβάρων
debiles ei oculis capli; ul facile paieai non hu- τδ φθέγμα, σοφών δέ κα\ πιστών τδν νουν δντων, καί
mana sapienlia baec lieri, sed Dei virtute dici. πηρών, Υ.Λ\ χήρων τινών τάς δψεις * ώς συνεΐναι ού
σοφία ανθρωπεία ταύτα γεγονέναι, άλλά δυνάμει
θεού λέγεσΟαι.
61. Quomodo autem nos Deo consecraverimus 61. *Ον τρόπον δέ καί άνεθήκαμεν εαυτούς τω θ ε ψ ,
per Cbrislum renovali, id quoque exponemus; ne καινοποιηθέντες διά τού Χριστού έξηγησόμεθα· δπως
quid improbe, si hoc prslermillamus, in enarran- μή, τούτο παραλιπόντες, δόξωμεν πονηρεύειν τι έν
dis rebus agere videamnr. Quicunque persuasum τή εξηγήσει. "Οσοι άν πεισθώσικα\ πιστεύωσιν αληθή
babuerini el crediderint veraesse, quae a nobis do- ταύτα τά ύφ' ημών διδασκόμενα κα\ λεγόμενα είναι,
κ ο Λ ι ο ΰ ν ο υ τ ω
cenlur et dicuniur, seque ila vivere posse promi- C ? * δύνασθαι ύπισχνώνται, εύχεσθαί
serml, n precari el jejunanles priorum peccalorum κα\ αίτεϊν νηστεύοντες (69) παρά του θεοΰ των
veniam a Deo petere docenlur, nobis una precan- προημαρτημένων άφεσιν διδάσκονται, ημών συνευ-
tibus et jejuiianiibus. Deinde eo ducuntur a nobis, χομένων κα\ συννηστευόντων αύτοΐς. Έ π ε ι τ α άγον
ubi aqua est, el eodem regenerationis modo rege- ται ύφ' ημών ένθα ύδωρ έστϊ, κα\ τρόπον αναγεννή
neraniur, quo et ipsi sumus regenerati. Narn in σεως, δν κα\ ήμεϊς αύτο\ άνεγεννήθημεν, άναγεν-
noiniue parentis universorum ac Domini Dei ac νώνται. Έπ" όνόματος γάρ τοΰ Πατρδς τών δλων χαλ
Salvaloris noslri Jesu Cbrisli el Spiritus sancli la- Δεσπότου θεοΰ, κα\ τοΰ Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού,
vacruin in aqua lunc suscipiunl. Dixii enim Cb»i- κα\ Πνεύματος αγίου, τδ έν τψ ύδατι τότε λουτρδν
Slus : iViit regenerali \ueru\t, non inlrabilis 9 0 iit ποιούνται. Κα\ γάρ δ Χριστδς ε ϊ π ε ν "Αν μή άνα-
u
regnum ccelorum . Fieri autem non posee, ul semel γεννηθήτε, ού μή είσέλθητε είς τήν βασίλειον
nati inuteros niatrum ingrediantur, omnibus perspi- τών ουρανών. "Οτι δέ κα\ αδύνατον είς τάς μητριάς
cuum est. Dictum eiiamesl ab Isaia prophela, ut su- τών τεκουσών τούς άπαξ γεννωμένους (70) έμβήναι,
pra scripeimus quonam modo peccata effugiantqui φανερδν πάσίν έστι. Κα\ διά 'Hootou, τού προφήτου
peccaveruntei pcenilemiam aguni. Sicaulem loculus ώς προεγράψαμεν, είρηται τίνα τρόπον φεύξονται τάς
est: Lavamini, mundi eUolc, auferie mala ex ani- ^ αμαρτίας οί άμαρτήσαντες κα\ μετανοούντες. Ελέχθη
mabu* vesiris, discile facere bonum, judicale pupillo, δέ ούτως * Αούσασθε, καθαροί γένεσθε* άρέλετετάς
justificate viduam : el venileei di$ceptetnus, dicii Do- πονηρίας άπό τών ψυχών υμών μάθετε καλόν
n M
" supra n. 59. · · Deul. xxxn, 22. Joan. m , 5. supra n. 44.
gimililudinem carnis peccali in ligno marlyrii exal- Origenee lib. v i , adv. Celt., p. 288 ; Eusebins lib. u
laiur a lerra el omnia irabit ad se et vivittcat Privpar. Evang. Nihil lameii muianduiii in Juslino
moriuos.»Probabilius videlur, quod ait Massueius nosiro. Naiii Proclus lib. u Theologice Plalouicm
jiosier in aduotalione ad hunc locum, neqiiaquam cap. 11, eodein modo legit ac S. mariyr, quod ar-
haec e libris apocrypbis desuinpia, sed uibil aliud gumeulo esl uon defuisse codices, in quibus h x c
esse quain parapbrusiiu aul versionero liberiorem legendi ralio occurrerel.
verborum Moysis. (69) Νηστεύοντες. Conslilut. apott. lib. x u , c . 2 2 :
(68) Τά δέ τρίτα περϊ τόν τρίτον. Legttur apud Πρδ δέ τού βαπτίσματος νηστευσάτω δ βαπτιζόμε·
Plaionein τδ τρίτον περ\ τά τρίτα, nenipe in ep. 2. νος. GRABIUS.
Sic eiiam legiml Clemens Alex. Strom. v, p. 598; (70) Γεννωμένουο. Clarom. γενομένους, el a
Porpbvnus apud Cyrill. Alex. lib. ι tit J u i . , p. 5 5 ; marg, γεννηθέντας.
Momr · κρίνατε όρφανφ, καϊ δικαιώσατε χήραν · Α minus. Et $i (uerint peccata vettra quati phoeniceum,
xal δεύτε, καϊ διαΑεχθώμεν, Λέγει Κύριος. Καϊ έάν lanquam lanam dealbabo ; et «t fuerinl ut coceinum,
ωσιτ αϊ αμαρτία* \>μών ώς φοινικούν, ώσεϊ έριον sicut nivem dealbabo. Si autem non audieriiit me,
Λενκανώ · val έάν ώσιν ώς κόκκινον, ώς χιόνα Λεν- gladiitB devorabii vos. 0$ enim Domini locuium e*l
χανώ. Έάν δέ μ}\ είσαχούσητέ μον, μάχαιρα υμάς hac " . Hanc aulem hujus rei ralionem ab aposlolis
χατέδεται. Τό γάρ στόμα Κυρίου έΛάΛησε ταύτα. accepinius. Quundo quiden) primam noslram gor*e-
Κα\ λόγον δέ ε ί ς τ ο ύ τ ο παρά τών αποστόλων έμάθο- raiionem ignoranies, necessiiate quadam' ex hu-
μεν τούτον. Ε π ε ι δ ή τ ή ν πρώτη ν (71) γένεσιν ημών mido semine per muiuam parentum mislionem ge-
άγΛούντες, κατ* α ν ά γ κ η ν γεγενήμεθα έξ ύγράς σπο nili sumus, atque in pravis moribus ei nefariis
ράς κατά μ ί ξ ι ν τ η ν τ ώ ν γονέων πρδς αλλήλους, κσΛ inslilulis educaii : ut necessilalis ei ignoralionis
Ινέθεσι φ α ύ λ ο ι ς χ α \ πονηραίςάναστροφαίςγεγόναμεν, filii non maneamus, sed eleciionis et scienliae, et
δ^ως μ ή α ν ά γ κ η ς τ έ κ ν α μηδέ αγνοίας μένωμεν, remissionem peecalorum, quae prius commisimus,
άλλά π ρ ο α ι ρ έ σ ε ω ς κ α \ επιστήμης, αφέσεως τε αμαρ consequamur in aqua ; super eo qui regenerari YO-
τιών υπέρ ώ ν ττροημαρτομεν τύχωμεν έν τψ ύδατι, luerif, et peccalorum poenitentiam egerh, parenlis
επονομάζεται τ ψ έλομένψ άναγεννηθήναι, κα\ με- omnium el Doinhii Dei nomen pronuniialur, alque
τανοήσαντι Ιπ\ τ ο ϊ ς ήμαρτημένοις, τδ τού Πατρδς Β bocipsum lanlumniodo appeliamus, cum eum ba-
τών όλων κ α \ Δ ε σ π ο τ ο υ θεού δνομα · αύτδ τούτο μό ptizandum ad lavacrurodeducimus. Nemo esl enim
νον έπιλέγοντες (72), τούτον λουσόμενον άγοντες έπ\ qui nomen dicere non enarrabili Deo possil, aul si
τδ λουτρόν. " Ό ν ο μ α γ ά ρ τψ ά ^ ή τ ψ θεψ ούδε\ς έχει quis dicere audeat nomen illi inesse, is perdite i c -
είπεϊν · εί δέ τ ι ς τολμήσειεν είναι λέγειν, μέμηνε τήν sanil. Vocalur auiem lavacrum illud illuminatio,
β·ωτον μ α ν ί α ν . Καλείται δέ τούτο τδ λουτρδν φω eo quod menie illumineniur qui haec discunt. Sed
τισμός, ώ ς φ ω τ ι ζ ό μ ε ν ω ν τήν διάνοιαν τών ταύτα μαν- el in nomine Jesu Ghrisli sub Poiuio Pilato c r u -
%αν$ντων. Κ α \ έ π ' όνόματος δέ Ιησού Χριστού τοΰ ciflxi, et in nomine Spirilus sancli, qui per pro-
σταυρωθέντος έ π \ Ποντίου Πιλάτου, κα\ έπ* όνόματος pbelas omnia ad Jesum speciantia prauunliavil, is
Πνεύματος α γ ί ο υ , δ διά τών προφητών προεκήρυξε qui illuiuiiiaiur, abluilur.
τά κατά τδν Ί η σ ο ύ ν πάντα, ό φωτιζόμενος λούεται.
6 i . Κα\ τ δ λουτρδν δή τοΰτο άκούσαντες οί δαίμο 62. Atque hoc lavacrum daemones cum per pro-
νες διά τού προφήτου (73) κεκηρυγμένον, ενήργησαν pbelam priedicalum audissenl, perfecerunt, ul qui
κα\ ^αντίζειν εαυτούς τούς είςτά ίερά αυτών επιλ lempla eorum ingrediuniur, iisqne supplicaluri
ύ ν ο ν τ α ς , κ α \ προσιέναι αύτοίς μέλλοντας, λοιβάςκαΐ suul et libamina ac nidores delaiuri, seipsos aquae
κνίσσας άποτελούντας · τέλεον δέ και λούεσθαι άπιόν- aspersione luslrarenl: aique illud eliam periiciunt,
τας (74) π ρ \ ν έλθείν έπϊ τά ίερά ένθα ίδρυνται, ένερ- ul proficiscentes penitus lavent, aniequam teinpla,
γούσι. Κ α \ γ ά ρ τδ ύπολύεσθαι επιβαίνοντας τοίς ubi iidem daemones collocati sunt, deveniant. ISam
Ιεροΐς, χαλ τοίς αύτοίς (75) τούς θρησκεύοντας κε- ei quod sacerdoies jubenl, ui calieos solvant, qui
λεύεσΟαι ύ π δ τών ιερατευόντων, έκ τών συμβάντων templa ingrediunlur el iisdem rebus dsemones co-
Μωσεί τ ψ είρημένψ προφήτη μαθόντες οί δαίμονες lunt, id daemones ex bis, quae supradicto propbeus
εμιμήσαντο. Κατ* εκείνο γάρ τοΰ καιρού δτε Μωσής Moysi evenerunl, cognhum imiiaii snni. Quo enini
έκελεύσθη κατελθών είς Αίγυπτον έξαγαγείν τδν εκεί tempore Moyses in iOgypium descendere etpopu-
λαδν τών Ίσραηλ-.τών, ποιμαίνοντος αύτοΰ έν τή \Αρα- lum Israelilicum ibi coinmoranleui educere jussus
βική γ ή πρόβατα τοΰ πρδς μητρδς θείου (76), έν ίδέα esl, pascemem illum in Arabia oves avunculi ina-
πυρδς έχ βάτου προσωμίλησεν αύτψ δ ημέτερος Χρι- lemi Gbrislus nosler in specie ignis e rubo allo-
τ?τδς, κα\ είπεν - ' ΤχόΛυσαι τά υποδήματα σου, cutus esl, ac d i x i t : Solve calceameniu tua, et acce-
17
χαϊ χροσεΛθών άκουσον. Ό δέ, ύπολυσάμενος καί den* audi . Tum ille calceanienlis depositis acce-
w
»· Isa. i , 16-20. Exod. m , 5.
(71) Επειδή τήν πρώτην. Ha2C mirifice consen- D S. martyri (videsupra n. 55), tum quia supra dixi*
Xinnt curo doclrina S. Auguslini: € Malos non ex bapiizaiidum non ab uno, sed a pluribus ad lava-
botio, quo bonae sunt nuptiae, inquil i , De peccat. crum diiri.
mcrk., n. 28, sed ex inalo concupiscerili», quo (75) Αιά τού προφήτου, lsaiam inlelligit, cujus
beoequidem muotur n u p l i x , de quo U m e n e r u - paulo ante tostimonium auulii.
bescuni et nopuae, reos diabolus parvulos lenet... (74) ΤέΛεον δέ καϊ Λούεσθαι άπιόντας. Tbirl-
E x hae concupisceniia carnis.... quaecunque nasci- bius hicmulia excogilai. Lcgendum pulat, vel έντέ-
lor prolet, origioali est obligaia peccalo, nisi in λεσι pr») τέλεον, vel άπαντος aul ίερατεύοντας pro
illo renascatur, quem sine isla concupisceulia άπιόντας.
Virgo concepit. (75) Τοις αύτοΐς. Legil τοίς ναοίς Sylburgius.
(72) Αύτδ τούτο μόνον έπιΛέγοντες. Necesse Nibil mulal Grabius, sed subiutelligil dannonibus.
• o u esl cnm Grabio legere έπιλέγοντες τούτψ, λου- Salius videmr rebus subinlelligere.
ο^μενον. Legil Thirlbius αύτδ τούτο μόνον επιλέ (76) Του πρός μητρός θείου. Mirum unde baec
γοντας τού τδν λουσόμενον άγοντος, hoc lantum αρ- S. niarlyr bauseril. Forie memoria elfluente ma-
peUanleeo q%i baptizandum
9 ducit ad lavacrum. Hanc ternum avunculuin pro socero sunipsil. Coujicit
eancodalionem plurimi facio, ac si quis eam am- Tbirlbius eum in Moyseni irausferre, quodJacobo
pleeUlur, roinime obsiabo. Non tamen ei assentior, conveuii.
UUD quia ejusmodj participia αοα i n u s i u u sunt
Μ S. JUSTLNi PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 424
dens audivit descensurum se in iEgyptum, ibique Α προσελθών, άκήκοε κατελθείν είς ΑΓγυπτον, χαλ
commoranti populo Israelilico ducem abeunti fu έΕαγαγείν τδν έκεϊ λαδν τών Ισραηλιτών, κα\ δύ-
t u n i m ; cumque a Christo, qui in specie iguis 8 1 ναμιν ίσχυράν έλαβε παρά τοΰ λαλήσαντος αύτψ έν
locmus cum ipso fucrat, magnam virlulem accc- ιδέα πυρδς Χρίστου· κα\ κατελθών εξήγαγε τδν λαδν,
pissel, dcscendit ei poptilum cduxil, niagnis et ad- ποιή σας μεγάλα κα\ θαυμάσια* ά εί βούλεσθε μ α
niirandis rebus ediiis, quas si vullis discere, ex θείν , έκ τών συγγραμμάτων εκείνου ακριβώς μ α -
ejus libris accurale dtscelis. θήσεσθε.
63. Juda?i auiem omnes eliamnum docent ca- 63. Ιουδαίοι δέ πάντες χαί νυν διδάσκουσι τδν
renlem nomine Deum cuin Moyse colloculum. Unde άνωνόμαστον θεδν λελαληκέναι τ φ Μωσεί· δθεν τδ
illos Spiritus sanclus per supradiclum propheiam προφητικδν Πνεύμα διά Ήσαίου τοΰ προμεμηνυμέ
Isaiam increpans sic loquitur, ul anlea scripsi- νου προφήτου έλεγχων αυτούς, ώς προεγράψαμεν y
M
mus : Cognovit bos possestorem suum, et asinu* εΐπεν · "Εγνω βούς τόν κττχσάμενον, χαϊ δνος τήν
prasepe domim sui: hrael autem me non cognovit φάτνην τού κυρίου αυτού · "Ισραήλ δέ με ούχ
et populus me non intellexil * . Ac Jesus Cbrisius έγνω, καϊ ό λαός με ού συνήκε. Καί Ιησούς δέ ό
cuin eos similiier arguerel, quod nec quid Paler Χριστδς, δτι ούκ έγνωσαν Ιουδαίοι τί Πατήρ, χαί
s i l , nec quid Filius, novisserit, sic ct ipse dixit: τί Τίδς, ομοίως έλεγχων αυτούς, κα\ αύτδς ε ΐ π ε ν
fiiemo cognovii Pairem niti Filius, neque Filium Ούδεϊς έγνω (77) τον Πατέρα εί μή ό ΥΙός · ουδέ
k 0
tiiti Pater, el quibus reveluteril Filius . Yerburo τδν Υίόν εί μή ό Πατήρ, καϊ οϊς άν άποκαΛύψη ό
k i
auiem Dei esl ejus Filius, ul diximus . Vocatur ΥΙός. Ό Λόγος δέ ,τοΰ θεοΰ έστιν δ Τίδς αύτοΰ, ώς
eliain angelus el aposiolus; ipse enim nunlial qua> π ρ ο έ φ η μ ε ν χαί άγγελος δέ καλείται, κα\ Α π ό
cunque coguosci decct, el niitlilur ut iodicet quae- στολος. Αύτδς γάρ απαγγέλλει (78) δσα δεί γνωσ§^-
cunque nuulianlur ; quemadmodum ei ipse Doini- ναι, κα\ αποστέλλεται μηνύσων δσα άγγέλλεται, ώς
nns nosler a i l : Qui me audit, eum qui me misit au- κα\ αύτδς ό Κύριος ημών είπε ν · Ό έμού άκούων,
ki
4U . Alque id quideui paiebitex Moysis scripiis, ακούει τού άποστείλαντός με. Καί έκ τών του
in quibus haec dicta leginius: Et loculus est Moysi Μωσέως δέ συγγραμμάτων φανερδν τοΰτο γενήσε-
angelu* Dei in flamma ignis e rubo el dixit: Ego ται. Αέλεκται δέ έν αύτοίς ούτως· Καϊ έλάλησε
$um exsislens ille, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Μωσεΐ άγγελος θεού έν φλογϊ πυρός έκ της βά
4ucob, Deus pairum luorum. Detcende in jEgyplum του, καϊ εΐπεν* Έγώ είμι ό ών, θεός Αβραάμ,
ei educ populum m*imi".Qrta? vero seqtiuniur, po- θεός 'Ισαάκ, θεός Ιακώβ, ό θεός τών πατέρων
testis ex ipsis libris, si vullis, cognoscere; neque σου* κάτελθε εϊς Αϊγυπτον, καϊ έξάγαγε τόν λαόν
enim bic ouinia pcrsrribere possumus. Hacc auteiu Q μου. Τά δ* επόμενα έξ εκείνων βουλόμενοι μαθείν
«ο diximus, quo Filium Dci et aposlolum esse Je- δύνασθε · ού γάρ δυνατδν έν τούτοις άναγράψαι πάν
sum Chrisium deinoiisirarenius; qui quidem cum τα. 'Αλλ' είς άπόδειξιν γεγόνασιν οίδε οί λόγοι, δτι
antea Yerbum esset, ac modo in specie ignis, modo Τίδς θεοΰ καί απόστολος Ιησούς ό Χριστός έστι,
in imagine incorporea visus essei, nunc volunlaie πρότερον Λόγος ών, κα\ έν ίδέα πυρδς ποτέ φανείς,
Palris pro bumano genere bomo faclus ea eliam ποτέ δέ κα\ έν είκόνι άσωμάτων(79) * νύν δέ, διά θελή
perpcii susliuuii, quaciinque in eum insani Jud;ci, ματος θεοΰ υπέρ τοΰ ανθρωπείου γένους άνθρωπος
daemonum impulsu, moliti suni. Qui cum uomina- γενόμενος, ύπέμεινε καί παθείν δσα αύτδν ενήργη
tim in Moysis cominenlariis expressum babeaul : σαν οί δαίμονες διατεθήναι ύπδ τών άνοήτων Ι ο υ
Ει locului est angelus Dei cum Moyse in igne flam- δαίων · οίτινες έχοντες £ητώς είρημένον έν τοίς Μω
mce e rubo, el dixil : Ego *um extistens ille, Deus σέως συντάγμασι, Καϊ έλάλιχσεν άγγελος τού θεού
Abraham, Deus l$aac el Deus Jacob, parenlem el τφ Μωσεΐ έν φλογός πυρϊ έκ τής βάτου, καϊ εΐπεν,
Μ 4 1 Μ u
snpra n. 37. ** Isa. ι, 3. *° Matth. x i , 2 7 . vid. n. 46. Lnc. χ, 16. Exod. ιιι. 6.
(77) Ούδεϊς έγνω. Hacrelicos castigai lrena?us D (79) ΈνεΙκόνι ασωμάτων. Legendum άσωμάτφ,
lib. ιν, cap. 5, qnod Cbrihti verba sic legerenl: υΐ paulo post είκόνος ασωμάτου, lmagines incorpo-
Nemo cognovit pro Nemo cognoicit. « Hi auiem, m- reas videiur intelligere cas, quae oculos iion ferie-
quil, qui periiiores aposiolis volunlesse, sic descri- bant, sed menli divinilus illuslralse offerebanlur.
b a n l : Nemo cognovil Patrem nisiFiliut, nec Filium c Verbuni, inquil Irena3us iib. iv, cap. 20, n. n ,
nisi Paler el cui voluerit Filius revelare. » Fraudis non in una iigura, nec in uno charactere videba-
euspicionem removere possei ab baereiicis Justini tur videntibus eum, sed secundum dispeiisaiionum
excmplum, qui, ul videinus, eodem prorsus modo ejus causas, sive efficaciam, sicut in Dauiele scri-
lcgil. Sed ha?c pra^scniis in praneritum immuialio pium esl. Aliquando enim cum bis qui eraul circa
suspecla non immerito fuit in perfidis baerelicis, Aiianiam, Azariam, Misaelem, videbaiur assislens
q u i . u i ail ibidem Irenaeus, ita buiic. locum inier- eis in fornace iguis, et in camino, el liberans eo*
prelabaniur: quasi α nttllo cognuut sii veru$ Deus de igne: El visio, inquil, quarli similii Filio Dei.
ante Douiini notiri adventum. Aliquando autem lapis α monte abscitsus sine mani-
%
(78) Απαγγέλλει. Codices mss. babent ad marg. b%9, et perculiens lemporalia regna, ei venlilans ea
el R. Stenbanus ad calcem παραγγέλλει. Obsei val et ipse replens universain lerram. Rursum hic idera
Grabius Ju$iinum, dum Gbrisluin aii vocari aposU- videtur quasi Filius bomjnis in nubibus coali v#>
lum, respicere ad Episiolam ad Hebraeos, quain niens, > eic.
proiode in Scripiuris canouicis numerabai.
425 APOLOGIA 1 PRO CHRISTIAN1S. 42«
slpu ό <a*\ ό Θεός Αβραάμ,
καϊ ό θεός Α conditorem unWersoram hsec dixisse aseerunl.
Ίσαάχ, χαϊ ό θεός Ιακώβ, τδν τών δλων Πατέρα
Hinc e i Spiritns propheiicus eoa increpans d i x i l :
χα\ δ η μ ι ο υ ρ γ δ ν τ ο ν τ α ύ τ α είπόντα λέγουσιν είναι. hrael aulem me non cognoml, et populus me non
"(Λεν χ α \ τ ό ττροφ*ητικδν Πνεύμα έλέγχον αυτούς intellexit . E l rurmis Jesus, ut oslendimus, cum
u
βΐίαν · ΊσραήΛ δέ με οϋκ έγνω, καϊ ό Λαός με ού apud eos essei: Nemo cognovit, iaquil, Patrem nisi
€ντήχε. Κ α \ στάλιν 6 Ιησούς, ώς έδηλώσαμεν, Filiu$, neque Filium nisi Pater et quibu* Filiu* re-
«ιρ· α ύ τ ο ί ς ώ ν , εΤττεν · Ούδεϊς έγτω τότ Πατέρα velavetit * · . Palrem igiiur universorum Judaei sem-
εΙμή ό ΥΙός· ουδέ τόν Πότ εί μή ό Πατήρ, καϊ per cum lloyse collociilum exislimanies, cum i s ,
άς ατό Yldc οΥχοχαΛύψη. Ιουδαίοι ούν ήγησάμε- qui loculus esl, Filius Dei esset, qui et Angclus e(
ν* ά ε \ τ δ ν Π α τ έ ρ α τ ώ ν δλων λελαληχέναι τ φ Μω- Aposiolus vocaius est, meritoei a prophetico Spi-
βεί, τού λ α λ ή σ α ν τ ο ς α ύ τ ψ δντος Υίοΰ τού θεού, δς ritu et ab ipso Gbrisio arguuutur, quod nec P a -
χα\ άγγελος χ α \ απόστολος κέκληται, δικαίως ελέγ trem nec Filinm noverint. Nam qui Filium Patrem
χονται κ α \ δια; τ ο ΰ προφητικού Πνεύματος, χαλ esse dicunl, bi arguunlur, quod nec Patrem scianl,
δι* αυτού τ ο ύ Χ ρ ι σ τ ο ύ , ώς ούτε τδν Πατέρα, ούτε nec Filium csse universorum Patri cognoscant. Q»i
•Αν ΥΙδν Ε γ ν ω σ α ν . Οί γάρ τδν Υίδν Πατέρα φάσκον- cuin Verbumsil primogenitum Dei, Duuseliam est.
τις είναι ε λ έ γ χ ο ν τ α ι μήτε τδν Πατέρα επισταμένοι, Β Ac prias quidem Moyei et cxleris prophelis in spe-
pf tf δτι έ σ τ \ ν Υ ί δ ς τ ώ Πατρ\ τών δλων γινώσκον- cie lgnis el imagine lncorporea visus est; nunc au-
4
τες* δς χαί Λ ό γ ο ς πρωτότοκος ών τού θεού, χαλ lem vestri imperii temporibus 8 2 Virgtne, uC e x
θεδς υ π ά ρ χ ε ι . Κ α \ πρότερον διά τής τοΰ πυρδς jam diximus, bomo facms secundum Pairis volun-
μορφής χ α \ εΙκόνος ασωμάτου τ φ Μωσεί και τοίς latem pro eorum saluie, qui illi creduni, et pro
έτέροις π ρ ο φ ή τ α ι ς έφάνη· νύν δ"έν χρόνοις τής υμε uihilo baberi ei pali eusiinuit, u l morluus ac re-
τέρας αρχής, ώ ς προείπομεν, διά παρθένου άνθρω ftorgens moriem vinceret. Quod auiem ex rubo d i -
πος γενόμενος κατά τήν τοΰ Πατρδς βουλήν, υπέρ cluni esl Moysi, Ego lum^cuslentille, Deus Abra-
σωτηρίας τ ώ ν πιστευόντων αύτφ, κα\ έξουθενηθή- farot, et Deu* haac, et Deus Jacob, et Deut pairum
ναι χαλ παβείν ύπέμεινεν, ίνα αποθανών χαλ άνα- tuorum argtimenio esl eos eiiam post morleai
ατάς νικήση τδν θάνατον. Τδ δέ είρημένον έκ βάτου υ anere, e l ipsius Chrtsti bomines esse. Hi enim
fap Μωσεί, Έγώ είμι όώτ,ό θεός Αβραάμ (80), καϊ ό phmi omiitum in Dei inquisilione versali sunl; Abra-
θεός %
Ισαάκ, χαϊ ό θεός Ιακώβ, καϊ ό θεός τώτ bam quidem paier Isaaci, Isaac autem Jacobi, qucm-
Ματέρωτ σον, σημαντικδν τοΰ κα\ άποθανόντας admodum ec Moyses perscripsil.
άκείνσυς μένειν, χαί είναι αύτοΰ τοΰ Χριστού ανθρώπους. Καί γάρ πρώτοι τών πάντων ανθρώπων
εκείνοι π ε ρ \ θεού ζήτησιν ήσχολήθησαν, Αβραάμ μέν πατήρ ών τοΰ Ι σ α ά κ , Ισαάκ δέ τοΰ Ιακώβ,
ώ ς χαλ Μωσης ανέγραψε.
64. Κ α \ τδ άνεγείρειν δέ τδ είδωλον τής λεγομέ- C 64. Atque ut illius, quse dicimr, ptiellae simula-
νης Κόρης έ π \ ταίς τών υδάτων πηγαίς ένεργήσαι crum ad fontes aquamm erigereiur, id quoque dae-
τους δαίμονας, λέγοντας θυγατέρα αυτήν είναι τοΰ monum molilione, qni illam Jovis filiam esse dixc-
Αιδς, μι μη σα μένους τδ διά Μωσέως είρημένον, έκ runl, ac verba Moysis imiiati sunt, conligiese, ex
τώ* προειρημένων νοήσαι δύνασθε. *Έφη γάρ δ Μω hie, qua3 jam diximus, perspicere polesiis. Moyses
σής, ώ ς προεγραψαμεν · Έτ αρχή έχοίησεν ό «nim, u l siipra scripsimus, sic a i t : In principig
θεός τότ ούρανότ καϊ τήτ γην. 'Η δέ γη ήν αό ereatil Deus coelutn et lerram. Terra autem eral i**a-
ρατος χαϊ άχατασκεύαστος, καϊ Πνεύμα θεού έχε- speclabilis et incondila, et Spirilus Dei ftrebatur su-
φέρετο έχάνω τών υδάτων. Είς μίμησιν ούν τοΰ per tquas. Ad imilalionem ergo illius Dei Spiritus,
/χχοέντος έπιφερομένου τ ψ ύδατι Πνεύματος θεοΰ, qui super aquas ferri dictus esl, Proeerpinam Jovis
τήν Κόρην θυγατέρα τού Διδς έφασαν. Κα\ τήν'Αθη- filiam vocarunl. A c simili nequiiia M i n e m r a ex
ναν δε ομοίως πονηρευόμενοι θυγατέρα τοΰ Διδς Jove genilam dixenint, idque non ex concubitu ;
έφασαν, ούκ άπδ μίξεως* άλλ* επειδή έννοηθέντα (81) jy sed cum mundum a Deo, postquamcogiiavit et con-
τδν θεδν δ*ά λόγου τδν κόσμον ποιήσαι έγνωσαν, sideravit, conditum esse per Verbum cognovissent,
ώ ς τήν πρώτην έννοιαν έφασαν τήν Άθηνάν. "Οπερ primam velmi noiionem Minervam dixerunt. Quod
γελοίότατον ηγούμεθα είναι, τής εννοίας είκόνα πα- quidem perridiculum nobis vid^lur, muliebrem for-
ραφέρειν θηλειών μορφήν. Κα\ ομοίως τούς άλλους mam ad imaginem nolionis exprimendam inducere.
«* iaa. ι, 3 . " Matlh. x i , 27. *· Exod. ιιι, 6 .
(86) Ό θεός Αβραάμ. Nibil poiest dc Christi (81) Έννοηθέντα. Po$tquam cogiiavU et consi-
divHiitatc pracclarius dici. 1 · . Docet Juslinus etim deravit, id esi poslquam iiiundi exemplar in Verbo
dixtafe, Ego tum qui $um, quibus verbis essenliain suo descripsit. Qoa^ de Minerva atiribuil elhnici*
dfviftam exprimi declarai, Cohort. n 25. 2°. Voca- Justinus, ea conlirmal Themisiius orai. 13, ubi a i i
tmr Cbrisius Deus Abrabam, Deus Isaac el Deus Minervam ex patris capilo prosilienlem omnia or-
Jacob. 5 · Idcirco illoram Deus est, ac ipsi illius navisse el condidisse, coelutn ei terras el quae in
bofBtnee suol, quia priroi exslilerunl, qui in Deo eis sunt. Gui quidein semenlise tanla esl simililtido
ifKlfiirendo occuparenlur. 4 · . lllud etiam obser- cum iis quae leguiiiur Proverb. v i u , u l eam meriio
vaftoqm, qood paulo anie dicebal, κα\ θεδς υπάρ Jiisiinus ex Hebrasaruiu foiuibua derivalam e x i -
χει, et Deui eU.
PATIOL. G B . V I .
427 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 42S
Similiter et reliquos, qui dicuntur, Jofis filios ipsa? Α λεγόμενους υίούς του Διδς αϊ πράξεις έλέγχουσιν.
aciionee redarguunt.
65. Nos aatem postqnam eum, qui fidem suam et 65. Η μ ε ί ς δέ, μετά τδ ούτως λοΰσαι τδν πεπει-
aisensum doctrinae nostr» testalus est, sic ablui- σμένον καί συγκατατεθειμένον, έπ\ τους λεγόμενους
mus, ad eos, qui dictintur fratres, deducimus, ubi αδελφούς αγομεν, ένθα συνηγμένοι είσ\, χοινάς εύ
illi congregati snnt, communes preces et pro nobis- χάς ποιησόμενοι υπέρ τε εαυτών χαλ τού φωτισθέν-
melipais, et pro eo qui illumlnatus est el pro aliis
v τος, χαί άλλων πανταχού πάντων εύτόνως, δπως κ α τ -
ubique omnibus intento animo facturi, ut verilatis αξιωθώμεν, τά αληθή μαθόντες, χαί δν έργων αγα
cognkionera adepti, bac eliam gratia dignemur, ut θοί πολιτευτα\, χα\ φύλαχες τών εντεταλμένων ε υ
rectam operibus viiam agentes et praeceptomm cu- ρέθη να ι, δπως τήν αίώνιον σωτηρίαν σωθώμεν. "Αλ
slodes inveniamur, quo saluiem « l e r n a m assequa- λήλους φιλήματι (82) άσπαζόμεθα παύσαμενοι τ ώ ν
mur. lnvicem osculo saluiamus, ubi desiimus pre- ευχών * έπειτα προσφέρεται τψ προεστώτι τών αδελ
cari. Deinde ei, qui fratribus praeest, panis afferlur, φών άρτος, χαί ποτήριον ύδατος χαί κράματος ·
ei poculum aquae ei v i n i : quibus ille acceplis lau- χα\ ούτος, λαβών, αΐνον χα\ δόξαν τψ ΠατρΙ τών
dem et gloriara universorum Parenu per. nomcn δλων διά τού όνόματος τού Υίοΰ χα\ τού Πνεύματος
F i l i i etSpiriluaeancliemiUit, et eucbarisliam, shre Β τοΰ αγίου αναπέμπει* κα\ εύχαριστίαν (83) υπέρ
gratiaruoi aclionem, pro bis ab illo acceplis donis τοΰ κατηξιώσθαι τούτων (84) παρ' αύτοΰ έπ\ πολυ
prolixe exsequiiur. Posfquam preces et eucbari- ποιείται · ού συντελέσαντος τάς εύχάς χα\ τήν ε ύ -
sliam absolvil; populus omnis acclamai, Amen. χα ρ ιστία ν, πάς δ παρών λαδς επευφημεί λέγων,
Aroen aulera Hebraa lingoa idem valet ac Fiat.&$ Αμήν. Τδ δέ αμήν τή Έβραίδι φωνή τδ γένοιτο
Postquam vero is, qui praeesi, precei absolvit, et σημαίνει. Εύχαριστήσαντος δέ τοΰ προεστώτος, κ α \
populus omnis acclamavit, qui apud noe dicunlur έπευφημήσαντος παντδς τοΰ λαού, οί καλούμενοι
diaconi panem et vinum et aquam, in quibus graiia? παρ ήμίν διάκονοι διδόασιν έκάστψ τών παρόντων
1
aclae tunt, unicuique praesenlium parlicipanda dis- μεταλαβείν άπδ τοΰ εύχαριστηθέντος άρτου χαί οίνου
tributint, el ad absentes perferunt. χα\ ύδατος, χαλ τοίς ού παροΰσιν άποφέρουσι.
66. Aique boc alimentum apud nos vocatur eu- 66. Κα\ ή τροφή αύτη καλείται παρ' ήμίν ευχα
cbarislia, cujue uemini alii licet esse parlicipt, nisi ριστία* ής ούδεν\ άλλψ μετασχείν εξόν έστιν ή τ ψ
qui credai vera esae quae docemus, aique illo ad πιστεύοντι αληθή είναι τά δεδιδαγμένα ύφ' ημών,
remissionem peccaiorum et regeneraiionem lavaero καί λουσαμένψ τδ υπέρ αφέσεως αμαρτιών χαί είς
ablutus fuerii, et ila vival u l Cbristus tradidil. Ne- Q άναγέννησιν λουτρδν, κα\ ούτως βιούντι ώς δ Χριοτδς
qne emm ut communem panem, neque ut commu- παρέδωκεν. Ού γάρ ώς κοινδν άρτον ουδέ κοινδν
nem poturo isla sumimus; eed quemadmodum per πόμα ταΰτα λαμβάνομεν * άλλ* δν τρόπον διά λόγου
Verbuin Dei caro factus Jesus Cbrislus Salvalor no- θεοΰ (85) σαρκοποιηθε\ς Ιησούς Χριστδς ό Σωτήρ
aler etcarnem et sanguinem habuit nosirac salulis ημών, κα\ σάρκα καί αίμα υπέρ σωτηρίας ημών
causa; sic eiiam illam, in qua per precem ipsius Εσχεν, ούτως κα\ τήν δι' ευχής λόγου τοΰ παρ* α ύ
verba conlinenlem gralise actae sunl, alimoniam, τοΰ (86) εύχαριστηθείσαν τροφήν, έξ ής αίμα κα\
(82) ΦιΛήματι. Qiiamvis S. Justinus hanc Apo- lib. νιιι contra C>/«., ρ. 599: Τούς μετ' ευχαριστίας
ioqiam Romae scripseril, rilus lamen Ecclesiae χαλ ευχής τής έπϊ τοϊς δδθείσι προσαγομένους ^ ά ρ
Orienlalis in scribendo eequilur, ei sancti osculi τους έσθίομεν, σώμα γενομένους διά τήν εύχην
teinpus, non ut in Lalina Ecclesia proximo anle άγιόν τ ι , χαλ άγιάζον τούς μετ' υγιούς προθέσείΛς
cominunionem, eed, ul est in Constitul. apott. lib. αυτψ χρωμένους. c Panes cum graliarum actione
viu el apud Cyrill. Cat. ntysi. 5, constiiuit. Ob ei precaiione ob data baec dona oblatos comediraue,
eamdcm causam diaconis, qui in Ecclesia Lalina corpns quoddam ob precem effeclos sanciuro, e i
calicem laiiluin disiribuebanl, ulriusqiie speciei sanciiflcans eos qui eo ulunlur cum aano propo-
distribuendu». muniis commiuii. sito. ι
(85) ΕύχαριστΙαν έπϊ πολύ ποιείται. Sic D (85) "Ov τρόπον διά Λόγον Θεού. De lota hac
apud Ireiiacum Hb. i , cap. 15, n. 2, de Marco V a - Jusiini doclrina, vide Prefai. lllud autem, Per F#r-
lenliniano : Ποτήρια οίνψ κεκραμένα προσποιούμε bum Dei incarnaiui Jetut, et n . 46 : Per virtutem
νος εύναριστειν, κα\ έπ\ πλέον έκτείνων τδν λόγον Verbihomo [aclui, illusirari poiesi el cxplicari ex
τής επικλήσεως, c Pocula vino misla flngens se num. 55, ubi Spirilus seu Verbum dicilur in V i r g i -
consecrare, alque invocalioitis verba iu Jongius nem desceudisse, eique obumbrasse ei praegDaRlein
proiendens. > ln eamdem sententiain S. Firiuilia- vinule siia effecisse.
iius, ep. 75, inlcr Cyprianicas, de muliere quadani (86) Αι* ευχής Λόγου τον παρ* αυτού. Vox i l l a
ioquiiur, quaj c etiaui boc frequeuier ausa esi, ut λόγος ιιοιι Yerbum boc loco signiiicai, sed ipsiu»
et invocaiione non conieniptibili, sanciiflcare se Cbrisli verba, ui palel ex his qu* sequunlur. Referl
panem et eucharisliam facere simularel ei sacriii- enim Jusiiuus Chrisli verba ut explicec, cur C h r i -
cium Domino (nou) sine sacrameiilo sulilae praedi- sliani alimoiiiam illam, in qua graliae δι' ευχής
caiionis offerrei. » lnvocatio illa ιιοιι conlempii- λόγου τοΰ παρ' αύτοΰ acUE sunl, corpus ei saugui-
bilis idem videiur esse ac prolixae preces eucha- nem Cbrisli essecredanl. Queiiiadmodum anlea d i -
rieiiai. cebal ιι. 13 : Λόγω ευχής κα\ ευχαριστίας, verbn
(8i) Υπέρ τον χαττιξιωσβαι τούτων. Eam in- precem et gratiarum aciionem cotiitnetuibui; ila
d i c u S. Mariyr graliarum aclioiiem, q»;e Deo du- boc loco viuelur eanidem adbibeie verborum con-
pbci nomine, id esl ob crealiim ab illo paneiu el slriiciioiiem » cum a i l , δι' ευχής λόγου τού παρ*
%inuin, et ob eadem dona m Cbrisii corpus el αυτού.
aauguiucui cotiversa offerebaiur. Similucr Ongenes
4* APOLOGIAI PRO CHRISTIANIS. 430
•αρχές κ α τ ά μ * τ α 6 ο λ ή ν τρέφονται ή μ ω ν , εκείνου ,A ex qua sanguis el carnes noetne per nuitatiouun
τοΰ σαρχοττΌΐηθετντος Ίησοΰ και σάρκα κα\ αίμα aliiniur, incarnaii illitis Jesu e i carnem el sangui-
έδ-δάχΟ-ημεν ε ί ν α ι . ΟΙ γ ά ρ απόστολοι έν τοίς γενομέ Rem esse edocli snmus. Nam apostoli in commeula-
νης ύτς* α ύ τ ω ν απομνημόνευμα σι ν (87), ά καλείται riis sois, q u » vocaniur Evangelia, iia sibi mandasse
Ευαγγέλια, ο ύ τ ω ς παρέδωκαν έντετάλθαι αύτοίς τδν Jesum iradkJerunt: eum ecilicel accepio pane, cum
Ίηαούν · λ α 6 6 ν τ α άρτον , ευχάριστησαντα είπείν · gralias egissei, dixisse : Hoc facite in tneam cota-
Τοντο ποιείτε είς τή*· άνάμνησίν μον · Τοντέση memorationem Uoc e&i corput tneum; etpoculo s i -
το σωμά μου* χ α \ τδ ποτήριον ομοίως λαβόντα καί iniliier acceplo, aciisque graliis dixisse : Hic est
ευχάριστη σ α ν τ α είπείν · Τοντό έστι αΐμά μον · κα\ tanguis meut ipsisque solis tradidisse. Alque id
μόνοις αύτοίς μεταδοΰναι. "Οπερ κα\ έν τοίς τοΰ quidem el in Milhrae mysieriis ul fleret, pravi dae-
Μίθρα μ ύ σ τ η ρ ί ο ι ς παρέδωκαν γίνεσθαι μιμησάμενοι mones imiiali docuerunl. Nam panem ei poculum
οί πονηροί δαίμονες. "Οτι γάρ άρτος κα\ ποτήριον aquae in ejus, qui iniiialur, mysleriis, quibusdam
ύδατος τ ί θ ε τ α ι έν ταίς τοΰ μυουμένου τελεταίς μετ' verbisaddiiis apponi, aut sciiis,auldiscere potestis.
επιλόγων τ ι ν ώ ν , ή έπίστασθε, ή μαθείν δύνασθε. 67. Ex illo lemporc haec semper uobis invicem in
67. Η μ ε ί ς δέ μετά ταύτα λοιπδν άε\ τούτων αλλή memoriam revocanws; el qui babenius, itidigeuli-
λους άναμιμνήσκομεν- κα\ οί έχοντες τοίς λειπομέ- B bus omnibus subvenimus, et semper una sumus.
νοις πασιν επίκουρου μεν, και σύνεσμεν άλλήλοις άεί. Atque in omnibus oblationibus laudamus crea-
Έ π \ π α α ί τε οΤς προσφερόμεθα, εύλογουμεν τδν torem omnium per Filiuin ejus Jesum Gbrisium et
Ποιητήν τ ώ ν πάντων διά τοΰ Υίοΰ αύτοΰ Ίησοΰ per SpiriUim sanctum. Ac solis, ui dicilur, die om-
Χριστού κ α \ διά Πνεύματος τού αγίου · καί τή τοΰ nium sive urbes sive agros incolenlium in eumdein
ήλιου λεγομένη ήμερα πάντων κατά πόλεις ή αγρούς locum fil conveqtus, et commeniaria aposiolorum,
μενόντων έ π \ τδ αύτδ συνέλευσις γίνεται, κα\ τά aut scripta propbeiarum leguniur, quoad licel per
απομνημονεύματα τών αποστόλων, ή τά συγγράμ lempus. Deinde, ubi leclor desiil, is qui prseesl ad-
ματα τ ώ ν προφητών άναγινώσκεται μέχρις έγχωρεί. inonilionera verbis ei adhorlalionem ad res lam pra>
Φ τ α π α ύ σ α μ ενου τού άναγινώσκοντος, ό προεστώς claras imilandas suscipit. Poslea omnes simul con-
διά λόγου τ ή ν νουθεσίαν χ%\ πρόκλησιν (88) τής τών stirgimus, et precea emitiiimis; aiqne, uijam dixi-
καλών τούτων μιμήσεως ποιείται. Έ π ε ι τ α άνιστά- rous, ubi desiimus precari, panis afferiur ei viuuin
μεθα κοινή π ά ν τ ε ς , καί εύχάς πέμπομεν * χσ\ ώς ei aqua: elqui praeesl, preces et graiiarum aciiones
π ρ ο έ φ η μ ε ν , παυ σα μένων ημών τής ευχής, άρτος tolis viribus emillil, el populus acclamal, Amen, et
προσφέρεται και οίνος και ύδωρ * κα\ δ προεστώς Q corum, in quibus graiia? aclae sunt, disiribuiio l i i
εύχάς ομοίως καί ευχαριστίας, δση δύναμις αύτφ (89), ei conrmunicalio unicuique praesenliuin, ei abseu-
αναπέμπει (90), κα\ ό λαδς επευφημεί λέγων τδ Αμήν libus per diaconos miiiitur. Qui abundant ei vo-
κα\ ή διάδοσις κα\ ή μετάληψις άπδ τών εύχαριστη- lunt, suo arbitrio, qnod quisque vult, largiunlur,
E L (lod
θέντων έκάστφ γίνεται, καί τοίς ού παροΰσι διά τών 8 4 4 colligiiur apud einn, qui praeesl, dopo-
διακόνων πέμπεται. Οί εύποροΰντες δέ καί βουλόμε- nilur, ac ipse subvcnil pupillis el viduis, ei iis qui
νοι, κατά προαίρεσιν έκαστος τήν εαυτού, δ βούλε- vel ob morbum, vel aliam ob causam egeut, lum
ται δίδωσι* και τδ συλλεγόμενον παρά τ φ προ- eiiam iis qui in vinculis suni ei advenienlibus pe-
εστώττ (94) άποτίθεται, κα\ αύτδς επικουρεί όρφα- regre hospitibus; uno verbo oninium indigenlium
νοίς τε χαί χ ή ρ α ι ς , κα\ τοίς διά νόσον, ή δι* άλλην cnram suscipit. Die aulem solis oinues simul con-
αίτίαν λειπομένοις, καί τοίς έν δεσμοίς ούσι, χα\ veniinus, tum quia priina baec dies est, qua Dcus,
τ»«ς παρεπιδήμοις ούσι ξένοις, χα\ απλώς πάσι τοίς ciim lenebrasel materiam vertisset, mundum crea-
έν χρεία ούσι κηδεμών γίνεται. Τήν δέ τοΰ ηλίου vit, lum quia Jesus Gbristus Salvaior nosier eadeiu
ή μ ί ρ α ν κοινή πάντες τήν συνέλευσιν ποιούμεθα· die ex morluis resurrexil. Pridie eniin Saiurni eum
w
L o c . x x i i , 49. *· Malih. x x v i , 28.
ψ
ηΤ) Απομνημονεύμασιν. Απομνημονεύματα siinl D lenlione preoes fnndere. Etsupra n. 43: "Οση δύνα
d k u sapienlium quae memoria repelunlur. Sic E u - μις αίνοΰντες. Ninivii33 άνεβόησαν πρδς τδν Θεδν
ftebiufi lib. ν Hiit. eccl. cap. 8, de Irenaeo ail : KaV εκτενώς, Jotiu* ιιι, ν . 8. Sic eiiam Origones νι. Cels.
απομνημονευμάτων αποστολικού τίνος πρεσβυτέρου... pag. 386 : 'Αλλά τδν ένα θεδν, χαί τδν Ινα Υίδν αυτού
μνημονεύει, Diclorum apostolici cujusdam pretby- χα\ Λόγον καί είκόνα, ταίς κατάτδ δυνατδν ήμίν ίκε-
Uri... meminit. Hinc Xenophon sciipsisse dicilur σίαις και άξιώσεσι σέβομεν. Unum Deutn, iiiqmi»
libros τών Σωκράτους απομνημονευμάτων, Dictorum et unicum ejus tiliumel Verbum et imaginem, quau-
Socratis qna memoria recolebat. Eadem voce ame tum ponunius, supplicationibus et prccibm, colimu*.
Josiinom usus est Papias apud Eusebiuni lib. ιιι, (90) "Αναπέμπει, lloc veibo, quo Juslinus boc
ι cap. 39. GRABIOS. loco et anlea ei sa?pe alias ulilur, clamorem quem-
(88) ΠροχΛησιν. Legendum Grabius exislimat dam, sive vocem inagno conalu emissain sigmticari
παράκλησιν. observat Valesius adcap. 15. lib. iv. Hist. ecclet.
(89) ΟΟΎΙ ούναμις αντφ. Non favenl haec verba Eusebii.
bts qni ralas et fixas Ecclesiae preces impugnani. (91) Παράτφ προεστώτι. Hac voce presbylerum
Neque eniin eas Juslinus in sacerdoiis arbiirio po- aut episcopuin designal. Ulrique cniin couimuiioe
siias fuisse dicil, sed sacerdotts oranlis ardorem perfunctiones de quibus hic agilur, nempe bapli-
tt inletilionem animi exprtmit. Nibil sibi aliud vo- zare, sacrificare ei pauperum curam gerere. Atque
leel baec verba, δση δύναμις αύτφ, quanlum pote$t f id causx esse arbilror, cur nibil dicat JustiiMis de
•ee, «l reddidi, totis viribus. Sicpanlo anle dicebat coniinuaiione; quia scilicet soli eain dabaul epi§
Uuistiaoos εύτόνως, id e&l cuui magna animi i u - scopi.
454 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T H A R T Y R I S 45%
crticifiierunt, et poslridie ejiiftdem diei, id est Solis Α επειδή πρώτη εστίν ήμερα, «ν ή δ Θεδς, τδ σκότος
die, aposlolis suis et dtscipulis visus ea docuil, qute κα\ τήν Ολην τρέψας, κόσμον έποίησε, κα\ Ιησούς
vobie quoque consideranda Iradidimus. Χριστδς ό ημέτερος Σωτήρ τή αυτή ήμερα έκ νεκρών
Ανέστη. Τή γάρ πρδ τής Κρονικής (92) έσταύρωσαν αυτόν · κα\ τή μετά τήν Κρονικήν, ήτις εστίν ηλίου
ήμερα, φανείς τοίς άποστόλοις αυτού κα\ μαθηταίς, έδίδαξε ταύτα, άπερ είς έπίσκεψιν καΐύμίν άνεδώκαμεν.
68. Atque haec quidem si vobis ralioni et verilati 68. Κα\ εί μέν δοκεί ύμιν λόγου κα\ αληθείας έχε-
consenlanea videnlur, in prelio habete; sin aulem σθαι, τιμήσατε αυτά* εί δέ λήρος ύμιν δοκεί, ώ ς
niig-c vobis videnlur, ut nugas conlemnile, nec, ut ληρωδών πραγμάτων καταφρονήσατε, κα\ μή ώ ς
adversus hosies, ita adversns bomines innocuos κατ' έχθρων , κατά τών μηδίν άδικουντων θάνατον
moriem decernite. Vobis enim praedicimus vos Dei ορίζετε. Προλέγομεν γάρ ύμίν δτι ούκ έκφεύξεσΟε
jadicium non evUattiros, si in injustiiia permanea- τήν έσομένην τού Θεού κρίσιν, έάν έπιμένητε τή αδι
tis; ac noa exclaraabimiis : Quod Deo placel, id κ ί α , κα\ ημείς έπι6οήσομεν "Ο φίλον τώ Θ ε ψ ,
τ ο ύ τ ο
flal. E l cum ex episiola maximi el tllustrissimi Β (93) γενέσθω. Κα\ έξ επιστολής (94) δέ τού
Caesaris Adriani, parenlis vestri, postulare a vobis μεγίστου καί επιφανέστατου Καίσαρος Αδριανού, τού
possemue, ot judicia, quemadmodum rogavimus, πατρδς υμών, Εχοντες άπαιτείν υμάς καθά ήξιώσα-
fleri jubeaiis; non lamen magis ob hanc causam μεν κελεύσαι τ ά ς κρίσεις γενέσθαι, ούκ έκ τού κ ε -
rogavimus, quod iia constilutum esset ab Adriaoo; κρίιθαι (95) τούτο ύπδ 'Αδριανού μάλλον ήξιώσαμεν,
ted quia ecimu» nos jusla peiere, orationem ei re- άλλ' έκ τοΰ έπίστασθαι δίκαια άξιοΰν, τήν προσφώνη-
rtim nosirarum enarralionem confecimus. Adriani . σι ν καί έξήγησιν πεποιήμεθα (96). Ύπετάξαμεν δέ
aulem episioke exemplum eiiam subjecimus, u i in κα\ τής επιστολής Αδριανού τδ άντίγραφον, ίνα καλ
hoc quoque verum a nobi* dici perspicialis. Sic ba- κατά τοΰτο (97) άληθεύειν ημάς γνωρίζητε· κα\ έστι
bel Ulud exemplum : τδ άντίγραφον τούτο (98) ·
Adriani pro Chri$tiam$ Epiuota. Αδριανού υπέρ Χριστιανών Επιστολή (99).
69. < Μινουκίψ Φουνδανψ. Έ πι στολήν έδεξάμην
69. c Minucio Fundano. Liiteras accepi ad me
scriptas a Serenio Graniano clarissimo viro, cui γραφείσάν μοι άπδ Σερηνίου (1) Γρανιανοΰ λαμπρό
aiiccessisti. Videlur igilur mihi res non sine inquisi- τατου άνδρδς, δντινα σύ διεδέξω. Ού δοκεί ουν μοι
τ ο π
lione pranerwiltenda, ne el bouiines perlurbenlur, C Ρ ^ γ μ α άζήτητον καταλιπείν, ίνα μήτε οί άνθρω-
ei sycophaulis maieria sceleris praebeatur. S i ergo ποι ταράττωνται, κα\ τοίς συκοφάνταις χορηγία κ α -
ad banc peliiiooia raiionem provincialea sese obflr- κουργίας παρασχεθή. "Αν ούν (2) σαφώς είς ταύτην
inare possunt advcrsus Ghrislianos, ut eiiam pro τήν άξίωσιν οί έπαρχιώται δύνωνται διισχυρίζεσθαι
Iribunali respondeant, illuc lanitiin sese vertani, κατά τών Χριστιανών, ώς κα\ πρδ βήματος άποκρί-
non aulem peliiionibus aulsolis utaotur clamoribus. νεσθαι (5), έπ\ τοΰτο μόνον τραπώσιν, άλλ* ούκ άξιώ-
lluJlo euiui magis convenit, si quif accusare velii, σεσιν (4), ουδέ μόναις βοαίς. Πολλψ γάρ μάλλον προσ-
(92) Πρό τ η ς Κρονικής. Halloixius observat Vit. prelatlonis (1. c. c. 9. ρ. 515, sq.) loco eubrogavit.
Jutttni p. 153, diem Veneris nolle appellare Jusli- Cf. Maz. Vommenl. in vet. marmor. 8.' NeapolU.
Muin ob suinmani bujus d e » lurpiiudineni. Ridet eccl. Kalendar. , vol. II, p. 476, sqq. (rec. in G a l -
llalloixium Tbirlbius, quod b « c , u i abslrusa eidif- landii Biblioth.. elc. 1.1, p. 728, s<jq.); add. E r n .
licilia, ooii siue magno apparalu observanda duxe- Jul. Kimruel : De Rufino Eutebii tnterprete (Gerae
r i l ; ac joco non iiiullum probando gralias agit 4858, 8,) p. 475, sq., Seculus aulem suin eaoideiu
4 tagaciseimo Halloixio, vel poiius Ludovico de la RiiUiiiediiioneui Basileensem recogn. per Beat. Rbe-
Cerda a quo boc eufluralus esi. ι nanum (Basll. ap. Jo. Froben. 4525, fol.) c. 9, p. 78,
(95) Ό φίΧον τφ θεφ, τούτο. Logilur ad marg. quam possedil Jo. Andr. Bosius, Jenae olim b i -
in coiiicibus mss. el apud R. Slepbaiium ώς τψΘεψ β bliolbecarius; bic euim a. 4672, msluiii quemdaiti
u
φίλον, ταύτη γενέσθω. codicem Norimbergensem ila exbausit, omnes le-
(9*) Επιστολής. Habebanl ediii noslri et ross. cliones ut niarginiillius edilionisnuuc in bibbolheca
αποστολής, sed roelius Lusebius qui buuc locuin lenensiasservaiaeascriberet. OTTO.
traiislulu in 1. ιν Hut., c. 8. (99) Haec esl rescripii inierprelalio, quam posi«
(95) Οϋκ έκ τούκεκ^σθαι. Eusebius : τοΰτο ούχ moduro librarii, primiiivo exemplari sprelo, Juslini
ώς ύπδ Αδριανού κελευσθέν μάλλον ήξιώσαμεν * άλλα Apologice ex Eusebii Hut. eccl. iv, 8, allexueruol.
t
κα\ έκ τοΰ. OTTO.

(96) Καϊ έξήγησιν πεποιήμεθα. Mendoee hasc (1) ΣερηνΙον. Mallel Valesius cum Rufino ei Hie-
desuni apud Eusebium, apud quein legiiur U Q l u u i , ronyiuo Sereiiianuui buuc procousiileui vocare,
δικαίαν ήξίουν τήν προσφωνησιν. queui quidem posi lilteras Adriauo iuissas e vita vel
(97) Καϊ κατά τοντο. Eusebius κα\ τούτο. e provmcia decessisse pulal, et idcirco Adriaiium
(98) Καϊ έστιτό άντίνραφον τούτο. Legitur lan- illius successori respondisse. Hanc auiem Adriani
tum apud Eugebiuni, και έστι τόδε. — Jusiimis tesie epUlolain Laliuoseriuoiie buic Juslini Apologias sub-
Ensebio (I. c . : αυτήν παρατέθειται [sc. Jusiiu.}τήν jeclam Eusebius Graece reddidil, ut ipse lesialur;
'Ρωμαίκήν άντιγραφήν, ημείς δ* έπϊ τδ Έλληνικδν el ex illius Hisioria lib. ιν, c. 9, buc Iranslaia esu
m
κατά δύνααιν αυτήν μετειληφαμεν) geiiuiiium Lati- (2) Av ούν. Euseb. εί ούν, et mox έπαρχιώται
niv episiola? exemplum apologix ascripsii itique a δύνανται.
Ruiiuo servaium repeiii. Jam Alex. bym. Mazocbius (5) ΑποκρΙνεσθαι. Euseb. άποκρ(νασθαι. Sed i n
rcecripii illius Adrianei lexlum, quem Aquiieieuti liomiullts inss. codicibus legiiur ut apud Justinuiii.
prcsbyiero redivivuin debeiuus, Eus€bian« inier- (4; Αζιώσεσιν. Observal Yalesius bac voce d>-
*
433 A P 0 L 0 G I A 1 PRO GHRISTIANIS. 454
ήκεν, εί τ ι ς χ α τ η γ ο ρ ε ΐ ν βούλοιτο, τούτο σε διαγινώ- Α te ea de re cognoscere. Si quis igilur accuaet e l
σκειν. Ε ! τ ι ς ουν κ α τ η γ ο ρ ε ί , κα\ δείκνυσί τι παρά (Christianos) praeler leges aliquid agere demoti*
τοις νόμους π ρ ά τ τ ο ν τ α ς , ούτως διόριζε (5) κατά τήν slrel,ita slaiue, utgraviiasdelicii posiulabil. Quetn-
δόνα μιν τοΰ α μ α ρ τ ή μ α τ ο ς . Ώ ς μά τδν Ήρακλέα, admodum eiiam mehercule,si quis calumniandi cattsa
tf τις συκοφαντίας χάριν τούτο προτείνοι (6), δια buucpneiexlum arripiai,85 cogiiaiionem suscipe de
λάμβανε υ π έ ρ τ η ς δεινδτητος , κα\ φρόντιζε δπως άν bac crudeli agendi ralione, et cura u l ulciseartg. »
έκδικήσειας. >
Αντωνίνον *ΕχιστοΑή πρδς τό xotror τής Ασίας. Antonini Epistola ad commune Atice. *
70. Αυτοκράτωρ Καίσαρ (7) Τίτος ΑΓλιος Αδρια 70. Imperalor Caesar Tilue JElius Adriaous A o -
νός 'Αντωνίνος σεβαστός, ευσεβής, άρχιερεύς μέγι (oninus Augustus Pius, pontifex maximus, Iribum
στος, δημαρχικής εξουσίας τδ ιε', ύπατος τδ γ \ πα poiesl. xv, cone. m , paler patrise, coromuni Atlai
τήρ πατρίδος, τ ψ κοινώ τής Ασίας (8) χαίρειν.— Έ γ ώ salutem.—Pulabam equideni curaturoedeos, ne lalet
ώμην (9) δτι κα\ τους θεούς επιμελείς έσεσθαι μή bomines lalereni. Nam ei posnent, mullo magia
λανβάνειν τους τοιούτους. Πολύ γάρ μάλλον εκείνους quaiu vos ab ejusmodi hominibus qui eos adorare
κολάσοιεν, ε ί π ε ρ δύναιντο (40), τούς μή βουλομένους nolunt, poenas repeierent. Quibus quidem vos mo-
αύτοίς προσκυνείν (14). Οίς ταραχήν ύμείς εμβάλ B leetiam facessilis, et eorum sententiain, lanquana
λετε, κα\ τ ή ν γνώμην αυτών ήνπερ έχουσιν ώς άθεων si essent alhei, accusatis, et alia nonnulla impingi-
κατηγορείτε, κα\ έτερα (42) τινα εμβάλλετε, άτινα tis, quae probare non possumu». Uiile aulem ilite
ού δυνάμεθα άποδείξαι. Είη δ* άν (15) έκείνοις χρη fuerit ob id, cujus nomine accusanlur, moriem v i -
σιμον, τδ δοκείν έπ\ τψ κατηγορουμένψ τεθνάναι· deri oppetere, ac vos vincunt, dum animas suas
κα\ νικώσιν υμάς (44) προίέμενοι τάς εαυτών ψυχάς, projiciunt potius, quam illis pareant, quas ab eie
ήπερ πειΟόμενοι οΤς άξιούτε πράσσειν αυτούς. Περ\ Oeri poslulalis. De t e r r » autein molibus qui vet
δε τών σεισμών τών γεγονότων κα\ τών γινομένων, evenerunl, vel eveniunt, non decei ut admoneatis,
ούκ είκδς (15) ύπομνήσαι υμάς άθυμούντας, δταν V08 qui animura despondelis, cum fiunt, si cum
περ ώσι, παραβάλλοντας τά υμέτερα πρδς τά εκεί illorum rebus vestras comparelis. Sunl enim illi fi-
νων, δτι εύπα£0ησιαστότεροι υμών γίνονται πρδς τδν denliores quam vos apud Deum. Ac vos quidem per
signari acclamationes illas, quae a populo fleri sole- prorsus raendose, m in muUis aliis ejnsdem epislola
liani in ibealris : Chrislianoi ad Uonem, u l lesiaiur locis. Perhonorifice enim de Cbrisiianig Anloninus
Terlullianus. loquitur : palam et aperle deoruro in averlendis
(ζ>)Αιέριζε. Euseb. δριζε. calamilatibus imbecillilatem arguil; Cbrislianoruin
(6) Τούτο προτείνοι. Id est, si calumniae causa in veri Dei cullu consianliam predical. Quamobreni
eonea Cbristiantiiu obieudal, neque aliud crimen verisiniile non esl eum inilio epislolaB dixisse : Scio
probare possil. Hanc essc inentem Adriani paiet diii ipsit curce e$$e ne hujusmodi homines lateant.
ex episiola sequenli, in qua Antoninus poenas inten- (10) Εϊχερ δύναιντο. ttxc desunl apud Euseb.
tai his qui Cbrislianos, qualenus Cbrislianos, defe- (11) Προσκυνείν. Addil Eusebius ή ύμείς. Qtue
rem, seque bacin re patris sui seulenliain sequi sequuntur. sic legunlur apud eundera : Ούς είς ταρα
dcclarai. χήν εμβάλλετε, βεβαιούντες τήν γνώμην αυτών ήνπερ
(7) Αυτοκράτωρ Καίσαρ. De hac epislola ejusque έχουσιν, ώς άθέο>ν κατηγορούντες. Quo$ contra l n -
thulo pluribus dissehuius in Praefat. parl. ιιι. Ex muUum concitatitt tenientiam eorum confirmante$ f
Eusebii Hisi. lib. iv, c. 45, buc iranslata e s l . — dum eot accusalit tanquam impios. Observai Vale-
Αντωνίνον, e l c Hoc ediclum, si modo fuil Juslino sius Nicephorum addere περί η μ ώ ν , ac Rufinum
ia iu.mibus, ipse apologise noii inseruii, cui postea ipsum ila legisse. Sic enim verlil : Confirmalit eo-
j«er alieuain accessil sedulitalem. Nam uec menlio- rum quoi perseqviminiy $ententiam, quam de vobis
nem e us usquatn fecil, neque illud omnino exsiilit
:
habenl dicenlet vo$ impios e$$e.
%
eo leinpore, quo Apologiam suam scribebal. Quod

si exstilisset, non est dubium, Juslinum potius boc
usumm fuisse ad defensionem sui, quia ad Anlo-
uiouin ipsumdirighur Apologelicus,quaiii illo A d i i a -
j i i , ad quera Apologelicus non peninel. Ila prxce-
ί 12) Καϊ έτερα, elc. Desunt apud Euseb.
13) Elr\ δ' άν. Sic legit Eusebius : Είη δ* άν κά-
νοις (in 3 mss., είη δ* άν έκείνοις) αίρετδν τδ
δοκείν κατήγορουμένοις τεθνάναι μάλλον, ή ζήν, υπέρ
οικείου τού θεού.
pior nosler Eicbsiadius in Exercilaiione Anloiii- (14) Καϊ νικώσιν ύμας. Legilur δθεν καί νικώσι,
uiana v , Annai. Academice Jenens. vol. I, flen. sine υμάς, apud Eusebium, ex quo ibidem reposui
4823, 4) iuserla ρ. *86, not. 3. ldem vir clanssi- ήπερ pro είπερ.
mus isiius d e t n t i lexlum apposita versione Laliua (45; Ούκ εΙκός. Conlra Eusebitis, ούκ άτοπον, et
ex Joslino el Eusebio (Hist. eccl. ιν, c. 45, p. 326, paulo post άθυμούντας μέν, παραβάλλοντας δέ τά
sqq.) reddidil nolis illustralum (l. c. p. 290, sqq ). ημέτερα. Ex quibus solaui voceni παραβάλλοντας
Minlice aulein discrepai exemplar Eusebianuto ab fxcerpsimus, pro παραβάλλοντες quod liabebal Ju-
boc uosiro; quare de illonibil afferemus. OTTO. siinus. Caîera apud S. Marlyreni accuraiiora, ut
(8) Τφ κοινφ τής Ασίας, lia Gicero commune quisque aniinadveriere poiesl ex inierpretalione,
Μ lyadum e l commune toitug Siciliw in Verriuis quai salis clara e l perspicua esi. Grabius v e n i l :
dix.l. porro c i i i n κοινδν Ασίας dicilur, subaudieu- Veslra inforlunia illis imputelis; idem sensus a R a -
doui esl συνέδριον. Uabebaiu enim Asiaui coinmune lino ei Glirislopbors. expressus, sed repugnaiilibus
c u Q c i l i u m IOIJUS getilis, quo singulae civitales lega- Graieis verbis, ul observal Valesius, cui probalur
tos, seu syuedros uiiuebant, ul docel Arislides i n Langi non niulio accuralior inierpreUlio, ύπομνή
4 Orui. tacrarum. VALESIUS. — HabC concilia fuere σαι παραβάλλοντες, admonere ui compareti*.
varbnim i n Cbrisliauos perseculiouum semina- Ύπομνήσαι. lloc verbiiiii referendum esl ad A t i a -
rjfitQ. 4 Η τ ο . iios, quippe qui imperaiorem de calautilalibu*
fV; Εγώ Φ μ η κ . ilabei Eusebius, έγώ μέν οιδα, sed aduiOQueriut pcr Gbri&tiauu< iwporialig. OTTO.
435 S. J U S T I M PHILOSOPHl ET MAHTYRIS 4»
iilud tempusdeos nescire videmini, el lempla ne- Α βεόν. Καί ύμείς μεν άγνοείν δοκείτε παρ* εκείνον τδν
gligilis, nec Dei colendi ralionem nostis. Unde el χρόνον τους θεούς (46), κσΛ τών Ιερών αμελείτε, θρη-
illis, qui eum cohirit, invideiis, el ad moriem σκείαν δε τήν περί τδν θεδν ούκ έπίστασθε. "Οθεν
usque"insectamini. De ejusmodi bominibus el alii κα\ τούς θρησκεύοντας έζηλώκατε, κα\ διώκετε έως
quidain provincianim reciores diviuissimo nteo θανάτου. Υ π έ ρ τών τοιούτων κα\ άλλοι τινές τών.
περί τάς επαρχίας ηγεμόνων τψ θειοτάτψ μου πατρ\
palri scripserunt. Quibus ille rescripsil niliil nego-
tii exhibendum esse talibus bominibus, nisi quid έγραψαν · οΤς κα\ αντέγραψε μηδέν όχλεϊν τοίς τοιού-
adversus imperium Romanum moliri deprebendau- τοις, εί μή φαίνοιντό τι έπ\ τήν ήγεμονίαν 'Ρωμαίων
έγχειρούντες · καί έμο\ δέ περ\ τών τοιούτων πολλοί
lur. Quin ei ad me mulii de illis retulerunt, quibus
ego respondi palris inei seniemiara seculus. S i έσήμαναν · οΤς δή κα\ αντέγραψα, τή τού πατρός μου
quis aulein adversus aliquem illoruin, ul talein, κατακολουθών γνώμη. Εί δέ τις έχει (17) πρός τινα
aclionem iiisliltial, delalus crimine ab&olvaiur, τών τοιούτων πράγμα κατάφερε ι ν ώς τοιούτου, εκεί
νος δ καταφερόμενος άπολελύσθω τού εγκλήματος»
etiamsi illuin taleui esse conslel : delaior veropce-
nas luei. » κάν φαίνηται τοιούτος ών * εκείνος δέ δ καταφέρων»
ένοχος Εσται τή δίκη. ι
Marci imperatoris Ephtola ad senatum,qua teitalur Β ΜάρκουβασιΜως ΈπιστοΛήπρδςτήνσύγκΛ'ΐχεογ %
Chritlianos vicloriae cautam fuisse. έν ή μαρτυρεί Χριστιανούς αίτιους γεγενήσθαί

τής νίκης αύτων.
71. c Imperator Caesar M . Aurelius Anloninus,
71. Αυτοκράτωρ Καίσαρ (18) Μάρκος Αυρήλιος
Germanicus, Parlbicue, Sarroalicus, populo Ro- Άντωνίνος,Τερμανικδς, Παρθικδς,Σαρματικδς, δήμιμ
mauo et sacro senatui salnlem.—Ceriioresvos feci 'Ρωμαίων, κα\ τή ίερά συγκλήτψ χαίρειν.—Φανερά
de consilii mei magnitudine, 8 6 quales ad confinia ύμίν έποίησα τά τοΰ έμοΰ σκοπού μεγέθη (19), οποία
Germaniae ex discrimine, in quod ab boslibua cir- έν τή Γερμανία έκ περιστάσεως διά περιβολής ε π α
cuindaius veneram, ulilitates et commoda conse- κόλουθη ματα έποίησα έν τή μεθορία καμών κα\ π α
cutus sim, cum me laboraniem et defessum cinxis- θών (20), έν Κοτίνψ (21) καταλαμβανόμενου μου ύπδ
sent sepiuaginta quatuor dracones, novero millia- δρακόντων (22) έβδομήκοντα τεσσάρων, άπδ μιλίων
(16) Αγνοείν δοκείτε... τους Θεούς. Quod elbni- dubiiationes, quibus criiicug primarius epistolae
cis exprobral eibnicus imperalor, eos in adversis αύθεντίαν impugnaret (I. c , ρ. 245 sq). OTTO.
rebus deorum templa negligere, nec tamen veram (19) Τά τού έμού σκοπού ιιεγέθη. Voluit enim Μ*
Dei colendi raliouein assequi, id satia consenia- Anloninus, quemadmodum j u l . Gapilolimis in Vila
Deum esi bis quae apiid Lacianlium legunlur lib. n , ejug c. 24, p. 584, narrat, Marcomanniam provin-
cap. ι : t Αι vcro, inquil, si qua necessilas gravis C i a m , voleil eliam Sarmatiam facere; et fecisset,
c
tressertt, tunc Deuro recordanlur. Si belli lerror

f iifremueril; si morborum peslifera vis incubuerit,
6i alimenla frugibus longa siccilas dencgaverit, si
nisi Avidius Gassius sub eodem in Orienle rcbellas-
sei. EICHSTADIUS.
(20) Καμων καϊ παθών. Vulgo σπαθών. Sed illucf
saeva lempestas, si graiido ingruerit: ad Dcum con- Scaliger ei Eicbslad. recte receperunt. Sylburg. i n
fugiunt; a Deo petitur auxilium.... Postqitain meius vulgata leclione argutius quam verius nomina i n -
deseruil, el pencula recesserunt, tum vero alacres venit populorum Κοάδων κα\ Σαρματών. OTTO.
ad deoruro lempla concurrunl; bis libant, bis sacri- (21) ΈνΚοτίνφ. Legil Salmasius έν Καρνούτψ.
6cam, bos coronaui. Deo aulem quem in ipsa ne- lbid. leg. παθών. — Καρνούντφ. lla emendo T h i r l -
cessitale imploraverunt, ne verbo quidem gralias biutn secutus. Eicbstadius cum Scaligero legit Καρ-
agum. ι Sueloinus de morie Germanici sic loquitur νούτψ; illius correciionem eliam recepil Kocch»
in Viia Caii Caligulue: c Quo defunclus estdie, inquit, inierpres (sane dum Carnuli enem). Vulgo Κοτίνψ.
lapidala sunl lempla, 6ubversae Deum arae, lares a OTTO
quibusdam familiares in publicum abjecli. > Toius (22) Ύπδ δρακόντων. Δρούγκων in locum δρα
bic locus aptid Euseb. ιιοιι accuralus. κόντων subsliluil Scaliger; nouns, vocem drungua
(17) Εί δέ τις έχει. Eusebiue : Εί δέ τις έπιμένοι signiflcare cohorlem, eamque a barbaris sxculo
τινά τών τοιούτων είς πράγματα φέρων, ώς δή τοιούτον. Diocleliaui ad Latiuos, el ab bis ad Graecos irans-
(18) Αυτοκράτωρ Καίσαρ. De iiac epislola, quain missam esse. Sed Salmasius in Noi. ad Julium
quidaiu ιιοιι dociisbiintis olii sui iitonuiiieniuiu esse CapiloIinum De vita Antonini, cap. 24, reliueiidam
\ o l u i i , disserimus Prajfal. parl. 5. - Adiuonei D docei vocem δρακόντων, uipoie qu;e sigiium m i l i -
Eicbsladius iu Exercilal. Anionin. U , 1 c , p. 245, tare denoial, ailque dracones decemin unaquaquo
nol. 4, aperlum esse banc epislolam ab ipso Jusiiuo legione fuisse, adeo ul septuaginta dracones »eptem
ibi repoui non poluisse, qui diu anie, quam illa eflecerinl legioues : neque Romanos solum, sed ei
edcrelur, mariyrio periissel. Idcin Y . D. lextum Parthus, Indos aique Scvihas boc signo usos esse
reddidil, Grxcis apposuii Laliua (1. c , p. 246, sqq.): probai; quanquam boc ioco de Romanis potius co-
c Eaquiriein, quae tanquam ex biblioihcca? Vaiicaua? piis accipiai, niaxime vero ad praeseiileni rem fa-
cinieliis prolracu priiiius iu luceui edidil Angclus ciunt verba Luciani ab eo allegaia : Σημείον δέ πλή
lioccba (De biblioltieca Valicana p. 288), ul ipsa θους τούτο αύτοίς. Χιλίους γάρ οίμαι δράκων άγει.
scilicel Imperaiohs manu, quain vocal, nos bearei, GRABIUS. — Ύπδ δρακόντων. INon possunl ba?c ex
qui sane non alia liwgua quam Romana ad senaium conlexius ralione nisi ad hosiiles copias referri;
Roinaouui scribebal. Roccbas auciorilaieui ιιοιι ideoque Scaiiger pro δρακόντων reponi jussit δρούγ
lueulur cxteri, qui eauideni versioneiu repeiive- κων, siquidem dracones sigua Roinauo exercilui
runl. Nam Lalina illa recentius esse, posl Scaligeri propria, drungi autem vocaue fuerint barbaroruiu
adeo aeuieui, coiilicu, ne ii quidein negare sunl cobories, quod vocabulum Diocletiani demum sa?-
ausi, qui episiola; ipsius vindicias egeruul. Goticiu- culo in Laiinam iinguam irrepserit. Sed ue sic aui-
iiaia &ujit euiui ad ceusuraiu Grecoruni Scaligeria- deni liis congruunt sequenlia, ubi barbaroruio δχλος
nain (cf Jos. Scaligeri Animadvers. in Chronolog. mcinoraiur χιλιάδων έννακοσίων έβδομήκοντα έπτά.
k**nb. p. 225), ui pia scilicel fraude tollereiilur Mec dracoucs piorsuh iguorascrunl barbars gei/tcb.
437 APOLOGIA1 PRO GURISTIANIS. 458
εννέα. Γενομένων δ ε α ύ τ ω ν εγγύς ήμων, έξπλωρά- Α rium spaiio in Colino.Qui cumnon ionge abosscni,
τωρες (23) έμήνυσαν ή μ ί ν , κα\ Πομπηΐανδς ό ημέ exploraiores nuntiaverunt nobis, ei Pompeianus
τερος πολέμαρχος έδήλωσεν ήμίν άτινα είδομεν (κα miliiiae noslraa magister signiGcavit, id quod scie-
ταλαμβανόμενος δέ ή μ η ν έν μεγέθει πλήθους άμίκτου, bamus (eram enim comprehensus ab immensa et
κα\ στρατευμάτων λεγεώνος πρίμας δεκάτης, γεμι- ordinata muhiludine, mecum habenslegionis prima?,
ναφρεντησία (24) μ ί γ μ α κατηριθ μη μένον), πλήθη παρ- decimae, Geminae, Ferentariorum numerabile et
εϊναι παμμίκτου δχλου χιλιάδων έννακοσίων έβδομη- permistum agmen) exerciium ex omni genere i m -
κονταεπτά. Έ ξ ε τ ά α α ς ούν έμαυτδν κα\ τδ πλήθος τδ mensum adesse, hominum nongentorum seplua-
έμδν πρδς τ δ μέγεθος των βαρβάρων κα\ πολεμίων, ginia milliuin. Gum me igilur e i meorum nume-
χατέδραμον είς τδ θεοίς εύχεσθαι πατρψοις (25). Ά μ ε - rum cum multiiudine barbarorum etbostium com-
λούμένος δε ύπ* αύτων, κα\ τήν στενοχωρίαν μου pararem, eo decurri u l deos palrios precarer. Sed
θεωρήσας τ η ς δυνάμεως, παρεκάλεσα τούς παρ' ήμίν cum me illi oegligerent, e i quas in angustias re-
λεγόμενους χριστιανούς· κα\ έπερωτήσας, ευρον πλή daclse essent copiae meas cernerem, evocavi eos qui
θος κα\ μέγεθος αύτων (26), κα\ έμβριμησάμενος (27) Ghristiani apud nos dicunlur, iisque interrogatis
είς αυτούς, δ π ε ρ ούκ έπρεπε, διά τδ ύστερον έπεγνω- mukiludinem illorum magnumque numerum co-
κέναι μ ε τ ή ν δύναμιν α ύ τ ω ν δθεν άρξάμενοι, ού ^ gnovi, et in eos infremui; quod quidem non opor-
βελών παράρτησιν (28), ούτε δπλων, ούτε σαλπίγγων lebat, propterea quod eorum poleslalera posiea
(διά τδ έχθρδν είναι τδ τοιούτο αύτοίς, διά τδν θεδν perspexi. l l l i enim exorsi sunt non ab observandis
δν φοροΰσι κατά συνείδησιν (29) · είκδς ούν έστιν (50), lelis aut armis aut lubis (id enint invisum illis est
ούς ύπολαμβάνομεν άθεους είναι, Θεδν έχουσιν (51) propler Deum, quem in conscientia sua gestanl.
Cfr. Lipsios De milit. Rom. L . iv. in Opp. t. III, nis vexandis vix unquam discessil. — Καϊ έμβριμη-
p. 194. — Aut osciianter scripsil, nihil allendens σάμετος. FremiiU aulem desperalis rebus omnibus
ad sequenlia, quisquis bas lilleras Marco supposuit, imperator elCbristianos increpuil, quasi isli essent
aut inierpolaioris culpa factum est, u l hoc addila- causa prttseuiium malorum. — Sic lerra3 moius,
nentum conlexlum lurbarel. EICHSTADIUS. eodem saeculo in Asia exorii, ad Gbrislianos refe-
(25) Έζ&Λωράτωρες. Hanc vocem sub imperio rcbaniur lanquam publicaa calamitalis auclores,
Gratcorum Gonslatilinopoliiano tfeimim usurpari qui iram deorum coociiavissent. Sic multa ejusdem
ccepiam notai Scaliger loco cilalo. GRABIUS. generis iradil Hleruiu lemporum historia. liaque
(24) Γεμιγα^ρεττησία. Γεμίνας, φρετηνσίας re- assenliri nou possumus Marano, qui iiidignalionem
posuii Scaliger,' Salmasins φρεντησίας. Ibidem le- imperaioris ηοιι aliunde ortam esse a i l , quam ex
geodum videiur άμίκτου δχλου, til aniea έν μεγέθει perspecto Cbrisiianorum magno numero. EICIISTA-
άμίκτου πλήθους. Uirumque enim referendum ad ρ DIUS.
barbaros ; ad Roraanos autem μίγμα κατηριθμη- (28) ,Oêy άρζάμετοι, ov βεΛωτ Λαράρτησιν. Sca-
μένον, iia u i hosiium numerura e l ordinem oppo- ligcr Legi ι οί οίκοθεν άρξάμενοι, ac coiniaen lu m mitiluiu
uat suorum paucilaii e l confusioni. — ΓεμΙνας, sme arinis ei lelis meriio ridei, sed imiuerito aifiugit
ρρεττησίας. Vulgo γεαιναφρεντησία. Legionum no- epislolae auctori. Vix auiem dubium esl, quin boc
OMB* Saimasius ad Jul. Capitol. p. 585, restiluil, loco iasliluiuin aliquod indicelur, quod ouiiiino a
beoe monens, Grccos iia consuesse hsec nomina Ghrislianis moribus abborrerei. Quare ferre non
enaniiare : fretetue, φρεντήσιον (non φρετήνσιον, ossum illam παράρτησιν, expediiionem, ut reddit
qood Scaliger voluerai), castrense, κανστρήσιον, etc.
De legione xiv gemina efr. Reimar. ad Dion. Ca*s.
E aogus, armorum et telorum et tubarum. Neque
eniiu parare arma res eral invisa Gbrislianis pro-
LV. e. 23, p . 796. Caetenim ab his crliicoruiu corre- ner Deuui, quem in cuiiscienlia geslabaul. Sed s i
cliooibus rursus profecil Roccba3 inlerpres gemi-
nam tt freienum). — Posl μίγμα excidisse videliir
fegamus παρατήρησιν, id esl conlemplalionem $ite
obserwaiionem, liabebimus supersiiliosam Roaiano*
ήν. Scaliger malebal άκατηριθμημένψ πλήθει, quo rum casrimoaiain, qui pugnae auspicia ab ejusiuodi
Bon fil facilior juuclura reliquoruui. EICUSTADIUS. uugis suiuebani. Hinc iliud Giceronis lib.u De divin*
(25) Πατρφοίς. l u codicibus mss. legiiur ad c Main ex acuuiiuibus quidein, quod loiutn auspicium
marginem πτρίοις. mililare est, jauiM. Marcellus, ille quinquiesconsuU
(^6) ΠΛήθος χαϊ μέγεθος αϋτώτ. Negal Scaliger loiumoniisil,idem iniperalor, idem augur oplimus. »
verisimilituiiineiu hac in re servalam ab arliiice. E l Aruubius lib. ιι aiv. gentet: c GUIII paraiis bella,
Sed Sealigerum refellit Terlullianus, qui a i i Apol. signum nionsiralis ex arce? aul fecialia jura Iracia-
cap. 37 : c Hesterui sunius, ei veslra omnia imple- l i i ? Per clarigaiionem repelilis res raptas? aut
viojus, urbes, insulas, caslella, municipia, conci- Marlium discriiuen obeunles, spein praelii suiuiiis
liabula, caslra ipsa, iribus, decurias, paJatium, el ex acuiuinibus auspicalis? ι Ejusniodi aliqua vi«
raulam, forum. > delur boc loco desigtiaii consueiudo; quae quidem
(27) Καϊ έμ6ριμτ\σάμεγος. Syfburgius illud xcU forlassejam luni eral obsoleia Marci teinpore; sed
ideiu esse vull ac καίπερ, etiamsi in illos infremuis- ιιοιι iniruiu, si illam adbuc viguisse parens epistola
$em; ul iudignalio illa, qua se commotwm fuisse supposiiiliae aul bnxil autcredidil.
ait Marcus, uon ad boc periculi lempus, sed ad su- m
(29) Or φορονσι χατά σνγείο\σιτ. In Marlyrio
periores iinperii aniios teferatur. Sed luanifeslum S. Iguatii Ιυιιι. ι Spicileg. Patrum sieculi n , p. 11,
esi indigiiatiooem, quae bic iuemoralur, uon aliunde Trajauus imp. Iguaiiuui iiilenogasse feriur : 2)ύ ούν
oruni esse, quaiu ex perspecio Gbrislianurum nia- έν έαυτφ φέρεις τδν σταυρωθέντα; 2 u ergo in ieip$o
gMO Domero. Aique bicquidem ariifex epistolae sa- cruct/ixum geru? lgnaiius \ero respondi^se : iVo/.
tis aple niihi videiur M . Aurelii mores nolasse. l s Γέγραχται γάρ* Ένοιχήσω έτ αντοις χαί έμχερι-
%
eoim io sumnio discrimine, ubi videl deos suos Λατϊ'χσω. Oninino. Scriptum esl entm: c InhubUabo
oaerani esse souniium, advocat Gbrisliauos; sed in ipsit, ei ambulabo in eie. ι GRABIUS.
*bi Uui multos esse in suo exercilu perspicit, in- (50) ΕΙχύς oir έστιν. Ha:c a Scaligero recidun-
fremit et indignaiur. Hirifice baec quadraui in Mar- tur, sed iiiuneruo.
c o a , qui odiuio religionis Gbrisiiaiix medullis cou« (51) Ssdr έχονσι. Sylburgius praemillit δτι, e l
ceperat, el tauio beueGcio pruvocaius, a Gbrisiia- niox legil υπέρ τού παντός.
430 S. J U S T I N I P H I L O S O P H I £ T M A R T Y R I S 440
Veri sinille ergo est, quos alheos esse suspicaniur, Α αύτόματον έν τή συνειδήσει τετειχισμένον)· μψαντες
Ans
eos in rnnsrienlia sua
in conscienlia i&ua Deum
Π^ιιιη babere
ΙΙΑ1Μ»ΓΑ sponle
κηηηΐρ insiden-
inftiilAii- V ^ Aεαυτούς έπϊ
γάρ λ~\ τήν γ ή ν , ούχ υπέρ
Λ_ν - έμού
ι . - μόνον
_*
lein, ejusque praesenlia communitos esse), sed cum έδεήθησαν, άλλά κα\ υπέρ τοΰ παρόντος στρατεύμα
se humi projecissent, DUII pro me solum precaii τος, παρήγοροι (32) γενέσθαι δίψης κα\ λιμού τ ή ς
aunt, sed etiam pro universo exercitu, ut prxsen- παρούσης. Πεμπταίοι γάρ ύδωρ ούκ είλήφειμεν
tem siiim et faiuera gedareol. Quiulo enim jam Τ
διά τδ μή παρείναι. Ημεν γάρ έν τψ μεσομφάλφ
die aquam . non acceperamus, eo quod pror- τής Γερμανίας, κα\ τοϊς δροις αύτων. "Αμα δα
sus deesset. Eramus enim in roedilullio Germaniae τω τούτους ^ίψαι έπϊ τήν γήν εαυτούς, κα\ ε ύ χ ε -
et in liuibus hosiium. Slatiiu aulem aique illi σθαι θ ε ψ , ψ έγώ ήγνόουν, ευθέως ύδωρ ήκολού-
iu lerram suul provoluli, ac Deum , quem θει ούρανόθεν, έπ\ μέν ημάς ψυχρότατον, έπ\ δβ
ego ignorabam , invocarunt, confestim imber τούς Τωμαίων επίβουλους (33), χάλαζα πυρώδης·
de ccelo conseculus e»l, in nos ille quidem irigi- άλλά κα\ ευθύ θεοΰ παρουσίαν (34) έν ευχή γινο-
dissimus , iii bostes autera Romanoruro gran- μένην παραυτίκα, ώς ανυπερβλήτου καί ακατάλυτου.
do 8 7 ignea. Sed et cum oraiione ipsa illico prae- Αύτόθεν ούν άρξάμενοι, συγχωρήσωμεν τοις τοιού-
semia Dci adfuil, tanquam insuperabilis et invicii. τοις είναι Χριστιανοίς, ίνα μή, καθ* ήμων τι τοιούτον
Inde igitur incipienies, permiliemusbisce,Ghrisiia- ^ αΐτησάμενοι δπλον, έπιτύχωσι. Τδν δέ τοιούτον σ υ μ
n i s e s s e ; n e , si talia adversum nos arma posiu- βουλεύω, διά τδ τοιούτον είναι Χριστιανδν, μή ε γ κ α
leiil, voli compoles flanl. Quocirca slaluo ue ho- λεί σθαι. Εί δέ εύρεθείη τις έγκαλών τω Χριστιανφ,
ininem hujusmodi, quod videlicel Gbristianus s i l , δτι Χριστιανός έστι, τδν μέν προσαγόμενον Χριστια
accusare liceat. Si quis aulem iiiveuialur qui C h r i - νδν πρόδηλον εΐναι βούλομαι γίνεσθαι (35) όμολογή-
sliauum, proplerea quod Cbrislianus s i l , deferal, σαντα τοΰτο, άλλο έτερον μηδέν έγκαλούμενον, ή δτι
de Cbrisliaoo qui defleriur, quique Christianum se Χριστιανός έστι μόνον · τδν προσάγοντα δε τούτον,
esse profueLur, manifesium fieri volo nullam aliaw ζώντα καίεσθαι* τδν δέ Χριστιανδν όμολογήσαντα 9
ob rem eum accusari, nisi quod Ghrislianus sit; κα\ συνασφαλισάμενον περ\ τοΰ τοιούτου, τδν π ε π ι -
delaiorem vero ipsuro vivum comburi; Ghribtianum στευμένον τήν έπαρχίαν είς μετάνοιαν καί άνελευθε-
autem confiieniem atque id probaniem, se scilicet ρίαν τδν τοιούτον μή μετάγειν. Ταΰτα δέ κα\ τής συγ
non aliaro ob rem accusari, is cui aduriuislralio κλήτου δόγματι κυρωθήναι βούλομαι, και κελεύοι
provinciae credita esi, non coget ab boc inslilulo τοΰτό μου τδ διάταγμα έν τψ φόρψ τοΰ Τραϊανού
discedere, nec liberiaieiu auferel. Ha?c vero eiiain προτεθήναι, πρδς τδ δύνασθαι άναγινώσκεσθαι. Φρον
senaiusconsullo conQrmari volo, et conslituiionem τίσει ό πραίφεκτος Ρηράσιος (36) Πολλίων είς τάς πέριξ
banc meam in foro Trajani proponi jubeo, ut legi C επαρχίας πεμφθήναι · πάντα δέ τ δ ν βουλόμενον χ ρ ή -
possil. lllam quoque in provincias quasque mitlen- σθαι κα\ έχειν, μή κωλύεσθαι λαμβάνειν έκ τών προ-
1
tlam curabit Verasius Pollio praefectus. Quicunque τεθέντων παρ ημών.
autem hac u l i , ei babere exeinplar ejus wluerit, ne recipere id ex eo, quod a nobis proposilum est,
probibealur.
(52) Παρήγοροι. Scaliger legU παρήγορον, refe- inleriluros speraverinc, locis omnibus, unde aqaam
rendo ad Demn. consequi possent, occupalis. GRABIUS.
(55) 'ΕζιβούΛονς. Haec vox oplime respondel (34) Θεού χαρουσίατ. Supplendmn est verbum
iextui Juiii Gapiiolini in Vila 41. Antonini cap. 24, aliqtiod ac forle verbuin έγνωκέναι, quod supra oc-
ecribenlis : c Fulnien de coelo preeibus suis coniia currit, quanqtiam iiimis reinoium videri potesl.
hosiium itiacbiiiaiiieulum exiorsil. ι Ubi Salmasius (55) Γίνεσθαι. Rejicil boc verbuui Sylburgius ut
iu Nutis Hosiium muchinamentum, cuin έπιβούλοις redtindaus. Infra noiinulli leguul Ηιτράσιος Πολ
conferl, ac primuni quidein, quale illud luacbiua- λίων.
luenlum 1'uerii, se iguorare proliielur; posiea vero (56) Βιτράσιος. Vuigo Ηηράσιος. Nomen praefecli
id ex Dionis Epiiome expiscalur, uenipe quod bar- jam Brissonius (De Formulis, p. R. III, 254; resli-
bari puguaio delrectaiues, Rooianos aeslu silique D luil euuique Eicbsiadius esi seculus. OTTO
ANALYSIS APOLOGIJE S E C U N D ^ .
Cum incmmmet Juslinus optalos exitiu primw succ Apologice concessoi α Deo fui$se eamdem operam Bcclesfa navart
f
ι otuit iit pertecutione M. Aurelii. Sciebat tlle quidem viila esse de sua vernicie α philosophit consilia, ted in comnivni
periculo tuum es*e negligendum duxil; &eque audacter in medium discrimen pro [ratntms conjecit. Propositum eu
demonstrare Chrxstiaiios non aliam ob causam occidi, nisi quia veritatem docent el vtrlutem colunl. e 9
Declarat igiturmipso prmwrdio (η. 1) lioinines intprobos etdxmones operam conjungere, nl Chrtstumos ocadanl:
alque hujus rei manijesuun argumentum profert (n. 2) ex tnutn marigrum,qux paucis aiite diebus paui fueranl, hisloria
Qutneliam $e quoque exspectare leslalur φ. 3), uta Crescente in judictum vocetur quem tu improbum, conianplis ipsiu
y
minis.el indoctum noUU. Ne quie aulem dicerel CJiriilitmis, cur non vobis moriem tpsi con&dsciti* ut ad Deutn abealu;
ralionem rcdda Juslitws (n. 4), cur nihil ejusniodi facianl nec tamen bUerrogali negenl.
Atiud erui quod etlmici objicere solerenl, nimirtm Deutn, $i essel adjutor Cliri$lianorum non patsurtm tllos occidx a
l
improbis. Id quoffue ita expedit Jtulinus [n. 5 ) , ul Dei juslitiam ei Curi&lianorum innocenliam dejendat. ,.
Ju&tiiiam Dei stc probat (n. 6). Homimun curam Deus angelis commiserai. Sed hi, in vitia iapsi sceierum et flagttwrum
mmm gemu in humaimm gemt* tpanerwU. kalii ex eorum nequiuu profluentibus opposuit Deus potentissbnuniretnedw
Yerbi incartuUwnem; guod quidcm Jutiimu argumcnlo probat (n. 7) et ad eam rem, qwe agcbaiur, et ad loiam re/ijfio-
Ui APOLOGIA I I P R O CHRISTIANIS. 442
mmd**c*dmdammHhshno, nempeaucioritaleet imperioCltriitumorumin dwnumet,quos ubique terrarmnper nomen
Ja* ex corpenbus homhuun expellxml. .
DeijustUta in ptmiendis d&mombus aliquando elucebit; sed cttm tanta sint Chnsti incarnatwmt beneficia, atqmtm est
* tmmdui propter ChriUiano$ cotuervetur (n. 8). Quare tumdum Deus de damwnibiu tot malorum uuctoribus sumit tup-
jdkiwm; sed m ignem ceierman mitlenlur, cumfietconflagratio, quce tamen ex fato non eveniet, qma [ulum nec libertati
mc tirtjut locurn relmquit.
Chnuianorum virtutem et bmocentiam ex ipns persecutionibus cornmendari probat (n. 9). i°St temper opera darnonum
aris fwtre,qui aliquam veritaiis scintillam asseculi sunt (n. 10), quanto majora dcemomtm odia e$*e debent in Cltrislianot
qmtaiamveriUOem ac tohun Verbum incarnatum complectuntor, ac dccmones expellendo, ccterna illis suppticia demm-
fmi, quas profecto [n. 11) negari 8 8 *on posstmt, rtiii aut Deus negetur aui providentia. Non in hoc solum invisi daano-
nttms ChriUkmi (n. 12), auoa twritatem, cujus tciulillw tantum ad oculos phtlowphorum fuUerant, ac tolum Vertmrn
ugmwerint; sed m eo eiiam, quod Christm sua ipiius potettate prmtilerit, ut hommes eliam imperili et operarii gloriam
α mttiun et mortem contemneretti. 2. Chrislianorum in perseaUtonibus conslantia deciarat (n. 13) eos vera et ceterna bona
uclari, ac viriulis toiidam elexprewmt efigiem assecutosesse. 5° Niliil aptius perseciUionibus ad propulsundam crimi-
mt ttupicionem (η. 14) Quomodo enim larn libenler mortem oppeterent ChrManu it tte viverent, ut eos vivere elhnici
dkUiabanl? lllorum mnocentiam Justitm exhac animi (orlitudme perspexit, el α Platonis doctrim ad Ciiriitianam longe
pmUmtwrcm tramiii ιη. 15).
Postremo (n. 16) rogal imperalores, ul hunc libellum auctoritale sua comprobent.

ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΥΠΕΡ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΧΪΓΚΛΗΤΟΝ.
EJUSDEM JUSTINI
APOLOGIA SECUNDA PRO CHRISTIANIS
AD SENATUM ROMANUM.
L Κ α ί τ ά χθες δε χα\ πρώην (57) Ιν τή πόλει A 1. Ει q u » in orbe veslra, Romani, sub Urbico
&ji£v γενόμενα έπ\ Ούρδίκου, ώ 'Ρωμαΐοι, χα\ τά heri el nudiug terlius gesla sunl, ei quae simililer
Γανταχοΰ ομοίως ύπδ τών ηγουμένων άλόγως πρατ- ubique a judicibus prseier raiionom flunl, coege-
τόμενα, έξηνάγχασέ με υπέρ υμών (58), όμοιοπαθών runl me pro vobis, qui ejusdem ac nos nauirav
δ/των, χχ\ αδελφών (59), κάν άγνοήτε, χα\ μή θέλητε atque eiiam si ignortiis ac noliiis propier opinata-
διά τήν δόξαν τών νομιζομένων αξιωμάτων, τήν τών- rum dignitatum eplendorem, fraires noslri e s i i i ,
δε τών λόγων σύναξιν (40) ποιήσασθαι. Πανταχού banc oralionem componere. Ubiqtie enim, excepiis
γάρ, δς άν αωφρονίζηται ύπδ πατρδς, ή γείτονος, ή Iis, qui improbos et libidinosos aeierno igne excru-
τέκνου, ή φίλου, ή αδελφού, ή άνδρδς, ή γυναικδς ciaium i r i , vinulis aulem cullores, quiquestflniliter
κ α τ ' έλλειψιν, χωρίς τών πεισθέντων τούς αδίκους ac Cbrisius v i x e r i n l , exlra perpessiooero oamem
κα\ ακόλαστους έν αίωνίω πυρ\ κολασθήσεσθαι, τούς com Deo victuros persuasum babenl (eos dicimus
δ* ενάρετους, κα\ ομοίως Χριστψ βιώσαντας, έν απά qui Gbrisiiani facli sunl), bis, inquam, exceplis, ύ
θεια συγγενέσθαι (41) τώ θεψ (λέγομεν δέ τών γενο quis a palre vel vicino, vel fllio, vel amico, vei fra-
μένων Χριστιανών), διά τδ δυσμετάθετον κα\ φιλήδο- ire, vel viro, vel uxore ob delictum casiigeliir;
(37) Καϊ τά χθες δέ καί χρώητ. Proverbialis eet β bis elomnibuS inimicis noslris. Υ π έ ρ ήμων. Godd.
fecniio ab Honiero profecla et prae ca3ieris ab oralo- mss. Slepban. el Maran., υμών. Sic Braiinius quo-
noos 04que sophislis in deliciis habila. RRAUNIUS. que, quanquam vennn cognovit, scilicet ei sensus
Noe autem muiaviraus δέ ίητε, hoc quamvis inelius lectionem a nobis receplam flagtial ei simililudo
te fiabere vitleatnr. OTTO. exordii Apologice prioris. Solent auiem ista prouo-
(38) Υπέρ νμώτ, Sic. mss.; codices et R . Ste- raina a librariis hand raro confundi. Ο τ τ ο .
pkaiius melius roiilio quam aliae ediliones υπέρ (59) Καϊ άδεΛφώτ. Sic Tertulliaiius Apologet.
ημών, c pro nobisqui eiusdem ac vos nalurxel fra- cap. 59. c Fralres autem etiam vesiri euuitis, jure
u r s veeiri sumus. » Non scribebal Justinus pro nalur*e malrie unius, elsi vos parum hoQiiues,quia
Chrisiiamsqaia fralreserant eihnicoruin, sed elbni- ioali fraires.
co$ ad veriutem addocere cupiebal, quia fralres (40) Σύταξιτ. Legendum esse σύνταξιν per sa
eram Cbh&iianorum. Deciaral sub flnein Apologice paiel. Sic infra tiiim. 15: Τούσδε τούς λόγους συνε-
hoc « ή β η tibi in scribendo proposilum fuisse, ut τάξααεν. Vide Diatog. nuui. 81. GBABIUS.
eUokoft ab errore revocarei. Yide ApoL 1, u. 7. (41) Συγγενέσθαι. Maluil Perioniu» αυγγενήαε·
Simililer TerMillianus ad Scapulain cap. 1 : c Ma- σθαι, sed alibi aori&lum pro fuluro uMirpai uoaler.
fiaq«e damnaU quam absoluli gaudeiuus. Ilaque SYLBuaoius.
UMJujii uou uobis timeniea misiojus, sed vo-
443 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTTRIS
eum is propter obfirmalam voluntaWin et amorem Α vov, κα\ δυσκίνητον προς τδ καλδν όρμήσαι, χα\ c l
voluptaiis, ac minirae flexilem ad virluiem aoimum, φαύλοι (42) δαίμονες, έχθραίνοντες ήμΓν, κα\ τους
tum eliam pra?i daemoiies, qui nobis infensi sunt, τοιούτους (43) δικαστάς Εχοντες υποχείριους κα\ λα
ac ejusmodi judices in eua poleslate el cullui suo τρεύοντας, ώς ούν Αρχοντας δαιμονιώντας φόνευε ιν
addiclos babent, eos, utpote dacmoniis agitaios ma- ημάς παρασκευάζουσιν. "Οπως δε χα\ ή αΙτία τον
gislraiug, ad necem nobis inferendara incilani. Ut παντδς γενομένου έπ\ Ούρβίκου φανερά ύμϊν γένηται,
autem toiius rei sub Urbico gestae pcrspeciam τά πεπραγμένα άπαγγελώ·
causam babeatis, quid aclum sitexponam.
2. Mulier quaedam cuin viro degebal intempe- 2. Γυνή τις συνεβίου (44) άνδρ\ άκολασταίνοντι, ά κ >
ranii, Uitemperans et ipsa prius; sed posiquam λασταίνουσα και αυτή πρότερον. Έ π ε Ι δ έ τ ά τοΰ Χ ρ ι
Chrisli doclrinam cognovii, ipsa ad 8 9 meliorem στού διδάγματα έγνω αΰτη (45), έσωφρονίσθη, και τδν
fragem se recepit, ac viro ut similiter sese collige- άνδρα ομοίως σωφρονείν πείθειν έπειράτο, διδάγματα
ret persaadere conata est, Cbrisiianam illi doctri- άναφέρουσα, τήν τε μέλλουσαν τοΓς ού σωφρδνως κα\
nara exponeiih, ei futura bis, qui libidinose ac prae- μετά λόγου ορθού βιούσιν έσεσθαι έν αίωνίψ πυρ\ κόλα-
ter reciam rationem vixerint, in aeierno igne sup- σινάπαγγέλλουσα. Ό δέταΐς αύταίς άσελγείαις έ π ι μ έ -
plicia denunlians. Verum ille in iisdem flagitiis Β νων, άλλοτρίαν διά τών πράξεων έ ποιείτο τήν γ α μ ε -
permanens, faclis suis alienavit a se uxoris ani- τήν. Άσεβες γάρ ηγουμένη τδ λοιπδν ή γυνή συγκα-
mum. linpium enim esse niulier exisiimans cum eo τακλίνεσθαι άνδρ\ παρά τδν τής φύσεως νόμον χ α \
deinceps viro, qui praHer nalurse legem, praeierque παρά τδ δίκαιον πόρους ηδονής έκ παντδς πει ρω μένω
jus undecunque volupialis vias exquirerei, lori con- ποιείσθαι, τής συζυγίας χωρισθήναι έβουλήθη. Κα\
aortio jungi, discedere a conjugio voluii. Sed suo- έπεί έξεδυσωπείτο ύπδ τών αυτής, έτι προσμέ-
rum aucioritatem reverila, qui suadebant u l adhuc νειν συμβουλευόντων, ώς είς ελπίδας (46) μεταβολής
roanerei, ac inariium laudeio aliquando spem rau- ήξοντός ποτε τοΰ άνδρδς, βιαζομένη έαυτήν επέμενε ν»
tationis allalurum dicebanl; vim fecil ipsa sibi u l Επειδή δέ δ ταύτης άνήρ, είς τήν 'Αλεξάνδρειαν π ο
maneret. At posiquam illius vir Alexaudriam pro- ρευθείς, χαλεπώτερα πράττειν άπηγγέλθη, δπως μ ή
fecius, pejora facere nuniiaius est, v e r i u illa ne κοινωνός (47) τών αδικημάτων χα\ άσεβημάτων γ έ -
inique et impie faciorum parliceps Aeret, si in con- νηται, μένουσα έν τή συζυγία, κα\ όμοδίαιτος κα\
jugio roaoeret, viclusque ac lori consors esset, mis- δμόκοιτος γινομένη, τδ λεγόμενον παρ' ύμίν (48)
so eo, quod vocalis, repudio, discessil. Tum prae- ^επούδιον δοΰσα έχωρίσθη. Ό δέ καλδς κάγαθδς
clarua et bonus ille vir, cum gaudere debcrel, qnod ταύτης άνήρ, δέον αύτδν χαίρειν, δτι ά πάλαι μετά
quae olim uxor cum servis ei inercenariis in vinura τών υπηρετών καί τών μισθοφόρων ευχερώς έπραττε,
aique omne viliorum genus efiTusa licenter perpe- μέθαις χαίρουσα κα\ κακία π ά σ η , τούτων μέν των
trabai, ab bis jam faciendis delerrita fuisset, ac ip- πράξεων πέπαυτο, καί αύτδν τά αυτά παύσασθαι
auin eiiam ab iisdem flagiliis delerrere sluderet; πράττοντα έβούλετο· μή βουλομένου (49) άπαλλα-
repudium non obsequenti nunliantem accusat, quod γείσης κατηγορίαν πεποίηται, λέγων αυτήν Χριστια-
(42) Kal ol φαύλοι. Anle haec verba lacunam arliculiim agnoscunl. Ibidem Euseb. επειδή δέ.
interposuerunl librarii, non quod quidquam desit (45) "Εγτω αΰτη. Qtiidquid inlra bas vocee et
ad senieiiliae juncturam, sed quod deesse aliquid istas όνόματος δέ Χριστιανού imerjeeliim esi, id
illts videretur. Aplissimuiii eiiim est boc exordiuni decst in codicibus Rcgio et Clarontonuno, ac de-
el nexuni cum iis qu;u deinceps narralurus est. Nam sumpium esl ex Eusebio, qui lacunam opportune
cum ei proposiium sil demonsirare persecuiiunes explel. Motiuii Tliirlbius legendum έγνω, αυτή·
ab improbis hominlbus et a malis dieiiioiiibiis in Deesi apnd Eusebium poslrema vox.
Cbrisiianosexcilari ;cumque mox narralurus siibis- (46) "Ελπίδας. Sic cnm ediiis nostris duo codd.
loriani iuulieris a mariio, cujug Dagitia repreben- aiuiquissitni Colb. el Rcg. el Rob. Sleph. A l Vale-
debal, in capilis periculum adducix; quid mirum, sius liabet ελπίδα. "Ελπίδα reposuit D. Otio.
si iu oraiionis primordio declaral, et eos qui a (47) "Οπως μή κοινωνός. Mulli ex auliqiiis scri-
palre cbrisiiauo aul uxore aut vicino aul amico D ptoribus idetn exislimarunt, non licere cuin viro
ob delicium casligantnr, et pravos daemones ope- aduliero aui cum uxore aduliera inanere, sic tamen
raiu dare uiCbrisiianosoccidanl ? Illud ergo φονεύ- ut aliud malrhnoiiiiim minimc concederenl. Vide
ειν ημάς παρασκευάζουσιν referri debel lam ad Goleloriiim in librum ιι Herniaa.
malos bomines, quam ad dsemones, ui n. 41: t Nec (48) Παρ' ύμίν. Male in edilionibus Euseb. legilor
potenliores nobis essenl iniqiii homines et da?mo- παρ' ήμίν. Leclionem nostram confinnanl ire» r o -
nes. · Si quis lameti aliquid deesse coulendai, is dices antiquissiini, duo Colbenini el iinus ex Re~
addat, ι ad Iribuualia nos trabil, ι anle bas voces giU. Facile perspicilur cur Jusiinus Laiinain vo-
ι lum eiiam pravi daeniones. » cem usurpans dixerit, ι missoeo quod vocalis re-
(45) Τοιούτους. Qualis tcilicet Urbicus, quem pudio. > Mox deest πάση posl κακία in eodem Reg.
jam nomjnavit. el duobus Culbertiuis aiiliquioribu^. Magua sane
(44) Συνεβίου. \Unc biitoriam Eusebiusex Jue- aucioriias conlra vocein sua sponie nou ueceaaa-
tino excerpiam lib. iv Hut. Eccl., cap. 17, i n - riam.
texuit. Ιιι ediiione Valesii legilur συνεβίου. At (49) Μή βουλομένου. Non legnnlur baec verba iti
Cbristophore. babet συνεβίω; cui leciioni suffra- tribus codicibus valde aiuiquis, uempe duobosCol-
ganlur duo codices anliquissiiui Eusebii e bibliolbe- berlinis el uuo Regio. Neque eiiani ea agnoscil Wt-
ca Colbertina, c i alius e Reg*a. Mox auie banc vo- cepborus, sed lainen iegisse Ruflnus vidcittr*
cera διδάγματα, qaae bis cum articulo legiiur apud Mox tres codicee receuiiores babeni άνεδωχί.
Eusebium, iideiu mss. codices neuiro in loco
iU> APOLOGIA II P R O CHRISTIANIS. 44«
νήν είναι. Κ α \ ή μ ε ν βι6λίδιόν σοι τω αύτοχράτορι Α eeset Chriiliaiia. Alque illa quidem Itbello liW, Im-
άνα&έδωχε, π ρ ό τ ε ρ ο ν συγχωρηθήναι αυτή διοικήσα- peralor, oblalo poslulavit, ut prius eibi domut «iae
σ%αι τα εαυτής ά ξ ι ο υ σ α * έπειτα άπολογήσασθαι περ\ prospicere liceret; deinde domeslicis rebiis eom-
τοΰ κατηγορήματος μ ε τ ά τήν τών πραγμάτων αυτής positis, responsuraro se accusalioni. Atque id qui-
διοίκησιν (50). Κ α \ συνεχώρησας τοΰτο. Ό δέ ταύτης dem annnisli. At illius quondam marilus, qui lum
ποτέ άνήρ, π ρ δ ς έχείνην μέν μή δυνάμενος τανύν adversus eam non jam dicere polerai, in Plole-
έτι λέγειν (51), π ρ δ ς Πτολεμαΐόν τ ι ν α , δν Ούρβι- roaeura quemdam, quem Urbicus supplicio affecil,
χος (52) έχολάσατο, διδάσκαλον εκείνης (55) τών quique mulieris in re Ghrisiiana magisier fueral,
Χριστιανών μαθημάτων γενόμενον, έτράπετο διά impeium euuro veriit boc modo. Cenlurioni cui-
τούδε τού τρόπου. Έκατόνταρχον είς δεσμά έμβα- dam amico suo persuasit, ut Plolemaeum in carce-
λόντα τδν ΠτολεμαΤον, φίλον αύτφ υπάρχοντα, έπεισε rem conjeclurus apprebenderel, idque lanium i n -
λαβέσΟαι τοΰ Πτολεμαίου, κα\ άνερωτήσαι αύτδ terrogaret, an essei Chrisiianus. Tum Piolenueus,
τούτο μόνον, εί Χριστιανός έστι (54). Κα\ τδν Πτολε ut erai verilatis cultor et animo a fraude el men-
μαΐόν, φιλαλήθη, άλλ' ούκ άπατηλδν ουδέ ψευδολόγον dacio alienus, cum se Cbrisiianuni esse confesaus
τήν γνώμην δ ν τ α , δμολογήσαντα έαυτδν είναι Χρι- easei, in vincula conjecius esl a cenlurione, diu-
στιανδν, έν δεσμοίς γενέσθαι ό έκατόνταρχος π ε - Β que ab eo in carcere afflicius. Poslremo corain Ur«
π ο ί η κ ε , κ α \ έ π ι πολύν χρόνον έν τψ δεσμώτηρίψ bico adductus, similrter id tmum inlerrogaftus csl,
έχολάσατο. Τελευταΐον δε, δτε έπ\ Ούρβικον ήλθεν (55) an essel Ghrislianus; ac praeclare sibi ob iradiiam
ό άνθρωπος, ομοίως αύτδ τοΰτο μόνον έξητάσθη, εί a Christo dociriiiam conscius, instilutionem divinaa
είη Χριστιανός. ΚσΧ πάλιν, τά καλά έαυτψ συνεπι- virtulis ilerum confessus est. Nam qui negat quid-
στάμενος διά τήν άπδ τού Χριστού διδαχήν, τδ διδα- piam, vel ideo 9 0 negat, quod rem ipsani con-
σκάλιον (56) τ ή ς θείας αρετής ώμολόγησεν. Ό γάρ demnei; vel se ipse iudignum illa ei alienum j u d i -
αρνούμενος δτιούν (57), ή κατεγνωκώς τοΰ πράγμα cans, confessionem fugit; quorum neuirum inetl
τος, έξαρνος γίνεται, ή έαυτδν άνάξιον επισταμένος vcro Cbrisliano. Cum igiiur Urbicus ad suppli-
κα\ άλλότριον τοΰ πράγματος, τήν δμολογίαν φεύγει· cium abduci Plolemteum Jussisset; Luclus quidam,
ών ούδεν πρόσεστι τψ άληθινψ Χριστιανψ. Κα\ τοΰ qui ei ipse Christianus erat, lam alienum a raiio-
Ούρβίκου χελεύσαντος αύτδν άπαχθήναι, Αούκιός ue judicium videns , sic Urbicum compellavit:
τ ι ς , κα\ αύτδς ών Χριστιανός, δρών τήν άλόγως ι Quid causx esl ? Gur buic homini nec adulierii uec
ούτως γενομένην κρίσιν, πρδς τδν Ούρβικον έφη· siupri reo, nec boinicida, nec f u r i , nec rapiori,
• Τις ή α ί τ ι α ; Τού (58) μήτε μοιχδν, μήτε πόρνον, nec ullius maleficii conviclo, sed lanlura Gbristiani
* -| » \ / I I - I Λ." ' 4 1 Γ ' ρ '
μήτε άνδροφόνον, μήτε λωποδύτη ν, μήτε ά ρ π α γ α , nomiiiis appellalionem conOlenli pcenam irrogave-
μήτε απλώς αδίκημα τι πράξαντα έλεγχόμενον, όνό ris? Non ut decel pium imperatorem, nee ui philo-
ματος δέ Χριστιανού (59) προσωνυμίαν όμολογοΰντα sopbum Ca?saris Glium, nec ut sacrosanclum sena-
τ δ ν άνθρωπον τούτον έκολάσω (60); Ού πρέποντα lunt, judicas, Urbice. > Tum ille nibil aliud re-
(50) Αιοίχησιν. Legcbatnr in edilie noslris et In (54) Άνερωτήσαι αυτό τούτο μόνον, εί. Ila cnm
Ensebiana R . Sleph. edilione μετά τήν τών πρα Η. Slephano ei Pearsono, pro vul^. άνερ. εί αύτδ
γμάτων αυτής διοίκησιν ύπέσχετο. Sed postremura τοΰτο μόνον repouenduin censeo, vel loia librario-
verbum exeiuplo Valesii susiufi, quod nec Rufino, rum nalione repusnanle, cum praeseriiin mox se-
nec Nicepboro cognituin, in uno lanlum Regio co- qualur όαοίως αύτδ τοΰτο μόνον έξητάσθη, εί εΓη
4K* recentiore invenilur. Sic enim reddic Ruiinus: Χριστιανός. Aslipulalur Gaezius, nisi quod αυτόν
ι Et illa quidem libelluto tibi oblulit, imperalor, ut scribil; sed αυτό bene se babel. OTTO.
prinio permiiieretur ei rem iamiliarein ordinare; (55) Pro vulgato ήλθεν, vocem ήχθη, opiirois E u -
UHD dctnde responderet objeciis. ι Habet alius co- sebii codicibus ross. lirmalam, nec Pearsono , G a l -
d e i e Colberlina Bibliolbeca, ilidem recens, υπο landio el Goezio iuiprobaiam, repouere non dubi-
σχόμενη. lavi. OTTO.
(51) Λέγειν. Yerbum forensibus negoliis aplum, (56) ΑιδασχάΛιον. Melius forie διδασκαλεΓον, iit
ae de iis solitum usurpari, qui lilem persequuntur, in duobus Golberiinis anliquioribus, el duobus Re-
«l ohsenrattim esl ad epist. 55 S. Basilii. D giis, quorum unus valde aiaiquus.
(52) *ΟτΟΰρ€ιχος. Legiiur in omnibus Eusebii (57) 'Οζιούν. lla tres Golberiini codices et alius
codidbos mss. ei ediiis Ούρβίκιος. Sed cum a Jusli- inter Regios valde auliquus. Sic eiiam el Nicepbo-
m voceior Urbicussemel ei iierurn iniiiooraliunis, rus, inelius profeclo, quani u i iu edilis lusliiii e l
ettara infra ώ Ούρβικε, salius videlur in bis Eusebii δτι ούκ είη. Videlur RuTinus legisse
B, qoae ex Eusebio desumpla stinl, eamdeiu ότιοΰν ή . Reddil eniiu : t Qui uegat quod e s l , sine
scnpiuraui seqoi. Id enim conseniiL, ul observal dubio culpabile judical esse quod negal. >
Yalesius, et cuin veleri inscripiione, in qua vocaiur (58) Τού pro τίνος, subinleliigendo χάριν, id est,
Q. Lolliva Urbicus, et cum Apuleio qui iu sua De- cvjui rei cuusa, vel, cur. EDIT. PITROL.
fenaioDe non procul ab initio, praefecturae Urbana3, (59) Όνόματος δέ Χριστιανού. Pro bis vocibus
q o a a iileni geaait Urbb ua, non obscure ineminil. legiiur in Glaroui. el Reg. et R* S l e p h . : παθήματος
ttate aolew verba δν Ούρβικος έκολάσατο leguiitur δέ Χριστού, quae quidem, omissis iis quae ex Euse-
m OtfUMbas Euaebii inss. codicibus, aed apud Nice- bio desuinpla diximus, conjungunlur cuin bis supe-
pherun desuoU RUGQUS videlur illa in iuleipre- rioribus verbis έγνω αύτη, pro quibus lainen habel
Uodo neglexisee, quod quident el Vaiesio accidil. Glaroui. έγνωκαν ούτοι, ei Reg. έγνωσαν ούτοι.
(53) Έχείνης. II. Siepbatius legii εκείνη, el paulo (60) ΈχοΛάσω. Legenduiu pulai U . Sleph. σέ
po&l αύτδ τούτο μόνον εί Χριστιανός έστι,' sed fru- χολάσαι, vel sallein posl has voces τίς ή αιτία ad-
u n m S. Jusiino euieiideiur quidquid minus oina- denduin δι' ήν. LegU Tbirlbius τίνι αιτία τόν. Yida
Uin grantmalicis videiur. Dialog. n. 20.
U7 S. JUSTINI PHiLOSOPHl E T MARTYRIS, U\
spondens, tic Lueiom alloquimr : ι Tu quoqne ex Α
εύσεβεΐ αύτοχράτορι (64), ουδέ φιλοσόφφ (62) Καί-
feoc bominum geuere esse mihi videris. > Gum σαρος παιδί, ουδέ τή Up# (63) συγκλήτω κρίνεις, ώ
Lucius respondissel : 4 Maxime, 1 jussit eum U r -
Ούρβικε. > Κα\ ός, ουδέν άλλο άποκρινάμενος, χαί
bicus pariler abripi. A t ille gralias eiiam agebat;
προς τδν Αούκιον έφη* «Δοκεϊς μοι καί σύ είναι
eufli se ab improbie ejusmodi domiois liberari, e i
τοιούτος, ι Κα\ τού Λουκίου φήσαντος, c Μάλιστα, ι
ad Palrem ac Regem ccBlorum proiicisci cognosce-πάλιν κα\ αύτδν άπαχθήναι έκέλευσεν. Ό δέ χαί
ret. Tertius alius euperveniena eodem supplick) χάριν (64) είδέναι ώμολόγει, πονηρών (65) δεσποτών
damnalus est. τοιούτων άπηλλάχθαι γινώσκων (66), κα\ πρδς τδν
Πατέρα (67) χαί βασιλέα τών ουρανών πορεύεσθαι. Κα\ άλλος δέ τρίτος έπελθών, κολασθήνα. προσέτι-
μήθη (68).
5. Ego etiara exspecto ot ab eorum, quos d i x i , 3. Κάγώ ούν (69) προσδοκώ ύπό τίνος τών ώνο-
aliqoo instdiis appelar, et ad siipiiem affigar, aut μασμένων (70) έπιβουλευθήναι, κα\ ξύλφ έ μ π α γ ή -
cerie ab illo slrepilus et oslentaiionis amaiore ναι (74), ή κάν ύπδ (72) Κρίσκεντος τού φιλοψό-
Crescenie. Neque enim philosophi appellaiiooe d i - φου (73) κα\ φιλοκόμπου * ού γάρ φιλόσοφον είπείν
gnus 681; quippe qui de nobis ea publice lesletur, Β άξιον τδν άνδρα* δς γε περ\ ημών (74) & μή έπίστα-
(βΙ)Εύσε6ει αυτοκράτορα Multa hicambiguntur, neclitur, tura vero positus, ut antea, inter haec
quis sil ille c Pius iinperalor, 1 quis Gaesaris filius, verba 11. 8 : Ό ήυ-έτερος διδάσκαλος έδίδαξε, ubi
elutruro pbilosophus an pbilosoplii iilius diceudus Justinus de a?lerno igne disserii, el ista nvnc pro-
aii. Sed de his aptior erit diccndi locus in Praefa- xime sequenlia, n. 9 : "Ινα δέ μή τις είπη, ubi pbi-
iionts parie lertia. losopborum adversus ignein aeiernnm cavillaiiones
(62) ΦιΛοσόψφ. Ra apud Eusebium legilur. Ju- refcllil, senientine seriem, ui quisque facile perspi-
stiui aiilem editi et mss. codices φιλοσόφου. Eusebii c i l , mirum in niodum turbarel.
codices, ires Golberlini ei duo Regii, babenl φιλο (70) Τών ώνομασμένων. Ha3C verba eic reddit
σόφφ. Sic Nicephorus et Rulinus qui ila reddil : Rulinus : c Ab aliquo borum quibus pro veritale ob-
1 Non sunl bxc digna Pio imperatore, nec sapieii' sislo. 1 Valesius : c Ab aliquo eoruui qui pbiloso-
tissimo puero fllio ejus. » Vox ergo φιλοσόφου non pbi appcllaulur. > Sed meiuinisse debemus Juslinum
reperitur, uisi iu uno ex Regiis. Jain ad iiiiiium iniiio oralionis dixisse Cbrislianos ab iis, quibua-
Apol. 1, observavimus Lucium philosophum poiius cuin arclissiina necessiiudine conjuncii suni, a
dici debuisse, quam philosopbi fllium. Deîgiiat palre, a fllio, a vicino, ab amico, a fraire, ab uxo-
bis verbie Marcum Aurelium et Lucium Yerum. re, a viro prodi et in judicium vocari solere. A i t
OTTO. igiiur S. mariyr exspectare se, ut ab eoruin, quoa
(63) Τή Ιερφ. Deesl arliculus apud Eusebiiim recensuil, aliquo, id esi a vicino, aul amico aul co-
et inox anle Λουκίου ex Eusebio inseruii Sylbur- C gnato iusidiis appetatur, vel certe ab itiimico Cre-
gius. acente.
(64) Καϊ χάριν. Deesl conjunclio apud Euse- (74) Καϊ ζύΛω έμΧαγηναι. Eusebius et Nicepbo-
binm. rus babenl c καν ξύλφ έντιναγήναι, J alque ila v i -
(65) Πονηρών. Euseb. πονηρών γάρ δεσποτών τών deiur legisse Rufinus, qui v e r l i i : c Baculo el clava
τοιούτων. Deest iliud τών ιιι Eusebiana R. S u i - ftiiienduui. 1 Reddit Valesius f in nervuni couipiu-
i . 1 Quanivis auiem plerique Eusebii mss. codices
pbani edilione et 111 Iribus amiqiiioribus codicibus
ja 111 sa?pe iiiemoralis, nempe duobus Golberliuis et S abeaul έντιναγήναι, praeferenda lamen videiur
vulgala Justini scriplura. 4° Non soluui iu iuss.
uuo Regio. Quare visum esl expuugendum.
(66) Γινώσκων. Euseb. έπεϊπε. Jusiini codicibus ita legilur, sed eliani, tesle Vale-
(67) Πρός τόν Πατέρα. Euseb. παρά άγαθδν π α sio, oliin iia legebalur in codice Medicajo, Eusebii
τέρα καί βασιλέα τδν Θεδν πορεύεσθαι saiis familia- bihioriam coniiiiente, 111 quo bodie legilur έν ξύλφ
ris esl mariyribus excelsa haec tt plena pieialis sen- ένταγήναι. 2° Yidelur sensus poslulare ut ila lega-
teiuia. In actis S. Polyearpi Gerinanicus martyr: IUUS. Nain ciun Justinus, posl enarralum iriuiu
< bestiam nhio.se auraxii, cupiens velocins ex i n - nianyrum suppliciuin, a i l : c Ego eiiain exspecio, »
jnsta et iniqua eoruin boniiiimti v»ia effugere. » e t c , declarai profeclo se mariyriuin exspeciare.
Vide Apol. i , 11. 7 ei Gleui. A l e i . Strom. ιν, p. lpse Eusebius tesiaiur eum, c sicui ipse pradixc-
505. ral, Gresceulis insidiis mailyrio coronaluuiesse. »
(68) Προσετιμήθη. Minus belle προετιμήθη apud Yidelur aulem gravissiinum illud supplicium desi-
Yalesiuui conlra fidein codicum mss.S. Plolemajuiu 0 guare, quod luuc in Cbrisliauos valde usitaiuiu
Alexandriuj cum sociis passum esse Usuardi ei Ado- iuisse discimns ex bis Teriulliani verbis : 1 L i c e i
liis Mariyrologia leslamur, sed manifeslo errore, nuuc Sarmeiuicios, inquit Apol. cap. u l l . e l So-
cuin supra diserte declarel Jusiinus id Ronwe aute maxios appelieiis, quia ad siipiteui diiuidti axis
naucos dies coniigisse. Ibideai Regius codex et R. revincli sarmeiitoruui ambilu exuriiuur. Ilic est
olepliamis άπελθών. habitus viclorix nostrae, baec paJuiala vesiis : U -
(69) Κάγώ ovv. Tolum hunc locum usque ad haec l i c u r r u inumpbauius. > Hac frclusauciorilate red-
verba πλήν αδιαφορίας buc transtuli, eicum mariy- denduui p u i a v i : < Adslipilem alBgar. 1 Vide A c u
ruai bisioria necessanis dc causis conjungenduin S. Polycarpi. Minus aple Scaliger, t palibuio afli-
duxi. 4« Eusebius bunc ordinem perspexit in codicl- gi. 1 be bis iierum agenius iu Prafal. parie m .
bus quibus uiebaiur. Poslquam eniiu S. Pioleinaji (72) Ή κάν ύπό. Gouseulil hxc scripiura cum
ejiisquesociorum manyrium narravit,sicait: Τούτοις Iribus codicibus Eusebii, sed iis receulioribus. A l i i
ό Ίουστϊνοςείκότως καί ακολούθωςάς προε^νημονεύσα- cum ediiis ei Nicephoro babeni, fi xa\ ύπό.
μεν αυτού φωνάς επάγει λ έ γ ω ν Κάγώ ούν, elc. (75) ΦιΛοψόρου. Eusebius άφιλοσόφου. De boc
« Hic Justinus apie el cousequenler ea verba sub- pbilubOpbu cyiuco Taliauus Urat. adv. Grcuco*, c. 19·
juugil,quae supra lueinoravimus. Ego eiiam, inquii,» (74)"Οσγβ περϊ ημών. Νυιι recie Valesius ώσγε·
eic. Uiide etiam sic Rutiuus: « Posi haec iUa Jus- Niceptiorus eittm ei K . Slepbanu» ct cudices w**.
tinus annexuilex ordine qus paulo auie reiulinius- uuo excepio recenliore babenl u l Juslinua. I)ees»l
£1 ego inquii, > etc. 2 · Toiua bic de Crescente lo- illud περί ημών apud Eq ebiuiu qui eic babul π ε ρ \
cns, cuiu percoiniuode cuai mariyrum hisioria cou- ών μή έπίσταται.
APOLOGIA II PRO CHRISTIANIS.
τ » , δημοσία -καταμαρτυρεί, ώς άθεων κα\ άσεβων Α <1«* prorsus ignorat, aiheos e l hnpioiesse Chri
Χριστιανών δ ν τ ω ν , ττρδς χάριν χα\ ήδονήν τών πολλών elianos, ad graliam el •oluplalem deceptae plebeco
«#» π ε π λ α ν η μ έ ν ω ν (75) ταύτα πράττων. Είτε γάρ, μή he asseverans. Nam si, cum doctrinam Cbrisli non
έντυχών τοίς τοΰ Χ ριστού διδάγμασι, κατατρέχει ημών» legerit, nos tamen exagilal, neqtiissimos profecio
παμπόνηρος έ σ τ ι , χαλ Ιδιωτών πολλψ χείρων (76), est ac multo deterior 9 1 hominibos imperUis, qui
ο! φυλάττονται πολλάκις περ\ ών ούκ έπίστανται δια- «epe cavenl, ne de rebus, quas ignorani, loquaiw
λέγεσθαικα\ψευδομαρτυρείν. Ή εί έντυχών, μή συν- lur et falsuni lesliir.onium dicanl. Sin aulem legit,
ήχβ τδ έν αύτοίς μεγαλείον (77)· ή συνε\ς, πρδς τδ non intellexil htijus doclrinae majeslatetn; aul ei
μή δποπτευθήναι τοιούτος ταύτα ποιεί, πολύ μάλλον inlellexil, ne GhristiaDum esse illuin homines su-
βγεννής χ α \ παμπόνηρος, Ιδιωτικής κα\ άλογου δό epicenlur,ilasegerit, ac multo magis ignavus esl et
ξης κ α ι φόβου έλάττων ών. Καί γάρ προθέντα (78). pessimus, u l qui popttlari et a raiione aliena opi-
με χαλ έρωτήσαντα αύτδν ερωτήσεις τινάς τοιαύτας, nioue ac melu supereiur. Illud enim scire vos ve-
χαι μαθείν (79) χα\ έλέγξαι δτι αληθώς μηδέν έπί lim me, cum nonnullas ei interrogationes ejusmodi
σταται, είδέναι υμάς βούλομαι. Κα\ δτι αληθή λέγω, proposuiseem, didicisse et deprehendisse illuin re*
ε! μή άνηνέχθησαν ύμίν αϊ κοινωνίαι τών λόγων, vera nibil scire. Aique ut verum a me dici paieaf,
έτοιμος χ α \ έφ' υμών κοινωνείν τών ερωτήσεων πά- Β paralus sura, si disputationes illae ad vos perlalse
λιν. Βασιλιχδν δ' άν καί τούτο έργον είη. Ε! δέ κα\ ιιοιι sunl, coram vobis inierrogaliones iterum pro-
εγνώσθησαν ύμίν αί ερωτήσεις μου, κα\ αί εκείνου ponere. Regium sane boc eiiam opus fuerii. Si vero
αποκρίσεις, φανερδν ύμίν έστιν, δτι ουδέν τών ημε ad aures vestras ir.lerrogaliones meae, illiusque
τέρων (80) έπίσταται* ή , εί καί έπίσταται (84), διά responsa pervenerunl, liquel vobis nihil eum ecire
τους άχούοντας δέ ού τολμ$ λέγειν ομοίως Σωκράτει, rerum noslraruin ; aul si scit ille quidem, sed au-
ώ ς προέφην, ού φιλόσοφος, άλλά φιλόδοξος (82) άνήρ dieniiuin inetu non audei ad exemplum Socraiis
δείκνυται · δς γε μή τδ (83) Σωκρατικδν, άξιέραστον eloqtii; non philosopbum, ut jara d i x i , sed opinio-
δν, τι μ α , « Άλλ* ούτι γε πρδ τής αληθείας τιμητέος nuiu amaiorem deprehendi; quippe qui pulcherri-
άνήρ. » Αδύνατον δέχυνικφ, άδιάφορον τδ τέλος προε- mum illud Socralis dictum parvi faciat : 4 Sed ploa
μένω, τδ άγαθδν είδέναι πλήν αδιαφορίας. bonoris non est habendum boniini, quam veri-
Uti > Verom iniegrutn Cynico non eei, finera ullimum in indiffereuiia consiiluenli, aliud bonuui
pneler banc indifferenliam existimare.
4. Ό π ω ς δέ μή τ;ς είπη (84) · Πάντες οδν εαυτούς 4. Sed ne quis ila d i c a i : t Onines igilur morle
φονενσαντες πορεύεσθε ήδη παρά τδν Θεδν, κα\ ήμίν vobis ipsis illala jain iimic abile ad Deum, nec nobie
*· Plat. χ De rep., p. 595.
(75) ΠεχΧαντχμέτων. Sic eliarn Riiilnus et Nice- Q git, ή εί συνείς, et distinguitposl έντυχών. Male E u -
pborus el tres anliquiores mss. codices. Sed la- sebius καί εί έντυχών. Uabel Nicepborus, ul Jusiini
nen Valesius relinei πεπλανημένως, atque ila Ie- editiunes.
geadum esse coislendil. (78) Προθέντα. Ita Euseb. melius quara editi no-
(76) Πολλψ χείρων. ila ediiiones Ensebii et co- slri προταθέντα.
4kx veiusiissinius Colb., cui cousentii alius ex (79) ΜαθεΊν. Deest conjunciio apud Eusebium.
Regiis valde anliquus, exceplo quod babel χείρον. (80) Τών ημετέρων. Hacaddidiiex Eusebio Syl-
Godices rccentiores el Nicephorus habent, ui ediii btirgius. Sic eiiam legit Rufinus.
aosiri, πολύ. Infra veiusiissimus codex Colberti- (84) εί χαϊ έπίσταται. Deesl χαί apud Euse-
nai habei ώ ν έλάττω, alius ilidem Colb. valde an- biuni.
liqaut ών έλάττων. lia et Robertus Slepbanus. Re- (82) Φιλόδοξος. Nolaiur hacvocenon lam gloria
gius valde anliqtiits ών έλάσσω. quain opinionis el mendacii amor. Idcircoenim φι
(77) Μή συνηχε τό έν αϋτοϊς μεγαλείον. Euse- λόδοξος vocatur Crescens, quia verilatem praedicare
bio debelur bujtu» loci eniemlaiio. Habebanl euim non audel, ac phis bominibus Iribuit quam verilaii.
ediii nosiri : Ή εί έντυχών τψ έν αύτοΐς μεγάλε ί ψ, Paulo anle dicebatur : Ιδιωτικής καί άλογου δόξης
ή συνείς, quod quidtwi poslreiuum verbuiu necessi- D κα\ φόβου έλάττων. ln eamdem senienliam videtur
taiem inipooil legendi antea μή συνήκε. Posl έντυ strepilus et osientalionis vocari amaior, nempe
χών, virgulain apposui, stibaiidieudo id quod anlea mendacii el falsarum opinionuin. Pbilosopbi κόμ
dixu Juslinus, κατατρέχει ημών. Sequeuiia aulein πους ιι. 9, appellanl docirinani de igne rtiierno. Vide
aic ioierpreialus sum, ui conlexiuiu nullo prorsus Apol. ι, n. 57.
ia verbo immuiarem. Nimiruui, cum Crescens in (83) Ό ς γε μή τό. l l a R . Slephani Eusebiana
responsionibas suis suromam ignoralianeni rerum ediiio el ires velustiores ims. quorum duo non
Cbrislianarum signiQcassei, alieruiruin ex duobus agnoscunt eequens verbum δν, qtiod eliam a R.
•McessafiuiD esse colligilur, ul Cbrisiianorum l i - Siepkauo expunclum fuil. Edili uoslrl : Ό σ γ ε μηδέ
b m legeodo non inlellexeril, vel inleilexisse se τό.
dUfttoiiileL Rufious, quem sequilur Yalesius, ila (84) "Οπως δέ μή τις είπη. Dicierium illud,cni
reddil : c Si vero legil quae apud nos scripla suut, occurril Jusiiuus, saepe in ore erat etbnicis : « A r -
04 sul ooo iniellexil eorum virlulem, aut iutellexit rius Aiiloninus, inquil Terlullianus lib. Ad Scap.,
qbideui, sod dissimulal... mullo nequior el deiesta- c. 4, in Asia cum persequerelur insianler, oinnea
bUior judicaodus esl. > Sequi nolui banc inlerpre- iliius civitaiis Chrisliani anle iribunalia ejus se ina-
U t r o i ^ m , quia asquum non videiur ui Cresceiis hu facta obiulerunl: cum ille, paucis duci jussis,
inaUo magis iguavus et improbus dicalur, eo quod Τ
reliquis ait : Ω δ*ιλο\, εί θέλετε άποθνήσχειν, κρη
liferoruiD, quos legerat, inielligenliaua asseculus non μνούς ή βρόχους έχετε. »
faiftei. Ibirlbius, u l boc effugiat iiicoramoduui, le-
m S. JUSTINI PBILOSOPHI E T MARTYRIS 452
negolia ftcesshe;»dicam quid caug* sit, cur.id DOII Α πράγματα μή παρέχετε - έρώ δι* ήν αίτίαν τούτο ο ύ
faciamus, et cor interrogaii impavide confiteamur. πράττομεν, xa\ δι' ήν εξεταζόμενοι άφόβως ομολό
Noe fruetra mundum a Deo conditum esse didici- γου μεν. Ούχ εΙκή τδν κόσμον πεποιηκέναι τδν Θεόν
inaf, sed propier buraanum genos; placere autem δεδιδάγμεθα, άλλ' ή διά τδ άνθρωπειον γένος * χαίρεtv
illi jam diximus eos, qui illnm imiuntur, conlra τε τοίς τά προσόντα αύτφ μιμουμένοις π ρ ο έ φ η
displicere qui deteriora vel dicto vel faclo am- μεν (85), άπαρέσκεσθαι δέ τοίς τά φαύλα άσπαζομέ-
pleclnntur. lgilur si omnes nobis ipsi manus affera- νοις, ή λόγψ, ή έργψ. Εί ούν πάντες εαυτούς φονεύ-
rnus, quominus quisquam gignatur, aut divina do- σομεν, τοΰ κα\ γεννηθήναί (86) τινα, χαί μαθητευθή-
ctrina imbualur, aul etiam quominus exslel huma~ ναι είς τά θεία διδάγματα, ή χα\ μή είναι τδ ά ν θ ρ ώ -
num genus, in causa, quanium iu nobis est, erimus, πειον γένος, δσον έφ' ήμίν, αίτιοι έσόμεθα, εναντίον
ipsi quoque conlra Dei consilium venienies, si ita τή τοΰ Θεού βουλή κα\ αυτοί ποιοΰντες, έάν τούτο
faciamus.Inierrogaii autem non negamuft, lum quod πράξωμεν. Εξεταζόμενοι δέ ούκ άρνούμεθα, διά τ δ
nullius mali nobis conscii simus, lum quod impium συνεπίστασθαι έαυτοίς μηδέν φαΰλον, άσεβες δέ ηγού
exisiimemue verilatem in omnibut non dicere, cum μενοι μή κατά πάντα άληθεύειν, δ κα\ φίλον τ ω Θ ε φ
id Deo gratnm esse sciamus; tum eliam quod vos γινώσκομεν * υμάς δέ καί τής αδίκου προλήψεως άπαλ-
opinione iniqne anlicipata nunc liberare siudearotis. Β λάξαι νύν σπεύδοντες.
5. Si quem autein haec cogilalio subeat, minime 5. Εί δέ τινα ύπέλθοι (87) χαλ ή έννοια αύτη, δτι εί
eveniuram, si Deum adjutorem proflteremur,ul ini- Θεδν ώμολογοΰμεν βοηθδν, ούχ άν, ώς λέγομεν, ύπδ
qoi, quemadmodum dictmus, dominatu suo nos αδίκων έκρατούμεθα χαί έτιμωρούμεθα, καί τούτο
premerenl ac suppiiciis afllcerenl; 9 2 i d
quoque.a διαλύσω. Ό Θεδς τδν πάντα κόσμον ποιήσας, κα\ τ ά
me dissolveiur. Detig qui mundum universum crea- επίγεια άνθρωποι ς ύποτάξας, κα\ τά ουράνια στοιχεία
vit, ctim terrena hominibus subjecissel, ac coelesiia είς αύξησιν καρπών, καί ωρών μεταβολαίς (88) κ ο -
elementa, quae et ipsa hominis causa ab eo creala σμήσας, καί θείον τούτον νόμον τάξας, & καί αυτά δι*
esse liqtiet, ad frugura provenlum, et temporum ανθρώπους φαίνεται πεποιηκώς, τήν μέν τών ανθρώ
convereiones adornasset, atque hanc divinam legem πων καί τών ύπδ τδν ούρανδν πρόνοιαν άγγέλοις, ούς
aanxisset, hominum ac rerum snb ecelo positarum έπ\ τούτοις έταξε, παρέδωκεν. Οί δ' άγγελοι, π α ρ α -
curam angelis, quos buic praefecit rouneri, commi- βάντες τήνδε τήν τάξιν, γυναικών μίξεσιν (89) ή τ τ ή -
s i l . Angeli aulem ordinera institulum pralergressi, θησαν, καί παίδας έτέκνωσαν, οί είσιν οί λεγόμενοι
in stupra ciunmaHeribus prolapei sunt ac filiossus- δαίμονες* κα\ προσέτι λοιπδν τδ άνθρωπε ιον γένος
ceperunt eos, qui daemones appellali; alque eiiam έαυτοίς έδούλωσαν· τά μέν διά μαγικών γραφών (90)»
Ι :U: : Ί.... Ν· , * » , ,-... . _ . »Ν * ·
poeiea genus bumanum sibi in serviiutem addixe τά δέ διά φόβων καί τιμωριών έπέφερον, τά δέ διλ
Ν
runt, parlim scriptis magicis, pariim lerroribus et διδαχής θυμάτων καί θυμιαμάτων κα\ σπονδών, ών
soppliciis inferendis, partim eacrificiis, suffiraenlis ενδεείς γεγόνασι μετά τδ πάθεσιν επιθυμιών δουλω-
et libaminibus edocendis; quibus rebus egerecoe- θήναι * καί είς ανθρώπους φόνους, πολέμους, μοι
perunl,ex qnocupidilaium morbis emancipaii sunt; χείας, ακολασίας, κα\ πάσαν κακίαν έσπειραν. Ό θ ε ν
denique in btimanam genus csedee, bella, adulte- καί ποιητα\ κα\ μυθολόγοι, άγνοοΰντες τούς αγγέλους,
ria, flagiiia atque omne viiiorum genus prosemina- κα\ τούς έξ αυτών γεννηθέντος δαίμονας (91), ταύτα
r u n l . Hinc poeta et fabularum scripiores, cum an- πράξαι είς ά ^ ε ν α ς κα\ θηλείας, κα\ πόλεις καΐέθνη,
geloi ignorarenl progenilosque ex illis dsemones ea άπερ συνέγραψαν, είς αύτδν τδν Θεδν, καί τούς ώ ς
in maeculos et feminas, in urbes et naliones perpe- άπ' αύτοΰ σπορ$ γενομένους · υίούς, κα\ τών λεχθέν
Irasse, quae Iitteris mandabant; in ipsum Oeuni, ac των (92) εκείνου αδελφών, κα\ τέκνων ομοίως τ ώ ν
ί85) ΑροΙ. ι, η , 10. Pluiarcbnm lib., De / « d # , non longe ab inilio, Por-

(86) Τον χαϊ γεννηθηναι. Legendum μή γεννη pbyrium De abnin. animal. n. 42. Mox forle τδ λοι-
θήναί monuere Pertonius el Sylburgiuft. D πδν άνθρώπ.
(87) ΕΙ δέ tira ύπέΛθοι. lu scilitos esse objicere (90) Αιά μαγικών γραφών. Legilor in Apoi. ι,
eibuicos lesialur Clemens Alexandrinus, qui eorum n. 14 : Διά μαγικών στροφών, ul fdem observaU
dicia sic referl Sirom. iv, p. 505 : Διά τί δέ ού βοη- Mox eiiam legendum esse ων έπέφερον admonet.
θείσθε διωκόμενοι; φασί. ι Cur aiilem auxilium νο- (91) Γεννηθέντος δαΙαονας.$Μ eliam Tertullia-
bis non ferlur, cum perseculio in vos movelur? innus a Tbirlbio citalus Apol. cap. 22 : « Sed quo-
quinnl. > modo de angelis quibusdam sua sponte corruptis
(88) ΜεζαδοΛαΊς. Legendum esse μεταβολάς ob- corruplior gens daemonum evaserit damnata a Deo
eerval Tbirlbius, el στοιχεία esse solem ei lunam et cum generis aucloribus el cum eo, quem diximus,
alia sidera demon&lrat ex Jtislini Dialogo nn. 25 et principe, apud liiteras sancias cognoscitur. > A l i i ,
85. Yide Theopbil. lib. i n. 4. Yalde mibi arridet
v u l Atbetiagoras Apoi. n. 25, giganies ex angelis ge-
cjusdem vtri eruditi alia observaiio, qui legenduiu nilos dixere.
pulal : Κα\ θείον τούτοις νόμον τάξας. (92) Τών Λεχθέντων. Hsec quoqne mihi videntnr
(89) Γνταιχώτ μίξεσιν. Eadem habemus in
Apol. ι, n. 5. Haec de angelis senientia a Pbilone
Judso lib. De gigant. ei a Josepbo ι Amiq. ad scri-
E eracule illusirari ab codem dociissimo edilore*
egil enjm xa\ τούς λεχθέντας εκείνον αδελφούς καί
τέκνα ομοίως τά άπ' αυτών εκείνων. Sed laiuen liaec
piores nostrospervenii, quorum pluribus eo magis jeneraiionum series, Neptunus ei Plulo, corniiique
arriail, quod ipei pbilosopbi deos nidorum esse avi-
dos. faterenlur. Yide Lucianum lib. De sacrificiis,
iilii ei nepotes, respondere angelis, dseniotiibus et
beroibus videtur.
« APOLOGIA 11 PRO CBR1ST1ANIS. 4*4
1
άπ έχείνων, Ποσειδώνος χαλ Πλούτωνος, άνήνεγχσν. Α in eos qui uim ipgiue ealu geniti, tora «x ejus frar
Όνόματι γ ά ρ Ικαστον, δπερ έκαστος έαυτψ(93) τών iribue Nepluno el Pluione, eorumque Oliis procreali
αγγέλων χαλ τοίς τέχνοις Ιθετο, προσηγόρευσαν. ferebanlur, ea transtulere. Quod enim nomen urnis-
quisque angelorum libi et filiis suis imposuerat, eo
quemque appellaverunL
6. "Ονομα δε τ φ πάντων ΠατρΙ θετδν, άγεννήτφ 6. Nomen autem universoram Parenli, eo quod
δντι, ούχ έ σ τ ι ν / ^ γάρ άν κα\ ονόματι (94) προσα- ingeniius sR^nullurn prorsos indilum esU Quocun-
γορεύηται, πρεσβύτερων έχει τδν θέμενον τδ δνομα. que enim nomfae appelleiur, aniiquiorem babei
Το δέ Πατήρ, χ α ί βεδς, κα\ Κτίστης, κα\ Κύριος, eam, qui nomen imposuii. Haec auiem, Pater, Deue,
χαί Δεσπότης, ούχ ονόματα έστιν, άλλ' έκ τών εύ- Condilor, Dominus, Herus, non sunl nomina, sed ex
ποιίών χαλ τών έργων προσρήσεις. Ό δέ Τίδς εκεί boneficiiset operibue appellaiiones. Ejus aulem F i -
νου, δ μόνος λεγόμενος κυρίως Τίδς, ό Αόγος πρδ lius, qui solus proprie filins dicilur, Yerbum anle-
τών ποιημάτων, καί συνών κα\ γεννώμενος (95), δτε quam niundus crearetur, quod ei una cum eo ado-
τήν αρχήν δι* αυτού πάντα έχτισε καί έκόσμησε * ral, et genitum esi, cnm per illud initio omnia con-
Χρίστος μεν, χατά τδ κεχρίσθαι (96), κα\ κοσμήσαι didii et ornavil; bic, inquam, Filius, eo quod un-
τά πάντα δι* αυτού τδν θεδν, λέγεται - δνομα καί Β clus sil et per eum Deus omnia ornaverit, Gbriilus
αύτδ περιέχον άγνωστον σημασίαν* δν τρόπον καί τδ vocainr; quo quidcm et ipso nomine res signiftca-
Θεός προσαγόρευμα ούκ δνομά έστιν, άλλά πράγμα lur indeprehensa; quemadmodum Dei appellatio
τος δυσεξήγητοι· έμφυτος τ ή φύσει τών ανθρώπων non nomen esi, sed rei non enarrabilis insila nalo-
δόξα. Ι η σ ο ύ ς δε κα\ άνθρωπου κα\ Σωτήρος (97) δνο r » hominum 9 3 opinio. Jetos aulem ti bominis et
μα χ α \ σημασίαν έχει. Κα\ γάρ κα\ άνθρωπος, ώς Salvaioris nomen e i signiflcalionem habet. Nam e l
προέφημεν (97**), γέγονε, κατά τήν τού θεού κα\ Πα bomo facius est, ut aniea diximus, de Dei e i Pairie
τρός βουλήν άποκυηθείς υπέρ τών πιστευόντων άν- voluntate parlu edilus pro credeniibus bominibiis
•ρώπων, χ α \ χαταλύσει (98) τών δαιμόνων. Κα\ νύν et ad daemonum eversionem. Id profeclo ex his qtue
έχ τών ύπ* δψιν γινομένων μαθείν δύνασθε. Δαιμο- in oronium oculis gerunlur, perepicere polestis.
ντολήπτους γ ά ρ πολλούς χατά πάντα τδν κόσμον, Piuriroos enim daemoniis agiiatos in lolo orbe ei i n
χαί έν τ ή υμετέρα (99) πόλει, πολλοί τών ημετέρων urbe vesira, molii ex nosiris Chrisiianie, coni per
Ανθρώπων τ ώ ν Χριστιανών, έπορχίζοντες κατά τού nomen Jesu Cbristi sub Ponlio Pilato cruciflxi ad-
ονόματος Ιησού Χριστού, τού σταυρωθέντος έ π ι jurarenl, ab omnibus aliis adjuratoribus, iiicaniato-
Βοντίου Πιλάτου, ύπδ τής άλλων πάντων έπορκιστών Ο ribus et veneiicis DOD ftanalos sauaverunl, alque
(95) "Οχερ έκαστος έαυτφ. Eadem babemns lib. i , nom. 12, ait nullum opusornalum esse posse,
Apol. i , o. 5., Aibenag. Apo/. n. 26, apud LaciatH nisi ungaiur, e l ad splendurein expolialiir, έάν μ ή
lirun l i h . i v , c. 27, e l Euscb. iib. i v , v. 5, Pmpar. χρισθή κα\ στιλβωθή. Αίl ibidem aerein quodaiu ιιιο?
t t . ex P l u u r c h o . do luce inungi, τρόπω τιν\ χρίεται φωτί. Valenlinia-
χ
(Μ) φγάράνκαϊ ονόματι. Simillimam senteniiam n i , inier alia nomina qua? Verbo mundum creami
etUl S . Joannes Damascenus ex Nntratione mnrly- tribuebant, Ghrielum illutl appellabaul; el Gbri-
rii S. Babylv : Πάν γ ά ρ τδ δνομαζόμενον ύπδ τού sluin dicebanl eese lumen illud quo recedente
κρείττονος όνοαάζεται, ίνα τδ αέν καλή, τδ δέ υπά Acbamolh perlurbata fueral, Iren. lib. iv, num. 1
κουη... Θεός ούχ δνομα, άλλά δόξα περ\ θεού, Parall. 9 el 5. S. Ambrosius iu libro De fuga tcecuii c. 15, de
ρ. 784. Yerbo sie loquiiur : t Uncius naiuraliier Jegiiur a
(95) Καϊ γεννώμενος. Glarom. γενόμενος. Sic Deo Palre, quia lumen esl verum, quod iltuniinat
etiam legendum pulai Scaliger Not. in Euseb. omnem bominem venienlem in bunc munduro.i—>
Ckrom. Sed nec ipse nec Bullus e l Grabius, qui [Quod aii Justiuus Yerbum abaueruo uiictum fuisse,
CCITI refellunl, aniinadverierunt illud δτε, e l ilajin- atque inde deductam Ghrisii appellaliouem, id vide-
terpreuti sonl quaei scriplum eestl δτι. Juslinusde tur deduxisse ex verbis S« riptura3, Prov. v m , 25,
F U i i gceeraiiooe ad mundi crealionem idem senlil ubi Sapieulia, pro bis verbis, qua? habeniur in vul-
ae n o l i i alii scriplores, idque hoc loco concepiis j gala, Ab altrno ordinata tum, diciiur Hebr. ab mer-
verWs derlaral. £ed ha/ic generalionem nihil delra- no inuncia, quia nimirum splendor esl roaje-
fceredeFilii aelerniuie pentpiciiur, siquidem erat statis. Ungi enim idein est ac splendescere, ut ex
mna e*m Palre aniequam prodiret ad muudi crea- supradiclis inleliigi potesu ] Ex Addendit et Emen-
•ioaeni. Eroni forianse qui legcndum pulent: Ό dandii.
Αόγος π ρ δ τών ποιημάτων συνών. c Verbuui quod (97) Kc*i άνθρωπου καϊ Σωτηρος. Nomine Jesu
crai com Paire anle res crealas; > sed vulgaiae scri- bomiiiem eiinul el salvalorem desi^nari ait, quia
pimnt setttua « q a e pneclarus est, modo ante ha?c illud Yerbo incarnaio sciebat convemre. Hoc eniiu
verba χαί συνών, interpungalur. Mox legilur in Re- discrimen inter Gbristi et Jesu nomen a J u -
gio codiee έκόσμησε χαί έκτισε. 8lino ponilur, quod primum Yerbo anieincarna-
(96) Κατά τό κεχρίσθαι. Scaliger loco mox cilalo tionem compeiere crederei, alierum post lucarna-
legit χρίσαι, sed Grabius e l alil verbo passivo acli- lionem.
• M i Mgni6calk>oeffi aliribuunl, i l a u l Ghrislus d i - (97*) Apot. i , n . 25 ct 55.
catar Verbura, quia per illud Deus omnia inunxit et (98) Καταλύσει. Legendum έ π \ καταλύσει
t
o n a t i i . Solua Geleoiua reddidii, c eo qood unctus ut Perionius e i Sylburgius viderent: Legenduin

aii.» YerbQiB Juaiinus uoaum fuisse dicit, auia eliam έ π \ σωτηρία τών πιστευόντων conjicil T h i r l -
i^faodor esL patefnae gloriae ei lumen de luinioe. Hoc bius.
vcrlMm χρίεσθαι s a l u aptum videiur ad sipnilican- (99) Εν τή υμετέρα. R . Stephanus bab*t ήμ*-
4mm «pbmdoreai. Sic enim Τbeopbilus Auiiocbcuua τέρφ.
4» S. JUSTINI PHILOSOPHI ΕΤ M A R T Y R I S 456
eliamnom *anant, fraclis el ejectfc daemonibus bo- Α επαστών κα\ φαρμακευτών (i) μή Ιαθέντας Ιά
mines deiinentibus. σαντο, κα\ Ετι νυν ίώνται, καταργούντβς κα\ έκδιώ-
κοντες τους κατέχοντας (2) τους ανθρώπους δ α ί μ ο
νας.
7. Quapropter Deus propter Chrislianorum se- 7. Ό θ ε ν κα\ επιμένει δ ββδς τήν σύγχυσιν χ α \
men, quod in causa esee novil, cur rerum naiura κατάλυσιν του παντδς κόσμου μή ποιήσαι, ίνα καί οί
eonservetur, tenei se ne confusionem indticai, et φαύλοι άγγελοι, καί δαίμονες, κα\ άνθρωποι μ η κ έ τ ι
disftoluliouem lotius mundi, ita ut nulli jam improbi ώσι, διά τδ σπέρμα τών Χριστιανών, δ γινώσκει έ ν
exslenl angeli el daemones et homines. Nam nisi ila τή φύσει δτι αΓτιον (δ) έστιν. Έ π ε \ εί μή τούτο TJV,
essel, non jam vobis haec facere el a pravis daemo- ούκ άν ουδέ "ύμίν ταύτα έτι ποιεί ν καί ένεργείσθαι
nibus inciiari liceret; sed ignis judicii delapsus, ύπδ τών φαύλων δαιμόνων δυνατδν ήν, άλλά τδ π υ ρ
nullo discriinine omnia dissolveret, qaemadmodum τδ τής κρίσεως κατελθδν, άνέδην πάντα διέκρινεν, ώ ς
olim diluvium, quod nemiuem reliquum fecii, prae- καί πρότερον ό κατακλυσμός μηδένα λιπών, άλλ* ή
ter utium cum suis apud nos vocalum Noe, apud τδν μόνον συν τοίς ίδίοις παρ' ήμίν καλούμενον Νώε,
TOS Deucalionem , ex quo rursus lanta bominum παρ" ύμίν δέ Δευκαλίωνα, έξ ού πάλιν οί τοσούτοι γ ε -
multitudo propagata esl, parlim improborum, par- Β γόνασιν, ών οί μέν φαύλοι, οί δέ σπουδαίοι. Ούτω γ ά ρ
lim bonomm. Sic eniin nos conflagralioiiem dici- ημείς τήν έκπύρωσιν φαμέν γενήσεσθαι, άλλ* ούχ ώ ς
mus fuiaram, sed non, ul Stoici, secundum om- οί Στωίκο\ κατά τδν τής είς άλληλα πάντων μεταβο
niura rerum mutuae in se invicem conversionis ra- λής λόγον · δ αίσχιστον έφάνη. "Αλλ' ουδέ καθ* είμαρμέ
llonero; quod lurpissimum videlur. Neque etiam νην πράττειν τούς ανθρώπους ή πάσχειν τά γινόμενα,
fato homSnes agere aui ea quae eveniunt pali, sed άλλά κατά μέν τήν προαίρεσιν έκαστον κατορθούν
libero qtiemque arbitrio praeclare agere aul pec- ή άμαρτάνειν · κα\ κατά τήν τών φαύλων δαιμόνων
eare; bonosautein malorum daeinonum operatione, ένέργειαν τούς σπουδαίους, οίον Σωκράτην κα\ τούς
veluii Soeratem et alios similes, vexari et in vin- ομοίους, διώκε σθαι, καί έν δεσμοίς εΐναι * Σαρδανά-
culis esse; conira Sardanapalum, Epicurum ei παλον δέ, καί Έπίκουρον, καί τούς ομοίους, εν
alios ejusmodi in reruro omniiim copia el splen- αφθονία κα\ δόξη δοκείν εύδαιμονείν. "Ο μή νοήσαντες
dore beatos videri. Quod cum Sloici minns inielli- οί Στωΐκο\, καθ" ειμαρμένης ανάγκην πάντα γίνεσθαι
gerenl, faii necessitate oninia fieri dccreverunL άπεφήναντο. 'Αλλ' δτι αύτεξούσιον τό τε τών αγγέ
Quoniain autem Deue ab iniiio liberuni angelorum λων γένος κα\ τών ανθρώπων τήν αρχήν έποίησεν 6
e l hominum genus creavil, merilo eorum, qiiae pec- ^ Θεδς, δικαίως υπέρ ών άν πλημμελήσωσι, τήν τιμω»
caverint, supplicia in acierno igne persolvenl. ρίαν έν αίωνίφ πυρ\ κομίσονται. Γεννητού δέ π α ν -
Creatae aulem cujuslibet rei haec nalura est, ut τδς ήδε ή φύσις, κακίας καί αρετής δεκτικδν είναι.
vlriutis et viiii sii oapax; neqne enira quidquam Ού γάρ άν ήν έπαινετδν ουδέν αυτών, εί ούκ ήν (4)
lamlabile facerel, nisi sese in uiramqae pnriem έπ' αμφότερα τρέπεσθαι, κα\ δύναμιν εΤχε. Δεικνύουσι
Tertendi facultaiem haberet. Atque id eliam decla- δέ τούτο καί οί πανταχού κατά λόγον τδν όρθδν νομο-
rant qui in qualibel regione apte ad rectam ratio- θετήσαντες κα\ φιλοσοφήσαντες άνθρωποι, έκ του
oem leges iul«re aut pbilosopbali sunt, ex eo qnod ύπαγορεύειν τόδε μέν πράττειν, τώνδε δέ άπέχεσθαι.
aua fieri prcscribanl, alia vitari. Haec eadem con- Κα\ οί Στωικοί φιλόσοφοι, έν τ ψ περ\ ηθών λόγφ, τά
ataiiler probani Sioici cuui de moribus disputant; αυτά τιμώσι καρτερώς * ώς δηλούσθαι έν τ φ περί ά ρ
n l facile paleat in principiis el rebus tncorporeis χων κα\ ασωμάτων λόγψ ούκ εύοδοΰν αυτούς. ΕΓτ*
penraclandis non reclam eos viara insistere. Nam γάρ καθ' είμαρμένην φήσουσι τά γινόμενα πρδς α ν
si falo Oeri dicent, quae ab bominibus 9 4 flunl; θρώπων γίνεσθαι, ή μηδέν είναι Θεδν παρατρεπδ-
(\) Φαρμακεντάς inlcrprelor veneficos, quia sic. mundo, lanquam in cuslodia, sod ipsi mondum con-
vocari solebanl, qui magicis reinediis sanare cona- D scrvanl.i Cbrislianos exaghai Celsus, quasi dicti-
baniur. Observal S. Ambrosius in psalm. cxvm, 1
t a r e n l : "Οτι Θεός έστιν, είτα μετ εκείνον ημείς
Chrtsltanos, eisi in solo Gbrisli nomine morbos ύπ' αυτού γεγονότες π ί ν τ η όμοιοι τψ Θεώ· κα\ ήμίν
f.urabani, veneficos laiuen appeJIari solilos fuisse πάντα ύποβέβληται, γ ή , κα\ ύδωρ, και άήρ, καί
ab eibnicis, qui haec miracula magicae arti a i i r i - Αστρα, κα\ ημών ένεκα πάντα, και ήμίν δούλευε ι ν
buebant. Impugnatur quasi veneficut qui in nomine τέτακται. < Oeus est et nos posl euui, ab eo facti
Domini gloriatnr oinniuo similes Deo. Nobis oinnia subjecia suni,
(2) Κατέχοντας. Clarom. κατάσχοντας, et ad lerra, aqna, aer, agira; propier nos oiunia, ei ut
Bttarginem κατέχοντας. wobis serviant ordinaia,» apnd Origen. Iib.iv, p .
(5) Τή φύσει δτι αίτιον. Mundi dissolulionem 475. Negal Origenes bseca Cbrislianis dici soiere :
firopier Cbrislianos differri docel Jusiinus aliis in
ocis, Apol. nn. 28 el 45, et Dialog. nutn. 59. Sic
eiiam Hermas lib. i , cap. 2, num. 4 : ι Ecclesia
faieiur angeios boininibus praeslaniioreu esse; tie-
gal aslra illis esse subjecia ; animau enini illa esse
credebat. Sed tamen idem ίο lib. v i u , p. 424, de-
omnium prima creata est, ideo anus, el propier claral c conslilutionem lerreni mundi ab bomini-
illam niuudus faclus esl.i Et Aucior episiolae ad bus Dei conservari.» Vide Cleiu. Alexand. io l i b .
Piognetum infra u . 6 : cQuod esl aniina in corpore, Quit dives safaetur, p. 56.
inquil, boc sunt in niundo Christiani · . . Inclusa (4) ΕΙ ούκ ήν. Legil Thirtbiua εί ού καί (aut ούκ
quidem esl anima corpore, sed ipsa corpus cou- άν) έπ' αμφότερα τρέπεσθαι δύναμιν είχε. Μυχ id«m
• c r v a l : sic ei Cbristiaui delinentur quideiu iu legil τάδε μέν.
ο ι APOLOGIA 11 P R 0 CHAISTIANIS. 458
μενα (5), χ α \ άλλοιούμχνα, χα\ άναλυόμενα είς τά Α vel Deum nihil aliud esse statuent pfaelar ea quae
•ύτά ά ε \ , φθαρτών μόνων φανήσονται κατάληψιν verluDluf el immulantur et in eadem semper resol-
έσχηκέναι, χ α \ αύτδν τδν Θεδν διά τε τών μερών διά vuntur, sicque nullios rei, quae quittem corraplioni
τε τού δλου έν πάση κακία γινόμενον · ή μηδέν είναι tion sil obnoxia, ttotionem habere, ac Deum ipsum
κακίαν, μηδ* άρετήν δπερ χα\ παρά πάσαν σώφρονα tum per partes, lum per universum in omni mise-
έννοιαν , χ α \ λόγον, χ α \ νουν έστί. ria el nequilia constiluere tidebunlur; vel nibil esse
vliium, neque virtutem; quod ab oroni sana ito
tione et raiione el mente alienum est.
8 . Κ α \ τούς άπδ τών Στωικών δε δογμάτων, επειδή 8. Quia tamen Stoici in bis saliem, qdal de mori-
κάν τδν ήθικδν λόγον (6) κόσμιοι γεγόνασιν, ώς κα\ bus dixefunl, praeclare sese babuerunt, id quod
Ιν τισιν οί ποιηταίδιάτδ Ιμφυτον παντϊ γένει άνθρώ^ poeiis interdum conligit propler insiluni omni ho-
πων σπέρμα τού λόγου με μισή σθαι καί πεφονεύσθαι minum generi raiioiiis senien j eos qui ab bac di-
οίδαμεν. Ηράκλειτον μεν, ώς προέφημεν, Χα\ Μου- sciplina profecli sunt, odiis flagrasse el occisos esse
οώνιον (7) δέ έν τοΤς καθ* ημάς, χα\ άλλους οίδαμεν. scimus. Hei aclilum quidem, ut anlea diximus, e l
ΤΟς γάρ έ ση μάνα με ν , πάντας τούς κάν οπωσδήποτε Musonium in bis qui noslra aetaie floruerunt ei aliot
χατά λόγον βιούν σπουδάζοντας, καί κακίαν φεύγειν, Β v i m u s . Fecere enim semper alque effecere dae-
n0
μισείσβαι άε\ ένή·>γησαν ol δαίμονες. Ουδέν δέ θαυ- mones, quemadmodum deroonsiraviraus, ut qul
μαστδν, ε ί τούς κατά σπερματικού (8) λογού μέρος, quovis modo secundtiui rationein vivere et Tilium
αλλά κατά τήν τού παντδς Αόγου, δ έστι Χριστού, fugere studerent, i i omnes odio babereniur. Minime
γνώσιν κ α ί θεωρίαν, πολύ μάλλον μισεΤσθαι οί δαί aulem rairuua s i , qui non ad parlem aliquam ra-
μονες ελεγχόμενοι ενεργού σι ν * οί τήν άξίαν κόλασιν lionis disseminaue vltam insiiiucre student, sed ad
χαί τιμωρίαν κομίσονται, έν αίωνίω πυρ\ έγκλει- loiius Terbi, id est Chrisii, cogniiionem e l con-
σθέντες. Ε ί γ ά ρ ύπδ τών ανθρώπων ήδη διά τού ονό templaiionem, in eos mullo majora convicli dsmo-
ματος Τησού Χριστού ηττώνται, δίδαγμα έστι (9) τής nes odia concitanl; qui quidem debitas poenas ac
καί μελλούσης αύτοίς χα\ τοίς λατρεύουσιν αύτοίς supplicia in seierno igne inclusi persolvenl. Nam si
έσομέντς (10) έν πυρί αίωνίω κολάσεως. Ούτως γάρ jam ab hominibus per nomen Jesu Ghrisli supe*
κα\ οί προφήται πάντες προεχήρυξαν γενήσεσθαι, καί ranlur, documenluin est futuri illis et eorum cullo-
Ιησούς δ ημέτερος διδάσκαλος έδιδαξε. ribusin a3(erno igne supplicii. lia enim et propheia
omnes pranantiaverunt futurum, c i magisler nosiefr
Jesus edocuit.
k
(5) Παρατρεχάμενα. Locnm perobscurum appo- παρ' ήμίν δείκνυται μ^νοίς · έπεί πρόσίι>πον μέν τής
tita inlerpretaiione perspicuiim esse spero. Legen- δεικνυμένης αληθείας ό Υίδς τού Θεού, τδ πράγμα
imm viileiur, παρά τρεπόαενα pro παρατρεπόμενα, δέ ή δυναμις τής πίστεως, ή κα\ παντδς ούτινοσούν
ei χ α ί addendum anie φθαρτών, el posl Θεόν sup- ενάντιουμένου, καί αυτού δλου ένισταμένου τού
plendum est φήσουσι. Verbum έσχηκέναι vide- κόσμου πλεονάζουσα, ι Quas vefe esl vei ilas apntl
lor referri posse ad hae voces καί αύτδν τδν nos solos ostenditur. Nam verilaiis, quae osiendi-
Θεόν. A l l a i a ioierpreiatio conQrmamr ex gemello lur, persona quidem esl Filius D e i : res vero viritm
Apolopm primae loco n . 28, ubi pariier Jaslinus ex Udei, quae quodcunque ei adversatur, ac ipsum
Stoicorum de fato senientia ba?c iftcommoda con- eiiam loium muDdum repugiiaiitem 8uperat.i Yiud
i*qui proouoliat, at vel Dei natura evertatur, t e l Prolrept. p. 69.
•irtoiem ae viiiuro oihil prorsus esse sutaatur. (9) ΑΙδαγμά έστι. Haec dabfnonum peUendorum
Vide infra n . seq. potesias sierno eo» igne damnaium iri probat, iion
(6) Κάν τόν ηθικόν Χότον. Quidam legendum soluiu quia Christianae docirinae, quac id docet^
corajieiont χατά τδν ήθικδν λόγον. Sed inutilis pror- verilas hoc miraculo confirmalur, sed eliam quia
tos eofijectara io contexia minime corrupto. Cbrisiiani cum deemones expellerent, aiernum ilba
(7) Μονσώηον* Musonii mulil fuerual. Vix u - iguem rainilabantur. Hinc Tertullianus Apologet.
TBCO dobiuin esse polesi quin hic noaier Musonius cap. 25 : c Oinnis haec noslra, iiiquii, in illos do-
a rrbenus ille pbilosopbus Stoicus sil quem Suidas 1) minaiio e l polesias de nominaiione Christi valei e i
τήν πα^όησίαν και τδ έλεγκτικδν καί τδ υπερ de coinmemoralionc eorum qnx sibi a Deo per ar-
βάλλον τ ή ς ελευθερίας a JNerone inlerfecium narral. bilrum Gbrislurn imminenlia exspeclanl. Chrislura
TaiaruBios. limenles in Deo e l Deum in Gbristo subjiciuntur
(8) Κατά σπερματικού. Prsemittenda parlicula servis Dei ei Gbristi. ha de coniexiu, deque afflam
ο ύ , « i iniegra s i i tenlenlia. Mox aulem post λόγου nostro, conieniplaiione ei rcprafsenialione ignis i l -
μέρος &abaudieudura est βιούν σπουδάζοντας* quas lius correpti, eiiani de corporibus noslro imperio
vocca paok» aole posilas non necease fuil repelere. exeedunl inviii ei dolenles, el vobis praesemibu»
Noo hoc aoUiin diacrimen inier eibnicos et Cbrislia- erubescenies.i [Prseler raliones, quae supra affe-
ΛΟΛ poiiit Jusiinu8 quod priuii pariiculam verilalis runlur, Cur Gbrislianoruni iu expelleirdis daemo^
f
cognoverioi, Cbrisliani ?ero lotum Yerbum incar- nibus poiesias argumenluin sil deslinaii nialis iliis
maiBm complecUDlur; ged eiiani quod Cbrisliani spirilibus suppltcii, bxc eliani aflerri polesl, qnod
obboc Verbo iucarnalo sanali fuerint, n. 15< ac djemoiies lorquereiilur duui eos Gbrisiiaui adjura-
t M iptius poiesiaie Clirislus prasliieril, ut bonii- rent. Vid. Prcef. part. u , c. x i , n. 5.]— Ex Adden*
•ea cuaui iuiperiii e i operarii gloriam et ineium et dis et Emendandis.
HBortem couieuiiKTenl^ Saepe observal Clemens (10) ΜεΧΧούσης..4. έσομένης. Gommodius, ut
Alesandriuos, u l Strom. i , p. 288 e l 298, etbnicos jain ifonnulli observarunl, legeretur μελλούσης....<
philosopbos particulam aliquam verilaiisarripuisse. Ισεσθαι. }
9*c loquiiur Strom. νι, p. 074: Ή δντως αλήθεια

PATROL, G R . VI. 1»
4S9 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTTRIS 460
9. Sed ne quis forte idem dicat, quod i i qui exi- Α 9. "Ινα δέ μή τις είπη τδ λεγόμενον ύπδ τών ν ο -
flimanlur pbilosopbi, slrepitus inanes esse ac ler- μιζομένων φιλοσόφων, δτι κόμποι κσΛ φόβητρα έστε
rict/Ia, quae de improborum in igne aeterno crucia- τά λεγόμενα ύφ' ημών, δτι κολάζονται έν αίωνίω π υ ρ \
tibus dicimus, ac noslram eo speciare senlentiam, οί άδικοι, κα\ διά φόβον, άλλ' ού διά τδ καλδν είναι
til viriutem homines meiu condiicii colanl,non pro- καί άρεστδν, έναρέτως βιούν τούς ανθρώπους άξιον-
pter ipsias pulcbriiudinem, nec quia illis placei; μεν, βραχυεπώς πρδς τούτο άποκρινούμαι, δτι, εί μτ)
paucis respondebo, nisi ita 96 res baheal, vel Deum τούτο έστιν, ούτε έστι Θεδς, ή εί έστιν, ού μέλει α ύ τ ψ
non eese, vel, si s i l , nuHam bominum curam ge- τών ανθρώπων, κα\ ουδέν έστιν αρετή, ουδέ κακία,
rere, nec quidquam esse viriulem ei viiium, ac tni- κα\ ώς προέφημεν, αδίκως τιμωρούσιν οί νομοθέται
qoe a legum latoribuspuniri, qni praclara inslituta τούς παραβαίνοντας τά διατεταγμένα καλά. "Αλλ*
transgrediitiuur. Sed quia iniqui non sunt, eorum- έπε\ ούκ άδικοι εκείνοι, κα\ ό αυτών πατήρ (11) τ ά
que parens eadem quae ipse facii, facere per Ver- αυτά αύτψ πράττειν διά τού λόγου διδάσκων, οί τ ο ύ
bum prttctpil; iniqui sunl, qui eis non 9 5 o b s e - τοις συντιθέμενοι ούκ άδικοι (12). Έάν δέ τις τούς
quunlur. Si quisautem varias hominum leges obji- διαφόρους νόμους τών ανθρώπων προβάληται, λέγων
ciat, et apud alios quidem pnrsclara qua3dam et qna> δτι παρ' οίς μέν άνθρώποις τάδε καλά, τάδε αισχρά
dam lurpia censeri dicat; sed qua3 apud istos lur- Β νενόμισται, παρ' άλλοις δέ τά παρ' έκείνοις αισχρά
pia, apud alios praeclara, et quae praeclara, lurpia καλά, κα\ τά καλά αισχρά νομίζεται, άκουέτω κα\
exislimari; is audiat quid ea qnoque de re dicamug. τών είς τούτο λεγομένων. Κα\ νόμους διατάξασθαι
Cum leges ab improbt* angelis accommodate ad τή εαυτών κακία ομοίους τούς πονηρούς αγγέλους
eorum nequiiiam insiiluias scimus, quibus similes έπιστάμεθα, οΤς χαίρουσιν οί δμοιοι γενόμενοι ά ν θ ρ ο -
eorum homines delectanlur; tum vero recla raiio ποι * κα\ όρθδς λόγος παρελθών (15), ού πάσας δ ό
adveniene, non omnes opiniones, nec decrela oronia ξας, ουδέ πάντα δόγματα καλά άποδείκνυσιν, άλλά
praciara esse demonsirai, sed quaedam raala, quae- τά μέν φαύλα, τά δέ αγαθά* ώστε μοι καί πρδς τούς
danibona. Quare ejusmodi hominibus eaderodicam τοιούτους τά αυτά κα\ τά δμοια είρήσεται, κα\ λε-
ei similia, et uberius,si opuaerit, disteram. Nunc χθήσεται διά πλειόνων, έάν χρεία ή . Τανύν δέ έπι τδ
ad proposiium redeo. προκείμενον ανέρχομαι. „
10. Liquet ergo res nostras 6SS6 omni humana 10. Μεγάλε ιό τ ε ρα μέν ούν πάσης ανθρωπείου δι
doctrina sublimiores, quia quidquid ad Yerbum δασκαλίας φαίνεται τά ημέτερα * διά τούτο (14) λογι
pertinet, id exgiilit Gbrislus quipro nobis apparuit, κδν τδ δλον τδν φανέντα δι' ημάς Χριστδν γεγονέναι,
nempe corpus et Verbum 61 anima. Qiwecunque κα\ σ ώ μ α , καί Αόγον, κα\ ψυχήν. Ό σ α γάρ καλώς
— . · — — , - — - ~ Ι - ·» - — Τ - Α Γ '
Γ Ι "Γ — — »
enim praeclare unquam dixereaut excogilatere pbi- άε\ έφθέγξαντο κα\ εδρον οί φιλοσοφήσαντες ή νομο-
losopbi aul legam latores, haec invenlo ei considc- θετήσαντες, κατά Αόγου μέρος ευρέσεως κα\ θεωρίας
rato aliqua ex parte Verbo elaborarunt. Sed quia έστ\ πονηθέντα αύτοις. Επειδή δέ ού πάντα τά του
non omnia quae sunl Yerbi, id esl Cbrisli, cogno- Αόγου έγνώρισαν, δς έστι Χριστδς, καί εναντία έ α υ -
veruni, persa?pe secum ipsis pugnanlia dixerunl. Et τοΤς πολλάκις είπον. Κα\ οί προγεγραμμένοι (15) του
qui Cbrislo secundum bumanam oalurain anliqui* Χριστού κατά τδ άνθρώπίνον (16), λόγφ πειραθέντες
ores unamquamque rera ralione invcsligare aut τά πράγματα θεώρησα ι καί έλέγξαι, ώς ασεβείς χα\
refellere aggressi sunt, i i u l intpiieicuriosi iu judi- περίεργοι είς δικαστήρια ήχθησαν. Ό πάντων δέ α υ
cium abducti fuere. Quorum omnium longe firmis- τών εύτονώτερος πρδς τούτο γενόμενος Σωκράτης τ ά
simus bac in re Socraies in eadeni ac nos crimina αυτά ήμίν ένεκλήθη. Κα\ γάρ έφασαν αύτδν καινά
vocatus esi. Nova enim dixerunt ab eo dsemonia δαιμόνια (17) είσφέρειν, και ούς ή πόλις νομίζει
(11) Ό αυτών πατήρ. Similia loquitur Phllo uae sequunlnr, lum eiiam ex Apol. r, n. 5 et 10.
lib. De $acrif. Abel., pag. 152 : Νοαοθέτης γάρ
πηγή νόμων αυτός, ύφ' ού πάντες οι κατά μέρος νο
κα\ J >uare paulo posi ail Justiiius 86 eadem adverstis
ejusmodi bomiucs dicluruin; eadem neiupe ac ea
μοθέται. c Esi errim legislaior et fons legum ipse, ' quae Verbum docm»rat.
eub quo omnes parliculares legislaiores.i E t T e r - D (14) Αιά τούτο. Legendum διά τό, ei observan-
tullianue Apot. 45 : c Diim lamen sciatis ipsas, i n - dum vocem λογικόν singulari sensu hie usurpari.
quii, leges quoqtie veslras, quse videntur ad inno- Non enim sigoilical id quod ralionis esi pariir.eps,
cenliam pergere, de divina lege, ut aniiquiore, for- sed quidquid ad Yerbum perlinei, seu loiam Verbi
mam iuuiuaias. > Vid. Aug. i , De lib. arbilr., personam el utramque naluram. Sic pauko anie
D . 15. n. 8 : Κατά τήν τού παντδς λόγου γνώσιν. Ilaec iilti-
(12) Ούχ άδικοι. Legendum οί τούτοις ού συντι strari possunt ex bis verbis S. Auguslini serm.
θέμενοι, άδικοι, aut quis sensus ex bac periodo 214, n. 7 : c Tolus Eilius Dei Yerbum et bomo,
erui possil, non video. Necesse non est cum S y l - aique, ut expreasius dicam, Verbum , anima et
burgio legere τά αυτά αύτοίς. Hxc enim esi sen- caro. ι
lenlia : Cimi legislatores alia facere, alia fugere (15) 01 προγεγραμμένοι. Legendum προγεγενη-
pnecipiani, ac ipse Deus legem nobis imposuerit; μένοι, ut in Apol. l , u. 45. THIRLBIUS.
inde sequiuir bominem libero arbilrio ιιοιι carere, (16) Κατάτδ άνθρώπίνον. Maliiu baec referre ad
ac proinde itiiquos esse qui legislaioribus non ob- Cbrisli bumanitaiein, secundum quam anliquiorea
acquunlur. Videtur auiem Justinus iocum Evaugelii fuere pbiiosopbi, quain cum aliis iuierprelibus red-
indicare, ubi jubel Gbristus ul imiiemur Palrein dere, « pro ca|Xu bumano. >
cieleslem, Luc. v i , 55; Mailb. v, 45. (17) Καινά δαιμόνια. Plalo Apol. Socr. p. 24,
(15) Αόγος χαρεΛθώτ. Haec de Verbo incarnaio, Xenopb. 'Απομνημ. ι, p. 412. THIHLBIUS.
MOU de buiuuua raiioue accipi debere paiet ex bis
m APOLOGIA Π PRO CHRISTIANIS. 4C2
θιους, ρ-ήτ^ΕϊσΟαι α υ τ ό ν . Ό δ έ δαίμονας (18) μέν τους Α mduci, etqaos cifilas exislimat deos, ab eo non
φαύλους, χ α \ (19) τ ο ύ ς πράξαντας α έφασαν οί ποιη· existimari. Alque hic quidem cum el Homerum ei
τ α \ , εκβολών τ η ς πολιτείας χαί Όμηρον χα\ τούς alioe poetas ejicerei e civiiaie, aocior erat boroini-
άλλους ποιητάς , π α ρ α ι τ ε ί σθαι τους ανθρώπους έδί- bus ul pravos daemones,a quibus ea perpetrala qvr&
δαξε * πρδς Θεού δέ τού άγνωστου (20) αύτοίς, διά poetae scripserunt, aversareniur : Deum aulei»,j
λόγου ζητήσεως επίγνωση/ προύτρέπετο ειπών · quem ignorabant, u l rationis investigaiione cogno-
€ Τδν δέ πατέρα χαλ δημιουργδν πάντων ούθ' εύ- scerent, bis eos verbis borlabatur : Parenlem el
ρεϊν £φδιον , ούθ' εύρόντα είς πάντας είπείν ασφα opiflcem universorum neque invenirefacile, nec, si
λές (21). » Ά 6 ημέτερος Χριστδς διά τής εαυτού inveneris, aqud omnes praedicare tulum esl. » Haec
δυνάμεως Ιπραξε. Σωκράτει μέν γάρ ούδε\ς έπιστεύθη, autem Cbrisius noster sua ipsius polestate praeeli-
υπέρ τούτου του δόγματος άποθνήσχειν · Χριστψ δέ tit. Socraii enim nemo lanliim habuit fidei, u l pro
τ φ κα\ ύ π δ Σωκράτους άπδ μέρους γνωσθέντι (Λόγος bac sententia mortem oppeleret. Cbrisio auiem,
χ ά ρ ήν χ α ί έστιν ό έν παντ\ ών, κα\ δ ι ά τ ω ν προφη qaeio Socraies aiiqua ex parte cognovil (erai euim
τ ώ ν προειπών τά μέλλοντα γίνεσθαι, καί δι* εαυτού et cst Verbuni illud omnia pervadens, quod ei per
όμοιοπαΟούς γενομένου κα\ διδάξαντος τ α ύ τ α ) , ού propbeias fuiura praedixit, et per seipsuut, cum na-
l u r a l r a
φιλόσοφοι ουδέ φαόλογοι μόνον έπείσθησαν, άλλά Β »°f suecepto b » c doceret) Cbristo, inquam,
χα\ χειροτέχναι, κα\ παντελώς ίδιώται, καί δόξης nonphilosopbi solum elliueraii homines credidere,
χαλ φόβου χαί θανάτου καταφρονήσαντες · επειδή sedoperarii eiiam et oramno imperiii, qui el glo-
δύναμίς (22) έστι τού άψητου Πατρδς, καί ούχ\ riam et metum ei mortem coolempserunt: quando-
ανθρωπείου λόγου τά σκεύη. quidero haec virius inenarrabilis Palris efficit, non
bumanse raiionis instrumenla.
41. Ούκ άν δέ ουδέ έφονευόμεθα, ουδέ δυνατώτεροι 11. Necvero oecideremur nec poieniiores nobit
ήμων ήσαν οι τε άδικοι άνθρωποι καί δαίμονες, εί μή essentiniqui homines etdxmones, nisioinnino cuili-
πάντως π α ν τ \ γεννώ μένω άνθρώπφ και θανεϊν ώφεί- bei bomioi genito etiam mori constitutum esset.
λετο. "Οθεν καί τδ δφλημα αποδίδοντες, εύχαριστού- Hinc cum debituin persolvimus, 9 6 graiias agimus,
μεν. Καίτοι γε καί τδ Ξενοφώντειον εκείνο νύν πρός Nunc autem in Crescentem et eos, qui eadem ac ille
τε Κρίσκεντα χαί τούς ομοίως αύτφ άφραίνοντας insaniunt, praeclarum et opporiunum esse arbitror
χαλδν χαλ εύκαιρον είπείν ηγούμεθα. Τδν Ήρακλέα Xenophomis illud profarre. Herculem euim scribit
ί%\ τρίοδόν τ ι ν α , έφη ό Ξενοφών, βαδίζοντα, εύρείν Xenopboa in quodam Irivio ambulantem incidisse
τήν τε άρετήν κα\ τήν κακίαν, έν γυναικών μορφαίς ^ iu virluiem et vitiosiiaiem, quae ei specie nmliebri
φαινόμενος · καί τήν μέν κακίαν, άβρ$ έσθήτι, καί vis» suni; ac istam quidem raolli et ad amores
έρωτοπεποιημένφ (25) καϊ άνθούντι έκ τών τοιού apio vesiiiu, ei florescenti ex his ornamenlis vultu,
των προσώπω, θελκτικήν τε ευθύς πρδς τάς Οψεις (24) ac oculis ad demulcendum prompiis, iia eum allo-
ουααν, είπείν πρδς τδν Ήρακλέα , δ τ ι , ή ν αυτή cuiaui: ei se sequeretur, facluram ui splendidie-
Ι π η τ α ι , ήδόμενόν τε κα\ κεκοσμημένον τ φ λαμπρο- simo c u l l u , qualem gerebai ipsa, laUus eidecorus
τ ά τ ω χα*ι όμοίω τ φ περί αυτήν κόσμφ διαιτήσειν άε\ perpetuo degerel. Virtutem auiem squallcnti vultu
νοιήσει · χαλ τήν άρετήν, έν αύχμηρφ μέν τ φ προσ- ac vesie iia dixisse : Si mibi obsequaris, non te
ό*πφ χαλ τ ή περιβολή ούσαν, είπείν · ι Άλλ* ήν έμολ caduco et periluro culiu ac deoore exornabis, scd
πείθη , ού κόσμφ , ουδέ κάλλει τ φ £έοντι και φθει- seternis et praeclaris ornamenlis. > Quisquis igiiur
ρομένφ έαυτδν κοσμήσεις, άλλά τοίς άίδίοις κα\ κα- ea fugit, quae videnlur pulcbra, ea autem perse-
λοίς χόσμοις. ι Και πάνθ' όντινούν πεπείσμεθα φεύ- quilur, qua? dura et a raiione aliena exislimaniur,
γοντα τ ά δοχούντα καλά , τά δέ νομιζόμενα σκληρά bunc pro cerlo tenemus beaiam vilara adeplurum.
χα\ άλογα μετερχόμενον, εύδαιμονίαν έκδέχεσθαι. Vitium enim, poslquam aciionibus suis, veluli
Ή γάρ κακία (25), πρόβλημα εαυτής τών πράξεων quoddam inlegumentum, ea quae insunt virluti ac
τά προσόντα τή αρετή κα\ δντως δντα καλά διά μι- β vere bona sunt, iroilatione rcrum incorruplibiliimi
μήαεως φθαρτών (26) περιβαλλόμενη (άφθαρτον γάρ oblendil (nihil enim incorruplibile babere aut fa-
ούδεν έχει ουδέ ποιήσαι δύναται), δουλαγωγεί τούς cere potesl) in servituiem redigil homines huini
(18) Ό δέ δαίμονας. Vide Plat. De Rep. U ir, p. C . l , S 22. *Ερωτ. male ad έσθ. refert Mar. ED.PATR.
577 et seqq. el I. x , p. 595 ei seqq. IDEM. (24) Πρός τάς δψεις. Apud Xenopbontem δμματα
(19) Delendum videlur illud καί anie τούς π ρ ά άναπεπταμένα. Quare mefins mullo legereiur: Θελ
ξαντας, vel legendum κα\ πράξαντας. Plalo lib. x κτικήν τε ευθύς τάς δψεις ούσαν.
bt Rep. duo reiinel poesis genera, hymnos tit deot (25) Ή γάρ κακία. Similis senlenlia apud Joan.
et bonorum ac illustnum virorum laudaiionet. Damascenuin orai. in Sabbatum S., ρ 8 1 7 , iribui-
(29) Άγνόκττον. Ignoium Atbenis Deum indicari lur ad marginem Grcg. Njss. el N a z . : Πέφυκε γάρ
palal Grabios. πως ή κακία τώ τού κάλου προσχήματι έγκαλύπτε-
(21) ΆσφαΛές. Observat Thiribius apud Plato- σθαι. Κα\ γάρ τά οίκεία αίσχη τή αρετή έπιτρίβεται.
Dcm et alios scriplores, qui hoc leslimonium cila- \ i d e Prologum S. Irenaii, n. 1.
ruot. legi αδύνατον. (26) Διά μιμήσεως φθαρτών. Legendum άφθαρ
(22) άνναμις. Subaudilur ή τούτο πράττουσα. των. Non enim corrupiibilia, sed incorruptibilia
TuL paolo anie. imhando, viliosilas sub virtuiis ornamenus deit*
(25) Ύ,ρωτοχεχοιημένψ. Habel Xenophon έσθήτα tesciu
δέ εξ ής άν μάλιστα ώρα διαλάμποι, lib. ιι Memorab*,
463 S. JUSTINl PHIL0S0PHI E T MARTYRIS 464
affixoe, mala aibi inhserentta virluli affingene. Qoi Α χαμαιπετείς ·ζών Ανθρώπων , τ ά προσόντα αυτή
atilem yera bona ac rainime fucata internoacunt, i i φαϋλα τή αρετή περιθείσα. Οί δέ νενοηκότες τ ά
virtutie beneficio incorrupti. Quod quidem et de προσόντα τψ δντι (27) χαλά, χαί άφθαρτοι τή αρετή.
Ghrisdanis ac de atbleiis, iisque qai res ejusmodi Ό καί περί Χριστιανών, καί τών άπδ του άθλου τών
gessere, quales poela de celebratis hominum opi- ανθρώπων, χαί τών τοιαύτα πραξάντων οποία Εφθα
nione diis scripsere, non insulsissimus quteqne σαν οί ποιηταΐ περ\ τών νομιζομένων θεών , ύ π ο -
exisiimare debet, hoc duclus argumento, quo<l mor* λαβείν δεί πάντα ούν ίχει (28), έκ τοΰ κα\ [τοΰ]
lem, quie videtur fugienda, contemnamus. φευκτοΰ καταφρονεΐν ημάς θανάτου , λογισμδν έλ-
χοντα.
12* Nam et ipse ego, cum Plalonis doctrina de- 12. Κα\ γ ά ρ αύτδς έ γ ώ τοΤς Πλάτωνος χαίρων
lectarer, ac de criminibus in Christiauos cotijecits διδάγμασι, διαβαλλομένους άχούων Χριστιανούς ,
audirem, eos autem ad morlem et ad alia omnia, ορών δέ άφοβους (29) πρδς θάνατον χαί πάντα τ ά
qnae videntur meliienda, impavidos cernercm; fieri άλλα νομιζόμενα φοβερά, ένενόουν αδύνατον είναι έν
non posse inlelligebam u l in nequitia ei in volupia- κακία κα\ φιληδονία ύπάρχειν αυτούς. Τίς γάρ φ ι
lum amore viverent. Quis enim libidinosus et in- λήδονος, ή άκρατης, κα\ ανθρωπίνων σαρκών βοράν
temperans, ac bumanae carnis eptilas in bonis nu- ^ άγαθδν ηγούμενος, δύναιτο άν θάνατον άσπάίεσθαι,
merans, moriem amplecti possit, u l bonis suis δπως τών αύτοΰ αγαθών στερηθή (30) * άλλ' ούκ έ χ
careat, ac non polius omnino in bac vita eemper παντδς ζήν μέν άε\ τήν ένθάδε βιοτήν, καί λάνθα
•ersari, et magislratue latere eonelur, nedum se- νε ιν τούς άρχοντας έπειράτο' ούχ δτι γε έαυτδν κ α τ
ipsum deferat morie damnandam? Ac pravorum ήγγειλε (31) φονευθησόμενον; "Ηδη καί τοΰτο ενήρ
quidem daemonum impulsu jam nefarii quidara γησαν οί φαύλοι δαίμονες διά τίνων πονηρών ανθρώ
homines boc facinus edidere. Gum enim nonnullos πων πραχθήναι. Φονεύοντες γάρ αυτοί τινας έ π \
occiderenl ob alBcla tlla nobis crimina, rapueruut συκοφαντία τή είς η μ ά ς , κα\ εις βασάνους είλκυσαν
eliam ad lormenia noslrorum servos, partim pue- οίκέτας τών ημετέρων, ή παίδας, ή γύναια, κα\ δι*
fos, pariim mulierculas, ac borrendie cruciatibus αίκισμών φοβερών έξαναγκάζουσι κατειπείν ταύτα
fabulosa illa facinora, quae pafram e l aperle ipsi τά μυθολογούμενα , & αύτο\ φανερώς πράττουσιν -
perpelrant, proferre coegertinl. Quas quidero quia ών επειδή ουδέν πρόσεστιν ήμίν , ού φροντίζομεν ,
a nobis aliena sunl, parum iaboraimis; cum inge- θεδν τδν άγέννητον κα\ apfaxov μάρτυρα έχοντες
hiuim ac non enarrabilem Deum cogiialieham et τών τε λογισμών καί τών πράξεων. Τίνος γάρ χάριν
aclionum lesiem habeamus. Quid enim causse est, Q ουχί κα\ ταύτα δημοσία ώμολογοΰμεν α γ α θ ά , κα\
cur 9 7 noB eliam publice profiteamur ba3C recle φιλοσοφίαν θείαν αυτά άπεδείκνυμεν, φάσκοντες,
fieri, ac divinam pbUosophiam eese demonsiremus; Κρόνου (32) μέν μυστήρια τελείν έν τ ψ άνδροφονείν,
Saturni mysieria a nobis peragi dicentes, cum ho- κα\ έν τ ψ αίματος έμπίπλασθαι, ώς λέγεται, τ ά
fcrlnenr necamus; ac dum sanguine, ut vulgo dicunt, ίσα τ ψ παρ' ύμίν τιμωμένψ είδωλω (33), ψ ού μόνον
(27) Τά Προσόντα τφ δντι. Nihil bic corrupli, ι, c 21, e i Euseb, Prcepar. ev. ιν, c. 15, sqq., p .
ged vera ei solida ornamenia, quaeque vere e x i - 154, sqq., ed. Yiger. Golon. Neque urbe eversa
slunt. umhris et falsis imaginibuft opponunlur. islud scelus exslinctam esi, veruni eliam potit t e -
(28) Πάντα συνέχει. Hujus loci, qui inierpretes titam Romanis legibus humanarum bosliarum i m -
mirum in moduin lorsil, vitium sanari poiesl, si molationem, tiuo posl sacerdoles iu arboribua tem-
uua addita lilierula legamus πάντα νουνεχή. In co- pli sui obumbralricibus per Tiberium proeonsulem
dice Claromotiiaiio legiiur πάντα λογισμδν έλκοντα, crocibu» exposilos, Afri nibilominus eadem sacrifi-
coeteris in l e i i u omissis, sed tauien ad margiiieiu cia in occulio faciebant, uii Terlullianus ipse Afer,
f
ab alia inanu resiitulis. Legii eiiani Tbirlbius νουν- niemoriae prodidil (Apol. c. 9 [Opp. ed. LeopoW.
e l
*Χ% » Pûlo anle cuiu Perionio έφασαν pro ρ. ι ] p. 67). Has observaiiones Tbirlbio debeuius.
έφθασαν. OTTO.
(29) Άφοβους. Legilur κα\ άφοβους apud Euse- (55) Τφ nap' ύμίν τιμωμένφ εΙδώΛψ. Sacpe alti
bium, qui bunc Jusliui locum inseruil libro quarlo D seripiores bauc supersiiiioiiem eibuicis objecere;
Jiist., c. 8. Mox άλλα deest apud euindem scripiu- sed prjecipue Terlullianus Jusiinum imilari v i -
rem, apud quem eiiam legilur άνθρωπείων. detnr Apologet. cap. 8. Vide De Speciac. cap. 6.
(5U^ Τών αύτοΰ άταθων στερηθή. Euseb. τών Giial erudiius Londinensia edilor alios scripiores,
έαυτου στερηθείη επιθυμιών. Μυχ idem ζήν άεί et qui idem dixere : Taliauum n . 26; Theopbil. A n -
ούχ δτι εαυτόν. Η. Slepbanus duiu Jtisliui verba ad tiocb. 1. ιιι, ιι. 7; Minucium rap. 2 1 ; Lactanliuiu
grammalicas regulas revocai, legeuduiu puiat πει- lib. i» cap. 21 et50;. Aihanag.fld». Geni^ p. 24; F i r i n i -
ρψτο ei είδώς φονευθησόμενον. cum De pro\. rel., Epipbanium Anc. p. 108; P r u -
(31) ΚατήγγειΛε. Sylburgius posuil κατήγγελλε, deiilium J. ι Adv. Symmack. v. 580, et seqq. Deinde
quia eodem modo legilur apud Eusebiuni. Sed nibil in ulramque partein dispulat, ac priino quidem Pa-
veial quouiinus aorisium reiiueainus. Paulo post trum auciorilaieî elevai, quia ahuin ea de re apud
k g i l Thirlbius έλκουσιν. prolanos ecripiores sileniium, exceplo lamen P o r -
(32) Φάσκοντες Κρόνου. Aplissime hic a mar- pbyrio lib. u De absiin. p.226. ium Pairutn lesii-
lyre uiemoralur Saiurnus; is eiiim puerorum sau- inouia a mendacii el erroris suspicioue vindicai.
guine maxirtie gaudebal, Chrisliaiii auieni pueros — Τφ παρ" ύμϊν τιμωμένφ εΙδωΛφ. bc. τελεΐν.
dicebauiur maciare. Prse cseieris PUceiiices eorum- Locus appnnie esi iusigiiis. Eieiiim bi» Juslinus
qtte coloiii<« deum isium viclimis colebani. Qua< verbis Joveni Latialem desigiiai, cui illu ipso leui-
ruiu coloiiiaruin nobili&sima Caribago metropolui pore Roiuse bouiines imuioiabaiilur. Qiiam aoper-
auaiii impieiaie superavil. Cf. L a c u m . luttiu. div. «iilioueiu oimits A p o ^ e u e Komanii» uuiiciebaui 9
41$ APOLOGIA II P 3 0 CHRISTIANIS. 466
«λόγων ζώων αίματα ττροσραίνεται, άλλά καί άν- Α iw»plemur, caeremoniara etae similem vextrae iu
θρώπ&ια, διά τον παρ* ύ μ ί ν επισημότατου κα\ ευγε illud simalacram religioni, quod non pecuduro so-
νέστατου άνδρδς τήν *Λ©όσχυσιν τού τών φονευθέντων lum, sed bominum etiam sanguine proluiiis, ho-
αίματος ποιούμενοι (54) * Διος δέ κα\ τών άλλων θεών minum occisorum sangtiinenr clariseimo apud vos
μιμητα\ γενόμενοι έν τ φ άνδροβατείν χαί γυναιξίν ei nobilissimo viro libante; Jovie aulem et alioniin
άδεώς μίγνυσθαι, Επικούρου μέν κα\ τά τών ποιη imilalores esse, duio in puerorum slupris el pro-
τών συγγράμματα άπολογίαν φέροντες; Επειδή δε miscuo cura mulieribus concubilu voluiamur; ex
ταύτα τ ά μαθήματα, χαλ τούς ταύτα πράξαντας καί Epicuri eiiam ei poeUnim scripiis pairocinium pe-
μιμούμενους φεύγειν πείθομεν, ώς κα\ νύν διά τώνδε tenies? Sed quia el ab his instiiuiis et ab ejusmodi
τών λόγων ήγωνίσμεθα, ποικίλως πολέμουμεθα. facioonim auctoribus et imiialoribus refugiendam
Ά λ λ ' ού φροντίζομεν, έπεί Θεδν τών πάντων έπό- suademus, id quod etiamoum bac in oralione
π τ η ν δίκαιον οίδαμεν. ΕΙ δέ χαί νύν τ\ς ήν (55), τρα conieadimus, proplerea variis niodis oppugnamur.
γική φωνή άνεβόησεν έπι τί βήμα ύψηλδν άναβάς * A l p a r v i pendimus, quia Deum jusiuin esse omnimn
• Αίδέσθητε, αΐδέσθητε ά φανερώς πράττετε είς αναί inepeclorem scimue. Ulinam autem ounc aliquis
τιους αναφερόντες, χα\ τά προσόντα χα\ έαυτοίς χα\ voce iragica e loco superiore clamarei: c Pudeat
τοίς ύμετέροις θεοίς, περιβάλλοντες τούτοις ών Β vos, pudeat, qtiae palam facilis, ea iu homines i n -
•ύδεν ούδ* έπ\ ποσδν μετουσία έστί. Μετάθεσθε, σω- iiocentee conferre, ei quae vobis ac diis vesiris i n -
φρονίσθητε. ι ba3rent, islis affingere, quos ne miniroa quidein
ex parte conungunt. Immutamini, resipiscite. >
13. Και γ ά ρ έγώ, μαθών περίβλημα πονηρδν είς 13. Nam et ego cum nefarium imegumenlum
άποστροφήν τ ώ ν άλλων ανθρώπων, περιτεθειμένον a pravis daemonibus, ad deierreodoe alios homi-
ύπδ τών φαύλων δαιμόνων τοίς Χριστιανών θείοις ues, divlnae Christianorum doclrina3 injeclum v i -
δ.δάγμασι, χαί ψευδολογούμενον (56) ταύτα, κα\ τού derem, et ejusmodi ineiidacioruin auclores, c i
περιβλήματος κατεγέλασα χα\ τής παρά τοίς πολλοίς ipsnin iulegumenlum ei popularem opinionem ir-
δόξης, Χριστιανός εύρεθήναι κα\ ευχόμενος κα\ παμ- r i s i , neque profileor laudi ducere, ac diniicatione
μάχως αγωνιζόμενος ομολογώ * ούχ δτι αλλότρια έστι omni conieudcre, ut Gbrislianus reperiar; nou
τά Πλάτωνος διδάγματα τού Χριστού, άλλ' δτι ούκ quod aliena sinl a Cbrislo inslitula Plalonis, sed
Ιστι πάντη δμοια, ώσπερ ουδέ τά τών άλλων, Στωί- quod non omnino similia, ut nec eliam aliorum,
χών τ ε , χαλ ποιητών, κα\ συγγραφέων * έκαστος γάρ Sloicorum videlicet, poeiaruin ei bistoricorum. Ut
τις άπδ μέρους τού σπερματικού θείου Αόγου τδ ^ quisque enim disseminalse ralionis divinae parleni
συγγενές ορών, καλώς έφθέγξατο. Οί δέ τάναντία aliquam sibi cognaum videbat, praeclare locutus
αύτοίς έν χυριωτέροις είρηχότες ούκ έπιστή μην τήν esi. Qui auiem secum Spsi in rebus longe gravia-
άποπτον (37) χα\ γνώσιν τήν άνέλεγκτον φαίνονται simis pugnarunt, ii nec scienliam subliiniorera,
έσχηκέναι. "Όσα ούν παρά πάσι καλώς είρηται, ημών nec cogniiionem, qua3 refelli non possit, asseculi
τών Χριστιανών έστί. Τδν γάρ άπδ άγεννήτου κα\ videnlur. Quabcunque igilur apud alios omnes prae-r
ά££ήτου θεού Λόγον μετά τδν Θεδν (58) προσκυνούν cla/e dicta, ea nosira sunt Cbrisiianoruin. Nalun\
prxcttme Tertullianiia, qui in ApoL c. 8, p. 68, no* c scientiaiTi eublimiorern. ι

•tront forUsse Jusiinuiii imiiaius : c Ecce, inquil, (58) Μετά τόν Θεόν. Saepe occurrit apud Jutiiir
ia i l U religiosissima arbe iEoeadarum piorum esi num baec loquendi ralio, sed de Filii aequalilaie
JmpiUr quidam, quem ludi$ suis humano proluunl nihil detrabit. Nam 1* sic Filium secundo loco e l
$emq*iae. Scd besliarii, inquilis; boc, opinor, iiiiiius Spiritum sanctum lertio collocat Jusiinus, ut eos
qmaa boroinis. An hoc turpius, quod mali homiuis? cum rebus creatis miniine conjuneal, sed ciim Pa-
Lerte lamen de homicidio fuoditur. ι Coll. comra ire, u l videre esl n. 6 et 13 Apol. ι. Hinc eiiam
Gnoitic. c. 7. p. 252. OTTO. declarat magnuin inesee buic doctrinae mysierium,
(54) Ποιούμενοι. U l accuratior sit oratio, legen- quod elhnicis iucredibile et insauum videbaiur,
d u n rooiiei Tbirlbius ποιούμενου, vel supra προσ- *y 2° Apud ipsos scripiores profanos saepe locus se-
ραίνετε. Vid. Αμοί. ι, n. 61. cundus cmii aequalilaie conjungilur. Sic Tbemistius,
(55) ΕΙ δέ χαϊ νύν τϊς ήν. Legeodum videtur eisi priinas veieri Roroae, secundas Consiantino-
aflfe xa\ νύν τΙς άν. Paulo posl mallel Sylburgius poli deferl pluribus locis, in primis oral. 5, pag.42,
οίς τούτων. Sed minime necessaria baec iuimulalio. aequale lamen imperium ulrique aitribuil. Sic enim
Mo«i video cur pro τ\ς legi posse conjicial Tbirlbius loquiiur de veiere Roma, orat. 25, p. 290: "Η τών
Ισοκράτης vcl Κράτης. μέ,ν άλλων πόλεων βασιλεύει, τή δέ υμετέρα, συμβα·»
(5o) Ψενδ\>Λογονμενον. Legendum ψευδολογου- σιλεύει. c Quae caeteris quidem civitaiibus imperai,
μένων, ul buic terboruiii contplexioni lux aifutida* sed simul cum veslra iinperat. ι 3° Cum aequalilat
lnr. Mox euam legenduro κα\ Χριστιανός. Monel in personis divinie in unius subslanliaa consorlio;
1
Thirlbias legere Joanneiii Glericuui τών τού Χρι posila s i l ; generationem ex subslanlia Palris m i -
στού , quod quidem oon valde necessariuni v i - riiice exposilam videbimus in Dialogo n. 61 el 128;
tJetnr. sed imeriiu observare juvat quam conslanter boc
(37) 'Αποχτον. Lcgilur apud Rob. Stepbanum dogma elbnicis pr«dicel. A i i sub iinem Cohtrt,
άπωπτον, ex quopolei iconfinnari conjectura Langi, Ghristum esse c Yerbum Dei, virluie ab eo insepa-
qni legii άπτωτον. Vulgaiam leciionein non carere rabile.» In Apol. i , uura. 46, el saepius in secunda,
tMrowk) aetatu exi&limal Sylburgius, si niroirum esse Λόγον cujus omues bomines parlicipes sunt.
teHsaiiam άποπτον inlelligaiuug scienliam ιιοιι fa- Deum illuin vocat, eique Dei naluraui aliribuit num.
cile parabilein el a eomiuuui capiu et inielligenlia 12, ApoL i . Solum proprie genitum, non creatuin,
BCttotam. Crabius reddeuduui oodem aenau p u u i , ibid^ ιι. 22 ei 23. Referl ad euiu pra»clan»*in*a
467 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 46*
enim ex tngenito et non enarrabtli Deo Verbura Α μεν κα\ άγαπώμεν, επειδή καί δΓ ήμας άνθρωπος
tecundura Deura adorainus et amamus; quando- γέγονεν, δπως κα\ τών παθών τών ημετέρων συμ
quidem propter nos homo faclus esl, ul perpes- μέτοχος γενόμενος, κα\ Γασιν ποιήσηται. Οι γάρ συγ
sionum nostrarum 9 8 particeps factus, medici- γραφείς πάντες διά τής ένούσης έμφυτου του λόγου
nam illis faceret. Omnes enim scripiores per insi- σποράς άμυδρώς έδύναντο δραν τά δντα. Έτερον γ ά ρ
tura ralionis semen poluere illi quidem verum v i - έστι σπέρμα τινδς κα\ μίμημα χατά δύναμιν δοθέν,
dere, sed subobscure. Aliud enim est semen a l i - καί έτερον αύτδ ού χατά χάριν τήν άπ' εκείνου ή μ ε τ -
cujus et imitalio pro viribaa concessa, aliud ipsum ουσία χα\ μίμησις γίνεται.
illud, cujus communicaiio e l imitatio secundum
ipsius graiiam concediiur (59).
14. Yos aulem hac prece oramus, ut bunc i i - 14. Κα\ υμάς οδν άξιούμεν ύπογράψαντας τδ ύμΤν
bellum, subscribentes quod vobis placel, promul- δοκούν, προθείναι τουτί τδ βιβλίδιον, δπως κα\ τοίς
gelis, ut caeleris noslra res innotescant, ac ho- άλλοις τά ημέτερα γνωσθή, κα\ δύνωνται τής ψευδο-
inines ad barum rerum cognitionem perveniant, et δοξίας κα\ αγνοίας τών καλών άπαλλαγήναι, οί παρά
erroribus et optimarum rerum ignoralione levari β τ ή έ ν αίτίαν (40) υπεύθυνοι ταίς τιμωρίαις γ ί
α υ τ ω ν
possinl; qui quidem se suppliciis culpa sua obno- νονται, είς τδ γνωσθήναι τοίς άνθρωποις ταύτα · διδ
xios praebent, quia iuest nalurae bominum facultas έν τή φύσει (41) τή τών ανθρώπων είναι τδ γνωρι-
cogoosccndi honesti atque lurpis; turo etiam quia στδν (42) καλού καί αίσχρού * κα\ διά τδ ημών, ούς
duin nos, qui noti illis non suraus, lurpium illo- ούκ έπίστανται, τοιαύτα οποία λέγουσιν αίσχρά κα-
r u m , quae diclitant, criminum nomine condem- ταψηφιζομένους, καί διά τδ χαίρειν τοιαύτα πράξασι
nanl, et tamen diis gaudent, qui similia perpeira- θεοίς χαλ έτι νύν άπαιτούσι παρά ανθρώπων τ ά
runt et ellamnum ab bominibus reposcunt, ex eo δμοια, έκ τού χα\ ήμίν, ώς τοιαύτα πράττουσι, θά
quod nobis, quasi ejusmodi facinorum rei simus, νατον ή δεσμά ή άλλο τι τοιούτον πρόστιμον (45),
moriem aut vincula aut aliam ejusmodi poenam i n - εαυτούς κατακρίνειν, ώς μή δέεσθαι άλλων δικα
fligunl, senleiiliam in seipsos dicunl, ita ut alii στών.
jjdices minime sint requirendi.
15. Contempsi etiam impiam illam apud meos 15. Κα\ τού έν τψ έμψ έθνει άσεβους κα\ πλάνου
Samaritanos et erroris plenam Simonis doclrinam, Σιμωνιανού διδάγματος κατεφρόνησα. Έάν δέ ύμείς
Qnod si et vesira ad hunc libellum accedat aucto- τούτο προγράψητε, ημείς τοίς πάσι φανερδν ποιήσας-
riias, omnium illum oculis exponemus ut, si fleri C ^ δύναιντο μεταθώνται. Τούτου γε μόνου
7 ν α ε ί
possil, immutentur; quod quidem unice nobis banc ^ p i v τούσδε τούς λόγους συνετάξαμεν. Ούκ έστι δα
©raiionem scribenlibus proposiliim fuit. Sunl aulem ημών τά διδάγματα κατά κρίσιν σώφρονα αίσρχά,
insiituta noslra recle judicanii minime lurpia, sed \\k ά σ η ς μέν φιλοσοφίας ανθρωπείου υπέρτερα·
a π
binuana omni pbilosophia sublimiora. Sin minus: j & ^ a Σωταδείοις (44) κα\ Φιλαινιδείοις (45)
e x v
Scripturae leslimonia, in quibus appellalur Nobis- bis in locis idem valore ac c per.» Irenaeus in Pro-
cum Deus, n. 55 ; Dorainus αιιί regtiavii a ligno et logo : "Ινα ούν μή παρά τήν ήμετεραν αίτίαν συναρ-
lirmavii orbem lerrae, n. 41; Doniinug sedens a dex- πάζωνταί τίνες. E l lib. ν , cap. 59, num. 3 : Τά ουν
iris Domini, n . 4 5 ; Dominus forliset poiens, nuiu. άποστάντα τού πατρικού φωτδς, κα\ παραβάντα τδν
51. Vid. ninn. 65. θεσμδν τής ελευθερίας, παρά τήν αυτών άπέστησαν
(59) Velim ex.pendanlur ba3C verba, ul conOrmeliir αίτιαν, ελεύθερα καί αυτεξούσια τήν γνώμην γ ε
quidquid in Praefalioue part. n , c. 7, n. 6, de Ju- γονότα.
stini doclrina disserui. Hoc discrimen ituer gen- (41) Αιό ένζή φύσει. Legendum διά τδ έν τϊ)
tiles el Chrislianos ponil. Praesianlissimi quiqne φύσει. Ntmirum sua ipsorum culpa suppliciis Ira-
genliles, u l Socraies et Heraclitus, veriialis parti- duntur, quia inest nalurae bumanae vis cognoscendi
culam, illusirante illorum animos Yerbo, cognove- boni et mali. lllud : Είς τδ γνωσήήναι τοίς άνθρώ-
runl, ei aliquo virlulis simulacro imitaii suiit. Alque ποις ταύτα eodem sensu paulo ante occurril et
id quidein illis a Deo, pro viribus liberi arbiirii salis incommode hoc loco posiium videtur. Quare
nonduiu sanali, coiicessum fuil. A l Cbrisiiani Ver- perspicuilaits causa vel omillcndum fuil in inter-
biiin incarnaium nou solum cognoscunt, sed eliam prelando, v e l , ut faciendum duxj, aptius collo-
illis communicaium f u i l , inhabiiando in eis per
€andum.
Spirilum sanclum, suamque imaginem in illis i m -
primendo, quod quidem gratuiluiii omnino Dei do- (42) Τό γνωριστόν. Legendum γνωριστικόν, o l
iittiu est. jam inuiii observaverunl.
(45) Πρόστιμον. Si legamus προστιμάν obsciiro
(40) Παρά τήν εαυτών αίτίαν. Hsec verba minus
m i e iniellecla lotum locuin lenebris impleverunl. et ditlicili looo non parum lucis accedei. Sic eliaui
Ipse Clericus verlil, ui alii, c praHer suam culpaiu,» legeiidum ccnsel erudilus Londinensis ediior.
Ilut.eccles. ad au. 162» alque b<ec reien ad Cbri- (44) ξωταδειοις. De Soiade Slrabo Geogr. x i v ,
Τ
slianos ila veriendo : c Ut et ab aliis noslra no- p. 575, ed. Siebenk. et Tzscbuck. : Ηρξε Σωτά-
scaiuur, possinlque falsa opinione liberari, et bonos οης μέν πρώτος τού χιναιδοΛογεΐν. ΟΤΤΟ.
viros nosse (Christianos) qui praeter suani culpam (45) ΦιΛαινιδείοις. Phila3iiis, είς ήν αναφέρεται
pu3»iis obnoxii iiunl. ι Reddeimuui puial Tbirlbius, τδ περ\ αφροδισίων άκόλαστον σύγγραμμα. Aibeu.
< vesira ipsorum culpa. ι Solus Periunius, < sua I. c. ρ. 535. ΟυΙΙ. S>uid. s. ν. Αστυάνασσα. 1D.
culpa.» Piuribiis exeuiplis probari possel illud παρά
44* DiALOGUS CUM TRYPHONfi JUDiEO. 470
u l δρχηστικοίς κα\ Έπικουρείοις, χαί τοίς άλλοις Α certe Soladeis, Pbilaenideis, sallaioriis, el Epicti-
τοίς τοιουτοις π ο ι η τ ι κ ο ί ς διδάγμασιν ούχ δμοια, οΤς reie, et aliis ejusmodi poeticis iiisliluliouibus absi-
έντυγχάνειν π ά σ ι , κ α \ γενομένοις (46) χαί γεγραμ- milia, quae lamen el in scenam producta speclare
μένοις, σ υ γ κ ε χ ώ ρ η τ α ι . Κα\ παυσδμεθα λοιπδν, δσον ct scripla legere oinnibus Ucel. Jam vero iis, qua?
έφ* ήμίν ήν π ρ ά ξ α ν τ ε ς , χα\ προσεπευξίμενοι τής in nobis sila erant, absoluiis desinimus, illud eiiam
αληθείας καταξιωθήναι τούς πάντη πάντας ανθρώ precanles, u l otnnee ubique homines veritalis co-
πους. Είη ούν χ α \ υ μ ά ς άξίακ; ευσέβειας κα\ φιλοσο gnitione digneulur. Ulinam el \ 0 8 ul pieiaiem et
Λ
φίας τά δίκαια υ π έ ρ εαυτών κρίνα ι. pbilosopbiam decet, aeqiium vestra ipeorum causa
judiclum feraiis.
(16) Γετομέτοιη, Recle obsecvat clapissimus Thirlbius banc vocem, cujus senstnn DO&asiecoli
tram iulerpretes, de scena aecipi debere.
ANALYSIS
D I A L O C I CUM T R Y P H O N E JODMO.
9 9 Jus&vm traxerat Bphesumfidei,mveritimUe est propagandat studmm,quod unicwn tk negotium videtur ficfo*.
f
Peucu diebus anletpuan discederet, mnbulanu nume in xy&li spalii* (tt. 1) occumt quidam Judams^Trypho nomirie, cmrn
%ex aliis epudem tnMHuli, $cque philosophke studiosum esse indicat, ac JusUm veste invitatum ut illtus congreuum ap
fcrd. JnMinus ubi Judceum esse cognovtt, miratur hominem Moysi et prophetU addiclum non missos facere philotophos^
aqme narrat (n. 2) quomodoip$e pluribusgustatis philosophis Plalonicos adamassel; sed postea (n. 5-8) veriiale ex cujusdam
um* termone cogniia religionem Chrislianam amplexus esset. Rident mii Tryphonis (n. 9). Dolet ipse Tryplw sortem
Jusum, quo spondeiite se aemonstraturuin religionem Chri&tianam cerlimmis arjywnentis mfi, iterum rnus et clamore*
mdtcori.Discedere quterti Ju*titw$,pailio retinetur α Tryphone,ted ealege.taem socii aut abearU aut tilenUo audiant
t
AccepUi condiliofte veniunt in meaium xysti sladium, ubi lupidea era>a seaxlia ex ulraque parte : considenl tit aUera
Jutfams et Trypko, in altera qmtuor socii Tryphonis, cum jam duo jocantes abiissenl Tum Juslinu* ordilur (n. 10)
btmc Dialogum; aui, nocte interpellatus, postridie Tryphotie cumsofnuetdn$nonmUlis,qui pridie non adfuertaU,
rtdemue repetitus etf et ad vesperum productus.
Htmd eauidem rmrarer, si deessel hnic operi, ut eruditi virt opmati sunl, vermtas ordmis. Non enim Dialogi inventor
Jusatau, sed fidelis eorum, quos disputata tnlereum $l Judaeos luerant,narrator. Sed tamen. st quis hanc dispulatwnem
otmiinu vesligiis indaget, ac tnedia cwn pr\mi$, extrema cum mediis compare^ non eum [allet argumenlorum series. Ir
gxo guidem, ut cqmmodo Ugentium considamm, Diaiogwn in ires partes distribuenm, quarum m prima 8. Mctrtyr
pnejmdkatas Judworum de legeopimones refeilit; in dliera verum et oclermun Filium α Deo geniUim esse.eumque nostra
causa incamalum et cruafixuni deinonstrat; in tertia denique vocationem gentiwn et Ecclesiam, quasa Christo cotislUuid
propheiarum oraculis ac veteris Testamenlifiguri$pradictam [uisse.
PABS I. — Qucerenli Tryphoni cur legemnon observent Chmtiam, respondei Jiulinus (n. 11). P* Prmdictam fuiw
teteris legit abrogalionem et novce insliiulionem; idquejam factum esse probat ex converswne gentium hanc legem per
Citruu gratiam 6b$ervantiwn(n. 11), dum illam Judtei prorsut dedecoranl. 2° Peccatorum remtstionem apua Isatam
per sanguhtem Cltrisli (n. 13), mintme vero per luslrationes Judceorum promiul 5° (n. 15) Juslitiam ab eodem propheta
mm tft ritibii» exUntis repom, sed in converstone cordit guam Chrishu donat. Hanc eue ueram circumcitionem. 4° (it.
y
16,17) Judmca envn cncumcisio in signum data, ut punirenlur ob scelera in Christum et Chrislianos commissa. 5° (it.
18, 22) Uanc tnerito α Chrislitmti rejici; siquidem veUrjdm ignota, in sigmon data Abrahce fuit; lex aulem sub Moyu ob
dmriiiam cordi* imtitnua. 6° (it. 23) Judaica de lege tententia calumniis adversm Deum anunn pratbel. 7° (n. 24) Longe
prestmitior circumcisio Chrislianorwn, sine qm (n. 25,26) Judcei salvari non possunt. Quod $i proplieUB tadem docent
mc Jfojpts, id (ecere propter eamdem cordis duritiam (n. 27). Αί verajuslilia per Christum compwatur (n. 28), ac pro*
wU Ux CkrUttams inuHlis (n. 29) cum ceternam legem per Chrisu' gratiam observent (n. 50). 8° In hac Chrisli potenlia
demonstranda perslal Jmiirms (etai enim magm ponderis argumerUum ut legem abrogatam esse conslaret, seque Jud
t
Umge aliis praxidiis egere intelligersiil) et cwn tanta fuerit gtoria prtmt advento», seamdum multo gloriosiorem futurum
probat (n. 51) ex Darnele, ac duos esse Christi adventu$, eumgue Dominum et Deum et adorandum dici ex pluribus p$al
mit demonstrat (n. 52, 59), qups in Salomonem negat convenire, cum is non modo hos tilulot sustinere non potsit. sed
etmm vitiosus fueril et longe diuimUis Chri$lianis, inter quos tamen fatelur (n. 35) natas e$*e hatreses, *ed qtias caih
cos m fide confirment, utpoU α Chrtslo pradicUe. 9° Legem ostcndil (n. 40, 42) figuram fuisse eorum quoe ad Cbrutum,
pcrtmeni, eiftnem habuisse in Christo (n. 43), tine quo (n. 44) Judcei [rustra saiutem sibi promitlunl. Fatetur (n. 45)
jusios, qm anu legem et $ub lege fuerunt, salvari, $ed per Ckr%ttwm nec negut (n. 46, 47) talulem adepluros, ai qui /c*
l
gem aon fide m Christum eonfunyanl, quamvis aliter catholici mulu sentianl.
.100 P * i s U.—QHW hactetmdeChrhlidivimtaU dixit Juslmus, ea striclim disserueraiad refellendasVtuUtorvm opk
mcnes de lege Mosaica. N.unc, rogato Tryphonis, dala opera, probai Chrislum ante saxula Deum exstiliue el postea
kommemfierivolume. Antequam dkputationem ingrediatur, monet Ttyphonem (n. 48), u! fixvm el ratum maneat, quo4
ym demonslratum esl, nempe Jesum esse Christuin, ac objiciente Judko nondum adveniue Kliam, probat (n. 49) Joan
mm eue £/tom prbniadvenlm prcccursorem, idque ex Isatce prophetia confirmal (n. 50,51): et ab ipso Jacob duos ad
ftntia pradjctos fuisse ostendit (n. 52, 54). Tum rogante TrypHone ne in probanda ChnsH divtmtate aahibeat iila
ietamtmm, in quums Dei nomen non sme metaphora usurpaiur, promiltit Jusliws (n. 55) $e hi$ leslimomis non usurum;
mc Dtw*. qm Abrahm elJacob et Moyn apparuit, α Deo Patre distmcium esse probat (n 56,57, 58, 59) : Judaicasmt*
dee*>qm apparuU m rubo, opimones refellit (n. 60). et sapienliani α Deo. ul ignem ex igne, genUam demomtrat (n. 61)
<x verbu Saiomonis, quibus consentaneum esse ostendii (n. 62) iilud Moysis: c Faciamus homtnem, > etc. Cedit hu ar-
fpmenns Judaus ei Justinum rogal, ut hunc Dei Filium hommem faclwn esse et crucifixum eue et resurrexUu et in
CBton ascendisse probet.
Tnm Jutlirms muita proferl testimoma {n. 63), quas jam antea recitaverat, in primis ex Psalmo ILIV, in quo et Chri-
ttm «I Deus timul ei liomo laudatur, el gentium cotiversio prcedicilur. Consentil Trypho (n. 64) ul Chrntxu genlium sii
Dem», m eo negatJudeeosmdigere. Casltgat ergo Justmus hanc impietatem, et prosequHur sutceptam de Deo homine
feao demtmttrauonem. Obncil Trypho (n. 65) Deum idteri gloriam suam twn dare. Locwn explicat JuHinus (n. 66), ac
demde refert propheuam itaue: c Ecce virgo, » eic.
Sed cmm rmtlta de hac prophetia dicerepararel, interpellal Trqpho ac objicit: VScripturamnon dieere: < Becevirgo,*
ud ι ECCM adoU9centula. ι Τ Hanc ex mrqitie qtneratomem (abulcc Persei non nbshmlem em. V Satitu (ume Jesuw
471 S. JUSTINI PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 472
komxnem ex hominibus natum fateri, eumque, $i modo Christus $U hanc dignitatem accurata legis oburwatkme io
9
cutum exisiimare.
HU tribus sic respondet Justinus, ui α po$lremo, quod forte majoris momenti videbatur, initium ducat. V llaque Jn
daicas de lege et de Christo, quem hominem ex homimbus tibi fingebant, opiniones refellii (n. 67,68). 2° (n. 69, 70) .
ftU qxuB poetm de Baccho, Uercuie, JfSscuiapio ac Perseo menliti sunt, artt/icia diaboli otlendit, quem oracula proph
rum imitatwn esse existimabat. 5° Cum Judcei, rejecta septuaginta teniorum inlerprelalione, tcrjptum e&se dicereni:
c Ecce adolescenttda, > exagitat [n. 71) imquum iuorumae liac interpretatione judicium, ex qua etiam nrnUa illos te
monia tu$tulis$e dicit Horum twnmdla, JryphbnU rogatu, profert (n. 72,73), quorum poslremum:« Dominus regmavii
α ligno. ι Sed cum hunc Psalmum ad Clirislum referri non posse Trypho contenderel (n. 74), satis ei facere coturtur
Juttmus et alia Scripturw loca coiligU (n. 75, 76), in quihit parUer majestas divinUati* cum carms humiliicde coit-
jungitur.
Hi$ expeditis, gwe adversu* Isaice propheiiam,« Eccevirgoconcipiet,» objecerat Trypho, demonstrat Jiulinu$(n. 77,
78) hanc prophetuun in Christo adimpletam fuisse; et poaquam interpostias α Judwo de angelis, et dt vnsiauralione Je
ruudem et reano mtUe armorum quwsiiones explicuit (n. 79, 81), ac nata occa$ione ex Apocalyptis testimonio, nonnu
ditseruit (n. 82) de dono propHetice apud Christiano* et de prcedictis α Christo pertecuiwnibus el fueresibus; tum v
Judccos hortatur, utneex htereticis et malis Christiams ansam arripiant Christo maledicendi elScriptom prave interpre-
tandas. Frustra enim Ezechiam ab iliis obtrudi, ul ea eludant qwe, ut in pscdmo « Dixit Uomimu, > tta eliam in futc p
phetia, c Ecce virgo, »non de Ezechia, $ed de solo Chrislo Jmlimts dicta demonstrai (n. 83,84). Sic eliampuUmwn xxui,
ad Ezechiam perabsurde referri ostendit (it. 85): zeque charitate adduci declarat, w multa pridie disputata repelat tw
gratiam eorwn qui non adfuerant.
Nati ex Virgine Dei mysterio tot Scripturce te&limoniis propugnato, novu* Justino nascebatur labor in Chrisii cruce *
milner defendenda. Mulia ergo coUigit (n. 86), qm lignun\crucis in Veteri Testamenio prmignificaverant; et cwn Ττψ
pho ex his verbis, • Egredieiur virga de radice Jesse, ι quw Justimu citaverat, occasionem cetduel qiiwrcndi cur
Christus, cum Deus sit, opus habuerit Spirilu sancto, Justimu huic quwslioni respondet (n. 87,88). Negat Tryp/w addu
$e poue, ul ignotmniam crucis agnoscat, praplerea quod % maledklus α Deo omnts qui pendel in ligno. > Tum Justin
qwmlum sit crucis robur, ex manibus Moysit exiensn, ex benediclione data Josepho el terpenle exallalo demonstrat
90,91); normtdla de interpretandis Scripturis principia ponit {n. 92, 93),<zc landem locum α Truphone objectum explica
(n. 94). Idem mytterium aliis testimoniis Scripturce defendu (n. 95), 101 his prcesertim, tFoaerwU tnanus mea$ ι eic
%
Quin etiam tolum Psalmum recital (n. 97, 105) ac singtUos ver$u$ interpretatur.
Ruurrectionem Chruli probal exfineejusdem psaimi et ex Jonve htsioria (n. 106,107, 108), qua Judmt α Christs
tbjecta, non modo NimviUu imitati non suni, sed eliam per totum orbem miserunl* qui Christitm et Christianos teterr
calumniis in invidiam vocarent. De Chrisli ascensione nihil dicit hoc lcco, forte quia satis multa eadere supra di
xerai n. 83.
PARS Ul.—NinivUarum conversio, quam Christiani imitati $unt Judaei vero neqnaquam, opportvnum Juslino inlroitom
x
dedil in tertiam partem hujus Dialogu Probal conversionem genttwn prcedictam esse α Michcca (n. 109, 110), ac muU
alia coUigit (η. 111), quitnu genlium per Christi sanguinem liberatio prmignificata fuit. Exiles et jejunas Judteorwn
imerpretaiiones refeUil {n. 112), acJosuefiguram Cnrislifume, genlesqueper Chrislum in terram tanctam inlroductum
tri, et ab eo secundam circumcisionem longe Judaica prcetlantiorem accepisse oslendil (n. 115,114). Idem dogma conf
mat (». 115,116,117,118) ex ZacharvB visione et Malachice de tacrificto Chrhtianorum prcedictione quam ex Chnsto
t
sacerdolio confirmal, aliisque ejus titulis. Eosdem Chrislianos populum e$se, el populum longe sancliorem Judans d
inonstrat, ac genus Abrahce ejusquefilioet nepoti promissum (n. 119,120); el benedictionem in ipso Christo promis
non ad pro$elylo$ Judworum, ted ad Chrislianoi speclare, gut verus Israel suntetfiliiDei (eo qupd Christus sit Filiu*
Dei et Itrael, et Detu qui apparuii antiquis, α Deo Patre, ut tgnis ex igne, genihu, Domimi* α Domino Patre dislinclu
et Iwtantur cwnpoptdo Det, ut prophetie prcedixerunt, ac vocationem wam morvm sanctitate comprobanl, cum Judm
summa semper impietate Deum offenderint el offendant (w. 121,133).
Ecclesice eliam figuras et proedicliones ostendil {n. 134, 139) m connubiis Jacob. cui aliud $emen promhsum, Judm
reprobis successurum; ei in arca Noe et benediclionibus, quas Noe filiis dedit. In hac Ecclesia nulium ditcrimen servo-
rum et liberorum (n. 140), ac frustra Jud<jei filios se e$se Abrahce gloriantur, quos quidem sua culpa cecidisse proba
1H). Hae peracta dispulatione)(n. 142), cum Jtutmus taceret, gratias ei Tryplto perhonorificas agit suo et soctorvm
nomine, ac ftnutam navigalionem apprecatur: vicitsimque Ju&linus peramice eos ditcedens udutat, teque Uli* mhti
tuelhu precari posse declarat, quam ut ad Christi cognitionem pervemani.
ΠΡΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑ ΙΟΥΛΑΙΟΝ

ΔΙΑΛΟΓΟΣ
EJUSDEM J U S T I N I
DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDM)
1. Juttinut α Judcets ob philo$ophi vestem talu- Α 1· Περιπατούνε μοι Ιωθεν έν τοις του ξυστού (47)
tatus, Moysem longe pmferendum e$$e philosoplris περιπάτοις συναντήσας τις μετά κα\ άλλων, Φιλό-
declarat. — Ambulanti mibi mane ία xysti spaliis σοφε, χαίρε, έφη. Κα\ άμα είπων τούτο, επιστραφείς
(47) Σύστον. Hic xysius, si fides Eusebio (flitl. nium dispniare eolitnno esse Philoslralus scribii
eccl. i ? , 1 8 ) , Ephesi eral. Eodem in loco Apoilo- iv, 5, et v m , 26, referenle Tliirlbio. OTTO.
473 W A L O G U S C U M T R Y P H O N E JUDJEO 474
ανμπεραχάχει μοι συνεπέστρεφον δ αύτφ χα\ ol Α occurrens qitidam tina cum aliis, Salve, iuquit.
1
φ&* αυτού. Κ ά γ ώ 6 μ π ο λ ι ν προσαγορεύσας αύτδν, pbilosopbe, stalimque his diclis conversus una me-
ΤΙ μάλιστα; έφην. cum ambulabat. Convcrsi quoque cuin eo amici
ejuft. Tum ego vicissim illum salulans : Quid re-
rui», inquaui, polissimum ?
Ό δε, ΈδιδάχΟην έν "Αργεί, φησ\ν, ύπδ Κορίνθου A l ille : Docuit me Argie, inquit, Corinlhus So-
τού Σωκρατικού, δτι ού δεί καταφρονειν ουδέ άμελείν eraticus non debere coniemni aut negligi qui banc
τών περικειμένων τόδε τδ σχήμα (48), άλλ' έκ παν veslem induli sunt, sed omnem eis bumaniialem
τδς φιλοφρονεί σθαι, προσομιλείν τε αήτοίς, ε ί τ ι δφε* ezbibendam, ac eorum consueiudine utendum, u i
λος (49) έκ τ ή ς συνουσίας γένοιτο ή αύτφ έκείνφ ή aliqua inde uiilitas sive ad ipsum illum, sive ad me
έμοί. Άμφοτέροις δέ αγαθόν έστι, κάν θάτερςς ή redeat. Utrique auiero bene est, ei itl alieruier
ωφελημένος. Τούτου ούν χάριν, δταν ίδω τινά έν juveiur. Hanc igilur ob causam , cum aliquem in
τοιούτψ σχήματι, ασμένως αύτφ προσέρχομαι · σέ τε hac vesle conspicio, libenier ad-eum accedo; le-
κατά τ ά αυτά ήδέως νύν προσείπον ούτοί τε συν- que modo ea de causa helus compcllavi: isti ao>
εφέπονταί μ ο ι , προσδοκώντες καί α$το\ άκούσεσθαί ^ lem me subsequuiitur, quod et ipsi spereni se ex lo
τι χρηστδν έχ σού. utile aliquid audiluros.
Τίς δέ συ έσσι (50), φέριστε βροτών; Ούτως προσ- 102 T , ! v e r o
Quisnam es morialium praslan-
παίζων α ύ τ ψ έλεγον. tisstme ? l i a eum Jocans alloquebar.
Ό δέ χαλ τούνομά μοι κα\ τδ γένος έξείπεν απλώς · IIle autem ei nomeo mlbi el genus ingenue edi-
Τρύφων, φ η σ \ , καλούμαι (51) * είμι δέ Εβραίος έκ dil. Trypho , inquit, vocor; Hebraus aulein sum
π ε ρ ι τ ο μ ή ς , φυγών τδν νύν γενόμενον πόλε μον (52), ex circumcisione, ex bello nuper gesio profugus,
έν τ ή Ελλάδι κα\ τή Κορίνθψ τά πολλά διάγων. io Graecia el Corinibi plerumque degens.
Κα\ τ ί άν, Ιφην έγώ, τοσούτον έκ φιλοσοφίας συ τ* Sed quid te, aiebam, lanium pbilosopbia juvare
άν ώφεληθείης, δσον παρά τού σού νομοθέτου καί possit, quanlum legislator tuus ei prophetae?
τών π ρ ο φ η τ ώ ν ;
Τί γ ά ρ , ούχ οί φιλόσοφοι περ\ θεού τδν άπαντα Quid enim, inquit ille, an non philosophonnn
ποιούνται λόγον (55), εκείνος έλεγε, χα\ περ\ μοναρ sermooQinis de Deo tersatur, ac de ejus siugtila-
χίας αύτοίς καί προνοίας αί ζητήσεις γίνονται έκά- riiaie et providenlia quaestiones ab eis seiupet
στοτε; Ή ού τούτο έργον έστ\ φιλοσοφίας, έξετάζειν ^ inslituuntur ? A"l philosopbiae an non boc opus esl
cpl τού A_f_
θείου; · de Deo quaerere ?
Ναλ, Ιφην · ούτω κα\ ημείς δεδοξάκαμεν. Άλλ' οί Sane, inquam, ita el nos exislimamus.Sed pleri-
πλείστοι (54) ουδέ τούτου πεφροντίκασιν, είτε εΤς que ne id quidem laborant, ulruui iinus an plures
είτε χα\ πλείους είσ\ θεο\, καί είτε προνοούσιν ημών sinl d i i , et unicuique nostrum nlrum provideant
έκαστου, εΓτε κα\ ού · ώς μηδέν πρδς εύδαιμονίαν τής necne; quasi haec cogniiio nihil ad beate vivendura
γνώσεως ταύτης συντελούσης * άλλά χαλ ημάς (55) afferai. Quineiiam persuadere nobis conantur Deum
έπιχειρούσι πείθειν, ώς τοΰ μέν σύμπαντος κα\ αυ universi quidem ac ipsorum generum el specierum
τών τών γενών χα\ ε ίδων επιμελείται θε^ς, έμού δέ curana gerere, mei auiem et lui et singulorum noa
(48) Τάδε τδ σχήμα. De Justino Euseb. Hist. tiqniialem Moysie demonstratiiruni μετά πάσης
ecci. ι ν c. 11 : Τουστίνος έν φιλοσόφου
e σχήματι αξιόπιστου μαρτυρίας, id esl nullo usurum teaiiiiKH
πρεσβεύων τδν θείον λόγον. Hieron. De virii Μ., nio, quod non gravissimum Gnecis videri debeat,
c. 25 : c Jusiinus philosophus, habilu quoque (54) ΆΛΧ ol πλείστοι. Hoc loco Stoicos notal
pkiioutpki incedens >; el Phol. JtibL cod. 125 : Juslinus; nam Stoicus i l l e , quein primiini philo-
•ιλοσοφών xa\ τοϊς λόγους χαί τψ βίφ χα\ τψ σχή sopliiai niagisiruni habuit, parvi pendebal cognilio-
ματι. ΟΤΤΟ. Q uem Dei, ui infra narral Jusiinus. In eosdein sloicos
(49) ΕΙ τι δφεΧος. lllad εί idem hoc loco valet quadrant optitne qua3 seqiiuniur. Providenliam illi
ac dando operara, sive lenUndo, ut aliqua uiiliias quidem admitlebanl, sed qua? falo ei uecessitale
ad ipsum vel ad me redeat. continerelur, nec aliier hoiuines ac res iuanimas
(50) Τίς δέ σύ έσσι. Εχ HomeroIliad. ζ, ν . 125: regeret. Hiuc Terlullianus Prwscripi. cap. 7: cMar-
Τίς δέ σύ έσσι, φέριστε καταθντχτώγ ανθρώπων; cionis Deus melior de tranquilliiaie, inquil, a SioU
HaUoix. Νοί. in vii. Jusi. cap. 6. cis venerat, > Deniqite philosqpbi, de qmbiis hic
(51) Τρύφων χαΛούμαι. Hunc Trypbonem loqukur Juslious, iiadem vicibus rcdeuiilibub eos-
Eosebios Judaeoruio lunc leinporis celeberrimuiu dem bomiiies revicluros docebatit, qnod proprium
foisse dicil lib. iv, cap. 18. fuil Purticus coiiiiiienluiii. — Hedarguit Justious
luin iliius aevi pbilosopbos (coll. Lucian. lcarome*
(52) Τδν νύν γενόμ. πόΧεμον. Boc esl bellum a nipp. c. 9), lum Sloicos. Hi eniin miiiime faciebanl
Bar-Cochbar exciiatum. Ο τ τ ο . Pei cognitionem (c. 2 , p. 218, 219, Tbeopb. ad
(55) Τδν άπαντα ποιούνται Λόγον. Sic eliam Autolyc. c. 4 ) ; aguoscebaiil quideiu Providemiaiu,
reddi posteat bxc verba : c A n non phiiosopbi ita lamen ul magiia dii curent, parva negligani
Ofnnem de Deo disputationem inslituunt? > ld esi (Gic. De nat. deor., II, 66). OTTO.
dtspntaiionibus euit compleclanlur, quidquid de (55) Kal ημάς· lia iuss. codices, et editiones
Deo fas esi dieterere? Sed inierprelatio, quam se- recenliorea B . Siepbano , apud quein legilur κα\
c a u u sain, confirmaUir ex bis verbis : Αί ζητήσεις υμάς.
γίνονται εκάστοτε. Juaiinus Cohori. n. 9, ait se an-
475 S. JUSTINl PHILOSOFHI E T MARTYRIS 476
ο υ χ Ε τ ( τ ο ύ
Uem; neque enim fore ul eum lola nocte ac die Α καθέκαστα (56), έπε: ούδ*
precareniur. Hoc auiem quonam ittis evadnt, diffi- αν ηύχόμεθα αύτψ δι* δλης νυκτός κα\ ημέρας. Τούτο
cile non esl intelligere. Propoeila eniin esl liis, qui δέ δπη αύτοίς τελευτά, ού χαλεπδν συννοήσαι. "Αδεια
ita sentiunl, disserendi et sequendi quo Hbuerit γάρ κα\ ελευθερία λέγειν κα\ έπεσθαι τοϊς δοξάζουσι
impunilas et licentia, ac agendi quidquid volucrint ταύτα, ποιείν τε δ τι βούλονται κα\ λέγειν, μήτε κ δ -
et dicendi, nec supplicium itieiuenlibus, nec boni λασιν φόβουμένοις (57), μήτε άγαθδν έλπίζουσί τι έ χ
quidquam a Deo speranttbus. Quomodo eniin me- θεού. Πώς γ ά ρ ; οίγε άε\ ταύτα έσεσθαι λέγουσι, κα\
luanl au* spcrenl qui eadem semper fulura dicunt, έπ' έμέ κα\ σέ (58) έμπαλιν βιώσεσθαι ομοίως, μήτβ
meque el te eodem rursus modo vtcluros, nec iue- κρείσσονας, μήτε χείρους γεγονότας. "Αλλοι δέ τ ι -
liores faclos, nec deleriores? Alii quitlam, cum im- νες (59), ύποστησάμενοι άθάνατον κα\ άσώματον τ ή ν
inortalem et incorporeain anirr.am esse ponanl, nec ψυχήν, ούτε, κακόν τι δράσαντες, ηγούνται δώσε ιν δ ί -
poenas daltiros se pulanl, si qutd mali fecerinl (pali κην (απαθές γάρ τδ άσώματον), ούτε, αθανάτου αυτής
enim non potest quod iiicorporeiiin esl) necjaiu ύπαρχούσης, δέονταί τι τοΰ θεού έτι.
Deo, cum immortalis sil anima, quidquain in-
digenl.
TUDI ille urbane subridens : Tu vero, inquil, his R Κα\ δ ς , άστείον ύπομειδιάσας, Σύ δέ π ώ ς , Ι φη%
de rebue quid ceuses, el quae lua de Deo seiiten- περ\ τούτων φρονείς, κα\ τίνα γνώμην περ\ θεού;
lia, el qua? pbilosopbia? Expone nobis. έχεις, κα\ τίς ή σή φιλοσοφία; Είπε ήμίν.
%. Narrat se pluribut gustatis philosophis tandem 2. Έ γ ώ σοι, Ιφην , έ ρ ώ , δ γέ μοι καταφαίνεται·
adhcesitse Platonici*. — Equidem l i b i , inquam, Έστι γάρ τψ δντι φιλοσοφία μέγιστον κτήμα, καλ τ ι -
quid mibi videatur edisseram. E s l enim revera μιώτατον θ ε ώ , φ τε (60) προσάγει κα\ συνίστησιν,
uiaxiina possessio pbilosophia, ac plurimi apud ημάς μόνη' κα\ δσιοι ώς αληθώς ούτοί είσιν, οί φιλο
Deuin preiii, ad quem nos perducii, cuique nos sola σοφία τδν νουν προσεσχηκότες. Τί ποτε δέ έστι φιλο
commendat; vercque illi saucii sunl qui animuin σοφία, κα\ ού χάριν κατεπέμφθη είς τούς ανθρώπους,
ad pbilosopbiain adjungtinl. Quid autein sii philo- τούς πολλούς λέληθεν. Ού γάρ άν Πλατωνικοί ήσαν ,
sopbia, et quam ob causam ad homhtes demissa, ουδέ Στωικοί, ουδέ Περιπατητικοί, ουδέ θεωρητι
plerosque latel. Nam nec Plalouici 103 essent, κοί (61), ουδέ Πυθαγορικο\, μιάς ούσης (6ζ) ταύτης
pec Sloici, nec Peripalelici, nec Tbeoreiici, nec επιστήμης. Ού δέ χάριν πολύκρανος έγενήθη, θέ^>
Pyibagorici; cuin una sii baec scieniia. Unde au- είπείν. Συνέβη τοίς πρώτοις άψαμένοις αυτής, καλ
tem muliiceps evaseril, juvai dicerc. Dsu venit, ut διά τούτο ένδόξοις γενομένοις, άκολουθήσαι τούς έπει
{
iis, qui pbilosopbiam primi aliigerunl, et ea re τα, μηδέν έξετάσαντας αληθείας πέρι· καταπλαγέν-
clari exsiilere, succeesores nulla veri adbibita in- τας δε μόνον τήν καρτερίαν αυτών κα\ τήν έγκρά
vesligaiione, adbaererenl; ac lanluin eoruin con- τειαν κα\ τδ ξένον τών λόγων, ταΰτα αληθή νοαίσχι
(56) Τον καθέκαστα. Maflet Sylbiirgius τών καθ sophia ea esl, quae in contemolandie rehus versa-
έκαστα vel τοΰ καθέκαστον, Haec ίιι Peripaieiicos tur, nec ad aclionem iransii. Hinc Julianus impe-
e i Cyrenaicos dicu credideriin, qui preces rejicte- ralor or. 6, p. 190 : Ούτοι διαερή τήν φιλοσοφίαν
bant, Y i d . Slrom. v n , p. 722, et u adv. Celtum, νομίσαντες, ώσπερ ό Αριστοτέλης κα\ Πλάτων, θεω-
p. 68. ρηματικήν τεκα\ π ρ α κ τ ι κ ή ν αύτοΰ συνέντες δηλον
(57) Φοδονμένοις. In cod. Reg. et Glarom. φο ότι κα\ νοήσαντες, ώς οίκειόν έστιν άνθρωπος φύσει,
βούμενους el ελπίζοντας ad marg. Sic eiiam R. Sie- πράξει και επιστήμη, c Pbilosopktiam (Cynici) Ία
pbauusad calceiu. Sed uon necessaria emeiiilatio; duas parles dividunt, uii Arisioteles et Plaio, spe-
b«c enim referuntur ad δοξάζουσι. Si Jusiinus culalivam el praciicam; in qno recle illud viden-
semper sequereiur nilidum dicendi genus, valde tur animadveriisee, bominem natura ad scientiam
mihi arriderei ha?c Periouii emendalio : Ελευθερία et aciionem esse comparaium. ι Isidorus Pelusiota».
έπεται τοίς δοζάζουσι ταΰτα, ποιεϊν τε δ τι βούλον- lib. ι ι , episl. 201, ires philosopbiaB species dislin-
ται κα\ λέγειν. guit, quarum primain, quae in aclione vereatur,
(58) Καϊ σέ. Sic cod. Clarora. Edili babent ές D veluii rundamenluin esse slaiuil; aliam, quam l o -
έμπαλιν. Pro έπ' legeuduoi tideiur έτι, ut aduio- g i c a m appelial, veluli ornaineniuni; leriiam tbeo*-
uuil Sylburgius. reticam, sive epeculalivam, veluii fasligium ei co-
(59) "AJLXci δέ τίνες. Nonnuilos nolat Plalonicos ronidem. Non alio sensu videlur banc vocem usur-
de qnibus loquiiur infra num. 5. pare Jusiinus, nec iinmerilo Tbeorelicos CUIII aliis
(60) θ ε ψ , ψ τε. Legit Sylburgius θεώ τε. Paulo seclis exagiiai, cum vera pbilosopbxa non minus
posi pro δσιοι, videlur Langua legisse όλβιοι, c feli- praeclare faciis, auam rerum consideraiione debeat
ces, » sed nulla prorsus raiione. Loquilur enim comineudari. — Cf. Gell. Nocl. ΑΠ., x i , 5.
Jueiinus non de pbilosophia elhniconiin, sed de (62) Μιας ούσης. Julianus iinperator in sexla
Cbrisliana doclrina , quain infra niiin. 8, declarat oraiioiie, p. 184, sic toquilur : Μηδε\ς ούν ήμίν
solam esse cerlain aique ulileiu pbilosuphiam, se- τήν φιλοσοφίαν είς πολλά διαιρείτω, μηδέ είς πολλά
que lunc demuui fuisse pbilosopbum, cum facms τεμνέτω* μάλλον δέ μή πολλάς έκ μιάς ποιείτω. "Ωσ
e*tGhrislianus. Tbirlbii ergo legendum coojicienlis, περ γάρ αλήθεια μία, ούτω δέ κα\ φιλοσοφία, ι Λβ-
σοφοί, inulilis coujectura. nio ergo philosopliiam nobis ίιι plures parles divi-
(61) θεωρητικοί. Pbilosopbi, quos JuslinusTbeo- dal, vel poiius plurcs ex una facial. U l euiin feri-
reiicos appelial, non iidem suui, ac Sceplici, ui las unaesl, i i a e i pbilosopbia. ι Hactenus pmeclare
exisiimavit Langus, sive Pyrrbonii, qui qusrendi Julianus; sed in eo lurpiier labilur, quod piurc*
ei investiganui linem non faciebant, cum oibil vias, id esl, varia ellinicarum superslitioiiuiu ΐ ι ι ·
prorsus altiriaare audereul. Sed ibeorelica pbilo- iliiula ad baoc verilaleiu ducere exisiiuieu
477 DJALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJ£0. 478
ά παρά του δ ι δ α α χ ά λ ο υ έκαστος Ιμαθεν* είτα κα\ Α slanliam el continentiam, et novum sermonam ge-
αυτούς, τοϊς Ε π ε ι τ α τταραδδντας τοιαύτα άττα χαλ DU8 admirali, ea crederent vera, quae a suo quis-
άλλα τούτοις π ρ ο σ ε ο ι χ ο τ α , τούτο κληθήναι τούνομα qoe imagietrc didicisscnl; et cuin eadem ip&i sute
©πιρ έκαλείτο ό π α τ ή ρ τού λόγου. Έ γ ώ τε, κατ* ά ρ quoque succestoribus et alia quxdain affinia Iradi-
χος ούτω π ό θ ω ν κ α \ αύτδς συμβάλει ν τούτων έν\, disseut, eo nomine designarentur, quo appellalus
έπέδωχα έ μ α υ τ δ ν ΣτωΤκώ τινί * κα\ διατρίψας ίκανδν fuisset doctrinae paier. Ego quoque cum iniiio cu-
μετ αυτού χρόνον, έπε\ ουδέν πλέον έγίνετό μοι περί perem horum alicui in sermonem venire, dedi me
θεού (ουδέ γ ά ρ αύτδς ήπίστατο, ουδέ άναγκαίαν cuidam Stoico; satisquecum eo versatus diu, cum
έλεγε τ α ύ τ η ν είναι τήν μάθησιν), τούτου μέν άπηλ- nihilo plura scirero de Deo (nam nec sciebal ipse,
λάγην,έπ* άλλον δ έ ή κ α , Περιπατητικδν καλούμενον, ueque hanc scientiam necessariam puiabat) ab eo
δριμύν, ώ ς φ ε τ ο . Καί μου άνασχόμενος ούτος τάς discessi, aique ad alium me coniuli, quera Peripa-
πρώτας η μ έ ρ α ς , ήξίου με έπειτα μισθδν όρίσαι, ώς leticum vocabanl, bominem, ut sibi ipse videba-
μή ανωφελής ή συνουσία γίγνοιτο ήμίν. Καί αύτδν tur, peracutum. Gumque is me primis diebas por-
έγώ 6ta τ α ύ τ η ν τήν αίτίαν κατέλιπον, μηδέ φιλόσο- lulisset, rogaviiposiea utde mercede transigerem,
φον οίηθείς δλως. Τής δέ ψυχής έτι μου σπαργώσης quo fruciuosa nobis esset inter nos coneuetudo.
άκουσα ι τ δ ίδιον κα\ τδ έξαίρετον τής φιλοσοφίας, Β Hac ipsa de causa missum illuni feci, ne philoso-
προσήλΟον εύδοκιμούντι μάλιστα Πυθαγορείψ, άνδρΐ phiim quidem omuiao arbilralus. Sed cum animus
πολύ έ π \ τ ή σοφία φρονούντι. Κάπειτα, ώς διελέ- adhuc siudio flagraret id quod philosopbiae pro-
χθην α ύ τ ψ , βουλεμένος ακροατής αυτού καί συνου- prium ei praecipuum est audiendi; celeberrimum
σ*Λστής γενέσθαι, ι Τ ί δ α Ι , ώμίλησας, έφη, μουσική, adii Pyihagoreuin, bouiinem de sapienUa valde
κα\ αστρονομία, και γεωμετρία; Έ δοκείς κατόψε- glorianiem. Deinde u l collocutus sum cum eo, au-
σθαί τι τ ώ ν είςεύδαιμονίαν συντελούντων, εί μή ταύτα dilor illius et familiarig fleri cupiens : Quid ergo,
πρώτον διδαχθεί ης, & τήν ψυχήν άπδ τών αίσθητών iuquit ille, dedisli operam musicae, asironomise e l
περισπάσει, χαί τοίς νοητοϊς αυτήν παρασκευάσει geometriae? A n putas perspeciurura te quidquam
χρησίμην, ώστε αύτδ κατιδείν τδ καλδν, καί αύτδ δ eorum, quae beatae viiae cooducuot, nisi baec prius
έστιν α γ α θ ό ν ; > Πολλά τε έπαινέσας τοψτα τά μαθή didiceris, quae animura a rebus sensum movenli-
ματα, καί αναγκαία είπών, άπέπεμπέ με, ίπεί αύ bus abslrahent et ad ca, quae mente percipiuntur,
τ φ «ομολόγησα μή είδέναι. Έδυσφόρουν ούν, ώς τδ idoneum efficienl, ut ipsum pulcbruin et ipeiun bo-
είκδς, αποτυχών τής ελπίδος, και μάλλον ή έπίστα- num inluealur? Cum has disciplinas pluribue lau-
σθαί τι αύτδν ώόμην. Πάλιν τε τδν χρόνον σκοπών δν _ dassel, ac necessarias praedicasset, dimisit roe a
*_ ' ι... x :c ^\ ι r.._ -x ...fii. - .A„
έμελλαν έκτρίβειν περ\ εκείνα τά μαθήματα, ούκ *·* ee, postquam ei _· e
confessus ·
sum rae nescire. Fere*
ήνειχόμην είς μακράν άποτιθέμενος. Έ ν αμηχανία bam igiiur, ut par erat, moleste quod spe excidis-
δέ μου δντος, έδοξέ μοι καί τοίς Πλατωνικοίς έντυ- sera; eoque roagis quod mihi aliquid scire videre-
χείν · πολύ γ ά ρ κα\ τούτων ήν κλέος · κα\ δή νεωστ\ tur. Rursiis cum tempus illud considerarem, quod
έπιδημήσαντι τ ή ημετέρα πόλει συνετψ άνδρ\, κα\ mibi in bis dlsciplinis conierendum erat, ιιοιι fere-
προύχοντι έν τοίς Πλατωνικοίς, συνδιέτριβον ώς τά bam me in longum tempus rejici. In hac coneilii
μάλιστα, και προέκοπτον, κα\ πλείστον δσον έκαστης inopia Yisum esi u i ad Plalojiicos me oonferrem
ημέρας έπεδίδουν. Καί με ήρε ι (65) σφόδρα ή τών (eranl eniin magiM) in ppeiio) ac com viro quodam
ασωμάτων νόησις, καί ή θεωρία τών ίδεών άνεπτέ- prudemi,qui recensinurbem nostram adveneral, at-
ρου (64) μοι τήν φρόνησιν, ολίγου τε έντδς χρόνου que inler Plalonicos exceUebat, plucimum versabar.
ώμην σοφδς γεγονέναι, κα\ ύπδ βλακείας ήλπιζον proficiebamqueetquotidie mibi quam maximae acces*
αντίκα κατόψεσθαι τδν θεόν« τούτο γάρ τέλος τής siones fiebanl. Efferebai me vehemenier incorpo-
Πλ^ιτωνος φιλοσοφίας (65) rearum reruin uii^ligenlia, ac meae njenli alas ad-
oVbat idearom coniemplatio; sapiensqiiK 104 ' m
>debat intra breve leinpus evasisee, ac prae stoli-
h i T
diiaie in spem veneraiti videndi prolinus Dei. Hic enim finis esl Platonis pbilosopbiae.
ο. Καί μου ούτως διακειμένου, έπεί έδοξέ ποτε β 5. Justini convenio. $enex quidam ei demontirat
πολλής ηρεμίας έμφορηθήναι, καί τδν τών άνθρώ- quam inani$ sit scientia philosQphorum. — Sic
πων (66) άλεείναι πάτον, έπορευόμην είς τί χωρίον affectus cum veliem aliquando plurima solitudine
ού μακράν θαλάσσης. Πλησίον δέ μου γενομένου animum explere, aique hominiim vesligia ^vitare,
εκείνου τού τόπου, ένθα Ιμελλον άφικόμένος πρδς profectus sum in agrum quemdam non remoiuoi a
(65) Καί μα ήρε ι. Id pro ήρεσκε, placebat, posi- hi omnes il'is philoeopbis qui non dixerunl beatum
tato fuisse observal Slephauiis. A l Sylburgius pro- boipincm fruenleni corpore vel frueniem animo,
bai relinendum ήρει ex simili loquendi ralione sub eed fruenlem Deo: non sicul corpore vel seipso ani-
fioem oraiionis aavenus Gracos, ταύτα με εΓλε. mus, aul sicut amico amicus, sed sicut luce ocu-
(64) 'Arexzipcv μοι τ. φρότησιν. Narrans pro- lus.» Cf. c. 12. OTTO,
gressussuos ίο pbilosopbia? Plalonicai studio, ele^ (66) Tdr τών ανθρώπων. AHusio est ad illud l l o -
ânter ulilur bac pbrasi PlatonicU usilatissima. ineri lliad. C» v. 201, de Belleropbonle:
(65) Tovzorap t. r . 174. φιΛ. Quare ca3teris pbi- cloc άλατο

Uôpbit, qni fioem alibi ponebam, Plalonicos praa- Όνθνμόν χατέδων, πάτον ανθρώπων άΛεείνων.
fcrtAofustinus Dt civ. Dei> t u i , 8 : c Cedant igilur SYLBLHGIVS.
4Τ9 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MAHTYRIS 481.
mari. Cumque propinquarem huic loco, ad quein Α έμαυτφ ε σε σθαι, παλαιός τις πρεσβύτης, ίδέσθοα
cum vcnissem, ittecum eram fulurus; senior qtii- ούκ ευκαταφρόνητος, πράον κα\ σεμνδν ήθος έμφαέ·
dam, non sane aspeciu coritemneudus, graviiaiem νων, ολίγον άποδέων μου, παρείπετο. Ό ς δε έ π ε -
et comilalem pra» se ferens, modico me intervallo στράφην είς αύτδν, ύποστάς ένητένισα δριμύτερον
asseclabatur. Gonversus in eum substiti, atqueocu- αύτφ.
los in eum acrius deflxi.
Tum ille, Mene, inquil, cognoscis? Κα\ δς, Γνωρίζεις μ ε ; έφη.
Negavi ego. Ήρνησάμην έγώ.
Qnid me igitur, inquit, ita conlemplaris? Τί ούν, μο\ έφη, ούτως με κατανοείς;
Miror, inquam, assecutum le esse, ut mecum in Θαυμάζω, έφη ν, δτι έτυχες έν τ φ αύτφ μοι γ ε ν έ
eodem loco esses; neque enim fore exspeciabam, σθαι* ού γάρ προσεδόκησα δψεσθαί τινα ανδρών 4 ν -
ot quemquam hic viderem. θάδε.
Sollicitus sum, inquit, de meorum nonnullis ; bi Ό δέ, Οίκείων τινών, φησί μοι, πεφρόντικα. Ο ύ
poregre mihi abieruni; veni ergo ei ipse spectatum, τοι δέ μοι είσ\ν απόδημοι · έρχομαι ούν κα\ αύτδς
Q Q seae mihi alicunde osiensuri sinl? Tu vero, σκοπήσων τά περ\ αύτους, εί άρα φανήσονταί π ο -
quidnam hic rerum? Β θεν. Σύ δέ τί ένθάδε; έμο\ έκεΤνος.
Delecior, inquara, ejusmodi deambulalionibus, Χαίρω, έφην, ταίς τοιαύταις διατριβαϊς, άνεμπό-τ
in quibus, cum nibil occurrat, quod interpellare διστος γάρ μοι δ διάλογος πρδς έμαυτδν γίνεται, μ ή
possit, mecum ipse liborrime colloquor. Sunt enim εναντία δρώσαις ώσανεί (67) · φιλολογία τε άνυτι-
baec loca philologia? aptissima. κώτατά έστι τά τοιάδε χωρία.
Sermonum ergo, inquit ille, aroalor es, factoriim Φιλόλογος (68) ούν τις εί σύ, έφη, φίλεργος δέ
auiem et veritaiis nequaquam, nec actuosus esse ουδαμώς ουδέ φιλαλήθης; ουδέ πειρά πρακτικός εί
conarie potius quam sopbisia? ναι μάλλον ή σοφιστής;
Tum ego : Quid, inquaro, majtis raeliusve facere Τί δ' άν, Ιφην έγώ, τούτου μείζον άγαθδν (69) 4 ν
quisquam possit, quain si ralionem oronibus impe- τις έργάσαιτο, τού δειξαι μέν τδν λόγον ηγεμονεύον
rare demonsirel, illamque apprehendens, eique τα (70) πάντων · συλλαβόντα δέ, κα\ έπ' αύτφ δχού-
veluti insidens aliorum errores et sludia conside- μενον (71), καθοράν τήν τών άλλων πλάνην καί τ ά
rel, quomodo nihil agant quod sanum s i l , nibil εκείνων επιτηδεύματα, ώς ουδέν υγιές δρώσιν, ουδέ
quod Deo placeat. Prudeniia aulem sine pbiloso- θ ε φ φίλον. Άνευ δέ φιλοσοφίας κα\ ορθού λόγου ούκ
pltia ei recla ralione inesse nemini potesi. Idcirco ^ άν τω παρείη φρόνησις. Διδ χρή πάντα άνθρωπον
οιιιιιί bomini pbilosopbandum est, alque boc maxi- φιλοσοφείν, καί τούτο μέγιστον κα\ τιμιώτατον έ ρ -
(67) ΏσανεΙ. Sylburgius legendum putat ώσανε\ cum hoc titulo unius ex libris Josepbi : Περ\ αύτο-
μή εναντία δρώσαις, aique haec collocanda anie κράτορος λογισμού, c De ratione summo imperict
ανεμπόδιστος. Sed necesse non videlur accuralissi- prsedila. » Legenl διώξαι μέν τδν λόγον, qnibus pl.i-
mam verborum conslructionem a S. Jusiino petere. cebil erudili Thirlbii conjeclura; sed eam faleor
Perionius legendum conjiciebal μήδράσαις. mihi non placere.
(68) ΦιΛόΧογος. Ineei Graeco sermoni acumen (71) Όχούμενον. Imitatur Plalonem qui in Phce-
quoddam, quod Latine redderenon polui. Nam cum dorte, p. 85, elaborandum esse ait, ut chumana-
^όγοι verba, oraiionem, liileraset doclrinam signi- rura ralionum unam aliquam. quas quidera opiima
ficent, Jusiinus, u l jam nonuulli observarunl, po- sil, ei ad refellendum difficilliroa, apprehendenies
stremo seusu hanc vocem usurpai, sed iia a sene eique insidentes, tanquam raie bujus viue pericula
exagiialur, quasi primo sensu usurpassel. Philoso- enavigemus; nisi quis possit finniore aliquo vehi-
phus ei Chrisliautu laolum videnuir differre t e r - culo, aul divina aliqua ralione apprebensa lulius
tulliano, ouantum c verborura et faclorum opera- iraduci.» Τδν γοΰν βέλτιστοντών ανθρωπίνων λόγων
ior, ι Apot. 47. λαβόντα κα\ δυσεξελεγκτότατον, έπ\ τούτου όχούμε
(69) Έργον. In libris mistis et edilis legilur νον, ώσπερ έπϊ σχεδίας, κινδυνεύοντα διαπλεΰσαι τδ«ι
αγαθόν, quod nullo iitodo ferri poiesi. Quis laiideui βίον, εί τις δυναιτο άσφαλέστερον καί άκινδυνό-
ίΑείζον άγαθδν έργάζεσθαι dixerii? Yidelicel repo- τερον έπι βεβαιότερου οχήματος, ή λόγου θείου τινδς,
|ieii(luin est έργον, uii ante me Tbirlbius observa- διαπορευθηναι. Referl boc teslimonium Tbirlbius,
Vit. Eienim paolo infra : Αιδχρή πάντα άνθρ. φιλο aique aliud indical in Phcedone, p. 246. Alque batc
σοφείν και*τούτο μέγιστον και τιμιώτατον έργον quidem de divina ei bumaua raiione dicia Juû-
ήγεΐσθαι. Ulrobique auieni aniecedeniia respiciuu- num adbuc Plaionicum nou dedecebant. At G b r i -
iur setiis verba : Φιλόλογος ούν τις εί σύ, φίλεργος sliani nequaquam nos raiioni omnibus hnperanii,
δέ ουδαμώς. ΟΤΤΟ. sive Verbo Deo, se ipsum poiius Verbum uobis i n -
(70) Τόν Λόγον ηγεμονεύοντα. De Yerbo Dei sidere dicunl. Cbrisius sanciis έποχεΐσθαι diciiur
Fiiio baec accipi non debeni, sed de ralioue seu apud Eusebium tn Psalm., pag. 193; Gregor. Nyss.
cogiialione divina, quo sensu aii Cicero Tutcul. ι : homil. 5, in Caniic., Gyril. Alex. in Joan., p. 589»
f Domina omnium ei regina raiio. ι Nam Plalo- e l in 12 Prophel., p. 564 ei 575. Hiuc Gregorius
nis locus, quem Jusiinus, ul inodo videbimus, Nazianzeuus Yerbuin appeliat sessorem, επιβάτηv t
imiuiur, ad cogilalionem Dei perlinel, Verbum oral. 54. Hieronymua ιιι Episl. ad Salvinam :
iilius et Filium ue minima quideui ex parie con- «Noeirum esl, inquii, volupuiia ardorero majoro
(ingil. 2· Cuni Juslinus ba3c cum sene loqueremr, Cbrisii amore resiiuguere, et lasciviena juroeiiiuHi
id est, auno circiier 132, nondum dispuiationes de frenis inediae subjugare : ul noo libidinem, ftod c i -
Yerbo Dei in Plalonicis scbolis fervebaiu, ul de- bos quaerat ac desideret, et sesaorem Spiriium saiw
Tionslrahimus, si Deua dederil, in libro m De diciuiu moderato atque compoiilo poriei incessu. ·
vinitatc Chritli. S. martyris verba salis quadrant
4Sf DIAL0GUS C U M T R Y P H O N E J U D J E O . 4*1
γον ήγεΐσθαι, τ ά 6α λ ο ι π ά δεύτερα χαί τρίτα* καί Α muin et praeclarissimum oput exislimiDilum, ca>
φιλοσοφίας μεν ά π - η ρ τ η μ έ ν α , μέτρια χαί αποδοχής lera vero in secundis et teriiis ponenda; ac pbilo-
άξια* στερηθέντα δ ε τ α ύ τ η ς κα\ μή παρεπόμενης, sopbia? quidem si adjuncla fuerint, mediocria, et
τοίς μεταχειριζομυίνοις αυτά φορτικά κα\ βάναυσα. quae assumaniur digna, si vero incomilaia et desii-
lula ab ea sinl, cum iis imporluna, quonim mani-
bus iraclanttir, lum eliam illiberalia ducenda suuL
Ή ουν φιλοσοφία ευδαιμονίαν π φ ε ΐ ; έφη υποτα Pbilosophia igilur beaiiludiuetn efficit? iuquit
γών (72) εκείνος. ille.
Καί μάλιστα, Ι φ η ν έ γ ώ , χαί μόνη. 105 H - a t e r 0
» inquam, ei sola qurdem.
Τί γάρ έστι φιλοσοφία, φησ\, κα\ τίς ή ευδαιμονία Igilur quid sit pbilosopbia, inquii, el quae ejua
αυτής, εί μ ή τ ι κωλύει φράζειν, φράσον. bealiludo, nisi quid eloqui probibel, eloquere.
Φιλοσοφία μ έ ν , ήν δ* έγώ, επιστήμη έστί τού δντος Pbilosopbia, inquam ego, est scienlia illiusquod
χαλ τού αληθούς έπίγνωσις* ευδαιμονία δέ ταύτης τής esi, et veri cognilio. Reaiiludo auiem bujus scieiH
επιστήμης κ α \ τής σοφίας γέρας. lix* et eapientiae praemium.
θεδν (73) δέ συ τί καλείς; έφη. Deum autem quidnain vocas ? inquit ille.
Τδ χ α τ ά τ ά αυτά κα\ ωσαύτως αίε\ Ιχον, καί του ^ Quod idem est ei eodem modo semper se babei,
είναι πάσι τοΤς άλλοις αΓτιον, τούτο δή έστιν ό θεός. quodque caeleris omnibug causa esi cur fcinl, bo<*
Ούτως έ γ ώ άπεκρινάμην αύτφ * κα\ έτέρπετο εκείνος sanc Deus est. ha illi ego respondi: meque ille l i -
άχούων μ ο υ , ούτως τέ με ήρετο πάλιν. benler audiebat, ac rursus iia interrogavit.
Ε π ι σ τ ή μ η ούκ έστι κοινδν δνομα διαφόρων πρα Scientia an non commune nomen est rerum di-
γμάτων ; Έ ν τε γάρ ταίς τέχναις άπάσαις ό επιστα versarum? In omnibus enim artibus, qui baruin
μένος τούτων τίνα επιστήμων καλείται, Ιν τε στρα aliquam sciat diciiur sciens, in imperatoria, iii
τηγική, χαλ κυβερνητική, κα\ ίατρική ομοίως. Έ ν τε giibernatoria, in medica similiier. Ιιι divinis e i
τοίς θείοις χαλ άνθρωπείοις ούχ ούτως Ιχει (74) * homanis rebus an ita se res habet ? Eslne scienlia
Ε π ι σ τ ή μ η τ ί ς έστιν ή παρέχουσα αυτών τών άνθραπ quaepiam, quae dmnarum et humanaruin reruro
πίνων κ α \ τών θείων γνώσιν, έπειτα τής τούτων cog.niiionem afferal, ac deinde quae sil in i l l i s d i v i -
Ιειδτητος χ α \ δικαιοσύνης έπίγνωσιν; niiaiis, quae jusiitiac ralio demonstrei?
ΚσΛ μαλα, Ιφην. Maxime, inquam»
Τί ο ύ ν ; ομοίως εστίν άνθρωπον είδέναι και θεδν, Quid igilur ? Idem esl hominem et Deum nosse*
Δς μουαικήν, xat άριθμητικήν, κα\ άστρονομίαν, f\ Q acmusicam, aritbmeticam, astrouomiam aut ali-
τι τοιούτον; quid simile ?
Ουδαμώς, Ιφην. Miuime gentiom, inquain.
Ούκ ορθώς άρα άπεκρίθης έμο\, Ιφη εκείνος. ΑΙ Non recie ergo inibi respondisli, inquil ille. A l i «
μέν γ ά ρ έχ μαθήσεως προσγίνονται ήμίν, ή διατρι enim disciplina el exercitaliptve quadaui a nobit
βής τινός * αί δέ έχ τού Ιδέσθαι παρέχουσι τήν έπι- eomparantur; aliae vero ex visu screuiiam efficiunt.
στήμην. ΕΓ γ έ σοι λέγοι τις δτι έστ\ν έν Τνδία ζώον Si quis libi dical ease in India animal naioia no»
φυήν ούχ δμοιον τοίς άλλοις πάσιν, άλλά τοίον ή simile c&ierig omnibt», sed u l e aui tale, muRi-
τοίον, πολυειδές χαΧ ποικίλον, ούκ άν πρότερον ε Ι plicis ac variae formae, aon prius scias quale sit,
δείης ή ίδοις αυτό* άλλ* ουδέ λόγον άν Ιχοις ειπείν uiai videris, sed nec ullam illius raiionem possit
αυτού τινά, εί μή άχούσαις τού έωρακότος. reddere, nisi ex eo qui viderit, audieris.
Ού γ ά ρ , φημί. Non profecio, ioquam.
Πώς ούν άν, Ιφη, περ\ θεού ορθώς φρονοίεν οί Quomodo igiiur, inquit, de Deo philosophi reeter
φιλόσοφοι, ή λέγοιέν τι αληθές, έπιστή μην αυτού μή seniiant, autquidquam veri dicant, ecienliara illins
έχοντες, μηδέ ίδόντες ποτέ, ή άκούσαντες; uon babentes, quippe qui nee visu nec audiiione*
D quidquam de eo unquaiu perceperini ?
"Αλλ* ούχ Ιστιν δφθαλμοίς, Ijv δ' έγώ, αύτοίς, πά A l oculis, inquam, paler, divinum numen u l
τερ, δρατδν τδ θείον, ώς τά άλλα ζώα (75), άλλά ca3lera animalia, videri non potest, sed sola nienie
ράνω ν φ καταληπτδν, ώς φησι Πλάτων, κα\ έγώ percipi. u l ail Plato, cui ego asseniior.
πείθομαι α ύ τ φ .
4. Έ σ τ ι ν ουν, φησί, τψ νφ ημών τοιαύτη τις και 4. Inesl igitur, inqiut Ule, menti nostrae tali»
(72) Ύχοτνχώτ. In utroque codice Regio ei Cla- dam dnxi. Inornata enim essel oraiio : « An non ila
ron. legilur io textu : Εί ούν . . . . ούχ ό τυχών. sc res habel? Esine scieniia, > etc. Sic enim ομοίως
Sed ad niarginera bsec apposita est nota : Οίμαι ού cum prxcedenlibus conjnnxi. — Negalionem (ούχ)*
τως άν είη κάλλιον, Ή ούν φ. εύδ. .τ. £. ύχοτυχώγ reiiuui, interrogalioiiis siguo posl έχει deleto : « l i i
έχείτος. R. STEPHAKUS. Scribendutn ή ούν monet rebns divinis el buinaiii» non iia se rcs babel. »
Syibarg. Relinuissem illud εί, si mutatum oon fuis- OTTO.
i r t a R . Stepbino. (75) Τά άΧΧα (ώα. Illud άλλα rejicil Perionius*
("^) θεδν. Monet Tbirlbius leg. esse τδ δν, el ut kiipposiiain Juslino vocein, elDeo injuriain. Sed
WK>% τούτο δέ. Non taineo corruplus videlur lextus. minus aniniadveriil Juslinum lunc Plaioni adilicljumi
(74) Ούχ ούτως §χει. Negalio videtur expungen fuisse, aitii Detint concepiis verbis vocal Ζώον
4a : alque illani equidem in interpreiaadoiiegligen- διον iu Timwo, uon longe ab iuilio.
S. JUSTINI PHILOSOPHl E T MARTTRIS 45*
qoredam ac tanla vis, ant non ciiius sensn perce- Α τοσαύτη δύναμις, δ μή (76) τάχιον δι' αίσθήσεα>ς
pisset? Aut Deum videbil aliqnando bumana mens βλαβεν; ΤΙ τδν Θεδν άνθρωπου νους δψεταί ποτε, μτ)
Spirilu sancio non exornaia ? άγίψ Πνεύματι κεκοσμη μένος;
M
Aitenim P l a t o , inquam ego, talem esse mentis 1
ΦησΙ γάρ Πλάτων, ή ν δ έγώ, αύτδ τοιούτον ε ί
oculum, alque ad hoc uobis daiuni fuisse, u i ipsum ναι τδ τού νού βμμα, καί πρδς τούτο ήμίν«δεδόσ6αι,
illud, quodesl, hocipso pellucidooculo videre possi- ώς δύνασθαι καθοράν αύτδ εκείνο τδ δν* είλικρινεΤ
mus ; quod quidem causa esl eorum omniiim, quae αύτψ έκείνω, δ *τών νοητών απάντων εστίν αΓτιον,
menie percipiunlur,nec colorem babens,necfiguram, ού χρώμα έχον, ού σχήμα, ού μέγεθος, ουδέ ουδέν
nec magnitudmem, nec quidquam eorum quae oculis ών δφθαλμδς βλέπει, άλλά τι δν (77) τούτ' αύτδ, φ η -
cernuniur; sed quidnuain est? Hoc ipsum, inquam, μ\, δν έπέκεινα πάσης Ουσίας, ούτε £ητδν, ούτβ
quod supra omnem essentiam est; non enarrabile, άγορευτδν, άλλά μόνον καλδν κα\ άγαθδν, εξαίφνης
non explicabile, solum pulchrum ei bonum, ani- ταίς ευ πεφυκυίαις ψυχαίς έγγινόμενον διάτδ συγγε
mis a natura bene informaiis ob cognationem et νές κα\ έρωτα τού ίδέσθαι.
videndi cuptdilalein illico affulgens.
106 Qu&nam igiiur nobis, aiebat, cognalio Τίς ούν ήμίν, έλεγε, συγγένεια πρδς τδν Θεόν
cuni Deo? Niim anima divina el hnmorlalis esl, el ^ έστιν; Ή κα\ ή ψυχή θεία καί αθάνατος έστι, κ α ί
ipstus regia3 illius meniis parlicula; el quemadmo- αυτού εκείνου τού βασιλικού νού (78) μέρος; Ώς δέ
dum illa Deum videt, iia consequi possumtis, ut εκείνος όρ$ τδν Θεδν, ούτω καί ήμίν έφικτδν τ ψ
menle nostra divinum numeii compleciatur, aique ήμετέρψ νψ συλλαβείν τδ Θείον, κα\ τούντεΰθεν ήδη
inde jam simus beati 7 εύδαιμονείν;
Omnino, inquam. Πάνυ μέν ουν, ιφην.
Num iilad etiam comprehendunt animae omnium Πάσαι δ' αύτψ (79) διά πάντων αί ψυχα\ χωρούσι
animaliunt, interrogabat ille an alia hominis ani- τών ζώων, ή ρώτα, ή άλλη μέν άνθρωπου, άλλη δέ
ma, alia equi et asini ? ίππου καί δνου;
Miuime, inquam; sed eaedem sunl in omnibas. Ούκ* άλλ' αί αύταΙ έν πάσίν είσιν, άπεκρινάμην.
Videbunt igiiur, inqaii, equi ei asini, aut vide- "Οψονται άρα, φησ\, κα\ ίπποι καί δνοι, ή ειδ^ν
rtint Deum aliquando? ποτε τδν Θεόν;
Non eane, inqiiam; nam ne hominum quidem Ούκ, έφην * ουδέ γάρ οί»πολλο\ τών'άνθρώπων, εί
vulguft ; sed tanium si quis juste vixerit, ac justilia μή τις έν δίκη βιώσαιτο, καθηράμενος δικαιοσύνη
caeterisque omnibue virituibus luslratus faerit. Q καί τή άλλη αρετή πάση.
Non jam ergo, inquii ille, propier cogiiattonem Ούκ άρα, Ιφη, διά τδ συγγενές δρ$ τδν Θεδν, ούδ'
videi Deum, neque eo quod mens sit, sed quia δτι νους έστιν, άλλ* δτι σώφρων κα\ δίκαιος;
lemperans el justa?
Sane, inquam; et quia babet quo Deum intel- Να\, έφην, κα\ διά τδ έχε ι ν ψ νοεί τδν Θεόν.
ligat.
Faciunt cuiquam injuriam caprae et oves ? Τί ούν; άδικούσί τινα αίγες ή πρόβατα;
Nemini profeclo, inquam. Ουδέν ούδένα, ήν δ* έγώ.
Yidebunt ergo, inquii, secunduui luara raliocina- "Οψονται άρα, φησ\, κατά τδν σδν λόγον κα\ ταύτα
lioneif ei iela animanlia. τά ζ ώ α ;
Minime ; illis enira corpus, cum lale s i t , impe- Ού.· τδ γάρ σώμα αύτοίς, τοιούτον δν, έμπόδιόν
dtmenlo e i l . έστιν.
Si vocem accipiant haec animanlia, inquii ille, Εί λάβοιεν φωνήν τά ζώα ταύτα, ύποτυχών εκεί
probe scias muilo poiiori jure conviciura corpori νος, εύ Γσθι δτι πολύ άν εύλογώτερον εκείνα τψ ή μ ε -
· · In Phcedone, p. 65.
(76) Όμή. Ι^.ήμή. Λ anim aniea quaesierat senex, an Deum mens nosira
D
(77; 'A.Ud τι δν. Legendum άλλά τί δ ν ; vel άλλά Spiriiu sanclo non exornala videre possit, ita posl-
τι δν τοιούτο. quam animadveriit Jusliniim bnmanx nalurae banc
(78) ΒασιΛικον νού. Non deerunl forlasse qui Dei videndi facuhatem altribnere, ilerum qtiaeril ait
regiam illain mentem uibil aliud esse quam Verbmn anima nosira diviua sil et immorlaiis eiregiac illius
Dei pronuiitienl, alquc inde concliidanl jain luin nieniis parlicula. Perspicuum ergo est eum nnuc
Pl.Uonicos de Dei Verbo, ut de persona disiincla, quaarere, au anima illius sit parlirula, de quo ame
dissemisse; siquideni senex uon qusererei ex Ju- qiia?sieral, an sine illius auxilio Deus videri possit.
stino au anima nosira pars sil regiae iltius nienlis, Huerelici iltius aitalis, cum viribus suis impie coiifi-
nisi eum in Plaionis scbola, quid sii regia illa inens derenl, nalurani ininiorialeiu ei Deo consubslanlia-
didicisse scirel. Veriim cliamsi dederun baec de ieiii sibi arrogabam ob seinen quoddain sibi inje-
Verbo Dei accipienda esse; non idcirco Plalonicos clum a niaire sua Acliamols, qiiam eliam Spirilmn
de Verbo jain luni dederim disseruisse. Paulo anle sanclum vucabanl. Plaio in Philebo p. 5 0 , aguoscil
t
dicebai senei : c An Deuin videbil aliqnando buuia- ίιι Jovis nalura, βασιλικήν ψυχήν, βασιλικδν νούν,
na mens Spiriiu sancio ιιοιι exornala?» Au inde cou- sed banc aiiiinaui, banc luenitui a Jove noo disiiu-
cludes Plalonicos nou latuisse quid sil Spirilus san- guiu
cius? Ad euindem Spirilum reierri debeni, qua? de (79) Πάσαι δ' αύτφ. Lege αυτό. Arridet eiiain
rcgia mente boc loco dlcuntur. Queuiadmoduia Tbirlbio h*c eiuendaudi raiio.
4S5 DIALOGUS C U M T R T P H O N E JUDJEO. 486
τέρω σώματι λοιδοροΐντο. Νυν 6* έάσωμεν ούτω. καί Α nosiro factura. Nunc autem id omiUamui, ac libi
σο\ ώς λέγεις συγκεχωρήσθω. ΈχεΤνο δέ μοι είπε, ila esse, αϊ dicis, concedatur. Sed bocmihi re-
έως έν τ φ σώματί έστιν ή ψυχή, βλέπει, ή άπαλλα- sponde, utruni anima Deum videai quamdiu in
γείσα τούτου; corporeesi, an postquam eo soluia?
Κα\ Ιως μέν έστιν έν άνθρωπου είδει, δυνατδν Quandiu in bominis forma est, inquam, polest
ei
αυτή, φημ\, έγγενέσθαι διά του ν ο ύ · μάλιστα δέ id mente consequi; sed tum maxime, cum corpore
άπολυθεισα τού σώματος, καί αυτή καθ' έαυτήν γε solula esl, ac secum ipsa versaiur, fit omnino el in
νομένη, τυγχάνει ού ήρα πάντα τδν χρόνον πάν omne auvum rei adamala? coinpos.
τ ω ν » (80). An eiiam vidisse se meminit, cum ad bominem
*Η χ α \ μέμνηται τούτου πάλιν έν άνθρώπφ γένο redii?
μαι;
Non mibi videtur, inquam.
Ού μο\ δοχεΤ, έφην.
Quid igilur prodest vidisse; aut qui vidil quid
Τί ουν δφελος ταϊς Ιδούσαις, ή τί πλέον τού μή
anipliue babei quam qui non v i d i i , si ne illud qui-
Βόντος δ Ιδών έχει, εί μηδέ αύτδ τούτο, δτι είδε,
dem ip&ura, nempe vidisse se, babet in memo-
μέμνηται ; D
na?
Ούχ Ι χ ω είπείν, ήν δ* έγώ. Non possum id slatucre, inquam.
ΑΙ δέ άνάξιαι ταύτης τής θέας κριθείσα ι, τί π ά - Quae vero indignae judicatae sunl, quae viderent,
εχουσιν; έφη. quid patiunlur? inquit ille.
Είς τινα θηρίων ένδεσμεύονται σώματα * χα\ αύτη In aliqua ferarum corpora, velut io vincula con-
έστ\ κδλασις αυτών · · . jiciunlur, aique baee illarum poena est.
Οίδασιν ούν δτι διά ταύτην τήν αίτίανέν τοιούτοις 107 Noverunt igilur hanc ob caasaro sese in
εΙσ\ σώμασι, χαλ δτι έξήμαρτόν τ ι ; illis esse corporibue, atque aliquid a se peccalum
esse?
Ού νομίζω. Non puto.
Ουδέ ταύταις άρα δφελός τι τής κολάσεως, ώς Nibil igitor ulilitatis videntur ex poena percipere;
a
Ιοιχεν ( 8 i ) άλλ* ουδέ κολάζεσθαι αύτάς λέγοιμι, εί imo ne puniri quidem eas dixerim, si pcenara non
μή αντιλαμβάνονται τής κολάσεως. seniiunt.
Ούγάρ. Non sane.
Ούτε ούν δρώσι τδν θεδν αί ψυχα\, ούτε μεταμεί- Non ergo Deum vident animse, nec migraot in alia
βουσιν είς έτερα σώματα* ήδοσαν(82) γάρ άν, δτι κο- corpora ; ecirent enim eese ila puniri, ac meiaerent
λαζονται (85) ούτως, κα\ έφοβούντο άν κα\ τδ τυχδν ne qnid deinceps vel leviier pecearent. Quod ati-
εξαμαρτείν ύστερον. Νοείνδέ αύτάς δύνασθαι, δτι έστι tem inielligere possint Deura esse, ac justiiiam et
Θεδς, χ α \ δικαιοσύνη και ευσέβεια καλδν, κάγώ συν- pieiatem praeclarum quidpiam esse, id ipse, inquit,
τίθεμαι, έ φ η . assentior.
Όρθώς λέγεις, ειπον. Ilecle dicts, inquam.
5. Ουδέν ούν ίσασι περί τούτων εκείνοι οί φι)όσο- 5. Neque eliam nalura sua immortalit e$t anima.
φοι · ουδέ γ ά ρ δ τί ποτέ έστι ψυχή έχουσιν είπείν. — Nihil igitur bis derebus sciunt isti philosopbi;
nec enim quid s i l anima explicare possunl.
Ούκ έοικεν. Idem niihi videlur.
Ουδέ μήν άθάνατον χρή λέγειν αυτήν" δτι, εί αθά Neque etiam immortalis dicenda est; nam si i n i -
νατος έστι, κα\ άγέννητος δηλαδή. morialis, eiiam profecto ingeniia.
"Αγέννητος δέ κα\ αθάνατος έστι κατά τινας λεγό Increaiam autem et inimorialem existimant non-
μενους Πλατωνικούς. nulli, qui Platonici dicunlur.
*Η καλ τδν κόσμον σύ άγέννητον λέγεις ; ^ Sed lu an ipsum roundum ingenilum dicis?
Είσ\ν οί λέγοντες, ού μέντοι γε αύτοίς συγκατα- Sunl qui dicant, sed iiis ego non assentior.
τίθεμαι έ γ ώ .
M
w
Plat. Vhotdon.^. 72, 76, 92, et Phcedr. 249. M
Phosdon.^. 66 et67. Phcedon.,i>. 81 et
71«. p . 42.
(86) ndrrazcr χρότοτ Λάττωτ. In cod.Clarom. (82) "φδοσαν. Si ab auclore scripium esi, usur-
pro πάντων legiiur πάντα. Sylburgius legendum con- patum ila esi ήδοσαν, ul in sacris Bibliis ήλθοσαν,
jkit υπέρ πάντων, vel πάντων μάλιστα. Malim legere et similia ; alioqui legi possei eiiain ήδεισαν, 2SYL-
πάντως, atqoe Ha placuii Pearsono. Paulo ante legit BURGIUS.—Legilur in ulroquecod. ms. ήδεσαν, ex
Tbirlbius, συγγίνεσθαι διά τού νού, quod mihi non quo coniirmaiur observalio Sylburgii. ueiupe le-
videlur necessarium. geudum ήδεισαν. Id eiiam observavil Tbirlbius.
(81) Γ η ς κοΛάσεως, ώς έοικεν. lllud ώς έοικεν (85)Ότ* χοΛάζοτται. Eodem argumenlo adversug
Jaslini polins videlur eese diclum quam senis. Sed meteiitpsvchosin iituiiliir lrena?us lib. ιι,-Clemens
si Jnsiino iribuatur, legendum erit, ut ex paulo post, Alexandrinus, Eclog. prophet. n. 17, Tertulliaaus
ούκ έοικεν, ι DOII Videiur. > lib. De anima cap.11. lbiikin J C B B .
487 S. JUSTINI P H l l O S O P H I E T MARTYIUS 488
Recle facie. Quam enim habei ralionem corpus \ Όρθώς ποιών. Τίνα γάρ λόγον Ιχει, σώμα ούτο»
adeo solidum et durum et coagmentaium, quodque στερεδν κα\ άντιτυπίαν έχον, χα\ σύνθετον, χαλ άλ-
immulalur, perit el nascilur quolidie, non ab a l i - λοιούμενον, χα\ φθίνον, χα\ γινόμενον έκαστης ημέ
qua causa ortum censere ? Quod si mundus geniius ρας, μή άπ* αρχής τίνος ήγείσθαι γεγονέναι; εί ο" ό
est necesse est animas quoque geniias esse, ac
9
κόσμος γεννητδς, ανάγκη κα\ τάς ψυχάς γεγονέναι,
posse nullas esse. Stint enim faclae hoininum et κα\ ούκ είναί πόι τάχα. Διά γάρ τούς ανθρώπους
caelerorum animalium causa, si omnino separatiin έγένοντο και τά άλλα ζώα, εί δλως κατ* Ιδίαν, κ α ι
ac non una ciiin propriis corporibus genitas dices. μή μετά τών Ιδίων σωμάτων φήσείς αύτάς γ ε γ ο
νέναι.
Videiur boc recie se habere. Οδτως δοκεί όρθώς έχειν.
Non ergo immorlales sunl? Ούκ άρα αθάνατοι;
Non ; siquidem statuimus mundum esse geniiam. Ούκ, επειδή κα\ ό κόσμος γεννητδς ήμίν έφάνη.
Non lamen perire dico ullas animas; vere enim Άλλά μήν ουδέ απόθνησκε ι ν φημ\ πάσας τάς ψ υ
dclucro id esset improbis. Quid igitur? Piorum χάς (84) έ γ ώ · έρμαιον γάρ ήν (85) ώς αληθώςτοίς
quidem animas in meliore loco manere, iniquorum χακοίς. 'Αλλά τ ί ; τάς μέν τών ευσεβών, έν κρείττονί
autem el malorum in deleriore, judicii lempus ex- ποι χώρω μένειν, τάς δέ αδίκους κα\ πονηρός έν
spectames. Sic istae, cum Deo dignae judicatae fue- χείρονι, τδν τής κρίσεως έκδεχομένας χρόνον τότε (86).
r i a l , non jain moriunlur; hae vero puniunltir, Οδτως αί μέν, άξιαι τού θεού φανείσθαι (87), ούκ
quandiu easesse eipuniri Deus voluerit. άποθνήσκΟυσιν έτι · αί δέ κολάζονται έστ* άν αύτάς κ α \
είναι κα\ κολάζεσθαι δ θεδς θέλη.
Num, qnaso, quod dicis lale est, quale id qtiod Ά ρ α τοιούτον έστιν δ λέγεις, οίον χα\ Πλάτων έν
el Plaio subobscore Iradil de mundo* corrupliOni Τιμαίω ,4>
αίνίσσεται περ\ τοΰ κόσμου, λέγων, δτι
obnoxium dicens, quatenus genilus e s l ; 1 0 8 fa- άύτδς μέν κα\ φθαρτός έστιν ή γέγονεν, ού λυθήσε-
turuin tainen propler Dei volunlalem, ul nec sol- ται δέ, ουδέ τεύξεται θανάτου μοίρας, διά τήν βούλη-
Vatur, nec in inorlis falum incorral? Idein libi pla- σιν τού θ ε ο ΰ ; τοΰτ' αυτό σοι δοκεί χα\ περ\ ψυχής
cet de aninia ac generalim de omnibus dici? Qua> Χα\ απλώς πάντων πέρι λέγε σθαι; "Οσα γάρ έστι (88)
cunque enim posl Deum sunl, aûl erunt aliquando μετά τδν θεδν ή έσται ποτέ, ταύτα φύσιν φθαρτήν
ea naturam babent corruplioni obnoxiam, ac (alia Ιχειν (89), κα\ οΓά τε έξαφανι<*θήνάι κα\ μή είναι
suni ui aboleri possini, ac jam nulla esse. Solus Ιτι. Μόνος γάρ άγέννητος κα\ άφθαρτος ό θεδς, καί
enim Dcus esl, qui nec geniliie s i l , nec corruplioni Q διά τοΰτο θεός έστι* τά δέ λοιπά πάντα μετά τούτον
obnoxius, ac proplerea Deus e s i ; reliqua vero om- γεννητά κα\ φθαρτά. Τούτου χάριν κα\ αποθνήσκου
nia, quae posteum sunl, genita et corrupiioni ob- σ α αί ψυχα\ και κολάζονται · έπε\, εί άγέννητοι ήσαν
ooxia. Hoc ipsum causae esi, cur animae ei mo- ούτ' άν έξημάρτανον, ούτε αφροσύνης άνάπλεω ήσαν,
rianlur et punianlut. Nam si ingenilae easenl, nec ουδέ δειλαΐ κα\ θρασείαι πάλιν* άλλ' ουδέ έκούσαί
peccarent, nec slullilia redundafent, nec ignav;e ποτε είς σύας έχω ρου ν (90) κα\ δφεις κα\ κύνας*
essent, nec rursum ferocet; nequeetiain sua sponie ουδέ μήν άναγκάζεσθαι αύτάς θέμις, είπερ είσ\ν άγέν-
" Plaio in Tinueo p. 41.

9
(84) Πάσας τάς ψυχάς. Si verbum verbo redda- hidorus Pelas* lib< ι ι , episu 205, similem Platonis
mus, sic verli poteril: ι Non omnes ego animas senleniiam referuiitex Timao.
perire dico; · sed reddere malui: ι Nullas animas (86) Χρόνον τότε. Saiis apie TbiHbius emendal,
perire dico. > Sarpe haec loquendi ralio in eaindem ac legemlum putal χρόνον ποτέ. Ibidem legil δπως
senlentiam usurpalur ; velul cum idem senex aii αί μέν ούκ άποθνήσκωσιν έτι, αί δέ κολάζονται. Sed
Juslino sub flnem colloquii : Ού γάρ συνοπτά ουδέ ejusmodi conjecturas rcferre pigel.
συννοητά πάσίν έστιν, εί μή τψ θεος δψ συνιέναι. n (87) ΦανεΊσθαι. ha R. Stepbanus el mse. codicee.
Liquel illud ού πάσιν idem sonare ac nemini. Locus " Legendum esse φανείσαι admonuit Sylburgiiis, a i -
i l l e , qui nunc in inanibus esl, in aliam senlenliam que ita legilur in editionibus Gneco-Laiinis, ex-
accipi non poiesi. Nullas prorsus aniinas mori exi- replis tamen Londinensibus. Tbirlbius inallet άξιαι
slimat senex, ne maloruni quidem, quia id illis in τψ θεψ φανείσθαι.
luci'0 fulurum essel. Si quas porro excipiendas pu- (88) "Οσα γάρ έστι. In prima edilioneLondinonsi
tassel qua? niorereulur, ιιοιι alias exccpissei, quam b;ec omnia iribiiunlur seni, usque ad b;cc verba
nialorum. iNeino enim suspicabilur eum animas είτα έλαθε. Sic eiiain R. Slepbanus el Langus v i -
jusmrum inleriluras credidisse. Ergo cum noinina- denlurexistimasse. Sed baec omnia juslino cogor
lim malonnn aiiimas ιιοιι mori pronunliai, oiunibus resihuere. Neque enhn seuex dixissel animas in
prorsus aelerniialeiii asirtiil. corpora belluarum migrare; nefai» in eiim irans-
(85) "Ερμαιον γάρ ήν. Eoilem ralionis momento ferre boc Plalonicuiu coiiuneiilum.
uliiur Jiisiiuits Apol. ι, ιι. 18. Sed anie Jusliuuiii (89) "Εχειν. Supple id quod supra legilur, Πλά
Theano Pyibagorica, leste Clemenie Alexaudrino των αίνίσσεται, vel lege έχει.
T
Strom. ιν, p. 492, scripserai: Hv γάρ τω δντι τοίς (90) ΕΙς σύας έχώρονν, eic* Concesscral supra
κακοίς ευωχία ό βίος, πονηρευσαμένοις έπειτα τε- Juslinus, animas ueuu(|uaii» iu alia corpora mi-
λευτώσιν, εί μή ήν αθάνατος ή ψυχή, έρμαιον ό θά grare. Fortasse igilur liic eas iudicai, quye suni iu
νατος, f Essei eiiim revera malis epulum viia, el posl lnuiis; scilicei c. 4, iu utuuibus easdem esse cou*
scelera morienlibiis, si aniuia imuiorialit non essei, leiidil. Ο τ τ υ .
jujors iu lucro foicl. ι Clemcns eodeiu in loeo c i
4S9 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 490
vr/ret. Tb γ ά ρ άγ/έννητον (91) τφ άγεννήτφ δμοιδνέστι Α 'η ^nes unqtiam migrarent et serpentes et canes.
χα\ ίσον και τ α ύ τ δ ν , χ α \ ούτε δυνάμει ούτε τιμή προ- lmo nefas illas cogi, si ingenila» eunt. Ingenituiu
χριθείηάν β α τ έ ρου τ δ έ τ ε ρ ο ν δθεν ουδέ πολλά έστι enim ingeniio siroile esl ei par et itlem, nec poie-
τά άγέννητα. Ε Ι γ ά ρ διαφορά τις ήν έν αύτοίς, ούκ siate aul dignitate alierum alieri praeferatur; unde
άν εύροις α ν α ζ η τ ώ ν τδ αίτιον τής διαφοράς, άλλ' non mulla sunt ingenila. Namsi quid iuter illa dis-
έπ' άπειρον ά ε \ τ ή ν διάνοιαν πέμπων, έπ\ ένδς ποτε criminis ioret, nunqaam uraen bujus discriminis
στήση ά γ ε ν ν ή τ ο υ χ α μ ώ ν , καί τούτο φήσεις απάντων causam investigando reperias; sed cogiiaiionera
αίτιον. Ε ί τ α έλαβε (92), φημ\ έγώ (95), Πλάτωνα καί semperin infiniialem iramitiens, landem in aliquo
ΙΙυθαγδραν, σοφούς άνδρας, ο! ώσπερ τείχος ήμίν ingeniio defcssus ha&rebis, ilhidque omnium causani
καί έρεισμα φιλοσοφίας έξεγένοντο; esse dices. An vero Platonem, aiebam, ei Pylha-
goram basc U i u e r e , bomines sapientes, qui nobis veluii murus el propugnaculum philosophiae exsli-
lere?
6. Ουδέν έ μ ο \ , Ιφη, μέλει Πλάτωνος, ούδε Πυθα- 6. Hcec Plaloni et atiis phihsophi* ignota. — Ni-
γδρου, ουδέ απλώς ούδενδς δλως τοιαύτα δοξάζοντος. hil Plalonem inoror, iuquil iHe, nec Pylbagoram,
Τδ γάρ αληθές ούτως έχει* μάθοις δ' άν εντεύθεν, g nec quemquam omnino, qui talia opinelur. Sic
Ή ψυχή ήτοι ζ ω ή έστιν, ή ζωήν έχει. Εί μένουν enim se veriias habet, idqueindeperspicies.Anima
ζωή έστιν, Αλλο τι άν ποιήσειε ζήν, ούχ έαυτήν, ώς vel vita est, vel vitam âbet. Quod si vila e s l ,
χα\ χίνησις (94) άλλο τι κινήσειε μάλλον ή έαυτήν. aliud quidpiam vivere faciat, non seipsam; sicotet
*0« δε ζ ή ψ υ χ ή , ουδείς άντείποι. Εί δέ ζή, ού ζωή motus aliud quidpiam moveal potius qaam seipsura.
ούσα ζή (95), άλλά μεταλαμβάνουσα τής ζωής* έτε Animaro auiem vivere, ncmo negaierit. Sed si
ρον δέ τ ι τ δ μετέχον τινδς εκείνου ού μετέχει * ζωής vivit, non ideo vivit, qood vita sit, sed qeod vilae
δέ ψυχή μ ε τ έ χ ε ι , έπε\ ζήν αυτήν ό θεδς βούλεται * pariiceps. Aliud aiitem id quod alicujusest parli-
ούτως άρα κα\ ού μεθέξει ποτέ, δταν αυτήν μή θέλοι ceps, aliud id ipsum cujus est particeps. Viiae
ζήν. Ού γ ά ρ δι* αυτής (96) έστ\ τδ ζήν ώς τοΰ θεοΰ · auiem aniroa est particeps, eo quod eain Deus
αλλά ώσπερ άνθρωπος ού διαπαντός έστιν, ουδέ σύν- vivere velil : sic etiaro paniceps aliquando no»
εστιν άει τ ή ψυχή τδ σώμα, αλλ* δτε άν δέη λυθή- e r i i , cum eam Deus vivere nolet. Neque eniin
ναι τήν άρμονίαν ταύτην, καταλείπει ή ψυχή τδ σώμα, ut Dei, ita eiiara animas propria vita est. Sed quero-
χαλ δ άνθρωπος ούκ έστιν * ούτως και δταν δέη τήν admoduio bomo rion semper 1 0 9 consiai, neque
(9!) Τόγάρ άγέττητοτ. Videbaniur baec priina set; nunc qaxrit absolvendi causa an id latuerit
apecie i n senera conferenda, ut Plaloni, q m m a - ( Platooem.
teriam anernam el increatam pulabat, adversanlia. (95) ΦημΙ έγώ. Frustra baec aliquis objiciat, at
Sed qaanlo magis magisqtie considero, vldeiur inihi Juslinum Toqui incipere probet. Nequeenim bis ver-
lostious l o q o i pergere. 4* Non modo nullum indi- bis novus eemper loqaendi ordo designatur. Supra
ctorD incoepUB bic a sene oralionis ; sed eliam quod enim legimus, κάγώ συντίθεμαι, έφη, quamvis senex
paolo posi ait Jusiinus είτα έλαθε, id cum supe- satis multa sine interpellatione dixisset. Hic autem
rioribas verbisnexum e l conjunctum est. 2»Paulo videtur Jusiinus illud, ι inquam » interponere, quia
anie d i c i t Jusliuas solum Deara esse ingeniiura, quaestionem absoivebat, cujus primuiu inembrum
r ire n o n mirum, si hic duo esse ingeniia negai. jam antea proposueral.
Secom quidem pognabal Plato, ut probat Justi-
nesCoAorl. n. 22, cum materiam selernatn ei increa-
(94) ΚΙνησις. Mallet Sylburgius ή χίνησις.
(95) Οϋ ζωή ονσα ζή. Imilatus est buuc locum
caai assereret, Deo aequalera et ingeiiitam negarei. lrenaeus, lib. u , c. 54. ι Anima, inquil, ipsa quidem
Sed lamen iia illum sensisse maniieslum esl. Nam non esl v i i a ; pariir.ipaiur auiem a Deo sibi praesliiaiu
initio Tiwuti doo lanlum enlia dislinguit, quorum vitam. ι Refellit aulera senex hoc loco sentemiam
alierum semper esc, nunqiiara vero fil, alleruin Plaionis, qui io Pheedone p. 105, animam immorla-
vero fit e i nasciiur semper, necunauam e s i . Έστιν lem esse demonslrat, quia ι quidquid compleciiiur
ούν δή κατ* έμήν δόξαν διαιρετέον τάδε* τ ί τ δ δν μέν anima, semper illivilam afferl, noc proinde con-
άελ, γένεσιν οέ ούκ έχον * κα\ τί τδ γιγνόμενον μέν, irarium illius, quod semper affert, accipere possit.»
δν δέ ουδέποτε. Τδ μεν δή νοήσει μετά λόγου περι- Idem Plaio in Phcedro p. 245, sic loquilur: Πάσα
υ
ληπτδν άεί κατά ταύτα δν, τδ' ο αυ δοξη μετ' αίσθή- Λ Ψ χή αθάνατος. Τδ γάρ άειχίνητον άθάνατον. Τδ
D
σεως αλόγου δοξαστδν, γιγνόμενον κα\ άπολλυμενον. ο* άλλο κινούν κα\ υπ άλλου κινούμενον, παΰλαν
Ad boc secuuduni genus referi quidquid sensibus έχον κινήσεως, παύλαν έχει ζωής. Μόνον δέ τδ αύτδ
percipi poiest, ac proinde ipsaoi e l i a m roaleriam. κινούν, άτε ούκ άπολεΐπον έαυτδ, ούποτε λήγει κι
Bioc u o o m u l i o post a i l : c Denm, cum accepissei νούμενον. c Omnis anima inunortalis. Quod enim
qoidquid Tideri potesl, illud minime quieium, sed aemper moveiur, immorule esi. Quod auiem aliud
leraere et sine ordine agilalum, ex coiifusioue iu movel el ab alio movelur, cum finem babeat moiue,
ordineni adduxisse. ι Ούτω δή πάν δσον ήν όρατδν iinem babei viue. lllud solum, quod seipsum movel,
παραλαβών, ούχ ήσυχίαν άγον, άλλά κινούμενον cum seipsum non derelinquat, nunquain dewoit mo-
πλημμελώς καί ατοκνος, είς τάξιν αύτδ ήγαγεν έξ veri.» Contra senex ariiuoam a seipsa nec roolum
άταςίας. 4* Forie etiam JusiimiB, dum duo ingenita nec vilam accipere pronuntiat. benslt Jusiinus
ctse negai, aniiBura ad ipsam maieriam non ad- Plalouem ab eo refelli; si quidem seoe desineiile
vertit, sed de roando, qui ex materia faclus est, a i i : i Quonam ergo jam quis ulalur magistro, aut
ac de rebas loqaitur quae unherso mundo c o n - unde adjuveiur, si ne isii quidem (Plalo videliccl el
tioentur. Pyibagoras) verum viderunt ? »
(92) ΕΙταίΛαθε. LegH Thirlbias, vel ή ταύτα vel (96) Αι αυτής. U l legamus ίδιον αυτής pro δι*
είτα ταύτα. Legendum potius videtur είτε έλαθε. Hic αυτής cogil seuienli& scries, qux buc lola retlit,
enira nefnbraiu alierum baberoae qojeslionis a Jus- ui auiinain non a eeipsa vivcre et moveri conslei,
U H Q proposiue. Supra quaesierat ulrum id, quod seu, quod idem esl, uequaquam lit Dei, iia illhjs
dkebai senex, ad Plaionie seuicnliam revocari pos- propriam e»se viiam.
PATEOI.. G E , VI. 16
491 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 4*1
perpeluo corpus cum anima conjunctum e s i ; eed Α Ψ^φήν μηκέτι είναι, άπέστη άπ* αυτής τδ ζωτικδν
cnm solvi oporlet hanc barmoniam, relinquit cor- πνεύμα, και ούκ Ιστιν ή ψυχή Ετι, άλλά κα\ αυτή,
pus anima, nec jam exsiai homo : sic etiam, cum δθεν ελήφθη, έκείσε χωρεί πάλιν.
animam non jamesse oportuerit, discedit abea
apiriiut viialis, nec jam exslat anima, sed et ipsa
unde educta est, eo revertiiar.
7. Verilatis cognitio α propkttit $oli$ petenda. 7. Τίνι ούν, φημί, έτι τις χρήσαιτο διδασκάλφ, ή
— Quonam ergo jam quis, inqaam, uiatur magi- πόθεν ώφεληθείη τις, εί μηδέ έν τούτοις τδ αληθές
stro, aut uode adjuvetur, si ne isti quidem verum έστιν;
viderunt ?
Exslilere longe ab hoc tempore viri quidara istit Έγένοντό τίνες πρδ πολλού χρόνου πάντων τούτων
omnibus, qoi pbilosopbi exisiitnantur, aniiquiores, τών νομιζομένων φιλοσόφων παλαιότεροι, μακάριοι,
beati et jusii ei Deo cbari, qui Spiriiu sancto af- κα\ δίκαιοι, κα\ θεοφιλείς, θείψ πνεύματι λαλήσαν-
flanle loculi suni, el futura vaticinaii sunt, quae τες, κα\ τά μέλλοντα θεσπίσαντες, ά δή νύν γίνεται'
quidem nanc fiunt: prophela? vocanlur. Hi verum g προφήτας δέ αυτούς καλοΰσιν. Ούτοι μόνοι τδ αληθές
aoli el viderunt, et hominibus ountiarunt, neminem κα\ εΐδον κα\ έξείπον άνθ,ρώποις, μήτ* εύλαβηθέντες
metuentes, neminem reveriii, nec glorix cupidiiate μήτε δυσωπηθέντες τινά, μή ηττημένοι δόξης, άλλά
victi,sed ea Unium praedicanies, qua audierantet μόνα ταύτα είπόντες ά ήκουσαν κα\ ά εΐδον, άγίιρ
viderant Spiritu sanclo repleii. Exslanl adbuc eo- πληρωθέντες Πνεύματι. Συγγράμματα δέ αυτών έτι
ram scripta, q u « si quis legal, plurimum inde et κα\ νύν διαμένει, κα\ έστιν έντυχόντα τούτοις πλείστον
ad principiorum et ad flnis et ad eorom qaae phi* ώφεληθήναι κα\ περί άρχων, κα\ περ\ τέλους, κα\ ώ ν
tosophus scire debet, cogaiiionem adipisci poieril, χρή είδέναι τδν φιλόσοφον, πιστεύσαντα έκείνοις. Ού
fldem illis babens. Neque enim tonc demonstra- γάρ μετά αποδείξεως πεποίηνται τότε (97) τούς λόγους,
lionibus in dissereudo uiebantur; quippe cum supra άτε ανωτέρω πάσης αποδείξεως δντες αξιόπιστοι μάρ
demonstraiionem omnem gravissimi teslee fuerint τυρες τής αληθείας * τά δέ άποβάντα καί άποδαίνοντα
veriiatis; sed qiue evenerunt et eveniunt, assenliri εξαναγκάζει συντίθεσθαι τοίς λελαλημένοις δι* αυτών·
cogunt eorum vaticiniis. Quanquam eliaro ob roi- Καίτοι γε κα\ διά τάς δυνάμεις άς έπετέλουν, π ι -
racala qus ediderunt, dtgni fuere, quibus credere- στεύεσθαι δίκαιοι ήσαν* επειδή κα\ τδν ποιητήν τών
tur; siquidora creatorem universoruro Deum c l Pa- δλων θεδν κα\ Πατέρα έδόξαζον, κα\ τδν παρ* αυτού
irem celebrabant, et misaum ab eo Christum, qui C Χριστδν Υίδν αυτού κατήγγελλον* δπερ οί άπδ τού
Filius ejus e*t, hominibus ountiabant; quod qui- πλάνου κα\ ακαθάρτου πνεύματος έμπιπλάμενοι ψευ-
dem falsi propbelae, mendaci et iropuro spiriiu re- δοπροφήται ούτε εποίησαν ούτε ποιούσιν, άλλά δυνά
pleii, nec fecere, nec faciunt, sed quaedam prodigia μεις τινάς ένεργείν είς κατάπληξιν τών ανθρώπων
edere aodeut ad perceilendos bomines, ac spirilus τολμώσι, καί τά τής πλάνης πνεύματα κα\ δαιμόνια
crroris e l dsmoaia celebranl. Tu vero aute omnia δοξολογούσιν. Εύχου δέ σοι πρδ πάντων φωτδς άνοι-
precare lucis porus libi aperiri; oeqaeenim haec χθήναι πύλας · ού γάρ συνοπτά ουδέ συννοητά πάσίν
quiaquam perspicere et inielligere possit, nisi cui έστιν, εί μή τ φ βεδς δψ συνΐέναι κα\ ό Χριστές αυ
Deua intelligere dederit el Cbrislus ejus. τού.
8. Ju$tiim$ ex koe eolloquio od amorem CkrUti8. Ταύτα κα\ Ετι άλλα πολλά είπών εκείνος, ά νύν
mectndUur. — H«c ille et mulia alia cum dixiaset, καιρδς ούκ έστι λέγειν, ώχετο, κελεύσας διώκειν
q u » referre non est bujus lemporis, abieus prsece- αυτά * κα\ ούκ έτι αύτδν έΐδον. Έμού (98) δέ παρα
pit ot ea meditando persequerer; neque eum am- χρήμα πυρ έν τή ψυχή άνήφθη, κα\ έρως έχει με τών
plius vidi. Mibi vero slatim in aoimo ignis acccnsas προφητών, κα\ τών ανδρών εκείνων οί είσι Χριστού
est, meque amor invasil propbetarum et hoojinum 0 φ&οΐ' διαλογιζόμενός τε πρδς έμαυτδν τούς λόγους
illorum, qui Cbriaii sunl amici. Cumque illiue ser- αύτοΰ, ταύτην μόνην εύρισκον φιλοσοφίαν ασφαλή τ ε
monea apod aoimum proponerem, banc solam re- κα\ συμφορον. Ούτως δή καί διά ταύτα φιλόσοφος
periebaui philoaopbiam, q u » quidem tula et utilis έγώ. Βουλοίμην (99) δ* άν κα\ πάντας, ίσον έμο\ θ υ ·
forci. Ad bunc ego modum aique bac de caasa μδν ποιήσαμε νους, μή άφίστασθαι τών τού Σωτήρος
pbilosopbus. Velleia equidem ut omnes ralionem λόγων. Δέος γάρ τι έχουσιν έν έαυτοίς κα\ ίκανολ δυσ-
mes Biiuilem ineunlet, a Saivaloris docirina nou ωπήσαι τούς έκτρεπομένους τής ορθής οδού, άνά-
aberrarenU Habet enim in te terribilem qaamdam παυσίς τε ήδίστη γίνεται τοίς έκμελετώσιν αυτούς.
majeauiem, et ad eos perroovendos Kdonea esf, qui Εί ούν τι κα\ σολ περί σεαυτού μέλει, κα\ άντιποιή
de recia via deflexeroni; bis autem, qui eam me- σωτηρίας, κα\ έπ\ τψ θ ε φ πέποιθας, άπερ ούκ άλλο-
(97) Τότβ. Legeoduin ποτέ conjiciebal Peareo- 89. Praeter alios Talianns qooqoe (Orol. edv. Grve.
DOI. c. 29, coll. c. 35, et Theopbiloa Ant. (ad Auiol.
(98) Έμον. Libei erudilo Londinensi edilori le- i , c. 44), cum Yeieris Tesiamemi tum scripiorum
gere έμοί. Mox idom είχε pro έχει. propbelicoram leclione ad rero CbrUliajwm pervo-
(99) ΒονΜ>Ιμητ... Χόγωτ. Coll. Acf. apott. XXTI, nere.
DIALOGUS C U M T R T P H O N E JUDJSO. 494
τρίω (1) τοΰ π ρ ά γ μ α τ ο ς , πάρεστιν έπιγνόντι σοι τον Α diiantur, saavissima eat reqtrie*. S i qua ergo tui
Χριστδν τοΰ θ ε ο ΰ , κα\ τελείω (2) γενομένψ, εύδαι- ipsius cura tangeris, si salutas cupidus es, a« Deo
μονεΐν. confidis, licet libi, atpote ab ipsa re non alieno,
ubi Cbristum tgnoveris ac mysteriis iniliatus fue-
ria, beate vivere.
Ταύτα μου, φίλτατε, είπόντος, οί μετά τοΰ Τρύφω 1 1 0 Cum b « c dixiesem, cfaarisrime Pompei, ri-
νος άνεγέλασαν* αύτδς δέ, ύπομειδιάσας · Τά μέν serunl socii Trypbonis; ipse aulem sobridene: C « -
Αλλα σου, φησιν, αποδέχομαι, κα\ άγαμα ι της περ\ tera quidem ina, inquit, probo, ac vehemens rerum
τδ θείον ορμής * άμεινον δέ ήν φιλοσοφείν έτι σε τήν divinarura sludium admiror. Sed salius erat adbuc
Πλάτωνος ή άλλου του φιλοσοφίαν, ασκούντα καρτε- le philosopbari in Plalonis aut alteriug ejusmodt
ρίαν χαλ έγκράτειαν κα\ σωφροσύνην, ή λόγοις έξα- disciplina, dantero operam consianiiae, coniinentia»
πατηθήναι ψευδέσι, κα\ άνθρώποις άκολουθήσαι ούδε- ei lemperaniiae, quam falsis decipi sermonibus, ac
νδς άζίοις. Μένοντι γάρ σοι έν έκείνω Γψ τής φιλο bominibus adbaprescere nuJlius pretii. Manenti enim
σοφίας τρόπω, κα\ ζώντι άμέμπτως, έλπίς ύπελεί- tibi in illo philosophia; inslituto, ct ciira culpam
πετο άμείνονος μοίρας * καταλιπόντι
JtS^V «AfKbFVfrV^ f**Sb|t»^
δέ τδν θεδν,
J M * » l * # m * t * # F « « V»*r KWF
καί
F, AM« D
viventi spes relinquebatur eorlie melioris. Deum
a u e m
είς άΛΛρωπον έ λ π ί σ α ν τ ι , π ο ί α έ τ ι π ε ρ ι λ ε ί π ε τ α ι σ ω - | deserenti, et spem i n boioine constitueelt
τ η ρ ί α ; ΕΙ ούν κα\ έμοΰ θέλεις άκοΰσαι, (φίλον γάρ quid adbuc relinquilor gaiutis? Quare si me qao-
σε ήδη νενδμικα) πρώτον μέν περιτεμοΰ, είτα φύ- que audirevole8(jam enim teamicum existimo), fac
λαξον ώς νενδμισται τδ σάββατον, κα\ τάς έορτάς, primum ut circumcidaris; dcinde observa, ui iege
χαλ τ ά ς νουμηνίας τοΰ θεοΰ, καί απλώς τά έν τψ sancitum est, sabbalum ei dies feeios ac novilunia
νόμω γεγραμμένα πάντα ποίει * κα\ τότε σοι Γσως Dei; uno verbe, q u » in lege scripta suirt, omnia
Ελεος Εσται παρά θεοΰ. Χρίστος δέ, εί χαί γεγένηται, exsequere; tumque libi forsitan miserieordia erit a
χαι Εστι που, άγνωστος έστι, χαλ ουδέ αυτός πω έαυ Deo. Cbrisins autem, si quidein natos est, ant uspiam
τδν έπίσταται, ουδέ Εχει δύναμίν τινα μέχρις άν έλ- versaiur, ignotus est, necdum se ipse novit, nec
θών Η λ ί α ς χρίση αύτδν, καί φανερδν πάσι ποιήση. uHa virtute pnediias cst, donec eum adveniens
ΊΓμεΙς δέ, ματαίαν άκοήν παραδεξάμενοι, Χριστδν Elias unxerit, et manifeslum omnibus fecerit. Voa
έαυτοίς τινά άναπλάσσετε, χα\ αυτού χάριν τά νύν auiem inani aoditione cxeepta Chrisium vobis qoem-
ασκόπως άπόλλυσθε. dam flogilis, et HHus causa nonc peritis iuconside-
raie.
t . Συγγνώμη σοι, Εφην, ώ άνθρωπε, χαλ άφεθείη £ 9. Chrittiani non vanit crediderunt $ermonibu$. —
«ou Ού γ ά ρ οίδας δ λέγεις * άλλά πειθόμενος τοίς δι- lgnoscatar, inquam, Trypho, ei condonetur U b i ;
δασκάλοις οί ού συνιάσι τάς Γραφάς, χαί άποααν- neque enim scis quid dicas; sed, magistris creduius
τευόμενος λέγεις δ τι άν σοι έπ\ θυμδν έλθοι. Εί δέ Scripturas non inlelligenlibus, ct qaasi hariolane,
βούλοιο τούτου πέρι δέξασθαι (δ) λόγον, ώς ο ύ π ε - quidquid in mentem veneril, loqaeris. Qaod si id
πλανήμεθα, ουδέ παυσόμεθα (4) δμολογοΰντες τού tibi raiionibus probari palerie, nos aci4icei* dece-
τον (5), κάν τά έξ ανθρώπων ήμίν έπιφέρωνται pios non esse, noc desituros bunc confiteri, etiamsi
ονείδη, χάν δ δεινότατος άπειπείν άναγκάζη τύραννος * nobis opprobria ab bominibus inferaoinr, eliamti
παρεστώτι γάρ δείξω, δτι ού κενοίς έπιστεύσαμεν savissimus deOcere cogat tyrannus; praesenti libi
μύθοις, ουδέ ανάποδε ίκτοις λόγοις, άλλά μεστοίς demonelrabo non vanis nos credtdisae fabulis, nec
Πνεύματος θείου κα\ δυνάμει βρύουσι, κα\ τεθηλόσι deelilntis argumento sermonibas, sed Spiritu ean-
χάριτι. — Άνεγέλασαν ούν πάλιν οί μετ* αύτοΰ, χαί άκο- cto plenis ac virtute scatentibos, ei graua efflore-
(1) "ΚΛερ σύχ άΧΧοτρΙφ. Haec Perionius ad ip- τψ Βεελφεγώρ.

sant Deom referl: mulio melins ad Tryphonetn (3) Τούτον χέρι δέξασθαι. I u codex Claromon-
Langns. Inler ulramqtie interprelaiionem divisit tauus. Editi περιδέξασθαι. Totus hic locus eanalur
aniinnni Londinensis edilor. Sed mibi manifesium D' tum interpungendo ut interpunximus, tum neeli-
videtor, Jndaeoro designari, qui cum in Moyse et pro- gendo illud γάρ post παρεστώτι, vel Iegendoγέ. byl-
phetis u m multa de Cbristo legeret, alienus quo- burgius legil πέρι δέξασθαι, μαθ ή ση. Tbirlbius εί
dam modo ab iit, quae Chrislum specunt, videri idera valere puut ac c uiinam, » et legit παραδέ-
M H I debebal. ξασθαι.
(2) ΤεΛείφ. Perfectionem hac voce deaianari pu- (4) Ουδέ Λανσόμεθα. flaec dicit Justlnas, ut
U i u o l Juslini interpretes, Baptismum Sylburgius. inepta Tryphonis consilia refellat, qoi ad circum-
E r a J i l o j Londinensis ediior Sylburjjii < liuerpre- cisionem amplectendam horlatus fueral. Simili
lalioni illud» ail « obsUre,quod vix fieri poluit ui Try- modo refelluntur, qui roeiaere 86 Hngebabt, ne
pboni, boinini Judaeo, isla senteniia vocis τέλειος Cbrisliani, cruciflxo reliclo, Polycarpom colere i n -
talia easel pertpecla; quod Umen in tam negligenli cipereni. ι Aique haec aiebant, > iiiqoit Ecclesin
•eripiore momenli non esi maximi. ι Sed quomodo Smyrnensis in A c i . S. Polycarpi, t sugaereiitibuget
τέλειον γίνεσθαι, τελείσθαι, idem esaeac iniliari, aut insunlibus Judaeie... ignari quod nec Garitium un*
igaorare poioil Trypbo, aut banc illi ignoralionem quam derelinquere poierimus... nec aliuni quem-
aiirib»ere Jusunas, cum h*c verba non solura apud quam colere. » Άγνοούντες δτι ούτε τδν Χριστόν
arofaoos scriploret, ted eiiam apod sacros hune ποτε καταλιπεϊν δυνησόμεθα... ούτε έτερον τινα σέ-
Μ aeoaoiB asurpenior ? Nonne enim, ut roulia alia feiv.
oniUam, leffia.ua nom. xxv, 3 : Κα\ έτελέσθη Ισραήλ (3) Τούτον. Regius codex babel ad margiotm είς
τψ Βεελφεγώρ. Ει psalm. cv, 28• Κα\ έτελέσθησαν τούτον.
4X5 S. JUSTINl PHILOSOPHI ET MARTYRIS 41*
scenlibtis. — Riserunt igUur iterum ejus comilcs, Α <*μον άνεφθέγγοντο. Έ γ ώ δέ, άναστάς, οίος τ* ήμην
aique indecore clamarunt. Tuui ego cum surrexis- άπέρχεσθαι' ό δέ μου του Ιματίου λαβόμενος, ού πρλν
gem, abeunti similis eraro; sed ille arrepia vesle άνύσειν (6) έφη, πρλν δ ύπεσχόμην έκτελέσαι. Μή
priug dimissurum negavit, quam promisaum exgol- ουν, έφην, θόρυβείτωσαν οί έταίροί σου, μηδέ άσχη-
vissem. Ne ergo luniulluenlur, inquain, eocii l u i , μονείτωσαν ούτως. Άλλ* εί μέν βούλονται, μετά
nec eic se geranl Sndecore; eed ei Toluni, gilemio ησυχίας άχροάσθωσαν * εί δέ χαί ασχολία τις αύτοίς
auscullent; si qua autem poiior eos occupatio inter- υπέρτερος έμποδών έστιν, άπίτωσαν · ημείς δέ, ύπο-
pellat, abeant. Nos autem secedamus aliqoo, i b i - χωρήσαντές ποι χα\ άναπαυσάμενοι, περαίνω μεν τδν
que requiescentes diapuialionem exsequaraur. T i - λόγον. Έδοξε κα\ τ φ Τρύφωνι ούτως ημάς ποιήσαι ·
sum estetiam Trypboni, ut ila faceretmis; cumque χα\ δή, έκνεύσαντες, είς τδ μέσον τού ξυστού στάδιον
inler nos innuissemus, in medium xysti gtadium ήειμεν. Τών δέ σύν αύτφ δύο χλεύασα ντε ς, χαλ τήν
venimtig. Duo auiem ex ejus comilibua cum cavri- σπουδήν ημών έπισκώψαντες, απηλλάγησαν. Η μ ε ί ς
laii essent, et in giudium noslrum jocali, digcegge* δέ, ώς έγενόμεθα έν έχείνφ τ φ τόπφ ένθα εκατέρωθεν
rniit, Ubi in illo loco fuimus, ubi gedilia lapidea λίθινοί είσι θώκοι, έν τ φ έτέρφ καθεσθέντες οί μετά
sunl ex utraque parle, amici Tryphonis in allera τού Τρύφωνος, έμβαλόντος τινδς αυτών λόγον περί
gedenles, cum eorum aliquis de bello in Judaea & τού κατά τήν Ίουδαίαν γενομένου πολέμου, διελά-
geslo Dieniionem injecisset, colloquebantur. λουν.
10. Hoc sotum Trypho vituperat tit Christianii 10. Ός δέ άνεπαύσαντο, έγώ ούτως αύτοίς πάλιν
quod legem non observent. — Posiquam finem fe- ή ρ ξ ά μ η ν Μή άλλο τί έστιν δ έπιμέμφεσθε ημάς, άν
cere, ita ad eos rursum incoepi. Ulrum aliud nibil δρες φίλοι, ή τούτο, δτι ού κατά τδν νόμον βιούμεν,
io nobis, amici, reprehondilis, nisi qnod eocunduin ουδέ ομοίως τοίς προγόνοις υμών περιτεμνόμεθα τήν
r
legem non vivainus, neque, ut majore* veslri, σάρκα, ουδέ ώς ύμεϊς σαββατίζομεν; H κα\ δ βίος
carne circumcidaniur, neque, ut vog, gabbala ser- ημών κα\ τδ ήθος δίαβέβληται παρ* ύμίν; Τούτο δ*
vemus? 111 An vila etiam et moreg noglri malig εστίν δ λέγω, μή κα\ ύμείς πεπιστεύκατε περ\ ημών,
apud vog rumoribug flagranl ? Quod aoiem dico i l - δτι δή έσθίομεν ανθρώπους, καί μετά τήν είλαπίνην
lud est: oiram banc de nobis opinionem YO8 quo- άποσβεννύντες τούς λύχνους, άθέσμοις μίξεσιν έγκυ-
qae accepislie, bumanig nog vesci carnibug, et post λιόμεθα; "Η αύτδ τούτο καταγινώσκετε ημών μόνον,
epalum, exstinciis lucernis, in flagiliis oefandis vo- δτι τοιούτοις προσέχομεν λόγοις, κα\ ούκ άληθεί, ώς
lutari, an illud ipsuro in nobia solum condemnaUs, οίεσθε, πιστεύομεν δόξη;
quod ejusmodi adhaereaoius doclrioae, ac falss, ut Q
vobis videtur, opinioni credamus?
lllud esl, quod miramor, inquii Trypbo: quae au- Τούτ* έστιν δ θαυμάζομεν, έφη ό Τρύφων· περ\ δέ
lem dictitanl mulli, fide digna non sunl; ionge ών οί πολλοί λέγουσιν, ού πιστεύσαι άξιον πό££ω
enim abborrent ab bumana natura; sed ei vestra γάρ κεχώρηκε τής άνθρωπίνης φύσεως. Υ μ ώ ν δά
Hla in eo, quod tocalie, Evangelio praecepta iia mi- κα\ τά έν τ φ λεγομένψ Εύαγγελίψ παραγγέλματα
rabilia el magna esse scio, u i suspicio gil nemiuem θαυμαστά ούτως κα\ μεγάλα έπίσταμαι είναι, ώ ς
ea posse servare; roibi enim curfe fuil, utea lege- ύπολαμβάνειν μηδένα δύνασθαι φυλάξαι αύτά' έμολ
rem. In eo aulem potisgimum baereuius incerli, γάρ έμέλησεν έντυχείν αύτοίς. Εκείνο δέ άποροΰμεν
qeod cum vos pieiaiem colere dicalis, e l caeieris μάλιστα, εί ύμείς, εύσεβείν λέγοντες, κα\ τών άλλων
presiare arbitremmi, nulla laroen io re ab eis οίόμενοι διαφέρειν, κατ* ουδέν αυτών άπολείπεσθε,
tliscedatis, nec vilam veslram a gentibus aegregeiig, ουδέ διαλλάσσετε άπδ τών εθνών τδν ύμέτερον βίον,
ul qui nec ferias servelis, nec sabbala, nec circum- έν τώ μήτε τάς έορτάς, μήτε τά σάββατα τηρείν, μ ή
cisionetn habealis; deinde eiiam quod, cum epes in τε τήν περιτομήν έ χ ε ι ν καί έτι έπ' άνθρωπον σταυ-
bomine cruciflxo posilas babeatis, gpereiig lamen ρωθέντα τάς ελπίδας ποιούμενοι, δμως ελπίζετε τεύ-
aliquid boni a Deo conseculuros, non observatis D ξεσθαι αγαθού τίνος παρά τού θεού, μή ποιοΰντες
ejus mandalis. An non legieli deleium iri animam αύτού τάς έντολάς. *Ή ούκ άνέγνως δτι έξολοθρευθή-
iltam ex gcnere suo, quae non circumcidelur ocia- σεται ή ψυχή εκείνη έκ τού γένους αυτής, ήτις ού
vo die ? Quod quidem pariter et de alienigenis el de περιτμηθήσεται τή ογδόη ήμερα; Όμοίως δέ κα\
preiioeropUs saociiumesl. Hoc igitur leslamenium περ\ τών αλλογενών, κα\ περ\ τών αργυρωνήτων
statim coniemnenies, eiiam quaeconeequunlur floc- διέσταλται. Ταύτης ούν τής διαθήκης ευθέως κατα-
cifacilis, ac uobis persuadere conauimi Deuin vobis φρονήσαντες ύμείς, αμελείτε κα\ τών έπειτα (7), χ α ί
Άτυσειτ. Legendum esae άνήσειν Langus «t rinir, qua? ex circumcisione consequebantur. Rlud
0 ^ irgiut animadverlarunl, quod quidem facilius ευθέως idero videlur sonare hoc loco ac « sialim, »
mollo ei apliue, quam si posl άνύσειν subaudiainiis ιιι Perionius ei Langus reddideruni, vel idem ae
τ \ , ui idem Sylburgius proponil, aut legatnus άπο- « prolinus. » Habebat enim tircuincisio aliquid
νυσειν, ul placel Tbirlbio. molesii, quod sialim animos alienabal. Dociissimug
(7) Turixeua. Mon aeierna) legis observationem Londinensig edilor legendiim prinio conjicil εύήθως,
in Cliristianis reqtiiril Judaeus; nain supra illorum vel ευθέως αμελείτε; deinde has conjecturag rejicil,
iii boc geuere doclrinam adinirabilem esse confesei aliam proponit, neinpe ευθέως idem esg« ac
tut esi; ked ejusuiodi prxceptaab illis negligi que- ι leraere. »
497 DIALOGUS CUM TRYPHONE J U D A O .
πείθειν ημάς επιχειρείτε ώς είδότες τον Θεδν, μ η - Α DOtam esse, cam nihil eoruni fociatis, quae soleul
δεν πράσσοντες ών ol φοβούμενοι τδν Θεδν. ΕΙ ούν ii qui Dfum limenl. Si potes igitur his de rebus
Ιχεις πρδς ταύτα άπολογήσασθαι, χα\ έπιδείξαι ψτινι saliefacere ac demonsirare qao laiidem pacio quid-
τρόπω ελπίζετε ότισύν, κάν μή φυλάσσοντες τδν νό qaam spereiis, qaamvis legem non custodiaiis, id
μον, τούτο σου ήδέως άκούσαιμεν μάλιστα, χαί τά ex te libeniissime audiemua ac c&lera similiter una
άλλα δε ομοίως συνεξετάσωμεν (8). excutiemus.
41. Ούτε Ισται ποτέ άλλος Θεδς, ώ Τρύφων, ούτε 44. Lex abrogata. Novum Testamentum α Deo
ήν άπ* αΙώνος (εγώ ούτως πρδς αυτόν), πλήν τού prominum et datutn. —Nec alius unqaam erit Deus,
ποιήσαντος χα\ διατάξαντος τόδε τδ πάν. Ούδε άλλον ο Trypbo, nec alius a saeculo exsiiiit (ita ego ad
μέν ημών, άλλον δε υμών ηγούμεθα Θεδν, άλλ' αύτδν illuui) praHer eum qui hanc unhrersiiatem fecit ac
εκείνον τδν έξαγαγόντα τούς πατέρας υμών έκ γής dieposuit. Neqae alium nobis, alium vobis Deum
Αιγύπτου έν χειρλ κραταιή κα\ βραχίονι ύψηλφ. Ούδ* esse ducimas, sed ipium illum, qui palres vesiros
ε!ς άλλον τινά ήλπίκαμεν (ού γάρ έστιν), άλλ* είς eduxit e terra iEgypli in manu polenii et bracbio
τούτον είς δν κα\ ύμείς, τδν Θεδν τού Αβραάμ χαλ excelso. Neque in aliuro quemquam speramus (non
Ισαάκ χαλ Ιακώβ. Ήλπίσαμεν (9) δέ ού διά Μωϋ enim alius esi), sed in eum in quem ei vos, Deum
σέως, ουδέ διά τού νόμου· ή γάρ άν τδ αύτδ ύμίν * Abrah», el lsaac et Jacob. Speramus aulera non
έποιούμεν. Νυν\ δέ, (άνέγνων γάρ (40), ώ Τρύφων, per Moysen, neque per legem; sic euini idem ac
δτι Ισοιτο καί τελευταίος νόμος, κα\ διαθήκη κυριω- YOi faceremu». Nunc vero (legi enim, Trypho, no-
τάτη πασών, ήν νύν δέον φυλάσσειν πάντας ανθρώπους, viaeimam legem fuluram et testameniam omnium
δσοι τ ή ς τού Θεού κληρονομίας αντιποιούνται. Ό γάρ irmissimain, qaod nanc castodiri ab omnibus de-
έν Χωρήβ παλαιδς ήδη νόμος κα\ υμών μόνων * ό δε cet, qoicunque haereditatem Dei coosequi volunt.
πάντων απλώς. Νόμος δέ κατά νόμου (41) τεθείς τδν Mam q o » in Oreb promulgau lex est, telus Jara et
πρδ αυτού έπαυσε · κα\ διαθήκη μετέπειτα γενομένη vestra solum est; haec autem omnium prorsus est;
τήν προτέραν ομοίως Εστησεν (12) * αίώνιός τε ήμίν lex aotcm adveraus legem posiia priorem abrogai;
νόμος (15) καί τελευταίος, ό Χριστδς εδόθη, κ α \ ή aimililer leetamentom posierius H 2 supertori fl-
διαθήκη πιστή, μεθ' ήν ού νόμος, ού πρόσταγμα, nem impouii, ac aelerna nobia et novissima lcx
ούκ εντολή. Ή σύ ταύτα ούκ άνέγνως ά φησιν Gbrislus daius esi, et lesiamentum fldele, poat quod
Ησαΐας· ε 'Ακούσατε μου, ακούσατε μου, λαός μου· non lex, non prseceplom, non mandaium. An lu ea
κα\ οί βασιλείς πρός με ένωτίζεσθε * δτι νόμΟς παρ* iion lcgisii, quae dicit Isaias : c Audiie me, audite
έμού έξελεύσεται, κα\ ή κρίσις μου είς φώς εθνών. ine, populus meus, eireges auscullaie mibi; quo-
Γ
Ε γ γ ί ζ ε ι ταχύ ή δικαιοσύνη μου, κα\ έξελεύσεται niam lex a me exibit ei judicium metjiti in lucem
τδ σωτήριόν μου, χαί είς τδν βραχίονα μου Εθνη έλ- genlium. Appropinquat celeriier jusiiiia mea, ei
πιούσν. » Κα\ διά "Ιερεμίου περί ταύτης αυτής τής egredielur salutare meuin, et in bracbiom raeuni
Καινής Διαθήκης ούτω φησίν · « Τδού ήμεροι Ερ geniea iperabunl · · . ι Ει per Jereiniain de hoc ipso
χονται, λέγει Κύριος · χαλ διαθήσομαι τψ οίκψ Ι σ tesiamenlo sic loquitur: c Ecce dies veniunl, dicii
ραήλ χαλ τψ οίκψ Ιούδα διαθήκην καινήν, ούχήν Dominut, el lesiabor domui Israel et doniui Juda
διεθέμην τοίς πατράσιν αυτών έν ήμερα ή έπελαβό- testamemom novuni: non quod leslatus sum pairi-
μην τής χειρός αυτών έξαγαγείν αυτούς έκ γής Αί- bus eorum in die qua apprebendi manum ipeorum,
γυπτου. >) Ει ουν δ Θεδς διαθήκην καινήν έκήρυξε μέλ- ui educerem eos de lerra / E g y p i i · · . » ) Si ergo no-
λουσαν διαταχθήσεσθαι, κα\ ταύτην είς φώς εθνών, vum teiUmeunzm Deus iustiiutum iri praedicavii,
M
I$a. L I , 4, 5. · · Jer. x x x i , 31, 32.
(8) Σντεζετάσωμετ. Legi eliam possel συνεξετά- (12) Έστησε. Miror Sylburgio aptius videri
σομεν. S Y L B T R G . Εσβεσε. Nam illud έστησε oplime respondelsimilliiuo
(9) 'ΗΛχΙσαμετ. Legil Sylburgius ήλπίκαμεν, ul verbo έπαυσε, quod paulo atite prxcedil.
patilo anie legitur. Sed baec levissima sunl. (13) ΑΙώτιόςτβήμιτ νόμος. S. Clemens sub finem
(10) Nvrl δέ (άνέγνων γάρ). Toti buic loco lucem Strom. ι sic loquiiur: ΜωΟσής δέ φαίνεται τδν Κύριον
afeii pareotliesis, longa itla quidein, sed lamen ne- διαθήκην καλών · Ιδού έγώ, λέγων, ή διαθήκη μου
crasaria ad perspicieudam oralionis seriem, neque μετά σού... έν δέ τψ ΙΙέτρου κηρύγματι εύροις αν νό
aliefia a Justini consuetudine. Siinilea eniin inler- μον κα\ λόγον τδν Κύριον προσαγορευόμενον. ι Aloyscs
dnni occnrrunl in boc Dialogo. Vid. num. 78. V i - auiein videtur Doininuin appeliare Teslaincntuiu :
detar Juslinas dicere άνέγνων γάρ, quia aulea dixe- Ecce ego, diceus, pacluin ineuiu lecum... lu Peiri
ralei Trypbo, fi ούκ άνέγνως; auieu» prjedicalioneiiivenles Doniaiiiiiu vocariLegem
\ Νόμος δέκατα τόμου. Non video cur displi- ei Raiionein. » ln Excerpt. p. 809, idem Glemens
ceat baec scriplura erudilo Londiiieusi ediiori, qui tesiiinoniuin ex prsedicatione Pelri iieruut cilai,
Irfeadom arbilralur νόμος δέ μετά νόμον. Legem illudque conflrmal bis Scripiur* verbis: ι Dc Siuu
adfersns legem posium esse eo sensu docet Jusii- exibil lex ei verbum Doraini de Jerusalera. Tesli-
M S , quod verilas adverstis uinbrain, lesiaiiieuluiti nioniuiu Ooioini iidele, sapienliam presians parvu-
•fctersiiDi adversos leroporarium constilui dicilur. iis. > Videtur Jusliuus iu ejusmodi lesliinomis de
Αι nou verenduin ne Juslinus faveal baerelicorum Ciiristo inletJigeiidit consetuire cuqi Clemeiiie et
illifw a?laii« i m p i e u i i , qui Evaitgelium opponebant Cbristum exisiimasse in Isaias tesliinouio proxime
i ^ c i , ui •eriuieui mendacio el crrori, ei uiriusque sequenli, c legem, judicium, jusiitiaiu et salulare »
IIIUJU €sae Dcum fingebaiil. appellari. Vid. Slrom. YII, p. 708.
499 S. JUSTINl PHILOSOPHl E T M A R T W U S 500
Bludque in locero genlium; vklerous aulem ac per- Α δρώμεν δέ κα\ πεπείσμεθα (44) διά τοΰ όνόματος αύ-
tuasum babeuiug per oomen ipsiug crueifixt Jesu τοΰ τοΰ σταυρωθέντος Ίησοΰ Χρίστου, άπδ των είδώ
Gbrisli, a gimalacrig et ab alia nequiiia homines ad λων κα\ τής άλλης αδικίας προσελθόντας τ φ θ ε ώ , καλ
Deum accedere, ac ne roorie qiftidem proposiia a μέχρι θανάτου υπομένοντας τήν όμολογίαν χαί εύσέ-
confessiooe et pieta-le discedere; cumex operibus, βειαν ποιείσθαι* κα\ έκ τών έργων κα\ έκ τής π α ρ α -
tum ex consequentibus miraculis licet onanibus i n - κολουθούσης δυνάμεως συνιέναι πάσι δυνατδν, δτχ
teliigere bunc esse riovam tegem, ei novum Testa- ούτος έστιν ό καινδς νόμος (15), καλ ή καινή δια
meniuni et exspectaiionem eorum qui ex omnibus θήκη, χαί ή προσδοκία τών άπδ πάντων τών εθνών
geniibug a Deo bona exspecianu Verura eoim Is- άναμενόντων τά παρά τοΰ θεοΰ αγαθά. Ίσραηλιτικδν
raelilicuiD, spirilale, ei Judse genue, et Jacob et γάρ τδ άληθινδν, πνευματικδν, κα\ Ιούδα γένος, καλ
lsaac ei Abraham, cujus in praepotio fidem lesti- Ιακώβ, κα\ Ισαάκ, χαί "Αβραάμ, τοΰ έν άκροβυστία
inonto suo coinprobavit Deus, eiqae benedixil, ac έπ\ τή πίστει μαρτυρηθέντος ύπδ τοΰ θεοΰ, κα\ εύλο-
patrem mulurum geniium vocavil, nog, inquam, γηθέντος, χαί πατρδς πολλών εθνών κληθέντος, ημείς
boc genus suraue, qui adDeum per hunc cruciOxura έσμεν οί διά τούτου τοΰ σταυρωθέντος Χριστού τ φ
Cbrislum perdueii sumus, quemadmodum ei ora- θ ε φ προσαχθέντες, ώς κα\ προκοπτόντων ήμίν τών
tioue nobis procedenle demonstrabilur. Β λόγων άποδειχθήσεται.
12. Judcei aternam legem νίο/αΐΚ, Motaicam male 12. 'Ελεγον δέ έτι κα\ προσέφερον, δτι χαί έν άλ
interpretantur. — Dicebaiu eiiam et proferebam λοις λόγοις Ησαΐας βο$ · t 'Ακούσατέ μου τούς λό
quod alio loco clamai lsaias: c Audiie verba roea γους, κα\ ζήσεται ή ψυχή υμών* καί διαθήσομαι ύμίν
ei vivet anjma vesira, ei leslabor vobig lestamen- διαθήκην αίώνιον, τά δσια Δαβίδ τά πιστά. Ιδού μ ά ρ
luoi •empilernum, saocia Davidis fidelia: Ecce te- τυρα (16) αύτδν έθνεσι δέδωκα * έθνη & ούκ οίδασί σε,
aiem populis dedi eum. Gentes quaenoo noverunt έπικαλέσονταί σε * λαο\ οί ούκ έπίστανταί σε, κατα-
le, invocabunt He : populi qui nesciunl te, coufu- ψεύξονται έπ\ σ έ ' ένεκεν τού θεού σου τοΰ αγίου)
gieul ad te, propter Deum toum sanclum Israelis, Ισραήλ, δτι έδόξασέ σε. > Τούτον αύτδν ύμείς ή τ ι -
, T
quooiam glorificavit te . > Banc ipgam legem con- μώσατε τδν νόμον, καί τήν καινήν άγίαν αυτού Δια
lumelia aflfecistis, ac Novum illius sanctum Testa- θήκην έφαυλίσατε * κα\ ουδέ νύν παραδέχεσθε, ούδε
inenlum floccifecistis, ac ne aunc quidem recipiiis, μετανοείτε πράξαντες κακώς, c Έ τ ι γάρ τά ώτα
necprave factorum poenilentiam agiiia: c Adhuc υμών πέφρακται, οί όφθαλμο\ υμών πεπήρωνται, καλ
eniin aures vestrae obiuralas gunt, et oculi vestri πεπάχυνται ή καρδία · » κέκραγεν Ιερεμίας (17), κα\
obcaecali, et incrassatum est cor vestruro. ι E x - ούδ* ούτως άκούετε. Πάρεστιν δ νομοθέτης, χα\ ούχ
clamat Jeremias, ac ne sic quidem audiiis: adesi δράτε · πτωχο\ ευαγγελίζονται (18), τυφλο\ βλέπουσι,
legiglalor, nec videlis: pauperee Evangetium gusci- χα\ ού συνίετε. Δευτέρας ήδη χρεία περιτομής, χαΧ
piunt,caeci videui; nec intelligitis. Aliera jam opus ύ-μείς έπ\ τή σαρκ\ μέγα φρονείτε. Σαββατίζειν υμάς
esl circuuidsione; voeautem in carne plurimum glo- ό καινδς νόμος διαπαντδς έθέλει, κα\ ύμείς μίαν ά ρ -
riamiui. Pratcipit nova lex, u i perpeluum sabbaium γοΰντες ήμέραν εύσεβείν δοκείτε, μή νοούντες διά τ ί
celebrelit: vos auiem quod inertes eslig per uunm ύμίν προσετάγη · καί έάν άζυμον άρτον φάγητε, π ε -
diem, pii vobis esse videmioi, non intelligenles cur πληρωκέναι τδ θέλημα τοΰ θεού φατε. Ούκ έν τούτοις-
id vobig [praescripium s i l : et panein abaque fer- ευδοκεί Κύριος ό θεδς η μ ώ ν εί τίς έστιν έν ύμίν
nieulo * i edatig, a vobis divinam volutuaiem imple- επίορκος ή κλέπτης, παυσάσθω · ει τις μοιχδς, μετα-
tam dicitig» Non haec Domino Deo nostro placenl. νοησάτω, κα\ σεσαββάτικε τά τρυφερά κα\ αληθινά:
i n v o b i s e s l
Si quis 113 perjurus aut fur, desinai; σάββατα τού θεού. Εί τις καθ αράς ούκ έχει χείρας,
ai quis moecbus, pceniientiam a g a i ; et suavissima λουσάσθω, καί καθαρός έστιν (19)·
ac vera Dei gabbaia celebravii. Si quis puras ma«
iKig non habei, lavet et purus egi.
15. haias docel peccata dimitti per Ckruti sangui- jy 13. Ού γάρ δέ (20) γε είς βαλανείον υμάς έπεμ-
, T
Isa. LV, 3, 5>
(14) Καϊ χεχείσμεθα. Vide iMim πεπύσμεθα, i n - (17) Κέκραγεν Ιερεμίας. Vel memoria hic efllu-
quitR. Slephanug. Sed prorsus rejicieoda baeccon* xilJugiino, gi Jereiniae^ auribuii proxima verba,
jectura. c Aures v e s i r » , > e l c , vel respicii ad superius Je-
(15) Ούτος έστιν ό καινός νόμος. H » c de Ghrtgto remia» testiifionium, cojug conteropium exprobral
iutelligenda, u l patei ex bis quae modo diximus. Juda?is. Proleremia Langugin ioterpreiando posuii
lla eliam visum erudilo Londinensi edilori, qui i n - Isaiag : mallei Thirlbius Ιωάννης aut Ηλίας. S c r i -
terpreteg reprebendii, quod iia reddideriul, ι banc ptum eral in aliig edilionibug, ή καρδία, κέκρα
esse novam legem. > γεν, etc. lnierpunclio, quam gccutus siiiu, probaiur
(10j Ιδού μάρτυρα. Infra num. 14, μαρτύ- Tbirlbio.
ριον, ut est apud Sepluaginia, quod quidem mibi (18) Πτωχοί εύαγγεΛΙζονται. Respicil ad regpou-
vldetur Jusiini proposiio couvenieotiug. 1» eniin gum Joannis digcipulis a Ghriglo daiuin. JfeBB.
rjusmodi lesiimouiig, ui jam observavi, adductug (19) Καθαρός έστιν. Fruglra legalur καθαρδς
yideiur, u i Cbrigium ipguui ooTaio egge legem do- έσται, ut Arcerio placuisse testalur Sylburgius.
C4jrt(. (20; Λέ. δή ed. leucnsis»
DIALOGUS CUM TRTPHONE JUDJSO. 502
«tv Ήσο&ας &πολουσομένους εκεί τδνφδνον κα\ τάς \ nem. — Neque enim TOS ad balneam misil Isaias,
άλλος α μ α ρ τ ί α ς , ους ούδε τδ της θαλάσσης Ιχανδν οι ibi caedem et alia peccaia abloereiis, quos ex-
τάν ύδωρ χαθαρίσαι · άλλά, ως είκδς, πάλαι τούτο purgare ne toia quidem maris aqua idonea sit. Sed,
εκείνο τδ σωτήριον λουτρδν ή ν , δ είπετο (21) τοίς ot par est, jam lum ipsum illud lavacrum salulare
μεταγινώσκουσι, χ α ί μηκέτι αίμασι τράγων κα\ προ pnedicabat, quod eorum esl, qui poenitentiam agunt,
δοτών, ή σποδψ δαμάλεως, ή σεμιδάλεως προσφο- nec jam bircorum et ovium sanguine expiantur,
ραΐς χαθαριζομένους(22), άλλά πίστειδιά τού αίμα aul viiula3 cinere, simibeve oblationibus, sed flde
τος τού Χριστού χα\ τού θανάτου αυτού * δς διά τούτο per sanguinera Cbrisii et noortem ejus, qui ea ipsa
άπέθανεν, ώς αύτδς Ησαΐας έφη , ούτω λέγων · de causa mortuus est, qaemadmodum ah Isalw bta
ι Αποκαλύψει Κύριος τδν βραχίονα αύτου τδν άγιον verbis: c Revelabit Dominus bracbium aanctum
ενώπιον πάντων τών εθνών, καί δψονται πάντα τά sutira in conspectu cunctarum geniiom : vide-
έθνη (25) χαλ τά άχρα της γης τήν σωτηρίαν τήν bunt omnes gentes ei terrae flnes saluiem qea? est
π α ρ ά τού θεού. 'Απδστητε, άπδστητε, άπόστητε (24), a Deo. Recedite, recedhe, recedite, et egredimini
εξέλθετε εκείθεν, χαί ακαθάρτου μή άψησθε * εξέλ inde et imraunduin nolite langere: exiie de medio
θετε έχ μέσου αυτής* άφορίσθητε οί φέροντες τά ejus: separamini, qui portalis vasa Domini: quia
σχεύη Κυρίου, δτι ού μετά ταραχής πορεύεσθε (25). Β non in lumuku arobulalis. Prsecedel enim anle fa-
Πορεύσεται γάρ πρδ προσώπου υμών Κύριος, χαί δ ciein veslram Dominus; et colliget voe Dotninus
έπχσυνάγων υμάς Κύριος δ Θεδς Ισραήλ. Ιδού συν- Deus Israel. Ecce intelligei poer meoe, et exaltabi-
ήσει ό π α ι ς μου,καΐ ύψωθήσεται, κα\ δοξασθήσεται tur et gloriOcabitur valde. Sicot stupebanl auper te
σφόδρα. *Ον τρόπον έκστήσονται πολλο\ έπ\ σέ· muiti, sic ingloria erit ab borainibus species , et
ούτως άδοξήσει άπδ τών ανθρώπων τδ είδος κα\ ή gloria tua. Sic tnirabuniur gentes mulia euper eo,
δόξα σου · ούτω θαυμοσθήσονταί έθνη πολλά έπ' αύτψ, et coaiinebunt reges o* suum; quia quibus non est
χαλ συνέξουσι βασιλείς τδ στόμα αυτών · δτι οΤς ούκ annunliatura de eo, videbunt, et qui nou audierunl,
άνηγγέλη π ε ρ \ αύτοΰ, δψονται* καλοί ούκ άκηκόασι, inielligent. Domine , quis credidit aadilui nustrof
συνήσουσι. Κύριε, τίς έπίστευσε τή άκοή ημών, καΥ E l brachiam Domini cui rcvelatum esi? Annuiitia-
δ βραχίων Κυρίου τίνι απεκαλύφθη; Άνηγγείλαμεν vimus, quasi parvulum in conspectu ejus: sicitt
εναντίον αυτού ώς παιδίον, ώς ρίζα έν γή διψώση. radix in lerra silienti. Non est species e i , neque
Ούκ έστιν είδος αύτψ, ουδέ δόξα* κα\ είδομεν αύτδν gloria : ei vidimus eum: el non habebat speciem,
κα\ ούκ είχεν είδος ουδέ κάλλος* άλλά τδ είδος αύτοΰ neque decorem; sed species ejus inbonorata, et de-
άτι μον, χαλ έχλείπον παρά τούς υίούς τών ανθρώ ficiens prse flliis hominum. Horoo in plaga poftitns*.
πων. "Ανθρωπος έν πληγή ών, χαί είδώς φέρειν μα- ei sciens ferre inflrraitalem; quia aversa est facies
λακίαν, δτι άπέστραπται τδ πρόσωπον αύτοΰ · ήτι- ejus, despecta, et non reputata. Isle peccala nostra<
μάσθη καί ούκ έλογίσθη. Ούτος τάς αμαρτίας ημών portal, et pro nobis dolet, et nos reputavimusôm
φέρει, χαλ περί. ημών όδυνάται· κα\ ημείς έλογισά- esse in labore et in plaga, et in afflictione. Ipse
μεθα αύτδν είναι έν πόνψ καί έν πληγή κα\ έν κα- auiem vulneraius est prppter peccata nostra, ei i n -
χώσει* ούτος (26)δέ έτραυματίσθη διά τάς αμαρτίας firmaius est propter iniquitaies noitras. Disciplina
η μ ώ ν , χαλ μεμαλάχισται διά τάς ανομίας η μ ώ ν pacis nosirae super eum: livore ejus nos sanati su-
παιδεία είρήνης ημών έπ' αυτόν. Τψ μώλωπι αύτοΰ mus. Omnes quaei. oves erravimas: horoo in via
ημείς Ιάθημεν. Πάντες ώς πρόβατα έπλανήθημεν. sua erravil. E i Domious tradidit eum propier i n i -
"Ανθρωπος τή όδφ αύτοΰ έπλονήθη · κο\ Κύριος παρ- quitates nostras: ei ipse propier afflictionem non
έδωχεν αύτδν ταίς άμαρτίαις ημών, χαί αύτδς διά aperil os euum. Sicul ovis ad vjclimam dactua est,
m
(21) 0 etxero. Cum ferri non possit vulgata causa ortas crediderim; quod in suis inlefdum co-
Scriplnra, legendum videtar: "Ο είπε, τδ τοίς μετά* . dicibus aliler legeret ac bodie l e g i m u s q u o d S c r i -
γινώσχουσι, sic enim infra, nam. 14: Τοΰτο εκείνο δ piurain saspe meraoriier cilarel, unde in Psalmis,
προηγόοευε τδ βάπτισμα, τδ μόνον καθαρίσαι τούς D quos ob quoiidianum usum memoriae iinpressos et
-ιετανοήσαντας δυνάμενον, τούτο έστι τδ ύδωρ τής iusculpios babebal, minus mulio-discrepal a Seplua-
ζωής. Ει η . 44, snb Onero: Τδ υπέρ αφέσεως τών ginla ; denique quod nonnuila ioierduin explicandi
αμαρτιών διά Ήσαΐου κηρυχθέν λουτρόν. Juslinum causa iniexeret, velul cum in Apol. i , num. 51, basc
loqai de Cbrislianorpm baplisiiiaie manifestum esl referi ex Psalrao x x m : c Tolliie portas coeloruni. ι
rx hts verbttt, xa\ μηκέτι αίμασι, nec probabile est Forie idem ei in boc Dialogi loco conligii.
eom de Uraelitia agere. (24) Άχόστητε. Bis taniuin legilur in Bibliis/ut
(22) Καθοριζόμενους. Leg. χαθαριζομένοις. jam raulii observaveruni.
(25) Πάντα τά έθνη. Legiiur in Bibliis πάντα (25) Πορεύεσθε. Habeel Biblia: "Οτι ού μετά τα
ά κ ρ α τ η ς γής. CappeUns Append. ad Crit. Sacr. ραχής έξελεύσεσθε, ουδέ ^ρυγή πορεύσεσθε* προπο-
p. 629, exislimal appositum fuisse in margine τά ρεύσεται γάρ πρότερος ύμων Κύριος. Non assentior
έθνη, u i illud άχρα explicaretur, ac Justinum uira- erudiio euilori Londinensi, qui legeudum monel πο-
qoe conjuiixieee. Proauniiai eruditus Londioensis ρεύσεσθε apud Jusiinura. Aquila enim el Tbeodoliou
t&tor c isuid έθνη ex Ju&iini cerebro orlum esse, liabeni, u i Jtminus, πορεύεσθε, nec aliler Seplua-
in qmo remanebant ve&ligia verborum proxime an- ginia in cod. Jes. ubi legilur: Α. Θ. ομοίως τοίς Ο'.
leeadentiuin.» Equidem varieiaiee ei dissensiones (26) Ούτος. Vide an non Juslious forlasse scn-
•aacti Joslini a vukgala eepuiaffinta seniorum i n -
lerpreutiotie, quae niinium mullx sunt, quam ut
bic singalas obstrvemu», ex triplici poiispimum
S
seril rectiua, αυτός, ui io Bibliis el Apol. i , 50.
>TTO.
503 S. JUSTINI PHILOSOPHl ET M A R T Y R i S 50*
el sical agnos eoram londenle routus, sic non aperil Α τδ κεκακώσθαι ούχ ανοίγει τδ στόμα αυτού · ώς πρά
ο* suum. Ιη bumilitaie sua judicium ejus subknum βατον είς σφαγήν ήχθη, καλ ώς άμνδς εναντίον το·3
esl. Generationem ejue quis enarrabiitQuia lollilur κείροντος άφωνος, ούτως ούκ ανοίγει τδ στόμα αύτου.
de lerra viia ejus. Ab iuiquitalibus populi mei du« Έν τή ταπεινώσει αυτού ή κρίσις αυτού ήρθη. Τήν δα
ctus esl ad morlein. E l dabo pessiinos pro *rpul- γενεάν αυτού τίς διηγήσεται; "Οτι αίρεται άπδ τής γ ή ς
tura ejua, et diviies pro morte H 4 iilius* Quia ή ζωή αυτού. Ά π δ τών ανομιών τού λαού μου ήκει ε ί ς
iniqailalein non fecit, ei oon esi invenlus dolHs in θάνατον. Κα\ δώσω τούς πονηρούς άντϊ τής τ α φ ή ς
ore e}tis: et Dooiiuus vuit mundare eum a plaga. αυτού, καί τούς πλουσίους άντϊ τοΰ θανάτου αυτού ·
Si daius fuerit pro peceato: anima veslra videbit δτι άνομίαν ούκ έποίησε, χαί ούχ ευρέθη δόλος έ ν
aeroen long&vura. E i v u l t Dominus auferre dedo- τ φ στόματι αύτοΰ. Καί Κύριος βούλεται καθαρίσαε
lore animam ejus, oslendere ei lueem, ei formart αύτδν τής πληγής. Έάν δωται (27) περί τής α μ α ρ
iaielligenliam, jnstiiicare justum bene aervieniem τίας, ή ψυχή υμών δψεται σπέρμα μακρόβιον. Κ α ί
muhis; et peccala nosira ipse p o r u b i i ; propterea βούλεται Κύριος άφελείν άπδ τοΰ πόνου τής ψυχής
ipse poesidebit multos, e l toriium dividet spolia : αύτοΰ, δείξαι αύτψ φώς, καί π^άσαι τή συνέσει, δ ι -
pro 60 quod tradita est ad mortera aniraa ejus, e l καιώσαι δίκαιον εύ δουλεύοντα πολλοίς. Καί τ ά ς
In iniqws repuiatus 681, 61 ipse peccata mulioram * αμαρτίας ημών αύτδς άνοίσει· διά τοΰτο αύτδς κ λ η
tuJit, 6t propter iniquitates eorum iradiius est. ρονομήσει πολλούς, κα\ τών Ισχυρών μεριεί σκύλα,
Lslare alerifis, qase non paris; erumpe, el claraa, άνθ' ών παρεδόθη είς θάνατον ή ψυχή αύτοΰ · καί έ ν
qoae oon pariuria; quia multi iilii deserla*, quain τοις άνόμοις έλογίσθη, κα\ αύτδς αμαρτίας πολλών
ejus quae babet virum. Dlxit eoim Dominus: Dilaia άνήνεγκε, καί διά τάς ανομίας αυτών παρεδόθη.
locum labernacuii luiei lenlof iorunrtuonini; fige, ne Εύφράνθητι, στείρα ή ού τίκτουσα, £ήξον χα\ βόησον,
parcas, proleode funiculos Uios; et palos tuoscon- ή ούκ ώδίνουσα' δτι πολλά τά τέκνα τής έρημου
forta; a dexlris 61 sinislris dilaia. Et seraen tuum μάλλον ή τής έχούσης τδν άνδρα. Εΐπε γάρ Κύριος*
posaidabit gentes: et civiiateg descrlas babitare Πλάτυνον τδν τόπον τής σκηνής σου χα\ τών αυλαί
facieg. Noli liroere, quia confusa ea, neque con- ων (28) σου * πήξον, μή φείση, μάκρυνον τά σχο*-»
fundarts, qnia exprobralura libi eat. Confusionem νίσματά σου, καί τούς πασσάλους σου κατίσχυσον ·
euim aetemam oblivisceris; et opprobrii viduilaiis είς τά δεξιά κα\ είς τά αριστερά έκπέτασον, καλ τ δ
tuae memor non eris u l l r a ; quia Doroinus fecii σπέρμα σου έθνη κληρονομήσει, καί πόλεις ή ρ η μ ω -
Bomea sibt, 61 qul eruit te, ipee Deos hrael onmi μένας κατοικιείς. Μή φοβοΰ, δτι χατησχύνθης, μηδέ
terrae voeabilar. Tanquam mnlierem dereliclam 61 c έντραπής,δτι ώνειδίσθης· δτι αίσχύνην αίώνιον έ π ι -
λ σ κ ο Λ
pusillanimem vocavit le Dominus, quasi nmlierem ή ΐ1· όνειδος τής χηρείας σου ού μνησθήση· δτι
ab adolescenlia odio babilam > Κύριος έποίησεν δνομα έαυτψ (29),κα\ δ (δυσάμενός
σε αύτδς Θεδς Ισραήλ πάση τή γή κληθήσεται. Ό ς γυναίκα (50) καταλελειμμένην κα\ όλιγόψυχον, κ έ -
κληκέ σε ό Κύριος, ώς γυναίκα έκ νεότητος μεμισημένην. >
14. Justilia ηοη in riiibus judaicis posita* ted in 14. Διά τοΰ λουτρού ούν τής μετανοίας κα\ τής
com>er$ione eordh perChrhium in baplUmo data. — γνώσεως τοΰ Θεού, δ υπέρ τής ανομίας τών λαών τού
haque p6f lavacrum poeniieniiae ei cognitionis D6i, Θεού γέγονεν, ώς Ησαΐας βο#, ημείς έπιστεύσαμεν,
quod pro p6ccaiie populorum Dei institulom esl, χα\ γνωρίζομεν δτι τοΰτ' εκείνο δ προηγόρευε τδ βά
m elamal Isaiag, nos credidimus: et testamur ipsum πτισμα, τδ μόνον καθαρίσαι τούς μετανοήσαντας δυ-
illud ab eo prenuntialum bapiisma, qtiod solum νάμενον, τούτο έστι τδ ύδωρ τής ζωής. Ούς δέ ύμείς
poftnttontoa expiare poHest, banc esse aquam tr»t«. ώρύξατε λάκκους έαυτοίς, συντετριμμένοι είσϊ χαί
Qaas aulem vobis fodisiis cisiernas, 6 » contriiae, ουδέν ύμίν χρήσιμοι. Τί γάρ όφελος εκείνου τού βα
ae vobis prorsus inutiles. Q a » enim u l i l i U s ilKus πτίσματος, δ τήν σάρκα κα\ μόνον τδ σώμα φαιδρύ-
bapiisini, 6Χ quo caro ac solum corpus splende- D νει; Βαπτίσθητε τήν ψυχήν άπδ οργής κα\ άπδπλεο-
scal? Baptizelur anima vesira ab iracundia el ava- νεξίας, άπδ φθόνου, άπδ μίσους" καί ίδού τδ σώμα
r i l i a , ab invidia 61 odio; et eccecorpus purum eel. καθαρόν έστι. Τοΰτο γάρ έστι τδ σύμβολον τών ά ζ ύ -
llanc eniro hab6nt panes azymi signiGcalionem, ut μων,ίνα μή τά παλαιά τής κακής ζύμης έργα π ρ ά τ -
ne vetera mali fermeolt opera peragalis. Yos autem τητε. Ύμείς δέ πάντα σαρκικώς νενοήκατε, καλ
9 9
lsa. Ε » , 10, usque ad flnem, LIII pertolum, LIV, 1-6·
(27) Έάν δώται. Sic cliam in Apoi. i , 51: eed Thirlbius banc leclionem defendil, ei cum Jttstino
in uiroque loco habenl nostri codices mss. έάν isaiam Curterii, Hieronymum, el Aldina el Com-
δώτε, quod a R. Slepbano immulalum fuit, rejecla plulensia Biblia monel consentire. Sed lamen bas
ad calcem lectione codicum mss. voces expunxi, quia desuni in mss. codiciboi, nec
(28) Τών ανΧαίων. Hab6l uierque codex αύλέων, salia graves videntur fuisse causae, cur eas R . Sie-
f6d ad marginein legiiur et ad calcem edilionis R . pbanus in coniextum reciperet.
Slepbani αυλαίων σου σφίγξον, μή. Habent cliam (29) Κύριος έχοίησεν δνομα έαντφ. Biblia: Κ ύ
oiunes edili nosiri κα\ τάς δέρεις τών αύλέων σου. ριος ό ποιών σε, Κύριος Σαβαώθ δνομα αύτψ.
Alque iliud quidein, τάς δέρεις, Cappellus 6 mar- 50) 'Ος γυναίκα. Biblia: Ούχώς γυναίκα-ούδ* ώς
giu6 in u x l u m a Justino inductum putal; 66d γυναίκα.
505 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO. 500
ήγεΜε εύσέβειαν, έάτν τοιαύτα ποιοΰντες τάς ψυχάς Α o«»«"» carnali modo intelligilis, ac pietalem ptftatis
^μεστωμένοι τ\τε δόλου χαί πάσης κακίας απλώς. €88«, 8 i , duin hasc faciiis, dolo aniiui vestri et omni
Δώ καλ μετά τάς έ π τ ά ή μέρας τών άζυμοφαγιών, νέαν prorsua nequitia cuir.ulati gint. Quamobrem pwe-
ζύμην (31) φυράααι έαυτοίς ό Θεδς παρήγγειλε, τουτέ cepil Deus, ul posiquam septem diebus azymos paues
στιν άλλων έργων πράξιν, κα\ μή τών παλαιών κα\ φαύ comedistis, novum vobis fermenium subigerelis,
λων τήν μίμησιν. Καλ δτι τούτο έστιν δ άξιοί υμάς ούτος boc esl aliorum operum effeclionem, nou vete-
δ καινός νομοθέτης, τούς προλελεγμένους ύπ' έμού rum et matonim imliationem. U l autem pateat
λόγους πάλιν ανιστορήσω, μετά κα\ τών άλλων τών illud ipsum esse, qnod a vobis novus bic legislator
παραλειφθέντων. Είρηνται δέ ύπδ τού Ήσαΐου ούτως * posiulal; recilata a me verba iieruui referara ctini
t Εισακούσετε (52) μου, χα\ ζήσεται (55) ή ψυχή aliis, quae praelermissa fuerant. Sic auiem ab lsaia
υμών, κα\ διαθήσομαι ύμίν διαθήκην αΐώνιον, τά proferuntur: c Exaudielis me; c l vivei in bonis
δσια τού Δαβίδ τά πιστά. "Ιδού μαρτύριον αύτδν anima vestra, et consliluam vobis teglameniunt
έθνεσι δέδωκα, άρχοντα κα\ προστάσσοντα έθνεσιν. aeternum, sancU David fldelia. Ecce lestimonium
Έ θ ν η ά ο ύ κ οίδασί σε, έπικαλέσονταί σε· καλλαο\οί gentibus dedi eum, principem el praecipientem gen-
ούκ έπίστανταί σε καταφεύξονται, ένεκεν τοΰ Θεού σου libus. Genies quse nesciuni le, invocabunl te: et po-
τού αγίου Ισραήλ, δτι έδόξασέ σε. Ζητήσατε τδν Θεόν* Β Ρ"1* <Ρ" ignorant te, ad le confugienl; propier
κα\ έν τώ εύρίσκειν αύτδν, έπικαλέσασθε, ήνίκα> άν Deam luum sanciuin Israelis, quia gloriflcavit H 5
Ιγγίζη ύμίν. Άπολιπέτω δ άσεβης τάς οδούς αύτου, te. Quserite Deum, el in inveniendoenm, invocaie,
κα\ άνήρ άνομος τάς βουλάς αυτού, κα\ έπιστραφήτω quando vobis appropinquaverit. Relinqual impius
έπ\ Κύριον, καλ έλεηθήσεται, δτι έπ\ πολύ αφήσει vias suas, ei vir iniquus cogitaiiones suas, ei con-
τάς αμαρτίας υμών. Ού γάρ είσιν αί βουλαί μου verlatur ad Domioum, ei imsericordiam conseque-
ώσπερ αί βουλαλ υμών, ουδέ αί οδοί μου ώσπερ αί οδοί tur; quia mulium dimittet peccata vestra. Nequo
υμών* άλλά δσον απέχει ό ούρανδς άπδ τής γής, enim sunt cogitaliones naeav sicui cogilaliones ve-
τοσούτον απέχει ή οδός μου άπδ τής δδσυ υμών, καΛ. stra3, neque vi» meae sicut viae veslrae; sed quan-
τά διανοήματα υμών άπδ τής διανοίας μου. Ός γάρ tum abesi coelum a lerra, lanium abest via mea a
άν καταβή χιών ή ύετδς έκ τού ουρανού κα\ ούκ via vestra, et cogUaliones veslr» a mente ro«a*
άποστραφήσεται έως άνμεθύσητήν γήν,κα\ έκτέκη, Quoiiiodo enim ei deecendat nix aut pluvia de coelu,
κα\ έκβλαστήση, κα\ δφ σπέρμα τψ σπείραντι (54;, et non reveriatur, donec inebriet terram, et pro-
άρτον είς βρώσιν, ούτως έσται τδ 0ήμά μου δ ducere ac germinare faciai, et det semen seaii-
άν έξέλθη έκ τού στόματος μου. Ού μή επιστραφώ (35) nanli, et panem ad comedendom; sic erit verbum
έως άν συντελεσθή πάντα δσα ηθέλησα, καί εύοδωσω ^ uieum, qaod exierit de ore meo; non reverteiur,
τά εντάλματα* μου. Έν γάρ ευφροσύνη έξελεύσεσθε, donec compleat quae volui, et prospera fecero pra?-
κα\ έν χ α ρ $ διδαχθήσεσθε (56). Τά γάρ δρη κα\ οί cepia mea. lu laelilia enim egrediemini, et in gau-
βουνολ έξαλούνται προσδεχόμενοι υμάς, κα\ πάντα dio docebimini. Moniee eniin e l colles exsilienl
τά ξύλα τών αγρών επικροτήσει τοίς κλάδοις · κα\ exspeclames vos; ei omnia ligna agronim applau-
άντϊ τής στοιβής άναβήσεται κυπάρισσος, άντ\ δέ dent ramig. Et pro sioeba ascendei cyparissae; e l
τής κονύζης άναβήσεται μυρσίνη. Κα\ έσται Κύριος pro conyza ascendet myrtua. Ει erit Dominue i n
είς δνομα χα\ είς σημείον αίώνιον, κα\ ούκ εκλεί nonioii el in aignuin eempUernum , et non defl-
ψει. » Τών τε λόγων τούτων κα\ τοιούτων είρημένων c i e i * . » Ex biael aliiaejusmodipropbetarum diclie,
0
ύπδ τών προφητών, έλεγον, ώ Τρύφων, οί μέν εί ο Trypbo, aiebam, alia in primum Cbrisli adveii-
ρηνται είς τήν πρώτην παρουσίαν τοΰ Χριστού, έν lum dicla sunt, in quo ingloriam et informein ei
ξ χα\ άτιμος κα\ άειδής καί θνητδς φανήσεσθαι κε- mortalem speciom habiiorus pra?dicaiur; alia in al-
κηρυγμένος εστίν · οί δέ είς τήν δευτέραν αύτοΰ παρ terum ejus adventum, cum in gloria ex nubibus
ουσίαν, δτε έν δόξη χα\ επάνω τών νεφελών παρέ- aderit, videbitque populus vesier , et agnoscel, i a
σται, κα\ δψεται ό λαδς υμών κα\ γνωριεϊ είς δν D quem pupugerunl, quemadmodiim Oaee unus duo-
έξεχέντησαν, ώς Όσηέ (37), είς τών δώδεκα προφη decim prophetarum ei Daniel prxdixerunt.
τών, χαί Δανιήλ προείπον, είρημένοι (57*) είσί.
15. Καλ τήν άληθινήν ουν τού Θεού νηστείαν μάθε- 15. Verum jejunium in qub positum. — Yeruia
Μ
l$a. LV, 3 usque ad Gnem.
(31) Niar ζνμην. Fnislra quaeril eruditus vir Sa- θοίς, quod nec in inss. nec apud R. Slepban. Icgilur.
muel Jebb ubinam Juslinus in Scripturis legerit, (34) ΣαεΙραττι. Reciius, nisi fallor, apud L X X
pnbeepium fuisse ut novum rerinenlum adhibere* σπείροντι THIRLB.
lur posi seplem dies azymorum. Cum praacepisset (35) 'Αποττραφή ed. lenensis, juxla codd. IIISS.
Deut, u l ferinenlum ex omnibus finibus Jutlaeorum (36) Αιδαχθήσεσθε. Vitiose el corruple pro δια-
per aepiein dies removerelur, nonne hoc pra?cepto χθήσεσθε (deducemini). PEBIONIUS.
aiiad couiinebalur, ulposi dies azymorum DOVO fer- (37) Ό σ η έ . Lapsu inemoria? Osee pro Zacbaria.
Bienlo uifirentur? (37*) Είρημένοι. In mss. et cdilis absurde p r a -
(32) Εισακούσετε. Supra n. 12: 'Ακούσατέ μου milliiur καί, siquidem bajc vcrba, είρημένοι είσί,
τους λόγους. Uiranique leciionem Juslino iribuere pendeani ab antecedentibus illis, οί δέ είς, elc.
aialim, qnam utra sil prafereuda examinare. EDIT. PATROL.
(35) Καϊ Ιήσεται. Adduntediiiones-Paris^v άγα-
507 8 . JUSTOU PHKLOSOPHl ΕΤ MARTYRIS 506
Igilur Dei jejunium discite observare, quemadmo- Α τε νηστεύβιν, ώς Ησαΐας φησ\ν, ίνα τψ Θεφ εύαρε·
dum ail lsaias, ut Deo plaoeaiis. Ita autem exda- στητέ. Κέχραγε δε Ησαΐας ούτως· « 'Αναβοησον έν
mat Isafas : c Clama in foiiiiudine, et ne parcas; Ισχύί, χα\ μή φείση· ώς σάλπιγγι ύψωσον τήν φω-
qaasi tuba exalla vocem tuam, ei annunlia generi νήν σου, χαί άνάγγειλον τψ γένες μου τά αμαρτή
roeo peccata eorum, et domui Jacob iniquilates eo- ματα αυτών, χα\ τψ οΓχψ Ιακώβ τάς ανομίας αυτών.
rum. Me de die in diem quaeranl, et scire vias meaa Έ μ έ ήμέραν έξ ημέρας ζητούσι, καί γνώναι τάς
volunt, quasi gens, quae justiliani fecerit, et judi- οδούς μου έπιθυμοΰσιν ώς λαδς δικαιοσύνην πεποιη-
cium Dei non dereliquerit. PelunCme nuoc judicium κώς, καί κρίσιν Θεού ούκ έγκαταλελοιπώς. ΑίτούσΙ
juslum, et appropinquare Deo cupiunt, dicentes : με νύν κρίσιν δικαίαν, κα\ έγγιζειν Θεψ έπιθυμού
Quare jejunavimus et non vidisti ? Humiliavimus σι , λέγοντες, Τί δτι ένηστεύσαμεν, κα\ ούκ είδες ;
aiiimas noslras, et non cognovisii? ln diebus enim έταπεινώσαμεν τάς ψυχάς ημών, κα\ ούκ έγνως; Έ ν
jejuniorum veslrorum invenitis volunlate* veslras, γάρ ταίς ήμέραις τών νηστειών υμών ευρίσκετε τά,
et omnes subjecios vobis c&ditie : ecce ad lites et θελήματα υμών, καί πάντας τούς ύποχειρίσυς υμών
jurgia jejunalis et percutitis pugnis bumilem; ut ύπονύσσετε. Ιδού είς κρίσεις (38) κα\ μάχας ν η
quid mihi jejunaiis, u l hodie, u l audiatur in clainore στεύετε, καλ τύπτετε πυγμαΐς ταπεινόν. "Ινα τί μοι
voxve8tra?Nonbocjejttniumelegi,utindiebumiIiel Β νηστεύετε, ώς σήμερον, άκουσΟήναι έν κραυγή τ ή ν
bonio animam suam. Neque, si incurvaveris, quasi φωνήν υμών; Ού ταύτην τήν νηστείαν έγώ έξελεξά-
circulum, collum luum, et saccum et cinerem 8ub- μην, καί ήμέραν ταπεινού ν άνθρωπον τήν ψυχήν αυ
siraveris; nec sic vocabitis jejunium et diem acce- τού. Ούδ* άν κάμψης ώς κρίκον τδν τράχηλδν σου*.
ptutn Oomino. Non tale jejunium elegi, dicit Do- κα\ σάκκον χαί σποδδν ύποστρώσης, ούδ* ούτω καλέ*
roinus. Sed eolve omnem colligaturam iniquilatis; σετε νηστείαν καί ήμέραν (39) δεκτήν τψ Κυρίφ»
dissolve obligaliones violentorum conlractnum; Ούχ\ τοιαύτην νηστείαν έγώ έξελεξάμην, λέγει Κ ύ
dimiac fraclos in remissionem, el omoem syngra- ριος * άλλά λύε πάντα σύνδεσμον αδικίας , διάλυε
pham iniquain discerpe. Frange esurienii panem στραγγαλιάς βιαίων συναλλαγμάτων, απόστελλε τ ε -
luum, ei pauperes sine tecto induc in domum luam; θραυσμένους έν άφέσει, κα\ πάσαν συγγραφήν άδι-
si videris uudum, operl; ei domesiicos seininis tni κον διάσπα. Διάθρυπτε πεινώντι τδν άρτον σου, καλ
ue despexeris. Tunc erumpet roatuiinum lumen πτωχούς άστεγους είσάγαγε είς τδν οΐκόν σου· έάν
cuuni, et veslimenla tua ciio orientur, \\Q el ίδης γυμνδν, περίβαλλε, κα\ άπδ τών οίκείων τού>
prseibit in conspectu tuo juslitia tua, ei gloria Del σπέρματος σου ούχ ύπερόψει. Τότε 0αγήσεται πρώιμο*
circumdabit te. Tum damabis, et Deus exaudiei te; τδ φώς σου, καί τά Ιμάτια (40) σου ταχύ άνατελεί ·
C
adbuc loquenle te d i c e l : Ecce adsum. Si absluleris προπορεύσεται έμπροσθεν σου ή δικαιοσύνη σου*
a te colligalionem, el manuum complicaiionera, et κα\ ή δόξα τοΰ Θεού περιστελεί σε. Τότε βοήση, καί ό
verbum murmuratioms, et dederis esurienti paaein Θεδς είσακούσεταί σου* έτι λαλοΰντός σου, έρεί* Ιδού
ex anima lua, et animam bumilialani saturaveris, πάρειμι. Έάν δέ άφέλης άπδ σού σύνδεσμον καί χει-
tunc orietur in teoebris Jumen luuin, et tenebre ροτονίαν, κα\ 0ήμα γογγυσμοΰ , κα\ διδψς πεινώντν
tuae erunl sicut .roeridies, el erit Deus luus tecum τδν άρτον σου έκ ψυχής, καί ψυχήν τεταπεινωμένην
semper, el impleberis, sicut desiderai anima lua; έμπλήσης, τότε άνατελεί έν τψ σκότει τδ φώς σον,
ei osaa tua pinguesceru, et erunl ul hortus inebria- κα\ τδ σκότος σου ώς μεσημβρία, χα\ έσται ό Θεός
lus, ei fons uods, aot terra cui aquae non defl- σου μετά σού διαπαντδς, κα\ έμπλησθήση καθά ε π ι
cinnt · · . > Circumcidamini igitur praepulio cordis θυμεί [ή ψυχή σου, καί τά οστά σου πιανθήσονται,
vesiri, quemadmodum divinae Scripiura bis orauibus κα\ έσται ώς κήπος μεθύων, κα\ πηγή ύδατος, ή γτ\
verbis posiulanL ή | μ ή έξέλιπεν ύδωρ. > Περιτέμεσθε ούν τήν άκρο-
βυστίαν τής καρδίας υμών, ώς οί λόγοι τού Θεού (4ΐχ
διά πάντων τούτων τών λόγων άξιούσι.
·* lsa, LVIII, 1-11.
(38) Ίδον εϊς χρίσεις. Sic eliara tree inlerpre- D n. 12; infra nura. 116, peccaia et pravas actiones,
tea, Aquila, Tbeodoiion ei Symmacbus, et codex hoc nomine apud Zachariam designari aii. Q u i n -
Alexandrinua, et edliio Aldina et Compluleusis. etiam ibidem vesiiraenia munda, quibus Jesus
L X X : εί είς κρίσεις. TIIIRLBIUS. summus Sacerdos indulus fuii, gloriosam corporuin
(39) Καϊ ήμέραν. Ha?c desunl apud L X X . . resurreclionem videtur inierpreiari, quemadmodum
(40) Ιμάτια. Sic habenl codicee mss. Sed R. Tertullianus his Isaiae verbis, < el vestimenla citias
Slepbanus posuii ίάματα, recie id quidem et accu- orieniur, > corponim resurreciionein signiflcari
rale, si vera Scripiura? el gennana leclio quaeratur; existimavii, lib. De resur. c. 27. Sed si Juslinus,
aed 8i boc tanlummodo considerandum nobis judt- qui Graecis codicibus uiebaior, legil Ιμάτια, L a t i -
eemus, quomodo Jusiinus legeril, cur ei vereamur noruin inlerpreium error, qui c vesiimenia ι bic
eiusmodi leciionem atlribuere, quam Terlullianus, reddidere, non tam ex iniercedenie inier ίάματα e\
(.ypriaous, Ambrosius et Auguaiinus seculi eunl, Ιμάτια similitudine, ut docel ad hunc locum Hiero-
ut observavii Nobiliue? Eo auiem libenlius credide- nymus, quain ex codicum vitio repeiendus.
rim iustinum i u legisse, ut babeni nosiri codices (41) 'Ως oi Λόγοι του θεού. ι De depravalioDe
11188· quod imerdum banc vocera, Ιαάτια, eo sensu bujus loci nulla dubiiaiio csse poiesl, » inquit e r u -
usurpet, aui buic loco convenial. Gakuiiinias Cbri- dilus Londinensis edilor, qui, < si quis audacior
sliauis aQlclas vocat περίβλημα πονηρόν, Apol. ιι, criiiqps pro λόγοι legeret προφήται, non magnopare
Α* DIALOGUS CUM ΤΚΥΡΗΘΝΕ J U D i E O i 510
16. Ka\ Bta Μ ω ύ σ έ ω ς κέκραγεν δ βίος αύτδς, ού- Α 16. C/rcMHtctsio t/ι «ta»i*m 4ata, ut ludmi p d / « -
t«c λέγων · € Κ α \ π ε ρ ι τ ε μ ε ϊ σ θ ε τήν σχληροχαρδίαν rentur ob tctleta in Chriitum $t Chrislianot com»
υμών, χαλ τον τ ρ ά χ η λ α ν ού σχληρυνείτε έτι. Ό γάρ mis$a. — Per Moysen quoque Oeus ipse sic clamai t
Κύριος 4 Θεδς υ μ ώ ν , χαλ Κύριος τών κυρίων, Θεδς c E l circumcideinini duritiem cordis veslri : et
μέγας χαλ Ισχυρός χαλ φοβερός· δστις ού θαυμάζει cervicem non indurabilis. Quia Doroinus Deua
πρόσωπον, ουδέ μ ή λαβτ] δωρον. > Κα\ έν τψ Αευι- vester, ipse esl Dominus dominoruro, Deus roagnus
τικώ· ι "Οτι π α ρ έ β η σ α ν κα\ ύπερείδόν μ ε , κα\ δτι el fortis, el terribilis, qui non admiratur perso-
έπορεύθησαν εναντίον μου πλάγιοι, κα\ έγώ έπορεύ- nam, neque accipiet rounus ·». » E i in Levitico :
θην μετ' α υ τ ώ ν π λ α γ ί ω ς , καί άπολώ αυτούς έν τή γή < Quoniam praevaricaii sunt, et despexeruni me;
τών έχθρων α ύ τ ω ν . Τότε έντραπήσεται ή καρδία ή el quoniam ainbulaverunt ex adverso mihi ad sini-
άπερίτμητος α υ τ ώ ν . > Ή γάρ άπδ Αβραάμ κατά slrara; ambulavi et ipse cum eis sinistre. Et per-
σάρκα π ε ρ ι τ ο μ ή ε ί ς σημείον εδόθη· ίνα ήτε άπδ τών dam eoe in terra inimicorum eorum. Tunc con-
άλλων εθνών χαλ ημών άφωρισμένοι* χα\ ίνα μόνοι fundetur cor eerum incircumcisura · ' . > Haec euiro
«άθητε ά νύν εν δίκη πάσχετε· χαλ ίνα γένωνται αι ab Abrabamo accepla secunduro carnera circuuaci-
χώραι υμών έρημοι, χαλ αί πόλεις πυρίχαυστοι, να\ sio in signum data esi, ut ab aliis geoiibus el a
τους καρπούς ενώπιον υμών κατεσθίωσιν αλλότριοι, ^ nobis discreti silis, el soli paliamini, quae nunc
κα\ μηδελς έξ υμών έπιβαίνη είς τήν Ιερουσαλήμ (42). merito patimini; alque ut regioues vesirae in *oli-
Ού γάρ έξ άλλου τινδς γνωρίζεσθβ παρά τούς tudinem rediganlur, ei civiiales in ignee considant,
άλλους α ν θ ρ ώ π ο υ ς , ή άπδ τής έν σαρκ\ υμών περι- frugesque vestras inspectanlibut vobis alieni coo-
τομής (43). Ούδελς γάρ υμών, ώς νομίζω, τολμήσει εί eumanl, nec quisquara vestrum Hierusalem ascen-
πείν, δτι μή καλ προγνώστης τών γίνεσθαι μελλόν dal. Nulla eniin re alia a caMeria hominibue digno-
των ήν χαλ Εστιν δ Θεδς, χαλ τά άξια έκάστψ προε- acimiui, nisi veslra in carne 117 circumciaione.
·» Deut. x, 46, 17. ·» L e v i l . xxvi, 40, 41.
repognalarum se declarat. > Sed tamen rejecla hac terram suam ι de longinquo ocnlis lanium videre
li!*riori emendandi ralione legendum opinatur, 'Ως permiesum. > Ejusmodi lestimonia nonnulli de l o u
δ λόγος τού Θεού άξιοί. Equidem cur bunc contex- Pahestina acceperuni; quibue equidem non assen-
t o n vir doctissimus immulatum velil, non facile l i o r ; sed certe de regione Beibleemiiica accipi de-
inieUigo, oec ipse raiiones suas afferendas duxiu beni. At Judasos quarto ssculo Belbieeuii fuisse
Car aaiem nihil immutandum sit, facilius mibi disciinua ex bis Idieroiiymi verbis, epist. 41, ad
perspicere ?ideor. Apud Jusiiiium δ λόγος τού Θεού Pammach. et Oceanum : c Veni rursuiu Hierosoly-
sa?pe signiOcat Verbum Dei ei Filiuro, saepe Scri- C ιιιam, inquii, ei Belbleem. Quo labore, quo preiio>
K ioram sacram, aui aliquod Scripturas leslimonium.

oc auietn loco οί λόγοι τού Θεού sunl ipsa Dei suo
•ouiine loquentis verba, quia videlicet in teslimo-
Bar-aninain noclurnum babui praecepioreai ? Tiaie-
bat euim Judaeos et mibi alierura exbibebat Nicode-
roura. > V i d . adv. Vigilant. sub linem. Cum Hie-
• i i s a Jusiino allaiis non propbela loquiiur, sed ronymo conseuiire Hilarius videlfir, qui de Judaeis
ipse Deus. lnfra o. 28, leslimouiuoi, in quo Deus ail tit P$al. LVIII, n. 12 : ι Amissa civiute, lemplo-
ip5€ loquilur, appellalur a Juslino αυτού βήματα que deserio, ei secundum Komani regis edicia, cir-
τού Θεού. Docel Juslinus Apoi. ι, n. 36, necessa- cumeuolea lantura, noo eliam ineuiiles civiiaiem
riom esee ad Scriplurae iiitelligenliam diligenler faines eos.... afliciel. »
atteudere quibusoam locis ipse Deus loqualur, qui- (•3) Άπό τής έτ σαρχϊ ύμωτ περιτομής. Ευ
bttftoam propbeiae aul aliaj personaj. Nulia ergo aileutius .congideranda ba?c sancli iuariyris sen-
coniexlus uosiri emendandi causa. leulia, quod aaape in boc Dialogo repetiiur. Ignora-
(42) ExifoUt-Q είς τ ή τ Ιερουσαλήμ. Ex bis patet tioneiu el iulinnilatein Dco Judaeoruui allingebam
quaata adbibereiur diligenlia in ea legebbservanda, bairelici, ut videre esl apud lren. lib. iv, c. 4, ob
qua? a Jusiino ApoL ι, n. 47, cominemoraia, Judxos eversaui Uierosolyroam ei Mosaicae Jegis iustiluia ad
ingresau Uierojolymorum probibebat, aul ingresatis perniciem Judaeorum conversa. Conlra Jusiiuus Dei
prelloai moriem decernebat. Sed umen de bujus provideuliam in boc maxiine admiraiur, quod cum
legi» severiiaie videtur aliuuid yleinceps reinissum pieraque instiiuta alibi quara Uierosotyims obser-
fui^se. fUin ex Ittnerario Burdigaieusi iet orat. 12 vari iioo possenl, |ipsa circumcisio, qux alibi ob-
Gregorii N a i . et Hieronymo in cap. u Sophon. d i - D servari poieral, adiluiu Judasis in banc urbem pnc-
iciuras Judaeis quario sa3€ulo, semel in anuo i n - cluderei. Circumr.isioneia iuetilulain fuisse, cu Ju-
trmifiai ttjenwolymiuni soli conce*sumfuisse,qaod daii ab aliis genlibus seceriiereniur, acripiores
quideai noo videjiiur inipeiraiuri fuisee suspiciosi»- pluriiui dixere. Sed quod insiiluuiu dicil Jusiinus,
kioiis Ulis secuodi saeculi teiuporibus, cum c nec ut hac DOU disiiucli punirentur, id Tertulliauus
advenaniiB jure terram pairiaui saliem veeligio, iiuilalur in libro adv. Jud. cap. 3 : < Dari euitu
oi a i i Tertollianua Apol. 16, saluiare, nec pairium Jiabebai, iuquil, ciFcuiucisio, sed in siguuiii; uade
•OIOMI vel ex longinquo, ul aii Aritio Pellaeus apud israei in uovissimo leinpore dignoscl baberet,
Euseb. Uui. lib. ιν, c. 6, prospicere > licerei. quando secundum sua uierua in sauctaiu civiuieiu
Ali«d est in quo lenius cum eis aciuin videlur iugredi probiberelur tiiec igilur Dei provideu-
laiaoe. Teeialur enim Arislo Pellaeue eo« eliam re- tia fuit, daudi circuuicibiouem Israel iu signuat
gtoee circoiu Hiero»olymain s i u peniius exclusos uude dignosci posscl, cuiu adveuirei lempuz», quo
iuttse. Τδ πάν έθνος έξ εκείνου καί τής περ\ τά uierilis suis supra diclis Iu Bierusaleui admiill
"Ιεροσόλυμα γής πάμπαν έπιβαίνειν είργεται... ώς proiiiiiereiur. · Forie in eamdem aenteniiam ac-
άν μηδ* έξ άπόπτου θεωροίεν τδ πάτριον έδαφος. cipi debel quod aii Irensus iib. ιν, cap. 16, cir-
A i l eUam Terlulliaiius aUO.Jud. cap. 13 ι nenu- cuincisioueiu io aigno d a u u i . c ut cognottcibile
Bem de geuere israel in civiuie Beibleem reman- perseverei geuus Abrab*. ι V i d . lib. n i , c. 12»
»t*fe, » ac ioierdicioin e8se c i>e in conlinio ipsius u. 11.
icgioeis dcoioretvr quisquam iudaeoruiu, > .eisque
511 S. JUSTINl PlHLOSOPHl ET MXRTYRIS 512
Neminem enim veslrum forc arbiiror, qtii negare Α τοιμάζων. Κα\ ύμΓν ουν ταύτα χαλώς χα\ δικαίως
audeat prascium esse et fuisse fuiurorum Deum, γέγονεν, άπεκτείνατε γάρ τδν δίκαιον, κα\ πρδ α ύ
ac digna cuique praemia praparare. Recte igitur et τοΰ τούς προφήτας αύτοΰ· κα\ νύν τούς ελπίζοντας έπ*
merito baec vobis evenerunl. Occidislis eniin justuni αύτδν, κα\ τδν πέμψαντα αύτδν παντοκράτορα κα\ ποιη-
ei anie eum propbeiae ejus; et nunc eos, qui spe- τήν τών δλων Θεδν αθετείτε, κα\ δσον έφ' ύμίν α τ ι μ ά
rani in illum ct in summum Regem et crealorem ζετε, καταρώμενοι (44) έν ταίς συναγωγαίς υμών τούς
untversorum Deuro, a quo missus esl, aspernamiiii πιστεύοντας έπ\ τδν Χριστδν. Ού γάρ έξουσίαν έχετε
ei quantom in vobis esi afficitis conlumelia, dlris αύτόχειρες γενέσθαι ημών διά τούς νΰν επικρατούν
•oventes in eynagogis veslrie eos qui iu Gbrislum τος. Όσάκις δέ άν έδυνήθητε, κα\ τοΰτο έπράξατε (45).
credunt. Neque enim ea vobis adest potestas, ut Διδ κα\ έμ6ο? ύμίν ό Θεδς διά τοΰ Ήσαΐου λ έ
nianus nobis inferatis, propter eos qui nauc rerum γ ω ν ι "Ιδετε ώς δ δίκαιος άπώλετο , κα>. ούδε\ς κ α
poiiuntur: quoiies aulem adfuit, rem coufecislis. τανοεί (46). Ά π δ γάρ προσώπου της αδικίας ήρται
Propterea Deus ad vos clamat per tsaiam propbe- δ δίκαιος. Έσται έν είρήνη ή ταφή αύτοΰ, ήρται έχ
tam, bis verbis : c Videie quomodo periil justus, et τοΰ μέσου. Ύμείς προσηγάγετε ώδε, υιοί άνομοι,
nemo considerat. Α facie /miquitaiis sublatus est σπέρμα μοιχών καί τέκνα πόρνης. Έ ν τίνι ένετρυ-
justns. E r i l in pace sepullura cjus; sublalus esl e Β φάτε, κα\ έπ\ τίνα ήνοίξατε τδ στόμα, κα\ έπ\ τίνι
iDedio. Υθ3 auiem huc prodile, ύ\\\ iniqui, semen έχαλάσατε τήν γλώσσαν; >
adulterorum et illii fornicariae. In quo lusistis, et super quem os aperuistis, ct enper qnem linguara
laxasiis ·*? >
17. Jndcei mtterunt in totum orbem qui Chn- 17. Ούχ ούτως γάρ τά άλλα έθνη είς ταύτην τήν
itianit crimina affingereni.— Non enim injuriae nobis άδικίαν τήν είς ημάς κα\ τδν Χριστδν ενέχονται,
e l Cbrislo illatae lanta in aliis geolibm cufpa rest- δσον ύμείς, οΤς κάκείνοις (47) τής κατά τοΰ δικαίου καλ
del, quania in vobis, qui illis eiiam anticipatae de ημών τών άπ' εκείνου, κακής προλήψεως αίτιοι υπάρ
Jusio et de oobis, qui ab eo orii sumus, malae opi- χετε. Μετά γάρ τδ σταύρωσα ι υμάς εκείνον τδν μό
nionis auctores estis. Postquam enini solum illura νον άμωμον κα\ δίκαιον άνθρωπον, δι' ού τών μωλώ
inculpatum el jusluro hominem, cujus vuhieribus πων ίασις γίνεται τοίς δι* αύτοΰ έπ\ τδν Πατέρα
aaiiantur, qui per eum ad Palrem accedunt, cruci προσχωροΰσιν (48), επειδή έγνώκατε αύτδν άνα-
affixisiis; cum eum sciretis ex mortuis resurre- στάντα έκ νεκρών, κα\ άναβάντα είς τδν ούρανδν,
xisse et in coelum ascendisse, ul propheliae fuiu- ώς αί προφητείαι προεμήνυον γενησόμενον, ού μόνον
rum pradicebanl, non modo poeniientiam admis- C ού μετενοήσατε (49) έφ' οΤς έπράξατε κακώς (50),
·* lea. LVII, 1-4.
(44) Καταρώμενοι. Yide infra num. 152. A t c a r eam in codicibas, in quibue exslat, addide-
(45) Καϊ τοΰτο έπράξατε. Eadem Judaeis expro- r i n t , in promptu causaest; nimirum quod eam aJ
bral infra num. 135. el Apol. i , num. 31. J E B B . sensum necessariam credereot. Hinc eiiam codicee,
(46) Καϊ ουδείς έκδέχεται τή καρδία, καϊ άν in quibus dua3 negaiiones reperiuntur, inler se non
δρες δίκαιοι αίρονται, καϊ ουδείς κατανοεί, edit. consentiunl. Legiiur enim in uno ex Regiis : ου μό
lenensis. Hacc verba, iiiquit D. Olio, in codd. mss. νον δέ ουδέ μετενοήσατε. Yideiur ergo germaniesiina
ei editis non coniparenl, sed tegtinlur c. 110 € l esse bujus loci scriptnra , ού μόνον δέ μετενοή
Apol. I, c. 48. E l reclissiine contendit Thirlbius σατε. Rlud δέ saepe apud Justinura redundai, ul ob-
illa a librario, non a Jusiino praeiermissa esse; servaviraus inilio Αροί. ι. — Ού μόνον... άπΛώς
neinpe errandi ausam dcdil repeiiltim κα\ ουδείς. άνθρ. JtiSlini codd. mss. etedili: ού μόνον ού μετε ν . ,
(47) Οΐς κάκείνοις. Sic mss. codices el R. Sieph. Euseb. vulgo: ού αόνονδέού. Maranus aulem refert
Ediiiones Graeco-Laiinae οί κάκείνοις. Legendum Eusebii codicem Golberlinum valde aniiquum ejus-
conjicit R. S l . κάκείνης. demque duo Regios, qoorum aller vetustissinius
(48) Προσχωροΰσιν. Sic emendalum in edilio- (quibus adde Savilianuiii in biblioiheca Bodleiana
nibus Parisiensibus pro co quod eral iii mss. el D bodie servaium; unus ex Regiis eodem Marano ad-
apud R. Slepbanum προχωρούσι. Sic eiiaiu infra noianle babel ού μόνον δέ ουδέ μετεν.), pncbere ού
legimr ιι. 43, ul observavii Sylburgius. μόνον δέ μετεν. Qtiare Υ. 1). eiiam apud martyrein
(49) Ού μόνον ού μετενοήσατε. Hnnc Jnslini ua legendum censuil euroque seculus Burlon posie-
locuiu transiulil Eusebius in librum quarium Hitto- riim ού e texlu Eusebiano expulil. Sed muiauo vix
rice su33 cap. 18. Legiiur autem inEusebiicontex- videiup necessaria. Non enim veri simile est, se-
tii ού μόνον δέ ού μετενοήσατε, sed vetustissimus cundam illam negaiionem in diversissimis (Jusiini
codex Colbertiinis ei duo Regii, quoruin aiier est et EHsebii) codd. mss., in quibus invenilur, a It-
eiiain valde antiquus, hal>ent ού μόνον δέ μετε brariis addilain fuisae. Insuper loqueudi ratioouud-
νοήσατε. Alque b « c quidem loqueudi ralio cuin nec vov ού passim iuv^nitur ; coll. v. c. locum similli-
iuusiiaia JiMlino fuil, ut perspici potesl ex Cohort. mum c. 108, p. 335, G : ού μόνον ού μετενοήσατε»
num. 9, nec a graniniaucoruiu observationibus ... άλλ', ώς προείπον (sc. noslro loco), άνδρας χειρ.
absona; qui unam negatiouem in ejusmodi locis εκλεκτούς.είς πάσαν τήν οίκουμένην έπέμψατε κ η
idein inierdum ac duas ei apud Graco* el apud L a - ρύσσοντας", δτι αίρεσίς τις ά θ ε ο ς . . . . . έγήγερ-
tinos valere dixeruni; luin vero ex bac mss. codh ται, etc. Yerba ού μετεν., uiiaro elbciuril nolioueui:
cum, praesenhn veiustissiinoruin, auciorilate p!u- abttinuistis α pcemieniia; άλλά auiem, cui καί re-
rimom mibi videtur ponderis babere. linprobabile cie non adjecium est, rem auiplifical: imo potius.
prorsus esi secundam negalionem, si a Justino et Cf. Apol. i , c. 5. O T T O .
Eusebio adbibiia fuissel, expunctain a librariis (50) Κακώς. Sic Eusebius el Nicepborus ei Ru-
fui»se ex codicibus, in quibus nunc non reperiiur. Qnus. Ex bex Eusebii codicibus, quoruui variae la-
Μ5 DIALOGUS C U M TRYPHONE JUDJSO. 314
άλλά άνδρας ε κ λ ε χ τ ο ύ ς ά π δ Ιερουσαλήμ εκλέξαμε- Α eorura acelerura non egislis; sed eiiam telectot
v« (51) τότε έ ξ ε π έ μ ψ α τ ε είς πάσαν τήν γήν, λέγον viros lunc Hierosolymis in universum orbem m i -
τες, αίρεσιν ά θ ε ο ν (52) Χριστιανών πεφηνέναι, κατα- aislis, impiam Cbrislianorum haereeim prodiisse d i -
λεγνντές τ ε (53) τ α ΰ τ α άπερ καθ'ήμών οί άγνοοΰν- centes, eaque spargenles, quae in nos ab iis omni-
τες ημάς π ά ν τ ε ς (54) λέγουσιν. Ώστε ού μόνον εαυ bus, quibus noii non sumus, dicunlur. llaque non
τός άδιχίας α ί τ ι ο ι υ π ά ρ χ ε τ ε , άλλά χαλ τοίς άλλοις vobis solum iniquilaiis causa esiis, sed aliis etiam
επασιν α π λ ώ ς ά ν θ ρ ώ π ο ι ς * χαί δικαίως (κκΐ Ησαΐας· omnibug prorsus boniinibus, ac meriio clamat
ιάι' Ομάς τδ δ ν ο μ ά μου βλασφημείται έν τοίς έθνεσι.» lsaiae : ι Propter voe nomen roeum blaspbe-
Καί* € Ούαλ τ ή ψ υ χ ή αυτών, διότι βεβούλευνται βου- maiur in gemibus " . » E l : t V s animae ipsorum,
Ιήν-.πονηράν κ α θ ' εαυτών, είπόντες* Δήσωμεν τδν propierea quod consilium pravum ceperunl adver-
δίκαιον, δτι δύσχρηστος* ήμίν έστι. Τοίνυν τά γεννή sos seipsos, dicenles : Vinciamus juslum, quoniam
ματα τών έ ρ γ ω ν αυτών φάγονται. ΟύαΙ τ φ άνόμφ * inulilis nobis esl. Itaque fructus operum suorum
πονηρά, χ α τ ά τ ά έργα τών χειρών αυτού, συμβήσε- comedunt. Vae iniquo, mala secundum opera ipsius
ται αύτφ.» Καλ πάλιν έν άλλοις * ι Ούα\ οί έπισπώ- conlingent ei · · . · Et rursus a l i b i : c V<e qui trahunt
μενοι τάς α μ α ρ τ ί α ς αυτών Ιώς σχοινίφ μαχρφ, χα\ iniquiiates suas in funiculo longo, et quasi loro
ώς ζυγού Ιμάντι δαμάλεως τάς ανομίας · οί λέγοντες, jugivitulse ioiquitates. Qui dicunl : Celeritas ejus
Τδ τάχος αυτού έγγισάτω, χαλ έλθέτω ή βουλή τού appropinquet, el veniat consilium sancti Israel, ut
Αγίου Ι σ ρ α ή λ , ίνα γνώμεν. Ούα\ οί λέγοντες τδ πο- cognoecamus. Ya3 qui dictint nialum bonum et bo-
νηρδν χαλδν, χαλ τδ χαλδν πονηρόν (55) · οί τιθέντες num 1 1 8 malum, qui ponunl lucem lenebras, et
τδ φώς σκότος, χα\ τδ σχότος φώς · οί τιθέντες τδ tenebras lucem, qui ponunl amarum dulce et dulce
πτχρδν γλυχιτ, χ α \ τδ γλυχύ πιχρόν.» Κατά ούν τού antarum ·*.· Ilaque id vobis sludio habuistis, u(
μόνου άμωμου χαλ δικαίου φωτδς τοίς άνθρώποις in solam iliam inculpalam el juslam lucem, quac
πεμφβέντος π α ρ ά τού Θεού τά πικρά χα\ σκοτεινά homioibus a Deo missa fucrat, acerba el lenebri-
(56) χαλ άδικα χαταλεχθήναι έν πάση τή γή έσπου- cosa et injusla in tolo lerrarum orbe jactareniur
δάσατε. Δύσχρηστος γάρ ύμίν έδοξεν είναι, βοών crimina. lmportuna enim vobis esse visa esi, cuin
παρ* ύμίν · t Γέγραπται · Ό οίχός μου οίκος προσευ apud vos clamarei: « Scripium est; Domus mea,
χής έστιν · ύ μ ε ί ς δέ πεποιήκατε αύτδν σπήλαιον λη domus oralionis est; vos auiem fecislis illara spe-
8
στών.» Καλ τάς τράπεζας τών έν τψ ναω κολλυδι- iuncam l a t r o n u m · . ι Quineiiam niensas iu leinplo
στών κατέστρεψε χα\ έβδα. c Ούαλ ύμίν γραμματείς nummulariorum evertit, et exclamavit : ι Y a vo-
χαλ +αρισσαΐοι ύποχριταί* δτι άποδεκατούτε τδ ς b i i , Sciibat el Pbarisaei bypocril&, quia decimalis
ήδύοσμον χαλ τδ πήγανον, τήν δέ αγάπη ν τού Θεού raenlbam et rutam, dilectionem aoieui Dei et judi-
χαλ τήν κρίσιν ού κατανοείτε · τάφοι κεκονιαμένοι, ciura non consideratis. Sepulcra dealbata, quae
έξωθεν φαινόμενοι ωραίοι, έσωθενδε γέμοντες όστεων foris videniur speciosa, inlus autem plena sunt
νεκρών, ι Κ α ί τοίς γραμματεύσιν r ΟύαΙ ύμίν γραμ ossibus moriuis ".> E l ad Scribas: c Yae vobis,
ματείς, δτι τάς κλείς έχετε, χα\ αύτο\ ούκ είσέρ- Scribae; quia claves habeiis, ei ipsi non inlroiiis :
Τ
χεσθε (57), χαλ τούς εισερχόμενους κωλύετε, οδη ei iulroeunles probibeiis, duces caeci · . ι
γοί τυφλοί.»
9 9
k a . u i 5.
f " Iia. m , 9. w
Isa. v, 16-20. " M a u h . x x i , 13. · · Malib. x x m , 23, 27. Luc.
χι, 52.
etiones necana comrounicatie faerunt, tres yelueiis- (55) ΚαταΧέγοττές τε. Ex Eusebio addidimus
simi * k babent cuna duobu» aliis uon iia antiquis. pariiculain, quae latneii deerat in vetustissiaiorura
Ediliones S. Juslini χακοίς, quod quidem salis ar- Colberlinorum allero.
ridel Yalesio; ai roibi eo minut probalur, quod (54) Εμάς πάντες. Euseb. ημάς άπαντες. Ha-
ipse Juslinas anlea dicebal n. 42 : Ουδέ μετανοείτε D benl lamen nonnulli codices recenliores ul Ju«
πράξαντες κακώς. Slinus.
(51) ΈχΛεξάμενοι. Yeluslissimorum Eusebii (55) Καϊ τδ xaXbr χοτηρότ. Haecesacroconlex-
Coibertinoruni codd. alter έπιλεξάαενοι. Legiiur tu desumpsil Roberitis Slepbanus, cuui ea ιιι co-
ajpod Euiebium έκλεξάμενοι τότε άπο Ιερουσαλήμ. dice inss. ιιοιι reperisset.
IbfdeiD DODQulli codices recentioree είς άπασαν. (56) Τά χιχρά χαϊ σκοτεινά. Liqnet hic memo-
— *ΑΧΙά... Mycvctr. Juslinus, c. 108 el 117, Ju- rari borrenda illa criinhia quae Chrislianis affingi
daeis exprobral : bos scilicel per lolum lerrarum eolebant, nempe Tbyesieas coenas ei promiscuoa
orbem roisi&se, qui Cbrisium ejuaque asseclas in concubitus. Uinc pauto anle dicebal: Καταλέγον-
so&picionem adducerent. TertuUianus ad nation. i , τές τε ταύτα άπερ καθ' ημών οί άγνοούντες ημάς
c 14 tOpp. ed. Leopold. ρ. i), p. 148: ι Et credidit πάντες λέγουσιν, el num. 108, eamdein bislonam
valgoa /odaeo. Quod eoim aliud genus seminarium repeiens in graiiara eoriim qui pridic non adfue-
est infejDix nosirae?» Adde adv. Marc. m , c. 23, raitl, άθεα καί άνομα χαΧ ανόσια vocai haec faci-
ιιι) ρ. 140, el adv. Jud. c. 13 (ρ. iv), p. 320. nora. Quo tempore bae cahimnia? a Judaeis spargi
^ r 0
. , .
cwperint inquininus in Praefat. pari. 3.
(57) Ούκ εισέρχεσθε, eic. LegiUir ad marginero
(52) 'AOeor. Tres Eusebii codices Teinslissimi io utroque codice ms^ el apud R. Stepbaiium ad
odiwv, sicqoc edidil R . Slephanus. A l Nicepboms cakein : ούκ είσήλθετε κα\ τούς ερχόμενους έκω-
babei άθεον. Ita eliam legii RuOnus. Yide infra o. λύσατβ.
166. lbidea Eusebius πεφάνθαι.
S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYIUS 54β
\S.€hmtiani legem obarvarent, niti scirenl emr Α 18. Επειδή γάρ άνέγνως, ώ Τρύφων, ώς αύτδς
institula ΐίί. —Quoniam enim legieli, Trypbo, ut όμολογήσας Ιφης, τά ύπ' εκείνου τού Σωτήρος η μ ώ ν
ipse confessus es, quae nosier ille Satvator docuii; διδαχθέντα, ούκ άτοπον νομίζω πεποιηκέναι καί βρα
ιιοιι absttrde mihi fecisse videor, ut brevia quadam χέα τών εκείνου λόγια πρδς τοίς προφητικοΤς έπιμνη-
itlius oracola propbotieis adjnngerem. Lavamiui σθείς. Λούσασθε ούν, καλ νύν καθαροί γένεσθε, καλ
igilur, ac minc mundi estote, et auferie nequiltas άφέλεσθε τάς πονηρίας άπδ τών ψυχών υμών, ώς δέ
ab animabus v e s l r i s : quemadmodam jubet Deus, λούσασθαι ύμίν τούτο τδ λουτρδν κελεύει δ Θεδς, καλ
T1
ut boc lavemrai iavacro, et vera circomcisione cir- περιτέμνεσθαι (58) τήν άληθινήν περιτομήν. Η μ ε ί ς
cumcidamini. Nos enim hanc quoqae carnis cir- γάρ κα\ ταύτην άν τήν περιτομήν τήν κατά σάρκα,
cumcisionem et sabbaia et ferias omnes omnino καλ τά σάββατα, καλ τάς έορτάς πάσας απλώς έ φ υ -
observaremus, nisi cognilum nobis esset qnam ob λάσσομεν,εί μή έγνωμεν δι'ήν αίτίαν καί ύμίνπροσ-
causam haec vobis ipsis indicla sint, id eat propler ε τ ά γ η , τουτέστι διά τάς ανομίας υμών χαί τ ή ν
hiiquilales vestras ei cordis doritiem. Nam si con- σκληροκαρδίαν. £ ί γάρ ύπομένομεν πάντα τά έξ α ν
etanier omnia perferimus, quajcunque in nos ba- θρώπων καί δαιμόνων φαύλων ενεργούμενα είς ή μ α ς
mines et daemones mali moliiintur; ila ut eliain in- φέρειν, ώς καλ μέχρι τών ά ψ η τ ω ν (59), θανάτου
ler horrendas res, mortem el supplicia, iis qui nos ^ καί τιμωριών, ευχόμενοι έλεηθήναι καλ τούς τ ά
iia periractant, misericordiam exbiberi precemur, τοιαύτα διατιθέντας ημάς καί μηδέ μικρδν άμείβε-
nec coiquani ne leiiter qoidem rependi velimus, ut σθαι μηδένα βουλόμενοι, ώς ό καινός νομοθέτης έκέ-
nobis praecepit novus Legislator; quomodo non ea λευσεν ή μ ί ν πώς ούχ\ κα\ τάμηδέ βλάπτοντα η μ ά ς ,
etiam quae nos nibil laedunt, carnis dico circumci- περιτομήν δέ σαρκικήν λέγω καλ σάββατα καλ τάς
sionera et sabbata ei ferias, Trypho, observare- έορτάς, έφυλάσσομεν, ώ Τρύφων;
miit?
49. Circumcisio anle Abraham ignota. Lex $ub 49. Τούτο 1 έστιν (60) δ άπορείν άξιον έστιν, δτι
Motju ob duriiiam cordii. — Hoe sane esi in quo τοιαύτα υπομένοντες, ούχ\ καλ τά άλλα πάντα περλ
dubii merito bsereamus, cur cum haec perferalis, ών νύν ζητούμεν, φυλάσσοαεν.
ιιοιι eiiam caeiera orania, de quibus nnnc q u a r i -
iuus, observetis.
Neque enim necessaria esl omnibus bxe circnra- Ού γάρ πάσιν αναγκαία αύτη ή περιτομή, άλλ'
cisio, sed vobis solis, ut, qaemadmodum praedixi, ύμίν μόνοις, ίνα, ώς προέφην, ταύτα πάθητε ά νύν
ea paiiamiui, quae merilo vestro palimini. Neque C έν δίκη πάσχετε. Ουδέ γάρ τδ βάπτισμα εκείνο τδ
etiaiu inutilem illuro bapiismum cislernarum susci- ανωφελές τδ τών λάκκων προσλαμβάνομεν · ουδέν
piiiius; nihil enim est ad hunc viwe baptismum. γάρ πρδς τδ βάπτισμα τοΰτο τδ τής ζωής έστί. Διδ
Ideo eiiam exclamai Deus, quod dereliquerilis eam, καλ κέκραγεν δ Θεδς, δτι έγκατελίπετε αύτδν π η γ ή ν
foniem vivum, et foderitie vobismelipsis cisternas ζώσαν, κα\ ώρύξατε έαυτοίς λάκκους συντετριμμέ
dissipatas, quae non possunl conlinere aquam. Ac νους, ο! ού δυνήσονται συνέχειν ύδωρ. Κα\ ύμείς μέν
vo8 quidem qui earne circumcisi estis, indigelis ot τήν σάρκα περιτετμημένοι χρήζετε τής ημετέρας
nosira circumcisione; nos auiem cum banc habea- περιτομής · ημείς δέ, ταύτην έχοντες, ουδέν εκείνης
IIIUS, nihil i s u opus habemug. Nam εί eaaei neces- δεόμεθα. ΕΙ γάρ ήν αναγκαία, ώς δοκείτε, ούκ ά ν
saria, u l exielimatis, non flnxisset Deus Adamum άκρόβυστον δ Θεδς έπλασε τδν 'Αδάμ (61), ουδέ
ciim pra?putio, nec Abelis dona respexisset, qui in έπέβλεψεν έπλ τοίς δωροις τού έν άκροβυστία σαρ
1 1 9 carnis praeputio viclima» obiulil, nec ei placuis- κός προσενέγκαντος θυσίας "Αβελ, ούδ' άν εύηρέ-
set in prsepulio Enoch, qui non esl inventus, quia στησεν έν άκροβυστία Ένώχ, κα\ ούχ εύρίσκετο, διότι
iransiulit eum Deus. Loib incircunicisus ex Sodomie μετέθηκεν αύτδν δ Θεός. Αώτ άπερίτμητος (62) έ κ
salvus evasil, angelis eum ei Domino deducentibus. Σοδόμων έσώθη, αυτών εκείνων τών αγγέλων αύτδν
Noe principium generis; sed laroen una cum flliis in- ^ καλ τού Κυρίου προπεμψάντων. Νώε άρχή γένους
circumeisue in arcam ingresaue esi. Incircumcisus άλλ* ούν άμα τοίς τέκνοις άπερίτμητος είς τήν κ ι δ ω -
f l
Isa. ι, 16.
(58) Περιτέμνεσθαι. Intilili prorsui opera legen- diaseril, sed Trypho, cujue eimilem eententiam
duin conjicil περιτέμνεσθε erudiius Londinensig jam vidimus n. 7. Resiiiuenda ergo hxc verba
fditor. Trypboni, et pro φυλάσσομεν legendum φυλάσσετε.
(59) Μέχρι των άφρήτων. iEque inutilis opera Lcgil edilor Londineusis κα\ ό Τρύφων, Τούτο έστιν
Sylburgii subaudiendum exisiimamlg παοχωρείν, ... φυλάσσετε.
προιέναι, vel simile quid, ac Thirlbii legendum (61) Άκρόβυστον... τότ 'Αδάμ. Hacc Jnstint r a .
conjicienlig μέχρι τών ά(5>£ήτων θανάτου τιμω liocinalio reperilur apud Terluiliaiium adv. Jud.
ριών. Satis esl interpungere post illam vocem cap. 1, el Laclanlium lib. iv, cap. 18.
τιμωριών. Apiior ejnsdem Tbirlbii conjeclura, dum (62) Λώτ άκερίτμητος. Juslini vestigia manifesie
piwlo posl legenduio monel τά μηδέν βλάπτοντα premuni lrenaeus lib. IT, c. 16, et Terlulliauua
ημάς. adv. Jud. c. 2.
(60) Τοντό έστιν. Ilaec profeclo non Juslinus
Mt DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO. 518
τδν είσήλθεν. Ά π ε ρ ί τ μ η τ ο ς ήν ό Upeuc του Ύψί- Α erat sacerdos Allissimi Melcbi&edecb, cui decimae
i n u Μελχισβδε*, ψ κ α \ δεκάτας προσφοράς Ιδωχεν obtulit Abrabam, is qui primus carnis circumcisio-
"Αβραάμ 6 πρώτος τ ή ν χ α τ ά σάρχα περιτομήν λα nem accepit, eique benedizit Melcbisedecb, cujua
βών, καλ εύλόγησεν αύτδν * ού χατά τήν τάξιν τδν secundum ordinem Deus sacerdotem aeiernum a se
αΐώνιον Ιερέα δ Θεδς καταστήσειν διά τού Δαβίδ με- iiislitutum i r i Davidis ore declaravii. Vobis igitur
μήνυχεν. Ύ μ ί ν ούν μόνοις αναγκαία ήν ή περιτομή solis necessaria est haec circumcisio, ut populus
αύτη * ίνα δ λαδς ού λαδς ή , χαλ τδ έθνος ούκ έθνος, jam non essei populus, nec gens jam esset gens;
ώς καλ 'Οσηέ, είς τών δώδεκα προφητών, φησί. Κα\ quemadmodum ait Oeeas, unus ex duodecim pro-
γ ά ρ μή σα66ατίσαντες οί προωνομασμένοι πάντες pheiis " · Nam justi omnes, quos modo recensui,
δίκαιοι, τ φ Θεφ εύη ρέστη σαν, χα\ μετ' αυτούς quamvis gabbala non observarent, Deo placuere,
Α β ρ α ά μ , καλ οί τούτου υΙο\ άπαντες μέχρι Μωύ- ac post eos Abrabam ejusque posteri oranes usque
«έως* έ φ ' ου άδικος κα\ αχάριστος είς τδν Θεδν δ ad Moysen , sub quo injustus populus vester ei i n -
λαδς υ μ ώ ν έφάνη έν τή έρήμφ μοσχοποιήσας. "Οθεν graius in Deum repertas est, conflaio in soliludine
δ Θεδς, αρμόσαμενος πρδς τδν λαδν εκείνον, καλ θυ viiulo. Unde accommodans se ad hunc popukim
σίας φέρειν, ώς πρδς δνομα αυτού, ένετείλατο, ίνα μή Dteus praecepit bosiias offerri lanquam nomini suo,
είδωλολατρητε. "Όπερ ουδέ έφυλάξατε, άλλά κ α ί τ ά ne simulacra coleretis ; quod ipsum lamen non ser-
τέχνα υμών έθύετε τοίς δαιμονίοις. Καλ σαββατίζειν *a»lis, aed liberos vestros immolaslis daemoniis.
ούν ύμίν προστέταχεν, ίνα μνήμην λαμβάνητε τού Juesit eiiam sabbatum observari, ut inemoriam Dei
Θεού. Καλ γ ά ρ δ λόγος αυτού τούτο σημαίνει λέγων* teneretis : idque Scripiura divina sic declarat :
ι Τού γινώσκειν δτι έγώ είμι δ Θεδς δ λυτρωσάμενος c U l cognoacaiis me esse Deuro rederoptorem ve-
υμάς.» sirum »
20. Καλ γ ά ρ βρωμάτων τινών άπέχεσθαι προσέ 20. Ciborum delectus eur praunptut. — Simili-
ταξεν ύ μ ί ν , ίνα χαλ έν τ φ έσθίειν (63) χαλ πίνειν ter mandavit ut a cibis quibusdam abstinerelis, ut
πρδ οφθαλμών Ιχητε τδν Θεδν, εύκατάφοροι δντες κα\ etiam inter edendum et bibeodum anie oculos ba-
ευχερείς πρδς τδ άφίστασθαι τής γνώσεως αυτού, ώς berelis Deuro; quippe cum faciles sitis et proclives
και Μωύσής φησιν * « Έ φ α γ ε καί έπιεν δ λαδς, κα\ ad abjiciendam ejus cognilionem, quemadraodum
ανέστη τού παίζε ιν.» Καλ πάλιν* ι Έφαγεν "Ιακώβ ei Moyses a l t : « E d i l et bibil populus et surrexit
χαλ ένεπλήσθη καλ έλιπάνθη (64), κα\ άπελάκτισεν δ ad ludenduoa . » E l rursum : > Edil Jacob et sa-
u
ήγαπημένος* έλιπάνθη, έπαχύνθη, έπλατύνθη, καί turalus 681 et irapinguatus et recalcilravit dilecius :
έγχατέλιπε Θεδν τδν ποιήσαντα αυτόν.» Τώ γάρ Νώε impinguatus eat, incrassaius, dilatatus, et dereli-
δτι συγχεχώρητο ύπδ τού Θεού, διχαίφ δντι, πάν Ι μ - £ quit Deum faclorem auum » Noe eniui homini
ψυχον έσθίειν, πλήν χρέος έν αίματι, δπερ έστ\ νεκρι- justo conce88um esse a Deo ut animatura orane,
μαίον (65), διά Μωύσέως άνιστορήθη ύμίν έν τή βίβλφ praeter carnes in sanguine ,5 hoc esl suffocatum
k
τής Γενέσεως. — Καλ βουλομένου αυτού είπείν (66), ederet, narravit vobis Moyses in libro Genesis.
c ώς λάχανα χόρτου, » προείπον έγώ* Τδ, c ώς Parante illo baec verba objicere, c U l olera herba?,»
1 n f8
Ose. i , 9 . " Ezech. M , 12. Exod. xxxn, 6. fc Deut. xxxn, 15.
(63) 'Ira καί έτ τφ έσθίειν. Idem docent Cle- rom ex Deuteronomio, ad ea quae post baa leges
eens A l e x . Pardag. 1.1, c. 1, pap. 149; T e r i u l l i i - conligere. Atque id jquidcm videiur Justinus bac
BU8 ii, ade. Jforc, c. 19, et Noviiianug lib. De menie fecisse, ut probaret Jegem non solum Ju-
cib. Jud. t cap. 4. Auctor Consiitut. apost., 1. v i , daeis ob nequiliaro et cor durissimum impositam
cap. 20. Carpit tamen hanc Juslini rationem Spen- fuisse, sed eliam illos minime hac lege saoaios luisse.
cerus, negaique c banc senlenliam quidquam pra> (65) Όπερ έστϊν τεκριμαϊοτ. Sic legeirdum cen-
ter speciem e i colorem babere, » lom. I, De leg. 8ui( H . Siepbanus, loco vulgaiae lectionis έκριμαίον
Hekr. p. 265. Fallitur dociissimos scripior. Nain
9 (ejeciUium),coniradicenieLango, cui placet έκκρε-
4" Temperaoliae raiio, quam Justintis ciborum de- μαίον (pentile, tuspemum). EDIT. PATROL.
n
leclo coolineri putat, roinime obsial quomintis ^ (66) ΒουΛομέτον αντον είχειν. Non soli Judxi
aliae ejosdem legis rationes ei causae afferaniur. illud objiciebanl, ι U l olera berbae,» sed ipsi eiiani
Qeoieoa loco ciiato eolam lemperanliam considerat; baerelici, qui carnium usum vetabanl, boc tesli-
im eodem libro cap. 10, alia* causas ex ipea inter- roonio errorem luebaniur, ut videre est apud Basi-
didOTOiD animalium nalura repetii. 2° Minus anilium episl. 236, n. 4. Sed demonsiral Jusiuius bunc
••adveriil Spencerue quid inter Jusiioum et Ju- locura favere Gbrislianis, ei quemadmodum noii-
deaa aoatur. Nam cum Judari lemperauiiam in hac nullis oleribus abslinemus, non quod impura sint,
Bonoul&roiD animalium abstinentia posilam duce- sed quod noceanl, iia licemiani Noe coucesaam
reat; an oon merilo demonstrat Jusiinua banc non aliis quam naiurae ei raiionia fiuibua coniineri.
legem »on eise praescriptum legis acternae, eed lia porro 8o!erane fuit Gbrislianis victus sui ratio-
Mxu ditam ease veluli quoddam elemeiitum, ut nem boc Scripturse lestimouio defendere, ut eoe Ju-
Dei ψή baec praescripsil, inier edeuduui el bi!i«n- lianus exagitel apudGyrill. Alex. iib. ι χ , p . 319, quod
4nm memioisgeui? puros se, u i Judaei, »on praebeani, eed omnia, € m
(64) Kal έΛιχάτθΐ}. Desunt baec apud L X l , et olera berbse, » edenda prouuniienu ldem impera-
Iwiroi Begligeoiia? impulantur ab erudilo L o n - lor in eexta oralione ridet illud bominum genua
dimtuk ediiore; sed lameo bunc locuro S. Cbryso- quod promiscue omnia comedil c unquam «lera
stonus eoden niodo referl, bomil. 1, in Jud. ιι. 2. herbarum. » Tum addit: Γνωρίζεις, οΐμαι, τών Γα
Ex bis aoiem lesiitnoiiiis, alleram ex libro Exodi pe- λιλαίων τά βήματα, ι AgD08CJ8, opinor, GaiilMrom
liUim ad ea s p e c u i , q u « aota legea Mosaicas, alic- verba. »
S. JUSTLNl PHILOSOPHI ET MARTYRIS 520
occupavi ego : Cnr non illud, c u l olera herba», > eo i λάχανα χόρτου, > τού μή άκούσεσθε (67) ώς είρηται
senau accipietis, quo diciuin est a Deo? Scilicet ύπό τού θεού, δτι ώς τά λάχανα είς τροφήν τ ψ άν
Deum, quemadmodum berbas bominibus ad victum θρώπφ έπεποιήκει ό Θεδς, ούτως χαλιά ζώα είς
paraverat, ita animalia dedisse, ulcarnem ederent. κρεωφαγίαν έδεδώκει; Άλλ' έπεί τινα τών χόρτων
Scd qaia quaedam olera non edimus, proplerea ούκ έσθίομεν, ούτω καλ διαστολήν έκτοτε τ φ Ν ώ ε
discrimcn jam tum Noe 120 prxscriptum esse διεστάλθαι φατέ. Ούχ, ώς έξηγείσθε, πιστευτέον.
dicilis. Nequaquam ut exponilis, ita crcdendum. Πρώτον μέν γάρ δτι πάν λάχανον χόρτος έττλ καλ
Primo eniro olus omne berbam esse et manducari βιβρώσκεσθαι (68), δυνάμενος λέγειν καλ κρατύνειν,
cum dicere et conflrraare possim, in boc non ini- ούκ έν τούτφ άσχοληθήσομαι. Άλλά ε! κα\ τά λάχανα
morabor. Sed, elsi olera herbx discernimus, non τού χόρτου διακρίνομεν, μή πάντα έσθίοντες, ού διά
omnia edentes, non idcirco quod impura aut i m - τδ είναι αυτά κοινά ή ακάθαρτα, ούκ έσθίομεν, άλλά
munda sint, non edimus, sed quod aul amara, aul ή διά τδ πικρά, ή θανάσιμα, ή ακανθώδη. Τών δέ
lelhifera, aul spinosa. Dulcia auiem et ad alen- γλυκέων πάντων καί τροφιμωτάτων κα\ καλλίστων,
dum apiissima quaeque ct pulcherrima, aive siiu θαλασσίων τε κα\ χερσαίων, έφιέμεθα καλ μετέχο-
iiiaritima, sive lerreslria, appelimus et sumimus. μεν. Ούτω κα\ τών ακαθάρτων (69) κα\ αδίκων καλ
Sic etiam ut ab impuris et injustis et rapacibus παρανόμων άπεχε σθαι υμάς έκέλευσεν ό Θεδς διά
abslinerelis, praecepit vobis Deus per Moysem: Μωύσέως * επειδή κα\ τδ μάννα (70) έσθίοντες έν τή
quia lum, cum manna edereiis in deserlo, et mi- έρήμφ, κα\ τά θαυμάσια πάντα όρώντες ύμίν ύπδ
racula omnia vobis a Deo exbibiia viderelis, vitu- Θεού γινόμενα, μόσχον τδν χρύσεον ποιήσαντες,
luin aureum conflastis el adoraslis. Quapropter προσεκυνείτε. "Ωστε δικαίως άε\ βο$ · € Υίο\ ασύνε
nierilo clamat indesinenler : c F i l i i insipientcs, τοι · ούκ έστι πίστις έν αύτοΐς.»
non esl fidee in ipsia >
21. Sabbala inttituta tunf ob peceata popmli, non 21. Κα\ δτι διά τάς αδικίας υμών καλ τών π α τ έ
ut opu$ juitUice. Quod aulem propler veslras ae ρων υμών είς σημείον, ώς προέφην, χα\ τδ σάββατον
palrum veslrorwn iniquilaies, in signum, o l jam έντέταλται δ Θεδς φυλάσσειν υμάς, κα\ τά άλλα προσ
dixi, sabbatum eliam a vobis Deus juesil observari, τάγματα προσετετάχει · και σημαίνει δτι διά τά
et alia praecepia imposuit, quodque significat so έθνη, ινα μή βεβηλωθή τδ δνομα αυτού παρ* αύτοίς,
propter genies, ne nomen suum apud eas profana- διά τούτο εΓασε τινάς έξ υμών δλως ζώντας, αύται
reiur, aliquos oronino ex vobis vivos reliquisse, id αί φωναλ αυτού τήν άπόδειξιν ποιήσασθαι δύνανται
vobis ipsa ejus verba demonslrare poesutiL lla ( ύμίν. Είσλ δέ είρημέναι διά τοΰ Ιεζεκιήλ ούτως·
auiem sunt per Eiecbielem expresea : ι Ego Do- ι Έ γ ώ Κύριος δ Θεδς υμών · έν τοίς πρόσταγμασί
niinos Deus vesier : in praeceptis meis ambulaie, et μου πορεύεσθε, κα\ τά δικαιώματα μου φυλάσσετε,
jusiiOcaliones meas cuslodiie, έϊ in adinvenlioni- κα\ έν τοις έπιτηδεύμασιν Αιγύπτου μή συναναμί-
bus iEgypii ne commisceamini, et sabbala mea γνυσθε, κα\ τά σάββατα μου αγιάζετε · κα\ έσται είς
sanclificale. Et erit signum inter me et vos ad σημείον ανά μέσον έμοΰ κα\ υμών, τοΰ γινώσκειν δτι
sciendum quia ego Dominus Deus vesier. Et exa- έγώ Κύριος δ Θεδς υμών. Κα\ παρεπικράνατέ μ ε ,
cerbavistis me, el Clii veslri in pneceplis meis ιιοιι * κα\ τά τέκνα υμών (71) έν τοίς προστάγμασί μου
ambulaveruni, et justificaliones meas noo cusio- ούκ έπορεύθησαν, κα\ τά δικαιώματα μου ούκ έ φ ύ -
dierunt ad faciendum eas, quas qui fecerit homo, λαξαν, τοΰ ποιείν αυτά * & ποιήσας αυτά άνθρωπος,
vivet in eis, sabbaia aulera mea violaverunt. ζήσεται έν αύτοίς · άλλά τά σάββατα μου έβεβήλουν.
E l dixi cfTundere furorem meum super eoa in de- ΚαΛ είπα τοΰ έκχέαι τδν θυμόν μου έπ' αυτούς έν τ ή
M
Deut. x x x i i , 6, 20.
(67) Τον μή άκούσεσθε.Μζ legilur in codicibus Quemadmodum ab oleribug nonnallis abslinemus,

Reg. et Clarom. el apud R. Siepbanum. Legil Pe- non quod lege ut!a vetita sinl, eed quod noxia; i u
π ο η ι ι ^ ο ύ μή άκούετε. R. Siepbanus el Sylburgius lex absiineudi ab animalibus injuslis HI rapacibtis
illud τού expuugenduin duxerunl, atque ex edilio- N o * imposila non fuii, sed vobis ob peccaia boc
nibus Pariaiensibtis expunclum fuil; baud lamen jugum imponi oporlebal. Fruslra ergo Tbirlbius
scio an immerilo expunciiim. Nain tit ApoL u , n. c bic dêsse aliqua mulia > opinalus ej»t.
2, referl Jusiinus dixisse Lucium martyrem U r - (70) 'ΕΛΒΪ καϊ τά μάννα, etc. Idem lestatur Ire-
bico : Τού τόν άνθρωπον τούτον έκολάσω. Ιιι naeus, lib. iv, cap. 1 5 : c A l ubi couversi sunl, i n -
tUroque loco suppleiiduni videiur χάριν anleillud quil, ad viiuli faclionem, et reversi suol animig
νού. Tolum bunc loeum, ex quo illud φατέ inuuerilo fruis in JEgypium, servi pro liberis coiicupisceules
expungenduin censebatSylburgius, opeaccuraiioris esse, aptaui concupisceiuia? suae acceperuni s e r \ i -
inierpuiiclionis sanalum et illusiraliiin speru. liiiem, a Deo quidera non abscindeniem, in servi-
(68) Βι6ρώσχεσθαι. Subaudieiidum έπιτήδειον, vel luiis aulem jugo dominanlero eis. » Idem observat
simile adjeciivum, aui indicative iegenduiii βιβρώ- Terluilianus lib. u , adv. Marcionem, cap. 18. A t
σκεται, SVLBORGIUS. Legil Tbirlbiue, "Οτι πάν λά- luculenler eadem senleulia exponilur lib- v i Con-
χανον χόρτος έστ\ καλ βιβρώσκεται. stuut. apost., cap. 20.
(W9) Ούτω καϊ ακαθάρτων. Sic se babel S. Mar- (71) ΠαρεΛικράνατε... υμών. B i b l i a ; παρεπίκρα-
tyris raliociua io iiiietprelibus roiiius perspecia. ναν... αυτών.
DlALOGuS C U M T K t P H O N E J U D J E O .
Ι^ήμω, ™ συντέλεσα*, δργήν μου έπ' αυτούς, κα\ Α serto, complere iraiu meara siiper eos, et non fec!«
ota έποίησα (7$), δσαος τδ βνομά μου τδ παράπαν μ ή ut nomen nicum omnino non violareiur corant
βεβηλωθώ ε ν ώ π ι ο ν τ ω ν εθνών. Έξήγαγον (73) αυτούς genlibus. Eduxi eos in oculis earum. E l levavi
κατ* οφθαλμούς α υ τ ώ ν , κα\ έγώ εξήρα τήν χείρα μου manum meam snper eos in deserto, tii dispergc-
έ* αυτούς έν τ ή έ ρ ή μ ω , τοΰ διασκορπίσαι έν τοίς rem in nalionibus, et disseoninarem eos in regioni-
ίθνεσι χα\ διασπείραι αυτούς έν ταϊς χώραις, άνθ* ών bus, eo quod justificaiiones meas non fecerant, c l
τά δικαιώματα μου ούχ εποίησαν, κα\ τά προσ praecepla mea repulerant, et sabbaia mea violavc-
τάγματα μου άπώσαντο, χαί τά σάββατα μου έβεβή- rani, et posi cogilationes palrurn suorum erant
λουν, χ α \ δπίσω τών ενθυμημάτων τών πατέρων αυ oculi ipsorum.Ei ego dedi eis pracepla non bona,
τών ήσαν οί οφθαλμοί αυτών. Καί έγώ έδωχα αύτοίς et jusiificaliones, in quibus non vitenl in eig. Et
προστάγματα ού καλά κα\ δικαιώματα, έν οΤς ού ζή- polluam eos in moneribus eorum, cum penransibo,
1 1
σονται έν αύτοίς. Κα\ μιανώ αυτούς έν τοίς δομασιν ut omne adaperiens vulvara aboleam . »
αυτών (74), έν τ ψ διαπορεύεσθαί με πάν διανοίγον μήτραν δπως αφανίσω.·
22. Κα\ δτι δια τάς αμαρτίας τοΰ λαού υμών, χαί 22. Sic etiam tacrificia et oblationet. — Aique
1 , 1
διά τάς ειδωλολατρίας, άλλ'ού διά τδ ενδεής είναι τών Β perspicialis, propler peccala populi veslri c l
τοιούτων προσφορών, ένετείλατο ομοίως ταύτα γίνε- simulacrorum cullus, praccepisse illum simililer,
σθαι, ακούσατε πώς περ\ τούτων λέγει διά 'Αμώς, υΐ dona oflerrenlur, non aulcm quod iis indige*
ένδς τών δώδεκα, βοών · ι Ούα\- οί επιθυμούντες r e l , audile quid de bis dicat per Amos ununt
τήν ήμέραν τοΰ Κυρίου. Ί ν α τί αύτη ύμίν ή ex duodecim clamans : ι Yae desideranlibus dieni
ήμερα τού Κυρίου; Κα\ αυτή έστι σκότος κα\ ού φώς, Domini! Ulquid bxc vobis dies Domini ? Et et
δν τρόπον δταν έκφύγη άνθρωπος έκ προσώπου τοΰ esl lenebrae, et non !ux. Quomodo 1 2 1 cnm fu*
λέοντος, καλ συνάντηση αύτψ ή άρκτος, κα\ είσπη- gial horoo a facie leonis, el obviam ei fiat ursus,
δήση είς τδν οίκον αύτοΰ · κα\ άπερείσηται τάς χεί et inlroeat in domum suam, ei innilatur maiii«
ρας αυτού έ π \ τδν τοίχον, χα\ δάκη αύτδν ό δφις. bus suis super parietem,et mordeat eum coluber.
Ούχ\ σκότος ή ήμερα τοΰ Κυρίου κα\ ού φώς, καλ Nonne tenebrae dies Domini, el non lux* et ca-
γνόφος ούκ Ιχων φέγγος αύτοίς (75); Μεμίσηκα, ligo non habens spfendorem illis? Odio babui, re*
άπώσμαι τάς έορτάς υμών, κα\ ού μή όσφρανθώ (76) puli feslivitates vestras,ei non olfaciam in conven*
έν ταίς πανηγύρεσιν υμών · διότι, έάν ένέγκητέ μοι libus vestris. Quia si obtuleritis mibi holocausla,
τά ολοκαυτώματα καλ τάς θυσίας υμών, ού προσ- et sacriGcia vesira, non suscipiam, et salutaris ap-
δέξομαι αυτά, κα\ σωτηρίου (77) επιφανείας υμών G paritiones veslras non respiciam. Aufer a me mul-
ούκ έπ*.6λέψομαι. Άπόστησον άπ' έμοΰ πλήθος (78) tiludinem carminum tuorumet psalmorum : organa
ωδών σου καλ ψαλμών (79) · οργάνων σου ούκ άκού- loa non audiam. Ει voWelur sicut aqua judicium,
σομαι. Καλ κυλισθήσεται ώς ύδωρ κρίμα, κα\ ή ei justiiia sicul lorrcns non vadosus. Nunquid v i -
διχαιοσυνη ώς χ ε ι μ ά ^ υ ς άβατος. Μή σφάγια καλ ctimas ei bosiias oblulistis mibi in 8olitudine,domos
θυσίας προσηνέγκατέ μοι έντή έρήμψ, οίκος Ισραήλ; Israel? dicil Domiuus. Et assuropsistis ubernacu*
λέγει Κύριος. Κα\ άνελάβετε τήν σκηνήν τοΰ Μολδχ, lum Molocb el sidus dei vesiri Rempban, figuraa
χαλ τδ άστρον τού θεοΰ υμών Ταφάν, τούς τύπους quas fecislis vobis?Et transferam vosirans Dama-
ούς έποιήσατε έαυτοίς; Κα\ μετοικιώ υμάς έπέκεινα scam, dicitDominus, Deus omnipotens nomen ei.
Ασμασκού, λέγει Κύριος, ό Θεδς δ παντοκράτωρ δνομα Vse iis qui in deliciis versanlur fn Sion, et qui con-
αύτψ. Ούαλ οί κατασπαταλώντες Σιών (80), χαί τοίς fidunt in monle Samariae! Qui noininali £unl i i l
ΐτεποίθόσιν έπ\ τδ δρος Σαμαρείας* οί ώνομασμέ- ducH)us, Yindcmiarunt priniilias genlium, ingreesi
" Execb. χχ, 49-26.
(72) Καϊ οϋκ έαοίησα. Biblia χα\ έποίησα. Sic enim reddii; ι Salulare pnesentiae veslrae non
(7ο) ΈΘτώτ έξήγαγοτ. Monel Tbirlbius legen- D respiciam. » Monel Tbirlbius in Bibliis A l d . et
duiM εθνών ων έξήγαγον, atque ila in plcribque legi CompliiL el apudCyrill. Alex. ei Tbeodorei. legi ut
obs-rvai Nohclius. apud Justinuni, sed lamen legendum esse σωτήριον,
(74) ΈττοΤςδέμασιναύτώτ. Seplunginln έντοίς quia c Hebraicuro ch& in aliis locis innunieris
δογμασιν αυτών. Aquiia, κα\ έμίανα αυτούς έν δόγ- L X X interpretes verlerunt σωτήριον. >
μασιν αυτών. Legitur in ulroque codice δωμασιν, (78) Άπόοτησοτ χΛήθος. Biblia vul^. μετά-
ei sic R . Siepbanus ad calcem. στησον....ήχον. Vox llebraica yun c l sonilum et
(75) Φέγγος αϋτοίς. Sic legitur \v utroque co- inuliitudiuein signilicai. THIRI.BIUS.
dfee ms. quam quidein leclionein B . Stepbanus
9
(79) Καϊ ψαΛμώτ. Biblia χαί ψαλμδν οργάνων·
rcjecil ad calcem, eique aliam in lexiu non melio* (80) Oiâi ol κατασπαζαΛώττες Σιών. L X X ϊ
retn, nempe αυτής, induxil. Salius fuissel scribere ούα\ τοίς έξουθενούσι Σιών. Videiur ulraque inler-
αυτή. oi in Bibliis. Videlur R . Stepbanus, scri- preiaiio conciliari posse. Nam et κατασπαταλώντες
beiuio αυτής, subaudivisse ημέρας. idein signilicare potest ac voranies el sumptibua
(76) Όσφρανθώ. Ila Cyrillus Aleiamlrinus et consumeniee. Sic etiam έξουθενείν sive έξουδενείν
Tbeodorelub, et Hieronynius ei Teriullianus, et sjepe idem valel in Sciipiiiru ac redigere ad nibi*
BibJia Aldioa elCoroptulensia ei Hebraica. Biblia Ro- luni. Cappellus Append. ad Crit. $ac. pag. 527, exisli-
mana el codex Alexandrinus addunl θυσίας. THIRLB. mal L X X scripsisse εύθηνούσιν έν Σιών, alque
(77) Σωτηρίου. Biblia Romana σωτηρίους; sed Hie- l.ac voce imporiium librarium atit correclorem
roajiniis, οι observal Nobilius, legebat σωτ^ιριον. fecisac έξουθενούσι·
PATROL, G R . V I * 17
»23 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 524
swnt sibi ipsis domus Israel. Traneile omnes in Α νοι (81) έπ\ τοίςάμχηγοίς άπετρύγησαν αρχάς ε θ ν ώ ν
Chalanen, et videle; ile inde in Amalh magnam, είσήλθον έαυτοίς οίκος (82) Ίαρ&ήλ. Διάβητε π ά ν
et descendiie inde in Geih alienigenarum, oplima τες (83) είς Χ αλάνη ν, κα\ ίδετε, χαί πορεύθητβ
ex omnibus regnis bis; si ampliores sunt lermini εκείθεν είς Άμάθ τήν μεγάλην, χα\ κατάβητε εκεί
eorum terminis vestris. Yenientes tn diem malum, β
θεν .ίς Γέθ τών αλλοφύλων, τάς κρατίστας έκ π α
appropiiiquanies, et tangentes sabbata mendacia, σών τών βασιλειών τούτων, εί πλείονα έστ\ τά δρια-
dormienies in leclis eburneis, affluenles deliciis in αύτών τών δρίων υμών. Οί ερχόμενοι είς ήμέραν
slralis suis, qui edunt agnos de gregibus, et la- πονηράν, οί έγγίζοντες, κα\ εφαπτόμενοι σαββάτων
eienles vitulos de medio arraentorum, qui applau- ψευδών · οί κοιμώμενοι έπ\ κλινών έλεφαντίνων, καλ
dunt ad vocem organorum, quasi slantia pulave- κατασπαταλώντες έπ\ ταίς στρωμναίς α υ τ ώ ν οί
mnt, et non quasi fugi&nlia. Qui bibunl phialis έσθίοντες άρνας έκ ποιμνίων, κα\ μοσχάρια έκ μέσου
vinum, el primis unguenlis unguntur ei niliil pa- βουκολίων γαλαθηνά · οί έπικροτούντες (84) πρδς τ ή ν
tiebaniur super coniritione Joseph. Quapropler nunc φωνήν τών οργάνων ώς έστώτα έλογίσαντο, καλ
caplivi erunlin priinoordine oplimatum alio trans- ούχ ώς φεύγοντα · οί πίνοντες έν φιάλαις οίνον (85),
euntium et transmuiabitur domicilium malefl- κα\ τά πρώτα μύρα χριόμενοι, κα\ ούκ έπασχον
78
corum; el tolteiur hinnitus equorum ex Epbraim . > β ουδέν έπλ τή συντριβή τού Ιωσήφ. Διά τούτο νυν
Ac rursus per Jeremiam: ι Congregale carnes vestras αίχμάλωτοι έσονται άπ* αρχής δυναστών τών ά π ο ι -
el viclimas,el comedile. Quia non de vicliinis ei Iiba- κιζομένων (86), κα\ μεταστραφήσεται οίκημα κ α
tionibuspraecepi palribus veslris.quo die apprebendi κούργων, κα\ έξαρθήσεται χρεμετισμδς ίππων έξ
manum eorum uieducerem eos de lerra y E g y p i i . Έφραΐμ. · Κα\ πάλιν διά Ιερεμίου · c Συναγάγετε
79
Ει rursum per Davidem in quadragesimo nono τά κρέα υμών κα\ τάς θυσίας, κα\ φάγετε · δτι ούτε
psalmo sic locutus esl : € Deus deorum Dominus περ\ θυσιών ή σπονδών ένετειλάμην τοίς πατράσιν
loculus esl, et vocavit lerram a solis orlu usque υμών, ή ήμερα έπελαβόμην τής χειρός αυτών, έ ξ α -
ad occasum : ex Sion species decoris ejus. Dcus γαγείν αυτούς έκ γής Αίγύπτου. > Κα\ πάλιν διά
manifesle veniel, Deus nosier, el non silebil. Ignis Δαβίδ έν τεσσαρακοστά) ένάτω ψαλμώ ούτως έφη*
in conspeclu ejus ardebit, ei in circuiiu ejus tem- c θεδς θεών Κύριος έλάλησε, καί έκάλεσε τήν γ ή ν
pestas valida. Advocabil coelum sursum el lerram άπδ ανατολών ηλίου μέχρι δυσμών. Έ κ Σιών ή ε υ
discernere populum suum. Congregaie 122 U- πρέπεια τής ώραιότητος αυτού. Ό θεδς εμφανώς
1
sanclos ejus, qui disponuni leslametiium ejus super ήξει, ό θεδς ημών, κα\ ού παρασιωπήσεται. Πύρ
eacriflcia ; et annunliabunl coeli justiliam ejus, quo- ενώπιον αυτού καυθήσεται, κα\ κύκλω αυτού καταιγις
niam Deus judex esl. Audi, popule meus, el C σφόδρα. Προσκαλέσεται τ?>ν ούρανδν άνω κα\ τήν γ ή ν ,
loquar l i b i , Israel, el testificabor tibi. Deus, Deus τού διακρίναι τδν λαδν αύτοΰ. Συναγάγετε αύτψ τούς
tuus ego 8iim. Non in sacrificiis tuis arguam le; οσίους αυτού, τούς διατιθεμένους τήν διαθήκην αύτου
holocausla auiem tua in conspeclu meo sunt sem- έπ\ Ουσίαις. Κα\ άναγγελοΰσιν οί ουρανοί τήν δικαιο-
per. Non accipiam de domo tua vitulos, neque de σύνην αυτού, δτι ό θεδς κριτής έστιν. "Ακουσον, λαός
gregibus tuis hircos; quoniam meai sunt omnes μου, κα\ λαλήσω σοι* Ίιραήλ , κα\ διαμαρτυρούμαι
besliae agri, pecora in montibus et boves. Cognovi σοι· δ Θεδς, δ θεός σου είμ\έγώ. Ούκέπι ταίς θυσίαις
omnia volaiilia ceeli ei species agri mecum esl. Si σου ελέγξω σε · τά δέ ολοκαυτώματα σου ενώπιον μου
esuriero, non dicam l i b i ; meus esl enim orbis έστ\ διαπαντός. Ού δέξομαι έκ τού οίκου σου μόσχους,
lerrae, et pleniludo ejus. Nunquid manducabo car- ουδέ έκ τών ποιμνίων σου χιμάρους * δτι έμά έστι
nes laurorum ? aut sanguinem bircorum polabo? πάντα τά θηρία τού αγρού, κτήνη έν τοίς δρεσι καλ
Immola Deo sacrificium laudis : et reddc Allissirao βόες. Έγνωκα πάντα τά πετεινά τού ουρανού, καλ
voia tua. Ει invoca me in die tribuiaiionis,et eruam ώραιότης αγρού (87) μετ* έμού έστιν. Έάν πεινάσω,
T e 7 9
Amos v, 18 usque ad flnem, et v i , 1-6. Jer. v n , 21, 22.
(81) 01 ώτομασμέτοι. Jam mulii o b s e m r u n l (84) 01 έπικροτονντες. Iia edilio A l d . el C o i n -

duas boc ioco inierprelationes a Jusiino conjungi. plul. el cod. Alex. el Terlutlianus et Cyrillus A l e -
Nam apud Sepluaginla pro bis verbis οί (ονομασμέ xandrimis, aliique. Legilur επικρατούντες iu Bibiiis
νοι, e i c , babeiuus lanluin άπετρύγησαν αρχάς Romanis. THIRLBIUS.
εθνών. Non lamen crediderim duas a Jtislino imer- %
(85) Er φιάΧαις vlrcr. L X X : Τδν διυλισμένον
prelaiiones conjunctas fuisse; sed probabilius vide- οινον.
lur eum, id quod ei non raro accidil, alilcr ac (86) Τών άποικιζομένων. Haec desunt apnd L X X .
Septuagmla imerpreialum esse; quoiuin deinde Debiiul eiiaiu qu;e sequunlur, κα\ μεταστραφήσεται
iiuerpreiatio ad iuarginem ab aliquo librario appo- οίκημα κακούργων. Unde in bis vocibus tlua^ u i i e i -
sila, facile in lexiuin obrepere poiuiu preiaiioiies erudili viri observarunl.
(82) Έαντοίς οίκος. Biblia Roinaua αύτο\ οίκος. (87) Αγρού. Ulerque codex ad margincm τού
Co.nplnl. είς αυτού;. δρυμού, el sic R. blepbauiis ad calcem. LegiUir
(83) Πάντες. L X X non 3()ϋυιι1είς Χαλάνην, unde δρυμού in Bibliis Roinanis, unde colligerc possu
conjicil Nobiliiis duas versioucs a Jusiino coujun- mub ιιοιι u Juslino oriuin essc, sed a librariis, ut
clas fuisse, quia c iu Ilebr.io diciio, quae signi- duplex inlerduiu occurrercl imerprcialio.
lical ouines, i>ou iliullum disial a Cbalanc. »
M A L O G U S C U M TRYPHONE J U D i E O / m
μή σοι ε ί π ω - έ μ ή γ ά ρ έστιν ή οικουμένη καλ τδ Α te, et honoriflcabis me. Peccalori aulem dixit
πλήρωμα α υ τ ή ς . Μ ή φάγωμαι κρέα ταύρων, ή αίμα Deus : Quare tu enarras justilias meas, et assu-
τράγων π ί ω μ α ι ; θύσον τω θεψ θυσίαν αίνέσεως, κα\ mis testamenlum meum per os luum? Tu vero odi-
άπόδος τ ψ Ύ ψ ί σ τ ψ τ ά ς εύχάς σου, χαί έπικάλεσαί με sii disciplinam,et projecisli sermones meos relror-
έν ήμερα θ λ ί ψ ε ω ς , χαί έξελούμαί σε, κα\ δοξάσεις sum. Si videbas furem, currebas cum eo, et cum
με. Τψ δέ ά μ α ρ τ ω λ φ εΐπεν δ θεός* "Ινα τί σύ έκ- aduliero porlionem tuam ponebas. Os luum abun-
διηγή τά δ ι κ α ι ώ μ α τ α μου, χαλ αναλαμβάνεις τήν δια davii malilia : el lingua tua concinnabat dolosita-
θήκην μου διά στόματος σου (88); Σύ δέ έμίσησας tem. Sedeus adversus fratrem tuum loqucbaris :
παιδείαν χαλ έξέβαλες τούς λδγους μου είς τά δπίσω. et adversus Glium mairis t u « ponebas scanda-
Εί έθεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αύτψ· κα\ μετά lum. Haec fecisli, el lacui : euspicalus es me i n i -
μοιχού τήν μερίδα σου έτίθεις. Τδ στόμα σου έπλεό- quilate libi fore similem. Arguam le, et staiuam
νασε κακίαν, κ α ί ή γλωσσά σου περιέπλεκε δολιό- conira faciem tuam peccaia tua. Inielligite u i i -
τητας. Κ α θ ή μ ε ν ο ς κατά τού αδελφού σου κατελάλεις, que baecqui obliviscimini Deum; nc quando rapiai,
χαλ κατά του υιού τής μητρός σου έτίθεις σκάνδαλον. et non sil qui eripiat. Sacriiicium laudis bonori-
Ταύτα έ π ο ί η σ α ς , και έσίγησα · ύπέλαβες άνομίαν δτι ficabit me : et illic iler, quo osiendam illi salu-
80
εσομαί σοι όμοιος. Ελέγξω σε, χαλ παραστήσω κατά Β tare meum . > Itaque sacrificia nec a vobis recipil,
πρόσωπον σου τάς αμαρτίας σου. Συνετέ δή ταύ neque ut iis indigens ab inilio fieri praecepit, sed
τα [ « ] έπιλανθανόμενοι τού θεού, μήποτε άρπάση, propler peccala vestra. Nam et ipsum templum,
κα\ ού μ ή ή ό £υόμενος. θυσία αινέσεως δοξάσει με, quod Hierosolymitanum dicitur,non ut eo indigen?
και εκεί οδός ή δείξω αύτψ τδ σωτήριόν μου. > Ούτε domum suam vel aulam appellavil; sed u l sallem
ούν θυσίας παρ* υμών λαμβάνει, ούτε ώς ενδεής τήν ibi in eum inlenli simulacra ne colerelis. Rem i u
αρχήν ένετείλατο ποιείν, άλλά διά τάς αμαρτίας υμών. esse palet ex his lsaiae verbis : c Qualem dornum
Καλ γάρ τόν ναδν τδν έν Ιερουσαλήμ έπικληθέντα, adilicastis mihi, d/cil Dominus? Coelum mibi sedca
ούχ ώς ενδεής ών, ώμολόγησεν οίκον αυτού ή αύλήν, esi, el lerra scabellum pedum meorum . ι 81
άλλ* όπως κάν κατά τούτο προσέχοντες αύτψ, μή είδωλολατρήτε, Κα\ δτι τούτο έστιν, Ησαΐας λέγει"
ι Ποίον οίκον οικοδομήσατε μοι; λέγει Κύριος. Ό ουρανός μοι θρόνος, και ή γή ύποπόδιον τών ποδών
μου. »
X1IIL Έ ά ν δέ ταύτα ούτως μή όμολογήσωμεν, 25. Jndccorum de lege senlentia injuriam Deo
συμβήσεται ήμίν είς άτοπα έμπίπτειν νοήματα, ώς facit. — Quod si bajc profileri nolimus, eveniet
τού αυτού Θεού μή δντος τού κατά τδν Ένώχ καί ^ nobis ut in absurdas incidamus cogilaliones, quasi
τους άλλους πάντας, οί μήτε περιτομήν τήν κατά iion idem Deus fuerit temporibus Heuoch el alio-
σάρκα έχοντες, μήτε σάββατα έφύλαξαν, μήτε δέ τά rum oiunium, q u i nec circumcisionem carnis ba-
άλλα, Μωύσέως έντειλαμένου ταύτα ποιείν · ή τά αυτά bucre, nec sabbaia et alia ejusmodi observarunt,
αυτών (89) δίκαια μή άε\ πάν γένος ανθρώπων βε- quippe c u m a Moyse inslituta f u e r i n t ; v e l n o n eam-
βουλήσθαι πράσσειν · άπερ γελοία χαλ ανόητα όμολο- dem jusiiliam ab o m n i semper hominum genere
γε:ν φαίνεται. Δι* αίτίαν δέ τήν τών αμαρτωλών observari voluerit; quaB profeclo profiteri ridicu-
Ανθρώπων, τόν αύτδν δντα άε\ ταΰτα κα\ τά τοιαύτα lum et stullum esse liqucl. Sed eum, q u i sempcr
έντετάλθαι όμολογεϊν, κα\ φιλάνθρωπον, χαλ προγνώ- idem est, hsec ei alia ejusmodi propter peccaiores
στην, καλ άνενδεή, καί δίκαιον, κα\ άγαθδν άπο- proflieri pra3scripsi9se, et pcrhumantim illum, ei
φαίνειν εστίν. Έ π ε ι εί μή ταύτα ούτως έχει, άποκρί- prascium, el nullius rei egenum, el justum et bo-
νασθέ μοι, ώ άνδρες, περ\ τών ζητουμένων τούτων δ niim pronuntiare est. Quod si baec iia se nori ba-
τι φρονείτε.—Και μηδέν μηδενδς άποκριναμένου, Διά bent, respondete mihi, ο viri, his de rebus, de
ταύτα τοι (90), ώ Τρύφων (91), κα\ τοίς βουλομένοις quibus quaerimus, quid senliatis. Nemine re-
προσηλύτοις γενέσθαι, κηρύξω έγώ θείον λόγον, δν ^ spondenie, tibi ergo, Trypbo, et iis qui proselyli
παρ* εκείνου ήκουσα τού ανδρός. Όράτε δτι τά στοι- esse voltieriut, divinam doclrinam, qoam ex illo
χεία ούκ αργεί (92), ουδέ σαββατίζει; μείνατε ώς viro audivi, praedicabo. Videtis ut elenienta nec
8 1
· · Psal. XLIX per lolum. Isa. LXVI, !.
(88) Αιά στόμαχος σον. Ulerque codex ad mar- έφην, quod quidem minime necessarium. Sxpe
f p a e » e l R . Slepbanu* ad calcem διά χειλέων σου. enim in toto Dialogo hoc verbum oinitliiur. cmn
lofra ώκοδοαήσετε in Bibl. et Apol. i . novus ordo loquendi incipitur. c Proselyii > hic
(89) "Η τα αυτά α&τώτ. Legendum esse ή τά intelligendi qui ad Chrisiianam religionein acce-
αυτά αυτόν Sylburgius conjecil. Id omnino po&lulal dunl. Vid. infra n. 28.
sealeniiat series;lum quod num. 50, Jusiinus iie- (92)Τά στοιχεία ούχ άρχει. Wem rationis mo-
rmm ait Judaeos mateham dare accusandi Dei, menium, cujus ipse Chrisius auclor est Joan. v r
qoosi DOO eamdem seinper jtiaiiiiam hoinines do- 17, infra repetilur num. 29. Sic eliam Hilarius iu
cnerit. Paulo anle legendum δπως κάν κατά τούτο. psalin. xcvi, nuin. 7 : c Sed requiea milU est, e l
(90) Διά ταύτα τοι. Legendum διά ταύτα σοι cursiisident esl,etul sex diebns, ila et sabbaloom-
mofiaii R. Siepbanus, sicque eineudalum in edi- nium elemcnlorum officia conlinenlur. > ElemenUt
liooibus Parisieiibibus. eodem sensu usurpal Hilaiius ac στοιχεία Jusiiuu».
T
(91) f l Τρύ/ωτ. Coiijicit Thirlbius addeiulum csse
511 S. JUSTINI PIHLOSOPHl ET MXRTYRIS 512
Nemincm enim vestrum fore arbiiror, qui negare Α τοιμάζων. Καλ ύμίν ουν ταύτα καλώς καί δικαίως
audeat praesciura esse et fuisse fuiurorum Deum, γέγονεν, άπεκτείνατε γάρ τδν δίκαιον, κα\ πρδ α ύ
ac digna cuique premia praeparare. Recte igitur et του τούς προφήτας αυτού· καί νύν τούς ελπίζοντας έ**
meriio baec vobis eveneruni. Occidislis eniin justtini αύτδν, κα\ τδν πέμψαντα αύτδν παντοκράτορα καί ποιη-
ei anie eum propbetas ejus; et nunc eos, qui spe- τήν τών δλων Θεδν άθετεΤτε, καί δσον έφ' ύμίν ατιμά
rant in illum ct in summum Regem et crealorera ζετε, καταρώμενοι (44) έν ταΤς συναγωγαίς υμών τούς
universonun Deum, a quo missus est, aspernamini πιστεύοντας έπ\ τδν Χριστδν. Ού γάρ έξουσίαν έχετε
ei quamum in vobis est afficitis contumelia, dlris αύτόχειρες γενέσθαι ημών διά τούς νύν επικρατούν
vovenies in synagogis veslris eos qui in Cbristum τος. Όσάκις δέ άν έδυνήθητε, κα\ τούτο έπράςατε (45).
creduni. Neque enim ea vobis adest potestas, ut Διδ κα\ έμ&κΐ ύμίν δ Θεδς διά τού Ήσαύου λ έ
nianus nobis inferaiis, propter eos qui nuuc rerum γ ω ν ι Ίδετε ώς ό δίκαιος άπώλετο , κα\ ουδείς κ α
potiuniur: quoiies aulero adfuit, rem coufecisiis. τανοεί (46). 'Απδ γάρ προσώπου της αδικίας ήρται
Propterea Deus ad vos clamat per Isaiam propbe- δ δίκαιος. Έσται έν ειρήνη ή ταφή αύτοΰ, ήρται έ χ
lam, liis verbis : c Yidete quomodo periit juslus, et τοΰ μέσου. Ύμείς προσηγάγετε ώδε, υίο\ άνομοι,
nemo considerat. Α facie ,iniquilatis sublalus est σπέρμα μοιχών κα\ τέκνα πόρνης. Έ ν τίνι ένετρυ-
jusliis. E r i l in pace sepuRura ejus; sublatus esl e & φάτε, κα\ έπ\ τίνα ήνοίξατε τδ στόμα, καί έπϊ τίνε
niedio. Υοβ auiem buc prodile, tilii iniqui, seraen έχαλάσατε τήν γλώσσαν; >
adulierorurn et Alii fomioaria?. In quo lusistis, el super quem os aperuistis, el super qtiem linguain
laxasiis ·*? >
17· Judcei mtserunt in lotum orbem qui Chri- 17. Ούχ ούτως γάρ τά άλλα έθνη είς ταύτην τήν
Hianii crimina affingerent.— Non enim iojuria3 nobis άδικίαν τήν είς ημάς χαί τδν Χριστδν ενέχονται,
et Christo illaiae tanla in aliis genlibus cufpa resi- δσον ύμείς, οΤς κάκείνοις(47) τής κατά τοΰ δικαίου καλ
det, quania in vobis, qui illis etiam anticipalae de ημών τών άπ* εκείνου, κακής προλήψεως αΓτιοι υ π ά ρ
jusio ei de nobis, qui ab eo orli sumus, malae opi- χετε. Μετά γάρ τδ σταυρώσαι υμάς εκείνον τδν μ ό -
nionis auclores estis. Postquam enim solum illum νον άμωμον κα\ δίκαιον άνθρωπον, δι' ού τών μωλώ
inculpalum el juslura hominem, cujus vulneribue πων Γασις γίνεται τοίς δι* αύτοΰ έπ\ τδν Πατέρα
aaiianinr, qui per eum ad Pairem accedunt, cruci προσχωροΰσιν (48), επειδή έγνώκατε αύτδν άνα-
affixistis; cuin euro scireiis ex mortuis resurre- στάντα έκ νεκρών, χα\ άναβάντα είς τδν ούρανδν,
xisse et in coelum ascendisse, u l propheiias futu- ώς αί προφητεΓαι προεμήνυον γενησόμενον, ού μόνον
rum praedicebant, non modo poenitentiara adrois- C ού μετενοήσατε (49) έφ' οίς έπράξατε κακώς (50),
* lea. LVH, 1-4.
(44) Καζζρώμενοι. Yide infra num. 152. A l cur earo in codicibns, in qnibus exstat, addide-
(45) Καϊ τοΰτο έπράξατε. Eadem Jurfaeis expro- r i n t , in pronipta causaest; nimirum quod eam a J
brat infra num. 155. et Apol. i , num. 31. J E B B . sensum uecessariam credereot. Hinc eiiam codices,
(46) Καϊ οϋδεϊς έχδέχεται τή καρδία, καϊ άν in quibus duae negaiiones reperiunlur, inler se non
δρες δίκαιοι αίρονται, καϊ ούδεϊς κατανοεί, edit. consentiunt. Legiiur enim in uno ex Regiis : ού μό
lenensis. Hacc verba, inquil D. Ouo, in codd. mss. νον δέ ουδέ μετενοήσατε. Yidelur ergo germaniesiina
eiedilis non coniparenl, sed tegunlur c. 110 «t esse bujus loct scriptnra , ού μόνον δέ μετενοή
Apol. I, c. 48. Et rectissime conlendit Thirlbius σατε. Hlud δέ saepe apud Justinum redondai, ul ob-
illa a librario, non a Juslino prselermissa esse; servavimus inilio Apol. ι. — Ού μόνον... άχΛως
nempc errandi ansam dcdil repeiitum κα\ ουδείς. άνθρ. Jusiini codd. mss. e i e d i l i : ού μόνον ού μετεν.,
(47) Οϊς κάκείνοις. Sic mss. codices el R. Sieph. Euseb. vulffo: ού αόνον δέ ού. Maranus aulein refert
Ediiiones Graeco-Laiinae οί κάκείνοις. Lcgeudutn Eusebii codicein Colbeninuni vatde amiquura ejus-
conjicil R. S l . κάκείνης. demque duo Regios, quorum alter vetustissimus
(48) Προσχωροΰσιν. Sic emendalum in edilio- (quibusadde Suviliaiiuin in biblioibeca Bodleiana
nibus Parisiensibus pro co quod erat in mss. el ρ bodie servaium; unus ex Regiis eodem Marano a d -
apud R. Siepbamim προχωρούσι. Sic eiiaiu infra noiaiile babel ού μόνον δέ ουδέ μετεν.), pnrbere ού
legitnr n . 43, ut observavn Sylburgius. μόνον δέ μετεν. Quare Υ. D. etiatn apud niartyreiu
(49) Ού μόνον ού μετενοήσατε. Hunc Juslini ua legenduin censuil euroque seculus Burlon poste-
locum iransiulit Eusebius in librunt quarium Hitto- riug ού e lexlu Eusebiano expulil. Sed mutauo vix
rice sua3 cap. 18. Legiiur aulem inEusebiicontex- videiur oecesearia. Non enira veri simile esl, se-
tu ού μόνον δέ ού μετενοήσατε, sed vetusiissirous cundam illam negaiionem in diversiseimis (Jusiini
codex Gotberlinus el duo Regii, quoruiu aiter esi et Ensebii) codd. inss., in quibus invenilur, a l i -
eiiam valde antiquus, habeul ού μόνον δέ μετε brariis addilain fuisse. Insuper loquendi ratiooO αό
νοήσατε. Aiqne haec quidem loquendi ralio cum nec νον ού passim iiiy^nilur ; coll. v. c. locuru similli-
iuusiiala Jiwlino fuil, ut perspici potesl ex Cohort. mum c. 108, p. 335, C : ού μόνον ού μετενοήσατε,
num. 9, nec a gramuiaiicoruni observationibua ... άλλ', ώς προείπον (sc. nosiro loco), άνδρας χ ε ι ρ .
absoua; qui unam negatiouem in ejusmodi locie εκλεκτούς.είς πάσαν τήν οίκουμένην έπέμψατε κ η
idein inlerdum ac duas el apud Gr&co* et apud L a - ρύσσοντας", δτι αίρεσίς τις άθεος έγήγερ-
linos valere dixerunl; lutn vero ex bac mss. codi* ται, elc. Yerba ού μετεν., uuam elbciunl nolionem :
cum, prxserliin veluslisshiioruin, auctorilale p!u- obstinuislit α pcemienlia; άλλά auieiu, cui καί re-
rimam mibi videlur ponderis babere. lniprobabile cie non adjecium est, rem auiplifical: imo potiut.
prorsus esl sectindam negaiioneoi, 6i a Juslino e l Cf. Apol. i , c. 5. OTTO.
Eusebio adbii»iia fuisset, expunciain a librariis (50) Κακώς. Sic Eusebius el Nicepborus c i R u -
fuibsc ex codicibus, in quibus nunc non reperiiur. flnus. Lx 6Cx Euscbii codicibus, quoruai varix 1«-
m DIALOGUS C U M TRYPHONE WD&O. 314
αλλά άνδρας ε κ λ ε κ τ ο ύ ς ά π δ Ιερουσαλήμ εκλέξαμε- Α eorum sceleruro non egislie; sed etiam telecfoe
v* (51) τότε έ ξ ε π ί μ ψ α τ ε βίς πάσαν τήν γήν, λέγον viros tunc Hierosolymis in universnm orbem m i -
τες, αίρεσιν άθεον (52) Χριστιανών πεφηνέναι, κατα- sislis, impiam Chrisiianorum bxresiin prodiisse d i -
λέγοντές τ ε (53) τ α ύ τ α άπερ καθ*ημών οί άγνοούν- cenies, eaque spargenies, quse in nos ab iis omni-
τες ήμας π ά ν τ ε ς (54) λέγουσιν. "Ωστε ού μόνον εαυ bus, quibus noli non sumus, dicunlur. haque non
τός αδικίας α ί τ ι ο ι υ π ά ρ χ ε τ ε , άλλά κα\ τοίς άλλοις vobis solum iniqoilatis causa eslis, sed aliis etiam
έπασιν απλώς άνθρώποις * κα\ δικαίως βο# Ησαΐας* oinnibus prorsus hominibus, ac merilo clamat
cΑι* υμάς τ δ δνομά μου βλασφημείται έν τοίς έθνεσι. > Isaias : c propter voe nomen roeum blaspbe-
Καί* c Ούαλ τ ή ψυχή αυτών, διότι βεβούλευνται βου- malur in geniibus E l : ι V» animae ipsorum,
4
λήν-.πονηράν καθ εαυτών, είπόντες* Δήσωμεν τδν propterea quod consilium pravura ceperuni adver-
δίκαιον, δτι δύσχρηστος» ήμίν έστι. Τοίνυν τά γεννή sus seipsos, dicentes : Vinciamus juslum, quoniam
ματα τών Ιργων αυτών φάγονται. Ούα\ τ ψ άνόμψ * inutilis nobis esU llaque fructus operum suoruni
πονηρά, κατά τ ά έργα τών χειρών αυτού, συμβήσε- comedunt. Yae iniquo, mala secundum opera ipsius
ται αύτψ.» Καλ πάλιν έν άλλοις * € ΟύαΙ οί έπισπώ- contingent ei "·> E l rursus alibi : c Va3 qui irahunt
μενοι τ ά ς αμαρτίας αυτών ;ώς σχοινίψ μακρψ, κα\
r r 1
iniquilates suas in funiculo longo, e i quasi loro
n
• - " · ' · — η ' ~" ^ ~
ώς ζυγού ίμάντι δαμάλεως τάς ανομίας · οί λέγοντες, " jugi vitute iniquilates. Qui dicunl : Celeritas ej
Τδ τάχος αυτού έγγισάτω, κα\ έλθέτω ή βουλή τού appropinquel, et veniat consilium sancli Israel, u l
αγίου Ι σ ρ α ή λ , ίνα γνώμεν. Ούα\ οί λέγοντες τδ πο- cognoscamus. Yae qui dicunl malum bonum et bo-
νηρδν καλδν, καλ τδ καλδν πονηρόν (55) * οί τιθέντες nunn 1 1 8 malum, qui ponunt lucem tenebras, e l
τδ φώς σκότος, καί τδ σκότος φώς * οί τιθέντες τδ lenebras lucem, qui ponunt amarum dulce et dulce
πτχρόν γλυκύ*, κα\ τδ γλυκύ πικρόν. ι Κατά ούν τού amarum . i Uaque id vobis sludio babuislis, u(
e T
μόνου άμωμου καλ δικαίου φωτδς τοίς άνθρώποις in solam illam inculpalam et juslam lucem, qua*
πεμφθέντος π α ρ ά τού Θεού τά πικρά κα\ σκοτεινά bomioibus a Deo missa fuerat, acerba e l tenebri-
(56) χαλ άδικα χαταλεχθήναι έν πάση τή γ ή έσπου- cosa et injusta in toio terrarum orbe jactareniur
Ιάσατε. Δύσχρηστος γ ά ρ ύμίν έδοξεν είναι, βοών crimina. lmportuna enim vobis esse visa esl, cuui
παρ* ύμίν * c Γέγραπται * Ό οΐχός μου οίκος προσευ apud vos clamarel: € Scriplum est: Domue mea,
χής έστιν * ύ μ ε ί ς δέ πεποιήκατε αύτδν σπήλαιον λη domus orationis est; vos auieoi fecistis illam spe-
στών·· Καλ τ ά ς τράπεζας τών έν τψ ναψ κολλυβι lnncam lalronum · . > Quineliam niensas in lemplo
8
στών κατέστρεψε χαί έβδα. c Ούα\ ύμίν γραμματείς nummulariorum evertit, et exclamavii : < Yae vo-
χαλ •αρισααίοι ύποχριταί* δτι άποδεκατούτε τδ C bis, Scriba* e l Pharisaei bypocrilae, quia decimalig
ήδύοσμον χαλ τ δ πήγανον, τήν δέ αγάπη ν τοΰ θεού mentbam et rutam, dileciionem auiein Dei ei judi-
χαλ τήν κρίσιν ού κατανοείτε* τάφοι κεκονιαμένοι, cium non consideratis. Sepulcra dealbaia, quae
έξωθεν φαινόμενοι ωραίοι, Ισωθεν δε γέμοντες όστέων foris videntur epeciosa, inius aulem plena sunt
νεκρών, ι Κ α ι τ ο ί ς γραμματεύσιν* εΟύαλ ύμίν γραμ ossibus morluis ··.» E l ad Scribas: € Yae vobis,
ματείς, δτι τ ά ς χλείς έχετε, χαί αυτοί ούκ είσέρ- Scriba?; quia claves habeiis, e l ipst non iniroilis :
χεσθε (57), χ α \ τούς είσερχομένους κωλύετε, οδη ei iniroeuntes probibeiis, duces c x c i " . »
γοί τυφλοί.»
8 4 w
• l«a. u i t 5. 1 » . m , 9. Isa. v, 1&-20. · · Matth. x x i , 13. · · Mallb. x x m , « 3 , 27. *· Luc,
χι, 52.
ciiooes mecem comraunicaiae fuerunt, tres veiustis- (55) ΚαταΧέχοττές τε. Ex Eusebio addidimua
iimi sic babent cum duobu* aliia non ila antiquis. particulara, quje lamen deeral in veluslissimorum
Ediliooes S . Jusiini χακοίς, quod quidem saiis ar- Colbertinomiu allero.
ridel Valesio; a i mibi eo minue probaiur, quod (54) Ήμας πάντες. Euseb. ημάς άπαντες. Ha-
ipse JustiiiQS aniea dicebat n. 12 : Ουδέ μετανοείτε D beul lainen nonnulli codices receiitiores u l Ju>
πράζαντες κακώς. slinus.
(51) ΈχΛεξάμενοι. Yeluslissimorura Eusebii (55) Καϊ τό χαΛόν Λοτν\ρότ. Haecesacrocontex-
Coiberiiiiorum codd. alter έπιλεξάαενοι. Legiiur Ιιι desunipsil Roberius Slepbauus, cum ea in co-
apod Eosebium έκλεξάμενοι τότε άπο Ιερουσαλήμ. dice inss. ιιοιι reperisset.
Ibideai nonnulli codices recentioreg είς άπασαν. (56) Τά χιχρά καϊ σκοτεινά. Liqoet hic memo-
— *A_t_lA Myovctr. Juslinus, c. 108 ei 117, l u - rari borrenda illa crimina qua3 Cbrislianis aifingi
daeis exprobrat : hos scilicel per tolum terrarum aolebanl, nempe Tbyesieas coenas el promiscuot
erbem misisse, qui Cbristum ejusque asseclas in conciibitiia. Uinc paulo anle dicebat: Καταλέγον-
sotpicioaem adducereut. TerluUianus ad nation. ι, τές τε ταύτα άπερ καθ* ημών οί άγνοούντες ήρας
c 14 Ôpp. ed. Leopold. ρ. i), p. 148: ι E t credidii πάντες λέγουσιν, el iium. 108, eanidein bibtoriam
voJgus Judaeo. Quod ^nini aliud genus seminarium repeiens ίιι graiiam eorum qui pridie non adfue-
t$i loCamix nosirae?» Adde adv. Marc. m , c. 23, rant, άθεα καί άνομα καί ανόσια vocat bxc faci-
Jpînj p. 140, et adv. Jud. c. 13 (ρ. ιν), p. 326. iiora. Quo lempore bae caliimnia? a Judaeia spargi
cwperint inquinmusin Prsefal. pari. 3 ·
(52) Άθεοτ. Tres Eosebii codices vetasiisslmi (57) Ούκ εισέρχεσθε, eic. LegiUir ad marginem
άθεων, sieqoe edidit R. Stephanus. At Nicepboms io ulroque codice ius et apud R . Stepbanuni ad
%
babet άθεον. l u eiiam legii Ruiinus. Yide infra n. calcetn : ούκ είσήλθετε καί τούς ερχόμενους έκω-
10ΰ. lbideai Eosebius πεφάνθαι. λύσατε.
513 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYIUS 515
18. Chrutiani legem obtsrvarent, ni$i tcirent cur Α 18. Επειδή γάρ άνέγνως, ώ Τρύφων, ώς αύτδς
inttituta $it. — Qnoniam enim legisti, Trypho, ut δμολογήσας έφης, τά ύπ' εκείνου τού Σωτήρος ημών
ipse confessus es, quae noster ille Salvalor dociril; διδαχθέντα, ούκ άτοπον νομίζω πεποιηκέναι κα\ βρα
uoii absurde mihi fecigse videor, ut brevia quaedam χέα τών εκείνου λόγια πρδς τοίς προφητικοίς έπιμνη-
illtug oracola propbaiicig adjnngerem. Lavamini σθείς. Αούσασθε ούν, καί νύν καθαροί γένεσθε, καλ
igitur, ac itunc mundi eslote, et aoferie nequittag άφέλεσθε τάς πονηρίας άπδ τών ψυχών υμών, ώς δε
T1
ab animabus v e s t r i s : quemadroodum jubet Deus, λούσασθαι ύμίν τούτο τδ λουτρδν κελεύει ό Θεδς, καί
ul boc lavemroi lavacro, et vera circumcisione cir- περιτέμνεσθαι (58) τήν αληθινή ν περιτομήν. Ημείς
cumcidamini. Nos enim hanc quoque camig cir- γάρ καλ ταύτην άν τήν περιτομήν τήν κατά σάρκα,
cumcisionem et sabbata et ferias omnes omnino καλ τά σάββατα, χαί τάς έορτάς πάσας απλώς έφν-
obgervaremug, nisi cognitum nobis esset quam ob λάσσομεν,εί μή έγνωμεν δι'ήν αίτίαν κα\ ύμίνπροσ-
causam baec vobis ipsis indicta sint, id esipropler ε τ ά γ η , τουτέστι διά τάς ανομίας υμών καλ τήν
iniquitales vestras el cordis duritiem. Nam gi con- σκληροκαρδίαν. Εί γάρ ύπομένομεν πάντα τά έξ αν
atanier omnia perferimug, quaicunque in nos ha- θρώπων κα\ δαιμόνων φαύλων ενεργούμενα είς ημάς
mineset daeraoneg mali moliunlur; ita utetiain in- φέρει ν, ώς καλ μέχρι τών ά ψ η τ ω ν (59), θανάτου
ler horrendas res, mortem et supplicia, iis qui nos ^ \ τιμωριών, ευχόμενοι έλεηθήναι καλ τούς τά
κ α
iia periraciant, misericordiam exbiberi precemur, τοιαύτα διατιθέντας ημάς κα\ μηδέ μικρδν αμείβε-
nec cuiquara ne leviier quidem rependi velimus, ut σθαι μηδένα βουλόμενοι, ώς ό καινός νομοθέτης εκέ-
nobis praecepit novus Legislaior; quomodo non ea λευσεν ή μ ί ν πώς ούχ\ χα\ τάμηδέ βλάπτοντα ημάς,
eiiam quae nos nibil laedunt, carnis dico circumci- περιτομήν δέ σαρκικήν λέγω χαί σάββατα χα\ τάς
sionem et sabbata et ferias, Trypbo, obgervare- έορτάς, έφυλάσσομεν, ώ Τρύφων;
niit?
19. Circumcisio ante Abraham ignota. Lex sub 19. Τούτο {έστιν (60) δ άπορείν Αξιον έστιν, δτι
Moyte ob duritiam cordit. — Hoc sane est in quo τοιαύτα υπομένοντες, ούχ\ καί τά άλλα πάντα περί
dubii merilo haereamug, cur cum baec perferatig, ών νύν ζητοΰμεν, φυλάσσοαεν.
non eiiam caelera omnia, de quibus nonc q u a r i -
luus, observetis.
Neque enim necessaria est omnibus hxe circurr*- Ού γάρ πάσιν αναγκαία αύτη ή περιτομή, άλλ'
ciaio, sed vobig solis, ut, quemadraodum praedixi, ύμίν μόνοις, ίνα, ώς προέφην, ταύτα πάθητε & νύν
ea paiiamiui, quae merito vestro palimini. Nequc C έν δίκη πάσχετε. Ουδέ γάρ τδ βάπτισμα εκείνο τδ
eliam inutilem illura baptismum cislernarum susci- ανωφελές τδ τών λάκκων προσλαμβάνομεν * ουδέν
pimug; nibil enim est ad hunc viue baptismum. γάρ πρδς τδ βάπτισμα τούτο τδ τής ζωής έστί. Διδ
Ideo eiiam exclamat Deug, quod dereliquerilig eum, καλ κέκραγεν δ Θεδς, δτι έγκατελίπετε αύτδν πηγήν
funiem vivum, ei foderitig vobisraetipsis cigiernas ζώσαν, χα\ ώρύξατε έαυτοίς λάκκους συντετριμμέ
dissipatas, quae non possunl continere aqaam. Ac νους, οί ού δυνήσονται συνέχειν ύδωρ. Καλ ύμείς μέν
vog quidem qui carne circumcisi estis, indigetis oi τήν σάρκα περιτετμημένοι χρήζετε τής ημετέρας
nogira circumcisione; nog auiem cum hanc habea- περιτομής · ημείς δέ, ταύτην έχοντες, ουδέν εκείνης
mug, nibil isla opus babemiig. Nam εί eggei neces- δεόμεθα. Εί γάρ ήν αναγκαία, ώς δοκείτε, ούκ άν
garia, ut exigtimatig, non finxisset Deus Adamum άκρόβυστον δ Θεδς έπλασε τδν Αδάμ (61), ουδέ
cum pra?putio, uec Abelis dona respexUset, qui in έπέβλεψεν έπ\ τοίς δώροις τοΰ έν άκροβυστία σαρ
H 9 c a r n i s praepuiio viciiraas obiulil, necei placuig- κός προσενέγκαντος θυσίας 'Αβελ, ούδ* άν εύηρέ-
sel in praeputio Enocb, qui non est ioventus, quia στησεν έν άκροβυστία Ένώχ, καλ ούχ εύρίσκετο, διότι
iransluliteum Deus. Lolh incircunicisus ex Sodomig μετέθηκεν αύτδν δ Θεός. Αώτ άπερίτμητος (62) έκ
salvug evasil, angelig eum ei Domino deducenlibus. Σοδόμων έσώθη, αυτών εκείνων τών αγγέλων αύτδν
D
Noe principium gcneris; sed lamen una cum filiis in- καί τοΰ Κυρίου προπεμψάντων. Νώε άρχή γένους ·
circumcisus in arcam ingressug est. Incircumcisus άλλ' ούν άμα τοίς τέκνοις άπερίτμητος είς τήν κιδω-
f l
Jga. ι, 16.
(58) Περιτέμνεσθαι. Inuiili prorgug opera legen- diggerit, ged Trypho, cujus gimilem aentenliam
dum conjicil περιτέμνεσθε erudiiua Londinensig jam vidiraus n. 7. Resiiiuenda ergo haec verba
edHor. Tryphoni, el pro φυλάσσομεν legendum φυλάσσετε.
(59) Μέχρι τών άφφήτων. iEque inulilig opera Lcgil edilor Londinensis xa\ δ Τρύφων, Τούτο έστιν
Sylburgii subaudiendum exisiimanlis παοχωρείν, ... φυλάσσετε.
προιέναι, vel simile quid, ac Thirlbii legenduin (61) Άχρόδυστον... τδν 'Αδαα. Hacc Juslini ra.
conjicienlig μέχρι τών ά ψ η τ ω ν θανάτου τιμω liocinalio reperitur apud TerltJlliaiiuin adv. Jud.
ριών. Saug esl inlerpungere posl illam vocem cap. 1, el Laclanlium lib. iv, cap. 18.
τιμωριών. Aptior ejnsdem Tbirlbii conjeclura, dum (62) Αώτ άκερίτμητος. Jusiini vesttgia manifeste
pjwlo pogl tegeodum monel τά μηδέν βλάπτοντα prerounl lrenaeug lib. iv, c. 16, ei Tertullianui
ημάς. adv, Jud. c. 2.
(00) Τοντό έστιν. Uaec profecto non Jugiinag
Mf DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO. 51*
τδνεΐσήλθεν. Ά π ε ρ ί τ μ η τ ο ς ήν ό Ιερεύς τού Ύψί- Α erat sacerdos Altissimi Melchisedecb, cui decimat
«του Μελχισβδέ*, ψ χ α \ δεκάτας προσφοράς Ιοωχεν obtulit Abrabam, is qui primus carnis circumcisio-
Αβραάμ 6 πρώτος τ ή ν χ α τ ά σάρχα περιτομήν λα nem accepit, eique benedizit Melcbisedech, cujut
βών, χαλ εύλόγησεν αυτόν * ού χατά τήν τάξιν τδν secundum ordinem Deus sacerdoiem a?ternum a se
αΐώνιον Ιερέα 6 Θεδς χαταστήσειν διά τού Δαβλδ με- institutum iri Davidis ore declaravil. Vobis igitur
μήνυχεν. Ύ μ ί ν ούν μόνοις αναγκαία ήν ή περιτομή solis necessaria est baec circumcisio, ut popultis
αύτη - ίνα δ λαδς ού λαδς ή , χα\ τδ έθνος ούχ έθνος, jam non essel populus, nec gens jam esset gens;
ώς χαλ Ό σ η έ , εΐς τών δώδεκα προφητών, φησί. Κα\ quemadraodum ait Oeeas, unus ex duodecim pro-
γάρ μή σα66ατίσαντες οί προωνομασμένοι πάντες pbeiis . Nam justi omnes, quos modo recensui,
T t
δίκαιοι, τ φ θ ε φ εύηρέστησαν, κα\ μετ* αυτούς quaravis sabbata non observarent, Deo placuere,
Α β ρ α ά μ , χαλ oi τούτου υΙο\ άπαντες μέχρι Μωύ- ac post eos Abrabam ejusque posteri omnes usque
«έως* έφ* ού άδικος καλ αχάριστος είς τδν θεδν δ ad Moysen , sub quo injustus populus vesier ei i n -
λαδς υμών έφάνη έν τή έρήμφ μοσχοποιήσας. "Οθεν gratus in Deum reperlue est, conflaio in soliiudiue
δ θεδς, άρμοσάμενος πρδς τδν λαδν εκείνον, καλ θυ vilulo. Unde accommodans se ad hunc popukim
σίας φέρειν, ώς πρδς δνομα αυτού, ένετείλατο, ίνα μή Deus pracepil hosiias offerri lanquam nomini suo,
είδωλολατρητε. "Οπερ ουδέ έφυλάξατε, άλλά χαί τα ne simulacra colereiis; quod ipsum lamen non ser-
B
τέκνα υμών έθύετε τοίς δαιμονίοις. Κα\ σαββατίζειν W l i s , sed liberos vestros immolaslis daenioniie.
ούν ύμίν προστέταχεν, ίνα μνήμην λαμβάνητε τού Jussit eliam sabbatum observari, ul memoriam Dei
θεού. Καλ γ ά ρ δ λόγος αυτού τούτο σημαίνει λέγων* teneretis : idque Scripiura divina sic declaral :
ι Τού γινώσκειν δτι έγώ είμι δ θεδς δ λυτρωσάμενος c U l cognoacatis me esse Deura redemptorem ve-
7
υμάς.» slrura *. >
20. Καλ γ ά ρ βρωμάτων τινών άπέχεσθαι προσέ 20. Ciborum delectu$ cur prasuriplut. — Simili-
ταξεν ύ μ ί ν , ίνα χαλ έν τ φ έσθίειν (65) κα\ πίνειν ter mandavit ut a cibis quibusdam abslinereiis, ut
πρδ οφθαλμών έχητε τδν θεδν, εύκατάφοροι δντες καλ eliam inier edendum et bibeodum ante oculos taa-
ευχερείς πρδς τδ άφίστασθαι τής γνώσεως αυτού, ώς bereli? Deuro; quippe cum faciles silis et prociives
χα\ Μωΰσής φησιν * « Έ φ α γ ε κα\ έπιεν δ λαδς, κα\ ad abjiciendam ejus cognilionem, quemadmodum
ανέστη τού παίζειν.» Καλ πάλιν* ι Έφαγεν Ιακώβ ei Moyaes a i i : c Edit et bibit populus et surrexit
χαί ένεπλήσθη καλ έλιπάνθη (64), χα\ άπελάκτισεν ό ad ludendum". » Et rursum : » Edil Jacob el sa-
ήγκπημένος* έλιπάνθη, έπαχύνθη, έπλατύνθη, καλ luraius esl et impingualus et recalciiravit dilecius :
έγχατέλιπε Θεδν τδν ποιήσαντα αυτόν. > Τω γάρ Νώε impinguatus eet, incraasaius, dilalalus, et dereli-
δτι συγκεχώρητο ύπδ τού θεού, δικαίω δντι, πάν Ι μ - £ quil Deum factorem suum » Noe enim bomini
ψυχον έσθίειν, πλήν κρέας έν αίματι, δπερ έστ\ νεκρι- juslo concessum esse a Deo ut animatum omne,
μαίον (65), διά Μωύσέως άνιστορήθη ύμίν έν τή βίβλψ praeier carnes in ^sauguine ,5 hoc est suffocaium
τής Γενέσεως. — Καί βουλομένου αυτού είπείν (66), ederet, narravit vobis Moyses in libro Genesis.
t ώς λάχανα χόρτου, > προείπον έγώ* Τδ, ι ώς Paraoie illo baec verba objicere, c U i olera herba?,»
1 n fe
Ose. i 9 .
9 " Ezcch. m , 12. Exod. xxxn, 6. _Deut. XXXII, 15.
(65) 'Ira xal tr τφ iculeir. Idem docent Cle- rom ex Deateronomio, ad ea qaae post bas legca
Bens A»ex. P<rdag. 1.1, c. i , pat. 149; Teriullia- conligere. Atque id [quidcm videiur Jueiinu» bac
M § ιι, edr. Jforc, c. 19, et Noviiianus lib. De menie fecisse, at probaret legem non solum Ju-
cib. Jvd., cap. 4. Auctor Consiitut. apo$t. 1. v i , daeis ob nequiiiam et cor durissimum imposiiam
f
cap. 20. Carpil lamen banc Juslini rntionem Spen- fui&se, sed eiiam illos minimc hac lege sanaios luisae.
cerns, negaique « haoc sententiam quidquaui pra> (65) "Qxec έστϊν νεχριμαϊον. Sic legeirdum cen-
ICT speciem e i colorem babere, » toni. I, De leg. suii H . Siepbanus, loco vulgaias lectioms έκριμαίον
Bebr.t p. 265. Fallilur dociissimus scriptor. Nain (e/ec<t(!Ufft),coniradJcenteLaiigo, cui placel έκκρε-
4* Temperaaiise ralio, quam Justinus ciborum de- μαίον (pentile, %utpen$um). EDIT. PATROL.
n
υ
lectu conlineri pulat, ininime obsial quominus (66) ΒονΛομέτον αντον ehtelr. Non soli Judxi
alia? ejusdem legis raiiones ei causae afferantur. illud objiciebanl, c U l oiera berbae, > sed ipsi eiiam
Q e m e o i loco citalo solam lemperanliam considerai; baeretici, qui carnium usum veiabanl, boc tesli-
iu eodem Ubro cap. 10, aliae causas ex ipea inier- inonio errorem luebaniur, ut videre esl apud Basi-
dictoniin aoimalium oainra repetit. 2° Minus anilium epist. 236, n. 4. Sed demonsirat Jusunus bunc
-uadveriil Spenceroa quid inter Juiiioum et Ju- locum favere Christianis, el quemadinodum noii-
daea aoatur. Nam cum Juda» lemperauiiam in bac nullis oleribus abslineraus, non quod impura sinl,
•OMulioriiiD animalium abslinentia positam duce- sed qaod noceant, iia Hcentiani Noe conceseam
r e a i ; an oon merilo demonsiral Jusiinua banc non aliis quam namne el raiionis finibus coniineri.
legem non tut praescripluin legis acternae, eed l u porro solemne fuit Cbrisiianis viciua sui ratio-
i o o s i f ditam ease veluli quoddam elementum, ut nem boc Scriptura testiniouio defendere, u l toe J u -
Itei ψύ haec praescripsil, inler edeuduui ei bjben- lianus exagitel apud Cyrill. Alex. lib. IX, p. 319, qaod
4um memiuisseui ? puros se, ut Judaei, uon prebeant, sed omoia, € ut
(64) Καϊ έΜχάτϋη. Desunt haec apud L X l , et olera b e r b » , > edenda pronuniieni. ldem impera-
Jaaiiai Aegligeoiia? iropuianiur ab erudilo L o n - lor iu sexta oralione ridet illud bominum genua
dtoesai odiiore; sed tameo bunc locum S. Chryso- quod promiscue omnia comedit ι unquam «lera
stoBiis eodem modoreferl, bomil. 1, in Jud. u. 2. herbarum. » Tum addit: Γνωρίζεις, οΐμαι, τών Γα
Ex bis aoiem lestitnomis, alieram ex libro Exodi pe- λιλαίων τά βήματα, ι Agooacis, opioor, GaiilMrom
UUtm ad ea speciat q u « a o u leget Mosaicas, a l u - verba. »
9
619 S. JUSTLNl PHILOSOPHI ET MARTYR1S 520
occupari ego : Car non illud, c u l olera herbae, > eo Α λάχανα χόρτου, > του μή άκούσεσθβ (67) ώς είρηται
senau accipietis, quo diciura est a Deo? Scilicet ύπδ τού Θεού, δτι ώς τά λάχανα είς τροφήν τ ψ ά ν
Deum, qaemadmodum herbas hominibus ad victom θρώπφ έπεποιήκει δ Θεδς, ούτως χ α ΐ τ ά ζώα ε ί ς
paraverat, ita animalia dedisse, utcarnem ederenl. κρεωφαγίαν έδεδώκει; \Αλλ' έπεί τινα τών χόρτων
Scd qaia quaedam olera non edimus, propterea ούκ έσθίομεν, ούτω κα\ διαστολήν έκτοτε τ ψ Νώε
discrimen jam tum Noe 1 2 0 prascriplum essfe διεστάλθαι φατέ. Ούχ, ώς έξηγείσθε, πιστευτέον.
dicilis. Nequaquam u l exponiiis, ila credendum. Πρώτον μέν γάρ δτι πάν λάχανον χόρτος έττλ καλ
Primo enim olus omne berbam esse et manducari βιβρώσκεσθαι (68), δυνάμενος λέγειν καί κρατύνειν,
cum dicere et confirmare possim, in boc non ini- ούκ έν τούτψ άσχοληθήσομαι. "Αλλά ε! καί τά λάχανα
morabor. Sed, etsi olera herbae discernimns, noo τού χόρτου διακρίνομεν, μή πάντα έσθίοντες, ού διά
oronia edenles, non idcirco quod impura aut i m - τδ είναι αυτά κοινό ή ακάθαρτα, ούκ έσθίομεν, άλλά;
munda sini, nou edimus, sed quod aul amara, aut ή διά τδ πικρά, ή θανάσιμα, ή ακανθώδη. Τών δέ
leihifera, aut spinosa. Dulcia auiem et ad alen- γλυκέων πάντων καί τροφιμωτάτων καλ καλλίστων,
dum apiissima quaeque ei pulcberrima, aive sint θαλασσίων τε κα\ χερσαίων, έφιέμεθα κα\ μετέχο-
marilima, sive terreslria, appelimus e l sumimu9 μεν. Ούτω καλ τών ακαθάρτων (69) κα\ αδίκων καλ
B
Sic eliam ut ab impuris et injustis el rapacibus παρανόμων άπεχε σθαι υμάς έκέλευσεν ό Θεδς διά
abslinereus, praecepil vobis Deus per Moysem: Μωύσέως * επειδή καί τδ μάννα (70) έσθίοντες έν τ ή
quia tum, cum manna edereiis in deserto, et mi- έρήμω, καί τά θαυμάσια πάντα δρώντες ύμίν ύπδ)
racula omnia vobis a Deo exhibila videretis, vitu- Θεού γινόμενα, μόσχον τδν χρύσεον ποιήσαντες,
lu4ii aureum conilaslis et adoraslis. Quapropter προσεκυνείτε. "Ωστε δικαίως άε\ βο$· c Τίο\ ασύνε
merilo clamat indesinenter : c F i l i i insipientes, τοι · ούκ έστι πίστις έν αύτοίς.»
non esl fidee in ipsis >
21. Sabbata instituta tunf ob peccata populi, non 21. Κα\ δτι διά τάς αδικίας ύμώνκαΐ τών πατέ
ut opu$ juttitia. Quod aulem propier veslras ae ρων υμών είς σημείον, ώς προέφην, κα\ τδ σάββατον
palrum vesiroram iniquilaies, in eignum, b l jam έντέταλται ό Θεδς φυλάσσειν υμάς, καί τά άλλα προσ
dixi, sabbatum eiiam a vobis Deus jussit observari, τάγματα προσετετάχει · και σημαίνει δτι διά τ ά
et alia praecepla imposuit, quodque significat so έθνη, ι να μή βεβηλωθή τδ δνομα αυτού παρ' αύτοίς,
propter genies, ne nomen euum apud eas profana- διά τούτο είασε τινάς έξ υμών δλως ζώντας, αύται
reiur, aliqnos omnino ex vobis vivos reliqoisse, id αί φωνα\ αυτού τήν άπόδειξιν ποιήσασθαι δύνανται
vobie ipsa ejus verba demonslrare possunt. lla Q ύμίν. Είσ\ δέ είρημέναι διά τού Ιεζεκιήλ ούτως*
auiem sunl per Eiechielem expresea : ι Ego Do- c Έ γ ώ Κύριος δ Θεδς υ μ ώ ν έν τοίς πρόσταγμα σέ
niinus Deus vesier : in praeceptie meis ambulate, et μου πορεύεσθε, κα\ τά δικαιώματα μου φυλάσσετε,
Jusiiiicaliones meas cuslodiie, £l in adinveniioni- κα\ έν τοίς έπιτηδεύμασιν Αίγύπτου μ ή συναναμί-
bus iEgypti ne commisceamini, et sabbata mea γνυσθε, κα\ τά σάββατα μου αγιάζετε * κα\ έσται είς
aancliiicale. Et erit signum inter me et vos ad σημείον ανά μέσον έμού κα\ υμών, τού γινώσκειν δτι
sciendum quia ego Dominus Deus vesier. E t exa- έγώ Κύριος ό Θεδς υμών. Κα\ παρεπικράνατέ με ,
cerbavistis me, et Olii vesiri in praeceplis meis non > κα\ τά τέκνα υμών (71) έν τοίς προστάγμασί μου
ambulaveruni, et juslificaiiones meas non cusio- ούκ έπορεύθησαν, κα\ τά δικαιώματα μου ούκ έφύ-
dieruni ad faciendum eas, quas qui fecerit homo, λαξαν, τού ποιείν αυτά * & ποιήσας αυτά άνθρωπος,
vivel in e i s , sabbata auiem mea violaverunt. ζήσεται έν αύτοίς * άλλά τά σάββατα μου έβεβήλουν.
E l dixi clTuudere furorem meum super eos ία de- ΚαΛ είπα τού έκχέαι τδν θυμόν μου έπ' αυτούς έν i j j
Μ
Deut. χχχιι, 6, 20.
(67) Τον μ ή άκούσεσθε. Iia legitur in codicibus Quemadmodum ab oleribug nonnallis abslinemus,
Reg. e l Clarom. el apud R. Slepbamim. Legit Pe- non quod lege ul!a velila sinl, eed quod noxia ; i u
rioniusou μή άκούετε. R. Siepbanus e l Sylburgius lex absiineitdi ab animalibus iujuslis ei rapacibos
illud τού expuugenduin duxerunl, atque ex edilio- No« imposila non fuit, sed vobis ob peecaia boc
nibus Pariaiensibus expunclum fuil; haud laroen jiigum iiuponi oporlebai. Fruslra ergo Tbirlbius
scio an immerilo expunciiim. Nain in ApoL ιι, n . c bic deesse aliqua mulia > opioalus e*t.
2, referl Jusiimis dixisse Lucium martyrem U r - (70) Έαεϊ καϊ τά uarra, etc. Idem lestatur Ire-
bico : Τού τδν άνθρωπον τούτον έκολάσω. Ιιι naeus, lib. iv, cap. i S : c A l ubi conversi sunl, i u -
iilroque loco suppleuduni videiur χάριν anieillud quil, ad viiuli facliouem, e i reversi sunl animis
τού. Totmn bunc tocuni, ex quo illud φατέ iniiueriio Mjis in JEgypiura, servi pro liberis coucupisceules
expungendum censebatSylburgius, opeaccuraiions esse, aptaui concupisceuiia3 suae acceperuni s e r \ i -
inierpunclionis sanalum et illusiraliiin spero. luieiu, a Deo quidera non abscindemem, in s e m -
(68) Βιβρώσκεσθαι. Subaudiendum έπιτήδειον, vel lutis autem j u i o dominanlero eia. » Idem observat
fiiiiile adjeciivuin, aui indicative legeiiduui βιβρώ- Terlullianus lib. u , adv. Marcionem, cap. 18. A t
σκεται, SVLBORGIUS. Legii Tbirlbiue, "Οτι πάν λά luculenier eadem senieniia expooitur lib* v i Co«-
χανον χόρτος έστ\ κα\ βιβρώσκεται. ttiiut. aposl., cap. 20.
(W9) Ούτω καϊ ακαθάρτων. Sic se habel S. Mar- (71) Παρεχικράνατε...ύμών. Biblia: παρεπίκρα-
tyris raliocina io inierprelibus initius perspecu. ναν... αυτών·
β» MALOGUS CUM TKTPHONE JUDiEO. Stt
^ρήμω, του συντελέσαι δργήν μου έπ' αυτούς, καί Α serlo, complere irara meara super eos, et non fecl.
ού* έποίησα (7$), &πως τδ δνομά μου τδ παράπαν μ ή ut nomen mcum omnino non vtolareiur coram
βεβηλωθή ε ν ώ π ι ο ν τ ώ ν εθνών. Έξήγαγον (75) αυτούς gentibus. Eduxi eos in oculis earum. Et levavi
κατ' Οφθαλμούς α υ τ ώ ν , κα\ έγώ εξήρα τήν χείρα μου manum meam super eos in deserio, tii dispergg-
έπ* αύτους έν τ ή έ ρ ή μ ω , τοΰ διασκορπίσαι έν τοίς rem in nalionibus, et disseoninarem eos in regioni-
έθνεσι κα\ διασπείραι αυτούς έν ταίς χώραις, άνθ* ών bus, eo qnod justificaiiones meas non fecerant, c l
τά δικαιώματα μου ούκ έπονταν, καί τά προσ praecepla mea repulerant, et sabbaia mea violavc-
τάγματα μου άπώσαντο, κα\ τά σάββατα μου έβεβή- rant, el post cogilationes patrurn suorum erant
λουν, κα\ οπίσω τών ενθυμημάτων τών πατέρων αυ oculi ipsorum. Et ego dedi eis praecepla non bona,
τών ήσαν οί δφΘαλμο\ αυτών. Καί έγώ έδωκα αύτοίς et jusiificaliones, in quibus non vivent in eig. Et
προστάγματα ού καλά καλ δικαιώματα, έν οΤς ού ζή- polluam eos in moneribus eorum, cum periransibo,
σονται έν αύτοίς. Καλ μιανώ αυτούς έν τοίς δομασιν ut omne adaperiens vulvam aboleam >
αυτών (74), έν τω διαπορεύεσθαί με πάν διανοίγον μήτραν δπως αφανίσω.»
22. Καλ δτι διά τάς αμαρτίας τοΰ λαού υμών, καί 22. Sic etiam sacrificia et oblationes. — Aique
ι
διά τ ά ς ειδωλολατρίας, άλλ'ού διά τδ ενδεής είναι τών Β " perspicialis, propter peccata populi vestri ct
τοιούτων προσφορών, ένετείλατο ομοίως ταύτα γίνε- siimilacrorum cullus, praccepisse illum simililer,
σθαι, ακούσατε πώς περί τούτων λέγει διά 'Αμώς, υί dona offerrenlur, non autcm quod iis indige*
ένδς τών δώδεκα, βοών · ι Ούα\- οί επιθυμούντες ret, audile quid de bis dicat per Amos unuin
τήν ήμέραν τοΰ Κυρίου, "Ινα τί αύτη ύμίν ή ex duodeciin clamans : c Yae desiderantibus diem
ήμερα τού Κυρίου; Κα\ αυτή έστι σκότος κα\ ού φώς, Domini! Ulquid bxc vobis dies Domiui ? Et ea
c o m
δν τρόπον δταν έκφύγη άνθρωπος έκ προσώπου τοΰ esi lenebrae, el non lux. Quomodo 121 fa*
λέοντος, καλ συνάντηση αύτφ ή άρκτος, κα\ είσπη- gial horoo a facie leonis, el obviam ei fiat ursus,
δτση είς τδν οίκον αύτοΰ· κα\ άπερείσηται τάς χεί et inlroeat in domum suam, ei inniiatur mant«
ρας αυτού έ π \ τδν τοίχον, κα\ δάκη αύτδν ό δφις. bus suis super parielem, ei mordeat euro coluber.
Ούχ\ σκότος ή ήμερα τοΰ Κυρίου κα\ ού φώς, καλ Nonne tenebrae dies Doraini, el non lux, et ca-
γνόφος ούκ έχων φέγγος αύτοίς (75); Μεμίσηκα, ligo non habens sptendorem illis ? Odio babui, re-
άπώσμαι τάς έορτάς υμών, κα\ ού μή δσφρανθώ (76) puli feslivitates vesiras,et non olfaciam in conven-
έν ταίς πανηγύρεσιν υμών · διότι, έάν ένέγκητέ μοι libus vestris. Quia si obtulerilis mibi holocausla,
τά ολοκαυτώματα κα\ τάς θυσίας υμών, ού προσ- et sacriGcia veslra, non suscipiam, et salutaris ap-
δέξομαι αυτά, κα\ σωτηρίου (77) επιφανείας υμών G paritiones veelras non respiciam. Atifer a me mui*
ούκ επιβλέπομαι. 'Απόστησον άπ* έμοΰ πλήθος (78) liludinem carminum tuorumet psalmorum :organa
ωδών σου καλ ψαλμών (79) · οργάνων σου ούκ άκού- loa non audiam. E i voWelur sicui aqua judicium,
σομαι. Κ α \ κυλισθήσεται ώς ύδωρ κρίμα, κα\ ή ei jiistiiia sictu torrcns non vadosus. Nunquid v i -
δικαιοσύνη ώ ς χ ε ι μ ά ^ υ ς άβατος. Μή σφάγια καλ ctimas ei bosiias oblulistis mibi in 8olitudine,domos
θυσίας προσηνέγκατέ μοι έντή έρήμφ, οίκος Ισραήλ; Israel? dicit Domiuus. E l assuropsistis ubernacu-
λέγει Κύριος. Καί άνελάβετε τήν σκηνήν τοΰ Μολδχ, lum Molocb et sidus dei vesiri Rempban, figuraa
καλ τδ άστρον τού θεοΰ υμών Ταφάν, τούς τύπους quas fecislis vobis?Et Iransferam vosirans Dama-
ούς έποιήσατε έαυτοίς; Κα\ μετοικιώ υμάς έπέκεινα scum, dicilDominus, Deus omnipotens nomen ei.
Δαμασκού, λέγει Κύριος, ό Θεδς ό παντοκράτωρ δνομα Vae iis qui in deliciis versanlur in Sion, et qui con-
ούτω. Ούαλ οί κατασπαταλώντες Σιών (80), κα\ τοίς fidunt in monte Samaria3! Qui noininati £unl ίο
Ίΐεποιθόσιν έπλ τδ δρος Σαμαρείας* οί ώνομασμέ- ducfbus, vindeminrunt priniiiias genlium, ingressi
n
Execb. xx, 19-26.
(72) Καϊ οϋχ έποίησα. Biblia κα\ έποίησα. Sic eniin reddit; c Saluiare praseniise veslne non
(75) Εθνών έξήγαγον. Monel Tbirlbius legen- D respiciam. » Monet Tbirlbius in Bibliis A l d . et
drnu εθνών ων έξήγαγον, atque ila in plcrisque legi Complut. el apudGyrill. Alex. el Tbeodorel. legi uC
•bsmral Nobilius. apud Justinuni, sed lamen legendum esse σωτήριον,
%
(74) Εντόΐςδόμασιν αυτών. Septunginla έντοϊς quia c Hebraicuro CrjW »n aliis locis innumeris
δογμασιν αυτών. Aquila, κα\ έμίανα αυτούς έν δόγ- L X X inierpreies verlerunl σωτήριον. >
μασιν αυτών. Legihir in uiroque codice δωμασιν, (78) Άχόστησον χΛήθος. Biblia vul^. μετά-
ci sic R . Siepbanus ad calcem. στησον....ήχον. Vox llebraica ΥΌΠ c l soniiuui et
(75) Φέγγος αϋτοΐς. Sic legitur in ulroque co- inuliitudiuein signilicai. THIRLBIUS.
d k e ms., quaro quidein leclionem R* Siepbanus (79) Καϊ ψαΛμωτ. Biblia και ψαλμδν οργάνων·
rejedt ad calcem, eique aliam in lextu non raelio* (80) Οναϊ ol χατασπαταΛωντες Σιών. L X X 1
rein, neuipe αυτής, induxit. Salius fuissel scribere ούαϊ τοίς έξουθενούσι Σιών. Videiur utraque inier-
αυτή, u l in Bibliis. Videtur R . Slepbanua, scri- preialio conciliari posse. Nam el κατασπαταλώντες
bemlo αυτής, subaudmsse ημέρας. idein significare potest ac voranles el sumplibu*
(76) Όσφρανθώ. Ila Cyrilltis Aleiandrinus et ronsumenlee. Sic eliam έξουθενείν sive έξουδενεϊν
Tbeodoreius, et Hieronymus ei Terlullianus, et sa?pe idem valel in Scriplurii» ac redigere ad nilii-
Biblia Aldina eiComplulensia et Hebraica. BibliaRo- IUIII. Cappellus Append. ad Crit. $ac. pag. 527, exisli-
mana el codex Alexandrinus addunl θυαίας. THIRLB. mat L X X scripsisse εύθηνούσιν έν Σιών, alque c l
(77) Σωτηρίου. Biblia Romana σωτηρίους; se<l Hie- l.ac voce imperiuim librariuin aul correclorem
roaymus, u i observai Nobilius, Iegebat σωτ^ριον. fecisse έξουθενούσι·
PATROL. G R . V I * 17
ftnnt sibi ipsis domus Israel. Traneite omnes in Α vot (81) έπλ τοίς άμχηγοίς άπετρύγησαν αρχάς ε θ ν ώ ν
Chalanen, et videie; ite inde in Amalh magnam, είσήλθον έαυτοίς οίχος (82) Ίαρο»ήλ. Διάβητε π ά ν
et descendite inde in Geih alienigenarum, oplima τες (85) είς Χαλάνην, καλ ίδετε, καλ πορεύθητβ
ex omnibus regnis bis; si ampliores sunt lermini εκείθεν είς Άμάθ τήν μεγάλην, καλ κατάβητε εκεί
eorum terminis vestris. Yenientes tn diem malum, θεν β.ίς Γέθ τών αλλοφύλων, τάς κρατίστας έκ π α
appropiuqtianies, et tangentes sabbata mendacia, σών τών βασιλειών τούτων, εί πλείονα έστ\ τά δρια>-
dormienles in lectis eburneis, affluenles deliciis in αυτών τών ορίων υμών. Οί ερχόμενοι είς ήμέραν
stratis suis, qui edunt agnos de gregibus, ei la- πονηράν, οί έγγίζοντες, καλ εφαπτόμενοι σαββάτων
clenles vitulos de medio armentorum, qui applau- ψευδών · οί κοιμώμενοι έπλ κλινών έλεφαντίνων, κα\
dunt ad vocem organorum, quasi slantia putave- κατασπαταλώντες έπλ ταίς στρωμναίς αυτών · οί
runt, et non quasi ftigi&ntia. Qui bibunl phialis έσθίοντες άρνας έκ ποιμνίων, καλ μοσχάρια έκ μέσου)
vinum, et primis unguenlis ungunlur el niliil pa- βουκολίων γαλαθηνά · οί έπικροτούντες (84) πρδς τήν
tiebamur super coniritione Josepb. Quapropter nunc φωνή ν τών οργάνων ώς έστώτα έλογίσαντο, καλ
caplivi erunlin primoordine optimaium alio trans- ούχ ώς φεύγοντα· οι πίνοντες έν φιάλαις οινον (85),
eunlium el transmuiabilur domicilium malefi- καλ τά πρώτα μύρα χριόμενοι, καλ ούκ έπασχον
78
corum; et lolleinr hinnilus equorumex Epbraim . > β ουδέν έπλ τή συντριβή τού Ιωσήφ. Διά τούτο νύν
Ac rursus per Jeremiam: c Congregale carnes vesiras αίχμάλωτοι έσονται άπ' αρχής δυναστών τών άποι-
et victimas,et comedite. Quia non devicliinis eiliba- κιζομένων (86), καλ μεταστραφήσεται οίκημα κ α
tionibuspraecepi palribus vestris.quo die apprebendi κούργων, καλ έξαρθήσεται χρεμετισμδς ίππων έξ
manum eorum uteducerem eos de terra j E g y p i i . Έφραΐμ. » Καλ πάλιν διά Ιερεμίου · c Συναγάγετε
79
Ει rursum per Davidem in qiindragosimo nono τά κρέα υμών καλ τάς θυσίας, καλ φάγετε · δτι ούτε
psalmo sic locutus est : c Deus deorum Dominus περ\ θυσιών ή σπονδών ένετειλάμην τοίς πατράσιν
loculus c s l , et vocavit terram a solis orlu usque υμών, ή ημέρα έπελαβόμην τής χειρός αυτών, έξα~
ad occasnm : ex Sion species decoris ejiis. Deus γαγείν αυτούς έκ γής Αιγύπτου. > Καλ πάλιν διά
manifesle veniei, Deus nosier, et non silebil. Ignis Δαβίδ έν τεσσαρακοττψ ένάτω ψαλμώ ούτως έφη ·
in oonspectu ejus ardebit, ei in circuilu ejus lem- ι θεδς θεών Κύριος έλάλησε, καλ έκάλεσε τήν γ ή ν
pestas valida. Advocabil coelum sursura el lernim άπδ ανατολών ηλίου μέχρι δυσμών. Έ κ Σιών ή ε υ
discernere populum suum. Congregaie 1 2 2 πρέπεια τής ώραιότητος αυτού. Ό θεδς εμφανώς
sancios ejus, qui disponunl leslameulum ejus supcr ήξει, δ θεδς ημών, καλ ού παρασιωπήσεται. Πύρ
sacriflcia ; et annumiabuiif coeli justiiiam ejus, qtio- ενώπιον αυτού καυθήσεται, καλ κύκλψ αυτού καταιγΐς
niam Deus judex esl. Audi, popule meus, el C σφόδρα. Προσκαλέσεται τον ούρανδν άνω καλ τήν γ ή ν ,
loquar t i b i , Israel, ei testiflcabor tibi. Deus, Deus τού διακρίναι τδν λαδν αυτού. Συναγάγετε αύτψ τους·
tuus ego sum. Non in sacrificiis luis arguam le; οσίους αυτού, τούς διατιθεμένους τήν διαθήκην αυτού"
holocausta autem tua in conspeclu meo sunt scm- έπλ Ουσίαις. Καλ άναγγελούσιν οί ούρανολ τήν δικαιο
per. Non accipiam de domo tua vitulos, neque de σύνη ν αυτού, δτι ό Θεδς κριτής έστιν. "Ακουσον, λαός
gregibaa tuis bircos; quoniam mea; sunl omnes μου, καλ λαλήσω σοι* Ίιραήλ , καλ διαμαρτυρούμαι
beslis agri, pecora in montibus et boves. Cognovi σοι· ό Θεδς, δ θεός σου είμλέγώ. Ουκ έπλ ταις θυσίαις
omnia volalilia ceeli ei species agri mecum est. Si σου ελέγξω σε · τά δέ ολοκαυτώματα σου ενώπιον μου
esuriero, non dicam l i b i ; meus esl enim orbis έστλ διαπαντός. Ού δέξομαι έκ τού οίκου σου μόσχους,
lerrse, et pleniludo ejus. Nunquid manducabo car- ουδέ έκ τών ποιμνίων σου χιμά ρους * δτι έμά έστι
nes laurorum ? aul sanguinem bircorum polabo? πάντα τά θηρία τού αγρού, κτήνη έν τοίς ορεσι καλ
Immola Deo sacriGciura Iaudis : et reddc Allissirao βόες. "Εγνωκα πάντα τά πετεινά τού ουρανού, καλ
voia tua. Ει inyoca me in die tribuiaiionis, et eruam ώραιότης αγρού (87) μετ* έμού έστιν. Έάν πεινάσω.
Τ 7 9
· Araos ν , 18 usque ad flnem, el νι, 1-6. Jer. νιι, 21, 22.
(81) 01 ώνομασμένοι. Jam mulli observarunl (84) 01 έπιχροτονντες. !ia editio A l d . et C o m -

duas boc loco imerpreiationes a Jtisiino conjungi. plul. el eod. Alex. ei Terlutlianus et Cyrillus A l e -
Nani apud Sepluaginla pro bis verbis οί ώνομασμέ- xandrinus, aliique. Legilur επικρατούντες in Bibiiis
νοι, e t c , babeiuus lanluni άπετρύγησαν αρχάς Roinauis. THIRLBIUS.
%
εθνών. Non lamen crediderim duas a Juslino iniei- (85) Ev φιάΧαις olvcv. L X X : Τον διυλισμένον
prelaliones conjunctas fuisse; sed probabiliue vide- οινον.
lur eum, id quod ei non raro accidil, aliter ac (8G) Τών άποιχιζομένων. Ha»c desunt apnd L X X .
Septuagmla iuierpreialum esse; quorum deinde Debimi eiiam qu;K seqiiunlur, καλ μεταστραφήσεται
inierpreiaiio ad iuarginem ab aliquo librario appo- οίκημα κακούργων. Unde in liis vocibus dua^ m i e i -
sita, facile in lexunn obrepere poiuil. preialiones erudili viri observaruut.
(82) ΈαντοΊς νϊχος. Biblia Roinaua αύτολ οίκος. (87) Άγροϋ. Uierqne codex ad margitieni τού
Co.Dplul. είς αυτού,. δρυμού, el sic R. Stepliamis ad calcem. Legiiur
(8o) Πάντες. L X X non adilunl είς Χαλάνην, unde δρυμού in Bibliis Roinanis, unde colligere possu
coiijicit Nobilms duas versioncs a Jusiiuo conjun- iuub ιιοιι a Justino orium esse, sed a libranis, ut
clas fuisse, quia c iu Hebnvo dieiio, quae sigui- duplex inlerduui occurrercl inierprcialio.
licai oiuues, ι*οιι itiullum disial a Cbalane. ·
W WALOGUS C U M TRYPHONE J U D i E O ; 52*
tO μή σοι cfjco> - Αμτ) γ ά ρ έστιν ή οίκουμένη κα\ τδ Α te, et honorificabis me. Peccalori autem dixit
αλήρωμα α ύ τ η ς . M T J φάγωμαι κρέα ταύρων, ή αίμα Deus : Quare lu enarras jtistitias meas, et assu-
τράγων π ί ω μ α ι ; θ υ σ ο ν τ ψ θεψ θυσίαν αίνέσεως, κα\ mis testamentum meum per os luum ? Tu vero odi-
άιτόδος τ φ Ύ ψ ί σ τ ψ τ ά ς εύχάς σου, καί έπικάλεσαί με sti disciplinam,ei projecisli sermones meos relror-
έν ή μ ε ρ α θ λ ί ψ ε ω ς , καλ έξελούμαί σε, κα\ δοξάσεις sum. Si viilebas furem, currebas cum eo, et cum
με. Τψ δ ε ά μ α ρ τ ω λ φ είπεν ό θεός* Ί ν α τί σύ έκ- adultero porlionem tuam ponebas. Os luum abun-
&ηγή τ α δ ι κ α ι ώ μ α τ α μου, χαί αναλαμβάνεις τήν δια davit malilia : et lingua tua concinnabat dolosita-
θήκην μου δ ι α σ τ ό μ α τ ο ς σου (88); Σύ δέ έμίσησας tero. Sedens adversus fratrem tuum loquebaris :
ταιδείαν καλ ε π έ β α λ ε ς τούς λόγους μου είς τά οπίσω. et adversus Glium mairis l n « ponebas scand»-
ΕΙ έθεώρεις κ λ έ π τ η ν , συνέτρεχες αύτψ* κα\ μετά lum. Haec fecisli, et tacui : suspicaius es nie i n i -
μοιχού τήν μ ε ρ ί δ α σου έτίθεις. Τδ στόμα σου έπλεό- quitate, libi fore similero. Arguam le, et staiuam
νασε κακίαν, καλ ή γλωσσά σου περιέπλεκε δολιό- contra faciem tuam peccaia lua. Inlelligite m i -
τητας. Κ α θ ή μ ε ν ο ς κ α τ ά τού αδελφού σου κατελάλεις, que bxcqui obliviscimini Deum; nc quando rapiat,
και κατά τού υίού τ ή ς μητρός σου έτίθεις σκάνδαλον. el non sil qui eripiat. Sacrificium laudis honori-
Ταύτα έ π ο ί η σ α ς , κ α ι έσίγησα · ύπέλαβες άνομίαν δτι ficabil me : el illic iler, quo osiendam illi salu-
80
έσομαί σοι ό μ ο ι ο ς . Ε λ έ γ ξ ω σε, χα\ παραστήσω κατά Β lare meum . ι Ilaque sacrificia nec a vobis recipil,
πρόσωπον σου τ ά ς αμαρτίας σου. Σύνετε δή ταύ neqtie ul iis indigens ab inilio fieri praecepit, sed
τα [οί] έπιλανθανόμενοι τού θεού, μήποτε άρπάση, propter peccala vestra. Nam ei ipsum templura,
κα\ ού μή η ό £υόμενος. θυσία αίνέσεως δοξάσει με, quod Hierosolymilanum dicilur,non ul eo indigem
κα\ έκει δδδς ή δείξω αύτψ τδ σωτήριόν μου. > Ούτε domum suam vei aulam appellavii; sed ut sallem
ούν θυσίας παρ" υμών λαμβάνει, ούτε ως ενδεής τήν ibi in eum inienti simulacra ne colerelis. Rem i u
αρχήν ένετείλατο ποιείν, άλλά διά τάς αμαρτίας υμών. esse palet ex his lsaiae verbis : c Qualem dornuni
Και γάρ τδν ναδν τδν έν Ιερουσαλήμ έπικληθέντα, SRdiiicaslis mibi, dicil Dominus? Coelum mihi sedes
ούχ ώς ενδεής ών, ώμολόγησεν οίκον αυτού ή αύλήν, est, el lerra scabellum pedum m e o r u m . ι 8l
ά λ λ ' ό π ω ς κάν κατά τούτο προσέχοντες αύτψ, μή είδωλολατρήτε. Καί δτι τούτο έστιν, Ησαΐας λέγεΓ
t Ποίον οίκον ψκοδομήσατέ μοι; λέγει Κύριος. Ό ουρανός μοι θρόνος, και ή γή ύποπόδιον τών ποδών
μου. »
XXIU. Έ ά ν δέ ταύτα ούτως μή όμολογήσωμεν, 25. Judceorum de lege senlentia injuriam Deo
συμβήσεται ήμίν είς άτοπα εμπίπτει ν νοήματα, ώς fecit. — Quod si baec profiieri nolimus, eveniet
υ
τού αυτού Θεού μή δντος τού κατά τδν Ένώχ χαί nobis ut in absurdas incidamus cogitationes, quasi
τούς άλλους πάντας, ο! μήτε περιτομήν τήν κατά non idem Deug fuerit temporibus Heuoch el alio-'
σάρκα έχοντες, μήτε σάββατα έφύλαξαν, μήτε δέ τά rum oinnitim, qui nec circurocisionem carnis ba-
άλλα, Μωϋσέως έντειλαμένου ταύτα ποιείν * ή τά αυτά bucre, nec sabbata et alia ejusmodi obsenrarunt,
αυτών (89) δίκαια μή άε\ πάν γένος ανθρώπων βε- quippe cum a Moyse instiluta fuerini; vel non eam-
€ουλήσθαι πράσσειν · άπερ γελοία καί ανόητα όμολο- dem jusliliam ab omni semper bominum geneie
γείν φαίνεται. Δι* αίτίαν δέ τήν τών αμαρτωλών observari voluerit; quae profeclo profiteri ridicu-
Ανθρώπων, τδν αύτδν δντα άε\ ταύτα κα\ τά τοιαύτα lom et stullum esse liquel. Sed eum, qui sempcr
έντετάλθαι όμολογείν, κα\ φιλάνθρωπον, κα\ προγνώ- idem esl, baec el alia ejusmodi propter peccalores
στην, καλ άνενδεή, καί δίκαιον, κα\ άγαθδν άπο- profiieri prsescripsisse, et pcrhumanum illum, ei
φαίνειν εστίν. ΈπεΊ εί μή ταύτα ούτως έχει, άποκρί- prascium, el nullius rei egemtm, el justum ei bo-
νασθέ μοι, ώ άνδρες, περ\ τών ζητουμένων τούτων δ num pronnnliare est. Quod si baec iia se nori ba-
τι φρονείτε.— Και μηδέν μηδενδς άποκριναμένου,Διά bent, respondele milii, ο viri, his de rebus, de
ταύτα τοι (90), ώ Τρύφων (91), κα\ τοίς βουλομένοις quibus quaerimus, quid senlialis. Nemine re-
προσηλύτοις γενέσθαι, κηρύξω έγώ θείον λόγον, δν ^ spondenie, tibi ergo, Trypbo, el iis qui proselyli
παρ* εκείνου ήκουσα τού ανδρός. Όράτε δτι τά στοι- esse voluerinl, divinam docirinam, quam ex illo
χεία ούκ αργεί (92), ουδέ σαββατίζει; μείνατε ώς viro audivi, praedicabo. Videiis ut elenienta nec
e i
· · Psal. XLIX per loluni. Isa. LXVI, !.
(88) Αια στόματος σου. Uterque codex ad mar- έφην, quod quidem minime necessarium. Sarpe
&mtm ei R. Slepbanus ad calcem διά χειλέων σου. enim in lolo Dialogo boc verbum oroiilimr. cmn
lnfra ώκοδοαήσετε in Bibl. et Apol. i . novus ordo loquendi inciptliir. c Proselyii > bic
m
(99) B τα αυτά αίττώτ. Legendu ιιι esse ή τά intelligendi qui ad Chrisiianam religioiiem acce-
αυτά αυτόν Sylburgius conjecit.Id omnino po&lulal dunl. Vid. infra n. 28.
teoletiiiae serie8;tum quod num. 50, Juslimis ite- (92) Τά στοιχεία ούχ άργεϊ. Idem rattonis mo-
rrjra a i l Jadaeos maieriam dare accusandi Dei, menium, cujus ipse Chrisius a»cior est Joan. \ 9
qoasi DOO eamdem semper juatiiiam hoiinues do- 47, infra repelilur num. 29. Sic eliam Hilarius iu
cmenu Paelo anle legenduni δπως κάν κατά τούτο. psahn. xcvi, nuin. 7 : c Sed requiea ntilla esl, e l
(90) Αιά ταΰτά τοι. Legeiidum διά ταύτα σοι c»rs4isidem esl,etul sex diebiia, ila et sabbaloom-
noiraii R. Siepbanus, sicque eineudalum in edi- iiiiim elemcnlorum ofllîa continentnr. > Elemenla
uootbns Parisietteibus. eodem sensu usurpal llilarius ae στοιχεία Jusiiuua.
T
i M ) f l Τρν/ωτ. Coiijicit Tbirlbius addemlum csse
S, JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS
sabbaia agant? 123 Mancte ut naii eslis. Si enini Α γεγένησθε.ΕΙ γάρ πρδ τοΰ Αβραάμ ούχ ήν χρεία π*»
nec anle Abraham circuincisione,nec ante Moysen ριτομής, ούδε πρδ Μωύσέως σαββατισμοΰ και εορτών
sabbalo, feriis el moneribus opus erat; neqae etiam κα\ προσφορών, ουδέ νύν, μετά τδν χατά τήν βουλήν
eimiliter opus est, posiquam secundum voluniatem τοΰ θεοΰ δίχα αμαρτίας (95) τής άπδ γένους τοΰ
Palris absque peccato ex Virgine ab Abraham Αβραάμ παρθένου γεννηθέντα Υίδν θεοΰ Ιησού ν Χρι
oriunda genhus est Filius Dei Jesu» Cbrislus. Nam στδν, ομοίως έστ\ χρεία. Καί γάρ αύτδς δ Αβραάμ
et ipse Abrabam, cum in praeputio eeset, propter έν άκροβυστία ών, διά τήν πίστιν ήν έπίστευσε τ ψ
fidem, qua credidil Deo, jusiificaius ei benedictus θεψ, έδικαιώθη και εύλογήθη, ώς ή Γραφή σημαίνει·
esl, ut Scriptura demonstrai ·•· Gircumcisionem τήν δέ περιτομήν είς σημείον, άλλ' ούκ είς δικαιο-
aulem in signum, non ad jitsiiiiam accepit, ut σύνην έλαβεν,ώς καλ αί Γραφαλ κα\ τά πράγματα
Scripiura et res ipsx nos cogunt confileri. Quo- αναγκάζει ημάς δμολογείν. "Ωστε δικαίως είρητο
circa jure de populo illo dicium est animam, qnae περί εκείνου τοΰ λαού, δτι έξολοθρευθήσεται ή ψυχή
oclavo die non circumcidetur, ex genere suo exler- εκείνη έκ τοΰ γένους αυτής, ή ού περιτμηθήσεται T!J
minalum i r i . Nam quod genus muliebre circumci- ήμερα τή όγδοη. Κα\ τδ μή δύνασθαι δε τδ θήλυ
sionem accipere non polesl, id nrgiimenlo est in γένος τήν σαρκικήν περιτομήν λαμβάνειν, δείκνυσιν
gignnm dalain esse, non u l opus jusliliae. Sic enim δτι είς σημείον ή περιτομή αύτη δέδοται, άλλ* ούχ ώ ς
Deus mulieres fecit, ut quae justitiam et viriutena έργον δικαιοσύνης.Τά γάρ δίκαια κα\ ενάρετα άπαντα
spectant, ea pariter ipsae quoque omnia observare ομοίως κα\ τάς θηλείας δύνασθαι φυλάσσειν ό θεδς
possent. Ac speeiem quidem caruis aliam maris, έπσίησεν · άλλά σχήμα μέν τδ τής σαρκδς έτερον καλ
aliam feininae creaiam videinus; a l neulrum ea έτερον δρώμεν γεγενημένον ά δ ε ν ο ς καί θηλείας·
causa juslum aut injustum esse perspicimus, sed διά δέ τούτο ουδέ δίκαιον ουδέ άδικον ούδέτερον αύτων
propter pietaiem ei justiliam. έπιστάμεθα, άλλά δι* εύσέβειαν κα\ δικαιοσύνην (94).
24. Chri&iianorum eircumcisio longe prmiantior. 24. Κα\ τούτο μέν ουν δυνατδν ήν ήμίν έπιδείζαι,
— Alque Ulud quidem vobis poicram, viri, demon- ώ άνδρες, έλεγον, δτι ή ήμερα ή ογδόη μυστήριόν
slrare, diem oclavum polius quain sepliinum, ali- τι εΐχε κηρυσσόμενον διά τούτων ύπδ τού θεοΰ μάλ
quid myslerii habuisse, quod per baec a Deo pro- λον τής έβδομης. 'Αλλ* ίνα τά νΰν μή έπ* άλλους
mulgatam sit. Sed ue nunc ia alios scrmones di- έκτρέπεσθαι λόγους δοκώ, συνετέ, βοώ, δτι τδ αίμα
gredi videar, inielligiie quod clamo: Sanguis cir- τής περιτομής εκείνης κατήργηται, κα\ αίματι σω~
cumcisionis illias obsolevit. sanguini saiulari credi- τηρίω πεπιστεύκαμεν · άλλη διαθήκη τά νΰν, καλ
dimos; aliud nunc foedus, alia ex Sion exivit Iex. Q &\\ έξήλθεν έκ Σιών νόμος. Ιησούς Χριστδς (95)
ΟΣ
Jesus Cbristus omnes, qui voluerint, circumcidit, πάντας τούς βουλομένους περιτέμνει, ώσπερ άνο>-
ut olim pra3dicatum fuil, cullris lapideis, ut iial θεν έκηρύσσετο, πετρίναις μαχαίραις, ίνα γένηται,
gens jusla, populus servans fidein, relinens vcri- έθνος δίκαιον, λαδς φυλάσσων πίστιν, αντιλαμβανό
latis, custodiens pacem. Adesie tnibi omnes, qui μενος αληθείας, κα\ φυλάσσων είρήνην. Δεΰτε σ υ ν
lunelis Deum, qui bona Jerusalem videre cupiiis. έμο\ πάντες οί φοβούμενοι τδν θεδν, οί θέλοντες τ ά
Venile, aecedamus ad lucein Domiui : liberavit αγαθά Ιερουσαλήμ ίδείν. Δεΰτε, πορευθώμεν τ φ
euirn populum suum, domum Jacob. Venile,omnes φωτ\ Κυρίου · άνηκε γάρ τδν λαδν αύτοΰ, τδν οίκον
genies. Conveuiamus in Jerusalem, quae non am- Ιακώβ. Δεΰτε πάντα τά έθνη, συναχθώ μεν είς Ι ε
plius expugnatur propier peccata populorum. c Ma- ρουσαλήμ τήν μηκέτι πολεμουμίνην δ·ά τάς ανο
uifestatua eniro sum bis qui me Bon qtiserunt: in- μίας τών λαών (96). ι Εμφανής γάρ έγενήθην τοίς
venlus eis qai me non inlerrogant, elainat per έμέ μή ζητούσιν εύρέθην τοίς έμέ μή έπερωτώσι,
h a i a m " ; dixi, Ecce cgoadsum, gcnlibus quae non βο# διά Ήσαΐου· είπα, Ιδού είμι, έθνεσιν οί ο ύ χ
iiivocaverunl nomen meum. Expaudi manus mcas έπεκαλέσαντό μου τδ δνομα. Έξεπέτασα τάς χείρας
toia dte ad populum incredulum, et contradicen- μου δλην τήν ήμέραν έπ\ λαδν άπειθούντα κα\ ά ν -
n
· · Gen. xv, 6. Isa. txv, i - 5 .
(95) Αίχα αμαρτίας. Forie addenda prxpositio n »l»nus ulruinqne sexnm justnm esse aut injuslum r
posl baec verba el legendum έκ τής vel άπδ τής. iion ob speciem carnis, sed eb pietatem el j u s l i -
Sed quod legenrium proponil Tbirlbius διά Μαρίας tiain, imeUigeob pieiatem et justiiiam observatam
ρΓοδίχα αμαρτίας, id ipse sibi non saiisfacere nie- aul violaiam. Neque enim uecesse esl mutilum
rilo faieiur. — Διά τ η ς , κ. τ . λ. ln codd. inss. et suspicari coniexiura, ut Langus ei alii noonolii
edilis inale omiliitur pra?positio. Maran. desiderat siispicaii sunt.
έκ vel άπό. Ego διά reposui, cum propier fretpien- (95) Νόμος. Ίησονς Χριστός. Proponil Thirlblu»
lem hujus prseposilionis usum in isla formula apud aliam leclioncm, nempe άλλος έξωθεν έκ Σιών ν ό
Manyrem (cf. Apo/. i , c. 22), lum propier locum μος, Ιησούς Χριστδς, δ ς , elc. Sed ipse faleiur
urnicllum c. 45 : τδν διά τής άπδ τού γένους τοΰ icceplam lectioueiii buic loco apliorem videri.
Αβραάμ... Παρθένου γεννηθέντα Τίδν τού θεού Χρι- (9t>) Δεύτε... τών Λαών. Observai idem vir e r u -
στόν. Adde iium. 100, elc. ΟΤΤΟ. ditus Jusiiuum hoc loco respicere ad Jerem. c a p .
(94) άιχαιοσννψ'. Post baac vcrba adduul mss. ιιι, ei xv, ei xxxiv, et supra in his verbis, δεΰτε, π ο
ei R. Slepbauus ώσπερ άνωθεν έκηρύσσετο πετρί- ρευθώμεν, ad caput xxm Isaiic, in istis aulein ί ν α
ναις μαχαίραις. Sed cnra hsec suo loco paulo post γένηται έθνος δίκαιον ad cap. xxvi ejusdem p r o -
occurrani ιι. 25, meriio ex aliena sede sublata siml pbeuc. Reien ad psalmum cxxvu isla verba, οι θ έ
m «dilionibus Gixco-Lalinis. Quod auiem ail Ju- λοντες τά αγαθά, elc.
W DIAL0GUS CUM TRYPHONE JUDAEO. 830
«λέγοντα, τ ο ί ς πορευομένοις οδψ ού καλή, αλλά Α iem. qai ambulabanl in via ηοη bona, eed post
οπίσω τ ώ ν α μ α ρ τ ι ώ ν αυτών. Ααδς ό παροξύνων με peccata sua. Populus esl qni exacerbal me in eon-
έναντίον μ ο υ . » speclu mco. ι
25. Συν ύ μ ί ν (97) xai κληρονομήσαι βουλήσονται 25. Fru$traJudceifi(io$ $e e$te Abrahvgloriantur.
κάν ολίγον τ ό π ο ν ο ύ τ ο ι οί δίκαιουντες εαυτούς, κα\ —Nobiscum vel paululum loci eliam hserediiaie
λέγοντες ε ί ν α ι τ έ κ ν α Α β ρ α ά μ , ώς διά τού Ήσαΐου accipere isii cupienl, qui seipsos jusiifleanl, seque
βοά τδ ά γ ι ο ν Π ν ε ύ μ α , ώς άπδ προσώπου αυτών λέ filios Abrahae esse d i c u n l : quemadmoduin per
γων τάδε * c Έ π ί σ τ ρ ε ψ ο ν έκ τού ουρανού, κα\ Γδε Isaiam clamat Spiritus sanctus, velut ex persona
έκ τοΰ οΓχου τ ο υ ά γ ι ο υ σου καλ δόξης. Πού δή έστιν eorum sic loquens: c Convertere de coelo, et vide
δ ζήλος σου χ α λ ή Ι σ χ ύ ς ; Που έστι τδ πλήθος τού dedomo sanctuarii tui, et gloriae. Ubi est aelui
ελέους σου, δ τ ι -ήνέσχου ημών, Κύριε; Σύ γάρ ημών tuus, el forliludo? Ubi cst mulliludo misericordiae
εί π α τ ή ρ , δ τ ι *Α β ρ α ά μ ούκ έγνω ημάς* κα\ Ισραήλ tuae, quia suslinuisti nos, Domine. Tu enim es Pa-
T l 0 n
ούκ ά π έ γ ν ω ή μ α ί ς . 'Αλλά σύ, Κύριε πατήρ ημών, ter noster: quia Abraham 124 coguuvil nos,
βΰσαι ή μ α ς - ά π * α ρ χ ή ς τδ δνομά σου έφ' ημάς έστι. et Israei non cognovit nos. Sed tu, Domine Paier
Τί έπλάνησας ή μ α ς , Κύριε, άπδ τής δδοΰ σου* έσκλή- Dosler, libera nos ; a principio nomen tuum super
ρυνας η μ ώ ν τ ή ν χαρδίαν τοΰ μή φοβεϊσθαί σε; Έ π ί - Β nos est. Quare seduxisli nos, Domine, de via tua ?
στρεψον δ ι ά τ ο ύ ς δούλους σου, διά τάς φυλάς τής Indurasii corda noslra, ne tlmeremus te? Conver-
κληρονομιάς σ ο υ , ίνα μικρδν κληρονομήσωμεν τοΰ tere propler servos tuos, propter tribus bsereditatis
δρους τού αγίου σου. Έγενόμεθα ώς τδ ά π ' αρχής, δτε luae, ut modicam bxreditaie accipiamus de monle
ούκ ή ρ ξ α ς η μ ώ ν , ουδέ έπεκλήθη τδ δνομά σου sanclo tuo. Facti eumus quasi a principio; cum
έφ* ή μ α ς . "Εαν άνοιξης τδν ούρανδν, τρόμος λήψεται non dominareris noslri, neque invocalum esset no-
άπδ σου δ ρ η , χαλ τακήσονται, ώς άπδ πυρδς κηρδς men luum super nos. Si aperueris co&Jum, ireinor
τήκεται * χαλ χατακαύσει πυρ τούς ύπεναντίους, κα\ apprebendet ex le montes, ciliquescent, sicutcera
φανερδν έσται τδ δνομά σου έν τοίς ύπεναντίοις * άπδ a facie ignis liquescil; et comburei ignis adveisa-
προσώπου σου έθνη ταραχθήσονται. "Οταν ποιής τά rios, et manifeslum eril nomen luum in adversa-
ένδοξα, τρόμος λήψεται άπδ σού δρη. Ά π δ τοΰ αίώ r i i s : a facie tua gentes turbabuniur. Gum fecerig
νος ούκ ήχούσαμεν, ουδέ οί οφθαλμοί ημών εΐδον gloriosa, treinor appreheodet ex te montes. Α sa>
θεδν πλήν σού. Καί τά έργα σου, ά ποιήσεις τοίς με- culo non audivimus, neqae oculi nostri viderunt
τανοούσιν (98), έλεον. Συναντήσεται τοίς ποιούσι τδ Deum praeier te, et opera lua, quae facies, nompe
δίκαιον, χαλ τών οδών σου μνησθήσονται. Ιδού σύ , penileuliam agenlibug, misericordiam. Occurrel
1
ώργίσθης, χαλ ημείς ήμάρτομεν. Διά τοΰτο έπλανή- facieniibus jastitiam ; et viarum tuarom recorda-
θημεν χαλ έγενόμεθα ακάθαρτοι πάντες, κα\ ώς (δά bunlur. Ecce tu iralus es, et nos peccavimus. Idcirco
κος άποκαθημένης πάσα ή δικαιοσύνη ημών* κα\ erravimus, et facli sumus quasi immundi omnes,
έ ς ε ^ ^ η μ ε ν ώς φύλλα διά τάς ανομίας ημών * ούτως el ut pannus sedenlis omnis justitia noslra. E l de-
άνεμος οίσει ημάς- χα\ ούκ έστιν ό επικαλούμενος fluximus quasi folia propter iniquitates noslras, sic
τδ δνομα σου, καί ού μνησθείς άντιλαβέσθαι σου, δτι ventus auferet nos: et non est qui invocet nomea
άπέστρεψας τδ πρόσωπον σου άφ' ημών, καλ παρέ- luum, ei qui recordalus apprebendat t e : quoniam
δωκας η μ ά ς διά τάς αμαρτίας ημών. Κα\ νΰν avertisii faciem luam a nobis, et iradidi&ti nos
άπίστρεψον, Κύριε, δτι λαός (99) σου πάντες ημείς. Ή propter peccala nostra.Eliam nunc convertere, Do-
πόλις τού αγίου σου έγενήθη έρημος, Σιών ώς έρημος mine, quia populus tuus omneg nos; civilas sancli
έγενήθη, Ιερουσαλήμ είς κατάραν * ό οίκος, τδ άγιον tui facta est deserla; Sion quasi solitudo facta
ημών, καλ ή δόξα ήν ευλόγησαν οί πατέρες ημών, est; Jerusalem iu maledictionem,domu$, sanctua-
έγενήθη πυρίκαυστος · καί πάντα τά έθνη (1) ένδοξα rium nosirum, ot gloria, cui benedixerunt patres
συνέπεσε. Καλ έπ\τούτοις άνέσχου, Κύριε, χαΧ έσιώ- neftiri, facta est igni combusta \ et oranes gtariagae
πησας, καλ έταπείνωσας ημάς σφόδρα. > genles gimul irruerunt. Et super his gusiinuigti,
e
Domine, et lacuisii, e l burailiasii nos valde *. >
" H a . LXIII, 15 usque ad ftnem, et LXIV pcr lotum.
(97) Σϋτ ϋμίτ. Legil Langus συν ήμίν. Idqne j) (99) Καϊ rvr έπίστρ., x. δτι Λαός, etc. Septua-
r
Ixiodioensibus editoribus probalura. Si quis reli- ginta : Καϊ rvv, Κύριε, πατήρ ημών σύ, ημείς δε π η
aere malit illud συν ύμίν, referendum eril ad gen- λός, έργα τών χειρών σου πάντες. Μή όργίζου ήαίν
le5, quas Jusiinus jam anlea compellabat. Aique σφόδρα κα\ αή έν καιρώ μνησθής αμαρτιών ήμων ·
ba«c quidero ad genles aposlrophe oiinus forie v i - χαϊ rvr έπίβλεψον, δτι λαός, eic. JNisi egregie fal-
debiior boaiini cum Judacis in xysto colloquenli lor, baec oinnia iuslino resiiluenda s u n l ; videlicet
convenire; sed tamen eamdem figuram non mulio librario ansam erraudi prebuil repeiiluiu κα\ νύν.
posladbibet Justinus, nempen. 29. Ulud κα>. κλη llaqueverba isla.dommodo Marlyr alibi reciiassel,
ρονομήσαι signiflcai Judaeos oplaluros bona selerna libenler hic insererem lexlui. OTTO.
aecipere, eiiam per gratiam, ut Gbrisiiaui acci- (1) Τά &Θτίΐ* Deest ea vox apud L X X , el io
piuni, non per legem, eiiam ut cobxredes Ghrisli. Αροι. ι, i i . 47. Videiur Juslinus legisse polius έθη,
(98) Μετατοονσιν. Legitur apud L X X ύπομέ- alque hic serisus haud paulo aptiur videreiur:
νουσιν, c bis qui exspeclant misericonliam. > c Praclarissima qua-que inslilula cecideruot. ι
Habel Ci»d. Clarom. Τά έργα σου ποιήσει τοίς ιιετα- Ketineudo έθνη, verteudum € simul irrueruui. n
«ούσιν έλεον. iSupra legeiidum ούκ έπέγνω ημάς.
851 S. JUSTINI PRILOSOPHI ET MARTYRIS '551
Ac Trypho: Quid est quod aid ? neminem no- Α Κα\ δ Τ ρ ύ φ ω ν Τί ουν έστιν δ λέγεις ; δ τ ι ού-
•tnim hserediiatequidquam accepturum esse ίη mon- δε\ς ήμων κληρονομήσει έν τψ δρει τψ άγίωτού Θεοΰ
le sancto Dei ? ουδέν;
26. Jud(gi$ nulla salus nisi per Clirislum, cujus 26. Κάγώ, Ού τοΰτο, φημ^, άλλ* οι τδν Χριστδν
cullores saivabunlur, eliamsi legem non servent. — διώξαντες κσΛ διώκοντες, καί μή μετανοούντες, ού
Et ego: Νυα hoc dico; verum, qui Chrislum per- κληρονομήσουσιν έν τψ δρει τψ άγίω ουδέν. Τ ά δέ
eecuti sunl tt persequunlur, atque poenilemiam έθνη τά πιστεύσαντα είς αύτδν, κα\ μετανοήσαντα
non agunl, nullam capient in monle sancto haere- έφ' οΤς ήμαρτον, αύτο\ κληρονομήσουσι μετά τ ώ ν πα
ditalem. Genies autem quae in illum crediderint τριαρχών κα\ τών προφητών κα\ τών δικαίων δσοι
et poenitentiam egerinl a peccalis, ipsae haeredita- άπδ Ιακώβ γεγέννηνται, εί κα\ μή σαββατίζουσι, μηδέ
tem babebunt cum palriarchis et prophelis, et j u - περιτέμνονται, μηδέ τάς έορτάς φυλάσσουσι. Πάντως
etis quicunque a Jacobo prognali sunt, eiiamsi κληρονομήσουσι τήν άγίαν τοΰ θεού κληρονομίαν. Αέτ
gabbata non servenl, neque circumcidanlur, ne- γει γάρ δ θεδς διά Ήσαΐου ούτως· ι Έ γ ώ Κύριος ό
que dies feslos celebrent. Omnino sanclam Dei hae- θεδς έκάλεσά σε έν δικαιοσύνη, κα\ κρατήσω της χει
reditatem adibunt. Deus enim per Isaiam ita lo- ρός σου, καί ισχύσω σε, κα\ έδωκα σε είς διαθήκην
B
quitur: c Ego Dominus Deus vocavi te in justitia, γένους, εις φώς εθνών, άνοϊξαι οφθαλμούς τυφλών,
et tenebo dexleram luam, et confortabo l e ; eldedi έξαγαγεΐν έκ δεσμών πεπεδημένους, καί έξ οΓκου φυ
le in testamenlum generis, in lucem gemium, ad λακής καθήμενους ένσκότει. ι Κα\ π ά λ ι ν < Έ ξ ά -
aperiendum oculos cxcorum, ad educendum de ρατε συσσεισμδν (2) είς τά έθνη * Ιδού γάρ Κύριος
vinculis vinclos, et de domo carceris sedenies in έποίησεν άκουστδν έως έσχατου τής γής. Είπατε
8 1
tenebris . » Et iiemm: c Levale signum in gen- ταις θυγατράσι Σ ι ώ ν Ιδού σοΙ δ Σωτήρ παραγέγονεν
tes. Ecce enim Dominus iecit audilum usque ad απέχων τδν έαυτοΰ μισθδν, κα\ τδ έργον άπδ προσώ
extremum terra?. Dicile filiabus S i o n : Ecce tibi που αυτού, καί καλέσει αύτδν λαδν άγιον λελυτρωμέ-
Salvator venit, babens mercedem suam, et opusa νον ύπδ Κυρίου. Σύ δέ κληθήση επιζητούμενη πόλις,
facie s u a : et vocabil eum populum sanclum, re- καί ού καταλελειμμένη. Τίς ούτος δ παραγινό* μένος
deinplum a Domino. Tu aulem vocaberis requisila έξ Έδωμ, ερύθημα ίματίων αύτοΰ έκ Βοσόρ; Ούτος
civitas, e l non derelicla. Quis est iste qui venitde ωραίος έν στολή, άναβαίνων (3) βίφ μετά ίσχύος.
Edom, rubor vestium ejus de Bosor? Isle fonnosus Έ γ ώ διαλέγομαι δικαιοσύνην κα\ κρίσιν σωτηρίου.
in slola, ascendens violenler cum fortitudine? Ego Διά τί σου ερυθρά τά ίμάτια, καί τά ενδύματα· σου
loquor justiliam eljudicium salutaris. Quare r u - ώς άπδ πατητού ληνού ; πλήρης (4) καταπεπατημέ
bra sunt vestimenla tua, el induroenta tua 1 2 5 1
νης. Αηνδν έπάτησα μονώτατος, κα\ τών εθνών ούκ
1
veluti a lorculari calcalo : uvae calcalae plenus? έστιν άνήρ μετ έμοΰ* καί κατεπάτησα αυτούς έν
Torcular unus ipse et solqs calcavi, et de genti- θυμψ, κα\ κατέθλασα αυτούς ώς γήν, κα\ κατήγαγον
bus non est vir mecum: et conculcavi eos in fu- τδ αίμα αυτών είς γήν. Ήμερα γάρ άνταποδόσεως
r o r e , et confregi eos, quasi terram, et deduxi ήλθεν αύτοίς, κα\ ένιαυτδς λυτρώσεως πάρεστι.
aanguinem eorum in lerram. Dies enim reiribu- Καί επέβλεψα καί ούκ ήν βοηθδς, κα\ προσενδησα
lionis venit eis, et annus redemplionis adesi. Et κα\ ουδείς άντελάβετο, καί έ^ύσατο δ βραχίων
aspexi, et non erat auxiliator; e i consideravi, et κα\ δ θυμός μου επέστη, καί κατεπάτησα αυτούς
liullus prabebat auxilium. Et eruit bracbium, et έν τβ όργή μου, κα\ κατήγαγον τδ αίμα αυτών είς
furor meus advenii : et conculcavi eos in ira γήν. >
8e
mea, et deduxi in terram sanguinem e o r u m . >
27. Cur per prophetas eadem Deus prcecepit ac 27. Κ α Ι δ Τ ρ ύ φ ω ν Διά τί άπερ βούλει εκλεγό
per Moysem. — Hic Trypbo : Cur quae placent ex μενος άπδ τών προφητικών λόγων λέγεις · ά δέ δια^-
propbelicis sermonibus selecla recita*; quae vero 0ήδην κελεύει σαββατίζειν, ού μέ μ νησα ι ; Διά γάρ
noraiiialim sabbalum obaervare jubent, eorum non ^ Ήσαΐου ούτως είρηται· < Έάν άποστρέψης τδν πόδα
meminUli ? Sic enim per lsaiam diclum e s l : c Si σου άπδ τών σαββάτων, τοΰ μή ποιείν τά θελήματα
averieris pedem tuum in sabbatis, ut non facias σου έν τή ήμερα τή αγία, καί καλέσης τά σάββατα
voluniates luas in die sancio, et vocaveris aabbata τρυφερά άγια τοΰ θεοΰ σου, ούκ άρης τδν πόδα σου
delicata sancta Dei t u i ; si non moveris pedem έπ* έργον, ουδέ μή λαλήσης λόγον έκ τοΰ στόματος
· · Isa. XLII, 6, 7. · · Isa. LXII, 10-12; LXIII, 1-6.
(2) Συσσεισμόκ. Legendum esse σύσσημον, ut πλήρης καταπε πατημένης sunt Septuaginta inler-
fn Bibliis, monet Sylburgius, atque hanc eiiam le- preium; sequeniibus verbis, quae non legunlur
ciionem proposuil ad calcem R . Siepbanus. aptrd L X X : Αηνδν έπάτησα μονώτατος, alia inter-
(3) Άτα6αίνων. Deest apiid L X X . prelalio coniiiielur, quae quidem videiur iribuenda
(i) ΠΑήρης. Sic ulerque codex Reg. et Clarom. Juslino; prior autem librariis, u l vulgatse L X X in*
Sic eliani Biblia Romana et cod. Alex. Maluil scri- terpreialioni consona.
bere πλήρους R. Stephanus. Haec autem verba,
£5 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 534
cov - χαΧ ίστ] π ε π ο ι θ ώ ς έπλ Κύριον, και αναβιβάσει Α tuum ad opus, nec locutus fueris verbum ex ore
Ci έπλ τ ά ά γ α θ α τ ή ς γ η ς · καί ψωμιεί σε τήν κληρο tuo; ei Domino confides, e l perducel te ad bona
νομίαν Ι α κ ώ β τ ο υ πατρός σου · τδ γάρ στδμα Κυρίου l c r r a , e i pascei te baeredilaie Jacob palris l u i . Oe
έλάλησε τ α ΰ τ α . » enim Dommi ha3C loculum e s l . ι 8 7
Κ ά γ ώ · Ο ύ χ ώ ς ενάντιουμένων μοι τών τοιούτων Tum ego : Noo quod mibi adversenlur ejusmodi
προφητειών, ώ φ ζ λ ο ι , παρέλιπον αύτάς, άλλά ώς propbeliae, eas, amici, praeiermisi; sed quod i n -
υμών ν ε ν ο η κ ό τ ω ν καλ νοούντων, δτι κάν διά πάντων lellexeritis et intelligalis, efciamsi Dcus vobis per
τών π ρ ο φ η τ ώ ν κ ε λ ε ύ η ύμίν τά αυτά ποιείν, ά καί omnes prophetas eadem pracipiat facicnda, quae
δ\ά Μ ω ϋ σ έ ω ς έ κ έ λ ε υ σ ε , διά τδ σκληροκάρδιον υμών et per Moysen prsecepU; idcirco eadem illum eem-
κα\ άχάριστον ε ί ς α ύ τ δ ν άελ τά αυτά βοά, ίνα κάν per clamare, propier duritiam cordis veslri, ei in«
ούτως π ο τ έ μ ε τ α ν ο ή σ α ν τ ε ς εύαρεστήτε αύτφ, καί grali i a illyni animi vilium, ut boc sallem modo
μήτε τ ά τ έ κ ν α υ μ ώ ν τοίς δαιμονίοις θύητε, μήτε (5) poenitentiara aliquando agentes ei placealis, nec
κοινωνολ κ λ ε π τ ώ ν , καλ φιλούντες δώρα, κα\ διώκοντες filios veslroe daemoniis immolelis, nec furum par-
άνταπόδομα, ό ρ φ α ν ο ί ς ού κρίνοντες, κα\ κρίσει χήρας ticipes siiisV diligenles munera, persequenr.es re-
VJ προσέχοντες , άλλ' ουδέ πλήρεις τάς χείρας αί- tribulionem, pupillis non judicanies, e l judicio
υατος. « Καλ γ ά ρ α ί θυγατέρες Σιών έπορεύθησαν Β vidtiae animum non adverlentes; denique ut nec
έν ύψηλφ τ ρ α χ ή λ ω , κα\ έν νεύμασιν οφθαλμών άμα maiius plenas sanguine habeatis. c Nam et filiae
παίζουσαι καλ σύρουσαι τούς χιτώνας. Κα\- πάντες Sion exienlo ingressaB sunt collo, et nulibus ocu-
γάρ έξέκλιναν, βο$, πάντες άρα ήχρειώθησαν. Ούκ lorum colludenles, et lunicas Irabenlcs . Omnes M
έστιν δ συνιών, ούκ έστιν έως ένδς. Ταίς γλώσσαις enim dcclinaveruni, clamat Scriptura, omnes cerle
αυτών έδολιούσαν (6), τάφος άνεωγμένος δ λάρυγξ Hiuliles facli s u n i : non esl qui inlelligat, QOQ est
αυτών · ίδς ασπίδων ύπδ τά χείλη αύτων, σύντριμμα usque ad unum. Linguis suis. dolose egerunl; se-
καλ ταλαιπωρία έν ταίς δδοίς αυτών, καί δδδν είρή- pulcrum palens guttur eorum, venenum aspidum
νης ούκ έγνωσαν. » "βστε δν τρδπον τήν αρχήν διά sub labiis eorum; contrilio et calamitas in viis
τάς κακίας υμών ταύτα έντέταλτο, ομοίως διά τήν eorum, et viam pacis non cognaverunl . > Qiiem- 89
έν τούτοις ύπομονήν (7), μάλλον δέ επίταση, διά admadum ergo haec ab iniliu propler nequiiiain
τών αυτών είς άνάμνησιν αύτου χα\ γνώσιν υμάς veslram praescripseral, sic eiiam propier veslram
καλεί. Ύ μ ε ί ς δέ, λαδς σκληροκάρδιος κα\ ασύνετος in ea perseverantiam, veJ polius aniroi inlentio-
%
καλ τυφλδς καί χωλδς ( 8 ) , καί υιο\ οΤς ούκ έστι nem, per eadem vos Deus ad recordationem sui et
πίστις έν αύτοίς, ώς αύτδς λέγει, έστέ, τοίς χείλεσιν cogoiiionem vocai. Vos autem populus duri cordis
αύτδν μόνον τιμώντες, τή. δέ καρδία π δ ^ ω αυτού C ^ i „ j p i i caecus e l elaudus, et fllii quibus
s e i i s > e
δντες, ίδίας διδασκαλίας καί μή τά εκείνου διδά non est fides in i p s i s , quemadniodum i p s e a i l ,
90
σκοντες. Έ π ε \ , είπατε μοι, τούς αρχιερείς άμαρτά- labiis lantum illum honoranles, corde autem louge
νειν (9) τοίς σάββασι προσφέροντας τάς προσφοράς ab eo r e m o l i " , propriam vesiram, nou illius do-
έβούλετοό θ ε ό ς ; ή τούς περιτεμνομένους κα\ περιτέ- clrinam docentes. Siquidem, dicite mttii, voluiino
μνοντας τή ήμερα τών σαββάτων, κελεύων τή ήμερα Deus ponlifices peccare, dum sabbatis munera
τ ή δγδόη έκ παντδς περιτέμνεσθαι τούς γεννηθέντας offerunl; aut eos qui circumciduntur el circumci-
ομοίως, κάν ή ήμερα τών σαββάτων; Ή ούκ ήδύ- dunl die sabbali, dum jubet omnino die oclavo
νατο πρδ μιάς η μ έ ρ α ς , ή μετά μίαν ήμέραν τού naios pueros pariler 1 2 6 circumcidi, elianisi dies
σαββάτου ένεργείν τούς γεννωμένους, εί ήπίστατο sabbali fuerii? An non poierat uno anle vel post
κακδν είναι έν τοϊς σάββασιν; Ή κα\ τούς πρδ sabbalum die nalos pueros circumcidere, si id
Μωϋσέως καλ Αβραάμ (ονομασμένους δικαίους κα\ nefas esse die sabbali ducebai? Aut qui jusii anle
εύαρέστους αύτφ γενομένους, μήτε τήν άκροβυστίαν Moysen et Abraham appellati sunt, eique accepli
περιτετμη μένους, μήτε τά σάββατα φυλάξαντας, διά exstilere, cum nec circumcisi cssent pra?putio,
τ ί ούκ έδίδασκε ταύτα ποιείν; nec sabbaia observareut, cur eos baec facere noe
docebai ? ·
28. Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν Καλ πρότερον άκηκόαμέν σου D 26. Vera justilia per Chriilum eomparatur.-r- Α}
8 8 8 9 9 0 9 4
» Isa. Lvni, 13,14. Isa. i n , 16. Psal. x m , 3 . Deut. xxxn, 20. Isa. xxix 13.
r
(5) Μήτε. Conjicil Tbirlbius legendiim μ^τε ήτε. niis; lum quia nusquam claudi vooantur. Equidem
Yerbum δντες videtur posse suppleri, si slylus buic senlentiae libeniissime asseniirer, si Juslinus
Jitsiini considereiur atienlius. Paulo post άρα po- boc loco leslimonium Isaix, in quo cxci et surdi
ftiiwo esse pro άμα observat Perionius. vocantur, explicarei ei Jiidaeis eodem inodo ac n.
(6) ΈδοΑιονσατ. Dorice pro έδολίουν. GALLAND. . 123, objicerel. Praeterea Judxis exprobralur, oiiod
— Rectius dixeris formam Alexandrinam. OTTO. rlaudicenl in semitjs suis, P.salm. x v n , 46. Vid.
(Τ) *r«oyiorrfr.Leg'ilSylburgius έπιμονήν, aique III Reg. x v i n , 21. Forte ad ha2C loca respexit J u -
ila babem cdiliones Parisienses. slinus.
(8> Καϊ τνρΜς χαϊ χωΛός. Legendiim esse καί (9) Τους αρχιερείς άμαρτάτειν. Hnnc IOCIHI\
τυφλδς χαΧ κωφός coniendii erudilus Londinensis imilalur Irenseus lib. ιν, c. 19. JEBB. — Idcm argUf
^diior, tum qnia infra n. 123 Juda:i vocanlur caeci inenium repeiil Juslinus n. 29.
el ftordi e l a Jusiino el ab lsaia qiiem ciiat Jusii-
555 & JUSTINI PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 5M
h s c Trypho : Jam ex.le audivimus, cum.id propo- Α τοΰτο προβάλλοντος, xai έπεστήσαμεν άξιον γ > ρ .
neres, et animum adverlimus; digna enim res est, ώς αληθώς είπείν, έπιστάσεως, κα\ δ μοι τοίς π ο λ
u i vere dicaoi, animadversione. Neque idem mihi, λοίς (10) δοκεί λέγειν, δτι έδοξεν αύτψ. Τοΰτο. γ ά ρ
qnod muliis, dicendum videtur, ila illi visura e&se; έστι πρόφασις άε\ τοίς μή δυναμένοις άποκρίνασΟαι
boc enim semper effugium est iis, qui rei quxsita? πρδς τδ ζητούμενον.
respondere non possuni.
Hic ego : Quandoquidem ex Scripluris et ex ipsis Κάγώ* Ε π ε ι δ ή άπδ τε τών Γραφών κα\ τών π ρ α ^
rebus demonstrandi ei disserendi raiionein deduco, γμάτων, τάς τε αποδείξεις κα\ τάς ομιλίας ποιού
aiebam, ne differalie, neve dubiielis mibi, horoini μαι, έλεγον, μή ύπερτίθεσθε, μηδέ διστάζετε π ι -
iucircumciso, credere. Breve enim boc vobis re- στεΰσαι τψ άπεριτμήτψ έμοί. Βραχύς ούτος ύ μ ί ν
linquilur ad noe accedendi lempus. Si Cbristus περιλείπεται προσηλύσεως χρόνος (11). Έάν φθάση
venire occupaverit, frustra vos paBnitebil, frustra δ Χριστδς έλθείν, μάτην μετανοήσετε, μάτην κλαΰ-
plorabilis; neque enino voeexaadiel. « Novate vobis σετε · ού γάρ είσακούσεται υμών. c Νεώσατε έαυτοις
novalia, clamat populo Jereinias, ei noliie serere νεώματα, Ιερεμίας τψ λαψ κέκραγε* κα\ μή σπεί
super spinae, Circuracidimini Domino, el circum- ρετε έπ' άκανθας. Περιτέμνετε τψ Κυρίψ (12), καλ
M
cidile praeputia cordie v e s l r i . » Ne ergo seratis & περιτέμνεσθε τήν άκροβυστίαν τής καρδίας υμών.»
euper spinas et lerram non aratain ex qua fru- Μή ούν είς άκανθας σπείρετε κα\ άνήροτον χωρίον»
clus vobis non esi. Gognosciie Gbrisium : et ecce δθεν ύμίν καρπδς ούκ έστι. Γνώτε τδν Χριστδν,
novale pulchrum, pulcbrum ei pingue i n cordibus κα\ ίδού νειδς καλή, καλή (15) κα\ πίων έν ταίς καρ^
4
Testris. c Ecce enim dies veniunt, dicit Doininus, el δίαις υμών. c Ιδού γάρ ήμέραι έρχονται, λέγει Κ ύ
vtsitabo euper omnes, qui circumcisi sunt praputia ριος * καί έπισκέψομαι έπϊ πάντας περιτετμημένους
sua; super iEgyptum ei super Judam, et super άκροβυστίας α υ τ ώ ν έπ' Αίγυπτον κα\ έπ\ Τού-
E d o m , et super fiKos Moab. Quia omnes gentes δαν (14), κα\ έπ\ Έ δ ώ μ , κα>. έπϊ υίούς Μωάβ. "Οτι
incircumcisae, el omnis domus Israel incircumcisa πάντα τά έθνη άπερίτμητα, καλ πάς οίκος Ισραήλ
91
cordibus suis . > Videlis ul Deus banc circumcisio- άπερίτμητος καρδίας αύτων. > Όράτε ώς ού ταύτην
nem i n signum datam respuai? Neqoe enim iEgyptiis τήν περιτομήν τήν είς σημείον δοθεϊσαν δ θεδς θέλει;
prodest, nec filiis Moab, nec filiis Edom. At eliamsi Ουδέ γάρ Αίγυπτίοις (15) χρήσιμος, ουδέ τοίς υίοίς
quis Scylba sit aut Persa, modo habeal Dei cogni- Μωάβ, ουδέ τοίς υίοίς Έδώμ. 'Λλλά κάν Σκύθης ή
iionem et Chrisli ejus, ac aelerna jura cusiodiat, τ ι ς , ή Πέρσης, έχει δέ τήν τοΰ θεοΰ γνώσιν καλ
circumcisus praeclara et ulili circumcisione, ac Deo ^ τοΰ Χριστού αυτού, καί φυλάσσει τά αίώνια δίκαια,
amicus est, ejusque dona el munera Deo graia περιτέτμηται τήν καλήν καί ώφέλιμον περιτομήν,
siiDl. Proferara vobis, amici, ipsius eliam Dei verba, κα\ φίλος έστ\ τψ θεψ, καί ίπ\ τοίς δωροις αυτού
curo populum per Malacbiam, unum ex duodecin καί ταίς προσφοραίς χαίρει. Παρέξω δέ ύμίν, άνδρες
propheiis, alloculus esi. Sic aulem se habeut: φίλοι, κα\ αύτουργήματα τού θεού (16), όποτε πρδς
ι Non est voluutas mea in vobis, dicil Dominus, el τδν λαδν ειπε διά Μαλαχίου, ένδς τών δώδεκα προ
sacriOcia vesira non suscipio de manibus vestris : φητών. Έ σ τ ι δέ ταύτα* c Ούκ έστι Θ4λημά μου έν
proplerea quod ab orlu eolis usque ad occasum ύμίν, λέγει Κύριος* κα\ τάς θυσίας υμών ού προσδέ-
nomen meum glorificatum esl in genlibus, et in χομαι (17) έκ τών χειρών υμών * διότι άπδ ανατολής
oinni loco sacrificium offerlur noroini nieo el sacri- ηλίου έως δυσμών τδ δνομά μου δεδόξασται έν τοίς
ficimn puruin; quia bonoralur nomen meum in έθνεσι, κα\ έν παντϊ τόπω θυσία προσφέρεται (18)
gentibus, dicil Dominus, vos aulem illud profana- τψ όνόματί μου, κα\ θυσία καθαρά * δτι τιμάται
υ
tis·*.» Et per Davidem a i t : < Populus quem non τδ δνομά μ ο (19) έν τοίς έθνεσι, λέγει Κύριος* ύμείς δέ
Μ
Jer. ιν, 5. " Jer. i x , 25, 26. ·* Malach. ι, 10,11.
(iQ)Kal δ μοι τοις ποΧΧοϊς. Nullus dubito quin D (13) Hauc vocem, codicibus probalam, Maran.
legendum ού μοι όμοια vel ού μοι δ τοίς πολλοίς. Fa- omisil errore procul dubio. OTTQ.
teiur enim Trypbo eos, qui dicunt ita Deo visum (14) Ίούδαν. Ua eiiam Tbeodoreius el Biblia
essc, ad banc cavillationtun confugere, quia rei Compluleiisia el Hebraica. Roniana et cod. Alex.
qua?sitae respondere nou possuut. Quomodo ergo Ίδουμαίαν, THIRLBIUS.
bauc responsiouem ipse amplexus essei? Non solus (15) Ουδέ γάρ ΑΙγνχτΙοις, De bac AB^ypiioruin
Trypbo iia locuUis; sed eliam alius ex ejus coini- el aliarum geuliuni circiimcisione vide Baruab.
tibus nuro. 94, ingenue falelur consultos niagislros episi. cap. 9, ei Nolas Goielerii.
sibi non salisfecisse, Thirlbius legit καί οζ» μοι, δ (16) Αύτουργήματα τού θεού. Recie emendal
τοίς πολλοίς, $οκεί λέγειν. Sylburgius, duabus pro- Tbirlbius legendo, αυτού βήματα τοΰ θεού. Sequens
posiiis conjeciuris, laiidem negaiione opus esse in- leslimaoium Dei ipsius verba appellal, quia Deus
lellexil, ac legendum proponil, xa\ μή, δ τοίς πολ ipse loquilur, ιιοιι prophela. Idem legii ά ποτε pro
λοίς , δοκεί λέγειν. οπότε, quod lamen necessaiiuin oon videltir.
( H J Βραχύς, κ. τ . λ. Priniitiva Ecclesia secun- (17) Προσδέχομαι. Iufra uum. 41 ei 117, προσ-
dn.ii Gbrisli adveniunt proxime adesse puiabai. δέξομαι.Ρΐ ita apud L X X .
Tertullianus De culiu femin., u , 9 : c Nos sainus iu (16) θυσία προσφέρεται, θ υ μ ί α μ α , ιι. 41, el m
quos decurrerunl fines sa^culorum. ι Οττο. Bibliis.
(ί%)ΠεριτέμνετετψΚνρΙφ. Legeoduin περιτέμνεσθε (19) Τιμάται τό δνομά μον. Infra ο. 41, t\ (ιι
Yii ~ερι*μήδητε. L X X : περιτμήθητε τφ θεψ υμών. Bibl. μ^γα τδ δνομά μον.
5 5 7
DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDAEO. 538
^βηλούτε α υ τ ό . » Κ α \ δ ι ά τ ο υ Δαβίδ* Ιφη-ιΛαδς δν ούχ Α cognovi servivit mihi in audilu auris obedivil
Ι ^ , έ δ ο ύ λ ε υ σ έ μ ο ι , είς άκοήν ώτίου ύπήχουσέ μου.» mihi · · . ι
29. Δ ο ξ ά σ ω μ ε ν τ δ ν θ ε δ ν άμα τά έθνη συνελ- 29. Chrittum eolentibus lex inutilis. — Glorifl«
•ίν-α, δτι χ α λ ή μ α ς έ π ε σ κ έ ψ α τ ο . Δοξάσωμεν αύτδν cemus Deua ana congregata? genles, quod nos qtio-
&ά τού Β α σ ι λ έ ω ς τ η ς δ ό ξ η ς , διά τού Κυρίου τών δυ que inviserit. Glorificemtis eum per Regem glori»,
νάμεων. Ε υ δ ό κ η σ ε γ<άρ κ α \ είς τά εθνη, καί τάς θυ- per Dominum virtulum. Beneplaciimo est emm i l l i
1
βίας ήδιον π α ρ - ή μ ω ν ή π α ρ ' υμών λαμβάνει. Τίς eliam super 1 2 7 gentes, ac viclimas a nobis a o
ο5ν έτι μ ο ι π ε ρ ι τ ο μ η ς λ ό γ ο ς ύπδ τού θεού μαρτυρη- ctpit libenlius, quaro a vobis. Quid igilur mihi
θέντι; Τ ί ς ε κ ε ί ν ο υ το*3 βαπτίσματος χρεία άγίω adhuc opus est circumcisione, qui Dei lesiimonio
Πνεύματι β ε δ α π τ ι σ μ έ ν ι μ ; Ταύτα οΐμαι λέγων πείσε ιν eomprobalus suin? Qais usus hujus baptisniatis,
καί τούς β ρ α χ ύ ν ν ο υ ν κεκτημένους. Ού γάρ ύ π ' qui Spiritu sancto baplizatus sum ? Yideor mihi
έμού σ υ ν ε σ κ ε υ α σ μ έ ν ο ι είσ\ν οί λόγοι, ουδέ τέχνη άν haec edisserens iis etiam, qui parum intelligentia
θρωπίνη κ ε κ α λ λ ω τ η σ μ έ ν ο ι , άλλά τούτους Δαβίδ μέν pra-dili sunt, persuasurus. Neque enim haec verba
έ^αλλεν, Η σ α ΐ α ς δ ε εύηγγελίζετο, Ζαχαρίας (29) δέ a me composita sunt, aut bumana arle eiornaia;
έχήρ^ξε,Μωύσηςδε ά,νέγραψεν. Έπιγινώσκεις αυτούς, sed ea David psallendo cecinit, lsaias evangeliza-
Τρύφων; Έ ν τ ο ί ς ύ μ ε τ έ ρ ο ι ς άπόκεινται γράμμασι, Β vit, Zacbarias promulgavit, Moyses scripsit. Agno-
ράλλον δε ούχ ύ μ ε τ έ ρ ο ι ς , άλλ' ήμετέροις (21). Η μ ε ί ς scis ea, Trypbo? Gonsignata sunt lilteris veslris, vel
γάρ αύτοϊς πειϋόμιεΟα* ύμείς δέ, άναγινώσκοντες, ού polius non vestris, sed nostris. Nos enim iis adbae-
νοείτε τδν έν αύτοΧς νούν. Μή ούν άχθεσθε, μηδέ remus; vos auiem legendo senieniiam non perspi-
όνειδίζετε ή μ ί ν τ ή ν τού σώματος άκροβυστίαν, ήν ciiis. Ne sil igitur vobis molestum, nec in probri
αύτδς δ Θεδς Επλασε · μηδέ δτι θερμδν πίνομεν (22) loco nobis objiciatis corporis praepuiium, quod
έν τοίς σ ά δ ο α α ι , δεινδν ήγείσθε * επειδή χα\ δ θεδς τήν Deus ipee formavii; neque eliam quod calidara
βύτήν διοίκησιν τού κόσμου ομοίως κα\ έν ταύτη τή eabbatis bibamus, grande piaculum exisiimeiis;
ήμερα π ε π ο ί η τ α ι , καθάπερ χαί έν ταίς άλλαις άπά- siquidem Deus mundum perinde hoc eliam die ac
οαις· καλ οί αρχιερείς τάς προσφοράς, καθά κα\ eeeieris omnibus gubernat; ponlilices quoque, ut
ταίς άλλαις ή μ έ ρ α ι ς , χαί έν ταύτη κεκελευσμένοι caeteris diebus, iia etiam isto jusai sunt muneribas
·%σαν τζκείσΟαι · καί οί τοσούτοι δίκαιοι, μηδέν τού offerendis operari; denique lot jttsli boinines, cum
των τών νομίμων πράξαντες, μεμαρτύρηνται ύπδ τού nulluro ex hie legie inetilulis observassent, ipsius
θεού αυτού. Dei teslimonio comprobati fuere.
30. "Αλλά τ ή <*°τών (22*) κακία εγκαλείτε, δτι καλ 30. Vem juttitice culiores Chmtiani. — Sed ne-
συκοφαντείσθαι δυνατός έστιν ό θεδς ύπδ τών νούν ^ qiiliae veslrae ascribiie, quod eliam calumniis Deus
μ ή ε χ ό ν τ ω ν , ώ ς τά αυτά δίκαια μή πάντας άεί δι- appeti possit ab bominibus mente captis, quaaj
δαξας. Πολλοίς γάρ άνθρώποις άλογα κα\ ούκ άξια non eamdem semper omnes jusiiliam docueril.
θεού τ ά τοιαύτα διδάγματα έδοξεν είναι, μή λαβοΰσι H«c enim inslilula a raiione aliena nec Deo digna
χάριν τού γνώναι, δτι τδν λαδν υμών πονηρευόμέ mullU visa gunt, qui graliam inlelligendi non a o
νον , καλ έν νόσω ψυχική υπάρχοντα, είς έπιστρο- cepcrunt populum veslrura improbe ageniem, ac
φήν καλ μετάνοιαν τού Πατρδς (23) κέκληκε, καί animae morbo laboranlem [his legibus ad conver-
•ιώνιος έστι (24) μετά τδν Μωύσέως θάνατον (25) sionein et poenitentiara spirims vocatum fuisse, ao
· · P s a l . x v i i , 45.
(20) Ζαχαρίας. Legit Langus Μαλαχίας. idola reverlentem populum erudiebat, per multas
(21) MdJUor δέ ούχ ύαετέροις, άΛΧ ήμε:τέροις. vocaliones praBslruens eos servire Deo; per ea
Y l d . Cokort. Jusiini n . 15. quae erant secunda, ad prima vocans, boc e s l ,
(22) ΟερμόναΙνομεν. HisopponitPelavius (Nol. in per lypica ad vera , et per temporalia ad aeterna,
£ p i p b a n . p . 336) episiolam inlerpolatam S. Ignalii et per carnalia ad spiriialia, et per lerrena ad
n a n . 9, abi aquae lepidce, non vero calidce, poiu> bis coelestia.» Legem eo consilio institulam fuisse, ut
n
verbis, καλ χλιαρά πίνων, roemoratur. υ

ad veram conversionein Juda?os vocarel, pluribus
(22*) Αντώτ. Pro εαυτών, scriplura Juslino fa- locis docet Augusiiiiiis. Y i d . lib. De graiia Christi,
D i l i a r i s . Sic supra num. 6 legiuir δι'αυτής (êr sei- c. 8. C l . Thirlbius legi posse coniicil μετάνοιαν
p$am) tl Apoi. I, n. 5, δπερ έκαστος αυτω (quod τών πάρος vel τδπάρος, quanquam latetur neuirum
9
quiufue sibi). Plato ipse, in PhcBdro: Μόνον τδ αύτδ sibi valde placere. Langus ila vertil, quasi adden-
χινουν [Hlud soium quod seipsum nwvet). E D . P A T R . dum esset κα\ έπίγνωσιν posl μετάνοιαν,
(25) Kal μετάνοιαν τού Πατρός. Sa?pe errarunl (24) Καί αιώνιος έστι, eic. Ante baec verba ad«
librarti i n bis vocibus Πατρός ei Πνεύματος, quia dendum vel supplendum δτι. Prophetiam aelernain
bre?iier ecripiae ad bunc tuodum, π ρ ς π ν ς , simil- vocat eam, quaa conlinetur psalmo xix in quo le-
liroa* suni. Sic apud Talianum n. 5 , e i apad Me- giiur : < Lex Domini immaculata... limor Domiiii
lliodium in Convino decem virginum, p. 93, Λόγος sauctus permanene in saeculum saeculi. ι Propbe-
Πνεύματος, pro co quod legendum e s l , Λόγος liam vocat baec verba vel quia depiompta suni ex
Πατρός, c Yerbtim Pairis. · Sie ergo boc loco le- libro propheiico (sic enim nuiu. 27 Isaise de safr-
ge&dum videtur μετάνοιαν πνεύματος. Nimirum, ut baio praecepta appellaniur propheiiae), vel qaia prae-»
caluniuias propuisel a lege, dotei carnalibus illius diclionem Chrislianaa legis couiinenl; siernam au-
prxceplis, ex quibus noiiuulli ansatn ad blaspbe- lem, quia lex illa n o n , ut Mosaicum insliluium,
mias arripiebaiil, Judaeos ad spirilalem conversio- finem babiiura erat, sed in sxculum saeculi per-
t>em voeaios fuisse. Similia habes apud (renasum mansura. Yide iofra n . 34, e l aupra n. 28.
\ib. i v , cap. 14, o. 3 ; c Facile aulem, ioquit, ad (25) Μετά τδν Μωνσέως θάνατον. Quouiodo ιιο·
559 S. J U S T I M PHILOSOPBl E T MARTYRIS 540
selernam esse illam propheliam, quae post Moysis Α προελθούσα ή προφητεία. Κα\ &ά του ψαλμού (26)
mortem prodiit. Atque id quideui per psalmum τοΰτο είρηται, ώ άνδρες. Καί δτι γλυκύτερα υπέρ
dictuin f u i l , ο viri. Haec auieni (judicia Domini) μέλι κα\ κηρίον ομολόγου μεν αυτά οί σοφισθέντες
nobis , quibus sapienliam prestilerunt, dylciora άπ* αυτών, έκ τού και μέχρι θανάτου άνεξαρνήτους
super niel ei favum videri ex eo perspiciiur, quod ήμας γίνεσθαι τού ονόματος αυτού , φαίνεται. "Οτι
ne niorle quidein proposita adducamur, ul nomen δέ καί αίτοϋμεν αύτδν οί πιστεύοντες είς αύτδν, ίνα
cjus abnegemus. Illud eliam manifeslum omnibus άπδ τών άλλοτρίων, τουτέστιν άπδ τών πονηρών καλ
e s l n o s , qui in eum credimus,ab eo petere, ut πλάνων πνευμάτων συντήρηση ημάς, [ώς] άπδ προσ
c ab alienis, » id est a nefariis et fallacibus spiri- ώπου ένδς τών είς αύτδν πιστευόντων σχηματο-
tibus nos cusiodiat, quemadmodum propbeliae ποιήσας ό λόγος τής προφητείας λέγει, πασι φανε-
sermo ex persona unius eorum, qui in iliuin cre- ρόν έστιν. Άπδ γάρ τών δαιμονίων, ά έστιν αλλό
dunt, flgurate dcclarat. JNam ut a 1 2 8 daemoniis τρια τής θεοσεβείας τοΰ θεοΰ , οίς πάλαι προσεκυ-
servemur, quae a Dei cullu aliena sunt, quaeque νούμεν, τδν θεδν άεί διά Ιησού Χριστού συντηρη-
olim adorabanius , Deum semper per Jesum Cbri- θήναι παρακαλοΰμεν ( 2 7 ) , ίνα μετά τδ έπιστρέψαι
slum obsecramus, UL posiquam per eum ad Deum πρδς θεδν δι' αύτοΰ άμωμοι ώμεν. Βοηθδν γάρ.
B
conversi fuimus, intaminali simus. Adjulorem εκείνον κα\ λυτρωτήν καλούμεν ού κοιΐ τήν τού
enim et redemplorem eum vocarous; cujus quidem όνόματος ίσχύν καί τά δαιμόνια τρέμει, καλ σήμε
\ e l nominis polenliam daemonia ipsa perlior- ρον έξορκιζόμενα κατά τού όνόματος 'ϊησού Χρίστου
rescunl; ac hodie per namen J.esu C b r i s t i , qui τού σταυρωθέντος έπϊ Ποντίου Πιλάτου , τοΰ γενο
sub Ponlio Pilalo Judaeae praeside crucifixus fuil, μένου επιτρόπου τής Ιουδαίας, υποτάσσεται * ώ ς
adjurala subjiciuniur. Ex quo omnibus palel lau- καί έκ τούτου πάσι φανερδν είναι οτι ό Πατήρ α ύ
tam ei dalam a Palre poiestaiem , u l noiniui ejus τοΰ τοσαύτην έδωκεν αύτψ δύναμιν, ώστε καλ τ ά
et passionis dispensationi eiiam daemonia sub- δαιμόνια ύποτάσσεσθαι τώ ονόματι αυτού, καλ τ ζ
jicianmr. τού γενομένου πάθους αυτού οίκονομία.
31. Si tanla nunc ChrUti poientia, quanto magis 31. Εί δέ τη τού πάθους αυτού οίκονομία τοσαύτη
in secundo advenlu.— Quod * i polenliain, quae eju* δύναμις δείκνυται παρακολουθήσασα κα\ παρακολου
passionis dispensalionem consecula est el conse- θούσα, πόση ή έν τή ένδόξψ γινομένη αυτού παρου
qutiur, taotam esse deinonslralur; quanta landem σία; Ό ς υίδς γάρ άνθρωπου επάνω νεφελών έλεύ-
ca fulura est in glorioso ejus advenlu? Veniel enim σεται, ώς Δανιήλ έμήνυσεν, αγγέλων συν α ύ τ φ
tanquam Filius boiniuis ex allis nubibus, u l Daniel C άφικνουμένων. Είσϊ δε οί λόγοι ούτοι* t Έθεώρουν
declaravit, angelis cum eo advenienlibos. Sunt au- έως δτου θρόνοι ετέθησαν κα\ ό Παλαιδς ήμερων
tem haec verba Dauielis: c Aspiciebam donec ibrorei έκάθητο, έχων περιβολήν ώσεί χιόνα λευκήν, κα\ τδ-
posili sunt, et Anliquus dierum sedil, habens operi- τρίχωμα τής κεφαλής αύτοΰ ώσεί Ιριον καθαρόν. Ό
mentum veluli candidam nivero, et casaries capilis θρόνος αύτοΰ ώσει φλδξ πυρδς, οι τροχοί αύτοΰ π ύ ρ
ejus, quasi lana munda, ibronus ejus quasi flamiua φλέγον. Ποταμδς πυρδς είλκεν έκπορευόμενος έ κ
ignis, rolae ejus ignis urens. Fluvius ignis volveba- προσώπου αυτού. Χίλιαι χιλιάδες έλειτούργουν α ύ
l u r , profluens a facie ejus. Mille millia deservie- τ ψ , καί μύρια·, μυριάδες παρειστήκεισαν αύτψ. Β ί
banl e i , el dena millia denum millium assisiebant βλοι άνεώχθησαν, καί κριτήριον έκάθισεν. Έ θ ε ώ -
ei. Libri aperli sunt, el judiciura sedil. Aspiciebaiu ρουν τότε τήν φωνήν τών μεγάλων λόγων , ών τ δ
euper vocem sermonum grandium, quos cornu l o - κέρας λαλεί· κα\ άπετυμπανίσθη τδ θηρίον, καλ
quebalur, el dislenla est beslia , et interiit corpus άπώλετο τδ σώμα αύτοΰ, κα\ εδόθη είς καύσιν π υ
ejus, ei dala est in combusiionem ignis. Et a re- ρός. Κα\ τά λοιπά θηρία μετεστάθη τής αρχής α υ
liquis eliam besliis iranslalus est principatus ea- τ ώ ν , καί χρόνος ζωής τοίς θηρίοις εδόθη έως και-ν
ruin, et tempus viUE bestiis concessuqi usque ad ^ ροΰ κα\ χρόνου. Έθεώρουν έν όράματι τής νυκτός ,.
gare poluit Juslinus aeternam legem sub Moyse nominie polentiam daemonia perhorrescunt, ac p e r
>rodiisse, cum ipse faiealur infra n. 4 5 , in bac
{ege non ea solum prascribi, quae ad duriiiam
nomen Jesu Chrisli adjurala subjiciunlur. » M i r i -
fice cum Juslino consenlit Augustinus, qul in 19).
cordis insliluta sunt, sed ea eiiam, c qnae natura De spiriiu et liitera pluribus demonstral: c Legem,
S raeclara el pia et jusia sunt ? > Cum Jusiinus legem

loysis, sive Oecalogi praecepla traderel, sive alia
prascriberet ad duritiam cordis, aut ad rerum fu-
ex qua Aposlolus neminem dicit justiGcari, non
tantum in illis sacramenlis, qua3 babueruni p r o -
missivas flguras, verum eliam in illis operibus i n -
turarum praesignificalionem, litleram occidentem telligi, qua3 quisquis fecerit, jusle vivit, ubi csl e i
esse existimabat, ulpole scripiam in tabulis lapi- illud, non concupisces, » n. 23.
deis, non in cordibus per Spiritum sancium, qui (26) Καϊ διά τον ψαΛμον. Yideiur hoc loco
cbarilaiem diffundit. Hoc ipso in loco Judaioruin breviialis causa praelermissus sive a Juslino, sivc
e,l Chrislianorum discrimen inde repetii, quod a librariis psalmus : Cce/t enarrant. Nonmilla enim
Chhsiiani judicia Doiniui dulciora super niel et ex boc psalmo explicat Juslinus, quasi ipsum aniea
favum exislinieni, ac ne, moric quidem proposila, recilassei, ut quisque legendo auimadverierc po-
iiomen Dei abnegenl, non illi quidem propriis v i - teril. Mox leg. ώς άπδ προσώπου.
ribus, 4 sed per Cbrisiuiii ad Deum conversi, eum- (27) Occurril forinula prectim huiusmodi ία
que adjuioreui e i redemptorem vocantes, cujus vel ^ Consiu. apo$t., vm, c. 11. Οττο
ΜΙ DIALOGUS C U M TRYPHONE JUDiEO. 542
κα\ ίδού μ ε τ ά το>ν νεφελών τοΰ ουρανού ώς Υίδς Α cerlum dieai ct tempus. Aspieiebam in visione no-
άνθρώπου ε ρ χ ό μ ε ν ο ς · κα\ ήλθεν έως τοΰ Παλαιού clis; el ecce cum nubibus coeli, quasi Filius bomi-
τών ή μ ε ρ ω ν , χαλ αιαρήν ενώπιον αύτοΰ · καί οί π α ρ - nis veniens,el usque ad Anliquum dierum pervenil.El
εστηκότες π ρ ο σ ή γ α γ ο ν α υ τ ό ν κα\ εδόθη αύτψ aderat in conspeclu ejus; et qui assisiebanl ad ·
εξουσία καλ τ ι μ ή β α σ ι λ ι κ ή , κα\ πάντα τά έθνη τής duxerunt eum. Et daia ei esi poiesias et dignita&
γης κατά γ έ ν η , κ α \ πάσα δόξα λατρεύουσα. Κα\ ή regia, et gentes terrae per genera sua omnes ei
εξουσία α ύ τ ο υ , εξουσία αίώνιος, ήτις ού μή άρθή· omnis gloria serviens. E i poleslas ejus, poiestas
κα\ ή βασιλεία αυτού ού μή φθαρ^, Κα\ έφριξε τδ aeierna, quae non auferetur: et regnum ejus non
πνεύμα μου έν τ η έξει μου, κα\ αί δράσεις τής κε inleribil. E l borruit spiritus meus in habilu nieo, et
φαλής μου έτάρασσόν με. Κα\ προσήλθον πρδς ένα \isiones capitis mei comurbabanl me. Et accessi ad
των έστώτων , καλ τήν άκρίβειαν έζήτουν παρ' αυ unum assistenlium , ei verilalem quaerebam ab eo
τού υπέρ π ά ν τ ω ν τούτων. Αποκριθείς δέ λέγει μοι, de omnibus bis. Respondens aulem ille d i x i l , et
καλ τήν κρίσιν τών λόγων έδήλωσέ μοι* Ταύτα τά judicium sermonum declaravit n i i b i : Hae bestiae
θηρία τά μεγάλα , είσ\ τέσσαρες βασιλείαι, αί άπο- magnae, qualuor sunt regna, quae disperibunl a
λούνται ά π δ τ ή ς γής, καί ού παραλήψονται τήν βα- lerra, el non suscipient regnum usque in sasculum,
σιλείαν έ ω ς αίώνος , κα\ έως τού αίώνος τών αίώ Β et usque in saeculum sicculorum. Tunc accurate
νων. Τότε ήθελον έξακριβώσασθαι υπέρ τού τετάρτου exquirere volui de quaria besiia, corrunipenle
θηρίου τού καταφθείροντος πάντα κα\ ύπερφόβου, omnia, et terribili admodum , cujus denles ferrei,
κα\ οί οδόντες αύτοΰ σίδηροι, χαί οι δνυχες αύτοΰ et ungues ejus acnei, coinedenle e l comminuente,
χαλκοί· έσθίον κα\ λεπτυνον, κα\ τά επίλοιπα αύτοΰ et reliqua pedibus suis conculcante; et de decem
τοις ποσλ κατεπάτει* κα\ περ\ τών δέκα κεράτων cornibus ejus in capile, et de uno quod succrevit,
αυτού έπλ τ ή ς κεφαλής, καί έκ τοΰ ένδς τοΰ προσ- per quod ex prioribus iria protrusa sunt. E l cornu
φυέντος, καλ έξέπεσόν έκ τών προτέρων δι' αύτοΰ illud habebat oculos et os loquens grandia; et
τρία. Καλ τδ κέρας εκείνο εΐχεν οφθαλμούς κα\ aspectus ejus excellebal alia. E l ammadverlebam
στόμα λαλούν μεγάλα, κα\ ή πρόσοψις αύτοΰ ύπερ- cornu illud. bellum movere in sanctos, et fundere
έφερε τ ά άλλα. Και κατενόουν τδ κέρας εκείνο πό- eos; donec venit Anliquus dierum , el judicium
λεμον συνιστάμενον πρδς τούς αγίους, καί τροπού- dedit sanclis Excelsi, el lempus advenii, et regnum
μενον α υ τ ο ύ ς , έως τοΰ έλθείν τδν Παλαιδν ήμερων · oblinuerunl sancli Altissimi. Et usque dictum mihi
κα\ τήν κρίσιν έδωκε τοίς άγίοις τοΰ Υψίστου · καί estde quarla bestia : Regnum quarlumerit in lerra,
δ καιρδς ένέστη, καί τδ βασίλειον κατέσχον άγιοι Q quod longe superabil omnia regna , et devorabit
Υψίστου. Κα\ έ ^ έ θ η μοι περί τοΰ τετάρτου θηρίου universam terram, el devaslabii alque delebit
Βασιλεία τετάρτη έσται έπ\ τής γ ή ς , ήτις διοίσει eam. Et decera cornua, decem reges consurgenl,
παρά πάσας τάς βασιλείας ταύτας, κα\ καταφάγεται 1 2 9 et alius post eos, alque is malis superabk
πα σαν τήν γ ή ν , κα\ αναστατώσει αυτήν, κα\ κατα- priores, et tres reges bumiliabit, et verba in A l -
λεανεί αυτήν. Κα\ τά δέκα κέρατα, δέκα βασιλείς lissimum loquetur, et caeieros sanclos Altissimi
άναστήσονται μετ' αυτούς (28) · χα\ ούτος διοίσει κα- evertel, et sumet sibi ut alteret dies el tempora.
κοίς υπέρ τούς πρώτους, κα\ τ ρ α ς βασιλείς ταπει Et tradenlur in manus ejus usque ad tempus et
νώσει, καλ βήματα πρδς τδν "Υψιστον λαλήσει, κα\ tempora , ei dimidium lemporis. Et judicium sedit,
έτερους αγίους τού Υψίστου καταστρέψει, κα\ προσ- et principalum Iransferenl, u l aboleant el disper-
δέξεται άλλοιώσαι καιρούς κα\ χρόνους. Κα\ παρα- danl usque in finem. Et regnum , et potestas, et
δοθήσεται είς χείρας αύτοΰ (29) έως καιρού κα\ και ampliiudo loconira regnorum quae sub coelo s u n t ,
ρών, καλ ήμισυ καιρού. Καί ή κρίσις έκάθισε, καί daia est populo sancto A l l i s s i m i , ut regnenl regno
τήν αρχήν μεταστήσουσι τοΰ άφανίσαι κα\ τοΰ άπο- sempiterno; et potestates omnes subjicientur et
λέσαι έως τέλους. Καί ή βασιλεία, χα\ ή εξουσία, κα\ obedient ei. Huc usque finis verbi. Ego Daniel ex-
ή μεγαλειότης τών τόπων τών ύπδ τδν ούρανδν βα- D siasi circumdabar valde, et sermo ίο me immuta-
9
σιλειών, εδόθη λαψ άγίψ Υψίστου βασιλεΰσαι βασι- lus est, e i verbura in corde meo servavi *. »
λείαν α ί ώ ν ι ο ν κα\ πάσαιέξουσίαι ύποταγήσονται α ύ τ ψ , κα\ πειθαρχήσουσιν αύτψ. Έ ω ς ώδε τδ τέλος
τού λόγου. Έ γ ώ Δανιήλ έκστάαει περιειχόμην σφόδρα, καί ή λέξις διήνεγκεν έμο\ (50), καί τδ £ήμα
έν τή καρδία μου έτήρησα. ι
Τ
52. Και δ Τρύφων, παυσαμ^νου μου, ε ΐ π ε ν β άν* 32. Objiciente Tryphone Christum α Daniele glo-
θρωπε, αύται ημάς αί Γραφαί κα\ τοιαΰται ένδοξον riosum describi, duot advenlus dislinguit Justinu$.
xai αέγαν άναμένειν τδν παρά τοΰ Παλαιού τών ήμε- — Hic Trypho, quiescente me : Istae nos, inquit,
M
Dan. VII, 9-28.
128) Μετ* αυτούς. Legendum xa\ έτερος μετ αυ 1

Paris. Habent aliae, ul et rass. codices, είς χείρας
τούς, ot monet Thirlbius, qiti has voces forraa pau- έως καιρού αύτοΰ.
loiom iromuiaia ante xa\ έτερους translatas fuisse (30) Καϊ ή Λέξίς δφεγκετ έμοί. Legitur in BL-
conjiciL bliis, κ α \ ή μορφή μου ήλλοιώθη. Yidelur legendum
(29) ΕΙς χείρας αυτού. Sic emendaturo in edit. apud Jusliaum έξις pro λέξις.
et iiiae ejHsmodi S c r i p t n r » , gloriosum cogunt e i Αρών, ώς Υίδν άνθρωπου, παραλαμβάνοντα τήν α ί ώ -
magnum exspeciare eum, qui regnum aeternum ab νιον βασιλείαν άναγκάζουσιν. Ούτος δέ δ υμέτερος
Anliquo dierum, tanquam Filius bominis, accipil. λεγόμενος* Χριστδς, άτιμος κα\ άδοξος γέγονεν, ώς
Vester auiem ille Cbrislus, quem ila vocaiis, i n - καί τή έσχατη κατάρα τή 4ν τφ νόμφ τοΰ Θεοΰ π ε -
honoratus et inglorius fuit, ita ut eiiam in exlre- ριπεσείν έσταυρώθη γάρ.
mam illam, qux» in lege Dei sancitur, exsecratioiieni
incurrerel. Est enim in crucem aclus.
Tum ego ad illuin : Si Scripturae, quas jam reci- Κάγώ πρδς αύτδν ΕΙ μέν, ώ άνδρες, μή άπδ τ ώ ν
tavi, non ejus speciem ingloriam fore et genus Γραφών ών προανιστόρησα, τδ είδος αύτοΰ άδοξον,
inenarrabile dicerenl, ac pro morle ejus divites καί τδ γένος αύτοΰ άδιήγητον, κα\ άντϊ τοΰ θανάτου
worle afleclum i r i , nosque ejus livore sanalum, ac αυτού τούς πλουσίους θανατωθήσεσθαι, κα\ τψ μ ώ -
ipsum tanquam ovem abduclum i r i ; si non expo- λωπι αύτοΰ ήμεΓς ίάθημεν (31), κα\ ώς πρόβατον
suissem duplicem illius advenlum, allerum in quo άχθήσεσθαι έλέγετο, κα\ δύο παρουσίας αυτού γ ε ν ή -
punclus est a vobis, allerum iu quo agnoscelis in σεσθαι έξηγησάμην, μίαν μέν έν ή έξεκεντήθη ύφ*
quem pupugisiis, el plangenl tribus vestroe, tribus υμών, δευτέραν δέ δτε έπιγνώσεσθε είς δν έξεκεντή-
ad iribum, mulieres seorsum, el viri seorsuin; Β σατε, κα\ κόψονται αί φυλαΐ υ μ ώ ν , φυλή πρδς φ υ -
obseura et incerta dicere viderer. Nunc vero in λήν, αί γυναίκες κατ' ίδίαν, κα\ οί άνδρες κατ' ίδίαν,
omni sermone ex sanctis apud vos ei propbeticis ασαφή καί άπορα έδόκουν λέγειν. Νύν δέ διά πάντων
Scripluris omnem demonslrandi ralionem insliiuo, τών λόγων άπδ τών παρ'ύμίν αγίων καί προφητικών
sperans vesirum aliquem ex eo reperiri posse se- Γραφών τάς πάσας αποδείξεις ποιούμαι, έλπίζων
mine, quod per graliain Domini Sabaolh reliquum τινά έξ υμών δύνασθαι εύρεθήναι έκ τού κατά χάριν
ad salulem aelernam faclom est. Itaqtie ut ei clarius τήν άπδ τού Κυρίου Σαβαώθ περιλειφθέντος (32) ε ί ς
vobis id quod quaerimus, fiat, afferam alia eliam τήν αίώνιον σωτηρίαν. "Ινα ούν κα\ σαφέστερον ύμίν
verba a bealo illo viro Davide prouunliala, exqtii- τδ ζητούμενον νύν γένηται, έρώ ύμίν καί άλλους λό
bus Gbristum inlelligetis a sanclo propbelico Spi- γους τούς είρημένους διά ΔαβΊό τοΰ μακαρίου* έξ ών
rilu Dominum etiara vocari, et a Paire omnium κα\ Κύριον τδν Χριστδν ύπδ τοΰ αγίου προφητικού
Domino e lerris revocari, et ad ipsius dexlrain Πνεύματος λεγόμενων νοήσετε, κα\ τδν Κύριον π ά ν
collocari, donec Paler ponal inimicos scabellum των Πατέρα άνάγοντα αύτδν άπδ τής γής, κα\ καθ(-
pedum ejus. Quod quidem jam inde fit ex quo in ζοντα αύτδν έν δεξιά αύτοΰ, έως άν θή τούς εχθρούς
coelum ascendit redivivus ex moriuis Dominus no- Q ύποπόδιον τών ποδών αύτοΰ· δπερ γίνεται έξότου είς
sicr Jesus Christus, currentibus ad finem tempori- τδν ούρανδν άνελήφθη μετά τδ έκ νεκρών άναστήναι
bus, jamque eo pro foribus astanle, qui impia ct δ ημέτερος Κύριος Ιησούς Χριστδς, τών χρόνων συμ-
ncfanda in Allissimum locuturus est; quem quidem πλη ρου μένων, κα\ τοΰ βλάσφημα κα\ τολμηρά είς τδν
lempus e l tempora et dimidium leinporis domina- "Υψιστον μέλλοντος λαλείν ήδη έπ\ θύραις 6ντος(53),
turuin Daniel declarat. Vos auiem ignari quam sit καιρδν κα\ καιρούς κα\ ήμισυ καιρού διακαθέξειν
permansurus diu, aliud existimalis. c Tempus > enim Δανιήλ μηνύει. Κα\ ύμείς άγνοοΰντες πόσον χρό
cenlum annos inlerprelamiiii. Quod quidem si ita νον (34) διακατέχει ν μέλλει, άλλο ήγείσθε. Τδν γ ά ρ
est, hominem iniqiiilaiis Irecenlos ad minimum et καιρδν έκατδν έτη έξηγείσθε λέγεσθαι. Εί δέ τούτο
quinquaginla annos regnare oporiel, ut id quod a έστιν, εις τδ ελάχιστον τδν τής ανομίας άνθρωπον
sanclo Daniele dictum est, < et tempora,> pro duo- τριακόσια πεντήκοντα έτη βασιλεύσαι δ ε ί , ίνα τ δ
bus tantum lemporibus numeremus. 1 3 0 H x c είρημένον ύπδ τοΰ αγίου Δανιήλ, καί καιρών (35),
aulem omnia digrediens a proposilo vobis dixi, ut δύο μόνους καιρούς λέγεσθαι αριθμήσω με ν. Κα\ ταΰτα
tandeni aliquando fidem habentes iis, quae in vos a δέ πάντα ά έλεγον, έν παρεκβάσεσι λέγω πρδς υμάς,
Deo dicuntur nempe vos esse iilios insipienies, ίνα ήδη ποτέ πεισθέντες τψ είρημένψ καθ* υμών ύπδ
iiem bis verbis : < Propterea apponam ut transfe- D τοΰ θεοΰ, δτι υ'ιο\ άσύνετοί έστε, κα\ τό· « Διά τοΰτο
ram populum hunc, e l Iransferam eos; et auferam Ιδού προσθήσω τοΰ μεταθείναι τδν λαδν τούτον, καλ
sapienliam sapienium et intelligenliam intelligen- μεταθήσω αυτούς, κα\ άφελώ τήν σοφίαν τών σοφών;
9 8
tium ipsorum occultabo ; ι desinalis et vos ipsos καί τήν συνεσιν τών συνετών αυτών κρύψω, > π α ύ
et eos qui vos audiunt, in errorem inducere, et a ση σθε καί εαυτούς κα\ τούς υμών άκούοντας πλανών-
nobis, quibusClmsli gralia sapientiam praeslilit, edi- τες, κα\ παρ'ημών μανθάνοντες (36) τών σοφισθέν-
w
Jer. iv, 22. · · Isa. xxix, 44.
(31) Καϊ... Ιάθημεν. Ipsa Scripttirae verba reti- in quibus veniens (Anlichrislus) regnabit super ter-
nel S. Jnsiinus, nec necesse esl legere Ιαθήναι. ram. iren. adv. hasre*., v, 25, § 5, p. 525 td. Mas-
(32) Έκ τον... χεριΛειφθέντος. Supple σπέρμα suet. JEBB.
τος. Vid. n. 55 el 64. (35) Kal καιρών. Glarom. καί καιρόν.
(33) ΈπΙ θύραις δντος. Poal bas voces adden- (36) Μανθάνοντες. Ha2C referri poasunt ad s u -
duin δν adinonuii Sylburgius.
(34) Πόσον χρόνον, κ. τ . λ. Hunc Danielrs com- f>erius verbum πεισθέντες. Qoare nil nece&se eat
egere μανθάνητε aui μανθάνετε, m Sylburgio et
aliis placuil. Paulo anie legil Thirlbius και τ ψ ,
puluin per triennium et $ex menset cxplical lrenaeus,
DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 546
ef
των ά π δ τ τ \ ς τ ο υ Χρίστου χάριτος. Είσ\ν ούν κα\ ot Α scatis. Sic aulem se habent verba Davidis : ι Dixit
λόγοι ol δ ι ά Δ α β ί δ λεχθέντες ούτοι· c Εΐπεν ό Κύριος Doininus Domino meo : sede a dexlris meie, donec
τφ Κ υ ρ ί ω μ ο υ · Κάθου έκ δεξιών μου έως άν θώ τούς ponam inimicos luos scabelium pedum luorura. Y i r -
εχθρούς σου υποπόδιον τών ποδών σου. 'Ράβδον δυ gam virtulis emittei libi Dominus ex S i o n : et l u
νάμεως ΙξαποατελεΙ σοι Κύριος έκ Σ ι ώ ν κσΛ κατα dominare in medio inimicorum tuorum. Tecum
κυρίευε έν μ έ σ ω τών έχθρων σου. Μετά σού ή άρχή principalus in die virtutis luae in splendoribus san-
έν ήμερα τ η ς δυνάμεως σου, έν ταίς λαμπρότησι ctorum luorum. Ex utero anle luciferum genui te.
τών αγίων σου. Έ κ γαστρδς πρδ εωσφόρου έγέννησά Juravit Dominus et non poenitebit eum; tu es ea-
σε. Ώ μ ο σ ε Κύριος καλ ού μεταμεληθήσεται* Σύ Ιε cerdos in aeternum secuudum ordinem Melcbise-
ρεύς είς τδν αιώνα κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ. Κύ decb. Doiniiius a dexiris tnis, confrcgit in die i r »
ριος έκ δεξιών σου· συνέθλασεν έν ήμερα οργής sux reges. Judicabit in nalionibus, implebit rui-
αυτού βασιλείς· κρινεί έν τοϊς έθνεσι, πληρώσει nas. De lorrenie in via bibei, proplerea exaliabit
πτώματα (37). Έ κ χειμά££ου έν δδψ πίεται· διά τοΰτο caput.>
υψώσει κεφαλήν.»
33. Κα\ τούτον τδν ψαλμδν δτι είς τδν Έζεκίαν 33. Ptalmus ille non diclut est in Exechiam. Pro-
τδν βασιλέα είρήσθαι έξηγεϊσθαι τολμάτε, ούκ αγνοώ, Β tat Chrittum humilem primo, deinde gloriosum fu-
έπείπον* δτι δέ πεπλάνησθε, έξ αυτών τών λόγων turum. — Atque hunc quidem psalmum (sic enim
αύτίκα ύμίν αποδείξω, ι Ώμοσε Κύριος καί ού μετα pergebam) non ignoro ila a vobis exponi, ut ία
μεληθήσεται, »είρηται" καί· t Σύ ιερεύς είς τδν αιώνα Ezechiam diclum esse audeatis dicere. Yos aulem
κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ,» κα\ τά επαγόμενα, errore labi, prolinus vobis ex verbis ipsis demon-
καλ τ ά προάγοντα. Ιερεύς δέ δτι ούτε γέγονεν Έ ζ ε - sirabo. Dicium est: c Jtiravil Oominus et non pce-
κίας, ούτε έστ\ν αιώνιος ιερεύς τοΰ θεού, ουδέ ύμείς niiebii eum. > E l : < Tu es sacerdos in seiernum
άντειπεΤν τολμήσετε* δτι δέ περ\ τοΰ ημετέρου Ίησοΰ secundum ordinem Melcbiaedech, > et quae sequun-
είρηται καλ αύται αί φωνα\ σημαίνουσι. Τά δέ ώτα tur, qua?que pracedunl. Ezecbiam aulem nec sacer-
υμών πέφρακται κα\ αί καρδίαι πεπήρωνται (38). dolem fuisse, nec aelernum Dei sacerdotem ess^,
Τδ γ ά ρ , € Ώμοσε Κύριος κα\ ού μεταμεληθήσεται* ne ipai quidem contra audebiiis dicere : id vero de
Σύ ιερεύς είς τδν αιώνα κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ.» Jesu nostro dicium esse verba ipsa declarant; sed
4
μεθ * δρκου ό Θεδς διά τήν απιστίαν υμών, αρχιερέα aures vesirae obluratae et corda excaceala Ilis enim
αύτδν κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ είναι έδήλωσε, verbis : c Juravil Dominus el non poenilebit eum.
τουτέστιν, δν τρόπον δ Μελχισεδέκ Ιερεύς Υψίστου ^ Tu essacerdos in a3lernum secundum ordinem Mel
ύπδ Μωύσέως άναγέγραπται γεγενήσθαί, καί ούτος chisedech, > jurejurando Dcus propter incredulUa-
τών έν άκροβυστία Ιερεύς ή ν , καλ τδν έν περιτομή tem vesiram inlerposiio, ponlificem illum secundum
δεκάτας αύτφ προσενέγκαντα Αβραάμ εύλόγησεν, ordinem Melchisedecb esse declaravil; hoc e s l ,
ούτως τδν α ίων ιον αύτοΰ ιερέα, κα\ Κύριον ύπδ τοΰ quemadmodum Melcbisedecli sacerdos Allissimi
αγίου Πνεύματος καλούμενον, δ Θεδς τών έν άκρο fuisse a Moyse scriptus est, isque eorum, qui in
βυστία γενήσεσθαι έδήλου* κα\ τούς έν περιτομή (39) prarpulio sacerdos erat, ac Abrahamo decimas ipsi
προσιοντας α ύ τ ψ , τουτέστι πιστεύοντας αύτψ καλ in circumcisione offcrenli benedixit: sic Deus « t e r -
τάς ευλογίας παρ'αύτοΰ ζητοΰντας, κα\ αυτούς προσ- num suum sacerdotem, qui el Dominus a Spiritu
δέξεται, κα\ ευλογήσει (40). Καλ δτι ταπεινδς έσται sancio vocatus est, eorum, qui in prapputio, sacer-
πρώτον άνθρωπος, είτα ύψωθήσεται, τά έπ\ τέλει dotem fulurum, et circumciaos qnoque ipsos ad
τού ψαλμού δηλοί· t Έ κ χειμάρρου γάρ έν δδψ πίε- eum accedenics, id esi, in eum credentes, ei bene-
ται,> κα\ άμα, ι διά τοΰτο υψώσει κεφαλήν.» diclionem ab eo quaeremes susceplurum el illis
benedicluram declaravit. Primo autem binnilem fore boniinem, deinde exalialum iri in extremo
psalmo oslenditur:« De torrente enim in via bibei;» el simul: c Proplerea exallabil caput.»
54. Έ τ ι δέ καλ πρδς τδ πείσαι υμάς δτι τών Γραφών 34. Neque etiam psalmus LXXI convenit Salomoni,
M 1
Psal. cix per loium. Isa. v i , 10.
διά. Inira num. 33, habemus pariter, τδ γάρ, ώμοσε. D (40) Προσδέξεται, καϊ εύΛογήσει. Commodins
Legitur in uiroque IUS. ad marginem τήν σύνεσιν... sane legereiur προσδέξεσθαι xa\ ευλογήσει, vel
αθετήσω. supra κα\ δτι τούς έν περιτομή. Aucior esl Terlul-
\oi) Πτώματα. Qua3 sequunlur in Bibliis, bic l i - lianus ul Juslini vcrba de loia genle Judsnorum
brariortrai iregligentiaomissa esse moiieiCl. Thiri- ad Christum redeunie intelligaimis. c Αι in Cbri-
bios. slum, inquii lib. ν in Marc, c. 9, conveniel ordo
(38) Πεπήρωνται. Longe aptius ad rnarginem Melcliisedech ; quoniam quidem Cbristus propriug
Reg. el Clarum. legiiur πεπώρωνται, c corda obdu- et legilimus Dei anlisies, pra?ptiliali sacerdolii
r a u . t Sic eliam ad calcem K . Siephaui. poniiiex, luin in naiionibus constilulus, a quibua
(39) Καϊ τους έν περιτομή. Lapsus esl bic Ju- magis suscipi babebat, cogniluram se quandoqiie
stioos; nam Abrahamus tuiic temporis non erat circumcisiouem el Abraliaa geniem, cum ullimo
eircnittcisus. Exscripsii, ut alia muha Justini, ila vonerit, acceplaiione et benediciione dignabH
etiam bonc errorem Teriullianus, udv.Judaos cap. lur. >
3, et in Marc. 111». v, c. 9. THIRLBIUS.
547 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRI9 548
eujui aviliis abhvrrent Christiaui. — Adhuc aulem Α ούδ^συνήκατε,κα\ά1λου ψαλμού τ φ Δαβίδ (41) ύπδτον
Μ vobis persuadeam nihil vos Scriplurarum inlelli- άγίου Πνεύματος είρημένου άναμνήσομαι,δνείς Σολο-
gere; alium quoque psalmum Davidia Spirilu sancio μώνα,τδν γενόμενον κα\ αύτδν βασιλέα υμών, είρήσθαι
diclatum commemorabo, quem quidem in Salomo- λέγετε· είς δέ τδν Χριστδν ήμων κα\ αύτδς είρηται.
nem,131 quielipse rex veslerfuh,dictum essecon- Ύμείς δέ άπδ τών ομωνύμων λέξεων εαυτούς εξα
lendilis; sed is quoque in Cbrislum nostrum edilus πατάτε · δπου γάρ t ό νόμος τού Κυρίου άμωμος »
est. Vos aulem ex scquivocis nominibus fucum vo- εΓρηται, ούχ\ τδ* μετ' εκείνον μέλλοντα, άλλά τδν
bis ipsi facilis. Ubi enim < lex Doniini immaculala» διά Μωΰσέως έξηγείσθε, τού θεοΰ βοώντος, καινδν
diciiur*, legem inlelligilis non illam qua? posl Moy- νόμον κα\ καινήν διαθήκην διαθήσεσθαι. Κα\ δπο·ι
sen fulura erat, sed eam quae per ipsum data esl, λέλεκται, ι Ό θεδς, τδ κρίμα σου τψ βασιλεί δός, »
quamvis Dens clamet se novam legem ac Novum επειδή βασιλεύς Σολομών γέγονεν, είς αύτδν τδν ψαλ-
Teslamenlum institulurum. Et ubi dicilur: c Deus, μδν είρήσθαί φατε, τών λόγων τοΰ ψαλμού δια££ή-
judicium luum Regi d a ; quia rex fuil Salomon, δην κηρυσσόντων είς τδν αίώνιον βασιλέα, τουτέστιν
s
psalmum in eum diclum esse vullis, quamvis psalmi είς τδν Χριστδν, είρήσθαι. Ό γάρ Χριστδς βασιλεύς,
verba diserie declarcnt eum ediium fuisse in aUer- κα\ Ιερεύς, κα\ θεδς, κα\ Κύριος, κα\ άγγελος, καλ
num regem, id est in Chrislum. Cbristus enim Rex Β άνθρωπος, καί αρχιστράτηγος, κα\ λίθος, καί π α ι -
el Sacerdos el Deusel Dominus el Angelus ei homo δίον γεννώμενον, κα\ παθητδς γενόμενος πρώτον, είτα
el dux exercilus, ei lapis et puer nalus, ac primo είς ούρανδν ανερχόμενος, κα\ πάλιν παραγινόμενος
perpessioni obnoxius, deinde in coelum redierts, el μετά δόξης, κα\ αιώνων τήν βασιλείαν έχων κεκή-
rnrsus cum gloria veniens, ac regnum babens aeier- ρυκται, ώς άπδ πασών τών Γραφών άποδείκνυμι.
num prsedicatus est; quemadmodum ex omnibus "Ινα δέ κα\ δ είπον νοήσητε,τούς τοΰ ψαλμού λόγους
Scripturis demonslro. U l autem id quod dico inlel- λέγω · είσ*>. δ' ούτοι · ι Ό θεδς, τδ κρίμα σου τώ Βα
ligatis, psaimi verba recilabo, quae stc se habenl : σιλεί δδς, κα\ τήν δικαιοσύνην σοΰ τψ υίφ τοΰ Βασι
cDeus, judicium luum Regi da, ei justiliam luam Π- λέως, κρίνειν τδν λαόν σου έν δικαιοσύνη καί τούς
lio Regis; judicare populum tiuim in justitia. et πτωχούς σου έν κρίσει. Άναλαβέτω τά δρη είρήνην
pauperes tuos in judicio. Suscipiant monles pacem τψ λαψ, κα\ οί βουνοΊ δικαιοσύνην κρινεί τούς πτω
populo, et colles jusliliam. Judicabil pauperes po- χούς τοΰ λαού, κα\ σώσει τούς υιούς τών πενήτων,
puli, et salvos faciet filios paupertim, et humiliabit κα\ ταπεινώσει συκοφάντη ν, κα\ συμπαραμενεί τ ψ
calumnialorem; et permanebil cum sole el ante lu- ήλίψ καί πρδ τής σελήνης εις γενεάς γενεών. Κατα-
nam in generationcs generaiionum. Descendet sicut βήσεται ώς ύετδς έπ\ πόκον, κα\ ώσεί σταγώνήστά-
pluvia in vellus, et sicut siilla deslillans supcr tcr- ' ' ζούσα έπ\ τήν γήν. Άνατελεί έν ταίς ήμέραις αύτοΰ
ram. Orieiur in diebus ejus juslilia, et abundanlia δικαιοσύνη κα\ πλήθος ειρήνης, έως ού άνταναιρεθή
pacis, donec auferaiur luna. E l dominabiiur a mari ή σελήνη. Καί κατακυριεύσει άπδ θαλάσσης έως θα
usque ad niare, et a fluminibus usque ad terminos λάσσης, κα\ άπδ ποταμών έως περάτων τής οικου
orbis lcrrarum. Goram illo procidenl iEihiopes, et μένης. Ενώπιον αυτού προπεσούνται Αιθίοπες, καλ
inimici ejus lerram lingenl. Reges Tbarsis, et i n - οί έχθρο\ αύτοΰ χουν λείξουσι. Βασιλείς θαρσείς καλ
sute munera oflerenl : Reges Arabum ei Saba dona νήσοι δώρα προσάξουσι* βασιλείς Αράβων καί Σαββά
adducent. Et adorabunt eum omnes rcges terrae, et δώρα προσάξουσι, καί προσκυνήσουσιν αύτψ πάντες
omiies genles servient e i ; qnia liberavii egenum a οί βασιλείς τής γής, καί πάντα τά έθνη δουλεύσουσιν
potenle el pauperem cui non erat adjulor. Parcet αύτψ· οτι έ^ύσατο πτωχδνέκ δυνάστου, κα*1 πένητα
inopi etpanperi, el animas pauperum salvas faciet. ψ ούχ υπήρχε βοηθός. Φείσεται πτωχού καί πένητος,
Ex iisura el iniquiiaie redimei animas eorum; et κα\ ψυχάς πενήτων σώσει · έκ τόκου κα\ έξ αδικίας
bonorabile nomen ejus coram iUis. Ει vivel, el da- λυτρώσεται τάς ψυχάς αυτών · κα\ έντιμον τδ δνομα
bilur ei de auro Arabiae, et orabunl de ipso semper : αύτοΰ ενώπιον αυτών. Κα\ ζήσεται, κα\ δοθήσεται
lota die benedicenl ei. E l erit firmamentum in ter- ^ αύτψ έκ τού χρυσίου τής "Αραβίας, κα\ προσεύξον-
ra : super summos montes exiollelur; super Liba- ται διαπαντδς περ\ αύτοΰ· δλην τήν ήμέραν εύλο-
tium fructus ejus, el florebunl de civiiate, sieut fe- γήσουσιν αυτόν. Κολ έσται στήριγμα έν τή γ ή , έ π ' |
num lerra?. Erit nomen cjtis benedictum in sxcula : άκρων τών ορέων ύπεραρθήσεται * υπέρ τδνΛίβανον
ante solem permanei nomen ejus. Et benediceniur δ καρπδς αυτού, κα\ έξανθήσουσιν έκ πόλεως ώσεί
in ipso omnes Iribus lerrae : omnes genles magni- χόρτος τής γής. "Εσται τδ δνομα αύτοΰ εύλογημένον
ficabunt eum. Benedicius Dominus Deus Israel, qui είς τούς αιώνας. Πρδ τοΰ ηλίου διαμένει τδ δνομα
facit mirabilia solus. E l benedicliim nomen gloriae αύτοΰ · κα\ ένευλογηθήσονται έν αύτψ πάσαι αί φ υ -
ejus in &iernum el in saeculum s ^ c n l i : el replehi- λα\ τής γής, πάντα τά έθνη μακαριοΰσιν αυτόν. Εύ-
lur gloria ejus omnis terra : fial, fiat. ι E l in line λογητδς Κύριος ό θεδς τοΰ Ισραήλ δ ποιών θαύμα*
* Psai. χνιιι, 8. · Psal. LXXI , 2.

]41) Τφ Ααδίδ. Logendum conjicil C l . Thirlbius quem proinde Davidi diclalum a Spirilu sanclo i n -
του διά Δαβίδ ύπδ τού. Sed mihi videlur Jusliniis lclligebal.
respicere ad psalmi lUulum , ψαλμός τω Δαυίδ,
DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUMSO 55T)
« ι μονός, καλ ε ύ λ ο γ η μένον τδ δνομα της δόξης αύ- Α hujus, qnem reluli-, psalmi scripturo est: c Defece*
τού είς τδν α Ι ώ ν α , καλ εις τδν αιώνα του αίώνος· ruiu liyimii Davidis, fllii Jessae*. > Ac regem qui-
χ»\ π λ η ρ ω θ ή σ ε τ α ι τ η ς δόξης αύτοΰ πάσα ή γή · γ έ dem illuslrem e( magnum fuisse Salomonem, sub
νοιτο, γένοιτο. > Κ α λ έπλ τέλει τοΰ ψαλμού τούτου ού quolemplum illud, quod vocatur Hierosolymilanum,
Ιφην, γ έ γ ρ α π τ α ι * t Έξέλιπον οί ύμνοι Δαβίδ υίοΰ conslruclum fuit, baud ignoro; sed nihil ex his,
Ίεσσαί.» Καλ δ τ ι μέν βασιλεύς έγένετο επιφανής quafc in psalmo dicuntur, illi coniigisse tiquel. Nam
καλ μέγας δ Σ ο λ ο μ ώ ν , έφ' ού ό οίκος Ιερουσαλήμ nec omnes reges eum adoraverunl, nec usque ad
Ιπικληθελς (42) άν<ρκοδομήθη, έπίσταμαι · δτι δε ου terminos orbis terranim regnavit, nec inimici ejua
δέν τών έν τ ψ ψ α λ μ ώ είρημένων συνέβη αύτφ, φαί coram illo cadenles 132 terram linxeninl. Neque
νεται. Ούτε γ ά ρ πάντες οί βασιλείς προσεκύνησαν eliam dicere verebor, quae ab eo facta in libris Re-
α&τώ, ούτε μ έ χ ρ ι τών περάτων της οίκουμένης έβα- gnortim scribuntur, nempe Hlum propter mulierem
β&ευσεν, ούτε οί εχθροί αυτού Εμπροσθεν αύτοΰ πε Sidonia simulacra coluisse. Quod quidem ut coni-
σόντες, χουν έλειξαν · άλλά κα\ τολμώ λέγειν 1 γ έ - mittanl, ininime adducuniur, qui ex genlibus per
γραπται έν τ α ί ς Βασιλείαις (43) ύπ' αύτοΰ πραχθέντα, Jesum crucifixum cognoveruni crealorem iiniverso-"
δτι διά γ υ ν α ί κ α έν Σιδωνι είδωλολάτρει (44)· δπερ rum Deum, sed cruciatuin omnein e l supplicium ad
ούχ ύπομένουσι πράξαι οί άπδ τών εθνών διά Ίησοΰ Β extremam usque morlem perferunt, ne aut simu-
τού σταυρωθέντος έπιγνόντες τδν ποιητήν τών δλων lacra colant, aut simulacris edanl immolaia.
θεδν, άλλά πάσαν αίκίαν καί τιμωρίαν μέχρις έσχατου θανάτου ύπομένουσι περ\ τού (45) μήτε είδωλο-
λατρήσαι, μ ή τ ε είδωλόθυτα φαγε:ν~
55. Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν Καί μήν πολλούς (46) τών 35. Hwreses catholicos in fide confirmanl.—Tum
τδν Ίησούν λεγόντων όμολογείν, κα\ λεγομένων Χρι- Trypho : Ex liis lamen, inquil, qui Jesum sese con-
οτιανών, πυνθάνομαι έσθίειν τά είδωλόθυτα, κα\ μ η fileri dicunt, et Chrisliani appellaniur, multos es*e
δέν έκ τούτου βλάπτεσθαι λέγειν. audio, qui simulacris immolata manducenl, seque
nibil ex ea re laedi diclilenl.
Κάγώ άπεκρινάμην · Κα\ έκ τοΰ τοιούτους είναι Tum ego sic respondi : Ex eo etiam, quod ejus-
άνδρας, ομολόγουντας εαυτούς είναι Χριστιανούς κα\ modi exslenl boniines, qui se cssc Cbrisiianos pro-
τδν σταυρωθέντα Ίησούν όμολογείν κα\ Κύριον κα\ fiteanlur, et Jesum, qui cruciOxus esl, Dominum et
Χριστδν, καλ μ ή τά εκείνου διδάγματα διδάσκοντας, Cbrislum confileri, nec tamen illius doclrinam l e -
άλλά τά άπδ τών της (47) πλάνης πνευμάτων, ήμεις neant, sed eam, qtiae esl a spirilibus erroiis; nos
οί τής αληθινής Ίησοΰ Χριστού και καθαρός διδα-C qul verae ac purae Jcsu Cbrisii doctrinae discipuli
σκαλίας μαθητα\, πιστότεροι (48) κα\ βεβαιότεροι sumus, iirmiores in lide ei conslantiores fimus in
γτνόμεθα έν τ ή έλπίδι τή κατηγγελμένη ύ π αύτοΰ. spe ab eo nuniiata. Quae enim in suo nomine even-
*Α γάρ προλαβών μέλλε ι ν γίνεσθαι έν ονόματι αύτοΰ tura prxdixit, ea oculis el eflecui ad exilum per-
έφη, ταύτα δψει καί ενεργεία δρώμεν τελούμενα. ducla ccrnitnus. Dixil enim : ι Mulii venient in no-
Είπε γ ά ρ * t Πολλοί έλεύσονται έπϊ τ φ όνόματί μου, miiie meo, exlrinsecus ovium pellibus induli, intus
8
έξωθεν ένδεδυμένοι δέρματα προβάτων, έσωθεν δέ autem sunl lupi rapaces . > Ε ι : ι Erunl scbismaia
e
είσι λύκοι άρπαγες. > Καί * c "Εσονται σχίσματα κα\ el baereses . > E l : ι Gaveie vobis a pseudopropbe-
αιρέσεις, ι Καί · c Προσέχετε άπδ τών ψευδοπροφη- lis, qui venient ad vos, exlrinsecus induli pellibus
τών, οί τίνες έλεύσονται πρδς υμάς, έξωθεν ένδεδυ ovium, intus aulem sunt lupi rapaces'. ι E t : ι E x -
μένοι δέρματα προβάτων, έσωθεν δέ είσι λύκοι ά ρ - surgenl multi pseudocbrisli e l pseudoaposioli,
4 6 T
Psal. LXXI per loiuin. » Matlh. vn, 45. I Cor. x i , 19. Malth. TII, 15.
(42) Ό οϊχος ΊερονσαΛήμ έπιχΛηθείς. Supplen- ram referre visumesl; sed nenlram probare possnm.
aum τής, u l legilur n. 56, τού ναού τών Ιεροσολύ (45) Περϊ τον. Legendum monel C l . Tbirlbius
μων. Siipra n.23, τδν ναδν τδν έν Ιερουσαλήμ έπι- ύπερτού, ac similia loca profert ex Apol. i , n. 39 ei
κληθέντα. Niinirum declaral leniplum ob suiinnam Dialog. n. 121 el 131. Sed cuin illud περί τού idem
•coeraiiofiem dicium esse Hierosolyiuilanum, ut- valeat ac υπέρ τοΰ, ut observabimus inilio Apolo-
pote unicam et Dei jussu in bac urbe constUutum. gue Alhenagorae, nibil prorsus in hoc Jusiini loeo
(45) T r τοις βασιΛείαις. Uierque codex ad imiiandtun.
margiiiea) έν τή βίβλφ τών Βασιλειών. Sic e l R. (46) ΠοΙΛούς. Hoc est Gnoslicos. OTTO.
Stepbaous ad calcein. (47) Άπό τών τής. Dletque codex babei ad mar-
(44) Δια γυναίκα έν Σιδωνι εΙδωΛοΛάτρει. Mu- ginem, άπδ τού τής πλάνης πνεύματα.
liereai bic Sidoniam inlerpreiari, ui fecil Langiis, (48) Πιστότεροι χαϊ βεβαιότεροι. Imilatur hunc
ttimU iocomniodum. Salomoiieni aulem in uibe S i - locuin Tcrlullianu9 lib. De pr<c$crtpt. cap. 5 e l 4.
%
dooionioi, ut aliis interprelibus placuil, siuiulacra PriPdare ftliam S. Aiigiisiinus lib. De vern relig.,
coloisie nollibi prodiiiir, ncqiie ba3C Jusliiio iribuen- ιι. 15 : ι Gum aulem foris swnl, inquii, pliiriiiiuin
d j seoieulia. Quare legere inaliin τοίς έν Σιδωνι εί- prosuni non verum docendo quod nesciuiii, sed ad
διμλοτς έλάτρευε, vel sallein quasi ila scriplum essel, verutn quaBrendum carnales c i ad veruin aperien-
S. uianyris verba, sine ulla immulaiione, acci- dum spiritales caibolicos excilando. » Elbnicis, qui
pienda : uisiquis inalil ώς έν Σιδωνι. C l . Tbirlbius varias jllas seclas in probruin Gbrislianse religiouis
•eseiMJoro proponil έν Σιώνι είδωλολάτρει, vel θεδν objiciebanl, responderuni Glemens Alex. Strom* v n ,
iowv είδωλολάτρει. Erudili viri ulramque conjectu- p. 755, et Origen. n i in Cels., p. 118.
851 S. JUSTINI HflLOSOfrHl E f MARTVR1S 552
ei mullos Gdelitlm seducenl*. c Sunl igilur, amici, Α παγες. » Κ α ί · c'ΑΛστήσονται πολλοί ψευδόχριστοι
ci ftierunt permulli, qui impia et nefanda dicereac κα\ ψευδοαπόστολοι, κα\ πολλούς τών πιστών π λ α -
facere docer&U, in nomine Jesu prodeunles; sunl- νήσουσιν. ι Ε1σ\ν ούν κα\ έγένοντο, ώ φίλοι άνδρες,
que a nobis appellati ex eorum nomine, a quibus πολλοί οί άθεα καί βλάσφημα λέγειν κα\ πράττειν
secla quxque et opinioorlum babuil. (Alii enim alio έδίδαξαν, έν ονόματι τοΰ Ιησοΰ προσελθόντες· καί
luodo in Deum universorum, et in eum, qnem ven- είσιν ύφ* ημών, άπδ της προσωνυμίας τών ανδρών,
tiirum prxdixerat, Cbrislum, c l in Denm Abrabae et έξ ούπερ έκαστη διδαχή κα\ γνώμη ήρξατο. ("Αλλοι
Isaac ei Jacob blaspbemias docent. Cum horum ne- γάρ κατ* άλλον τρόπον βλασφημεϊν τδν ποιητήν τών
mine communicaintis, cum alheos ei impios esse ac δλων, κα\ τδν ύπ* αύτοΰ προφητευόμενον (49) ελεύ-
injuslos el exleges sciamus, ac Jesum minime co- σεσθαι Χριστδν, κα\ τδν θεδν Αβραάμ κα\ Ι σ α ά κ
lere, sed verbis tanlum confileri. Atque illi quidem 4
κα\ Ιακώβ διδάσκουσιν ών ούδενΐ κοινωνούμεν, οί
noii secus ac qui in geniibus nomen Det operibus γνωρίζοντες άθεους χαί ασεβείς κα\ αδίκους καί
manu faclis inscribunt, ila Chrisiianos se esse di- άνομους αυτούς υπάρχοντας, κα\ άντϊ τοΰ τδν Ί η
cunt, ei nefandorum ac impioruiii sacrificiorum σούν σέβειν, ονόματι μόνον όμολογείν. Καί Χριστια
parlicipes fiunt.) Nonnulli 133 vocaniur Marciam', νούς εαυτούς λέγουσιν, δν τρόπον οί έν τοίς έθνεσι
alii Valenliniani, alii Basilidiani, alij Salorniliani, τδ δνομα τοΰ θεού έπιγράφουσι τοίς χειροποιήτοις,
alii aliud vocabulum habent ex suae quisque seciae xa\ άνόμοις καί άθέοις τελεταΐς (50) κοινωνούσι.)
principe; querriadinodum, ul initio dixi *, unusquis- Καί είσιν αυτών οί μέν τίνες καλούμενοι Μαρκια-
que eorum, qui pbilosophari sibi videnlur, acce- νο\ (51), οί δέ Ούαλεντινιανο\, οί δέ Βασιλιδιανο\, οί
plum a parente disciplinae nomen illius philosophiae δέ Σατορνιλιανο\, καί άλλοι άλλω ονόματι, άπδ τού
quam sequitur, sibi ferendum exislimal. Quainob- άρχηγέτου τής γνώμης έκαστος ονομαζόμενος· δν
rein cum ex bis Jesum eliam eoruin, qua3 post τρόπον χαλ έκαστος τών φιλοσοφείν νομίζονταν, ώς
ipsum fulura erant, pracscium fuisse scimus, liim έν άρχή προείπον, άπδ τοΰ πατρδς τοΰ λόγου τδ δνομα
ex mulds aliis, q u « credemibus ac proflteniibus ής φιλοσοφεί φιλοσοφίας ηγείται φέρειν. Ός κα\ έκ
eum csse Chrislum eventura praedixil. Nam qua> τούτων (52) ημείς, ώς έφην, τδν Ίησούν καλ τών
cunque patimur, dum a propinquis necamur, om- μετ' αύτδν γενησομένων προγνώστην έπιστάμεθα,
nia nobis eventura prsenunliavii: ita ut facile pa- κα\ έξ άλλων δέ πολλών ών προείπε γενήσεσθαι τοίς
teat nullum ejus omniuo reprebendi posse nec πιστεύουσι καί δμολογοΰσιν αύτδν Χριστόν.Καλ γάρ
diclum nec factum. Quapropler et pro vobis el pro & πάσχομεν πάντα αναιρούμενοι ύπδ τών οίχείων*
aljjs omnibus bominibug, qui nos oderunt, preca- Q προείπεν ήμίν μέλλε ι ν γενέσθαι, ώς κατά μηδενα
inur, u l nobiscum resipiscenies, Ίιι eum, quem el τρόπον έπιλήψιμον αύτοΰ λόγον ή πράξιν φαίνεσθαι*
opera el quae etiamnum ejus noniinis appellaiione Διδ κα\ υπέρ υμών καί υπέρ τών άλλων απάντων
fiuni miracuta, ei doctrinae serinones, et valicinia ανθρώπων τών έχθραινόντων ήμίν εύχόμεθα (55)" ίνα,
8
Maiih. xxiv, 11 · supra n. 2.
(49) Καϊ τόν ύχ' αυτού Λροφητενόμενον* Ha*c σθαι ύπ' αυτών ηγούμενοι, καί έπ\ πάσαν έορτάσι-
de Ebioniiis dicla exislimavii Bulliis in libro De μον τών εθνών τέρψιν, είς τιμήν τών είδώλων γινο-
Judic. eccles., cap. 7. Sed perspicuum est de iisdem μένην, πρώτοι συνιασιν. c Eienim idololbyla indif-
haereticis dicla esse, qui Jesum ei Cbrisiuin esse el ferenier mauducanl, nibil inquinari abiis putanies,
Oomiiium confitebatilur, sed euiu a propbeiis crea- e( in omrtem diem fesinm eilmicorum, pro volnptate
loris el Dei Judaioriiiii praMiiclum iuisse negabanl, in houore idolorum faciiim, primi conveniunl. »
quia crcalorem el Deum Judxomm, eju&que pro- Iren. lib. ι, rap. G. Parenibesis, quam apposuimtis
pheiias ac lotum Velus Testameniiiin omnino rejι ab his verbis άλλοι γάρ usque ad τελεταίς κοινωνούσι
οί ebant. Ex his eliam paiet Cbrislum boc loco ne- debelur C l . Thirlbio.
quaquam a Jusliuo, ul ibidem exislimal Bullus, (51) ΜαρκιανοΙ. Non Marci discipulos, ut C l .
Deum Abrahae appellari. Uuiic ei lilulum delert 8. Tbirlbio videlur, qtii Marcosii dicebantur. sed Mar-
mariyr sub fineni Apol. i , el pluribus aliis iu locis; 0 cionitas Jusliniis designal. Vix luno. prodierat bxc
sed bic Deuin Abrabae el Isaac el Jacob appellat Marcosiorum secia, cujus parenleui inuUo post
eum, quem bacrelici verum Demn esse ncgabanl, Irena5iis,ut adhuc stiperstiiem, refellit, lib. i , c. 15<
nenipe crealorem el Deimi Jiidaenrum, cuiu iidem Fatendum lamen esi minus accuraie Marcianos
CbrUlum pro vero Deo agnoscefenl, eiiiiiqwe Dco dici Marciouis discipttlos. Sed arbilrium ejusmodi
Abraba? Ionge majorem esse coiilenderent. I)e iisdem vocabulorum penes quemqiie scriplorem erat. Ilinc
bxrelicis vid. ιι. 40 el 42. ab Epipbanio iuierdiiiii Μαρκίωνες vocantur, inier-
(50) ΤεΛεταϊς κοινωνούσα ι Nefandis ac itnpiis diim Μαρκιωνισταί. Ideni Ούαλεντινούς dicil Valen-
aacris couumiuicanl, > nimirum edeudo de lis, quaj tini discipulos. Σατορνίνον vocam irenaeus lib. ι.
ddemoniis consecrala sunl. INeque eiiim verisiiuile cap. 24, el Eusebius lib. iv, c. 7; Σατορνίλον Heg«»-
esi iuslinuin ad ipsa haereiicorum mysieria respi- sippus apud Eusebiuin lib. iv, c. 2 2 ; Epipbanius ei
cere, et boc loco afllnnare, qnod in Apol. i , n. 26, Theodoreius. Legiiur apud R.Slepbamim et in utio-
S
faieiur se nescire, iilruin fabuloea illa facinora ba> ue cod. ins. Σατορνηλιανοί. Legendum videiur
reiici necne coimniuaul. Praiierea observandiim e9l ασιλειδιανοί. Sic eniin oiiiues auliqui bos bdereH-
Juslinunt respondere Trypfioni, qui de iduloibyiis cos vucanl.
laniuiii loctiliis fuerai. INon exspociabanl uelarii
liomiiics duiii a judicibus cogereiilur, sed sua ^ροιιΐϋ (52) Ώς καϊ έκ τούτων. Forie "Αστε κα\ έκ
dies fe.sios gentiliuiu ubibaui, ιιι sacronim parlici- τούτων.
pes fierenl. Id ex liis vcrhis lrensei perspii-iinr : Και (53) Αιό καΧ υμών.... εύχόμεθα. ld esi, duin
γάρ είδωλόθυτα άδιαφόρως έσθίουσ:, μηδέ μολύν.· prsedicl» a Cbrisio perseculiunes evcniuul; IH»H
03 DIALOGUS C C M T R Y P H O N E JUDiEO. 554
μεταγνδντες α υ ν ήμΓν, μ ή βλασφημήτε τδν διά τε τών Α de eo pranundata intaminatum ac in omnlbus i n -

Εργων, καλ τ ώ ν ά π δ τοΰ ονόματος αύτοΰ κα\ νΰν γι^- culpatum declaranl, Jesum Chrislum, blaaphemias
νομένων δ υ ν ά μ ε ω ν , κ α ί άπδ τών τής διδαχής λόγων, non eyomalis; sed in eum credentcs, saluteni it
χαλ άπδ τ ω ν προφητευθεισών είς αύτδν προφητειών, secundo ejus adventu, qui gloriosus fuiurua esi
άμωμον χαλ ά ν έ γ κ λ η τ ο ν χατά πάντα Χριστδν Ίησούν consequaminf, ac aeterno igne ab eo non damoe-
άλλά π ι σ τ ε ύ σ α ν τ ε ς είς αύτδν, έν τή πάλιν γενησο- minL
μένη ένδδξψ α ύ τ ο ΰ παρουσία σωθήτε, κα\ μή κατα-
δαασθήτε είς τ δ π υ ρ ύ π ' αύτοΰ. 36. Probat Chrislum Dominutn virtutum vocaru—
36. Κάκείνος άπεκρίνατο · "Εστω κα\ ταΰτα ούτοις Tum Trypbo : Sinl eliam isla ut dicis; fac C b r i -
έχοντα ώ ς λ έ γ ε ι ς , κα\ δτι παθητδς Χριστδς προεφη stum lapidem vocatura fuisse; fac pr&dictum esse
τεύθη μέλλειν είναι, κα\ λίθος κέκληται (54), κα\ έν eum passibilem futnrum, et post primum ipsius
δοξος μετά τ ή ν πρώτην αύτοΰ παρουσίαν, έν ή π α - adventum, in quo passibilcm venlurum oracula prae-
θητδς φαίνεσβαι κεκήρυκτο, έλευσόμενος κα\ κριτής nuntiaverant, gloriose rediiurum, ac judicem dein-
πάντων λ ο ι π δ ν , καλ αιώνιος βασιλεύς κα\ Ιερεύς ceps omnium, el aeiernura regem ac sacerdolem fu*
γενησόμένος. Εί ούτος δέ έστι περί ού ταΰτα προεφη turum. Utrura aulem iste s i l , de quo haec pradicla
B
τεύθη, άπόδειξον. eunt, demonslra.
Κάγώ - 'Ως βούλει, ώ Τρύφων, έλεύσομαι πρδς άς At ego : Ut placet, Trypho, veniam in tempore
βούλει τ α ύ τ α ς αποδείξεις έν τω άρμόζοντι τ ό π ω , e i loco ad eas, quas peiis, demonsirationes; sed
Ι φ η ν τ ά νύν δέ συγχωρήσεις μοι πρώτον έπιμνη- •unc per (e mihi liceat prius commemorare quas
σΟηναι ώ ν π ε ρ βούλομαι προφητειών, είς έπίδειξιν •olo prophetias; ut Cbristum demonslrem ei Deum
δτι χαλ Θεδς χαλ Κύριος τών δυνάμεων ό Χριστδς et Dominum virtutum et Jacob.per simililudinem
χαλ Ι α κ ώ β καλείται έν παραβολή ύπδ τοΰ αγίου Tocari a Spiritu sanclo; vestrosque interpretes, u(
Πνεύματος * καί οί παρ' ύμίν έξηγητα\, ώς Θεδς βοά, Deus clamat, insipienles esse qui haec in Chri-
άνοητοί είσι,* μή είς τδν Χριστδν είρήσθαι λέγοντες, sium dicia non esse coniendant, sed iu Salomonem,
άλλ' είς Σολομώνα, δτε είσέφερε τήν σκηνήν τού cum tabernacnlum teslimonii in (emplum a se aedl-
μαρτυρίου είς τδν ναδν δν φκοδόμησεν. "Εστι δέ ψαλ ficatum inferrel. Est auiem psalmus Davidis iste:
μός τού ΑαδΎδ ούτος · « Τού Κυρίου ή γή καί τδ c Doinini esi terra el plenitudo ejus, orbis lerra-
πλήρωμα αυτής, ή οικουμένη καί πάντες οί κατοι- rum, et universi qui babitani in eo. Ipse super ma-
χούντες έν α υ τ ή . Αύτδς έπ\ θαλασσών έθεμελίωσεν ria fundavit eom, et super flumina praparavit eum.
αυτήν, χαλ έ π \ ποταμών ήτοίμασεν αυτήν. Τίς άνα- Q ascendei in monlem Domini? aut qnis siabit
βήσεται είς τδ ορός τοΰ Κυρίου; ή τίς στήσεται έν ίιι loco sancio ejos? Innocens manibus et mundo
τδπψ ά γ ί ψ αύτοΰ; Αθώος χερσ\, καί καθαρδς τή corde ; qui non accepii in vano animam suam, et
καρδία · δς ούκ Ελαβεν έπϊ ματαίφ τήν ψυχήν αύτοΰ, «on juravil in dolo proximo suo : bic accipiet be-
χαλ ούκ ώμοσεν έπϊ δόλφ τψ πλησίον αύτοΰ * ούτος nediciionem a Doroino, et roisericordiam a Deo
λήψεται εύλογίαν παρά Κυρίου, κα\ έλεημοσύνην Salvaiore suo. Ila?c esl generaiio quaereniium Do-
παρά θεού Σωτήρος αυτού. Αύτη ή γενεά ζητούντων minuin, quaeremium faciem Dei iacob. Tolliie por-
τδν Κύριον, ζητούντων τδ πρόσωπον τοΰ θεοΰ Ι α las, principes, 134 vestras, et elevamini, poriai
κώβ (55)."Αρατε πύλας, οί άρχοντες, υμών, κα\ έπάρ- Kternales, c l inlroibil Rex gloriae. Quis est iste Rex
πύλαι αιώνιοι, κα\ είσελεύσεται δ Βασιλεύς τής gloriae? Dominus fonis ei poleus in praelio. Tolliie
δόξης. Τίς έστιν ούτος ό Βασιλεύς τής δόξης; Κύριος porlas, principes, vestras, et elevamini, poriae a3teι
χραταιδς καλ δυνατός έν πολέμψ. "Αρατε πύλας, οί ιι ales : et inlroibit Rex gloriae. Quis esl isie Rex
άρχοντες, υμών, καί έπάρθητε πύλαι αιώνιοι, καί είσ gloriae ? Dominus virluium, ipse est Rex gloriae
ελεύσεται δ Βασιλεύς τής δόξης. Τίς έστιν ούτος ό Dominum ergo virtutum Halomonem non esse de-
Βασιλεύς τής δόξης; Κύριος τών δυνάμεων, αυτός έστιν 1 1
•mnsiravi ; sed cum Christus nosier ex tnoriuis
4 Βασιλεύς τής δόξης, ι Κύριος ούν τών δυνάμεων δτι D resurrexisset, et in coelum ascenderel, jubentur in
ούχ έστιν ό Σολομών, άποδέδεικται · άλλά ό ημέτερος coelis ordinati a Deo principes aperire portas coe-
Χριστδς δτε έκ νεκρών ανέστη καί άνέβαινεν είς τδν lorum, ut inlret isle Rex gloriae, ei ascendens se-
ούρανδν, κελεύονται οί έν τοίς ούρανοίς ταχθέντες deat ad dextram Pairis, donec ponat inimicos sca-
νπδ τού θεού άρχοντες, άνοίξαι τάς πύλας τών ούρα- beiltim pedum ejus, qoemadmodum ex alio psalmo
1 9 1 1 1 1
Jer. ι ν , 22. Psal. x x m per lolum. n. 54.
modo aHimHm non despondemus, sed eliam tor- secutiis. Sed saape in hoc Dialogo aceuraiissimam
neala i u constanter perferimus, u l pro ipsis eiiam verborum consiruciionem negligit Justinus, ut su-
perseeetoribae preremur. Hanc esse Justini sen- pra pag. 104, in bis verbis : Μη εναντία δρώσαις
leeitaai perspkilur ex Apol. i, nuiu. 57, e l Dialog. ώσανεί, el infra n. 4 3 : Κατά τήν τού Πατρδς ρουλήν,
wrn. 96. ei aliie ejosinodi locie. et ιι. 86 inilio.
(54) Καϊ Λίθος χέχΛηται. Non video cur haec (55) Τό χρόσωχοτ τον θεον Ίαχώβ. Quod Jueli-
verba. qua* eapertoribus Juslini diciis num. 3 4 , nns paulo anle d i x i l , καλ Ιακώβ καλείται έν παρα
r ^ p o o d « o t , bonc in locuw C l . Thirlbius irrepsisee βολή, id videiur suadere, Juslimim scripsisse τδ
paipi. Coiiiiuodius illa quideni ponerenlur anle καλ ποόσωπόν σου Ιακώβ. THIRLBIOS.— Vide NobUittin*
παθητδς προεφητεύθη, idque in inlerprelando suin
PATEOL. G B . V I . 18
555 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 6*56
oslendimus Nam cum cceli principes informi Α νών, ίνα είσέλθη ούτος δς έστι Βασιλεύς της δόξης,
eum et ingloria et humili specie videreni, nec κα\ άναβάς καθίση έν δεξιά τού Πατρδς, έως άν θ$
cum cognoscercni, i(a percontabanlur : c Quis est τούς εχθρούς ύποπόδιον τών ποδών αυτού, ώς διά τού
isie Rex gloriae? > Et respondel eis Spirilus sati- άλλου ψαλμού δεδήλωται. Επειδή γάρ οί έν ούρανφ
clus aul Patris aul suo ipsius nomine : < Doruinus άρχοντες έώρων άειδη καλ άτιμον τδ είδος κα\ άδοξον
vinulum iste ipse esi Rex gloriae. > Nam nec de Sa- έχοντα αύτδν (56), ού γνωρίζοντες αύτδν, έπυνθά-
lomone, cujus adeo gloriosum exsltlit regntim, nec νοντο · € Τίς έστιν ούτος ό Βασιλεύς της δόξης; >
de tabernaculo leslimonii quemquam eorum, qui Κα\ αποκρίνεται αύτοίς τδ Πνεύμα τδ άγιον ή ά π δ
ad porlas templi Hierosolymiiani excubabanl, ausu- προσώπου τού Πατρδς, ή άπδ τού ίδίου * « Κύριος τών
Tum fuisse dicere : c Quis esl isle Rex gloriae, ι δυνάμεων αύτδς ούτος έστιν ό Βασιλεύς της δόξης. »
quilibei fatebilur. "Οτι γάρ ούτε περ\ Σολομώνος ένδοξου ούτω βασι
λέως δντος, ούτε περ\ της σκηνής τού μαρτυρίου,
τών έφεστώτων ταΐς πύλαις τού ναού τών Ιεροσολύμων έτόλμησεν άν τις είπείν, ι Τίς έστιν ούτος δ Βασιλεύς
τής δόξης; » πάς δστισούν ομολογήσει.
37. ldem probatur exaliis psalmii. — In diapsal- Β 37. Κα\ έν διαψάλματι τεσσαρακοστού έκτου ψαλ-
mate auiem psalmi quadragesimi sexii ba?c in μου, έφην, είς τδν Χριστδν ούτως εΓρηται · ι Άνέβη ό
Christum dicia sunt : c Ascendil Deus in jiibilo, θεδς έν άλαλαγμώ, Κύριος έν φωνή σάλπιγγος. Ψάλατε
Dominus in voce mbae. PsallUe Deo nosiro, psal- τψ θεψ ημών, ψάλατε * ψάλατε τψ Βασιλεί ημών, ψά
lile : psallile Regi noslro, psallite. Quoniam Rex λατε · δτι Βασιλεύς πάσης τής γής ό θεός · ψάλατε
omnis lerrae Deus; pgatliie inlelligenter. Regnavit συνετώς. Έβασίλευσεν δ θεδς έπ\ τά έθνη. Ό θ ε δ ς
Deus snper genles; Deus eedet super sedem ean- κάθηται έπ\ θρόνου αγίου αυτού. "Αρχοντες λαών
clam suam. Principes populorum congregaii sunt συνήχθησαν μετά τού θεού Αβραάμ, δτι τού θεού ο!
ciim Deo Abrabam. Quoniam Dei forles terrae valde κραταιοί τής γής σφόδρα έπήρθησαν. ι Καί έν έννενη-
u
elevaii sonl . > E l in psalmo nonagesimo ociavo κοστψ δγδόψψαλμψ όνειδίζει υμάς τδ Πνεύμα τδ άγιον*
exprobral vobis Spirilus sanctus, et hunc quem κα\ τούτον δν μή θέλετε βασιλέα είναι, βασιλέα καλ
noi) vuliis regcin esse, regem et Dominum et Sa- Κύριον και τού Σαμουήλ χαί τού Ααρών κα\ Μωύσέως
muelis et Aaronis et Moysis et aliorum prorsus καί τών άλλων πάντων απλώς δντα μηνύει. Είσϊ δέ
oranhim esse declarat. Sunt vero psalmi verba ha?c: οί λόγοι τού ψαλμού ούτοι* f Ό Κύριος έβασίλευσεν,
c Bominus regnavil; irascanlur populi; qui sedel όργιζέσθωσαν λαοί · δ καθήμενος έπϊ τών χερου-
super cherubim, commoveatur lerra. Dominus in ^ β \ μ , σαλευθήτω ή γ ή . Κύριος έν Σιών μέγας καλ
Sioo magnus, et excelsua est super omnes populos. υψηλός έστιν έπλ πάντας τούς λαούς. Έξομολογη-
Conflteantur notaini luo magno; qooniam lerribile, σάσθωσαν τ ψ όνόματί σου τ ψ μεγάλψ, δτι φοβερδν
e i sanclum egt, et bonor regis judicium diligit. Tii κα\ άγιόν έστι, κα\ τιμή βασιλέως κρίσιν ά γ α π $ . Σ ύ
parasli directiones : judicium et jusliliam in Jacob ήτοίμασας ευθύτητας, κρίσιν κα\ δικαιοσύνην έν
tu fecisti. Exaltalc Dominura Deuni noslrum; et Ιακώβ σύ έποίησας. Ύψούτε Κύριον τδν θεδν
adorale scabelJum pedum ejus, quoniam sancius ημών, κα\ προσκυνείτε τψ ύποποδίψ τών ποδών α υ
est. Moyses e i Aaron in sacerdolibds ejus; ei Sa- τού · δτι άγιος έστι. Μωΰσής καί Ααρών έν τοίς ί ε -
rouel iiiter eos qui invocant nomen ejus. Invoca- ρεύσιν αυτού, καί Σαμουήλ έν τοίς έπικαλουμένοις
bam (aii Scriptura) Dominum; et ipse exaudiebal τδ δνομα αυτού. Έπεκαλούντο (φησ\ν ή Γραφή) τδν
eos; in coltimna uubis loquebalur ad eos. Quia cu- Κύριον, καί αύτδς είσήκουεν αυτών. Έ ν στύλψ ν ε
slodiebani lesiimonia ejus, ei pr&cepium, quod φέλης έλάλει πρδς αυτούς· δτι έφύλασσον (57) τ ά
dedit illis. Domiue Deus nosier, tu exaudiebas eo.>; μαρτύρια αυτού, κα\ τδ πρόσταγμα δ έδωκεν αύτοίς·
Deus, lu propilius fuisti eis, el ulciscens iu onuies Κύριε δ θεδς ημών, σύ έπήκουες αυτών · δ θεδς, σύ
adinventiones eorum. Exallale Dominum Deuui D εύΐλατος έγένου αύτοϊς, κα\ έκδικών έ π \ πάντα τ ά
nostrum , ei adoraie in monie eancio ejus ; έπιτηδεύματα αυτών. Ύψούτε Κύριον τδν θ ε δ ν
qjoniam sanclus Doutinus Deus noster . · ημών, κα\ προσκυνείτε είς δρος άγιον αυτού * δ τ ι
i e
άγιος Κύριος ό θεδς ημών. »

Τ
38. Molestum Judceo quod Chrisius adorandus di- 38. Καί ό Τρύφων ε ΐ π ε ν 0 άνθρωπε, καλδν ή ν
catur. ld confirmat Juitinus ex psai. XLIV. Hic T r y - πεισθέντας ημάς τοίς διδασκάλοις νομοθετήσασι (58)
pbo : Praclare laceremus, inquil, si magistris no- μηδεν\ έξ υμών όμιλείν, μηδέ σοι τούτων κοινωνή-
u l e
ο. 33. Psal. XLVI, 6-10. Psal. xcviu per totum.
(56) Minus accurate Gbristus specie el decore ca« iribui colligerenMis. Primus ilHus advenlus d k k u r
ruisse dicerelur io ipso ascensionis triumpbo. Emii- inforrais ei inglorius n . 121.
ifcin psalmum de Clirislo dicluiii esse conlendit (57) "Οτι έφύΛασσον. Deest δτι i n uifoquo c o -
n. 85. Sed bumiletr. A\um slalum primi advetilus dice ins.
iinibus circumscribere videtur. Iimnerito auiem ex (58) Γο7ς διδασχάϊοις νομοθετήσοχτι. Hauc asen-
cjusiuodi locis, in quibus Cbristus ioglorius e l iti— di raiioueui iuira iwui. 112, JuiUis exprobral Jus-
foriuis apparuisee dicilur, dcfonueiii ei vuliuiu a l - tUHJS.
557 DlALOGUS C U M TRYPHONE J U D J E O . 55S
σαι τ ώ ν λ ί γ ω ν . Βλάσφημα γάρ πολλά λέγεις, τδν Α slris morem gerenles, qui vestrnm cuiquam veiure
σταυρωθέντα τούτον άξιων πείθειν ημάς γεγενήσθαί in culloquium legc veiuerunt, ne boram quideni
μετά Μ ω ύ σ έ ω ς χαλ Ααρών, χα\ λελαληκέναι αύτοίς sermonum communionem tecum haberemus. Impie
έν στύλω ν ε φ έ λ η ς · είτα άνθρωπον γενόμενον, σταυ enim multa dicis, criicifixum illum persuadere no-
ρωθήναι, καλ άναβεβηκέναι είς τδν ούρανδν, καλ πά bis 135 posiulans cum Moyse et Aarone versatum
λιν παραγίνεσθαι (59) έπλ τής γής, καλ προσκυνη- fuisse, ei eos in columna nubis allocuium : deinde
τδν είναι. homineni faclum ac cruci affixum fuisse, et in COB-
lum ascendisee, ac rursus ia terram venlurum,
euwdemque adorandura esse.
Κάγώ άπεχρινάμην · ΟΤδα δτι, ώς δ τού θεού λό Tum ego sic respondi: Scio absconditam vobis
γος έφη, χέκρυπται άφ' υμών ή σοφία ή μεγάλη esse, ui ait divinus sernio, magnam illam creato-
u
αύτη τού ποιητού τών δλων καλ παντοκράτορος θεού. ris omnium el omnipolentis Dei sapienliam .
Διδ συμπαθών ύμίν προσκάμνειν αγωνίζομαι, δπως Quare misericordia in vos commotus, conieotione
τά παράδοξα ημών ταύτα νοήσητε · εί δέ μή, ίνα omni allaboro, ut haec nosira, quae praeter opinio
κάν αύτδς αθώος ώ έν ήμερα κρίσεως. Έ τ ι γάρ καλ nem veslrara dicunlur, inielligaiis; vel saltem ego
Β
ραδοςοτέρους (60) δοκούντας άλλους λόγους άκού- criiuine vacem in die judicii. Adhucenim audioue,
• · μ ή ταράσσεσθε δέ, άλλά μάλλον προθυμότεροι quae ab opinioue veslra magis remota videanlur;
γενόμενοι άκροαταλ καλ έξετασταλ μένετε, καταφρο- sed ne (urbemini, quin potius alacriores auditores
νούντες τ ή ς παραδόσεως τών υμετέρων διδασκάλων el inquisitoree manete, iradiiionem magislrorum
έπελ ού τά διά τού θεού (61) ύπδ τού προφητικού veslrorum coniemnentes; eo quippe nomine ar-
Πνεύματος ελέγχονται νοείν δυνάμενοι, άλλά τά ίδια guunlur a Spiritu sanclo, quod inielligere non po§-
μάλλον δίδασκε ιν προαιρούμενοι. Έ ν τεσσαρακοστψ sint, quae a Deo docenlur, sed gua magis docere
ούν τετάρτψ ψαλμψ ομοίως είρηται είς τδν Χριστδν s t u d e a n t l n psalmo igitur quadragesimo quario
i e
ταύτα- t Έξηρεύξατο ή καρδία μου λόγον α γ α θ ό ν ha3c in Cbrislum simililer dicia s u n l : < Eructavit
λέγω έ γ ώ τά έργα μου τψ Βασιλεί. *Η γλωσσά μου cor meuni verbum bonum : dico ego opera mea
κάλαμος γραμματέως όξυγράφου. Ωραίος κάλλει Regi. Lingua mea calamus scribae velociter scriben-
παρά τους υίούς τών ανθρώπων έξεχύθη χάρις έν tis. Speciosus forma p r « filiis bominum ; diffusa
χείλεσί σου * διά τούτο ευλόγησε σε ό θεδς είς τδν est graiia in labiis luis; proplerea benedixil le
αίώνα. Περίζωσαι τήν ((ομφαίαν σου έπλ τδν μηρόν Deus in aelernum. Accingere gladio tuo super fe-
, n u r
σου, δυνατέ. Τή ώραιότητί σου και τψ κάλλει σου cR""»- poleutissime. Specie tua, et pulchrilu-
χαλ εντείνε, χαλ κατευοδού, καλ βασίλευε, ένεκεν dine lua ei intende, ei prospere procede, e l regna,
αληθείας καλ πραότητος καλ δικαιοσύνης · καλ οδη propter verilalem ei inansueludinem, et jusiiiiam;
γήσει σε θαυμαστώς ή δεξιά σου. Τά βέλη σου ήκο- el deducet te mirabiliier dextera tua. Sagiilae t u «
νημένα, δυνατέ, λαολ ύποκάτω σου πεσούνται, έν acntae, poienliesime, populi eub le cadent, io corde
καρδία τών έχθρων τού Βασιλέως. Ό θρόνος σου, ininiicorum Regie. Sedes lua, Deus, in saeculum sae-
δ θεδς, είς τδν αίώνα τού αίώνος * ράβδος ευθύτη c u l i : virga directionis, virga regni tui. Dilexisli
τας ή ράβδος τής βασιλείας σου. Ήγάπησας δικαιο justhiam, et odisli iniquilatem ; proplerea unxil te
σύνην, χαλ έμίσησας άνομία,ν * διά τούτο έχρισε σε Deus, Deus luus oleo exsultaiionia prse participi-
δ θεός (62) σου έλαιον άγαλλιάσεως παρά τούς μετ bus luis. Myrrba ei guiia, et casia, a veslimemis
όχους σου. Σμύρναν χαλ σταχτήν καλ κασίαν άπδ tuis, a domibus ebumeis, ex quibus deleclaverunt
τών ιματίων σου, άπδ βάρεων έλεφαντίνων, έξ ών le. Filiae regum in bonore tuo. Asiiiit regina a
εύφραναν σε. θυγατέρες βασιλέων έν τή τιμή σου. dextris luis, in vestiiu deauralo, drcumamicta,
Παρέστη ή βασίλισσα έκ δεξιών σου, έν ίματισμψ variegaia. Audi, iilia, et vide, et inclina aurem
διαχρύσφ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη. "Ακουσον. luam: el obliviscere populum luum et doinum pa-
θύγατερ, καλ ίδε, καλ κλϊνον τδ οδς σου, καλ έπιλά- D iris lui. Et concupiscel Rex decorem tuuro; quia
θου τού λαού σου, χαλ τού οίκου τού πατρός σου ν ipse esl Domious luus : e l adcrabunt eum. Et Olia
· · Isa. xxix, 14. Ibid. Psal. XLIV, pcr totum.
(59) Παραγίνεσθαι. Necesse non est hic futurutn κού Πνεύματος. Nec eruditus ille vir, nec alii inier-
ewn Sylbargio reponere; cum familiares sinl Ju- preies Jusiini viderunt illud ύπδ τού προφητικού
siioo leinporam immulationes, ac praelerea prae- Πνεύματος referri ad verbum ελέγχονται, quo qui-
sens pro fuiuro eajpe usurpelur in ejusroodi locis dem semel animadverso non diQiciles erunl hae vo-
apad accuratissimos scriptores. ces, τά διά τού θεού. Subaudiendum enim διδασκό
(60) Kal χαραδοξοτέρονς. Vel ea proroittere v i - μενα aul aliquod siiuile verbum, qood Justinus ie-
detnr, quae de Verbi generaiione ex subeianiia Pa- clori supplendum relinquere solet: Sic enim n. 54:
iris ία secuoda parte Dialogi edisserel, vei quae de δπου γάρ δ νόμος... ούχλ τδν μετ* εκείνον μέλλοντα,
vocaiione gentiuio et reprobaliooe Jud&orum i i i άλλά τδν διά Μωύσέως έξηγείσθε. Et n. 55: Τδν
tenU parte. διά τών προφητών νόμον. E l η . 55 : Ό λόγος τής
(61) Ov τά διά τον Θεον. Mulus se in paries προφητείας της διά Δαβίδ. Vid. Apol. I, η . 59.
veitil C l . Tbirlbius, u l hunc locum, qui minime (62) Ο θεός. Legendum δ θεδς, δ θεός «ου, u l
corniplae esl, tanei. Legendum jproponU τάδιατάγ- infra η . 56 et 65.
ματα τού θεού, vel τά τού θεου διά τού προφητι
859 S. J13ST1NI PHILOSOPHl ET MARTYRIS 5S0
Tyri in miineribns. Vullom tuum deprecabuniur Α χαλ επιθυμήσει ό Βασιλεύς τού χάλλους σου» οτι α υ
diviles pfehis. Omnis glorfa fiiiae Regis ititrinsecus, τός έστι Κύριος σου, καλ προσκυνήσουσιν αύτψ. Καλ
in fimbriis aureis, circumamicta, variegala. Affe- θυγάτηρ Τύρου έν δωροις. Τδ πρόσωπον σου λιτα-
reniur Regi virgines post eam; proxima* ejus affe- νεύσουσιν οί πλούσιοι τού λαού. Πάσα ή δόξα της
renlur tibi. Afferenlur in laniiia, el exsultaiione: θυγατρδς τού Βασιλέως έσωθεν, έν κροσσωτοίς χ ρ υ -
adducenlur in templum Regis. Pro pairibus tuis σοις περιβεβλημένη, πεποικιλμένη. Άπενεχθήσονται
nali stint libi filii; conslitues eos principes super τψ Βασιλεί παρθένοι οπίσω αυτής (63), αϊ πλησίον
omnem terram. Recordabor nominis tui in omni αυτής άπενεχθήσονταί σοι* άπενεχθήσονται έν ε υ
gcneratione et generaiione; propterea populi con- φροσύνη καλ αγαλλιάσει · άχθήσονται είς ναδν Βασι
filebunlur libi in xlcrnuin, el in sa?culum sae- λέως. Άντλ τών πατέρων σου έγεννήθησαν οί υιοί
culi. ι σου· καταστήσεις αυτούς άρχοντας έπλ πάσαν τήν
γήν. Μνησθήσομαι τού ονόματος σου έν πάση γενεά καλ γενεφ · διά τούτο λαολ έξομολογήσονταί σοι είς
τδν αίώνα καλ είς τδν αίώνα τού αίώνος. »
39. Juduei Christianos hoc credentes oderunt. 39. Καλ ουδέν θαυμαστδν, έπ*ίπον, εί καλ ημάς
Qvanlum interuirosque dhcrimen.— Nec quidquam μισείτε τούς ταύτα νοούντας, καλ ελέγχοντας υμών
toirum, aiebam, si nos quoque odisiis, qtii baec Β τήνάελ σκληροκάρδιον γνώμην. Καλ γάρ Ηλίας περλ
telligimus, el cordis vestri semper obdurescenlis υμών πρδς τδν θεδν έντυγχάνων ούτως λέγει ·
seolenliam arguimus; nam et Elias de vobis cuin c Κύριε, τούς προφήτας σου άπέκτειναν, καλ τά
Deo agens 13G ha?c ait: « Domine, prophetas luos θυσιαστήρια σου κατέσκαψαν κάγώ ύπελείφθην μό
occiderunt et altaria lua subruerunt: el ego reli- νος, καλ ζητοΰσι τήν ψυχήν μου. > Καλ αποκρίνεται
ctussum SOIU.H, ei quxrunt animam meam. > Et ei α ύ τ ψ · c "Ετι είσί μοι έπτακισχίλιοι άνδρες, οί ούκ
respondelur: « Adhuc milii supersunt seplem niil- έκαμψαν γόνυ τή Βάαλ. > "Ον ούν τρόπον διά τούς
lia hominum,qui nonQexeruntgenu c o r a m B a a l . » έπτακισχιλίους εκείνους τήν όργήν ούκ επέφερε τότε
l9
Quemadmodum igiiur propier illa sepiem millia ό θεδς, τδν αύτδν τρόπον καλ νύν ουδέ πω τήν κρί
suatn tum Deus iracundiam non emiuebat; iia et σιν (64) έπήνεγκεν ή επάγει, γινώσκων έτι καθ*
nuiicjudicium uondum intulit, neque infert; quippe ήμέραν τινάς μαθητευομένους είς τδ δνομα τού Χρι
cum sciat adhuc quoiidie nonnullos in nomen Gbri- στού αύτου, καλ απολείποντας τήν δδδν τής πλάνης·
sti sui instilui, et ab erroris via discedere; qyi οί καλ λαμβάνουσι δόματα, έκαστος ώς άξιοί είσι,
quidem dona accipiuni, ut quisque diguus est, per φωτιζόμενοι διά τού ονόματος τοΰ Χριστού τού
bujus Christi nomen illumioati. Hic eitim accipil του (65). Ό μέν γάρ λαμβάνει συνέσεως πνεύμα,
ipiritum sapienliae, ille consilii, alius forliludinis, ^ ό δέ βουλής, δ δέ ίσχύος, ό δέ ίάσεως, ά δέ προγνώ
alius curationis, alius pr&cognilionis, alius doctH- σεως, ό δέ διδασκαλίας, ό δέ φόβου θεοΰ.
n$, alius limoris Dei
Ad haec Trypho : Volo, inquit, noveris te baec di- Καλ ό Τρύφων πρδς ταΰτα ε!πέ μοι· "Οτι παρα
ceotem desipere. φρονείς ταΰτα λέγων, έπίστασθαί σε βούλομαι.
At ego ad iltum: Audi, sodes, nec insanio, nec Κάγώ πρδς αυτόν · "Ακουσον,' ώ ούτος, έλεγον, δτι
desipio. Sed praediclum est fore ui Cbristus, posi- ού μέμηνα, ουδέ παραφρονώ· άλλά μετά τήν τοΰ
quam in coelum ascendissel, nos ab errore capiivos Χριστού είς τδν ούρανδν άνέλευσ* προεφητεύθη αί-
abducerei, ac dona nobis daret. Sunt aulem ltfee χμαλωτεΰσαι αύτδν ημάς άπδ τής πλάνης, καλ δού
ipsa verba: c Ascendil in altum, capiivam duxit ναι ήμίν δόματα. Είσλ δέ οί λόγοι ούτοι · ι Άνέδη
captivitatem, dedit dona bomimbus > Nos igitur είς ύψος, ήχμαλώτευσεν αίχμαλωσίαν, έδωκε δόματα
donis ab eo, qui in alium ascendit, Ghrislo acce- τοίς άνθρώποις. » Οί λαβόντες ούν ημείς δόματα
piie, voe f qui in vobis ipsis sapientes eslis, el co- παρά τοΰ είς ύψος άναβάντος Χριστού, υμάς ι τούς
ram vobis ipsis scieiiles > e i propbeiicis sermo- σοφούς έν έαυτοίς καλ ενώπιον εαυτών έπιστήμε-
nibus demonstramus desipere ac solis labiis Deura ^ νας, » άπδ τών προφητικών λόγων άποδείκνυμεν
ejusque Cbrisium colere. Nos autem, qui in omni ανόητους, καλ χείλεσι μόνον τιμώντας τδν θεδν, καλ
veritate sumus iosliluli, et operibus el cognilione τδν Χριστδν αύτοΰ. Η μ ε ί ς δέ καλ έν έργοις καλ γνώ-
e i corde ad morlem usque coliiuus. Forte aulem σει καλ καρδία, μέχρι θανάτου, οί έκ πάσης τής
idcirco eliam dubilatis hunc, quemadmoduni decla- αληθείας (66) μεμαθητευμένοι, τιμώμεν. Ύμείς δέ
, e 1 1 M
· · Ul Rcg. xix, 14, 18. Isa. χι, 2. Psal. LXVII, 19. lsa. v, 21.
65) "Οχίσω αύτης. Uterque cndex οπίσω αύτοΰ. slse Gaibolicae dicaiur et a sectis prorsus alie-
64) Ούοέπω τήτ κρίσιν. Vide Apol. ιι, num. 7. num esi.
(65) Parvi refert uiruin Cbrisiianis, quaieuus (66) Έχ χάσης τής άΛηθείας. Vel catholicoa
Judaeis oppononitir, an Calholicis, quaienus adver- bic oppoiiil haereiicis (sic eiiiui n. 35, de caiholi-
gantur haereiicis, loliu* veritalis coguilio aliribua- cis : Ημείς ol τής αληθινής Ίτισοΰ Χριστού χαλ
tur. Nauo, u l observaluin esi in Prefat. part. n , καθαράς διδασκαλίας μαθηταί) vel Chrisiiaiiot Ju-
cap. u l l . , quidquid in boc Dialogo Juslinus ad de- dajis.
/tueiontm religWis Cbroliaiia diepuial, id Eccle-
561 DIALOGUS CUM TRYPHONE J U D i E O . 562
ϊβως καλ δ ι ά τ ο ύ τ ο διστάζετε δμολογήσαι δτι ουτ/ς Α ranl Scripturae el qua» in omnium oculis posita
έστιν 6 Χ ρ ι σ τ δ ς , ώ ς a i Γραφαλ άποδεικνύουσι και sunl, et q u « in ejus nomine flunl, Chrisluin ease
τα φ α ι ν ό μ ε ν α (67) καλ τά γινόμενα έπλ τψ ονόματι confiteri, ne vos iosectenlur principes, qui nefarii
αύτοΰ, Ι ν α μ*} δ ι ώ κ η σ θ ε ύπδ των αρχόντων, οί ού et fallacis spiriius, sive serpentis, operalione eoe,
παύβονται (68) ά π δ τής τού πονηρού κα\ πλάνου qui nomen Cbrisii confUentur, occidere e l inseclari
π ν ε ύ μ α τ ο ς , τ ο υ ο φ ε ω ς , ενεργείας, θανάτουντες καλ noo desinent, donec iteruin adsil, et oinnea de-
διωκοντες τού>ς τ δ δνομα τού Χριστού όμολογούντας, slrual, el digna cuique p r a n i a rependaL
Ιως π ά λ ι ν π α ρ ^ , κ α ι κατάλυση πάντας, καλ τδ κατ'
άξίαν έ κ ά σ τ ω π ρ ο σ ν ε ί μ η .
Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν · "Ηδη ούν τδν λόγον άπόδος ήμΓν, Hic Trypho : Jam igitnr, inquit, ralionem nobis
δτι ούτος δν φ ή ς έσταυρώσθαι καλ άνεληλυθέναι είς afler, cur iste, quem cruciflxum eese dicis ti \n
τδν ούρανδν, εστλν δ Χριστδς τοΰ θεού. "Οτι γάρ coelum ascendisse, Cbrislus sil Dei. Passibilem eniin
χαλ παθητδς δ Χριστδς διά τών Γραφών κηρύσσεται, Cliristuni in Scripiuris prsdicari, ac rursus cuin
κα\ μετά δόξης πάλιν παραγίνεσθαι (69), καλ αίώ gloria venlurum, ei selcrnum omnium genlium
νων τήν βασιλείαν πάντων τών εθνών λήψεσθαι, πά- imperiura, omnibus regnis ei subjeclis, accepiu-
σης βασιλείας αύτψ ύποτασσομένης, ίκανώς διά Π rum, salis ex Scripluris a le supra recitatis de-
τών προανιστορημένων ύπδ σού Γραφών άποδέδει- monsiratum esi. Hunc auiem ipsum esse nobis de-
κται* δτι δέ ούτος έστιν, άπόδειξον ήμίν. monslra.
Κάγώ * "Αποδέδεικται μέν ήδη, ώ άνδρες, τοίς A l ego: ld jam, viri, iis qui aures habertt, de-
ώτα Ιχουσι καλ έκ τών ομολόγου μένων ύφ' υμών * monslraium est, vel ex his ipsis, qu& a vobis con-
άλλ' δι»ως μ ή νομίσητε άπορείν με καλ μή δύνασθαι cessa sunt; sed ne me puiciis haerere, nec ea eliam,
καλ πρδς ά άξιούτε αποδείξεις ποιείσθαι, ώς ύπε- quas pelilis, demonstrare posse» faciam id conve-
σχόμην, έν τψ προσήκοντι τόπω ποιήσομαι· τά νΰν nienii loco, ui pollicitus suin; nuuc auiem eerieni
4έ έπλ τήν συνάφεια ν ών έποιούμην λόγων άπο- insiituiae oralionis prosequor.
τρέχω.
40 Τδ μυστήριον ούν τοΰ προβάτου δ τδ Πάσχα 40. Redit ad leget Motaicat et figurat fuitu pro»
Ούειν (70) έντέταλται δ Θεδς, τύπος ήν τοΰ Χρι bat eorum quce ad Christum perlinenl. — Myslerium
στού * ού τ ψ αίματι, κατά τδν λόγον τής είς αύτδν igitur agni, quem Pascba immolare prsecepil Dcus,
πίστεως, χρίονται τούς οίκους εαυτών, τουτέστιν figura eral Cbrisli, cujus sanguine, pro fidei in eum
Ιαοτούς, οί πιστεύοντες είς αυτόν. "Οτι γάρ τδ πλά-
« " » ratione, domos suas inungunl, qui credunl in
r
e s l
σμα, δ έπλασε ν ό Θεδς τδν Αδάμ, οίκος έγένετο τοΰ enrn, 137 Μ wipsos; nam illud plasma, quod
εμφυσήματος τοΰ παρά τοΰ Θεοΰ, καλ πάντες νοείν Deus etfinxil, neinpe Adamum, doroum iuisseafflati
δύνασθε. Καλ δτι πρόσκαιρος ήν καλ αύτη ή εντολή, a Deo spirilus, vos quoque omnes intelligere po*
ούτως άποδείχνυμι. Ούδαμοΰ θύεσθαι τδ πρόβατον lestis. Hoc auiero ipsum eliaui praeceplum ad lem-
τού Πάσχα δ Θεδς συγχωρεί, εί μή έπλ τόπψ (71) pus dalum sic deuionstro. Agnum Pascbae Deut"
<ρ έπικέκληται τδ δνομα αύτοΰ * είδως δτι έλεύσον alibi immolari non sinit, quam in loco in quo i n -
ται ήμέραι μετά τδ παθείν τδν Χριστδν, δτε καλ ό vocatum esl nomen ejus; cum sciret venturos posl
τόπος τής Ιερουσαλήμ τοίς έχθροίς υμών παραδο- Cbristi passioneni dies, quibus urbs Jerusalein ho-
Οήσεται, χαλ παύσονται άπασαι απλώς προσφοραλ slibus veslris iraderetur, et omnes prorsus obla-
γινόμενα*., καλ τδ κελευσθέν πρόβατον εκείνο όπτδν liones fieri desinerenl. Alque hic aguas, quem l o -
όλον γίνεσθαι, τοΰ πάθους τοΰ σταυρού δι' ού π ά tum assari praecipilur, sopplicii crucis, per quain
σχε ιν έμελλεν ό Χριστδς, σύμβολο ν ήν. Τδ γάρ Christus erat passurus, symbolum erat. Agnug
δπτωμενον πρόβατον (72), σχηματιζόμενο ν ομοίως enim qui assatur, ad siroililudinein figurae cnicis
τ ψ σχήματι τοΰ σταυρού, όπτάται. Είς γάρ δρθιος dispositus asaaiur. Allerum enim veru ab iiifiinis
οβελίσκος διαπερονάται άπδ τών κατωτάτω μερών D pariibus ad capul usque recia transligiiur; alie-
p i / ρ ι τής κεφαλής, καλ εΤς πάλιν κατά τδ μετά- rum vero secunduin scapulas, ad quod eliara ma-
(67) Καϊ τά φαινόμενα. Yidelur his verbis de- lis viclima, nec necesee est legere τψ Πάσχα, ut
signare conversionem genlium, sequenlibus aulcm erudito Loudinensi editori visum esl.
nQiracala iu Gbrisli noinine fieri solila. (71) ΕΙ / ι ή έπϊ τόΛφ. Hoc argumeuto, qaod evi-
a
(68) Olob χανσονται. Won providebal S. roar- denier probai legero non aBiernam esee, ui Judaei
r fore aliqoando, oi Ecclesia sub imperaloribus sibi flnsebant, sed ad lempus dalam, usi sunt mnlti
iristianis florcret. Atque in hoc asgeDlieuteni ba- alii scriplores, ut Tertullianus adv. Jud. cap. 5 ; Eu-
bet Teriulliaoum, qoi sic loquiiur Apologet. cap. eebius Demonsir. evangel. c. 6; S. Joannes Cbrysost.
ti : t Seu el Caesares credidissenl super Ghrisio, Orat. in Jud.; S. Gyrillus lib. ix, in Jut. p. 512.
u aoi Ga?sares non esaeol sa?culo neceaaarii, aui si (72) Τό γάρ όπτώμετον stpoCazor. Salinasius
«i Chrisiiaui poiuissenl esse Caesares. · episl. De cruce p. 244, el Uocharlus Hieroz. part. i ,
\69) Παραγίνεσθαι. Hic eiiam, u i supra, futuruin col. 615, ei Georgius Eliezer Edzardus, vir do-
o b i m d i i Sylburgiue. Sed non uiujor iiuiuuiandi ctrinae Hebraicae peritissiraus, Adnoi. ad Avoda Sara
ct»«iextii» iieces*»ii«8. cap. 2, p. 254, exislimanl non cujuslibel agni, sed
(70) Ό τό Πάσχα θύειν. Sitnilis consiraciio Pascbalis Untum, assationem bic describi, quod
ιιιοχ occarril, τδ πλάσμα δ έπλασεν ό Θεδς τδν inihi nou Ol verisimile. Reclamant, nUi fallor, ipaa-
Αδάμ. luqne illud τδ Πάσχα ideui valel ac Pascba- verba ei seriea oralionis. T B I R L M U S .
865 8. JUSTINI PHILOSOPHl ΕΤ MARTYRIS 564
nu* agni saspenduntur. Aique eiiam duo ilti hirci, Α φρενον, ψ προσαρτώνται κα\αί χείρες τοΰ προβάτου.
quoe in jejunio similes offerri praescriptura eral, K a l ol έν τή νηστεία δέ τράγοι δύο δμοιοι (73) χε-
quorumqoe alier emissarius erat alter offerebatur,
v
λευσθέντες γίνεσθαι, ών δ εΤς άποπομπαίος έγίνετο,
duplicem Christi advenlum nunliabant: alleruin, in δ δέ έτερος είς προσφοράν, τών δύο παρουσιών τοΰ
quo eiim velut emissarium seniores poputi vesiri Χριστού καταγγελία ή σ α ν μιάς μέν, έν ή ώς άπο-
et sacerdotes eduxerunt, manusque ei injecerunt, πομπαίον αύτδν παρεπέμψαντο οί πρεσβύτεροι τοΰ
et morte eum mulctarunt; alterum vero, quia in λαού υμών κα\ οί ίερείς, έπιβαλόντες αύτψ τάς χεί-
eodero Hieroeolymorum loco agnoscetiseum, quem ρας, κα\ θανατώσαντες α ύ τ δ ν κα\ τής δευτέρας δέ
contumelia affecistis, quique oblaiio eral pro om- αύτοΰ παρουσίας, δτι έν τψ αύτψ τόπω (74) τών Ι ε
nlbiis peccatoribns poeniieniiam agere voleniibus, ροσολύμων έπιγνωσθήσεσθε (75) αύτδν τδν άτιμω-
ac jejunium illud, quod dicil Isaias, observanlibus, θέντα ύφ* υμών, κα\ προσφορά ήν υπέρ πάντων τών
colligaliones violenlorum coniracluum dissolvendo, μετανοείν βουλομένων αμαρτωλών, χαλ νηστευδντων
ac caeiera simililer tenendo, quae ab eo enumerala, ήν καταλέγει Ησαΐας νηστείαν, διασπώντες στραγγα-
M
e i a me r e c i u u , ab bis, qui credunt in Jesum, λιάς βιαίων συναλλαγμάτων, κα\ τά άλλα ομοίως τά
obsenrantur. Hanc auiem eliam duorum hircorum κατηριθμημένα ύπ' αύτοΰ, ά κα\ αύτδς ανιστόρησα,
B
oblaiionero, qui in jejunio jus&i erant offerri, s i - φυλάσσοντες, ά ποιοΰσιν οί τψ Ίησοΰ πιστεύοντες.
miliier alibi quam Hierowdymis, fleri nefas fuisse Κα\ δτι κα\ ή τών δύο τράγων τών νηστεία κελευ-
sciiis. σθέντων προσφέρεσθαι προσφορά ούδαμοΰ ομοίως
συγκεχώρηται γίνεσθαι, εί μή έν Τεροσολύμοις, έπί-
στασθε.
41« Simila oblatio figura eucharislice. — Similae 41. Κα\ ή τής σεμιδάλεως δέ προσφορά, ώ άν
qnoque oblaiio, v i r i , aiebam, pro iis, qui a lepra δρες, έλεγον, ή υπέρ τών καθαριζομένων άπδ τής
purgabanttir, prnescripta, figura eral panis Eucha- λέπρας προσφέρεσθαι παραδοθείσα, τύπος ήν τοΰ
risliae, quem Dominus nosler Jesus Chrislus in re- άρτου τής Ευχαριστίας, δν είς άνάμνησιν τοΰ πά
cordaiiouem passionis pro bis qui ab omni pravi- θους οί έπαθεν υπέρ τών καθαιρομένων τάς ψυχάς
tale purganlur ausceptae fieri precepii; ui elsimul άπδ πάσης πονηρίας ανθρώπων, Ιησούς Χριστδς ό
gralias agamos Deo, tum quod mundum et omnia, Κύριος ημών παρέδωκε ποιείν, ίνα άμα τε εύχαρι-
quae in eo sunt, propler hominem creaverit; tum στώμεν τψ θ ε ψ υπέρ τε τοΰ τδν κόσμον έκτικέναι
qnod nos a nequilia, in qua fuimus, liberaverlt, et συν πάσι τοίς έν αύτψ διά τδν άνθρωπον, κα\ υπέρ
prinqipalus el polestates fuudilus profligaveril per του άπδ τής κακίας έν ή γεγόναμεν ήλευθερωκέναι
eum qui de ejus votuntale passioni faclus esl ob- C κ ο Λ τ λ ς ά^ ρ ι^ΐας
χ ά ςκ λελυκέ-
κ α τ < χ ς ατα
noxius. Hinc de sacrificiis quidem, quae tunc a ναι τελείαν κατάλυσιν διά τοΰ παθητοΰ γινομένου κα
tobis offerebantur, sic Deus, ut jaro dixi per τά τήν βουλήν αύτοΰ. "Οθεν περ\ μέν τών ύφ' υμών
Malachiam unum ex duodecim, loquitur : c Non τότε προσφερομένων θυσιών λέγει ό θεδς, ώς προέ-
esl voluntas mea in vobis, dicit Dominus, et sacri- φην, διά Μαλαχίου, ένδς τών δώδεκα· t Ούκ έστι θέ
ticia non suscipiam de manibus vestris, proplerea λημα μου έν ύ μ ί ν , λέγει Κύριος· καί τάς θυσίας
quod ab ortii solis usque ad occasum nomen meum υμών ού προσδέξομαι έκ τών χειρών υ μ ώ ν διότι
glorificatum esi in 1 3 8 gentibus; ei in omni loco άπδ ανατολής ηλίου έως δυσμών τδ δνομά μου δεδό-
offeriur incensum nomini meo et viclima pura; ξασται έν τοις έθνεσι, κα\ έν παντϊ τόπω θυμίαμα
qnoniam magnum est nomen meum in genlibus, προσφέρεται τψ όνόματί μου κα\ θυσία καθαρά* δτι
M
dicil Dominus. Vos autem illud profanaiis . ι De μέγα τδ δνομά μου έν τοίς έθνεσι, λέγει Κύριος·
iis aulem, quae in omni loco a nobis gcnlibus offe- ύμείς δέ βεβηλοΰτε αυτό. ι Περί δέ τών έν παντ\ τό
runiar ei, sacriflciis, boc est, de pane Eucharisii» πω ύφ' ημών τών εθνών προσφερομένων αύτψ θυ
el de calice similiter E u c h a r i s l i » , jam lum praedi- σιών , τουτέστι τοΰ άρτου τής Ευχαριστίας καί τοΰ
c i l , illud etiam addens, nomen suum a nobis glo- ^ ποτηρίου ομοίως τής Ευχαριστίας, προλέγει τότε, εί
rificari, a vobis auiem profanari. Jam vero prace- πών καί τδ δνομα αύτοΰ δοξάζειν ημάς, υμάς δέ βε
piam illud circumcisionis, ut infanies oeiavo die βηλοΰν. Ή δέ εντολή τής περιτομής, κελεύουσα τή
omnino circumcidanlur, (igura erai verae circumci- ογδόη ήμερα έκ παντδς περιτέμνειν τά γεννώμενα,
gionie, qua ab errore ei nequiiia per eum, qui a τύπος ήν τής αληθινής περιτομής ήν περιετμήθη-
"n.15. " η . 28. »Malach, ι, 10-12.
(75) Τράγο ί δύο δμοιοι. Hujus explicnlionis au- repraBsentationi Cbristi respondear.
clor fuil Juetino S. Barnabas, seu quicunque alius (75) Έπιγτωσβήσεσθε. Mallel Silburgius έπιγνώ-
epistolam scripsit, qtiae S. Barnaba? iribuiiur. Vid. σεσθε. Mox illa verba κα\ προσφορά ήν, c dura et
c. 7 hujus epislolae el TertiiHianum adv. Jud. t
vix feremla > C l . Tbirlbio videntiir. Legendum v i -
c. 14. Vide eliam Cyrili. Alex. iu Jul. lib. ix, delur anle hsec verba δς. Terlullianus jejunium
paff. 502. hiielligil de reprobis c jejunauiibus a salute > iu
(74) "Οτι έτ τφ αύτφ τόχφ* Necesje ηοη esl le- sccnndo adveniu, dum < eacerdoles leinpli spiri-
inalis, id esl Ecclesiac, Dominica3 gralia? quasi vis*
Jere δτε έν τψ αύτψ τόπω. Ratiouem enim affert
usiinu* cur oblaius ille similis hircus sccundae ceralioue quadam ι fruenlur.
S65 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO.
ρεν ά π δ τ η ς π λ ά ν η ς καλ πονηρίας διά τοΰ άπδ νε- Α roorluie resurrexit una sabbatorom d i e , Jesum
xpwv ά ν α α τ ά ν τ ο ς xfj μ ι $ των σαββάτων ήμερα Τη- Christum Dorainuin nostrum eircumciei simue.
>*οΰ Χ ρ ί σ τ ο υ τ ο υ Κ υ ρ ί ο υ ήμων. Μία γάρ τών σαββά Una enim sabbatorum, curo priina maoeal omnium
των, π ρ ώ τ η μ έ ν ο υ σ α (76) τών πασών ήμερων, κατά dierum, rursus secundum numerum omnium die-
tVv άρ».θμθν π ά λ ι ν τ ώ ν πασών ήμερων τής κυκλοφο rum in orbem elabentium vocatur octava, ei priroa
ρίας δγδόη κ α λ ε ί τ α ι , καλ πρώτη ου σα μένει. esse non desinii.
42. 'Αλλά κ α λ τ δ δώδεκα κώδωνας (77) έξήφθαι τοΰ 42. Tintinnabulum tacerdotalis vestit figura apo-
ποδήρους τ ο ΰ ά ρ χ ι ε ρ έ ω ς παραδεδόσθαι, τών δώδεκα stolorum. — Quineliam quod Iradilum erat,' ul duo-
αποστόλων τ ώ ν έ,ξαφθέντων άπδ τής δυνάμεως τοΰ deciin tintinnabula ex lalari vesle summi sacerdolie
αΙωνίου Ι ε ρ έ ω ς Χ ρ ί σ τ ο υ , δι' ών τής φωνής ή πάσα γή appenderenlur, duodecim apostolorum ex virlute
της δόξης καλ χ ά ρ ι τ ο ς τοΰ θεοΰ κα\ τοΰ Χρίστου αύ scterni sacerdotis Cbristi pendenlium, quoruni vox
του έ π λ η ρ ώ θ η , σύμβολον ήν. Διδ καλ ό Δαβλδ λέγει· universam lerram gloria et gratia Dei et Chrisii
ι Είς π ά σ α ν τ ή ν γ ή ν έξήλθεν δ φθόγγος αυτών, καλ ejus replevit, significatio fuil. Quapropier David
είς τά π έ ρ α τ α τ ή ς οικουμένης τά βήματα αυτών. > ila loquiiur : c lu oinnem terram exivii sonus eo-
Καλ δ ΉσαΛας ώ ς άπδ προσώπου τών αποστόλων λε· m m , ei in flnes orbis lerrae verba eorum · · . ι Et
Β
γόντων τ ψ Χ ρ ι σ τ ψ , δτι ούχλ τή άκοή αυτών πιστεύ- Isaias velul ex persona aposiolorum Gbristo dicen
ουσιν, άλλά τ ή αύτοΰ πέμψαντος αυτούς δυνάμει· δλδ tium non suae ipsorum pradicalioni, sed illius, a
λέγει ούτως (78)· <' Κύριε, τίς έπίστευσε τή άκοή quo missi sunl, poiestali tidein baberi, sic loquilur :
ημών; καλ δ βραχίων Κυρίου τίνι απεκαλύφθη; < Domine, quis credidit auditui nosiro, ei brachiuui
άνηγγείλαμ^ν ενώπιον αύτοΰ ώς παιδίον , ώς ρίζα έν Domini cui revelatuui esi ? Annunliavimus coram
γή διψώση, » καλ τά έξης τής προφητείας προλε- eo lanquam puelius, sicut radix in lerra silienti " , ι
λεγμένα. Τ δ δέ είπείν τδν λόγον ώς άπδ προσώπου ei quae sequunlur jam ex eadem propbetia de-
f
πολλών· c Άνηγγείλαμεν ενώπιον αύτοΰ, ι καλ έπα- pi ompla \ Quod auiem ail Scriplura velul cx per-
γ α γ ε ϊ ν , t ώ ς παιδίον, > δηλωτικδν τού τούς πονη sona mullorum : c Annuniiavimus coraro eo, > vt
ρούς υπηκόους αύτοΰ γενομένους ύπηρετήσαι τή κε addit, € tanquam puellus; > signiflcai id quoJ
λεύσει αύτοΰ, καλ πάντας ώς έν παιδίον γεγενήσθαί. evenil, ut pravi bomines submissi ei ac dociles facii,
^Οποίον καλ έπλ τοΰ σώματος έστιν ί δ ε ί ν πολλών ipsius jussis minisirarent, ac oinnes instar uuius
άριθμουμένων μελών, τά σύμπαντα έν καλείται καλ puelti fierenl. Quale esi eiiam quod in corpore v i -
Ιστι σώμα. Καλ γάρ δήμος καλ εκκλησία, πολλολ τδν dare licet; cum roulla membra numerenlur, omnia
άριθμδν δντες άνθρωποι, ώς έν δντες π ρ ά γ μ α , τή Q uuum vocanlur et sunl corpus. Nam el populus el
μια κλήσει καλούνται καλ προσαγορεύονται. Καλ τά convenlus, cum mulli sini numero bomines, tanquain
άλλα δέ πάντα απλώς, ώ άνδρες, έφην, τά ύπδ Μωΰ- nna res essent, appellaiione una vocantur ei de-
σίως διαταχθέντα, δύναμαι καταριθμών άποδεικνύ- signantur. Ac ca3tera quidem prorsus omuia, ο viri,
ναι τύπους καλ σύμβολα καλ καταγγελίας τών τψ a Moyse inslitula enuiuerans demonsirare possum,
Χριστψ γίνεσθαι μελλόντων καλ τών είς αύτδν π ι - aiebam, imagines el signa et pranuntialiones fuisse
βτεύειν προεγνωσμένων, καλ τών ύπδ αύτοΰ τοΰ Χρι lum eorum quae Cbrisio eveniura erant, lum eoruiu
στού ομοίως γίνεσθαι μελλόντων. Άλλά επειδή καλ qui in cum crediluri praenoscebanlur, tum eorum
& κατηριθμησάμην τά νΰν ίκανά δοκεί μοι είναι, aiiaro bimiliter, qua3 Ghristus ipse facturus erai,
έπλ τδν λόγον τή τάξει παριών έρχομαι. Sed quia quae recensui, salis mihi impraesenliarum
videniur esse, ad oraiionis seriein reverlor.
β
43. Ως ουν άπδ Αβραάμ ήρξατο περιτομή, καλ 43. Concludil legemfinemhabuiise in Chrislo, qui ex
άπδ Μωύσέως σάββατον καλ θυσίαι καλ προσφοραλ Virgine natut ett.—Queinadinoduro igilur ab Abraba-
Τ
" Psal. χνιιι, 5. * Isa. LIH,1. · · n. 43.
(76) Πρώτη μένουσα. Eadem babemus supra D bominem asini figora fmgebant, sonitu admonitns
Tourn. 23, e l infra num. 138. Forie legendum πρώτη &ese sublraheret. Quid mirum si Jusiinus, qui in
μέν ούσα. ut conjir.il G l . Thirlbius. refellendis liaerelicis lotus erat, saniores inlerpreia-
(77) Αώδεχα κώδωνας. Nonuullorum hominum tionesimpiis eornm nugisopponii? Yid. Glem. Alex.
sapercilitini in hac allegorica interpreiatione cau- Strom. v, p. 561, ei seqq. — Αώδεκα κώδωνας.
n m arripuit sancti niariyris irridendi ei exagi- Duodecim fuisse linlinnabula neque Scripliira
Undi. Sed cum Pbilo Judaeus smnmum sacerdolem iExod. xxviu, 35, seqq.) refert, ncque Josepbus
vesie talari indulutn divini Verbi imaginem esse (Aniiqg. Jud. ιιι, c. 7, § 4, seqq. [Opp. ed. Hicb-
doceat lib. De profug. pag. 466, ac in iilius linlin- ter. Tom. 1.1 p. 145, seqq.). Terlulliauus adv.
•abalis aliisque oriiameutis arcanas quasdam s i - Marc. iv, c. 13 (Opp. cd. Leopold. Ρ. III), p. 1 7 i ,
gnificalione* persequaliir lib. De migratione Abrah., duodecim aposlolos opinaiur praesignificari duode-
p. 404, ei De viia Moytis, p. 673, non iuiperite Ju- cim gemmis in lunica sacerdolali Aaronis (Exod.
Hiimt ad religionis defensionem adhibel quod ipsi XXVIII, 9, scqq.). Quibus cum gemmis Jusiinns
d**derant adversarii. Huc accedit quod baereiici de uosier fortasse tintinnabula confadil. OTTO.
tintiimabalis multa perabsurde niigabanlur. Valen- (78] Αιδ Λέγει ούτως. Leg«ndum conjicil T l i i r l -
liniani duodecim primos Êonee signilicari vole- bius ουνάμει δηλονότι, λέγει ούτως. Sed forlc illud
bant, oi tesiaiur Irenaeus lib. i , cap. 11. Muhn de- διό redundat boc loco, ul saepe alias δέ, γ ά ρ , ούν
trslabilior Gnoaticorum impicias, qni, lesie E p i - apud Justinum, dum disserondi ardoreiu sequiiur^
pfcaaio, baeret. 26,- pag. 94, liutiimabula bunc iu Yide n. 56 inilio.
i o u i l i i U diccbaut, ul Judxoruui Dcus, quotu
567 S. J U S T L N I P H I L O S O P H I E T M A R T I R I S 56S
mo circumcisio,a Moyse auteiu sabbalum ei viciimae Α καλ έορταλ, καλ απεδείχθη διά τδ οπληροκάρδιον
et munera el ferioe incoeperanl, alque, ul demon του λαοΟ υμών ταΰτα διατετάχθαι, ούτως παύσα-
slratum est, ob duritiam cordis populi 1 3 9 veslri σθαι έδει κατά τήν τοΰ Πατρδς βουλήν (79) είς τδν
instiiuta fuerant, ila ea desinere oportebal in enm, διά τής άπδ τοΰ γένους τρΰ Α β ρ α ά μ , καλ φυλής
qui secundura volunlalem Palris, ex Virgine gene- Ιούδα, κα\ Δαβίδ Παρθένου γεννηθέντα ΥΙδν τοΰ
ris Abrahse, Iribus Juda el slirpis David, genilus Θεού Χριστδν * όστις καλ αίώνιος νόμος, καλ καινή
esi, Filium Dei Christum; qui et lex aeterna el διαθήκη τψ παντλ κόσμω έκηρύσσετο προελευσδμε-
novum testamenium univerao mundo praedicabatur νος, ώς αί προλελεγμέναι προφητείαι σημαίνουσι.
advenlurus, ul jam allala oracula demonslranl. Ac Καλ ημείς, οί διά τούτου προσχωρήσαντες τψ Θεψ,
nos quidem, qui per eum ad Deum accessimus, non ού ταύτην τήν κατά σάρκα παρελάβομεν περιτομήν,
istam carnis circumcisionem accepimus, sed spiri- άλλά πνευματικήν, ή ν Ένώχ καλ οί δμοιοι έφύλα-
lualero, quam Enocb ejusque siiniles cuslodierunl; ξαν. Η μ ε ί ς δέ, διά τοΰ βαπτίσματος αυτήν, επειδή
aique hanc pcr baplismum, quia in peccalis fuera- άμαρτωλολ έγεγόνειμεν (80), διά τδ έλεος τδ παρά
inus, iwisericordia Dei conseculi sumus; licelque τοΰ Θεοΰ, έλάβομεν, καλ πάσιν έφετδν ομοίως λαμ
omnibus simililer consequi. Sed cum jam urgeat de βάνειν. Περλ δέ τοΰ τής γενέσεως αύτοΰ μυστηρίου
B
illius nativiialis myslerio dispuiatio, id mihi agen- ήδη λέγειν κατεπείγοντος, λέγω. Ησαΐας ουν περλ
dum est. Isains igiiur de ipsius Chrisii genere, non τοΰ γένους αύτοΰ τοΰ Χριστού, δτι άνεκδιήγητόν
enarrabile illud hominibtis esse sic asseruit, ul jam έστιν άνθρώποις, ούτως έφη, ώς καλ προγέγραπται·
M
scripsimus : c Gcnerationem ejus quis enarra- ι Τήν γενεάν αύτοΰ τίς διηγήσεται; δτι αίρεται ά π δ
bil? quia tollitur a terra vila ejus : ab iniquilalibus της γής ή ζωή αύτοΰ * άπδ τών ανομιών τοΰ λαού
populi mei ducius esl in mortem * · . ι Qui ergo mo- μου ήχθη (81) είς θάνατον. > Ός ανεκδιήγητου ούν
rilurus erat, ul ejus livore homincs peccalores sa- δντος τοΰ γένους τούτου άποθνήσκειν μέλλοντος, ινα
naremur, illius gcnus non enarrabi-le esse propbe- τψ μώλωπι αύτοΰ ίαθώμεν οί άμαρτωλολ άνθρωποι,
licus Spiritus bis verbis declarat. Prauerea u l pos- τδ προφητικδν Πνεύμα ταΰτα εΐπεν. Έ τ ι καλ ίνα δν
sent qui in eum credunt, quonam modo genilus in τρόπον γέγονεν έν κόσμω γεννηθελς, έπιγνώναι έ χ ω -
mundum venerit, agnoscere; per eumdem Isaiara σιν οί πιστεύοντες αύτψ Ανθρωποι, διά τοΰ αύτοΰ
Spirilus propbelicos rem, u l erat evenlura, prae- Ήσαΐου τδ προφητικδν Πνεύμα ώς μέλλει γίνεσθαι
dixil his verbis : c E l adjecit Dominus loqui ad προεφήτευσεν ούτως· ι Καλ προσέθετο Κύριος λα-
Achaz, dicens : Peie tibi signum a Domino Deo luo λήσαι τψ Ά χ ά ζ , λέγων ΑΓτησον σεαυτψ σημείον
in profundum, sive in excelsum. E l dixit Achaz : Q παρά Κυρίου τοΰ Θεοΰ σου, είς βάθος, ή είς ύψος.
Non peiam, neque leniabo Dominum. Et dixit Καλ εΐπεν Ά χ ά ζ · Ού μή αίτήσω, ουδέ μή πειρασω
Isaiae : Audile lunc, domusDavid : Nunquid parum Κύριον. Καλ είπεν ΉσάΙας· Άκούετε δή, ό οίκος Δα
vobis esl ceriamen praebere hominibus?etquomodo βίδ · Μή μικρδν ύμίν αγώνα παρέχειν άνθρώποις;
Domino praebetis cerlamen ? Propterea dabii Do- καλ πώς Κυρίψ παρέχετε αγώνα; Διά τοΰτο δώσει
minus ipse vobis signum. Ecce Virgo in ulero con- Κύριος αύτδς ύμίν σημείον. Ιδού ή Παρθένος έν γα-
cipiel, et pariei filium, et vocabhur nomen ejus στρλ λήψεται, καλ τέξεται υίδν, καλ καλέσεται τδ
Emroanuel. Buiyrum ei mel comedet, antequam δνομα αύτοΰ Εμμανουήλ. Βούτυρον καλ μέλι φάγε-
acial, aut praeligat mala el eligat bonum ; quo- ται πρλν ή γνώναι αύτδν ή προελέσθαι πονηρά, καλ
niam anlequam cognoscat puer bonum, vel malum, έκλέξασθαι (82) τδ αγαθόν · διότι πρλν ή γνώναι τδ
rcprobal mala, eligendo bonura " . Antequam sciat παιδίον άγαθδνή κακδν, άπειθεί πονηρά (82*), τοΰ έκλέ
puer vocare palrem, aut malrem, lollet viriutem Da- ξασθαι τδ αγαθόν. Διότι πρλν ή (85) γνώναι τδ π α ι
inasci et spolia Samariae corara rege Assyriorum δίον καλείν πατέρα ή μητέρα, λήψεται δύναμιν Δα
et capielur terra, quam tu duriler feres a facie μάσκου καλ σκύλα Σαμαρείας έναντι βασιλέως Άσσυ-
duorum regum. Sed adducet Deussuper te, ei snper ρίων. Καλ καταληφθήσεται ή γή ήν σύ σκληρώς
populum luum, el snper domum patris tui, dies, D οίσεις άπδ προσώπου τών δύο βασιλέων. Άλλ* έ π ά -
qui necdum venerunl super le, a die, quo abstulil ξει ό Θεδς έπλ σέ (84) καλ έπλ τδν λαόν σου καλ έπλ
M
Ephraim a Juda, regem Assyrioruin . Neminem τδν οίκον τοΰ πατρός σου ημέρας, αϊ ούδέπωήκασιν
Μ
·» η . 13. » l e a . LIII, 8. « Isa. vn, 10-15, « Isa. νιιι, 4. Isa. νιι, 16, 17.
(79) Κατά r. r . /7. βονΛήν. Haec referri debenl Apol. ι, η . 51. Sed reclamat Thirlbius et opponit
ad lircarnaiionem, quain Juslinus, Palris volunlaie illud Dialogi num. 89 : Προείπον οί προφήται δτι
factaw dicere solei, nl Apol. i , u. 46 el 63 ; Apol. n , άπδ τών ανομιών τοΰ λαού άχθήσεται είς θάνατον.
n.5, Dialog. n. 24,48,87. Similis verborum conslru-r (82) Καϊ έχΛέξασθαί. iufra n. 66 : πονηρά*
clio, vel librariorum, vel ipsius Juslini properanlis έκλέξεται τδ αγαθόν, atque ita cod. Clarom
incuria, animadvertilur in his verbis n. 86 : μετά (8-2*) Ά Λειθεΐ πονηρά. Pbrasis insolens. W o l -
τδ σταυρωθήναι τούτον δν ένδοξον πάλιν παραγενή- OIIS reposueral απωθεί{repetlit). Si quid mutare l i -
σεσθαι αποδεικνύουσιν αί Γραφαί. ceret, mallem cuiu L X X legere άπειθεί πονηρία.
(80) 'ΑμαρτωΑοϊ έγεγάνειμεν. Sic etiam supra ED. PATROL.
n. 41 : Τής κακίας έν ή γεγόναμεν. (83) άίότι χρϊν ή . . . ζαταΛηφθήσεται. Haec ϊ«-
(81) 'Ηχθη. Legitur in ulroque codice ms. irusa fuisse, nec in Isaia repenri observal R. Ste-
fjX^v.Grabius, De viiiit L X X interpretum legendum y
phanus. Legilur in Bibliis καταλειφθήσεται.
luouel iu boc Dialogi loto ήκει, utsupra υ . 13, et (84) Έπϊ σέ. Hxc infra D. 66, noo leguntur.
« · DIALOGUS C U » TRYPHONE JUDiEO. 570
4π\ o e , ά π δ τ η ς η μ έ ρ α ς ή ς άφείλεν Έφραΐμ άπδ Α eane in Abrabae secundum carnem genere unquam
Ιούδα, τδν β α σ ι λ έ α τ ω ν 'Ασσυρίων. > "Οτι μέν ούν exslitisse, practer liunc Chrislum noslrum, qui e i
έν τ φ γένει τ ψ κ α τ ά σάρκα τού Α β ρ α ά μ , ουδείς ου Yirgine natus esset, aul nalus dicerelur, omnibus
δέποτε ά π δ π α ρ θ έ ν ο υ γεγένηται, ουδέ λέλεκται γεγε- roanifestum esl. Sed quia vos ac magisiri vesiri
νημένος, άλλ' τ\ ούτος δ ημέτερος Χριστδς, πάσι φα- asserere audeiis non dicium esse iu propheiia
νερόν έστιν. Έ π ε λ δέ ύμεϊς κα\ οί διδάσκαλοι υμών Isaia3: c Ecce virgo in ulero babebii, » sed : c Ecce
τολμάτε λ έ γ ε ι ν , μηδέ είρήσθαι έν τή προφητεία τού ado!escentula in ulero concipiet el pariei filium; ι
Ήσσίσυ· ι Ι δ ο ύ ή Παρθένος έν γαστρί έξει, ι άλλ*' et quia propheliam ila exponilis, quasi in E i e -
ι Ιδού ή νεάνις έν γαστρί λήψεται κα\ τέξεται υίδν ι cbiam, qui rex vesler fuit, dicla essel; conabor de
κα\ έξηγεΐσθε τήν προφητείαν ώς είς Έζεκίαν τδν lioc quoque conlra vos pauca disserere, et in hunc,
γενόμενον υμών βασιλέα, πειράσομαι κα\ έν τούτω quem Cbrislum esse couGiemur, dictam demon-
καθ* υμών βραχέα έξηγήσασθαι, κα\ άποδείξαι είς sirare.
τούτον είρήσθαι τδν δμολογούμενον ύφ' ημών Χρι
στδν.
44. Ούτω γάρ κατά πάντα αθώος υμών χάριν εύ- 44. Fru$lra Judcei salutem sibi promittunl, quce.
ρεθήσομαι, εί αποδείξεις ποιούμενος αγωνίζομαι Β ηοη potesl comparari nisi per Christum. — Sic
υμάς πεισθήναι. Έάν δέ ύμείς σκληροκάρδιοι μένον enim omiiino, qiianlum ad vos allinet 1 4 0 inno-
τ ε ς , ή ασθενείς τήν γνώμην διά τδν άφωρισμένον ceus reperiar, si demonstraiionibus adbibendis in
τ ο ^ Χριστιανοίς θάνατον, τφ άληθεί συντίθεσθαι μή id iiieumbain, u l vobis persuadeam. Siu aulem in
βούλεσθε, έαυτοίς αίτιοι φανήσεσθε. Κα\ εξαπατάτε cordis durilia perraanenies, aut animo inllrmi ob
εαυτούς (85), ύπονοούντες διά τδ είναι τού "Αβραάμ sancitam in Cbrislianos moriem, verilali nolueri-
κατά σάρκα σπέρμα, πάντως κληρονομήσειν τά κατ- lis assenliri; manifesturn erii vos mali auctores
ηγγελμένα παρά τού θεοΰ διά τού Χριστού δοθήσε- esse vobismelipsis. A c vos quidem ipsi decipiiis,
σθαι αγαθά. Ουδείς γάρ ουδέ εκείνων (86) ούδαμό- qui eo quod semen Abrah» silis secundum carnem,
θεν λαβείν έχει πλήν οί τή γνώμη έξομοιωθέντες τή omniiio bouoriim, de quibus uunlialum esl fore, u i
πίστει τού "Αβραάμ, κα\ έπιγνόντες τά μυστήρια a Ueo per Cbrislum deniur, hserediialem accepiu-
πάντα, λέγω δέ δτι (87) τΙς μέν εντολή είς θεοσέ- ros puielis. Nemo enim, ne ex illo quidem semine,
βειαν καλ δικαιοπραξίαν διετέτακτο · τΙς δέ εντολή quidquam accipere polest, preter eos qui animo
καλ πράξις ομοίως εΓρητο, ή είς μυστήριον τού Χρι assimilali fuerinl Abrabae fidei, e l mysteria omnia
στού, διά τδ σκληροκάρδιον (88) τού λαού υμών. Κα\ agnoverini, id est alia quaBdam prxcepia ad Dei
δτι τούτο έστιν , έν τ ψ Ιεζεκιήλ περ\ τούτου απο culiuiu el jusiiiia) observalionem esse dala; alia
φαινόμενος δ Θεδς εΐπεν ι Έάν Νώε κα\ "Ιακώβ (89) aulem precepia et opera, vel ad Cbristi myslerium,
(85) Καϊ εξοχότατε εαυτούς. Non difficile est quxri potesl cur hujus distinctionis cognilionem
bujus loci jnncluram cum praecedenti animadver- necessariam putel ad satulem; deinde vero cur
tere. Posiqaam dixit Juglinus magnam culpam bac dislinciione mysieria omnia coniineri dicat.
commeriiuros Judahos, si veritaii assenliri nolint; Quod speclal ad primam quaeslionem ; cum Justinua
refellil inanem eoruin fiduciaro, qua? ad spernendas necessaridui fuisse Jtidaeis exisiimel, u l fldem
Justini minaa incitare poierat. Idem ergo esl ac Abrahae imilareniur, illud eliam necessarium exi-
« dixissei : Ne* jusia est veslra liriucia, sed vos slimare debuit, u l fiduciam suam in legis rilibus
ipsi decipiiis, etc. Quare imililes Thirlbii conje- non ponereul, nec jusli sibi ob circuincisionem et
Clarae χαί εξαπατήσετε, κα\ γάρ εξαπατάτε, κα\ sabbala viderenlur, sed ba?c inslilula ab xierna Dei
μή εξαπατάτε. Faletur ipse sibi eas non placere. lege dislinguerent. Mirum auiem videri non debei,
(86) Ουδέ εκείνων. Id est, ex illo Abrab» se- cur omnia uiysteria bac cognilione comineri pulel.
n i n e . Ex qua S. nianyris senlenlia manilesle se- Qnidquid eniin in bac priina Dialoyi patie ex Ye-
quitnr iis eiiam, qui ex Abrahae semine nou erani, leri leslamenio deproiuit, quidquid de Cbristi d i -
itecessariam iuisse iilius fidei imilalionem. Neque vinitaie e l incaniaiione disseril, illud eo speclat,
id de illis lantum lemporibus intelligi debet, quae ul jusiiliGalionem non per circumcisionem ei Mo-
Eraogelii promulgationem secula suut. Plurious 0 saica insiiluta, sed per sanguinein Chrisii compa-
enim locis docei Justinus eamdem semper juslifi- rari probel. Hinc eliain, n. 67, dislinclioneui illani
cationis legem exsiiliese. Yide supra n. 44, 23, 50. legis ei graiiae, veluli pracipuum quoddam novae
Coiijicil C l . Tbirlbius legendum ουδείς γ ά ρ ουδέν iegie insiilulum predical. ι Cur igitur, iuquii,
εκείνων, c Nemo enim quidquam ex bis bonis per- abud Testainenlum Deus fulurum promisil, nec u i
cipere ulia ralione potesl. ι Conjeciuraai suam islud iusiilulum fueral, sed sine ineiu e l iremoie
fuieil hie duobiift Dialogi locis : Συν ήμίν κα\ κλη- el fulguribus inslilulum iri dixil, el tale ut demoii-
ρονοαήσαι βουλήσονται κάν ολίγον τόπον ούτοι οί δι- blrel quodnam praeceptum, sive opus, aelernuiu ei
καιουντες εαυτούς καί λέγοντες είναι τέκνα Αβραάμ, oiuni generi conveniens judicei Deus, quodnain au-
η . 1 5 ; Τί ούν έστιν δ λέγεις , δτι ουδείς ημών κλη lem accoiumodale ad duriliaiu popult foatri...
ρονομήσει έν τ ψ δρει τω άγίω τού Θεού ουδέν; luandaverit. »
ιι. 26. (88) Αιά τό σχΛί\ροχάρδιον. Legenduni ή διά τδ
(87) Τά μυστήρια πάντα, Λέρο δέ δτι. Non dif- σκληροκάρδιον, idque jaiu Langus et Tbiiibius vi-
fcile esl iuvestigare quaenam illa sii ouiniuui niy- derunt.
tieriorum cogniiio, quaiu Jueiiuua neceesariatn (89) 7ακώό*. Ita niss. et R. Siephanus. Sic eliam
essc ad ftaluietn docei. Ipse eniui meniem suam paulo posl legitur e l infra nuiii. 440, idem Eze-
explieal, a* lotani rein revocai ad disiiuctionem cbielis tesiimoniuni. A l Sylburgius restiluil Ίώβ,
eoruet, quae ad pieutem e l jusliliam, et eorum, ut in Bibliis babeiur, quod quidem eo miiius pro«
quat ob duritiem cordi» praescripia fuerant. Sed baudum, quod el sarpissiuie a vulgaiig edilionibui
vel ob (hiriliam cordis populi vestri similiter esse A κα\ Δανιήλ έξαιτήσωνται ή υΙούς ή θυγατέρας, ου
descripta. Alque ila sese rem babere Deus apud μή δοθήσεται αΰτοϊς. ι Κα\ έν τψ 'Hoota είς τοΰτο
Ezccbietem pronunliat in baec verba : ι Si Noe et αύτδ έφη ούτως· c Είπε Κύριος δ θεός· Κα\ έξελεύ-
Jscob et Oaniel depoposcerint vel filios, vel filias, σονται, χα\ δψονται τά χώλα τών παραβεβηκότων
u
non d&bilur eis . » E l apud Uaiain in banc ipsam ανθρώπων. Ό γάρ σχώληξ αυτών ού τελευτήσει,
sententiam ita loquilur : < Dixit Dominus Deus : χαί τδ πΰρ αυτών ού σβεσθήσεται, χαί έσονται είς
Eiegredienlur, et videbuni membra praevaricatorum δρασιν πάση σαρκί. ι Ό ς τεμδντας (90) υμάς άπδ
hominum. Yermls eoruin non moriclur, et ignis τών ψυχών υμών τήν ελπίδα ταύτην, σπουδάσαι δεί
eortim non exstinguetur, e l eruul in epectaculum έπιγνώναι δι' ής δδοΰ άφεσις ύμίν τών αμαρτιών
omni carni » Quapropler banc spein ex animis γενήσεται, χαί έλπ\ς τής χληρονομίας τών κατηγ-
vesiris recidenles etaborare oporiet, ul cognoscatis γελμένων αγαθών. Έστι δ* ούχ άλλη ή αύτη , Ινα
quanam via ad reinissiouem peccalorum et spem τούτον τδν Χριστδν έπιγνόντες, κα\ λουσάμενοι τδ
baredilatis promissoruni bonoruni pervenialis. υπέρ αφέσεως αμαρτιών διά 'ΉσαΙου κηρυχθέν λου
Alia aulem non esl, nisi baec, ul bunc Chrislum τρδν (91), άναμαρτήτως λοιπδν ζήσητε.
agnoscenies, ac illo ad peccalorum remiseionem baplismo, quem Isaias prxdicavit, abtuli sine pec-
caio deinceps vivalis.
45. Qui justi ante legem et sub lege [uerunt,perR 45. Καί ό Τρύφων · Εί και έγκόπτειν δοκώ τοί;
Chrisium talvabuntur. — Tum Trypbo : Eisi, i n - λόγοις τούτοις οΤς λέγεις άναγκαίοις ούσιν έξετα-
quii, ea videor inlerpellare, quae ad periraclandum σθήναί, άλλ' ούν κατεπείγοντος τοΰ έπερωτήματος, δ
necessaria edisseris; urgcnte tamen ea qusesiione, έξετάσαι βούλομαι, άνάσχου μου πρώτον.
quam volo ponere, fac primum u i uic perferas.
Tum ego : Quidquid placueril inlerroga, u i i n Κάγώ· "Οσα βούλει εξέταζε, ώς σοι επέρχεται·
/aentem veniet;nam eiiam posl inlerrogala et re- έγώ γάρ κα\ μετά τάς εξετάσεις καί αποκρίσεις
sponsa oralionem resumere conabor ei absolvere. τούς λόγους άναλαμβάνειν πει ράσο μαι καί πληρούν.
A t i l l e : Dic mihi igitur, iuquit, qui secundum prav Κάκείνος* Είπε ούν μοι, έφη· οί ζήσαντες κατά
scripla legis per Moysem insiilulas vixerunl, utrum Η τδν νόμον τδν διαταχθέντα διά Μωύσέως, ζήσονται
necne siiniliier ac Jacob, Enocb ei Noe in resurre- ομοίως τψ Ιακώβ κα\ τψ Ένώχ κα\ τψ Νώε, έν τή
Clione mortuorum vivcnl? τών νεκρών άναστάσει, ή ού;
E Le a d i , l u n l : u m c a
141 8° ^ protnli, Trypbo, Κάγώ πρδς αυτόν · Είπόντος μου, ώ άνθρωπε, τά
quui ab Ezecbiele dicla sunl : c Eliamsi Noe, Da- λελεγμένα ύπδ τοΰ Ιεζεκιήλ, δτι ι κάν Νώε καί
niel el Jacob lilios e i filias deprecentur, mini- £ Δανιήλ καί Ιακώβ έξαιτήσωνται υίούς κα\ θυγατέ
1
me eis concessum i r i , > sed pro se quemque sua ρας, ού δοθήσεται αύτοΐς, > άλλ έκαστος τ ή αύτοΰ
ipsius yidelicei juslitia salvum fore; eos quoque, δικαιοσύνη δηλονότι σωθήσεται (92) · δτι καί τούς κατά
qui secundum legem Moysis vixeruul, salvos siiui- τδν νόμον τοΰ Μωύσέως πολιτευσαμένους ομοίως σω-
liier fuiuros dixi. Nam quae natura pr&clara e l pia θήσεσθαι εΤπον. Καί γάρ έν τώ Μωΰσέως νόμψ τά φύ
el jusia sunl,ea in Moysis lege his, qui legi parenl, σει καλά καί ευσεβή κα\ δίκαια νενομοθέτηται πράτ
facieuda praescribunlur; et quae ad duriliam cordis τειν τούς πειθομένους αύτοίς (95) · κα\ πρδς σκλη-
populi jussa sunl observari, ea simililer pracscripla ροκαρδίαν δέ τοΰ λαού διαταχθέντα γίνεσθαι ομοίως
etuit, e i ab his, qui sub lege erant, observata. S i - άναγέγραπται, ά κα\ έπραττον οί ύπδ τδν νόμον.
quiilem qui ea faciebanl, quse universe et nalura ΈπεΙ οί τ ά καθόλου καί φύσει κα\ αιώνια καλά
ei perpeiuo praclara sunt, i i Deo grati sunl, et per έποίουν, εύάρεστοί είσι τ ώ Θεψ, καί διά τοΰ Χρι
bunc Ghristum in resurrectione similiier ac i i , qui στού τούτου έν τή άναστάσει ομοίως τοις προγενομέ-
anle eos jusii fuere, Noe, Enoch et Jacob, ei si qui νοις αυτών δικαίοις, Νώε κα\ Ένώχ καλ Ιακώβ,
alii, alutein consequeniur una cum iis, qui hunc κα\ εΓ τίνες άλλοι γεγόνασι, σωθήσονται συν τοις
Chrislum Dei Filium agnoscunt, qui el anle lucife- έπιγνοΰσι τδν Χριστδν τούτον (94) τοΰ Θεοΰ 1*ίδν,
nun e i lunam eral, el ex illa Davidici gcneris V i r - D δς κα\ πρδ εωσφόρου κα\ σελήνης ήν, καί διά τής
Μ
" Ezech. xiv,20. Isa. L X V I , 24.
recedil Justinus, et hoc loco Jacobi nomen, quod (95) Τους πειθομένονς αύτοϊς. Vel legendum
forlasse illius memoriam pro Jobo subiit, aplissi- αύτψ, vel, si nihil uiiiieliir, illud αύτοΐς inielligen-
niiiin erai ad relellendam lacobi posleroruiu arro- diim de iis, quae prxcipiuniur iu lege. Mox pro
gantiam. γίνεσθαι legit τινά G l . Thirlbius.
(90) Ώς τεμόντας. Legendum videtur ώστε τε (94) Σύν τοις έπιγνοΰσι τόν Χριστδν τοντον.
μόντας Illud, έπιγνοΰσι,deiis inlelligenduiiiqui poslGbnsli
(91) Alii quoque abluiionem ielam de Chrisliano- advenlum fuere. Neque enim duos ordines salvan-
ruin bapiismate suiil inlerpreiali, ul Cyprian. αάυ. dorum insliluil Jusiinus, quoriim alii Gbrislum
Jud. % i , 24. OTTO. cogiioverint, sive in eum crediderinl, alii non;
(92) Σωθήσεται. Legit C l . Thirlbius δικαιοσύνη ncc quidquam magis alienum a S. nianyris do-
σοΛήσεται, δήλον δτι, vel, δικαιοσύνη δηλονότι σω drina,quam Gbrislum vetcribus pairiarcbis cogui-
θήσεται · δήλον δτι. tum uegare
53 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 574
Παρθένου τ α ύ τ η ς τ η ς άπδ τού γένους τού Δαβ\δ \ gine caro factusnasoi susliuuit, ut per banr dispen-
γεννηθήναι σαρκοποιηθείς ύπέμεινεν, ίνα διά της sationem serpens ilie, qui ab iniiio iinprobe egii,
οικονομίας τ α ύ τ η ς δ πονηρευσάμενος τήν άρ/ήνδφις, el assimilali ei angeli profligentur, ac mors coniem-
κα>. οί έξομοιωθέντες αύτψ άγγελοι καταλυθώσι, κα\ natur, el in secundo ipsius Chrisii advcnlu ab his,
δ θάνατος καταφρονηθή, κα\ έν τή δευτέρα αυτού qui in eum creduui, e l iia vivuiu ui ci placeant,
τοΰ Χριστού παρουσία άπδ των πιστευόντων αύτφ penilus facessal, ncc jam ulla s i l , cum alii quidem
καλ εύαρέστως ζώντων παύσηται τέλεον, ύστερον in judicium el condemitaiionem ignis perpeluj
μηκέτ' ών, δταν οί μέν είς κρίσιν κα\ καταδίκην cruciaiidi miltenliir, aiii vero perpessionis el cor-
τού πυρδς άπαύατως κολάζεσθαι πεμφθώσιν, οί δέ ruplionis ei doloris cxpertem stalum atque immor-
έν άπαθεία (95) κα\ αφθαρσία κα\ άλυπία κα\ αθα taliialem consequeniur.
νασία συνώσιν.
46. Έ ά ν δέ τίνες κα\ νΰν ζήν βούλωνται φυλάσ- 46. Qtuerit Trypho, an salrus tii futurus si quis
σοντες τά διά Μωύσέως διαταχθέντα, κα\ πιστεύσω- legem eiiamnum observet. Probat Justinut eam nihii
σιν έπλ τούτον τδν σταυρωθέντα Ίησούν, έπιγνδντες ad justitiam conferre. — Si qui auieni nunc eliam
δτι αύτδς έστιν δ Χριστδς τοΰ Θεοΰ, κα\ αύτψ δέ- vivere velint, Moysis institula servando, et credanl
δοται τ δ κρΐναι πάντας απλώς, καί αύτοΰ έστιν ή β Ίιι buncJcsum crucifhuni, agnoseciilescum esseCbri-
αίώνιος βασιλεία, δύνανται κα\ αύτο\ σωθήναι; sium Dei, eique datum esse oimies oninino judicare,
έπυνΟάνετδ μου. iliiusque esse regnum illud quod aUerniiin esl; an i i
quoque salvi esse possuul? Iia me ille interrogabal.
Κάγώ πάλιν * Συσκεψώμεθα κάκεϊνο, εί ένεστιν, A l ego rursum : Id quoque, inquam, una const-
Ιλεγον, φύλασσε ιν τά διά Μωύσέως διαταχθέντα deremus, an nunc liceal oinnia servare, q u « per
άπαντα νύν. Moyseni praescripta sunl.
ΚάκεΓνος άπεκρίνατο · Ού. Γνωρίζομεν γάρ δτι (96), Respondii ille : Nequaquam Agnoscimus enim,
ώς έφης, ούτε πρόβατον τοΰ Πάσχα (97) άλλαχόσε quemadmodum dixisti, nec agnuui Pascba? alibl
•ύειν δυνατδν, ούτε τούς τή νηστεία κελευσθέντας immolari posse, nec bircos in jejunio jussos offerri,
προσφέρεσθαι χιμάρους, ούτε τάς άλλας απλώς άπά- nec caueras omnes omnino oblaliones.
οας προσφοράς.
Κάγώ · Τίνα ουν ά δυνατόν (98) έστι φυλάσσειν, Tum ego : Quaenam ergo illa sinl, quae possinl
παρακαλώ, λέγε αυτός· πεισθήση γάρ δτι, μή φυ observari, ipse, quaeso, edissere. Tibi enim per-
λάσσων τ ά αΙώνια δικαιώματα (99) τις ή πράξας, suasumeril posse aliqtiem, non observatis nec per-
σωθήναι έκ παντδς έχει. C feciis aeiernis jusliltae praecepiis, saluiem oinnino
consequi.
Κάκεΐνος · Τδ σαββατίζεινλέγω, κα\ τδ περιτέμνε- A l ille : Sabbata peragere, et circumcidi et men-
σθαι, και τδ τά έμμηνα φυλάσσειν, κα\ τδ βαπτί- ses observare, el ablui, si quid a Moyse proliibilum
ζεσθαι άψάμενόν τίνος ών άπηγόρευται ύπδ Μωύ atiigeris, vel posl concubituin.
σέως, ή έν συνουσία (4) γενόμενον.
Κάγώ Ι φ η ν Αβραάμ, κα\ Ισαάκ, κα\ Ιακώβ, 142 Tum ego : Abraham, inquam, et Isaac ti
κα\ Νώε, καλ Τώβ, κα\ εΓτίνες άλλοι γεγόνασι πρδ τού Jacob ei Noe ei Job, c i si qui alii ante vel posi eot
των ή μετά τούτους ομοίως δίκαιοι,Ιλέγω δέ καί Σά££αν justi siroiliier fuere, Saraut dico uxorem Abrafcaa
τήν γυναίκα τοΰ Αβραάμ, κα\ 'Ρεβέκκαν τήν τοΰ et Rebeccam Isaaci, e l Racbelem aique Liam Ja-
Ισαάκ, καλ Ταχήλ τήν τού /Ιακώβ, καί Αείαν, καί cobi, et reliquas alias ejusinodi, usque ad Moysis,
τάς λοιπάς άλλος τάς τοιαύτας, μέχρι τής Μωύσέως fidtdis illius famuli, niatrem, cum nibil boruni
τού πιστού θεράποντος μητρδς, μηδέν τούτων φυλά- cubiodierint, nuin vobis satuleni videnlur adepluri ?
ζαντας (2), εί δοκοΰσιν ύμίν σωθήσεσθαι;
Καλ ό Τρύφων άπεκρίνατο* Ού περιετέτμητο Respondil Trypho: Non circumcisus esl Abrabam,
Αβραάμ καλ οί μετ* αυτόν; D e l qui post eum fuere?
(95) Έτ άπαθεία. Praposilionem exptingii Η. lur. > Vide Jutianum apud Cyrill. Alex., lib. i x ,
Slepbanos. p. 505.
(96) Γνωρίζομβν γάρ δη. Mendose editum fueral (98) "Α δυνατόν. Ita codex Clarom. Editi αδύνα
έτι. Ε ο . PATROL. τον, quae vox inlerpreles iti magnaui diflicullaiein
(97) Πρόβατον του Πάσχα. Pulsi Hierosolyrois conjecerai.
Jodaei jacturam sacriflcii variis modis sarcireieii- (99) Τά αΙώνια δικαιώματα. Id est, videbis salu-
U b a m . € Per diversa, inquil Hilarius in Psal. LVIII, lem aileniani non observaiis illis niandaiis, quae lu
n . 12, speciem sacerdolii illius legilimi el holo- seterna esse ac nunquain praitermitienda exisiimas,
caoslt e l circumcisionis inuiantur. > S. Phileas comparari posse; quippecum nec circuuicistonem,
manyr, instame Colciano prefecio, ut saliein Deo ut paulo posl probal Jusiiuus, i i qui anle Abrabaiu
sacrilicarel, ila respondit: c Solis Judaeis praece- fueruni, nec caetera insliiuta ipse Abraliam, ejus-
tum fuerat sacrificare Deo soli in Hierosolyma. qu« usque ad Moysein posieri observaverinl
S ionc 2uiem pe<cant Judaei in aliis locis soleinnia
sua eelebranies. > De iisdein S. Auguslinus, tib. u
(1) Έν συνουσία. Codices mss. babenl ad mar-
giiieui έν ουσία, lia el R. Siepbanus ad calcem.
Jtaraif., c. f 0, sic loquilur : € Eos e l nunc vide- (2) ΦυΛάξαντας. Legil Tbirlbius φυλάξαντες.
n o s fciue lacrificiis reaiaosisse, nisi forte quod per Paulo post lcgenduin vidclur έξετάσομεν τδν λόγον.
Pascba ioimoUot ovem, boc in sacriiicio dcpute-
m S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 574
Ego vcro : Scio, lnqtiam, Abraham ejusque po- Α Κάγώ · Έπίσταμαι, Ιφην, δτι περιετέτμητο Α β ρ α ά μ
gteros circumcisos fuisse. Cur atiiem data illis cir- καλ οί μετ' αυτόν. Διά τί δέ εδόθη αύτοΐς ή π ε ρ ι
cumcisio fueril, pluribus supra disserui; el si vos τομή, έν πολλοίς τοις προλελεγμένοις εΤπον, καλ εί
ea, quae riixi, non inOeclunl, rem denuo exaniina- μή δυσωπεΐ υμάς τά λεγόμενα, πάλιν έξετάσωμεν
bhnus. Ex jusiis auiein homiuibus nemiiiem pror- τδν λόγον. "Οτι δέ μέχρι Μωύσέως ούδελς α π λ ώ ς
sus usqoe ad Moyscm quidquam eorum, de quibus δίκαιος ουδέν δλως τούτων περλ ών έζητοΰμεν έ φ ύ -
modo qtKerebamus, praeier eam, quae ab Abrahamo λαξεν, ουδέ έντολήν έλαβε φυλάσσειν, πλήν τήν α ρ
initiuni babuil, circumcisioncin, observasse aui χήν λαβούσης άπδ Αβραάμ τής περιτομής, έ π ί -
observandi praecepium accepisse scilis. στασθε.
E l ille : Sciuuis, iuquil, et eos salvari confiieniur. Κάκεΐνος · Έπιστάμεθα , έφη · καλ δτι σώζοντα*
ομολόγου μεν.
Ego rursum : Gonsiderate omnia ejusmodi prae- Κάγώ πάλιν · Διά τδ σκληροκάρδιον τού λαού
repta propler duriliam cordis populi veslri 'per υμών πάντα τά τοιαύτα εντάλματα νοείτε τδν θ ε δ ν
Bloysem vobisa Deo iradita esse; ul pluribus bisce διά Μωΰσέωςέντειλάμενονύμΐν, ίνα διά πολλών τ ο ύ
rebus admoniii, in omui aciione Deum semperame των έν πάση πράξει πρδ οφθαλμών άελ έχητε τδν
ocntos haberelis, nec injusle aut impie agere inci- ^ Θεδν, καλ μήτε άδικείν μήτε άσεβείν άρχησθε. Καλ
perelis. Nam et coccineum panniculuin ut vobis γάρ τδ κόκκινον βάμμα περιτιθέναι αύτοις ένετεί-
circumponerelis prarcepit · · , cujus ope nulla vos λατο ύμίν, ίνα διά τούτου μή λήθη υμάς λαμβάνει
Dei caperel oblivio; et pbylaclerium descriptis τού θεού, καλ φυλακτήριον έν ύμέσι λεπτοτάτοις γ ε -
quibasdam lilleris in membranis lenuissimis, qua3 γραμμένων χαρακτήρων τινών,ά πάντως άγια νοούμεν
quidem oninino sancla esse inielligimus, jusaii cir- είναι, περικεΐσθαι υμάς έκέλευσε * καλ διά τούτων
cuiudari , his eliam rebus exsiimulaus vos, u l δυσωπών υμάς άελ μνήμην έχειν τοΰ Θεοΰ · άμα τ ε
iT
gemper in memoria Deum habereiis, ei simul ex- καλ έλεγχον(5) έν ταίς καρδίαις υμών, ουδέ μικράν
probrans, quod nullam illius colendi mttraoriain μνήμην έχετε τοΰ θεοσεβείν καλ ούδ* ούτως έ π ε ί -
lenerelis. Vobis lamen ne sic quideni persuasuro σθητε μή είδωλολατρείν · άλλ έπλ Ηλίου ονομάζω*/
esl, ui simulacra ne colerelis. Eliae eniin tempore, τδν αριθμόν τών μή καμψάντων γόνυ τή Βάαλ,
eorum numeruin recenseus, qui genu Raali non έπτακισχιλίους τδν άριθμδν δντας είπε * καλ έν τ ώ
flcxeranl, septem millia numero esse dixit : et Ησαΐα καλ τά τέκνα υμών θυσίαν πεποιηκέναι τοίς
apud Uaiam vobisctim exposlulal, quod vestros είδωλοις ελέγχει υμάς. Η μ ε ί ς δέ, υπέρ τοΰ μή θυ-
eliam filios simulacris immolaveriiis. Nos auiem £ σιάζειν οΓς πάλαι έθύομεν, ύπομένομεν τάς έσχατος
ne iis sacra faciamus, quibus olim fecimus, extre- τιμωρίας, καλ θανατούμενοι χ α ί ρ ο μ ε ν πιστεύοντες
rna supplicia perferimus, et dum occidimur, laHa- δτι αναστήσει ημάς δ Θεδς διά τοΰ Χριστού αυτού,
mur, minime dubii quin nos Deus per Christum καλ άφθαρτους καλ απαθείς καλ αθανάτους ποιήσει,
euom ad viiam revocaiurus sit, et incorruplos ac καλ ουδέν συμβάλλε σθαι πρδς δικαιοπροξίαν καλ ε ύ -
perpessionis experles et immortales faclurus; el σέβειαν τά διά τήν σκληροκάρδιον τοΰ λαού υμών
quae ob duritiam cordis populi vestri inslilutasunl, διαταχθέντα γινώσκομεν.
ea nihil ad justitiae observationem et pieialem
afferre novimus.
47. Cum Christianis legem observantibut commu- 47. Καλ ό Τρύφων π ά λ ι ν Έάν δέ τις, είδώς δτι
nicat Juttinu*. Secut catholici non pauci.— Rursus, ταΰτα ούτως έχει, μετά τοΰ καλ τούτον εΐναι τδν
Trypbo : Si quis haec ila se habere sciens, praeter- Χριστδν έπίστασθαι δηλονότι, καλ πεπιστευκέναι καλ
quam quod buuc Gbrisium esse agnoscm, eique πείθεσθαι αύτψ, βούλεται καλ ταύτα φυλάσσειν, σω
\idclicel credal ei obediai, hajc quoque inslitula θήσεται; έπυνθάνετο.
observare volueril, ulrum is salvabiiur, ila ille
aciscilabalur. D
A l ego : U l inibi quidem videlur, ο Trypbo, bΟ Κάγώ· '0ς μέν έμολ δοκεί, ώ Τρύφων, λέγω δτι
ΠΉ nem ejusmodi salvum dico futurum; si modo σωθήσεται ό τοιούτος, έάν μή τούς άλλους ανθρώ
cxieris hominibus, id est, iis qui ex genlibus per πους, λέγω δή τούς άπδ τών εθνών διά τοΰ Χριστού
Cbrisimn ab errore circumciî sunl, omnino per- άπδ τής πλάνης περιτμηθέντας, έκ παντδς πείθειν
auadere non conelur, ul eadem ac ipse observent, άγωνίζηται, ταύτα αύτψ φυλάσσειν, λέγων ού σω-
salulem eos negans adepturos, nisi haec cuslodiant; θήσεσθαι αυτούς, έάν μή ταύτα φυλάξωσιν οποίον
quale esl quod el initio dispulationis faciebas, cum εν άρχή τών λόγων καλ σύ έπραττες, αποφαινόμε
pronunliares saivuui me oon fulurum, nisi haec νος ού σωθήσεσθαί με, έάν μ* ταύτα φυλάξω.
observarem.
· · Num. xv, 58. " Deul. νι, 6.
(5) Άμα τε καϊ Μεγχον. Lego άμα τε καλ έλένγων δτι έν ταίς καρδίαις υμών. Ua etiam erudiius L o u -
dinensis edilor.
Π7 DIALOGUS C U M TRYPIIONE WDAO. 57ft
Α Ι I , L E : C U R TLIR
Κάκείνος* Δ ι α τ ί ο δ ν άπας - < Ός μέν έμολ δοκεί, Α 143 'E> ciixisti: c U t m i b i qui-
σωθήσεται ό τ ο ι ο ύ τ ο ς , » εί μή τι (4) είσλν οί λέγοντες deni videtur, lalis salvus erii, > nisi quia suni, qui
δτι ού σωθήσονται οί τοιούτοι; lales negenl salvos fuiuros?
ElsVv, ά π ε κ ρ ι ν ά μ η ν , ώ Τρύφων, καλ μηδέ κοινω Sunl, inquain, ο Trypho; qniqtie cum eis nec
ν ε ί ομιλίας ή ε σ τ ί α ς τοίς τοιούτοις (5) τολμώντες · sermonis, nec hospiiii commtinioue conjungi au-
οίς έγώ ού σύναινδς ε ί μ ι . 'Αλλ' έάν αύτολ διά τδ ασθε deani; qtiibus ego non asseutior. Sed si ob aniini
νές τής γ ν ώ μ η ς καλ τ ά δσα δύνανται νύν έκ τών Μωύ infirmilatem eliam qua>cunque nunc possunt ex iis,
σέως, Α διά τ δ σκληροκάρδιον τού λαού νοούμεν δια- quae a Moyse propter duriiiam cordis populi insli-
τετάχθαι, μ ε τ ά τού έπλ τούτον τδν Χριστδν έλπίζειν, tuia novimus, cum spc in hunc Christum et aetcr-
καλ τάς αιωνίους καλ φύσει δικαιοπραξίας καλ ευσέ norum ac naluralium jusiiliae et pielalis praeceplo-
βειας φυλάσσειν βούλωνται, καλ αίρώνται συζήν ruin observatione conjungere voluerini; niodo cum
τοις Χριστιανοις καλ πιστοίς, ώς προεΐπον, μή πεί Chrislianis ei iidelibus vivere non recusenl, nec iis,
θοντες αυτούς μήτε περιτέμνεσθαι ομοίως αύτοίς, ut jain dixi, suadeanl, ul simililer ac ipsi circum-
μήτε σαββατίζειν, μήτε άλλα δσα τοιαύτα έστι τ η - cidanlur, aul sabbata ei alia ejusmodi cuslodiant;
ρείν, καλ προσλαμβάνε σθαι, καλ κοινωνείν απάντων, eos siiscipiendos esse et cuin iis omnium rerum
ώςόμοσπλάγχνοις καλάδελφοίς, δείν άποφαίνεσθαι (6). communionem, ut eura bominibue eodem modo
Έάν δέ οί ά π δ τού γένους τού υμετέρου πιστεύειν affectis ei fratribus, lenendam esse censeo. Sin au-
λέγοντες έπλ τούτον τδν Χριστδν, ώ'Τρύφων, έλεγον, leni, Trypbo, qui ex veslro genere in bunc Gbri-
έχ παντδς κατά τδν διά Μωύσέως διαταχθέντα νέμον stnm sese dicunl credere, eos qui ex genlibus in
άναγκάζωσι ζήν τούς έξ εθνών πιστεύοντας έπλ τού buiic Gbrislom credunl, omnino secundum legem
τον τδν Χριστδν, ή μή κοινωνείν αύτοίς τής τοιαύτης p« r Uoysem iiistilatam coganl vivere, aulejusmodi
συνδιαγωγης αίρώνται, ομοίως καλ τούτους ούκ απο (Oiisueludine cum eis conjungi noliiit, non eaue
δέχομαι. Τούς δέ πειθομένους αύτοίς έπλ τήν Ιννομον bos eiiam similiier probaverim. Qui vero ab eis ad
πολιτείαν, μετά τού φυλάσσειν τήν είς τδν Χριστδν legis observaiionem cuin confessione in Glirisiuin
τού θεού δμολογίαν, καλ σωθήσεσθαι ίσως ύπολαμ- Dei conjungendam adducti fuerinl, eos forsiian
βάνω, Τούς δέ δμολογήσαντας καλ έπιγνόντας τούτον eliam saluiem adepluros suspicor. A l qui posiquam
είναι τδν Χριστδν, καλ ήτινιούν αίτία μεταβάντας confessi fuerint el agnoverinl bunc esse Gbrislwn,
έπλ τήν έννομον πολιτείαν, άρνησαμένους δτι οδτδς quacunque de causa ad legis observaiionem iradu-
έστιν δ Χρίστος, καλ πρλν τελευτής μή μεταγνόντας, cii iiegaverint bunc esse Cbrislum, nec poeuiten-
ούδόλως σωθήσεσθαι αποφαίνομαι. Καλ τούς άπδ τού Q U a m
ante morlem egerinl, nullani iis saluiem fore
σπέρματος τού Αβραάμ ζώντας κατά τδν νδμον, καλ assevero. Ε ι qui ex semine Abrabae oni aecundum
έπλ τούτον τδν Χριστδν μή πιστεύοντας πρλν τελευ legera vixerinl, nec anie viiae exiluin in bimc C h r i -
τής τού β ί ο υ , ού σωθήσεσθαι ομοίως αποφαίνομαι slum crediderint, similiter salvos miuioie facturo*
(χαλ μάλιστα τούς έν ταίς συναγωγαίς καταναθεμα- esse confirmo (eos ρι aeseriim qui in syuagogis exee-
τέσαντας καλ καταναθεματίζοντας έπ' αύτδν τούτον crausun(eiexsecraiilurbuncGbri8ium),omiiinoeniiii
τδν Χριστδν) καλ πάν δπως (7) τυχωσι τής σωτηρίας, saluiem assequerenlur, et ab igois supplicio libera-
χαλ τής τιμωρίας τής έν τώ πυρλ άπαλλαγώσιν. Ή reniur. Nam qui poeniienliam peccalorum agii.eum
γάρ χρηστοτης καλ ή φιλανθρωπία τού Θεού καλ τδ benigniias elhumanitas Dei ei immensilas diviiiarum
(4) ΕΙ μή τι. Legeiidum ίοΠβει μή δτι (niti quia) ex Virgine Maria, > e l a Judaeis, qaamvis legem ob-
f
vel, cuni Pearsouo, μή τι (miw), sine εί quod doclo servarenl, ita ul nec Chrisiiani essenl nec Judari.
viro redundare videlur. ED. PATROL. 2° Eos de Christi diviqiiaie consensisse et ab Ebio-
(5) Τοισύτοις. Hoc est qui posiea qtiam Jesuin nilis longe diversos fui-se palel. Hoc eniin semper
etse Chriftlum agnoverint, legis quoque insiitiita Jusiinuui imer et Trypboiiem conveiiii, nulla re
volunl ubservare. (Trypbo paulo anie: Μετά τού illos a coeleris Ghrisiiaiiis discrepare, nisi legie ob-
χαλ τούτον είναι τδν Χριστδν έπίστασθαι... βούλε D servatione, uecalhid causae suberat, cur e<»s a c o i r -
ται καλ ταντα φυλάσσειν), id quod ίιι causa eral cur munioiie excluderent nonnulli. — Aslr dxocpalro-
ooiiDuIli a communione illos excludereni. OTTO. μαι. Ila jain Sylburgio observante n i a r y r sine dubio
(€) ΑεΊτ άποφαΐτεσθαι. Vel legeiidum απο bcripsii; nempe eode.» modo et paulo iufra bis t*t
φαίνομαι, cum SyJburgiu vel poiius illud άπο alibi αποφαίνομαι ssepe occuirii. In cudd. mss. ei
φαίνεσθαι referendum ad superiora verba , qua>i edids δείν άποφαίνεσθαι, quod solus Alaramis sic
seriplum esset : 'Αλλά σύναινδς είμι τού άπο defeudere sludei, ui άποφαίνεσθαι ad suptiiuia
φαίνεσθαι. De hac sancli marlyris lenitaie non- verba referai, quasi scripluuisil άλλάσύναινός είμι
ouUa disserimns in Prafalione. Ntinc saiis esl τοΰ (?) άποφαίνεσθαι. ΟΤΤΟ.
ofoenrare : 1 · Hos Mosaica; legis cum Evangelii pro- (7) Καϊ πάν δπως. Hujus Joci intelligenlia ex bis
fesfjone cuUores iioiidum ab omnibus Ecclesiis q u » praecedunl el qaas sequunlur repeienda, idque
damnalos faisse, eum Juslinus haec ecriberel. Nc- parenlbesis ope faciliue aniiuadveriiiur. Legenduui
qaceoini solus erai Jusiinus qui cum eis conunu- ergo videiur κάν πάνυ πως, e i c , subinleliigeudo
nicarei; quiheiiam in ainbiguo reliqiiil, utrum plu- videiicel, si anle mortis exiiuin credant. Langussic
res easeul qui eos rejicerent, qiiam qui admiiie- l e g i i : Καταναθεματίζοντας τούς έπ' αύτδν τδν Χρι
renl. Scd laodem iu apertuni scbisma res esl per στδν πιστεύοντας καλ μή μετανοούντας καλ πάν πράτ
docia. Naui u ^ u i u r Hieronyinus ep. 80, cjusmodi τοντας δπως, eic. Sylburgius eodeu* ιικκίο legil, insi
bofsioes, quos Nazaraos vocal, el a Cbrislianis quod ilitid καλ πάν πράττοντας refert ad τούς π ι
cUBnari, quamvia crederent « hi Filium Dci naium στεύοντας, reeisia illib vocibus καλ μή μετανοούντας.
S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 580
M
ejus, qucmadmodum per Ezecbiclem declaral , Α άμετροντού πλούτου αύτου τδν μετανοούντα άπδ τ ω ν
perinde ac jusium et peccalo careniem habet; qni Αμαρτημάτων, ώς δι* Ιεζεκιήλ μηνύει, ώς δίκαιον
autem a pietale el justitiae observalione ad injusli- κα\ άναμάρτητον έχει · κα\ τδν άπδ εύσεβείας ή δι
tiam ei impiciaiem delabiiur, eem ut peccaiorem καιοπραξίας μετατιθέμενονέπλ άδικίαν κα\ άθεότητα
ei injusium el impium numeral. Quapropier Domi- ώς αμαρτωλό ν κα\ άδικον κα\ άσεβη έπίσταται. Διδ
nus nosler Jesus Chrislus d i x i l : < ln quibus vos καί δ ημέτερος Κύριος Ιησούς Χριστδς ε ΐ π ε ν c Έ ν
deprehendero, in his el judicabo. ι οΤς άν υμάς (8) καταλάβω, έν τούτοις κα\ κρινώ. ι
48. Antequam probet divinitaiem Christi, posiulat 48. Κα\ δ Τ ρ ύ φ ω ν Κα\ περ\ τούτων δσα φρονεΤς
ul fixum maneat eum este Christum. — Hic Trypbo: άκηκόαμεν, εΐπεν. Άναλαβών ούν τδν λόγον δθεν
E l bis de rebus quid seniires, audivimus. Repelene έπαύσω, πέραινε· παράδοξος τις γάρ ποτε (9) κα\
igilur serinonem, in quo desieras, absolve. Nam μή δυνάμενος δλως άποδειχθήναι δοκεί μοι είναι. Τδ
mirabilis quidam mibi videlur, ei qui prorsus de- γάρ λέγειν σε προύπάρχειν θεδν δντα πρδ αίώνων
monslrari non possit. Quod enim ais praeexsliiisse τούτον τδν Χριστδν, είτα καί γεννηθήναι άνθρωπον
a i ) l e s
Deum X44 #eula bunc Ghrisium, ac deinde γενόμενον ύπομείναι, κα\ δτι ούκ άνθρωπος έξ άνθρω
eiiam nasci bominem fachim susiinuisse, nec bo- που, ού μόνον παράδοξον δοκεί μοι είναι, άλλά καλ
roinem ex hominibus csse, id uon solum ab opi- R μωρό ν.
nione abhorrens mihi videlur, sed eliam slullum.
Ad haec ego: Scio, inquam, banc doclrinam ab Κάγώ πρδς ταύτα Ιφην · ΟΤδ' δτι παράδοξος δ λό
opinione abborreniem videri, praesertim vestri ge- γος δοκεί είναι, κα\ μάλιστα τοίς άπδ τού γένους
neris hominibus, qui quae Dei sunl nec inlelligere υμών, οίτινες τά τού θεού ούτε νοήσαι ούτε ποιήσαι
nec facere unquain voluislis, sed quae magislrorum ποτε βεβούλησθε, άλλά τά τών διδασκάλων υμών, ώ ς
veslrorum, qiiemadmodiira ipse Deus clamal ' · . αύτδς ό θεδς βοά. "Ηδη μέντοι, ώ Τρύφων, εΤπον, ούκ
Sed lamen, Trypbo, nequaquam irriluni et infe- άπόλλυται τδ τοιούτον (10) εΐναι Χριστδν τού θ ε ο ύ ,
cluin eril qaod demonsiravi, hunc esse Cbristum έάν άποδείξαι μή δύνωμαι δτι κα\ προύπήρχεν Υίδς
Dei, si demonslrare non possim illum eiiara pra> τού Ποιητού τών δλων, θεδς ών, κα\ γεγέννηται άν
exsiilisse Filium Creaioris universorum, Deum ex- θρωπος διά τής Παρθένου. Άλλά έκ παντδς άποδει-
sisientem, el bominam ex Virgiue genittim esse. κνυμένου, δτι ουτός έστιν ό Χριστδς ό τού θεού, δστις
Sedcuin omnino demonsiratum sii hunc esseCbri- ούτος έσται, έάν δέ μή αποδεικνύω (11) δτι προϋπ
stum Dei, qualiscunque ille s i l ; si minus demon- ήρχε , καί γεννηθήναι άνθρωπος όμοιοπαθής ή μ ί ν ,
slravero praexsiilisse et bomincm perpessionibus σάρκα έχων, κατά τήν τού Πατρδς βουλήν ύ π έ μ ε ι -
nosiris obuoxium, el carnem babeniem nasci, se- C νεν, έν τούτω πεπλανήσθαί με μόνον λέγειν δίκαιον,
ctiiidimi Patris voluntaiein suslinuis.se; in boc lan- άλλά μή άρνείσθαι δτι ούτος έστιν ό Χριστδς, έάν
tum aequuui fueril me errasse dicere, nequaquain φαίνηται ώς άνθρωπος έξ ανθρώπων γεννηθείς, καλ
aulem iiegare eum Cbrislum esse, etiamsi bonio εκλογή γενόμενος είς τδν Χριστδν είναι (12) άποδει-
ex bominibus genilus videalur, nec quidquam am- κνύηται. Κα\ γάρ είσί τίνες, ώ φίλοι, έλεγον, ά π δ
u Μ
Ezecb. χχχιιι, 11-20. Isa. χχιχ, 15.
(8) 'Εν οΐς άν νμας. Hanc sentenliam, quam rel Juslinus ne sibi elaberetur inconslans el fugiti-
k
roiinulli eccleeiasiici scriplores Deo per propbeia- vusTrypbonis animus, bac eum admoniiione el Ieg« 9
lum aliquem loquenli allribuunl, ex Evangeiio *e- veluli quodam nodo, conslringere conatur, αι as-
cundum llebrxos a Justino deprompiain exislimat sensum suum iis, quae jam dispulala fueraut, ne
Grabius, Spicileg. tom. I, p. 14. relrabat, etiamsi niinus assentiatur iis quae dein-
(9) Παράδοξος τιςγάρ ποτε. Redundal poslrema ceps disserenlur. Idem ergo facii Jusiinus, quod
vox ei vacal, nec videiur collocanda poM δυνάμε solers et prudens quisque disputaior; nec ea parvi
νος, u l placuil Sylburgio. pendil quae dicere parabai, sed curai ul in iulo s w l
(10) Τοιούτον. Legendum τούτον, quod oliro mo- quac jam dixerat. Eorum auiem exeiuplura, qui J e -
nuit vir inagnus Hugo Groliue ad Luc. x x i u , 55, sum negabanl Deuui, sed Gbristum esse faiebanlur,
et nuper dociissimus Bullus in Judicio Eccles. caih. non eo speciat, ul deiesiabiles baeretici probentyr,
9
sed ulconstei Jesum esse Ghrislum, cuin id negare

69. Langus eliain v e r i i l , < Cbrislum bunc eese
i . t THIRLBIUS. non audeani, qui ceriissima quaeque neganU i s o u
(11) 'Εάνδέ μή αποδεικνύω. Redundal hoc loco omnibus scriploribus baec dispuiaodi ralio. S i c N o -
illud δέ, ut imiio Apoi. i , et saepe alias. Uac au- vaiianus (ui alios otniiiani) Ebioniiis ei Arlenioni-
tem praefaiione, quam Justinus fuiurae dispulalioui tis objicil exeinpluui aiiorum baereticorum, qui ve-
pracmiuil, miruin iu inodum abusi eunl el remon- rilatis luce perculsi diviiiiiatetn Gbrieii rion nega-
slranies in sua Apologia adversue prolessores Ley- bant, quainvis iu alios errores nequissimos impe-
denses, ei Episcopius in piuribus ad bujus Apolo- gissenl, De Trin. c. 18.
gtOB defeusioneui elucubralionibus, el iuufli alii. (12) 'ΕχΛογή γενόμενος είς τδν Χριστδν είναι.
Conteiicluiii Juslinum buc taiiium a Judaeis, ul Je- Quidam posi R. Siepbanum legunt εκλογή γενόμε
MIIU credanl esse Cbrislum, nibil amplius peiere, νος. Aiqne banc equidem conjeciuram nec repuuio,
ai idcirco ad lmiUndum eis proponere exemplutti uec lameii omninu uecessariam puto. Praecipuum
iionnulloruiii Chrislianoruni, qui quamvis Jesuui bujus loci viiium videlur residere ιιι bisvocibus, ε ί ς
iiegareni Deum, Cbrisium Uuien non negabauu τ>ν Χριστδν είναι, pro quibus lego είς τδ Χριστδν
Mitiii absurdius bis raliocinationibus. Gum ineiue- είναι.
581 DIALOGUS G U M T R Y P H O N E JUDJEO. 582
, i u s
τοΰ η μ ε τ έ ρ ο υ γ έ ν ο υ ς (15) δμολογοΰντες αύτδν Χρι- Λ P demonslrelur, nisi eum electione conseculiiin
στδν είναι, Α ν θ ρ ω π ο ν δέ έξ ανθρώπων γενόμενον esse, ut Chrislus essel. Sunt enim qnidam, amici,
αποφαινόμενοι- ο ι ς ού συντίθεμαι, ούδ' άν (14) πλεί ex genere nosiro, qui eutn Chrislum esse eontt-
στοι (15) τ α ύ τ α μ ο ι (16) δοξάσαντες είποιεν επειδή tentur, quamvis homiitem ex buminibus geuhuin
ούχ ά ν θ ρ ω π ε ί ο ι ς διδάγμασι κεκελεύσμεθα ύπ' αυτού pronunlienl; quibus ego non assetilior, nec asseu-
τού Χριστού π ε ί θ ε σθαι, άλλά τοις διά τών μακαρίων lirer, eliainsi maxima pars, quae mecuiu 145
προφητών κ η ρ υ χ θ ε ί σ ι καί δι* αυτού διδαχθείσι. conscnlii, idem diceret; neque enim humanis do-
eirini* jussi suihus ab ipso Cbrisio crederc, sed iis quae a bealis propbelis predicata el ab ipso ira-
dha.
49. Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν Έ μ ο \ μέν δοκοΰσιν, εΐπεν, 49. Objicieniibut nondum adveni$$e Eliam re-
οί λέγοντες άνθρωπον γεγονέναι αύτδν, κα\ κατ' spondet Joannem esse pracursorem primi advenlus.
έκλογήν κ ε χ ρ ί σθαι, κα\ Χριστδν γεγονέναι, πιθανώ- — E l Trypho : Mibi quidem videniur, iuquii, qui
τερον υμών λέγειν τών ταύτα άπερ φής λεγόντων. illum hoiuiiiein fu/sse et eleclione iinclum, ac
Καλ γάρ π ά ν τ ε ς ημείς τδν Χριστδν άνθρωπον έξ άν- Christum faclum esse dicunt, probabilius qiiam
Β v o s ui e a uae
θρώπων προσδοκώμεν γενήσεσθαι, καί τδν Έλίαν » <I <l «"elolisli, Itinelis, dicere. Nam ei nos
χρίσαι αύτδν έλθόντα. Έάν δέ ούτος φαίνητα$ ών ό omnes Cbristum hominem ex hominibus exspecla-
Χρίστος, άνθρωπον μέν έξ ανθρώπων γενόμενον έκ mus nascilurum, el ab Elia, quando is venerit,
παντδς έπίστασθαι δεί · έκ. δέ τού μηδέ Έλίαν έλη- iiuctum i r i . Quod si isle Cbrislus esse videalur,
λυθέναι, ουδέ τούτον αποφαίνομαι είναι. bomo ex bominibus oiunino existimandus e s l : sed
quia nondura venil Elias, neque bunc Cbrislum esse
censeo.
Κάγώ πάλιν έπυθόμην αύτοΰ * ΟύχΙ Ήλίαν φησΙν Rursus ergo iilura percouiatus sum : A n non
(15) ' Α Λ Ο τον ημετέρου γέτονς. Ex his verbis Cbristus jussit u l credamus, quamque ipse iradidlt
Episcopius ei atii colligunt hos Jusiini adversarios ei propbeia? praedicaverunl. Qui ergo cum lioiniui-
tomtnomone conjuncios com eo et cumaliis catho- bus Clirisium ne ex Yirginequidem iialiim creden-
Ifcie foisse. Bullus el uterque Londinensis editor libtis communicassei? Huic coinineuto repiignant
legnnt ά π δ τοΰ υμετέρου γένους, quia Ebioniiae a ires Dialogi paries, u l ex analysi prseinissa perspici
Judasisorti. Clericiie, αisl. eccles., p. 676, legendum potesi.
esse άπδ τοΰ ημετέρου , ac de Ebionilis Juslinum (14) Ούδ'ar... εϊποιετ. Noslra hujus loci inler-
noo loqui coniendil. Levissima mtlii lis cuin Bullo, r preiatio conlirmalur verbis sequeuiibus, € neque
loia advenus Episcopium et Clericum erii conien- enim hiimanis doctrinis, > e l c , quaa raliouein
lio. Naiii relineiidum illud άπδ τοΰ ημετέρου, sed coiitineiil, cur Jusiinus huic enori nunquain asseu-
de Ebionilis inlelligenduin sic probo: 1° His ver- surus sil, qu33cuuque ei objicialur assenliendi cau-
b « , ούδ* άν πλείστοι, quae paulo posl sequuiilur, ea. ViUosa ergo haec Langi inierpreiaiio: < Quibus
non «olom caibolicos omnes, sed eiiam pluriuias ego non asseiuior : oeque id sane inulii, qui in ea-
seclas, qiue Cbnsli divinilaiem lenebanl, couipre- dein mecum scnlenlia sunl, dixerim. » Inde orluiu
bendii Jusiinus, ut modo videbimus. Ergo in pau- ui Jusiums, cum vebemeniissiiiius sil boc loco,
eis illis bujue dogmalis hostibus non duciaui ex frigidior lainen visus sil Episcopio el Glericu, quam
iodaeis originein cuiisiderai, sed quanidain nominis • ιιι illum de bominibus a coiiiiiiuiiioiie Ecclesiae ab-
couiujuniiaiein rum aliis Cbristianis, mm caibolicis, scissis loqui crederent. Periouius fere ui Langus:
luui baerelicis; ac proinde retinenduin illud άπδ « Quibus ego non assenlior, uec pluiimi, qui ideiu
τού ημετέρου, ac de Ebiotiilis accipienduin. 2· Jusii- quod ego senliani, asseverabunl. » Gelenius: < Oui-
Bo&infni ιι. 82, de basreiicis agens ail : Κα\ παρ* bus non asseuiior, ne si maxiuia quidem essel iur-
ήμίν νύν πολλοί είσι χα\ ψευδοδιδάσκαλοι. Cur ergo ba 6ic upiiiauliuin. » Tbirlbius non abshnilia pro-
i c EbiouiiU agens ιιοιι diccreleos esse « ex nosiro ponil: c Neque, eiiamsi iiiuho plures esseut, asben-
aenere. » Yide n. 55, el Apol. i , n. 26. Quod &i lirer. > SeU ha?c iuierpreialio cuui iioiiuulla alia
Ju>ihH verba baereiicis aptari possum, do aliis peccai, (uiu iliud eliaiu quod oihil babel demagiia
qvain baereiicis inielligi nou possuul. Consiai eniui iila eoruin, qai idem ac Jusiinus seniiebanl, iuul-
accuodo sa?cuio bajreticos exblitisse, qui Gbridii liiudine, quam a Juslino coiuiueiuuraiaui fuibuO
diviiniaiem negareni: al calbolicos exsiiiisse, qui D palet ex sequeniibus Tryphonis verbis.
hanc iuipielaUsm proiiiereulur, nec excludereulur (15) ΙΙΛεισζοι. Manilesium esl ex bac voce Ju-
a cooimuuione, ιιοιι uiodo non consial, sed eiiatu slinuiu ιιοιι »olis caibolicis boc lestiiuouiuui n i -
omiiibus lesliuiomis ei bisloriae monuuieiitis repu- buere, sed pluribus eiia n sectis, qua; Jesuin, u l an-
gnat. ijuomodo ergo verba Justini, cuui iis, quos lea dicebal, n. 55, el Doimnuui el Ghriblum esso
luuc ccrio SCIDIUS exbliiisse, couvenianl, in eot» de- coniiiebaiuur. Si de solis calbolioia loculua esael»
lorqoeanlur, quos nullos prorsus uoviiuus? 5° € Nos- ιιοιι luaxiinain parlem, sed, ul solel, loiaui Eccle-
tros > appeilare soleot baereiicos caibolici, cuin siain dixissel. bic eniui, ubi de Uaereiicis ioquilur
eo»JiiUxid u l boc loco Jusiinus, aul gcMlilibus op-
y p. 55 et 80, caibolicos ila iuler se cooaeniire docei,
pouum. Yide Origen. in Levit. p. 88, in Cel$. lib. u i , ui nuiiaai prorsus coiumunionein babeanl cuiu iis
pag. 118 e i 2 , De princip, cap. 10. Gregor. Maz. qui nou Cbrisii, sed spiriluuin errori^ dociriiiaui
O r a i . 57, p. 595. Uieronym. Praifai. lib. x i , t/ι hui. bequunlur. Uiuc etiain ιι. 65, caibolicos veiul unaiu
4* Jusnuu* duo laolum dociriiue genera agnoscil, aoimam esee el uiiaui synagogaui docel. Igilur ma-
dociriuauj Chrisli el doctriuaui spiriiuum errorib, xiiua illa pars ιιοιι caibolicoruui iiilelligeuda ebi^
e i cooi iis, qui doclnnam arroria spmiuum se- sed eorum qui iioiueu Gbrislianoruin ierebam.
quuuiur, nullain eaae caibolicis comuiuuiuueui de- (16) Ταύνά μοι. Ad vcrbuin: c Etiaaisi uiaxiiua
clarat, uum. 55. Sic eiiam boc ipso in loco, qui pars, qu«£ inecuin (bacieuus) conseusil, vel, po*l-
IIOIJC iu mauibus esi, doctrinaiu eorum, qui Gbtisli quam mecaiu (bactouus) conêneit, id diceroi. *
diviniuicui uegabaul, oppouii ei docuinac, cui bcripsii R. Siepbauus ταύτα μοι.
583 S. JCSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 584
Scriptura per Zacbarinm dicli Etiam ante magnum ^ ό λόγος διά Ζαχαρίου (17) έλεύσεσΒαι πρδ τής ημέ
illum et terribilem Domini diem esse venlurum? ρας της μεγάλης κα\ φοβέρας του Κυρίου;
Respondit tlle : Maxime. Κάκείνος άπεκρίνατο· Μάλιστα.
Si igilur Scriplura confiteri cogil duplicem Chrisii Έάν ουν δ λόγος άναγκάζη όμολογείν, δτι δύο παρ-
advenium esse prxdiclum : alterum in quo perpes- ουσίαι τού Χριστού προεφητεύοντο γενησόμεναι,
sionibus obnoxius el inglorhis el informis appare- μία μέν έν ή παθητδς κα\ άτιμος κα\ άειδής φα-
bit; alterum in quo circuinfluons gloria el omiiium νήσεται· ή δέ έτερα, έν ή και ένδοξος καί κριτής
judex adveuiel, quemadraodutn ei supra plurimis απάντων έλεύσεται, ώς καί έν πολλοίς τοις προλε-
demonsiralum esl * · ; an non id a divino verbo λεγμένοις άποδέδεικται, ούχ\ της δευτέρας παρουσίας
predicaium inlelligemus, Eliam lerribilis et magni αυτού πρόοδον γενήσεσθαι τδν 'Ηλίαν νοήσομεν τδν
diei, id esi tecundi ejus advenlus praecursorein λόγον τού θεοΰ κεκηρυκέναι;
fulurum?
Maxime, respondil ille. Μάλιστα, άπεκρίνατο.
Aique hoc ipsum, aiebam, Dominus nosler inler Κα\ δ ημέτερος ούν Κύριος, έφην, τοΰτο αύτδ έν
δ ι δ ά
ea quae docuit,' futurum esse iradidil, cum Eliam B Τ μ « ^ ν αύτοΰ παρέδωκε γενησόμενον, εί-
quoque dixil esse venturum. Quod quidem nos fu- πών καί 'Ηλίαν έλεύσεσθαι · κα\ ήμεΓς τοΰτο έπι-
lurum esse scinms cum e coclis gloriose Domimts στάμεθα γενησόμενον, δταν μέλλη έν δόξη έξ ουρα
nosier Jesus Cbristua venltirus esi; CUJIIR quidem νών παραγίνεσθαι ό ημέτερος Κύριος Ιησούς Χρι-
prinii eliara adventus Spiriius Dei, qui in Elia στδς, ού και της πρώτης φανερώσεως κήρυξ
fueral, praeco pracessil in Joatiue veslri generis προήλθε τδ έν Ηλία γενόμενον Πνεύμα τοΰ θεοΰ,
propbela, posl quem nullus alius deinceps propheta έν Ιωάννη τψ γενομένω έν τψ γένει υμών προφήτη,
1
apud vos exslilii. Is ad amnem Jordanem considens μεθ' δν ούδε\ς έτερος λοιπδς (18) παρ ύμίν έφάνη
clamabai: ι Ego quidem baptizo in aqua in poeni- προφήτης, δστις έπϊ τδν Ίορδάνην ποταμδν καθεζό-
lenliam : veniel auleni forlior me, cujus non sum μενος έβόα · ι Έ γ ώ μέν υμάς βαπτίζω έν ύδατι είς
dignus calceamcnla portare. lpse vos bapiizabil in μετάνοιαν · ήξει δέ δ Ισχυρότερος μου, ού ούκ είμ\
Spirilu sanclo el i g n i : cujue venlilabrum in manu ίκανδς τά υποδήματα βαστάσαι · αύτδς υμάς βαπτίσει
ejus, et permundabil aream suam, et congregabil έν Πνεύματι άγίψ και πυρί · ού τδ πτυον αύτοΰ έν
irKicum in borreum, paleam aulem comburei igui τή χειρί αύτοΰ, κα\ διακαθαριεί ττ-ν άλωνα αύτοΰ,
i l
tuexsUnguibili . ι Atque bunc ipsum propbetam κα\ τδν σίτον συνάξει είς τήν άποθήκην, τδ δέ άχυ-
rex vesier Herodes conjecerai in carcerem; cum- C Ρ°ν κατακσύσει πυρ\ άσβέστψ. > Καί τούτον αύτδν
que nalalitia celebrarenlur, sallauie fralris filia τδν προφήτη ν συνεκεκλείκει ό βασιλεύς υμών Ηρώ
deleciaius jtissil eam peiere quidquid vellel. Tum δης είς φυλακήν, κα\ γενεσίο»ν ημέρας τελούμενης,
puellaro niaier submonuit, ut Joannis in vincula όρχουμένης τής εξαδέλφης αύτοΰ τοΰ Ήρώδου εύ..-
conjeeli capui peierel; quod cum ilta pelissei, ρέστως α ύ τ ψ , εΐπεν αυτή αίτήσασθαι δ έάν βού-
misil rex, el capul Joannis in lance jussit afferri. ληται. Κα\ ή μήτηρ τής παιδδς ύπέδαλεν αύτη αί
Quapropter el Cbrisius noster, cuin adbuc in terris τήσασθαι τήν κεφαλήν Ιωάννου τοΰ έν τή φυλακή*
versareiur, bisqui oporlere asserebant ulEIias anie κα\αίτησάσης, έπεμψε, κα\ έπϊ πίνακι έναχθήναι(19)
Cbrteium venirel, baec d i x i i : c Elias quidem ven- τήν κεφαλήν Ιωάννου έκέλευσε. Διδ και ό ημέτερος
inrus est el resiiiuel oumia. Dico auiem vobis, quia Χριστδς είρήκει έπϊ γής τότε τοίς λέγουσι πρδ τοΰ
Elias jain venit, ei nou cognoverunl eum, sed fece- Χρίστου Ήλίαν δείν έλθεϊν « Ηλίας μέν έλεύσεται
M
runl ei quaecunque voluerunt . » E l scriplum est κα\ αποκαταστήσει πάντα· λέγω δέ ύμίν δτι Έλίας
tunc discipulos iniellexisse eiim de JoanneBaplisia ήδη ήλθε, καί ούκ έπέγνωσαν αύτδν, άλλ* εποίησαν
iil illis dixisse. αύτψ δσα ηθέλησαν.» Και γέγραπται δτι τότε συνή-
καν οί μαθητα\ δτι περ\ "Ιωάννου τοΰ Βαπτιστοΰ εί-
D πεν αύτοίς.
Tum Trypho : Videtur id quoque mihi ab opi- Κα\ ό Τρύφων Κα\ τοΰτο παράδοξον λέγειν μοι
nione abborrere, quod Spirilum prophelicum Dei, δοκείς, δτι τδ έν Η λ ί α τοΰ θεοΰ γενόμενον προφη
qui in Elia fuerat, eliam in Joauue diois fuisse. τικδν Πνεύμα, κα\ έν Ιωάννη γέγονε.
Ad h « c ego : Nou libi .videtur idera facium Κάγώ πρδς ταύτα* Ού δοκεί σοι έπ\ Ίησούν τδν
1 4 6 fuisseln Jesu filio Nave, qui populi ducemli τοΰ Ν α υ ή , τδν διαδεξάμενον τήν λαοηγησίαν μετά
proviHpiam post Moysem suscepit; Deo ipso, cum Μωύσέα, τδ αύτδ γεγονέναι; δτε έ£0έθη τψ ΜωύσεΙ
Jussus eai Moyses ut manus Jesu imponeret, d i - έπιθείναι τψ Ίησοΰ τάς χείρας, εIπόντος αύτοΰ τού
M
" n. 14 ei 32. Maub. m , 11 et 12. " Mailb. xvn, 12.
(17) Αιά Ζαχαρίον. Monnit Sylburcius Zaeba- (18) Αοιχός. Forte λοιπόν, sed loctio vulgata
riam bic obrrpsisse pro Malachia, apud quein basc ferri poicei. TUIRL.
prophelia legiiur cap. iv, v. 15. (19) ΈναχΘηναι. Apiius ένεχθήναι. SYLBGRGIUS*
585 D I A L O G U S CUM T R Y P H O N E JUDJEO. 586
Αεοΰ* c Κ ά γ ώ ριεταθήσω (20) άπδ του πνεύματος τού Α cenle : c E l ego Iransferam de epiritu qui ln lc est.
έν oo\ έπ* α υ τ ό ν . » in ipsum. ι
Κάχείνος* Μ ά λ ι σ τ α . Tum ille : Maxime.
*0ς ουν , φ η μ λ , Ι τ ι δντος τότε έν άνθρώποις τού Quemadmodum igilur, inqnam, cum adluic Moy-
Μωσέως, μετέΟτ^χεν έπλ τδν Ίησούν δ Θεδς άπδ ses inter bomines versarclur, translulit Deus iu
τού έν Μωσεΐ πνεύματος, ούτως καλ άπδ τού Jesum ex eo spiriiu, qui eral in Moyse; ita ab
Έλίου (21) επλ τδν Ίωάννην έλθείν δ Θεδς δυνατδς Elia iii Joannem transferre poluit Deus, uiquemad-
ήν ποιήσαι· Ινα ώσπερ δ Χριστδς τή πρώτη παρου- niodum Chrisliis priore adventu inglorius apparuii,
σίαάδοξος έ φ ά ν η , ούτωςκα\ τού πνεύματος τοΰ έν'Ηλία Ua eiiam illios spirilus, qui in Elia purus etinleger
πάντοτε χαθαρεύοντος (22), τοΰ Χριστού (25), άδοξος uianebal, ilidem ui Gbristi, inglorius primus ad-
ή πρώτη παρουσία νοηθή. Κρυφία γάρ χειρί δ Κ ύ venlus intelligerelur. Occulla enim manu Dominus
ριος πολεμείν τδν Άμαλήχ εΓρηται, χαί δτι έπεσεν debellare Amalecbum dicilur; nec Amalecbtim
ό Ά μ α λ ή κ ούχ άρνήσεσθε. Εί δέ έν τή ένδόξω παρ cecidisse negabitis. Si vero in glorioso tanlum
ουσία τού Χριστού πολεμηθήσεσθαι τδν 'Αμαλήκ Cbristi advenlu debellalum iri Amalecbum dicatur;
μόνον λ έ γ ε τ α ι , ποίος χαρπδς έσται τοΰ λόγου , δς quis fruclus erit Scriplurae dicentis : c Occulla
φησι- f Κρυφία χειρλ ό Θεδς πολεμείτδν Ά μ α λ ή κ ; > manuDeus dcbellat A m a l e c b u m " ? » Occullam ergo
Νοήσαι (24) δύνασθε δτι χρυφία δύναμις τοΰ Θεοΰ Dei virltitem intelligere poteslis in Gbristo cruci-
γέγονε τ φ σταυρωθέντι Χριστψ, δν καί τά δαιμόνια fixo fuisse, quem dacmones Iremunl ac oimies
φρίσσει, χαλ πάσαι απλώς αί άρχαΐ χαί έξουσίαι prorstis principalus et potesiates lerrae.
τής γης (25). 50. Probatur ex haia Joannem esse pracurtorem
50. Καλ ό Τρύφων Έοικάς μοι έχ πολλής προσ- Christi. — Hic Trypbo : Videris mibi ab assidtia
τρεψεως τής πρδς πολλούς περλ πάντων τών ζητου cum mullis de omnibus rebus conlroversie con-
μένων γεγονέναι, χα\ διά τοΰτο έτοίμως έχειν άπο- flictatione venisse, ac propierea paratus esse de
κρίνεσθαι πρδς πάντα ά άν έπερωτηθής. Άπόκριναι omnibus quae ex te qiueruntur, respondere. Mihi
ούν μοι πρότερον, πώς έχεις άποδείξαι, δτι χα\ άλ igilur priue responde, quomodo demonstrare possis
λος Θεδς π α ρ ά τδν ποιητήν τών δλων καλ τότε απο alium eiiam esse Deum prauer creaiorem oniver-
δείξεις δτι χαλ γεννηθήναι διά τής Παρθένου ύπέ- sorura; lumque demonstrabis eum eliam uasci ex
μεινε. Virgine susiinuisse. i
Κάγώ £ φ η ν Πρότερον μοι συγχώρησον είπείν λό- Tum ego : Prius per te mihi liceal nonmilla ex
γους τινάς έκ τής Ήσαΐου προφητείας τούς είρη- ^ Isaiae valicinio verba proferre de illo prxcursioni
μένους περλ της προελεύσεως ήν προελήλυθεν αύτοΰ dicta raunere, quo anle bunc ipsum Dominum
τού Κυρίου ημών Ίησοΰ Χριστού τούτου Ιωάννης ό noslruro Jesuni Chrislum Joaunes Bapiista et pro-
Βαπτιστής καλ προφήτης γενόμενος. pbela perfuncius esl.
Κάχείνος · Συγχωρώ. Per rae licel, inquii iilc.
Κάγώ ε ί π ο ν Ησαΐας ούν περ\ τής Ιωάννου προ Tum ego : Isaias igilur de Joannts pnccursione
ελεύσεως ούτως προείπε* « Κα\ εΐπεν Έζεκίας πρδς ila praedixit : c Et dixil Ezecbias lsaiae : Bonuiu
Έσαιαν- Άγαθδς ό λόγος Κυρίου δν έλάλησε· γενέ- verbum Domini, quod locuius est : Fiat pax el
k
σθω ειρήνη χαί δικαιοσύνη έν ταίς ήμέραις μου. > jusiilia in diebus racis \ ι E t : f Consolamini po-
4 3 u
Exod. XVII, 16. Isa. x x x i x , 8.
(20) Κ ά γ ώ μεταθήσω. Hi« qoae legunlur Num. ubique implens omnia; dnm prodest, non laediiur,
x x t n , 18, et ΠβΜΐ. χχχιν, 9, commiscuit Justitius diim communicatur a l l e r i , vel eiiam exlenditur
Φ ΐ * de L X X senioribus dicil Deus Num. x i , 17. (legendum enim videtur προταθέν vel παραταθέν),
TOIKLBIUS. non imminuiiur inlelleciu, scienlia et sapienUa. >
β\)ΆΛδτον "HAlcv. Forie subaudiendum πνεύ Sic eliam Clemens Strom. v i , p. 675, Spiriluui
ματος. A t legendum non videiur, u l coujicit C l . sancium distribui docet : κατά τήν έκαστου περι ·
Tbirtbios τδ τοΰ Ηλίου vel τδ πνεύμα τοΰ Ηλίου. γραφήν άπεριγράφως, « sccuiiduiu uniuscujuaque
(22) Τον έτ ΉΛΙα πάντοτε χαΰαρεύοττος. Spi- circuiiiscripiionem incircumscripie. ι S. Basilius
riius i B t , de quo liominns in Joannein Iransiulit, lib. De Spir. S., c. 9, diviuitaiem S. Spiriius pro-
eemper in Elia purus exsistebat, id esl minime bal, quia c sic dividilur ut ipse nibil paiiaiur, Ua
latsts aul violaius fuii bac comniunicalione. Sic communicahir ut maneal imeger, άπαθώς μεριζό-
enim Pbiio, lib. De Gigant., pag. 287, de spiritu μενον κα\ ολοσχερώς μετεχόμενον. BasiKum iuiila-
Mersis, de quo Doimuus irntislulil, in L X X senio- lur Ambrosins lih. ι De Spiritu *ancto c. 8.
%
ree : Mh νοαίσης ούτω τήν άφαίρεσιν κατά απο (23) Τον Χριστον. Legenduin ώς τοΰ Χρι#εού,
κοπή* και διαζευςιν γίνεσθαι, άλλά οία γένοιτ' άν άπδ quae particuia videiur a librariis omissa ob simi-
πυρδς... νυν δέ τ δ έ π ' αύτψ πνεύμα έστι τδ σοφδν, τδ lem sonuin syllabae praecedemis. Legil erudiius
θείον, τδ άτμητον, τδ άστείον, τδ άοιαίρετον, τδ πάντη Lnndinensis etliior πάντοτε καθαρμοσθέντος (vel
δνδλων έκπεπληρωμένον, δπερ ωφελούν ού βλάπτε καθαρμόζοντος) τψ Χριστψ. Sed id neniini puio pro-
τ α ι , μεταδοθέν έτέρΐι>, ούδ" αύ προτεθέν έλαττούται baiuni i r i .
τήν σύνεσιν, κα\ έπιστήμην, καί σοφίαν. ι Cave ριι- (24) Νοησαι. Νοήσαι ouv,ayt aliquid simile pla-
lc?. baac abUiionem lieri per abscissionem dis- cuit Sylburgio.
jaoriioiKnique, imo poMus qitalis ab igne (il (25) Της γης. Ha?c omnino delenda putat CI,
IHenc aou*in spirilus itle, qui inesl Moysi, sapiens Tbirlbius; sed vide n. 151.
e»i, dixiiius csl, inscrabilis, inJiv.sibilis, probus,
PATBOL. C R . V I . 19
£37 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 588
pulum; sacerdoles, loquimim ad cor Hierusalem, et Α Καί* ι Παρακαλείτε τδν λαδν, Ιερείς λαλήσατε είς
consolamini eam; quia rcplela est humilitas ejus. τήν καρδίαν Ιερουσαλήμ, καλ παρακαλέσατε αυτήν,
SoIuUim est peccalum illius, quia recepit de manu δτι έπλήσθη ή ταπείνωσις αυτής. Αέλυται αυτής ή
Domini duplicia peccata 8ua. Vox clamanlis in de- αμαρτία* δτι έδέξατο έκ χειρδς Κυρίου διπλοί τ ά
serto : Paraie vias Domini: recias faciie semiias Αμαρτήματα αυτής. Φωνή βοώντος έν τή έρήμψ*
Dei noslri. OIIWNS vallis implebimr, ei omuis mons Ετοιμάσατε τάς οδούς Κυρίου* ευθείας ποιείτε τ ά ς
el collis bumiliabilur : ei eruni omnia prava in τρίβους του θεοΰ ημών. Πάσα φάραγξ πληρωθήσε-
direclum, et aspera in vias planas; et apparebit ται, κα\ πάν δρος κα\ βουνδς ταπεινωθήσεται· κ α \
gloria Domini : et videbit omnis caro salulare Dei; έσται πάντα τά σκολιά είς ευθείαν, κα\ ή τραχεία
qtiia Dominus loculus esl. Yox dicenlis : Clama, είς δδους λείας * κα\ δφθήσεται ή δόξα Κυρίου, καλ
el dixi : 147 Qnid clamabo? Omnis caro fenum δψεται πάσα σαρξ τδ σωτήριον τοΰ θεοΰ* δτι Κύριος
ei omnis gloria bominis, quasi flos feui. Aruit έλάλησε. Φωνή λέγοντος* Βόησον κα\ ειπον Τί βοή*
fenum, ei flos ejus cecidit; verbum aulem Domini σω; Πάσα σαρξ χόρτος, κα\ πάσα δόξα άνθρωπου)
inanet in sempilernum. Super montem excelsuin ώς άνθος χόρτου. Έξηράνθη ό χόρτος καί τδ άνθος
ascende, qui evangelizas Sion; exalta in foriiiudine αυτού εξέπεσε* τδ δέ 0ήμα Κυρίου μένει είς τδν
vocein tuam, qui evangelizas Hierusalem. Exaltate, R αίώνα. Έπ'δρους υψηλού άνάβηθι ό εύαγγελιζό μένος
noliie limere: dic civitalibus Juda : Ecce Deus Σιών* ύψωσον τή ίσχύι τήν φωνήν σου ό εύαγγελιζδ-
vesier ; Dominus ecce cum virlule venit, el bra- μενος Ιερουσαλήμ. Υψώσατε, μή φοβεϊσθε, εΤπον
cbium cum dominaiione venii. Ecce merces cum ταις πόλεσιν Ιούδα· Ιδού ό θεδς υμών, Κύριος Ιδού
eo, ei opus in conspeciu ejus. Sicul paslor pascet μετ' ίσχύος έρχεται, καί ό βραχίων μετά κυρίας έ ρ
gregem suum, ei bracbio congregabil agnos, et χεται. Ιδού δ μισθδς μετ* αύτοΰ, καί τδ έργον εναν
prseguautem consolabilur. Quis mensus esl manu τίον αύτοΰ. Ώς ποιμήν ποιμανεί τδ ποίμνιον αύτοΰ,
aquam, el coelum palmo etoinnein lerram pugillo? κα\ τ φ βραχίονι συνάξει άρνας, κα\ τήν έν γαστρλ
quis statuil monles pondere, ei salius sialera? Quis έχουσαν παρακαλέσει. Τίς έμετρησε τή χειρ\τδ ύδωρ,
cognovit mentem Domini: aul quis consiliarius καί τδν ούρανδν σπιθαμή, κα\ πάσαν τήν γην δρακί;
ejus f-iit, qui doceat eum? aul cum quo consiliurn Τίς έστησε τά δρη σταθμφ, κα\ τάς νάπας ζ υ γ ω ;
inift, -et instruxil illtim ? Yel quis oslendil ei judi- Τίς έγνω νούν Κυρίου; κα\ τίς αύτοΰ σύμβουλος
tixml ve\ viam intelligcnlia? qtiis oslendit illi? Om- έγένετο,δς συμβιβάσει αυτόν; Ή πρδς τίνα συνεβου-
nes genies, sicul siilla de silula, el quast mo- λεύσατο κα\ συν^βίβασεν αυτόν; "Η τίς έοειξεν αύτψ
-Mcntum staterae repuiaia? sirni, ei quasi spulum κρίσιν; ή όδδν συνέσεως τίς έγνώρισεν αύτψ; Πάντα
..•ν··*·».·· ~·~· ~r ' · • ρ ' ' · ' · » τ» —
reputabunltir. Libanus aulem i>on suRicit ad com- τά έθνη ώς σταγών άπδ κάδου , κα\ ώς 0οπή ζυγού
feurcndum : et quadrupedia non suflictunt ad holo- έλογίσθησαν, κα\ ώς πτυελδς λογισθήσονται. Ό δέ
caostom, el cunciae genies nibiluin ei in nihilum Λιβανος ούχ ίκανώς (26) είς καύσιν, κα\ τά τετρά
rcputalae a o n l . » M
ποδα ούχ ίκανά είς δλοκάρπωσιν, κα\ πάντα τά έθνη
ουδέν, καί είς ουδέν έλογίσθησαν. ι
51. Probatur hanc prophelxam esse adimpletam. 51. Κα\ παυσαμένου μου εΐπεν ύ Τ ρ ύ φ ω ν Α μ φ ί
— Besineiue me dixil Trypho : Ambigua omnia βολοι μέν πάντες οί λόγοι της προφητείας ήν φής
propbeliaea le allatae verba, nec quidqtiam babenl σύ , ώ άνθρωπε, κα\ ουδέν τμητικδν είς άπόδειξιν
quo dccidaiur id quod detnonstrare vis. ούπερ βούλει άποδεϊξαι έχοντες.
Timc ego respondi : Si quidem non evenisset, Κάγώ άπεκρινάμην * Εί μέν μή έπαύσαντο καλ
Trypbo, ut desinerenl, ac jam omnino nulli essent ούκέτι έγένοντο οί προφήται έν τψ γένει υ μ ώ ν , ώ
post hunc Joannem iii vestro genere propbeiae; quae Τρύφων, μετά τούτον τδν Ίωάννην, δήλον δτι ά λέγω
videlicel a me in Jesum Chrislum profernnlur, am- είς *Ιησούν τδν Χριστδν, Γσως αμφίβολα ένοειτε (27)
bigue forlasse dicta viderentur. Scd si Joannes qui- είναι τά λεγόμενα. Εί δΐ "Ιωάννης μέν προε)ήλυθε
dem pnecessil clamans bominibus ul poenilentiam D βοών τοις άνθρώποις μςτανοείν, κα\ Χριστδς, έτι α ύ -
agerent; eique adhtic ad fluvium Jordanem sedetiti τοΰ καθεζομένου έπ\ τοΰ Ιορδανού ποταμού, έπελ-
superveniens Ohrislus finem allulil valicinandi ei θων έπαυσε τε αύτδν τοΰ προφητεύειν (28) κα\ βά
baptizandi; Ipse autem Evangelium quoque prsedi- πτιζε ιν , και εύηγγελίζετο κα\ αύτδς λέγων, δτι
care coeprt, regnum coeloruin dicens appropinquare, εγγύς έστιν ή βασιλεία τών ουρανών , κα\ δτι δει
seque irniMa a Scribis ei Pbarisseis pati oporiere, ei αύτδν πολλά παθειν άπδ τών γραμματέων κα\ Φαρι-
cruciflgi et leNio die resurgere, ac fulurum, ul ite- σαίων, κα\ σταυρωθήναι, κα\ τή τρίτη ήμερα άνα-
*• Isa. XL, 1 - m
i26) Ούχ Ικανώς. Erralum esse pro ικανός, tit renlur. > Si logamus ένοειτο, sohita erit difficulias.
babemus in Bibliis, admouuil Penonius. Legilur (28) Έπαυσε τε αυτόν τον προφητεύειν. ln
Ικανός in edtt. Paris. eamdem senienliam Justinus infra n. 87, inter-
(27) Ένοδϊζε. Dixeral Trypho ambigua sibi v i - prelalur illnd Isaiae : c Et requiescet super eum
deri propheiix yerba. Cur ergo ail Juslinus Γσως Spirilus Dotniui. » Jusliu-ini imiiaiur Teriuiliauus
αμφίβολα ένοειτε, ι forie ambiguedicia vubia vide- lib. iv in Marcionem, c. 18.
»fr DIALOGUS CUM TRTPHONE JUDJSO. S90
στήναι, κάλ π ά λ ι ν παραγενήσεσθαι έν Ιερουσαλήμ, Α rum Hierosolymam veniret, Inmque una cum disct-
χαλ τότε τ ο ι ς μ α θ η τ α ί ς αύτοΰ συμπιείν πάλιν και pulis ederel ac biberei, ac inlerea dum veniret, in
M
συμφαγεΐν , καλ έν τ ω μεταξύ τής παρουσίας αύτοΰ ipsius noinine, iiljain dixi , sacerdoies ei prophe-
χρδνω , ώ ς προε*φην, γενήσεσθαι Ιερείς κα\ ψευδο- isfc falsi prodirenl, qtiae quidem ila evenisse Iiquel;
προφήτας (29) έπλ τψ ονόματι αύτοΰ προεμήνυσε, qnomodo adbuc diibilare fas sit, cum res ipsae vo-
κα\ ούτω φ α ί ν ε τ α ι δντα · πώς έτι άμφιβάλλειν έστιν, bis persuadere possinl? Mullum autem deinceps fn-
έργω π ε ι σ θ ή ν α ι υμών εχόντων; Είρήκειν (50) δέ lurnm iu vestro genere prophelam riixeral, alque
περ\ τού μ η κ έ τ ι γενήσεσθαι έν τψ γένει υμών προ- ul bomiitts aguoscereul novuin illud teslamentuin,
φήτην, καλ περλ τοΰ έπιγνώναι δτι ή πάλαι κηρυσ- quod otim Deus inslitulura iri pradicaveral, jam
σομένη ύ π δ τού θεού καινή Διαθήκη διαταχθήσε- lum adesse, boc est, seipstim, quippe qui Cbristus
σθαι (31) , ήδη τότε παρήν , τουτέστιν αύτδς ών δ esset, sic eos alloquebalur : t Lex et propbetae
Χριστδς, ούτως · ι Ό νόμος κα\ οί προφήται μέχρι usque ad Joannem Baplisiam : ex quo lenipore re-
Ιωάννου τού Βαπτιστοΰ · έξότου ή βασιλεία τών ου gnum coelorum vim palitur, el violenli rapiuiil i l -
ρανών β ι ά ζ ε τ α ι , καί βιασταΐ άρπάζουσιν αυτήν. Καί lud. E l si vullis recipere, ipse esl Elias, qui vcn-
47
εί θέλετε δέξασθαι, αυτός έστιν Ηλίας ό μέλλων lulrus eral. Qui babel aures audiendi, andiat . »
έρχεσθαι. Ό έχων ώτα άκούειν, άκουέτω. » Β
52. Καλ διά Ιακώβ δέ τού πατριάρχου προεφη 52. Jacob duo$ Christi adventut pradixil. — Illud
τεύθη δτι δύο τοΰ Χριστού παρουσίαι έσονται, καλ eiiam a Jacobo palriarcba pra3dicium esl, duos
δτι έν τ ή πρώτη παθητδς έσται, κα\ δτι μετά τδ αύ Gbrisii adventus fuluros, eumque in primo perpes-
τδν έλθείν ούτε προφήτης ούτε βασιλεύς έν τψ γένει sionibus obnoxium fore, ac poslquam advenerit,
υμών , (έπήνεγκα,) κα\ δτι τά έθνη πιστεύοντα έπ\ nec propbeiam nec 148 regem in vesiro geuerc
τον παθητδν Χριστδν, πάλιν παραγενησόμενον προσ- futuTum (iia enim pergebam), genies amein iri Gbri-
δοκήσει. Έ ν παραβολή δε κα\ παρακεκαλυμμένως τδ sttim passionibus obnoxium credenlcs, rursiis veu-
Πνεύμα τ δ άγιον διά τοΰτο (52) αυτά έλελαλήκει, turum exspeclaluras. Atque bac de causa, aiebaoi,
Ι φ η ν ούτως δέ είρηκέναι έπήνεγκα* < Ιούδα, ήνε- in parabolis et arcane Spirilus sancins lucc (radidil.
σάν σε οί αδελφοί σου * αί χείρες σου έπ\ νώτου τών Sic autem illum locutum esse addidi: < Juda, !au-
έχθρων σου · προσκυνήσουσί σε οί υίο\ τοΰ πατρός davemnt le fraires l u i , manus luae super dorsqm
σου. Σκύμνος λέοντος Ιούδα* έκ βλαστού, υιέ μου, inimicoruin luorum; adorabunt le filii patris tui.
άνέβης. 'Αναπεσών έκοιμήθη ώς λέων καί ώς σκύ Calulus leonis Juda : ex germine, Gli mi, ascendi-
μνος * τ ί ς έγερεί αυτόν; ούκ εκλείψει άρχων έξ sli : recumbens dormivil, ut leo, ei qua&i calulu>.
Ιούδα , κα\ ηγούμενος έκ τών μηρών αύτοΰ , έως C Q i suscilabil eum ? Non deiiciel princeps ex Juda,
u s
άν έλθη τά αποκείμενα αύτψ (55) · κα\ αύτδς έσται ct dux de femoribus ejus donec veniani, qtiae rejjo-
προσδοκία εθνών, δεσμεύων πρδς άμπελον τδν πώλον sila sunt e i ; et ipse eril cxspeclalio gcnliuii^ligaiH
αύτοΰ , καλ τή έλικι τδν πώλον τής δνου αύτοΰ (54). ad vilein pulluin sniitn, c l ad belicem pulluiu asina»
Πλύνει έν οίνψ τήν στολήν αύτοΰ , κα\ έν αίματι suae. Lavabil in vino stolam siiam, et in sanguine
σταφυλής τήν περιβολήν αύτοΰ. ΧαροποΙ οί οφθαλ uva» amiclum suuin. Fnlvi oculi ejus pra3 vino, et
μοί αυτού άπδ οίνου (55), καί λευκοί οί οδόντες αυ candidi denles ejus ul lac . ι Porn* iu genere
4 e
τού ώς γάλα. » "Οτι ούν ουδέποτε έν τψ γένει υμών vcstro, ex quo inilium acccpil, usque ad illud.legi-
έπαύσατο ούτε προφήτης, ούτε άρχων, έξ δτου αρχήν pus, quo bic Jesus Cbrisius natus ac passusest,
έλαβε, μέχρις ού ούτος ό Ιησούς Χριστδς και γέγονε καί prophelam aut principem esse unqupin desiisse.
έπαθεν, ούδ" άναισχύντως τολμήσετε είπείν, ή άπο- nec impudenierdicere audebiiis, nec babelisdeinon-
δείξαι Εχετε. Κα>. γάρ Ήρώδην (56), άφ' ού έπα- strare. Nam cum Herodem, posi quem passus esi,
4 Τ
*· η . 25. Matth. Χ Ι , 12-15. " Gen. X L I X , 8-12.
(29) Ιερείς καϊ ψενδοπροφητας. Gonjicit Sylbur- D Non culpandi librarii, quod bic Juslinus aliter ac
gius aol legeiidum ψευ δ ιερείς, aut ita explicandani in aliis locis cilel. Inierdiiin enim ki boc Dialoao,
Juslini seuienliam. Sed si quid immutandum sit, ιιι ipse tesialur, n. 120 ei 123, non sequilur L X X
legerenialim αιρέσεις. Sicenim Juslinus supran.55, inierpreies, eed accomniodai se ad JudaBorum i n -
lanquam ex verbis Ghrisli illud cilal : Έσονται lerpretalioues.
σχίσματα καί αιρέσεις* < Erunt scbismaia el bajre- (54) Tbr ΛωΛογ της δνον αυτού. Prjetermittil
*ea. > Ceuscl etiam G l . Tbirlbius legcnduin αιρέ lisec verba Juslinus Apol. 1, nuin. 54, alque ita ra-
σεις. liocinalur quast nunquam ea legissei io boc acri-
(50) Ε\ρ*\κειτ. Legcndum είρήκει, u l patel ex hac piuraB lesiimonio. Sed cum eii non sotum liic com-
loct ούτως qnse rcfermr ad illud verbum. niemorel, sed etiain paiilo posl iu eis expKeandis
(51) Αιαταχθήσεσθαι. lnepla emendalio tn edi- operam insumal, non dubium φι'ιη erratum, quod
liouibas Gr#co-Lalhiis ubi ^ίΐϋΓδιαταχθήσεται,καΙ ei in Apologia aui memoriae aul codicia vitio exci-
ήδη τότε παρήν. derai, Dialogum scribens emendaverit.
(32) άιά τούτο. Ne videlicel Jndaai npcrta de eo- (55) Άπό olrov. lllud άπό iiieni boc loco eigiiiQ-
roto reprobationcei gentium vocalione lestimouia cal ac pra;.
cxpungerenf, ut clarius declaral Justinus n. 120. (36) Καϊ γάρ Ήρύ)δητ.... Λέγοντες. Ilaec esse
(33) Τά αποκείμενα αύτφ. Lierque ms. codex ad videtur Imjus loci senienlia. Niiniruni Jud;ci, ιιι
marginem ei II. Siepbanus ad calcem lialieni δ από eludercnl propbeiiam, hac inl^n atias eavillaiione
κειται. Vid. infra IIUIO. 120, c l Apol. 1, num. 52. mebanlur, ut sceplruin e iribu Jiida,-aiilequatu 4e
501 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 5»
Ascalouilam dicilis fuisse, lamen in genere veslro Α βεν (57), 'Ασκαλωνίτην γεγονέναι λέγοντες, δμως έν
principem sacerdotum fatemini exslitisse: qtiare τ φ γένει υμών δντα λέγετε αρχιερέα · ώστε χα\ τότε
cuni eiiam tum habuerilis, qui secundum legem δντος ύμιν κατά τδν νόμον του Μωσέως κα\ προσφο»
Mojsis et dona oflerret, el caetera legis insiituta ράς προσφέροντος, κα\ τά άλλα νόμιμα φυλάσσον-
Mrvaret, cumque propbelae secundum successionem τος , κα\ προφητών, κατά διαδοχήν μέχρις Ίωάννοο
usque ad Joannein exsliierini: quemadmodum el γεγενημένων (ώς κα\ δτε εις Βαβυλώνα άπήχθη δ
tunc exslilere, cum populus vesicr, vasiata lerra λαδς υ μ ώ ν , πολεμηθείσης τής γής κα\ τών Ιερών
ei sacris vasis sublalis, Babylonem abductus est; σκευών άρθέντων), μή παύσασθαι (58) έξ υμών προ-
non defuit apud vos propbela, qui dominus et dux φήτην, δς κύριος καί ηγούμενος καί άρχων τού
el princeps popitli veslri csset. Spiritus enim, qui λαού υμών ήν. Τδ γάρ έν τοις προφήταις Πνεύμα
tTat in propbeiis, regcs vobis ungebai el constitue- κα\ τούς βασιλείς ύμιν έχριε (59) κα\ καθίστα. Μετά
bat. A l posiquaai Jesus Cbristus nosier in vestro δέ τήν Ιησού τού ημετέρου Χριστού έν τ φ γέν*ι
genere apparuit ei morli iradiius est, nusquam ex- υμών φανέρωσιν και θάνατον ούδαμού προφήτης γέ
stil.it aul exslal propheia; sed el proprio regi pa- γονεν, ουδέ έστιν · άλλά καί τδ είναι υμάς ύπδ ίδιον
rere desiistis, ac pnelerea terra vestra penitus va- βασιλέα έπαύσατο, καλ προσέτι ή γή υμών ήρημώθη,
siaia, ac veluli pomoriiro cuslodia derelicta. Quod β **t ώς όπωροφυλάκιον καταλέλειπται. Τδ δέ είπείν
auiem Scriptura per Jacob d i c i C c K l ipse eril τδν λόγον διά τού Ιακώβ * c Κα\ αύτδς έσται προσ
exspeclatio geutium, > arcane duos fore Cbrisli δοκία εθνών, ι συμβολικώς δύο παρουσίας αυτού
adventus, ac genies in cum crediltiras signifirabal; έσήμανε, κ α ΐ τ ά έθνη μέλλειν αύτψ πιστεύειν, δπερ
quod vobis tandem aliquando cernere licet. Nam δψέ ποτε (40) πάρεστιν ίδεϊν ύμίν. Οί γάρ άπδ τών
qui ex omnibus geulibus perChrisli fidem Dei cul- εθνών απάντων διά τής πίστεως τής τού Χριστού θεο»
tores et justi facii sumus, rursus eum venlurum σεβείς κα\ δίκαιοι γενόμενοι πάλιν παραγενησόμενον
exspeclamtis. αύτδν προσδοκώμεν.
55. Prcedixit Jacob Chrislum atina invectum tri, 55. Κα\ τό * c Δεσμεύων πρδς άμπελον τδν πώλον
idque ex Zacharia conftrmatur. — Et illud : ι Ligaus αυτού, κα\ τή έλικι τδν πώλον τής δνου, ι καλ τών
ad viiem pullum suum et ad helicem pullum asin.*?,* έργων τών έπϊ τής πρώτης αυτού παρουσίας γ ε
luni rcruin in priore adventu ab eo gesiarum, tura νομένων ύπ' αυτού, κα\ τών εθνών ομοίως τών μελ
geniium quaein eum credilura erantprasigniiicatio λόντων πιστεύειν αύτψ, προδήλωσις ήν. Ούτοι γ ά ρ ώ ς
erat.Nam gentes veluli pullus eranlnec cliiellas nec πώλος άσαγής, κα\ζυγδν έπλ αυχένα μή έχων τδν εαυ
certice jugum ferens, donec Cbrislus missis di- τού , μέχρις δ Χριστδς ούτος έλθών, διά τών μαθητών
e a s
Cniptilis 149 edocerel, ac jugum ejus doclrinae C αυτού πέμψας έμαθήτευσεναυτούς· κα\τδν ζυγδν τού
fctentes, dorsum submitterent ad omnia perferenda λόγου αυτού βαστάσαντες, τδν νώτον ύπέθηκαν πρδς τδ
ob exspeciala el ab eo promissa bona. Ac revera πάντα υπομένει ν διά τά προσδοκώμενα κα\ ύπ' αυτού
Domlntjs nosier Jesus Gbrislus Jerusalem ingres- κατηγγελμένα αγαθά. Κα\ δνον δέ τινα αληθώς συν
eiirus, praecepit discipulis, utasinam quamdam,qaae πώλφ αυτής προσδεδεμένην έν τινι είσόδψ κώμης Βηθ-
mia cuni pullo suo in iniroilu vici Belbpbage dicli φαγής λεγομένης, δτε έμελλε ν είσέρχεσθαι είς τά Ιερο
alligata erat, ad se adducereni, eique insidens Je- σόλυμα δ Κύριος ημών Τησούς Χριστδς, έκέλευσετούς
rusalem ingressus esi. Quod , quemadmodum con- μαθητάςαυτούάγαγείναύτψ* κα\ έπικαθίσας, έπεισ-
ceptfs verbts praidicium fuerat a Gbrisio faclum i r i , ελήλυθεν είς τά Ιεροσόλυμα· δ πώς έπεπροφή-
ita ab eo in omnium oculis faclum, Cbrisiuni eum τευτο (41) δια^όήδην γενήσεσθαι ύπδ τού Χριστού,
su3 nasceretur recessisse dicerent; quippe cum looo iruilnndiim pulat.

Herodes, qui ante Gbrisli passionem mortuus est, (41) Ό πώς έπεπρορήτεντο. Si legamus δ δπως
Ascalonita fuerit. Demonstrat ergo Justinus sacer- nihil supererit difflcullaiis, [ Hunc locum non ΙΙ
doleK et sdcrificia mnc illis minime defuisse. Ι* benter emendandum proposui; eo enim ferebar, ot
(37) Άφ' oi έπαθετ. Umnes Juslini interprelcs illud πώς idein valere ac quomodo exislimarem.
verieruni, sub qno pa$sus est, qnasi scripsisset Sed quia carebam exemplis quibus nilerer, liroiditas
Jusliniis, έφ' ού έπαθεν. Sed ιιοιι is eral Juslinug qua-dam adduxit me ut illud δ πώς, pro δ δπως ir-
qui Gbristum sub IJerode Ascalouila passum dice- repsisse crederem. Sed missam facio lianc enien-
rel, nec ulla prorsus causa esl tam locda? ignora- daiionem ex qua erudiius defcnsor (uiuri Eiice re-
lionis sanclo marlyri tribncudaR. Tbirlbius lcgen- ditus protulil pag. 270 illud Deuleronomii xn, 13:
dtim proponil, άφ' ού έφυγεν. Infra legimus άπδ Πώς ποιούσι τά έθνη ταύτα τοις θεοίς αυτών, ποιήσω
τού Αδάμ sensu non valde absimili n. 88; vide κάγώ. Guin suaspoule niauifeslum esl hoc loco vo-
ιι. 115. rulam πώς non inlerrogalioni , sed comparaliotii
(όΗΥ*Μή παύσασθαι. Gasaubonus adv. Baron. iiiservire, lum id vir doclissimus ex conseneu plu-
p. 13, exibtiinat deesse hic verbum λέγετε aul e riinarum versionum coniirmal. Eodeni niodo acci-
eiiperioribue repeieiidum esse, sed miror virum piendum illud πώς Marc. ix, 11, si el eum seusuui
louge doclissiinum non vidisse illud μή παύσασθαι sequi volumus, qui maxinie obvius el nalurse cou-
referri ad supcrius ώστε κα\ τότε δντος, elc. * senlaneus est, ciMarcum cum Mallbaeo conciliare.
(39) "Εχριε. Sic Reg. ei Claroiuonlanus codex. Nam Ghrisius apud Mallbseuin xvu, 15, duo nos
E<lili έχρισε. docel: pritmim quidem Eliam veniuruin ut uinnia
(40) "Οπερ δψέ ποτε. Proferl GI. Thirlbins simi- resiiluat; deinde vero niunus illud quod eum ad
UA loca-ex Apol. 1, num. 32, et Dialog. num 87 et pr&parandam Messiae viam Scribae el Pbari&xi obi-
90, in quibus legilur&{ai, uec lamen quidqwa^ c cu
luruui dicebant, a Joanoe BapUsia impleiuui fuisse.
»5 DJALOGUS C U M TRYPHONE JUDJEO. 59i
γενόμενον ύπ* α υ τ ο ύ χαί γνωσθέν, τδν Χριστδν δντα Α essft aperie declarabat. Et cum lisc omnia conti-
αύτδν φανερόν έποίει, Ka\ τούτων Απάντων γενομέ- gerinl, el ex Scripluris sanctis demotistrenlur,
νων, καλ ά π δ τ ω ν Γραφών άποδεικνυμένων, ύμείς adliuc lamen corde obduruletis. Rem iia eventuram
Ιτι σκληροκάρδιοί έστε. Προεφητεύθη δέ ύπδ Ζαχα Zacharias unus ex duodecim pradixit bis verbis :
ρίου, ένδς τ ώ ν δώδεκα, τούτο μέλλειν γίνεσθαι, ού c Lauare vebementer, filia Sion: jubila, annnutia,
τως - c Χ α ί ρ ε σφόδρα, θύγατερ Σ ι ώ ν άλάλαξον, κή filia Hierusalem: Ecce Rex tuus veniet libi juslus
ρυσσε, Ούγατερ Ιερουσαλήμ* Ιδού ό βασιλεύς σου et salvans ipse, el mhis et pauper, vecius subjugali
ήξει σοι δ ί κ α ι ο ς , καλ σώζων αύτδς, χα\ πραύς, κα\ et pullo asinae *·.» Quod aulem spiriluspropbeticus
πτωχός, έ π ι β ε β η κ ώ ς έ π ϊ ύποζύγιον κα\ πώλον δνου.· cum palriarcba Jacob nominalim asinain quoque
Το δε καλ δνον ύποζύγιον ήδη μετά τοΰ πώλου αυτής jugalem cum ipsius pulio ad usus suos ab eo adbi-
ονόμαζε ιν τδ προφητικδν πνεύμα μετά τοΰ πατριάρ bilam dicit; deinde eiiam quod ipse discipulis, ut
χου Ι α κ ώ β , έν τή κτίσει (42) αύτδν έχειν, άλλά καί jam dixi, pracepil, u l uirumque animal adducerent,
αύτδν τοις μαθηταίς αύτοΰ, ώς προέφην, αμφότερα id praesiguificaiio erai eoruin eiiam , qui ex Syn-
γάρ τά ζ ώ α κελεΰσαι άγαγείν, προαγγελία ήν καλ agoga veslra siraul cum iis, qui ex gcnlibus credi-
τών (45) ά π δ τής συναγωγής υμών άμα τοίς άπδ turi in eum eranl. Quemadmoduin enira iis, qui ex
τών εθνών πιστεύειν έπ* αύτδν μέλλουσιν. Ής γάρ geuiibus, signum erat pullus, noiidum oneri assue-
τοίς άπδ τών εθνών σύμβολον ή ν ό άσαγής πώλος, lus; i u et i i s , qui ex vesiro populo, asina cliiel-
ούτως καλ τοίς άπδ τοΰ υμετέρου λαού ή ύποσαγής laria. Nam eaui, qua? per propbeias promulgata cst,
δνος. Τδν γ ά ρ διά τών προφητών νόμον έπικείμενον imposiiara legein babeiis. Sed et a Zacbaria pro-
έχετε. 'Αλλά και διά τοΰ προφήτου Ζαχαρίου Οτι πα- pbeta pradictum iore ul ipse bic Cbrislus percute-
ταχθήσεται αύτδς ούτος ό Χριστδς, κα\ διασκορπι- ralur, ejusque discipuli dispergcrentur; quod ei ete-
οθήσονται οί μαθηταΐ αυτού, προεφητεύθη · δπερ χα\ uil. Postquam enim cruci aflixus esl, dispersi suot
γέγονε. Μετά .γάρ τδ σταυρωθήναι αύτδν, οί συν qui cum co eranl discipuli ejus, quoad resurrexil a
αύτψ δντες μαθηταΐ αύτοΰ διεσκεδάσθησαν μέχρις moriuis, eisque persuasit prxdicium de se esse ,
δτε ανέστη (44) έκ νεκρών, κα\ πέπεικεν αυτούς δτι iore ut i u paterelur; alque illi bunc in inodum ad
ούτως προεπεφήτευτο περί αύτοΰ παθείν αυτόν * καί credeuduni adducii, et in toiutn orbem terraruui
ούτω πεισθέντες, κα\ είς τήν πάσαν οίκου μένη ν εξελ profecti bajc doeuerunl. Hinc ei nos iu fide et dj-
θόντες, ταΰτα έδίδαξαν. "Οθεν κα\ ημείς βέβαιοι έν aciplina illiua coniirmaniur; quippe cum eiex pru>
τή πίστει κα\ μαθητεία αύτοΰ έσμεν, επειδή κα\ άπδ pbeiis, el ex iis, quos iu uouicn illius crucilixi per
> π ρ ο φ η τ ώ ν , xa\ άπδ τών κατά τήν οίκου μένη ν Ο wbeui lerraruin Dei cullores faclos videinus, cre-
είς δνομα τού εσταυρωμένου εκείνου δρωμένων καί deodi iuomenla ducamus. Quae autcm a ZacUaria
γενομένων θεοσεβών, τήν πειθώ έχομεν. Έατι δέ τά dicla sunl, iia se babenl: c Framea, excilaro s%$er
λεχθέντα ύπδ τοΰ Ζαχαρίου ταΰτα* c Τομφαία, έξεγέρ- pasiorem meum, et super viruro populi mei, dicii
θητι έπλ τδν ποιμένα μου , κα\ έ π ' άνδρα τοΰ λαού Doniinus exercituum. Percuie pasjoreiu ei dj»pei-
5 0
μου- λέγει Κύριος τών δυνάμεων. Πάταξον τδν ποι gcntur oves ejus . ι
μένα, καλ διασκορπισθήσονται τά πρόβατα αύτοΰ. >
54. Καί τδ ύπδ Μωσέως δέ άνιστορημένον, χαί 54. Sanguii uvcs quid $ignificel. — E i quod a
ύπδ τού πατριάρχου Ιακώβ προπεφητευμένον , τδ, Moyse lilleris mandaluin esl, et a Jacob paiciarcba
ι Πλυνεί έν οίνψ τήν στολήν αύτοΰ, καί έν αίματι prxdictuin : c Lavabil in vino stolam suain, ti in
εταφυλής τήν περιβολήν αύτοΰ * > τδ τψ αίματι αύτοΰ saoguine uvae ainiclum suuui, > fulucutu siguifica-
άποπλύνειν μέλλειν τούς πιστεύοντας αύτψ έδήλου. bat, ui sanguine suo eos qui in se credunl, ablue-
Στολήν γάρ αύτοΰ έκάλεσε τδ άγιον Πνεύμα τούς δι* ret. Siolain euiin eju$ Spirims sanclus eos vo-
αυτού άφεσιν αμαρτιών λαβόντας · έν οΤς άε\ δυνάμει cavii, qui per eum peccatorum rcinissionem acce-
μέν πάρεστι, κα\ έναργώς δέ παρέσται έν τή δευτέρα perunt, iu quibus virluie quidem semper adesi,
αύτοΰ παρουσία. Τδ δέ αίμα τής σταφυλής είπείν nianifesle auiem aderil ία secundo suo advenlu.
τδν λόγον, διά τής τέχνης δεδήλωκεν, δτι αίμα μέν Quod autem sanguinem uvae dicil Scriptura, bac
έχει δ Χριστδς ούκ έξ άνθρωπου (45) σπέρματος, veluii arie declarai sanguineia quidein babere
β
άλλ' έκ τής τού θεού δυνάμεως. Ον γάρ τρόπον τδ Cbristum, ncquaquatn aulem ex buirtano seinine ,
τής αμπέλου αίμα ούκ άνθρωπος έγέννησεν, άλλά sed cx Dei virltiie. Queinadiuodum enitn uvae sau-
*· Zach. ιχ, 9. " Z a i b . χιιι, 7.
hi bit ergo verbis lfarc. ιχ, 1 1 : Ηλίας έλθών πρώ tenlia , χρήσει. Μοχ particnla γάρ expungenda.
τον αποκαθιστά πάντα, κα\ πώς γέγραπται έπ\ τδν (45)ΚαΙ τών. Ilunc aniculum suppedilavil codex
υίδν τοΰ άνθριυπου, ίνα πολλά πάθη καί έξουδενωθή, * ulerque ms. Necesse ergo ιιοιι est legere ώς καί
agnosceuda Eliae advenlus prajdiclio in reslituat άπδ τής, subaudiendo τινές, ut conjiciebai S y l -
oninia. et quomodo tcripium e$t in filium homini*, burgins.
mt mmlta paliatur ct contemnatur. ] — Ex Addendi$ (44) Μέχρις δτε ανέστη. Godices inss. babcnt
€t Emendandii. ad marginein μέχρις δτου ανέστη. Sic ei R. Slepba-
(42) 'Er r g χτίσει. Sylburgios et alii monuerunt Due ad calcein.
tegendota esse χρήσει, vei κτήσει. Melius, mea sen- (45) Οϋκ έξ άνθρωπου. Lcgit Tbirlbius άλλ' ούχ.
595 S. JUSTINI PlHLOSOPHl ET MARTYRIS 590
guiiieui oon generavit bomo , sed Deus ; ila el Α θεδς, ούτως καλ τδ του Χρίστου αίμα ούχ έξ άνθρω-
Christi sanguinem ηοη ex bumano semine, sed 150 πείου γένους έσεσθαι, άλλ* έκ θεού δυνάμεως, προε-
ex Dei virlule fuiurum praedixil. Haec aulem ipsaμήνυσεν. Ή δε προφητεία αύτη, ώ άνδρες, ήν έλε-
γον, αποδεικνύει (46) δτι ούκ έστιν δ Χριστδς άν
propheiia, quam auuli, ο viri, Christum demonsirat
uon esse homiuem ex bomiuibus communi homi- θρωπος έξ ανθρώπων, κατάτδ κοινδν τών ανθρώπων
nuin more genitum. γεννηθείς.
55. Hogat Trypho ul Chrhlus Deu$ probetur, ted 55. Καλ ό Τρύφων άπεκρίνατο · Μεμνησόμεθα καλ
ciira metaphoram. Premitlit Justinus. — Tum ταύτης τής έξηγήσεώς σου, έάν καλ δι' άλλων κρχ-
Trypbo respondit: Habebimus eliaui in memoria τύνης κα\ τούτο τδ άπόρημα · τά νύν δέ ήδη άναλα-
βών τδν λόγον, άπόδειξον ήμϊν δτι έτερος θεδς παρά
tuam illain inlerprelalionem, si ei aliis arguinenlis
banc quoque qu&stionem lirmaveris. Nunc autem, τδν ποιητήν τών δλων ύπδ τού προφητικού Πνεύμα
rcvocata unde digressa csl oralione, demonsira τος ώμολόγηται είναι, φυλαξάμενος λέγειν τδν ήλιον
uubis aiiuin Detiui a Spirilu prophetico praler και τήν σελήνην, & γέγραπται τοις έθνεσι συγκεχω-
creatorem universomm agnosci; cavens tamen ne ρηκέναι (47) τδν θεδν ώς θεούς προσκυνείν καλ
solein et lunam dicas, qux scriplum esl gentibus τούτω τψ λόγψ ώσπερ χρώμενοι (48) προφήται πολ-
concessa a Deo fuisse , υl ea tanquam deos coie- gλάκις λέγουσιν , δτι « Ό θεός σου θεδς τών θεών
rent. Alque boc Ioquendi genere quodamroodo έστι, καλ Κύριος τών κυρίων, » προστιθέντες , < Ό
uteriles propheu» saepe dicuni: ι Deus luus Deus μέγας καλ ίσχυρδς καί φοβερδς,» πολλάκις. Ού γαρ
deorutu e s l , ei Dominus doiiiifiomm, » sa-pc ad-
ώς δντων θεών ταύτα λέγεται, άλλ' ώς τοΰ λόγου
5 1
dentes c magous et foriis ei lerribilis . > Ncque διδάσκοντος η μ ά ς , δτι τών νομιζομένων θεών καλ
eniin ha?c eo dicunlur, quod isti sint d i i ; sed quod
κυρίων δ τώ δντι θεδς δ τά πάντα ποιήσας, Κύριος
Scriplura nos doceat ex his, qui existimanlur dii μόνος εστίν. "Ινα γάρ καλ τοΰτο έλέγξη τδ άγιον
el domini, verum illuin Deum , qui omnia creavit, Πνεύμα , διά τοΰ αγίου Δαυλδ ε ΐ π ε ν ι Οί θεολ τών
ftulum esse Doiuinum. Quod quidem ul evinceret εθνών, νομιζόμενοι θεολ, είδωλα δαιμονίων είσιν, άλλ*
Spiritus sancius , per Davidem d i x i l : ι Dii gen-
ού θεοί · » καλ επάγει κατάραν τοίς ποιοΰσιν αυτά
lium (qui exislimanlur dii) siinulacra daemonioruui
καλ προσκυνούσι.
β
s u u l , non dii \ ι Quineliam dira deteslatione
eos progequilur, qui baec faciunl et colnnt.
Tumego: Nou eram, inquam, aflamrus, Trypbo, Κάγώ · Ού ταύτας μέν τάς αποδείξεις έμελλον φέ-
has deinonslraliones, quibus eos condemnari scio, 1
ρειν, εΐπον, ώ Τρύφων, δι ών καταδικάζεσθαι τούς
qui b * c e t similia colunt; sed eas quas conlra Q ο
τ α και τά τοιαύτα προσκυνούντας έπίσταμαι,
τ α
nemo dicere poieril. Nova? auiem libi videbuntur, άλλά τοιαύτας πρδς άς άντειπειν μέν ουδείς δυνήσε-
quairivis quolidie a vobis leganlur, ul vel ex hoc ται. Ξέναι δέ σοι δόξουσιν είναι, καίπερ καθ' ήμέραν
perspecitfiu habeamus vobis, ob vestram nequiliam, άναγινωσκόμεναι ύφ' υμών · ώς καλ έκ τούτου συν-
a fteo polestalem sapientiae, quae iliius verbis iuest, είναι υμάς (49), δτι διά τήν ύμετέραν κακίαν άπέ-
iiilelUgenda? abscondhara fuisse, nonnullis exceptis, κρυψεν ό θεδς άφ' υμών τδ δύνασθαι νοείν τήν σοφίαν
quibus secundum summae sua? misericordiae graiiam, τήν έν τοίς λόγοις αύτοΰ, πλήν τίνων οΤς κατά χάριν
ui ait Isatas * · , semen ad saluiem rellquit, ne ut τής πολυσπλαγχνιας αύτοΰ, ώς Ιφη Ησαΐας, έγκα-
Sodomilaruni et Gomorrhxorum , ila et genus ve- τέλιπε σπέρμα είς σωτηρίαν , ίνα μή ώς Σοδομιτών
slrmn perirel. Animum igitur ad ea adverlile, quae καλ Γομο^αίων τέλεον καλ τδ ύμέτερον γένος άπό-
ex Scripiuris sanctis commemoraturus sum, quas ληται. Προσέχετε τοιγαροΰν οΤσπερ μέλλω άναμιμνή-
qnidem explicari miniinc opus e r i t , sed lanium σκειν άπδ τών αγίων Γραφών ουδέ έξηγηθττναι δεο-
audtri. μένων (50), άλλά μόνον άκουσθήναι.
56. Deu$ Abrahce visus α Deo Palre distinguitur.— 56. Μωσής ούν δ μακάριος καλ πιστδς θεράπων
Moyses igilur, bealus ille et fldelis Dei faniulus, θεού, μηνύων δτι δ όφθελς τώ Αβραάμ πρδς τή δρυΐ
Deum esse declaral eum, qui Abrabse ad quercum ^ τή Μαμβρή θεδς,σύντοίς άμααύτώέπλ τήν Σοδόμων
Mambre visus esl ctim duobus angelis, quos simul κρίσιν πεμφθείσι δύο άγγέλοις ύπδ άλλου τοΰ έν τοίς
cuui eo ad judicium Sodouioruui misit alius in su- ύπερουρανίοις άελ μένοντος, καλ ούδενλ όφθέντος, ή
1 1 Μ
, Deut. χ, 17. Psal. xcv, 5. · · cap. ι, 9.
(46) Αποδεικνύει. Legilur αποδεικνύει ν in utro- ως παραχρώμενοι.

que I I I S . et apud R. Siephanum, ncc punclumfigilur (49) Ύμας.\ Legenduin ημάς, ut per se patet.
post «ροεμήνυσεν. Sed lauien rnterpuiiclionem et (50) Αεομέτωτ. Melius saue δεομένοις, sed lauiea
ecripliiram ediltonum Paris. servare inalui, quia ferii potest iilud δεομένων; neque enim de omnibus
legendo άποδεικνύειν verteudum essei: c Quam di- * geiieratim Scripluris imelligt debei, sed de iis qui-
cebam demoiislrare Cbrisiuin non esse boininem bus uti siatuerai Justinus adCbristi divinilalis dc-
ex boiDinibus. > A l id sequi ex hoc oraculo noii- feusionem. Paulo anle n. 53, similem babemus vel
dun» dixil Juslinus. librariortim, vel poiius Justini properanlis iucuriam :
(47) Σνγχεχωρηχέναι. Respicil ad cap. iv Deu- Προαγγελία ήν καλ τών άπδ τής συναγωγής υμών άμα
teriuiom., v. 19. Vide infra n. 127. τοίς άπδ τών εθνών πιστεύειν έπ' αύτδν μέλλουσιν.
(48) "Οσπβρχρώμενοι. Sylb. legeuduoi conjecit,
»7 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDAEO. 508
δμιλήσαντος δν ε α υ τ ο ύ ποτε , δν ποιητήν τών δλων Α percoelesiibns eemper manens, ac nemini unquam
χαλ πατέρα νοουμεν · ούτω γάρ (51) φησιν · « "Ωφθη visus, aut per se quemquam allocutus, queiu crea-
δέ αύτψ 6 θ ε δ ς π ρ δ ς τ ή δρυΐ τή Μαμβρή, καθήμενου lorem umversoriun ei parenlem inielligimus. Sic
αύτου έπλ τ ή Ούρα τ ή ς σκηνής μεσημβρίας. Άναβλέ- enim loquilur: c Apparuit auiem ei Deus ad quer-
ψας δέ τοις οφθαλμοί ς εΐδε · κα\ ίδού τρείς άνδρες cum Mambre, cuni Hle sederel in oslio tabemacull
είστήκεισαν ε π ά ν ω αυτού · κα\ ίδων συνέδραμεν είς in meridie. Sed respiciens oculis, v i d i i : et ecce tres
συνάντησιν αύτοίς άπδ τής θύρας τής σκηνής αύτοΰ* viri stabant supra euin; el videns occurril obviam
κα\ προσεκύνησεν έπ\ τήν γ ή ν , κα\ είπε · ι κα\ τά iilis ab oslio laberiiaculi s u i , el adoravil supor
λοιπά (52) μ έ χ ρ ι τοΰ · ι "Ωρθρισε δέ Αβραάμ τψ 5
terram, et d i x i i * , ι el caelera usque a d : c Matie
«ρωΐ είς τδν τόπον ού είστήκει έναντι Κυρίου, καί aulem surgens Abrabam , diluculo ivit ad locum,
έπέβλεψεν έπλ πρόσωπον Σοδόμων κα\ Γομό£paq, καί in quo sieierat coram Donriiuo; el inspexil in fa>
έπ\ πρόσωπον τ η ς γής τής περιχώρου, κα\ είδε · κα\ ciem Sodomorum el Gomorrh», et in facietn terra*
ίδού ανέβαινε φλδξ έκ της γής ώσε\ άτμίς καμίνου.ι circunijacenlis.ei vidit: eteece, ascendebai flamina
— Καλ παυσάμενος λοιπδν τοΰ λέγειν, έπυθόμην αυτών de 151 terra, quasi vapor fornacis . ι — Cum w
εί ένενοήκεισαν τά είρημένα. ~ referendae Scriplurae finem fecissem, quaerebaui

ex eis an dicia iniellexissent.
01 δέ Ιφασαν νενοηκέναι μέν, μηδέν δέ έχειν είς IIIi auiem iniellexisse se responderunt, sed allala
άπόδειξιν τούς λελεγμένους λόγους , δτι θεδς ή Κύ verba nibil babere, quod alium quemdam Deum aut
ριος άλλος τίς έστιν, ή λέλεκται άπδ τοΰ αγίου Πνεύ Dominuni esse, aui a Spirilu sanclo dicluin esse
ματος (53) παρά τδν ποιητήν τών όλων. demonslret prseter creatorem universorum.
Κάγώ πάλιν · *Α λέγω , πειράσομαι υμάς πείσαι Tum ego rursum : Enilar vobis, inquam, quan-
νοήσαντας τάς Γραφάς, δτι έστι κα\ λέγεται θεδς doquidem Scripiuras inlelligiiis, ea quie dico per-
κα\ Κύριος έτερος ύπδ τδν ποιητήν (54) τών δλων, suadere, nimiriim aliuni esse el dici sub creaiore
δς κα\ άγγελος καλείται, διά τδ άγγέλλειν τοίς άν- universorum, Deum et Dominuni, qui el angelus
θρώποις δσαπερ βούλεται αύτοίς άγγείλαι δ τών δλων Tocalur, quia nunlial hominibus quaecunque illis
ποιητής, υπέρ δν άλλος θεδς ούκ έστι. — Κα\ άνιστο- uuntiare vull universorum Creator, supra quciu
ρώνπάλιν τ ά προλεχθέντα, έπυθόμην τοΰ Τρύφωνος· alius non est Deus. Cumque verba jam allaia ue-
Δοκεί σοι όφΟήναι ύπδ τήν δρΰν τήν Μαμβρή δ θεδς rum referrero, Tryphonera inlerrogabain : Nuu>
τώ "Αβραάμ , ώς ό λόγος λέγει; Deum exisliinas sub quercu Maiubre Abrabce, ot
G dicit Scripiura, visum esse?
Κάκείνος · Μάλιστα. Profecto, iiiquil ille.
Καί εΓς, έφην, εκείνων ήν τών τριών ούς άνδρας Num unus, inqtiam, ex iribus illis eral, quos pro-
έωράσθαι τ ψ "Αβραάμ τδ άγιον προφητικδν Πνεύμα phelicus spiriius viros appellai, ei Abrahae visos esse
λέγει; narrai?
Κάκεΐνος · Ού · άλλά ώπτο μέν αύτψ ό θεδς πρδ Nequaquam, iiiquii ille; sed visus esl ei Deus,
τής τών τριών οπτασίας" είτα οί τρείς εκείνοι, ούς anlequam ires apparerenl. Tres nuiein i l l i , quos
άνδρας ό λόγος ονομάζει, άγγελοι ήσαν * δύο μέν Scriptura viros appellat, angeli erant, duo qtiidein
αυτών πεμφθέντες έ π \ τ ή ν Σοδόμων άπώλειαν, είς δέ uiissi ad excidium Sodomorum; unus autem Saras
εύαγγελιζόμενος τή Σ ά ^ α δτι τέκνον έξει, έφ' φ nunlians futurum ei filium ; cujus rei causa missus
έ π έ π ε μ π τ ο , κα\ άπαρτήσας (55) άπήλλακτο.' fueral, ac abiens discessit.
Πώς ουν, εΤπον, ό εις τών τριών γενόμενος έν τή Quomodo igilur, inquam, unuro illum ex nibus,
σκηνή , δ χαΧ είπών, ι Είς ώρας ανακάμψω πρδς σέ, qui in labeniacuio dixerat : < In boras revertar ad
καλ τή Σά^^α υίδς γενήσεται, ι φαίνεται έπανελθών te, et Sarae filius nascelur · · , reversum esse appa-
γενομένου τή Zappa υιού κα\ θεδν αύτδν δντα δ ^ rel posl nalum Sarae filium; eumque Deum esse boc
προφητικός λόγος κάκεί σημαίνει; "Ινα δέ φανερδν eiiam ί» loco propbelicus sermo declarai? Sed ut
ύ μ ί ν γ έ ν η τ α ι δ λ έ γ ω , ακούσατε τών ύπδ Μωσέως id quod dico perspicunm vobis'et manireslum s i l ,
M 8 6
Gen. x f i u , 1, 2. Gen. xix, 27,28. Gen. x v m , 10.
(51) Ούτω γάρ. Dele γάρ, vel lege μηνύει. in texlam, valde viiiosam, induxil, nempe υπέρ τδν
(52) Καϊ τά Λοιπά. Hsec a librariis omissa putat ποιητήν. Quod quidem eo niagismihi displicel quod
Grabius, idque probal ex iis qn* infra legunlur Jiislinus boc ipso in loco dicat, υπέρ δν άλλος θεδς
Biian. 50, ubi Justinus haec a se prius scripta esse ούκ έστι. Molestuin autem esse n o i t d e b e l , quod
declaral. — Haec non Jusliui, sed librahi vcrba Fitium Justinus Palri submiliai. Nam ut Filiuiii
ts$e, eonipendium hic facienlis, liquel ex eo quod fonli ac origini lotius diviuilalie, iion u l Msrvutu
nom. 56 dicilur: Ού γάρ γ ρ ά φ ε ι πάλιν τά αυτά, Creaiori submillit: idque ealis perspicitur ex iis,
τών πάντων προγεγραμμένων, δοκεί αοι. ΟΤΤΟ. _ Χ
qua3 de Gbrisli diviniiaie a Juslino dispulala aut
(53) Άπό τον άγΙον Πνεύματος. Melius legere- jamobscrvavimns, aul deinceps observabimns.
ler ύπδ. (55) Άπαρτήνας. Legi possei άπαρτίσας, < re
(54) Ύχό τέν ποίφήν. Hunc locum ila rcstilui, perfecta. ι Sed minime necessariuin id videiur.
• l babetur iu mss. codicibus, qitorum scriplura Mox G l . Tbirlbius εΤς τών τριών γενομένων.
cmm viderelur mendosa Robeno Stepbauo, aliaiu
Μ» S. JUSTINI PHILOSOPHl E T MARTYRIS 600
audite quae conceptis verbis a Moyse dicta sunt; Α δια^ήδην είρημένων έστι δέ ταύτα c Τδούσα δέ
»tc autem babcnt: ι Cum vidisset autem Sara f i - Σάρρα τδν υίδν "Αγαρ της παιδίσκης της Αίγυπτίας,
lium Agap, ancilla? jEgypii», qui genilus fuerat δς έγένετο τψ Αβραάμ , παίζοντα μετά Ίσαάχ του
Abrahavludenlem cum haac filio *uo, dixil Abra- υ ίου αυτής , εΐπε τω Αβραάμ * έχβαλε τήν παιδί-
bas: Ejice ancillam hanc et fllium ejus; non enim σχην ταύτην καλ τδν υίδν αυτής · ού γάρ κληρονο
bahrcs filius ancillae bujus cum Olio meo Isaac. Do- μήσει (56) δ υίδς τής παιδίσχης ταύτης μετά τού
rum auiem visum esi verbum valde coram Abra- υιού μου Ισαάκ· Σκληρδν δέ έφάνη τδ £ήμα σφόδρα
bam de filio suo. Dixii aulem Deus ad Abraham : εναντίον Αβραάμ περλ τού υιού αυτού. Είπε δέ δ
Ne sit durum coram te de puero et de ancilla ; om- Θεδς τψ Αβραάμ · Μή σκληρδν έστω εναντίον σου
nia quaecunque dixerit tibi Sara , audi vocem ejus; περλ τού παιδίου καλ περλ τής παιδίσκης. Πάντα δσα
quoniam in Isaac vocabilur tibi semen > Num άν εΓπη σοι Σ ά ^ α , άκουε τής φωνής αυτής · δτι έν
igitur inielleiistis eum, qui tum sub quercu dixeral Ισαάκ κληθήσεταί σοι σπέρμα, ι Νενοήκατε ούν δτι
se reversurum, prout necessarium esse praenosce- δ είπών τότε ύπδ τήν δρΰν έπαναστρέψαι, ώς προ-
bat ea Abrabae suadere, q u * ab ipso Sara conteu- ηπίστατο άναγκαίσν είναι τψ Αβραάμ συμβουλεΰσαι
debat, reversum esse, ut scripium esl, el Deum άπερ έβούλετο αύτδν Σ ά ^ α , έπανελήλυθεν ώς γ έ -
essc, ut haec verba declaranl: ι Dixit auiem Deus * γ ρ α π τ α ι , καλ Θεός έστιν, ώς οί λόγοι σημαίνουσιν,
Abrahae : Ne dtirum sil coram te super puere ei ούτως είρημένοι · < Είπε δέ δ θεδς τ ψ Αβραάμ»
super ancilla? » ha eos inlerrogabam. Μή σκληρδν έστω εναντίον σου περλ τοΰ παιδίου καλ
περλ τής παιδίσκης; · έπυνθανόμην.
Respondit Trypbo : Maxime; verum ex his mi» Καλ ό Τρύφων έφη · Μάλιστα* ούκ έκ τούτου δέ
ninie demonslrasii alium esse Deum, prauer bunc, άπέδειξας δτι άλλος έστλν ό θεδς παρά τοΰτον τδν
qui Abrahse caelerisque pairiarcbis el prophetis όφθέντα τψ Α β ρ α ά μ , δς καλ τοίς άλλοις πατριάρ-
visus est, sed no& probasii minus recie exisiiniasse χαις κα\ προφήταις ώπτο , άλλ' ημάς άπέδειξας ούκ
tres illos, qui in tabernaculo apud Abrabam fueruiU, όρθώς νενοηκότας , δτι οί τρεις , οί έν τή σκηνή
angelos onines fuisse. παρά τψ Αβραάμ γενόμενοι, δλοι άγγελοι ήσαν.
Rursum ego : Siquidem exScripturis ipsis detnon- Καλ πάλιν έγώ · Εί ούν χαλ άπδ τών Γραφών μή
airare non possem, unuro ex tribus illis 152 E L
εΤχον άποδείξαι ύμιν, δτι εΤς τών τριών εκείνων καλ
Deum esse, ei ideo, ui jam dixi, angelum vocari, ό θεός (51) έστι, και άγγελος καλείται, έκ τού ά γ -
tfuod ntrniium iis perferai, quibus niandala sua per- γέλλειν, ώς προέφην, οίσπερ βούλεται τά παρ' αύ-
lerri vuR untversorum creator Deus, nierilo sane Q τοΰ δ τών δλων ποιητής θ ε δ ς , τοΰτον τδν έπλ τής
de ipsb Hto qui in lerris in viri specie, nou secus γής έν Ιδέα άνδρδς ομοίως τοις σύν αύτψ παραγενο-
ac duo comiles angeli, visus est iAbrah«, quique μένοις δυσλν άγγέλοις φαινόμενον τώ Α β ρ α ά μ , τδν
anle mundinu condiium Deus erai, idem sentireiie, καλ πρδ ποιήσεως κόσμου δντα θ ε δ ν , τοΰτο νοείν
quod tota getis vestra sentit. υμάς εύλογον ήν · δπερ τδ πάν έθνος υμών νοει.
OmniDO, inquit ille; ila enim hacienus lenni- Καλ π ά ν υ , έ φ η / ούτως γάρ καλ μέχρι τοΰ δευτέ
iitus. · '* ρου (58) εΓχομεν.
' Tura ego rursum : Ad Scripturas, inquam, me rc- Κάγώ πάλιν είπον • Έπλ τ ά ς Γραφάς έπανελθών,
ferens persuadere vobis conabor hunc ipsum, qui πειράσομαι πείσαι υμάς, δτι ούτος δ τε τ ψ "Αβραάμ,
Abrahae e l Jacob el Moysi visus esse dicilur, ac καλ τψ Ιακώβ , καλ τψ Μωσεί ώφθαι λεγόμενος καλ
Deus a Scriplura vocalur, alium esse ab eo qui γεγραμμένος θ ε δ ς , έτερος έστι τοΰ πάντα ποιήσαν-
omnia creavit Deu, alium, inquam, nuinero, non τος θεοΰ, άριθμψ λέγω, άλλά ού γνώμη. Ουδέν γ ά ρ
eenlenlia. Nibii enim eum unquam fecisse affirino, φημι αύτδν πεπραχέναι ποτέ (59), ή άπερ αύτδν (60>
nisi quod eum niundi creator, supraqueiu alius nou 6 τδν κόσμον ποιήσας, υπέρ δν άλλος ούκ. έστι Θεδς*
esi Deus, facere voluti el dicere. βεβούληται καλ πράξαι καλ όμιλήσαι.
TIIIU Trypho: Fac igiiur h u n c esse demonslres, D Καλ δ Τρύφων · "Οτι ούν καλ έστιν άπόδειξον ήδη„
iH id quoque tibi assenliamur. Neque enim id te ίνα καλ τούτψ συνθώμεθα. Ού γάρ παρά γνώμην τού
dicere suspicamur, aliquid eum preier sentenliam ποιητοΰ τών δλων φάσκειν τι ή πεποιηκέναι αύτδν ^
cieatori* universorum aui fecisse aut locuium esse. ή λελαληκέναι, λέγειν σε ύπολαμβάνομεν.
m
Geo. x x i , 9 « .
{$β)ΚΛηρονομήσει. Regius codex κληρονομήσει σε. (59) Πεπραχέναι ποτέ. Addit Glericus ή είπείν.
(57) Ό θεός. Sexceulies Cbrisius, ό Αόγος, a Ju> —Videtur addenduni esse ή ώμιληκέναι. Paulo p<»sl
siino θεός, oinisso arliculo, appellaiur, qua in re eniin, καλ πράξαι καλ όμιλησαι (inlra : πεποιηκέναι
Alexandrinum loquendi consueiudiiiem seqniluk*. αύτδν ή λελαληκέναι). Erraudi ansam librariu dedtl
Quod si boc loco arliculus esi praflxus (sic prxier- repeliluni ή . Tbirlbius, pro.euuie Glericu, uiiuua
ea bis lanluiu : num. 75 ei 415), jd librarii non recie voluil ή είπείν. Ο Τ Τ Ο .
admodom ailenli enoreni sapil. Supreinus aulem (60) Αυτόν. Neininem arbilror dubitaiurum quiu
Deus 6 δντως θεός, a mariyre mox ό θεός, mox recte resliluerim, pro vulg. αυτός, quod, ul i u
θεός vocaiur. Ο Τ Τ Ο . apricoesl, originem duxii a casu qui aequitur uo-
(58) Μέχρι τον δευτέρου. Multo niolius Sylburgius luinalivo, ό τ . κ. ποιήσας. Ο Τ Τ Ο .
ct Langus legendum monueruul μέχρι τού δεΰρο.
DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO.
Κάγώ είπον ' Ή Γ ρ α φ ή ουν ή προλελεγμένη παρ* Α Ego aiilem : Scriplura, inqitaiu, a me jam allata
εμού τοΰτο φ α ν ε ρ ό ν ύμιν ποιήσει. Έ σ τ ι δέ ταύτα* iu vobis anle oculos ponct. Sic anlfcm se babel:
c Ό ήλιος έξτ\λθεν έπλ τήν γ ή ν , καλ Αώτ είσήλθεν c Sol egressus est super lerram, el Lot ingressus
είς Σηγώρ, καλ ό Κ ύ ρ ι ο ς έβρεξεν έπλ Σόδομα θείον esl Segor; el Dominus pluil super Sodomam sul-
χαλ πύρ π α ρ ά Κ υ ρ ί ο υ έκ τοΰ ουρανού, καλ κατ phur el ignem a Domiuo de coelo, et subvertil civi-
έστρεψε τ ά ς π ό λ ε ι ς ταύτας καλ πάσαν τήν περί- laies bas, e l ouinem circa regionem *. > B
οικον. »
Και ό τ έ τ α ρ τ ο ς τών συν Τρύφωνι παραμεινάντων Hic qui cum Tryphone quarlus remanserat: Qui
Ιφη · *Ον ούν 6 λόγος διά Μωσέως τών δύο αγγέλων igilur, inquii, ex duobus angelis Sodoma petenli-
κατελθόντων (61) είς Σόδομα , καλ Κύριον ένα (62) bus solus a Scriplura per Moyscm eliam Doroinua-
ώνδμασε, π α ρ ά τούτον, καλ τδν θεδν αύτδν [τδν (62*) J appellatur, pra?ler eum ipse eiiain Deus, qui Abra-
δφθέντα τ ψ Α β ρ α ά μ λέγειν ανάγκη. hx apparuit, necessario dicendus esl.
Ού διά τούτο , έφην, μόνον, δπερ ή ν , έκ παντδς Non banc lanium ob causam, inquam, id quod
τρόπου όμολογείν έδει, δτι καλ παρά τδν νοούμενον res est, omnino confiteri oporlebat aliuin quemdam,
ποιητήν τ ώ ν δλων άλλος τις κυριολογείται ύπδ τοΰ pratlereum, quem creatorcm universorum agnosci-
άγιου Πνεύματος * ού μόνον δε διά Μωσέως, άλλά Β mus, a Spiritu sanclo Domiutim appellari. Neque
καλ διά Δαυίδ. Καλ γάρ καλ δι' εκείνου είρηται * id solum per Moysem, sed eliam per Davidem. Nam
ι Αέγει δ Κύριος τψ Κυρίψ μου · Κάθου έκ δεξιών etper eum diclum esi : c Dixit Dominus Domino
μου, έως άν θώ τούς εχθρούς σου υποπόοιον τών πο meo : Sede a dextris meis, donec ponam inimicos
δών σου, > ώς προείρηκα. Καλ πάλιν έν άλλοις λόγοις* tuos scahelluin peduiu luorum • · , > u l jani reci-
ι Ό θρόνος σου, ό θεδς, είς τδν αίώνα τοΰ αίώνος. "Ρά tavi · · . Et rursus alio in loco : ι Tbronus luus,
βδος εύθύτητος ή ράβδος τής βασιλείας σου · ήγάπη- Deus, in sa3culuin sseculi. Virga direclionis virg;t
σας δικαιοσύνην , καλ έμίσησας άνομίαν · διά τοΰτο regni l u i . Dilexisli justitiam el odisli iniquilaleui;
έχρισε σε δ θ ε δ ς , ό θεός σου , έλα ιον άγαλλιάσεως propierea unxit le Deus, Deus tuus o!eo exsultaiio*
παρά τούς μετόχους σου. > Εί ούν καλ άλλον τινά nis prae consorlibus luis ι Ulrum igitur alium
θεολογεϊν καλ κυριολογείν τδ Πνεύμα τδ άγιόν φατε quemdam a Spirilu saucio, prauer Crealorem niii-
ύμείς παρά τδν Πατέρα τδν δλων (63) καλ τδν Χρι vcrsorum et Cbrislum ejtis, Deum el Duirrinum vo-
στδν α ύ τ ο ΰ , άποκρίνασθέ μοι, έμοΰ άποδ^ίξαι ύμίν cari dicalis, respondele m i b i ; nain vobis recipio de-
ύπισχνουμένου ά π ' αυτών τών Γραφών, δτι ούχ εΓς moiislraluruiu nie ex ipsis Scripluris I»OR allerunv
τών δυο αγγέλων τών κατελθόντων είς Σόδομα έστιν duorum angelorum, qui Sodoma petebaot, a S c r i -
δν έφη ή Γραφή Κύριον, άλλ' εκείνον τδν συν αύτοίς ^ ptura Dominum appellari, sed eum qu>. cyui illi»
καλ θεδν λεγόμενον όφθέντα τψ "Αβραάμ. eral, quique Deus Abraliae visus dicilur.
Καλ ό Τρύφων · Αποδείκνυε · καλ γάρ, ώς οράς, 153 TumTrypho : Deinonstra, iiiquit^nam u l
ή τε ήμερα προκόπτει, καλ ημείς πρδς τάς ούτως vides, dies procedil, nec ad respoqsiones \l% peri-
επικίνδυνους αποκρίσεις ούκ έσμεν έτοιμοι* επειδή culosas paraii sumus : propterea quod neininem u u -
ούδενδς ουδέποτε ταύτα έρευνώντος, ή ζητοΰντος, quam isia investiganlem, aui quaereutem, aut de-
ή άποδεικνύντος άκηκόαμεν (64) · καλ σοΰ λέγοντος uionstranlem audivimus; neque te dieaereniew Mi-
1 1
Gen. x i x , 23. •· Psal. cix, 1. · · u . 33· Psal. XLIV, 7, 8.
(61) ΆτγέΛωτκατεΛΘόιττωγ, elc.Nibil mulandum a senientia bujus loci longe aberranl.

in his verbis unius ex Trypbouis comilibus, qiiam- (62*) Oiiiisitenore Maranus. OTTO.
*#is v a r i s exsliicrinl in hoc loco iininuiando con- (63) Τόν Πατέρα τόν δΛων. Legil Grabius au
jeetare. U i senteiiiiae series perspiciatur, duo ani- Iren. pag. 208, τών δλων. Sod observai Tbirlbins
•tadverleoda sunt, 1· Falelur Trypbonis coiues, id legi τδν δλων infra n. 61, et Apol. 1, n. 13. Faleiur
qaod Justinns lanlopere coniendebal, duas esse tamen banc consiruciionem in aliis casibus ιιοιι re-
personas, quibus noinen Domini dandum s i l . 2 · Sed n periri apud Jusiinum, ac inde Grabii coujecluraiu
lotam reni sic inierpreiatur, quasi atigelorum, qui u
confirinari.
Sodoma peiieruni, alier appelletur Doiuinus prauer (64) Οϋδενόςουδέποτε... άκηκόαμεν. Recens So-
ipsum Abrahae couspecluni Deum. Duo pariier ob- cinianus, qui sibi Ariemonii iiomea imposuii, ba?c
tervanda inJuslini respoosioue; laudalel couOrmat Trypbonis verba arripuil (parl. ιι, c. iS) ul Jusli-
t
id, quod Trypbonis socius concedere videbalur, num probet e Plaionis scbola novam eliiiaudilam
alium esse, prajier Grealoreiu universorum , qui opiiiioneni ίιι Ecclesiam induxisse. Quiueiiam quod
Dominus a Scriplura dicatur; deinde proinitiii se ait supra Juslinus (n. 53) leslimoiiia Scriplura?,
detnonslrainrum, non alierum ex duobus angelis, quae objicere Judxis sialuerat, nova iliis vi&um i r i ,
qui Sodoma pelierunt, a Scriplura Doiiiinuui vo- inde colligUArleinonius Juslmumsibi novilalis COH-
cari, sed eum qui cum illiseral, quique Deus Abra- scium luisse. Impiam bauc lemeriiaiem rcfellunl
bac visus dicitur. Siimma ergo iiuer Justiui ct ejus jion solum scriptores Jtislino aniiquioies, sed ipse
adversarioruiti dicia cousensio. eliam Juslinus, qui declarat, ιι. 48, maxiinam par-
(62) Kal Κύριον ένα. Fruslra coiijunclionem lem Cbrisliaiiorum, id esl caibulicos oiniies ei pltt-
expuugiini iulerpreies. Signiiical enim eum, de quo rimas secias de Gbrisii diviuilaie coiiseuliie. U<io-
bic aguur, ιιοιι solum angelum, sed eliam Dotninuin modoeigo tolum orbem lerrarum Jusiinus inlra
voeari. Legeudam pulatSylburgius, Τρίτον καλ Κύριον paucos annos nova doclrina imbuere poiuishd, ac
ονόμασε παρά τδν Ι ν α , τούτον καλ θεδν αυτόν, eic. tradiiiouis aposlolica vesligia in Ecclcsiis el iu ι»»ι
Vel boc modo : Καλ Κύριον ώνόμασε , παρά τδν seciis deiere?
ένα, χαλ θεδν, τδν αύτδν τδν όφθέντα, eic. Sed bsee
603 S. JUSTINJ PHILOSOPHI E T MARTYRIS 604
liRseinns, nlsi ad Scripluras omnia referres; ex iis Α ούχ ήνειχόμεθα, εί μή πάντα έπλ τάς Γραφάς άνή-
eniui demonslrandi rationem deducere siudes, nec γ ε ς · έξ αύτων γάρ τάς αποδείξεις ποιείσθαι σπου
alium, supra universorum Deum, esse pronun- δάζεις, καλ μηδένα υπέρ τδν ποιητήν τών δλων
tias. είναι θεδν άποφαίνη.
Tum ego : Scilis igilur, inquam, Scripturam di- Κάγώ, Έπίστασθε ούν, έφην, δτι ή Γραφή λέγει ·
cere: c EldixilDomiiuis ad Abrabam : Quid, quod ι Καλ είπε Κύριος πρδς "Αβραάμ· Τί δτι έγέλασε
risit Sara, dicens : Num utiqucvere pariam? Ego Σ ά ^ α , λέγουσα * Αρά γε αληθώς τέξομαι; Έ γ ώ δέ
Τ
auiem senui. Nunquid apud Deum impossibile est γεγήραχα. Μή αδυνατεί παρά τώ θεψ £ήμα; Είς
verbum ? In lenipore boc revertar ad te in horas : τδν καιρδν τούτον αναστρέφω πρδς σέ είς ώρας, καλ
et eril Sane lilius · · . > Et paulo p o s l : Exsurgenies τή Σάό{*>α υίδς έσται. > Καλ μετά μικρόν ι Έ ξ α -
aulem inde viri conspexeruul in faciem Sodomorum ναστάντες δέ εκείθεν · ί άνδρες, κατέβλεψαν έπλ
et Gomorrhae : Abrabam autem simul ambulabat πρόσωπον Σοδόμων καλ Γ ο μ ό ^ α ς · "Αβραάμ δέ συν-
cuin eis coniilaus eos. Dominus auiem dixil : Non επορεύετο μετ" αυτών, συμπέμπων αυτούς. Ό δέ
abscondam ego ab Abrabam, puero meo, quae ego Κύριος ε ΐ π ε ν Ού μή κρύψω έγώ άπδ Αβραάμ του
6 S
facio . ι Ει rursum posl pauca sic a i t : c Dixit παιδός μου ά έγώ ποιώ. > Και μετ' ολίγον πάλιν
Doinimis : Clamor Sodouiorum el Gomorrbx mul- ούτως φ η σ ί ν ι Είπε Κύριος* Κραυγή Σοδόμων καλ
liplicalus, el peccala eorum magna valde. Desceit- Γ ο μ ό ^ α ς πεπλήθυνται, καλ αί άμαρτίαι αυτών με-
dens ergo videbo, si secundum clamorem ipsorutn γάλαι σφόδρα. Καταβάς ούν δψομαι εί κατά τήν
venienlem ad me consiimmanlur; sin auleiii non, κραυγήν αυτών τήν ερχομένην πρδς μέ συντελούνται ·
ut sciam. E l recedenles inde viri venerunl in So- εί δέ μ ή , ίνα γνώ. Καλ άποστρέψαντες οί άνδρες
doma. Abrabarn aulem eral slans in conspeclu Do- εκείθεν, ήλθον είς Σόδομα. "Αβραάμ δέ ήν έστηκώς
mini, el appropinquans Abrabam d i x i l : Nunquid έναντι Κυρίου, καλ έγγίσας "Αβραάμ, ε ΐ π ε ν Μή
simul perdes justum cum iinpio**? ι el qua? se- συναπολέσης δίκαιον μετά άσεβους; ι καλ τά έξης ·
quunlur; non enim eadem rursus videnlur scri- ού γάρ γράφειν πάλιν τά αυτά, τών πάντων π ρ ο -
henda, cum omnia prius scripserim ; sed ea, ex γεγραμμένων, δοκεί μοι, άλλ" εκείνα δι' ών καλ τήν
quibus demonslralionem Trypboni et sociis ejus άπόδειξιν τώ Τρύφωνι καλ τοίς συν αύτψ πεποίημαι,
confeci, necesse est dicere. Tuin ergo veni ad ea λέγειν άναγκαίον. Τότε ούν ήλθον έπλ τά έξης, έν
quae sequunlur: c Abnt auiem Dominus, posiquam οΤς λέλεκται ταύτα * ι Απήλθε δέ Κύριος ώς έπαύ-
cessavii loquens ad Abraham. Et ipse reversus esl σατο λέγων τψ Αβραάμ * καλ άπήλθεν (65) είς τδν
in locum suum. Veuerunl auletn angeli duo in So- ^ τόπον αυτού. "Ήλθον δέ οί δύο άγγελοι είς Σόδομα
doma vesperi, L o l autem sedcbal ad porlam So- εσπέρας. Αώτ δέ έκάθητο παρά τήν πυλην Σοδόμων »
w
domorum , > el quae sequuntur, usque ad : c E x - καλ τά έξης ομοίως μέχρι τοΰ · c Έκτείναντες δε
tcndenies aulem viri manus aliraxerunl Lot ad οί άνδρες τάς χείρας, έπίασαν τδν Αώτ πρδς εαυ
seipsos in domum : etostium domus c l a u s e r u n l : »66
τούς είς τδν οίκον, καλ τήν θύραν τοΰ οίκου προσέ-
et sequeulia usque ad : < E l lenuerunt angeli raa- κλεισαν* > κα\ τά επόμενα μέχρι τοΰ · « Καλ Ι κ ρ ά -
iniin ejus, et nianum uxoris ejus, ei manusfiliarura τη σαν οί άγγελοι τής χειρδς αύτοΰ, κα\ τής χειρδς
ejus, iti eo, quod parcerel Dominus ei. E l faciura τής γυναικδς αύτοΰ, καλ τών χειρών τών θυγατέρων
esi niox, uteduxerunl eosforas, uidicerenl: Salva, αύτοΰ έν τψ φείσασθαι Κύριον αύτοΰ. Καλ έγένετο
salva animam luam ; ne respexcris retrorsum, nec ήνίκα έξήγαγον αυτούς έξω, κα\ είπον · Σώζε, σώζε
sleieris in omni circa regione; in monlem salvmn τήν σεαυτοΰ ψυχήν. Μή περιβλέψη είς τά δπίσω,
l e f a c , ne forle simul coinpreliendaris. Dixit amenu μηδέ στής έν πάσητή περιχώρψ* είςτδ δρος σώζου,
L o l ad illos : Oro, Domine, quia invenil puer luus μήποτε συμπαραληφθής. Είπε δέ Αώτ πρδς αυτούς·
misericordiam ante le, el magnificasli jusliliam Δέομαι, Κύριε, επειδή ευ ρε ν ό παις σου έλεος εναν
luam, quod facis iti me, ui vival anitna mea, ego τίον σου, κα\ έμεγάλυνας τήν δικαιοσύνην σου, δ
aulem non possum salvus licii in monlem; ne lorte ry ποιείς έπ" έμέ τοΰ ζήν τήν ψυχήν μου* έγώ δέ ού
coiapreliemlanl me mala, el inoriar. Ecce baec c i - δύναμαι διασωθήναι είς τδ δρος, μή καταλάβη με τ ά
vitas propeesi, quo confugiam, islhic exigua. Isibic κακά καλ αποθάνω. "Ιδού ή πόλις αύτη εγγύς τού
salvus ero, qiiam modica est, el vivei anima mea. καταφυγείν έστιν εκεί μικρά* έκεϊ σωθήσομαι, ώ ς
E l dixit e i : Ecce admiralus sum faciem tuam, μικρά έστι * καλ ζήσεται ή ψυχή μου. Καλ εΐπεν αύτψ ·
eiiam in verbo boc, ut non everlam civitalem, de Ιδού έθαύμασά σου τδ πρόσωπον, καλ έπλ τψ (*>ή-
qua lucuius cs. Feslina igilur nd evadendmn illuc ; ματι τούτψ τοΰ μή καταστρέψαι τήν πόλιν περλ
non eiiim polero facere rem, douec lu veuias iiluc. ής έλάλησας. Σπεύσον τού σωθήναι εκεί· ού γάρ
Propterea vocavil nonien civiialis Segor. Sol egres- δυνήσομαι ποιήσαι πράγμα Ιως τοΰ είσελθείν σε
MIS esi super lerram; el Lot ingressus esl in Segor. έκεϊ. Διά τοΰτο έκάλεσε τδ Ονομα τής πόλεως Ση
Et Duminuspluii super 154 Sodoraaet Gomorrba γώρ. Ό ήλιος έξήλθεν έπλ τήν γήν * καλ Αώτ είσήλ-
Μ
" Gen. χνιιι, 15, 14. " I b i d . , 16, 17. " Ibid., 20-25. Ibid., 55el xix, 1. · · Gcn. χιχ, 10.
(65) Kat άπηΛΟετ. Manifeslum est subaudiri Αβραάμ, ut legilur iu Bibliis.

605 DIALOGUS C U M T U Y P H O N E JUDJEO. 606
Οεν είςΣηγώρ. Κ α \ 6 Κύριος έβρεξεν είς Σόδομα καλ Α sulphur et ignein a Domino de coelo : ei evertil c i -
Γήιο££α θείον χ α \ τεύρ παρά Κυρίου έχ τοΰ ούρα· vitates has, et omnetn vicinam in circuitu regio-
ν*5· καλ κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε τ ά ς πόλεις ταύτας, καλ πάσαν nenr". > Hxc ubi desii, rursus adjeci: Annenunc
τήν περίοικον. > Κ α λ πάλιν παυσάμενος έ π έ φ ε ρ ο ν quidem, ainici, intellexislis unum ex tribus, qui et
Καλ νΰν ού ν ε ν ο ή χ α τ ε , φίλοι, δτι δ εΓς τών τριών δ Deus ei Dominus est, ei, qui in coclo est, minislrans,
χαλ θεδς καλ Κ ύ ρ ι ο ς τ ψ έν τοίς ούρανοίς υπηρετών, duoruiu angelorum esse domiuuin? His enim Sodo-
κύριος τ ώ ν δύο α γ γ έ λ ω ν ; προσελθόντων (66) γάρ niam profeclis, rellctus ipse cum Abrahamo ea lo-
αυτών είς Σ ό δ ο μ α , αύτδς ύπολειφθελς προσωμίλει τψ quilur, quae a Moyse narranlur. Qui cum el ipse
Αβραάμ τ ά ά ν α γ ε γ ρ α μ μ έ ν α ύπδ Μωσέως * ού καλ discessissei post colloquiuni, reversus esl Abraham
αυτού απελθόντος μετά τάς ομιλίας, δ Αβραάμ ύπέ- ad locum suum. Is autem ubi advenit, non jam duo
στρεψεν είς τδν τόπον αύτοΰ. Ού έλθόντος, ούκέτι δύο angeli, sed ipse cuni L o l , ul declarat Scriplura,
άγγελοι δμιλούσι τ ώ Αώτ, άλλ' αύτδς, ώς δ λόγος colloquiiur, ac Domimis esl, ab eo qui in coelisesl
δηλοί, καλ Κύριος έστι, παρά Κυρίου του έν τψ ού- Domiiio, id esi, a Creatore universorum accipiens,
ρανώ, τουτέστι τοΰ ποιητοΰ τών δλων, λαβών τδ ταΰτα ut baec iniligai Sodomis et Goniorrbis, quae Scri-
άπενεγκείν Σοδόμοις κα\ Γ ο μ ό ^ ο ι ς , άπερ δ λόγος ptura enumerai bis verbis : < Dominus pluit euper
καταριθμεί, ούτως ε ί π ώ ν ι Κύριος έβρεξε ν έπλ ^ Sodomam el Gomorrham sulphur el ignem a Do-
Σόδομα καλ Γ ό μ ο ^ α θείον καλ πυρ παρά Κυρίου έκ mino decoelo. >
τού ουρανού, ι
57. Καλ δ Τρύφων, σιγήσαντός μου, εΐπεν · "Οτι 57. Objicil Judceus cur comedhte dicatur si Deut
μέν ή Γ ρ α φ ή τοΰτο αναγκάζει όμολογείν ημάς, φαί e$t. Retponsio Juslini. — 11 ic Trypho, lacenle me :
νεται · δτι δέ άπορήσαι άξιον έστι περλ τοΰ λεγομένου, Alque idquidem ut faieamur,ii)quit,a Scriplura uos
δτι έφαγε τά ύπδ τοΰ Αβραάμ κατασκευασθέντα καλ Cugi inanifesiuinesi; sed quod parata ab Abrabamo
παρατεθέντα, καλ σύ άν όμολογήσειας. ei apposila comedisse dicitur, id dignum esse de
quo ambigaiur, ne ipse quidem negaveris.
Κάγώ ά π ε κ ρ ι ν ά μ η ν "Ότι μέν βεβρώκασι γέγρα* Tum ego : Scriptum id quidem esl, inquam, eos
πται* εί δε τούς τρεις άκούσαιμεν λελέχθαι βεβρωκέ- comedisse. Quod quideiu si de iribus diciuiu irjler-
ναι, καλ μή τούς δύο μόνους, οίτινες άγγελοι τψ δντι prelemur, ac Don de illis solum duobus, qui vero
ήσαν, καλ έντοΐς ούρανοίς, ώς δήλόν έστιν ή μ ί ν , atigeli erant, ei in coelo, ut nobis liquel, nutriuu-
τρεφόμενοι, κάν μή δμοίαν τροφήν ήπερ οί άνθρωποι lur, quamvis non eadem, ac nos bomiiies, ulanlur
χρώμεΟα, τρέφονται · περλ γάρ τής τροφής τοΰ μάννα alimonia (nam d e i l l o maunaecibo, quo palres veslri
ήν έτραφησαν οί πατέρες υμών έ ν τ ή έ ρ ή μ φ , ή Γραφή C i " deserto vixerunl, Scriplura sicloquitur, ul eos
ούτω λέγει, δτι άρτον αγγέλων έφαγον · ειποιμ' άν panem angelorum manducasse dical), equidem exis-
δτι δ λόγος δ λέγων βεβρωκέναι, ούτως άν λέγοι, ώς limaverim, quod Scriplura eos manducasse dicil,
άν κα\ αύτολ είποιμεν έπλ πυρδς, δτι πάντα κατέ- idem valere ac si de igne dicainus, omnia euni de-
φαγεν · άλλά μή πάντως τοΰτο έξακούειν, δτι όδοΰσι vorasse; miuime vero iia esse accipiendum, ul eos
καλ γνάθοις μασώμενοι βεβρώκασιν. "Ωστε ουδέ εν demibus el inaxillis maudenies edisse dicaiuus. -
ταύθα άπορη σα ι μεν άν περλ ούδενδς, εί τροπολογίας Quare nebic quidem ulla de re baerebimus, si tro-
έμπειροι κάν μικρδν υπερέχω με ν. pologiae vellevem usum habcamus.
Καλ δ Τρύφων · Δυνατδν καλ ταΰτα ούτω θεραπευ- E l Trypbo : Haec quidein sic leniri et expcdiri
θήναι περλ τρόπου βρώσεως, παρ' δν άναλώσαντας τά possunl, si dislinguaiur edendi modus, qualenus
παρασκευασθέντα ύπδ τοΰ Αβραάμ, βεβρωκέναι γε- consuinplis quai ab Abrabaino praeparala fueraul,
γραμμένον ε σ τ ί ν ώστε έρχου ήδη άποδωσων ήμίν eos edisse scriplum esl. Quare jam aggredere ad id
τδν λόγον, πώς ούτος δ τ ψ Αβραάμ όφθελς θεδς, καλ uobis explieandmn, quoinodo Deus ille, qui Abraba:
υπηρέτης ων τοΰ ποιητοΰ τών όλων θεοΰ, διά τής apparuit, el crealoris universonnn Dei imuisier
Παρθένου γεννηθελς, άνθρωπος όμοιοπαθής πάσιν, esl, ex Yirgine geniius, bomo similia oinnibus per-
ώς προέφης, γέγονεν. ^ ferens, ul jam dixisii, factus sil.
Κάγώ, Συγχωρεί, ώ Τρύφων, πρότερον, εΐπον, καλ At ego: Prius per le mibi liceal, Trypho, alia
άλλας τινάς αποδείξεις* τψ κεφαλαίψ τούτψ συναγα- quajdam argumeula ad boc capul pluribus demoii-
γεΤν διά πολλών, ίνα καλ ύμείς πεπεισμένοι καλ περλ slrandum colligere, utetvobis id quoque explora-
τούτου ήτε, καλ μετά τοΰτο δν απαιτείς λόγον απο tuin s i l ; ac posiea pelilum a le senuoneui reddaui.
δώσω.
Κακείνος*"Ως σοι δοκεί,έφη,πράττε· καλ έμολ γάρ Tum ille : F a c , inquil, ul libi videlur; mibi enim
πάνυ ποθητδν πράγμα πράξεις. rcm oplalam facies.
58. Κάγώ εΐπον · Γραφάς ύμίν άνιστορείν μέλλω, 58. ldem probatur ex visionibus Jacob obialis.—
ού κατασκευήν λόγων έν μόνη τέχνη έπιδείκνυσθαι E l ego dixi : Scripturas vobis referani, ncu appa-
σπεύδω· ουδέ γ ά ρ δύναμις έμολ τοιαύτη τίς έστιν, raium verborum ad solain arlcm osieniare νυΐο;
·» Gcn. xix , 16-25.
(66) ΠροσεΛΘόττων. Sylburgius legendum puUt προαπελθόντων. Tbirlbius προελθόντων.

607 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T M A R T Y R I S GO*
uequeonim mib! eel ejusmodi facullas, sed tanlum Α άλλά χάρις παρά θεοΰ μδνηείς τό συνιέναι τάς Γ ρ α -
gralr* imhi a Deo concessa, ut ejus Scripturas in φας αυτού εδόθη μοι · ής χάριτος καλ πάντας κοινω-
lelligam; cujus gratia omnes adbortor ul gratis νούς άμισθωτλ καλ άφθόνως παρακαλώ γίνεσθαι, δ π ω ς
et copio.«e pariicipes fiant, nevel hac decausa con- μή καλ τούτου χάριν κρίσιν δφλήσω, έν ήπερ μέλλει
demner in judicio, quod crealor universorum Dene κρίσει (66) διά του Κυρίου μου Ιησού Χριστού δ ποιη
per Dominum meum Jesum Cbrisium facturus est. τής τών δλων θεδς ποιεϊσθαι.
155 Hic Trypho: Digne quidem religione boc Καλ δ Τρύφων · *Αξίως μέν θεοσεβείας καλ τούτο
eliam facis; sed niihi dissimulatiotie uli videris, πράττεις* είρωνεύεσθαι δέ μοι δοκείς, λέγων δύναμιν
cuiu te oraiionis arlificio dislinctae facoluuem asse- λόγων τεχνικών μή κεκτήσθαι.
cuium negas.
Rursus ego: Quoniam, inquam, baec Ua se ha- Κάγώ πάλιν άπεκρινάμην* Έ π ε ί σοι δοκεί ταύτα*,
bere tibi videniur, iia sane babeanl; mihi auicm ούτως έχειν, έχέτω · έγώ δέ πέπεισμαι αληθώς ε ί
parsuastim esi verum esse quod dixeram. Sed ul ναι (67). 'Αλλ' Γνα μάλλον τάς αποδείξεις τάς λοιπάς
jam reliquas poiiug deinonsiraliones persequar, ήδη ποιήσωμαι, πρόσεχε τδν νούν.
animum adverte.
Loquere, inquil illc. Β Κάκείνος* Αέγε.
Tum ego : Rtirsus a Moyse, inquam, fratres,scri- Κάγώ* Ύ π δ Μωσέως, ώ άδελφολ, πάλιν γέγραπται*
ptum esi ipsum illum, qui visus patriarcbis Deus έλεγον, δτι ούτος ό δφθελς τοις πατριάρχαις λεγόμε
dicilur, Angeluin et Dominum vocari, ul ex bis νος θεδς (68), καλ άγγελος καλ Κύριος λέγεται, Γνα
eliaui cognoscalis eum parenli universorum mini- καλ έκ τούτων έπιγνώτε αύτδν υπηρετούντα τ ψ τών^
slrare, quemadmodum jam assensi eslis, et con- δλων Πατρλ, ώς ήδη συνέθεσθε, καλ διά πλειόνων
stanler pluribus argumentis perstiasum habere per- πεπεισμένοι βεβαίως μενείτε. Έξηγούμενος συν διά.
gelie. Referens igilur per Moysein divinus senuo Μωσέως ό λόγος τοΰ θεοΰ τά περλ Ιακώβ τοΰ υ ί ω -
ea quae Jarob Abrahae nepolem spectant, iia νοΰ τοΰ "Αβραάμ, ούτως φησί · ι Καλ έγένετο ήνίκα
loquiiur : « E l factum esl, quando concipiebanl έκίσσων τά πρόβατα έν γαστρλ λαμβάνοντα, καλ εΐ
oves in ulero accipienlea, et vidi eas oculis in δον τοίς όφθαλμοίς αυτά έν τψ ύπνψ. Καλ ιδού, oL
soirrnis. E l ecce hirci, el arieies ascendeuies super τράγοι καλ οί κριολ άναβαίνοντες έπλ τά πρόβατα καλ
oves et capras, subalbi, et varii, et cineriliisparsi. τάς αίγας, διάλευκοι καλ ποικίλοι καλ σποδοειδεις
Et dixit mihi angelus Dei per somnum: Jacob, (&αντοί. Καλ εΐπέ μοι ό άγγελος τού θεοΰ καθ" ύπνους-
Jacob. Ego aulem d i x i : Quid est, Domine? c l di- Q Ι α κ ώ β , Ι α κ ώ β . Έ γ ώ δέ εΐπον* Τί έστι, Κύριε;Καλ:
x i t : Respice oculis tuis, et vide hircos ei arieles εΐπεν* Άνάβλεψον τοίς όφθαλμοίς σου, καλ ίδε τούς
nscendenles super oves et capras, subalbos, ei va- τράγους καλ τούς κριούς αναβαίνοντας έπλ τά π ρ ό
rios, et cineritios sparsos. Yidi enim quxcunque βατα καλ τάς αίγας, διαλεύκους καλ ποικίλους xaV
tibi Laban facit. Ego sum Deus, qui apparui iibi σποδοειδεϊς 0αντούς. Έώρακα γάρ δσα σοι Λαβαν
in loco D e i : ubi unxisti mihi ibi lilulum, el vo- ποιεί. Έ γ ώ είμι δ θεδς ό όφθείς σοι έν τψ τόπιμ
visti ibi volum. Nmic igitur exi, ei consurge de θεοΰ, ού ήλειψάς μοι εκεί στήλην, καλ ηύξω εκεί ευ-*
lerra hac, el abi in lerram generaliouis luaj; et χήν. Νΰν ούν έξελθε καλ άνάστηθι (69) έκ τής γ η ς
M
ero lccuin . i Alque ilerum alio ioco de Jacob ταύτης, καλ άπελθε είς τήν γήν τής γενέσεως σου,
loquenif, ila d i c i l : c Surgcns aulem nocle illa ac- καλ έ σο μαι μετά σού.» Καλ πάλιν έν άλλοις λόγοις
cepit duas uxorcs, ei duas ancillas, el undeciui περλ αύτοΰ τοΰ "Ιακώβ λέγων, ούτως φησίν c "Ανα-
parvulos suos, ei transivit iransilum Jaboc, et ac- στάς δέ τήν νύκτα έκείνην, έλαβε τάς δύο γυναίκας*
cepil eos, et iransivit lorreniem, et iraduxit om- καλ τάς δύο παιδίσκας, καλ τά ένδεκα παιδία αύτοΰ,
uia sua. Remaiisit aulem Jacob solus *, el luctaba- καλ διέβη τήν διάβασιν τοΰ "Ιαβώχ* καλ έλαβεν α υ
lur angelus cum eo usque mane. Yidit autem, quia τούς, καλ διέβη τδν χειμά^όουν, καλ διεβίβασε πάντα
ιιοη valet erga eum : et lciigit latiludinem femorfc D τά αυτού. Ύπελείφθη δέ "Ιακώβ μόνος* καλ έπάλαιεν
ejus, ei oblorpuit laliiudo femoris Jacob, dum l u - άγγελος (70) μετ' αύτοΰ έως πρωί. Είδε δέ, δτι ού
ciaiur ipse cum co. Et dixit e i : Dimitie me, δύναται πρδς αύτδν, καλ ήψατο τοΰ πλάτους τοΰ μ η -
ascendit enim diluciilum. A l ille d i x i l : Non te di- ροΰ αύτοΰ, καλ ένάρκησε τδ πλάτος τοΰ μηρού "Ια
uiittam, uisi mc benedixeris. Dixit auiem e i : Quod κώβ έν τψ παλαίειν αύτδν μετ" αύτοΰ. Καλ εΐπεν
est nomen luum? A l ille d i x i l : Jacob. E l dixit e i : αύτψ· "Απόστειλόν με· άνέβη γάρ ό δρθρος. Ό δΑ
Non vocabiiur ullra nomen luum Jacob, sed Israel εΐπεν Ού μή σε αποστείλω, έάν μή με ευλόγησης·
« G e n . x x x i , 10-13.
(6%") Έν fjasp μέΛΛει κρίσει. Η. e. έν τή κρίσει (69) ΈξεΛΟε καϊ άνάστηθι. Schema est proiby-
ήνπερ μέλλει. EDIT. PATROL. sieron; ordo euiiu verus est άνάστηθι καλ έξελθε·
(67) 'ΑΛηθώς είναι. Legit Thirlbius άλλως είναι, SYIB.
vel αληθώς είπείν. Cui quidcm conjeclura quaolum (70) "ΑγγεΛος. Legilur in Bibliis άνθρωπος, aique
iribueiidum s i l , aliorum eslo judicium. ila legendum apud iusiinum conlendil erudiuia
(68) Ό όφΟεϊς... Λεγόμενος θεός. Respicere v i - Londinensis ediior, ut infra n. 126. Equidem ei as-
delur ad ipsius Dei verba, quae nou multo post »e- seniirer, si Juslinus semper cum Ribliis consenli-
quuutur. Έ γ ώ είμι ό θεδς ό όφθείς σοι. r e i , am Scripturas semper eodem modo reiecrei.
m DIALOGUS C U M T R Y P R Q N E JUDiEQ. 6!0
Είπε αύτψ· TC τ ο δνομά σου εστίν; Ό δέ εΐπεν Α erit nomen tuum, quS invalulsti uum Deo, ct αιιιι
Ιακώβ. Είπε δε α ύ τ ψ * Ού κληθήσεται Ιτι τδ δνομά horainibus potens eris. Jacob aulem iiUerrogavil,
σου "Ιακώβ, ά λ λ ά "Ισραήλ Εσται τδ δνομά σου* δτι et «Jixit: Annuntia mibi noinen luuin. Et dixit: U i
ένίσχυσας μετά τ ο υ Θεού, χα\ μετά ανθρώπων δυνα quid hoc inlerrogas lu nomen meum? E l benedixit
τός Ιση. Ή ρώτησε δέ Ι α κ ώ β , καλ εΐπεν Άνάγγειλόν eum ibi. E l vocavlf* Jacob nomen loci illius, Visio
μ α τδ δνομά σου. Καλ εΐπεν "Ινα τί τούτο έρωτας τδ Dei. Vidienim Oeum facie ad iaciein; ei gavtsa
δνομά μ ο υ ; Κ α \ εύλογησεν αύτδν έκεϊ. Καλ έκάλε- est anima roea ··.» Et item alibi de eodem Jacob
σεν Ι α κ ώ β τ δ δνομα τού τδπου εκείνου, Είδος θεού * verba faciens, ba>c dicit: < Venil autem Jacob in
εΐδον γ ά ρ θ ε δ ν πρόσωπον πρδς πρόσωπον, κα\ έχάρη Luca, quae est in lerra Cbanaan, qiwc est Beitiel,
ου
ή Ψ"Χή Η · · * Καλ πάλιν εν έτέροις περ\ τού αύτοΰ et ipse, ct oinnis populus, qui erni cum e o ; et
Τ
"Ιακώβ έξαγγέλλων, ταύτα φησιν < Ηλθε δέ Ιακώβ ardificavil ibi aram, et vocavil nonreit loci Belbel;
είς Λουζά, ή εστίν είς γην Χαναάν, ή έστι Βαιθήλ, \i\tc enim apparuit ci Deus, cuni ipse iugerei a
αύτδς, καλ π ά ς ό λαδς δς ήν μετ" αυτού* καλ ψκοδό- iacie Esau fralris sui. Morlua e&t aulein Deborra,
μησεν έκεϊ Ουσιαστήριον, καλ έ κάλε σε τδ δνομα τού nuirix Rebeccse, el sepulla esl infra Belbel sub
τδπου εκείνου Βαιθήλ* έκεϊ γάρ έφάνη αύτψ δ θεδς qiiercu; et vocavrt Jacob nomen ejus, Quercuin
έν τψ άποδιδράσκειν άπδ προσώπου τού αδελφού αύ- B i u c l u s . 1 5 6 Apparuil auiem Deus ipsi Jacob ad-
τού Ή σ α ύ . "Απέθανε δέ Δεβό£(&α ή τροφδς Τεβέκ- buc in L u z a , quando advenit de Mesopoiamia Sy-
κας, καλ ετάφη κατωτέρω Βαιθήλ ύπδ τδν βάλανον* riac. E l benedixil eum, et dixit ci Deus: Noiuen
και έκάλεσεν Ι α κ ώ β τδ δνομα αυτής Βάλανον πένθους. tuuro jam non vocabitur Jacob , sed Israel eril no-
'Οφθη δέ ό Θεδς τ ψ Ιακώβ έτι έν Λουζφ, δτε παρε- men tuum . i Deus vocatur, et Deus est el e r i l ;
7 9
γένετο έ χ Μεσοποταμίας τής Συρίας, και εύλογη σεν et cum capite omnes annuissent, dixi c g o : llla
αύτδν καλ εΐπεν αύτψ δ θεός* Τδ δνομά σου Ι α κ ώ β etiam Scriplura lestimonia, in quibus narratur
ού χληθήσεται έτι, αλλά Ισραήλ έσται τδ δνοιχά σου. ι quomodo ei fratrem Esau fugienu apparuerit ille
θεδς καλείται, καλ Θεός έστι, κα\ έσται. Καλ συννευ- et angelus et Dous et Dominus, qui et in specie
σάντων ταίς χεφαλαίς απάντων, έφην έγώ* Καλ τούς viri Abrabae visus et in specie bomiais cunt Jacob
λύγους οι άγγέλλουσι πώς ώφθη αύτψ φεύγοντι τδν luciatug, necesse esse vobis referre arbitror; suul
άδελφδν Ή σ α ύ , ούτος καλ άγγελος, κάλ θεδς, καλ auiem ejusmodi: c £ t exiit Jacob a puteo Jura-
Κύριος, και έν ίδέα άνδρδς τψ "Αβραάμ φανελς, καλ menli, et profeclus est in Cbarran ; et venit ad
έν ίδέα άνθρωπου αύτψ τω "Ιακώβ παλαίσας, άναγ- quemdam locum, et dormivit ibi, occideratenim
χαίόν είναι είπείν ύμίν λογιζόμενος λέγω* είσι δέ ού- ^ sol; el sumpsil ex lapidibus loci, el posuit ad ca-
τοι* ι Καλ έζήλθεν "Ιακώβ άπδ τού φρέατος τού όρ pul 8uum, ei dormivit in loco illo, et somniavii.
κου, καλ έπορεύθη είς Χ α ^ ά ν , καλ απήντησε τόπω, E l ecce scala siabiliu super terram, cujus capul
καλ έκοιμήθη έ κ ε ϊ , Εδυ γάρ δ ήλιος, καλ έλαβεν pcrlingebal ad coelum, et angeli Dei ascendebaul,
άπδ τών λίθων τού τόπου, καλ ίθηκε πρδς κεφαλής et descandebani in aa. E l Dominus incnmbebat gu«
αυτού, καλ έκοιμήθη έν τψ τόπω έκέίνψ, καλ ένυπνιά- per eam; el d i x i t : Ego sum Dominus Deus Abra-
σθη. Καλ ίδού κλίμαξ έστηριγμένη έν τή γ ή , ής ή bam pairis lui ti Isaac, noli tiroere; lerra, super
κεφαλή άφικνεΐτο είς τδν ούρανόν καλ οί άγγελοι τοΰ quam dormie super eam, tibi daboillam, el semini
Θεού άνέβαινον καλ κατέβαινον έπ" αυτής. Ό δέ luo ; et eril semen tuiim sicut arena terra, et d i -
Κύριος έστήρικτο έπ* αυτήν. Ό δέ εΐπεν Έ γ ώ είμι laiabitur ad mare, et notum, et aquilonem, et ad
Κύριος δ Θεδς "Αβραάμ τοΰ πατρός σου καλ "Ισαάκ* orientem; et benedicentur in te omnes tribus
μή φο6ού* ή γ ή έφ" ής σύ καθεύδεις έπ' αυτής, σολ lerrae, e l in semine luo. E l ecce ego sum lecum,
δώσω αυτήν καλ τώ σπέρματί σου * καλ έσται τδ custodiens le ίιι orani via, quactinque ibie, et re-
σπέρμα σου ώς ή άμμος τής γής, καλ πλατυνθήσε- ducam le in terram banc; quia le non dereliu-
τα; είς θάλασσαν, καλ νότον, καλ fJofyklv, καλ άνα- quam, donec faciaiu omnia, quac locutus suni
τολάς* και ένευλογηθήσονται έν σολ πάσαι αί φυλαλ ^ tibi. £ l surrexil Jacob de somno suo, el d i x i l :
της γ ή ς , και έν τώ σπέρματί σου. Καλ ίδού έγώ Quia
~ Doininus esl* in loco boc; ego autein nescie-
Λ
*
μετά σού, διαφυλάσσων σε έν δδψ πάση ή άν πορευ- baro; et lirauil, el d i x i l : Quam tcrribilis csi locus
θής- καλ αποστρέψω σε είς τήν γήν ταύτην, δτι ού h i c ; non esl bic nisi domus D e i , et baec portu
μή σε έγκαταλίπω έως τοΰ ποιήσαί με πάντα δσα coeli. E i surrexii Jacob inanc, et sumpsii lapidem,
έλάλησά σοι. Καλ έξηγέρθη "Ιακώβ έκ τοΰ ύπνου αυ quem supposueral ibi ad capul suuni, ei staliiit i l -
τού, καλ ε ΐ π ε ν "Οτι έστλ Κύριος έν τψ τόπω τούτψ, lum liiulum, e l superfudii oleum in cacumen ejus;
έγώ δέ ούκ ήδειν και έφοβήθη , καλ εΐπεν * Ό ς φο et appellavil Jacob nomen Joci, Domus D e i ; et
Tl
βερός δ τόπος ούτος* ούκ έστι τοΰτο άλλ" ή οίκος τού UlaminauR erat nomen civitatis aniea *>
θεού, καλ αύτη ή πύλη τού ουρανού. Καλ ανέστη Ιακώβ τψ πρωί, καλ έλαβε τδν λίθον δν ύπέ&ηχεν
έχει πρδς κεφαλής αύτοΰ* καλ έστησεν αύτδν στήλην, καλ έπέχεε τδ έλα ιον έπλ τδ άκρον αύτοΰ (71),
καλ έκάλεσεν "Ιακώβ τδ δνομα τοΰ τόπου, Οίκος θεού* καλ Ούλαμμάους ήν τδ δνομα τή πόλει τδ πρότερον. ι
n
<· Cen. χχχιι, *Μ-30. ' · Gen. xxxv, 6-10. Geiu χχνιιι, 10-19.
(71) Έχϊ τδ άχροτ αντον. Sic babei ulerqne ms. codex. Editi, έπλ τδ άκρον αυτής.
59. Deu* α Patre ditlinctui cum Moy$e collocu- Α 39. Καλ ταΰτα είπών, Άνάσχεσθέ μου, Ιλεγον, χαλ
tus. — Haec com dixissem, Susiinete me, aiebam, άπδ της βίβλου της Εξόδου άποδεικνύοντος ύμίν, π ώ ς
ex libro quoqueExodi vobis demonstranlem, quo- δ αύτδς ούτος καλ άγγελος, καλ θεδς, καλ Κύριος,
modo ipse ille el angelus el Deus et Dominus el vir καλ άνήρ, καλ άνθρωπος "Αβραάμ καλ Ί<*αάκ (72)
et homo, qui Abrabae el Isaac visus esl, in igne φανελς, έν πυρλ φλογδς έκ βάτου πέφανται καλ ώ μ ί -
flammse ex rubo apparuerit ct collocums sit cum λησε τψ ΜωΰσεΙ. Κάκείνων ήδέως καλ άκαμάτως
Moyse. His aalem libenter et ciira inolesliam et καλ προθύμως άκούειν λεγόντων, έπέφερον* Ταΰτα
alacriler audire se asserenlibus : Exlanl baec, i i i - δέ έστιν έν τή βίβλψ ή επιγράφεται Έξοδος* ι Μετά
qnani, in eo libro qui inscribitur Exodus : « Sed δέ τάς ημέρας τάς πολλάς έκείνας έτελεύτησεν ό
enim posl dies inulios itlos morluus esl rex Êgy- βασιλεύς Αιγύπτου, καλ κατεστέναξαν οί υίολ Ισραήλ
pti, ei ingemuerunl fllii Isracl ab operibus \ > el 7
άπδ τών Ιργων, > καλ τά λοιπά μέχρι τού* ι Έλθών
reliqua usque ad i l l u d : c Vadens congrega senainm συνάγαγε τήν γεροόσίαν Ισραήλ , καλ έρεϊς πρδς
Israelis, el diccs ad eos : Dominus Deus palrum αυτούς* Κύριος δ θεδς τών πατέρων υμών ώφθη μοι,
vesirortim apparuil mibi, Deus Abraham, et Deus ό θεδς "Αβραάμ, καλ δ θεδς "ϊσαάκ, καλ ό θεδς Ι α
Isaac el Deus Jacob, dicens: Yisitatioue visito vos, κώβ, λέγουν, "Επισκοπή επισκέπτομαι υμάς, καλ Οσα
et quaecunque accidere vobis in jEgyplo Ad ' συμβέβηκεν ύμιν έν Αίγύπτψ.ι Καλ έπ\ τούτοις
Τ
baic adjeci: lnlelligitis, ο v i r i , qnem angelumMoy- έπέφερον, Ω άνδρες, νενοήκατε, λέγων, δτι δν λέγει
ses secum in igne flamma? colloculum dicit, euro Μωσής άγγελον έν πυρλ φλογδς λελαληκέναι αύτψ,
ipsum,cum Deus sh, declarare Moysi, Deum seesse ούτος αύτδς θεδς ών, σημαίνει τψ Μωσεΐ, Οτι αυ
Abrabam et Isaac el Jacob ? τός έστιν ό θεδς "Αβραάμ, καλ Ισαάκ, καλ "Ιακώβ;
60. Opinionet Judceorum de eoquiin rubo visus 60. Καλ δ Τρύφων* Ού τοΰτο νοοΰμεν άπδ τών λό
«V/. — E l Trypbo : Non boc, iuquit, inlelligimus γων τών προλελεγμένων, Ιλεγεν, άλλ' δτι άγγελος
ex verbis a le recitatis, sed angelum quidem fuisse μέν ήν δ όφθελς έν φλογλ πυρδς, θεδς δέ δ ομιλών τ ώ
eum, qui visus est in igne flammae, Deum aulem Μωσεί· ώστε και άγγελον καλ θεδν, δύο δμού δντας
cuni Moyse collocutum; iia ut duo s i m u l , an- έν τή τότε οπτασία γεγενήσθαί.
gelus el Deus, in hac lum visione exslilerinl.
T U M e r u r s u s
157 8° respondi : E l i a m s i , i n - Κάγώ πάλιν άπεκρινάμην** ΕΙ καλ τοΰτο γέγονε
quam, itl lum, amici, faciura esset, ut angelus et τότε , ώ φίλοι, ώς κα\ άγγελον κα\ θεδν δμού έν τ η
Deussintul in visioneMoysi oblali essent; profecto οπτασία τή τψ Μωσεΐ γενομένη ύπάρξαι, ώς καλ
qui dixit Moysi se Deum esse Abrabae, et Deuw Q άποδέδεικται ύμιν διά τών προγεγραμμένων λόγων,
Isaac, et Deum Jacob, is, u l vobis ex verbis jam ούχ ό ποιητής τών δλων έσται θεδς δ τψ Μωσεί εί -
descripiis denionsiralum esl, non creator universo- πών αύτδν είναι θεδν "Αβραάμ, καλ θεδν "Ισαάκ, καλ
ruin Deus eril,-sed idem ac ille, quem Abrahae et θεδν "Ιακώβ, άλλ' δ αποδειχθείς ύμίν ώφθαι τ ψ
Jacob apparuisse, ac Crealoris universorum volun- Αβραάμ , καλ τώ "Ιακώβ, τή τοΰ ποιητοΰ τών όλων
* lati minisirare, cjusque consilio pariier in Sodo- θελήσει υπηρετών, καλ έν τή κρίσει τών Σοδόμων τ ή
tnorum judicio ministrasse demonstralum vobis esi; βουλή αύτοΰ ομοίως ύπηρετήσας* ώστε κάν, ώς φ ά
ila ut eliamsi, ul dicilis, duo fuerint el angelus el τε, έχη, δτι δύο ήσαν, και άγγελος καλ θεδς, ού τδν
Deus, nemo tamen non omruno mente capius aii- ποιητήν τδν δλων καλ πατέρα καταλιπόντα τά υπέρ
clorem universorum el parenlem reliciis omnlbus ούρανδν άπαντα, έν όλίγψ γής μορίψ (73) πεφάνθαι
supercoelesiibus in parva terrae pariicula visum d i - πάς όστισοΰν , κάν μικρδν νουν έχων, τολμήσει εί
cere audeat. πείν.
At Trypbo : Quandoquidem demonstratum est Καλ δ Τρύφων "Επειδή ήδη προαποδεδεικται δτι
eum, qui visus Abraba? Deus ac Dominus vocatur, δ όφθελς τψ Αβραάμ θεδς καλ Κύριος ώνομασμένος,
ab eo, qui in coelis est, Doinino accepisse, quje ύπδ Κυρίου τοΰ έν ούρανοϊς λαβών τά έπαχθέντα τή
terrae Sodomorum inflixit; nunc, eliam siangelus & Σοδόμων γ ή , έπήγαγε, καλ νΰν καλ άγγελος (74) ήν
adfuisset cum Deoqui Moysi apparuil; Deum, qui συν τψ φανέντι τώ Μωσεί θεδς (75) γεγενημένος,
1 1 7
Exod. ιι, « 5 . » Exod. ιιι, 16.
(72) Καϊ Ισαάκ. Yidelur Jacob nomen Tel in tini loquendi ratione observamus ad · . 127«
lociiui lsaaci subsliluendum, vel gallem addendum, (74) Καϊ rvr καϊ άγγεΛος. Legendum καλ νΰν
ui Langus el Tliiribius viderunl. — Ιακώβ. Yulgo κάν άγγελος. Liquet enim Trypbooem bic Juslino
Ισαάκ. A l vero Jacob nomen ob aniecedentia in asseniiri, et ad praecedenlia illiusverba respicere.
locun* Isaaci subsiiiuendiim essejnm Langus vidil. Quare dicere non poluil, ι et nunc eliam aiigelus
Atque inox c. 60 : Ό άποδειχθελς ύμίν ωφθαι τψ eral Deus cum eo qui apparuit Moysi. > Non oniui
"Αβραάμ καλ τψ Ιακώβ. Coll. c. 56. Tbirlbius id dixeral Justimis, sed lanluni, c eliamsi angelus
mallel: Ώς άνήρ καλ άνθρωπος "Αβραάμ καλ Ι α ei Deus sitnid esseiil. ι
κώβ φανείς. ISemo aulem logei "Αβραάμ καλ "Ισαάκ (75) Συν τφ φατέττι τφ Μωσεΐ Θεός. Legendtuu
καλ "Ιακώβ. Ο Τ Τ Ο . θ ε ώ . Sic enim anlea άγγελον καλ θεόν.
(75) ΈτόΛίγο) γήςμορίω. Yide quac de bac Jns-
6tS DIALOGUS CUM TRYPHONE J U M E O . 61*
τδν Θεδν (76) τ ο ν α τ ά τής βάτου δμιλήσαντα τ φ Α ex rubo colloculus est cum Moyse, non creatorem
Μωσεΐ, ού τδν ι τ ο ι η τ ή ν τών δλων θεδν νοήσομεν γε iiniversorum Deum intelligemus fuisse, sed eum
γονέναι , άλλ* ε κ ε ί ν ο ν τδν κα\ τ φ "Αβραάμ, καλ τ φ quem et Abraba; el lsaac et Jacob apparuisse de-
^λσααχ, χ α \ τ ψ Ί α κ ω β άποδειχθέντα πεφανερώσθαι· monstralum est, qui etiam universorum crealoris
δς καλ ά γ γ ε λ ο ς τ ο ύ τών δλων ποιητοΰ θεοΰ καλείται Dei angelus vocaiur et esse inleUigitur, eoquod a
καλ νοείται ε ί ν α ι , έκ τοΰ διαγγέλλειν τοις άνθρώ- palre ei crealore umvcrsorum mandaia ad bomi-
ποις τ ά π α ρ ά τ ο ύ πατρδς καλ ποιητοΰ τών απάν nes perferat.
των.
Κάγώ π ά λ ι ν *Ηδη μέντοι, ώ Τρύφων, αποδείξω, Tum ego rursum : Jam denionsirabo, mquam, ο
δτι πρδς τ ή Μωσέως οπτασία αύτδς ούτος μόνος καλ Trypho, in Moysis visione ipsum ilium, qui et an-
άγγελος καλούμενος, καλ θεδς υπάρχων, ώφθη καλ gclirs vocalur et Deus esl, solum apparuisse Moysi,
προσωμίλησε τ ώ Μωσεΐ. Ούτως γάρ έφη δ λόγος· et cuin eo collocutum esse. Sic enim aiiScripiara :
t 'Οφθη δε α ύ τ φ άγγελος Κυρίου έν πυρλ φλογδς έκ c Apparuit autem ei angclus Domini in igneflammse
βάτου· καλ δρ$ δτι ή βάτος καίεται πυρλ, ή δέ βάτος ex rubo : el videbal, quod rubus arderel igne et
ού κατεκαίετο. Ό δέ Μωσής είπε* Ήαρελθών δψομαι non comburerelur. Dixit autcm Moyses : Yadens
τδ δράμα τούτο τδμέγα, δτι ού κατακαίεται ή βάτος. Β •videbo visionem hanc magnarn, quia non combttri-
Όςδ" εΐδε Κύριος δτι προσάγει ίδεΐν, έκάλεσεν αύ tur rubus. Gernens aulem Dominus quod accede-
τδν Κύριος έκ τής βάτου. > "Ον ούν τρόπον τδν τψ ret ad videnduro, vocaviieum ex r u b o " . ι QUCIII-
Ιακώβ όφθέντα κατά τούς ύπνους άγγελον δ λόγος admoduni igiiur Scriplura eum, qui Jacobo in soni-
λέγει, είτα αύτδν τδν όφθέντα κατά τούς ύπνους ά γ nisapparitii, angelum appellai, deUide ipsum illum,
γελον είρηκέναι αύτφ , δτι* « Έ γ ώ είμι ό θεδς ό qui in somnis apparuil, <angeluni (psi dixisse nar-
δφθείς σοι δτε άπεδίδρασκες άπδ προσώπου Ήσαΰ rat : c Ego sum Deus, qui apparui libi, cum fugeres
Τ
τού αδελφού σου· ι καλ έπλ τοΰ "Αβραάμ έν τή κρί a facie Esau fratris tui · ; t etsub Abrabam in ju-
σει τών Σοδόμων Κύριον παρά Κυρίου τοΰ έν τοις dicio Sodotnorum a Domino ift coelis judiciuni
ουρανοίς τήν κρίσιν έπενηνοχέναι έφη· ούτως καλ εν iniulisse dixil : ita ei boc Joco angelum Doroini
ταύθα 6 λόγος λέγων άγγελον Κυρίου ώφθαι τψ Μω Moysi apparuisse referens, ac posiea Dominum
σεί, καλ μετέπειτα Κύριον αύτδν δντα καλ θεδν ση illum el Deum esse declarans, non alium designat,
μαίνων, τδν αύτδν λέγει δν καλ διά πολλών τών λε- qiiam quem pluribus lesiimouiis jam aliatis Deo
λεγμένων υπηρετούντα τψ υπέρ κόσμον θεφ,.υπέρ δν supp.rntundano, supra quem alius non est, mini-
%
άλλος ούκ έστι, σημαίνει. strare significat.
61. Μαρτύριον δέ καλ άλλο ύμιν, ώ φίλοι, έφην, Q 61. Sapientia ex Palregentia, ul ignisexigne.—
άπδ τών Γραφών δώσω, δτι αρχήν πρδ πάντων (77) Alio etiam vobis ex Scripluris teslimonio, amiti,
τών κτισμάτων ό θέδς γεγέννηκε δύναμίν τινα έξ demonslrabo Deum anle omnes rescrealas, tnilimn
εαυτού λογικήν, ήτις καλ δόξα Κυρίου ύπδ τοΰ Πνεύ genuisse ex seipso viriulem quamdam ralionalero,
ματος τού αγίου καλείται, ποτέ δέ Υίδς, ποτέ δέ Σο quae et gloria Domini a Spiritu sancto vocatur,
φία, ποτέ δέ "Άγγελος, ποτέ δέ θεδς, ποτέ δέ Κύριος ac nunc Filius, nunc Sapienlia, uunc Angelus, nunc
n u n c
καλ Αόγος· ποτέ δέ άρχιστράτηγον έαυτδν λέγει, έν Deiis, 158 Dominus ei Yerbum ; inlerrium
άνθρωπου μορφή φανέντα τψ τοΰ Ναυή "Ιησού. eiiam Arcbiducem se ipse appellat, Jesu filio Navae
Έχειν γ ά ρ πάντα προσονομάζεσθαι (78) έκ τε τοΰ in forma hominis apparens (babet enim bas omnes
υπηρετεί ν τψ πατρικψ βουλήματι, κάλ έκ τού άπδ appellaliones, ex eo quod Pairis voluntaii mini-
τοΰ Πατρδς θελήσει γεγενήσθαί. Άλλ" ού τοιούτον (79) siret, et voluulaie de Paire genitus sit). Quale esi
Λ 7
Exod. ιιι, 2-4. · Gen. xxxv, 7.
(76) Τόν Θεότ. Poet bas voces arliculum addidi- D n. 3, et Ambros. lib. m De fidt, el in Psalm. cx.
mns «x duobus niss. (78) Έχειν γαρ πάντα προσονομάζεσθαι. Leg.
(77) Αρχήν αρύ πάντων. Reddfndum non duxi, έ χ ε ι , idque observavil Thrirlbius, qui eliam
c iiiiiioaiileomnia, » sed c principium anteomnia. > paulo post legendum conleudil γεγεννήσθαι, sed
Neque enim hasc de xlerna F i l i i generatione acci- ipse alibi observal ferri posse viilgalam Jeclionem.
pieoda snnt, sed eum Pater anie mundi creaiio- (79) ΆΛΧ ού τοιούτον. Videnlur baec injecla ab
nem principium onmium genuisse dicilur. Non so- Indocto lilvrnrio; nec ea recepil Langus in interpre-
lus btinc Scriplura locum ita accepil JiHfcnus. taiionem. Hic autem observabimtis generalionem,
Aquila pro bac voce posuil κεφάλαιον. Taiianus de dequa disserii Jusiiuus, nou esse aelernam geuera-
bacFilri seu Verbi generalione sicloquitur :Το·;τον lionem, sed eam, quam Filio ad mnndi creaiionein
ίσμεν κόσμου τήν αρχήν. Alhenagoras eodem scnsu prodeunti scriptores anliqui allribuerunl. Natn
banc vocem accepit, Apol. n . 10. Origenes in Joan. 1° Exempluin ex verbo bumano peiiium , c Yerbum
p. 17, ex hoc Salomonis loco probat Verbum esse eiiim aJiquod proferenles, verbum gignimus, > ar-
αρχήν γενέσεως. Hoc tesiiinoiiiuin eodem acJusii- gumenio esi Juslinum non de aeterna, sed de lem-
nu« sensu iniellexit Teriullianus, qui et eodem poraria liei locuiione loqui. 2° Poslquam Jnslinus
modo adv. Hermogenem cap. 18, e i adv. Prax. cap. Saloinonis locum raitdii. ι Dominus condidit
6, illnd cilal, et in libro contra Hermogenem cap. nie, ι etc, subjungil illud Genesis, ι Faciamus bo-
18, sic loquilur: € Habemus eliam illam initium minem, » qtiod c eodem sensu > dicium exislimaf,
cognoscere quae dicit : Dominus condidil ηιε ini- 3 · Saloniouis lestiinouium refert ad mundi crea-
uam viarum suaruni.* lta eiiaiu lrenaeus lib. iv, c.20, lioueui, ac filiuiu non siinplicitcr geniluin dicii,
615 S. JUSTiNI PHILOSOPHI ET MARTYRIS c:6
qttod in nobis fleri ν idemus; aliqnem eniro sermo- Α όποιον κσΛ έφ' ήμων γενόμενον (80) δρώμεν •
i:em proierentes, sermooein gignimus, uec lamen λόγον γάρ τινα προβάλλοντες , λόγον γεννώμεν, ού
cuin abgciggione, ka nt sermo ille, qui in nobis esl, κατά άποτομήν, ώς έλαττωθήναι τδν έν ήμίν λόγον
dum eum proferiinus, imroiuualur. Quale eai eliam προβαλλόμενοι* καλ όποιον έπλ πυρδς δρώμεν άλλο
quod vidcmus ex igne alium ignem nasci, non im- γινόμενον, ούκ έλαττουμένου εκείνου έξ ού ή άναψις
minuto eo, ex qoo isie accensus e s i ; et qui ex eo γέγονεν, άλλά το5 αύτου μένοντος, κα\ τδ έξ αυτού
accengiig est, exstai ipse ei apparet, nec eum i m - άναφθέν, καλ αύτδ δν φαίνεται, ούκ ελάττωσαν εκεί
ininuit, ex quo accensus esl. Teslis mibi erit Ver- νο έξ ου άνήφΟη. Μαρτυρήσει δέ μοι ό λόγος τής σο
bwii Sapientiae, ipse ille Deus ex Paire universo- φίας , αύτδς ών ούτος ό θεδς άπδ τού Πατρδς τών
rmn gcnitus, qui et Verbiim ei Sapientia.et Yirtug δλων γεννηθείς (81), κα\ λόγος, καλ σοφία , καλ δύ
et gloria est gcuitoris, per Salomonem bsec loculi : ναμις , καλ δόξα τού γεννήσαντος υπάρχων, καλ διά
€ Cum annunliavero vobis quae quolidie fiiml, quae Σολομώνος φήσαντος ταύτα (82)* ι Έάν αναγγείλω
a saeculo gunt memoraos recensebo. Dominus con- ύμίν τά καθ* ήμέραν γινόμενα, μνημονεύσω τά έξ
didil me inilium viarum suarum ad opera sna. Anie αίώνος άριθμήσαι. Κύριος έκτισε με αρχήν δδων αυ
eaeculum fundavit me in principio, priusquam lerram τού (83) είς έργα αυτού. Πρδ τού αίώνος έθεμελίωσέ
faceret, et priusquam abyssos crearei, priugquam ^ με έν άρχή, πρδ τού τήν γήν ποιήσαι, καλ πρδ τού
fonleg aqiiarum erumperenl, priusquam monlessla- τάς αβύσσους ποιήσαι, πρδ τού τάς πηγάς προελθεϊν
bilireniur; anie omnes colles general me. Deus τών υδάτων, πρδ τού τά δρη έδρασθήναι * πρδ δέ
fecii regionem et soliludinem, et summa Joca quae πάντων τών βουνών γεννά με. Ό θεδς έποίησε χώραν,
incoluntur sub coelo. Gum pararet coelum, eratn καλ άοίκητον, καλ άκρα οίκου με να ύπ' ούρανόν. Ήνί-
eum eo; et cnm designaret thronum suum super κα ήτοίμαζε τδν ούρανδν, συμπαρήμην αύτψ, κα\ δτε
ventis; cum firnias faceret gummag nubes, etsla- άφώριζε τδν αυτού θρόνον έπ' άνεμων ήνίκα ίσχυρά
biles efficeret fonles abyssi; cum slabilia faceret έποίει τά άνω ν έ φ η , καί ώς ασφαλείς έποίει πηγάς
ftindamenta terrae ., eram apud eum coittponcug. αβύσσου* ήνίκα ίσχυρά έποίει τά θεμέλια τής γ ή ς ,
Ego eram qua cum gaudebal; qtiolidie aulera la> ήμην παρ' αύτψ αρμόζουσα. Έ γ ώ ή μην ή προσέ-
tabar io c<mspectu ejus quovis icmpore; quoniam χαιρε* καθ" ήμέραν δέ εύφραινόμην έν προσώπψ α ύ
delectabalur orbe babilabili consummaio, ei dele- τοΰ έν παντλ καιρψ, δτι εύφραίνετο τήν οίκουμένην
clabaltir in filiis bominuin. Nunc igilur, iili, audi συντελέσας, κα\ εύφραίνετο έν υΐοίς ανθρώπων. Νΰν
ine. Bealus vir qui exaudiet mc, et bomo qui vias ούν, υίέ, άκουε μου. Μακάριος άνήρ δς είσακούσεταί
meas cusiodiet, vigilans ad fores meas quotidie, μου, κα\ άνθρωπος δς τάς δδούς μου φυλάξει, ύπνων
c
aervans postes imroiiug mei. Exiiug enim mei, (84) έπ" έμαΐς θύραις καθ' ήμέραν, τηρών σταθμούς
cxitug viue. Ει praeparata esl volunlas a Doroino. έμών είσόδων* αί γάρ Ιξοδοί μου έξοδοι ζωής, καλ
Qui vero in me deiinquunt, impii gunt in suasipso- ήτοίμασται θέλησις παρά Κυρίου. Οί δέ είς έμΑ
7
rum aniraag :elqui oderunlme,diligunt m o r t e m * . » άμαρτάνοντες, άσεβουσιν είς τάς εαυτών ψυχάς· καλ
οί μισοΰντές με άγαπώσι θάνατον. >
f
· Prov. VHI, 21, osque od fiuem.
sed genitum principium ante omnia opera. c Prin- quidquam detrahat. Yide num. 128.
tipiuin, inquit, aiile omnia opera b*c ipsa pro (82) Φήσαντος ταντα. Legere tnallem φήσας
genies a Deo genila est. ι 4° Taliamig Yerbi pro- ταύτα referendoad λόγος. Sed lamen quominus v u l -
gresguin ad mundi rreationem exponens, iisdem gaiain leclionem immuiem, bac retineor ratione,
prorgug ulilur exemplis et senteniiis ac Juslinus quod similia videam apnd Jusliiium exeinpla. Non
liuc loco. Si quig tanien reiineat haec verba, άλλ' mnllo posl, nempe num. 62, legimus : Τούτο αύτδ καλ
ού τοιούτον, gchbenda suntciiui iulerrogalionis nola, γέννημα ύπδ τοΰ θεοΰ έγεγέννητο κα\ δι' άποκα-
u l in edil. Loudin. — Caeierum generalio de qua λύι}/εως τ ί ς γεγενημένης Ίησοΰ τψ τοΰ Ναυή, εΐπον,
raarlyr loquitur, bic quoqne ea esi quam Logo ad τούτο αύτδ ε ί πόντος. Ει num. 63: Ού σημαίνει ύμίν,
inundi creaiionera prodeuuli consianler ailribuere δτι άνωθεν κα\ διά γαστρδς ανθρωπείας ό θεδς καλ
golei. O T T O . D Πατήρ τών δλων γεννάσθαι αύτδν έμελλε; καλ έν
(80) Γενόμενον. Legendom γινόμενον, ut admo- έτεροις ειπών, eic. Yide n. 113, sub linem, ubi pa-
niiii C l . Tbirlbiue. Mox malim προβαλλόμενον. riler Oeus narrasae diciiur gecundam circumcisio-
(81) V θεός άπό τον Πατρός των δΛων γεννη nem a Josue per gladiog lapideog peraciain foisse.
θείς. ιΝοη dicit ύπδ τού Πατρός, a Patre Deus geut- Ex quo palel Juslinum Deo Patri uon ea solum
tus, ged άπδ τού Πατρός, ι ex Palre, ι ul genera- Scriptura? legiimonia, in quibusPaler loqiiiiur, sed
lioneai ex subslaiuia indiceU Eodem speclaui om- alia eliam interdum auribuere. Mon videiur ergo
uia Juetint principia. Exempluiii ignis cx alio igne inutandiim illtid φήσαντος, cum saiis commode ad
accensi demoiisirai lolain Pairis gubslanliam, O U H Deum Pairem referri possil. Vidc n. 91, iniiio.
nia aitribuia ac proinde el ipsam xlcrnilalem in (83) ^Αρχήν οδών αύτον. Mss. el R. Slephanns,
Filio es?e. Hinc ciiaui Yerbum Dei cum bomiois όδόν. Vix dubiuin quin legeril Jusliuus όδων αύτοΰ ,
λ ό γ ψ c o m p a r a t u r ^ u i a scilitel uibilDeoPalri magig ιι ι babetnug in Bibhis, aique ul emendaliun esi i u
iniuuuii), quam ipsius Ycrbtiiu, cui omneg suas edil. Paris. lufraeniiu n.1i9,codex Regiugbabet iti
ideag ac lotam gubgtainiam itadidit. Eseenlia mir lexlu δδων, ei Jusliims Cbristuin quidem ei Α ρ χ ή ν
inerica unilas inde eiiam conUimalur, quod Filiug, el Σοφίαν a Salomone appellari obêrvat, όδόν vero
eisi l)eijg esi de Deo, tii IMX de tucc, non lamen se- appellari non dicil.
parari polest a Palre. llla ergo generalio, qtiain (84) Ύπνων. Viiiosa prorsus scriptura a d o r -
Verbo ad inuudi crealionem progredienli ailribuii mienie librario inducia pro άγρυπνων.
Jiuiinug, a?lerniialeui illius giaiuil, nedum de dla
III D I A L O C U S CUM T R Y P H O N E J U D J E O 61*
Θ2. Κ α \ τ ο ύ τ ο α ν τ ο , ω φίλοι, είπε χαλ διά Μωσέως δ Α 62. ///ud, 4 Faciamu* hominem, ι «Hueniir tttm
•«δ θεού λόγος, μ η ν ύ ω ν ήμίν,δ"ν έδήλωσε (85), τδν Θεδν Proverbiorum feslimonio. — Hoc ipsum, amici, per
λέγειν τούτω α ύ τ ψ τ ψ νοήματι (86) έπλ τής ποιήσεως Moysem qaoque divinus sermo prxdicavil, indteans
τοΰ ανθρώπου , λ έ γ ω ν ταΰτα · ι Ποιήσω με ν άνθρωπον nobis ad eom, qiiem demonsiravit, haec a Deo in
χατ' είχδνα ή μ ε τ έ ρ α ν χαλ χαθ' δμοίωσιν. Κα\ άρχέτω- 159camdcm piOrsnsseDtentiamdiciinhominiscrea-
βαν τών Ιχθύων τ ή ς θαλάσσης, κα\ τών πετεινών τοΰ lione. c Faciamus bominem ad imaginem noelram
ουρανού, καλ τ ώ ν κτηνών, καλ πάσης τής γής, καλ el ad eimililudinein. Et babeanl principatum p i -
πάντων τ ώ ν ερπετών τών ερπόντων έπλ τής γής. sciom maris, el volalilium codi, el pecorum, et
Καλ έποίησεν δ θεδς τδν άνθρωπον · κατ* εικόνα θεοΰ omnis l e r r » , ei omniom reptilitim repenlium soper
έποίησεν αυτόν* άρσεν καλ θήλυ έποίησεν αυτούς. terram. Et fecit Deus bominem : ad imaginam Dei
Και εύλόγησενδ θεδς αυτούς, λ έ γ ω ν Αύξάνεσθε καλ fecil eum: masculum el feminam iecit oos. Et be-
πληθύνεσθε, καλ πληρώσατε τήν γήν, καλ κατακυ nedixil cos Deus, dicens: Crescite, et roukiplica-
ριεύσατε α υ τ ή ς , > Καλ δπως μή άλλάσσοντες τούς mini, ei replcle lerram et dontinamini ei > Ae
προλελεγμένους λόγους, εκείνα λέγητε ά οί διδάσκαλοι ne allaia a me verba immutanies, idem dicatU ac
υμών λέγουσιν, ή δτι πρδς έαυτδν έλεγεν δ θεδς, magistri vestri, vet secum dixisse Deum, t Facia-
t Ποιήσωμεν, » οποίον καλ η μ ε ί ς , μέλλοντες Β mus, ι queniadmodum et nos aliqirid facluri ssepe
τ ι
ποιείν, πολλάκις πρδς εαυτούς λέγομεν, ι Ποιήσω dieimus, c Faciamus; ι vel elemeniis, id esl l e r r a
μεν, ι ή δτι (87) πρδς τά στοιχεία, τουτέστι τήν γήν el caeieris similtier, ex quibua hoininem faclum
καλ τά άλλα ομοίως, έξ ών νοοΰμεν τδν άνθρωπον inidlfgimus, Detim dixisse ; c Faciamus ; ι ejue-
γεγονέναι, θεδν είρηκέναι, « Ποιήσωμεν » λόγους dem Moysis dicia rurstis afferatn ex quibus, dubi-
τους είρημένους ύπ' αύτοΰ τοΰ Μωσέως πάλιν ιστο tatione omni praeclasa, eum cum aliquo, qnl e l n u -
ρήσω, έξ ών άναμφιλέκτως πρδς τινά καλ άριθμψ mero allor sit, ei ratioaalis, collocuittm cognoscere
Εντα έτερον, λογικδν υπάρχοντα, ώμιληκέναι αύτδν poftMimus. Sic aucem babent liasc verba: · E l dixK
Απγνώναι Ιχομεν. Είσλ δέ οί λόγοι ούτοι * € Καλ εΐπεν Dcue: Ecce Adain factus esl quasi uims ex nobis,
7 β
ό θεός· Ίδού 'Αδάμ γέγονεν ώς εΓς έξ ημών, τοΰ γ ι ui sciai bonum et maium . > Dum ergo dicit,
νώσκειν καλδν καλ πονηρόν. · Οδκοΰν (88) είπών, ώς c Qtiasi unus ex nobis, ι el numerum eorom, qui
t / ς έξ ή / ί ώ ν , καλ άριθμδν τών άλλήλοις συνόντων^ inter se conjuncti sint, el saUem duos declaravit.
χαλ τδ ελάχιστον δύο, μεμήνυκεν. Ού γάρ, δπερ ή Neque enim quod illa, qtiae apud vos dicilar, h»re*
παρ* ύμίν (89) λεγομένη αΐρεσις δογματίζει, φαίην sie deceroit, id ago veruui esse exisiimaverim, am
Αν έγώ αληθές είναι, ή οί εκείνης διδάσκαλοι άποδεί- ejus magisiri id deuionslrare possitil, nempe ange-
ξαι δύνανται, δτι άγγέλοις έλεγεν, ή δτι αγγέλων G los eum aUocutum, aut angetorum opus csse corpus
ποίημα ή ν τδ σώμα τδ άνθρωπε ιον. *Αλλά τούτο τδ humanum. Sed ha»c ipea vere ex Palre prolaia pro-
τψ δντι άπδ τοΰ Πατρδς προβληθέν γέννημα (90), ganies, anle res oinnes creatas una eral cnm P a -
πρδ πάντων τών ποιημάτων συνήν τψ Πατρλ, καλ tre, ei com ea Pater coltoqvebatur ; qoemadmo*
τούτψ δ Πατήρ προσομιλεί (91), ώς δ λόγος διά τού dom Scripiura per Salomonem dedaravil, banc
w , β
Gen. ι, 26-28 Gen. ίιι, 12.
(85) *Or έδήΛωσε. Niminim Juslinu*, cum Ver- nem angelorum opus esse dixerunl, ut videre esl
boin mnnrii principinni esse censeal, his verbis, apud Iren. i , c. 22, el TeriulJ. De rewrr. carnis c.
t in principio, » Yerbum a Moyse, ut molli alii 5, et De anima c. 25. Sed buic seulenlise mulla re-
scripiores, indicari existiroat. ifnde eliam ait ΙΗ clamant. 1· Suas babuere baereses Judiei, quui no-
Apol. ι , noro. 25, Moysem declarare Yerbum « Deo slris bxresibus, in primis Menandro el Salurnino,
primogenilom esse. ι S i cui tamen mimis placeat niulta suppedilamnl. 2 · Secla, quam hic refellil
hxc expUcandi ratio, legat δν έδήλωσα, c quera Juslirnis, slaluebal Denm dixisse augelis: c Facia-
demonsiravi. » mug, ι eic. A l ipsi angeli, proui iingebanl Menan-
(86) Τούτψ αύτφ τφ τοήματι. Si illud, ι Facia- der ei Saiurninua, t adbortali suni semeiipsos, d i -
vros, > idem prorsus valel ae eodem sensu diclum cenies : Faciamus boiitiuem ad imaginem el eiitii-
est, ac i l l o d : c Dominus condidit me prineipium licadinem, ι lren. 1. i , cap. 24. 5 · Yox illa διδά-
Tiarotn iiiarum, > ul conceptis veibis declaral Ju- D σκάλοι Rabbinis oplime convenit. Sic eos pluribua
siinus; an dubiam esse po^sit quin illa generalio, locia appellal iusiinus. 4 · Magisiri illi non aliaiu ob
qaam Yerbo S. niariyr boc loco aitribuii, nequa- causam videiUur illud, f Faciainus, > angelis d i -
qnam prodoctio sil ei generaiio Yerbi personae, sed ctum Anxisse, nisi ut leslimonium eradereiil, quo
Patris cum eo deliberatto de mundi creaiione, et persoiia? divina3 deinoiisirauliir. Hac auiein nola
ejusdem Yerbi ad operis efleciionem progressio. Juda;os facile aguo^co, uequaquaiu vero Salurui-
bic etiam paulo posi, colioquiuni Palris cutit Yerbo iium et Marcum.
conttnnat Jusiinuscx bis verbis Saioiiioms: < Do- (90) Τό τφ δττι προ6Λτ\θέτ γέντημα. Yere
Biimis condidil me, » eic. prolalum fuisse Verbum docei, noiiquod luuc nasci
(87) Ή δτι θβδτ είρηχέται. Vel delendum et.generari coeperil, sed quia illud Paler non ut
fllod δτι, vel legendum θεδς είρηκε, nisi forie pro- inanein sonuni, sed ui perwnaui a se disiiuclam ei
peranteui Jusiuium minus accuraie loculum falea- sibi aequalein vere ad inuiidi crealioueut euiisil.
wof. bic euiin num. 4 5 : "Οτι καλ τούς... σωθήσε Eodein sensu dixil Terlullianus iibro Conlra Prax.
σθαι ειπον. cap. 7 : « Ha?c esi naiiviias perfecia sermonis duin
(88) Οϋκοντ. Sylburg., Morell., Jebb. et Maran. ex Deo procedii. >
iBlerrogaliTe ούκ ούν, coiilra codd. mss. OTTO. <91) ΗροσομιΛεϊ. Quidam legcndum pnUveruiil
(89) Ή παρ' ύμίν. Legendum prouunliai T h i r l - προσωμίλει, sed bac eioendalioue possuuius super-
Βίαεή π α ρ ' ήμίν, quia beretici ex Juiteis o r i i , aotiere.
Μ · ρ β baiutiiiitua ei Menaiuler el Marcus, bomi-
P 4 T R 0 L . G R . VI· 20
tf 9 S. JUSTINI PHlLOSOrHl ET MARTYR13 6*0
ipgam, qus Sapienlia a Salomone dictlur, et prin- Α Σολομώνος έδήλωσεν, δτι καλ άρχή πρδ πάντων (92)
ripium anle omnia opera el progeniem, a Deo ge- τών ποιημάτων τοΰτ* αύτδ καλ γέννημα ύπδ τού Θεοΰ
nitam esse, qui idem eliam docet per revelationem έγεγέννητο, δ σοφία διά Σολομώνος καλείται, καλ
Josuae filio Navse faclam. U l autem ex his quoque δι' άποκαλύψεως τής γεγενημένης Ίησοΰ τ ψ του
perspicuum vobis fiat id qnod a me asseritur, au- Ναυή, είπον, τοΰτο αύτδ είπόντος (93). "Ινα δέ καλ
dile ei baec verba ex libro Josuae deprompla : c Et έκ τούτων φανερδν ύμιν γένηται δ λέγω, ακούσατε
factum est, cum essel Jesus in Hiericho, respiciens καλ τών άπδ τοΰ βιβλίου Ίησοΰ · έστι δέ ταΰτα ·
oculig videt hominem gtaniem conira se.Et accedens ι Καλ έγένετο ώς ήν Ίησοΰς έν Ι ε ρ ι χ ώ , άναβλέψας
Jesus dixit e i : Nosier cg, an adversariorut» ? A t τοίς όφθαλμοίς όρ$ Ανθρωπον έστηκότα κατέναντι
ille dixit e i : Ego sum princeps mililiae virlulis αύτοΰ (94). Καλ προσελθών ό Ίησοΰς, εΐπεν αύτψ ·
Dommi ; tiiinc adveni. Ει Jesus cecidit in faciem Ημέτερος εΐ, ή τών ύπεναντίων; Καλ εΐπεν αύτψ ·
super terram, et dixii e i : Domine, quid praecipig Έ γ ώ αρχιστράτηγος δυνάμεως Κυρίου* νΰν παρα-
tuo famulo? E l ait princeps nulitiae Domini ad Je- γέγονα. Καλ Ίησοΰς έπεσεν έπλ πρόσωπον έπλ την
sum: Solve calceamenia de pedibus tuis; locus γήν, καλ εΐπεν αύτψ* Δέσποτα, τί προστάσσεις τ ψ
enim in quo stas, terra sancla esl. Et Hiericho σψ οίκέτη; Καλ λέγει ό αρχιστράτηγος Κυρίου πρδς
a c
clausa eral 160 munila : el nemo prodibat ex Β Ίησούν* Αΰσαι τά υποδήματα τών ποδών σου* ό γ ά ρ
illa. E l dixil Dominus ad Jesum : Ecce ego irado τόπος έφ' ού έστηκας, γή αγία έστί. Καλ ή Ιεριχώ
libi subjugatam Hiericho, et regem ejus, qui est iu συγκεκλεισμένη ήν καλ ώχυρωμένη, καλ ούδελς έξ
Τ
ea, et potenles viros forliludine · . · αυτής έξεπορεύετο (95). Καλ είπε Κύριος πρδς Ί η
σ ο ύ ν Ίδού παραδίδωμί σοι τήν Ι ε ρ ι χ ώ ύποχείριον, καλ τδν βασιλέα αυτής τδν έν αυτή, δυνατούς
δντας ίσχύι. ι
65. Probatur hunc Deum incarnatum e$$e.—Tum 65. Καλ ό Τ ρ ύ φ ω ν Ισχυρώς καλ διά πολλών δεί-
Trypbo : Praevalide, inquil, ac pluribus, id a te κνυταί σοι τοΰτο, φίλε, έφη. Αοιπδν ούν καλ δτι ού
demonstratum esl. Quod igilur superest, eum ex τος διά τής Παρθένου άνθρωπος γεννηθήναι κατά τήν
•Virgine hominem de Patris sui volunlale nasci et τοΰ Πατρδς αύτοΰ βούλησιν ύπέμεινεν, άπόδειξον,
«ruciflgi et niori non refugisse, ac poslea videlicet καλ σταυρωθήναι, καλ άποθανείν* δήλον δέ καλ δτι
resurrexisse et in coelum ascendisae, fac ut de- μετά ταΰτα άναστάς άνελήλυθεν είς τδν ούρανδν,
inoaslres. άπόδειξον.
SLc-ego regpondi -. ld jam a me etfeclum egi, ο Κάγώ άπεκρινάμην "Ηδη καλ τοΰτο άποδέδεικταί
v i r i , ex prophetarum verbis, qua jam reciiaia ite- μοι, ώ άνδρες, έν τοίς προανιστορημένοις λόγοις τών
rum vesira causa referens ei explicans perauadere προφητειών, ούς δι' υμάς πάλιν άναμιμνησκόμενος
\obis conabor, ul ia hoc quoque inibi assentiamini. καλ έξηγούμένος, πειράσομαι καλ είς τήν περλ τού-
Quod igUur dicil lsaias: c Generaiionemejus quis Q του συγκατάθεσιν άγαγείν υμάς. Ό γούν λόγος δν
e o
enarrabit? quia tolliiur a terra vila e j u s , » an noo έφη Ησαΐας* c Τήν γενεάν αύτοΰ τίς διηγήσεται;
libi eo dictum vjdelur, quod qui ob iniquitales po- δτι αίρεται άπδ τής γής ή ζωή αύτοΰ, · ού δοκεί
puli in inortem a Deo iraditus dicilur, is genus ex σοι λελέχθαι ώς ούκ έξ ανθρώπων έχοντος τδ γένος
bominibus non babeal.; cujug et de sanguine Moy- τοΰ διά τάς ανομίας τοΰ λαού είς θάνατον παραδε-
aes, ut jana dixi, cum arcane loqueretur, sanguine δόσθαι είρημένου ύπδ τοΰ θεοΰ; περλ ού καλ Μω
uvae suam illum slolam lavalurum esse d i x i l ; σής τοΰ αίματος, ώς προέφην, αίματι σταφυλής, έν
quippe cum ejug sanguis non ex semine humano παραβολή ειπών, τήν στολήν αύτοΰ πλύνειν (96) έφη,
generalug siL, ged ex volunlale Dei. Elquaea Davide ώς τοΰ αίματος αύτοΰ ούκ έξ ανθρωπείου σπέρματος
dicla sunt Μ ΙΙΙ splendoribus saikclorum tuorum ex γεγεννημένου, άλλ' έκ θελήματος θεοΰ. Καλ τά ύπδ
uiero anleluciferum genui te. Juravil Dominus, et Δαβλδ είρημένα* c Έ ν ταίς λαμπρότησι τών αγίων
non poenilebil eum: Tu eg sacerdos in aeiernum secun- σου έκ γαστρδς πρδ εωσφόρου έγέννησά σε. "Ωμοσε
8 1
dum ordinem Melcbisedecb , > nonae vobis signi- Κύριος καλ ού μεταμεληθήσεται * συ ιερεύς είς τδν
ficant aniiquiitis futurum fuis&e ui enm eiiam ex αίώνα κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ, ι ού σημαίνει
buinano uiero Deus el Paier miiversorum giguerel? ύμίν (97) δτι άνωθεν (98), καλ διά γαστρδς άνθρω»
1 9 1 1
Josue ν , 15 usque ad finem, et νι, 1, 2. · · lsa. LIII, 8. Psal. cix, 3, 4.
(92) 'Αρχή πρό πάντων. Grabius ei post eum D σμένη έν τή χειρλ αύτοΰ. Verba omissa esge v i -
Londineuges ediiores legendum exislimanl αρχήν deuiur a librario cui erraudi dedil occasiouem re-
t
€ inilio. ι Sed eos egregie refellunl aupra ailaia peiilum αύτοΰ. Ο Τ Τ Ο .

velerum leslimonia, qui Yerbuin nou inilio, sed po- (95) Έξεπορεύετο. Fortasse inleriertinl verba
itus inUiuui el principiuni dicuul genilnm fuisse. ουδέ έίσεπορεύετο (ίιι causa esse poiesl duplox-έπο-
lnde etiam paiel ιιοιι recidendam esse coujunciio- ρεύετο), qua? ap. Sepluagiula addunlur. OTTO.
iiem anle γέννημα. Nam Verbuni prodiit, ut verue (96) ΠΛύνειν. Mallet πλυνεΐν Sylburgius.— ΙΙλυ-
epifex reruin, verusque Filius, non ul inanis so- νείν legii Ο τ τ ο .
inis. (97) Ού σημαίνει ύμίν. Sic duo codices insa.;
(93) ΕΙχόντος. Sylburgius legit εΓρηται. Vide legitur ήμίν in ediiionibug Parisiensibug.
quxpaulo anle ubservavimus. (98) "Ανωθεν. Minns coinmode buuc locum dege-
(9%) Λίνον. Biblia, αυτού καλ ή ^ομφαία έσπα- ncraiioiui ex Yirgine inlelligil Jusliuug. lllud άνω-
tti DIALOGUS CUM TRTPHONfc JUDJEO.
«είας ό β ε δ ς χ α ί Π α τ ή ρ τών δλων γεννάσθαι (99) Α Qui quidemet alio in testimonlo, quod el ipsum jaoi
αύτδν I μ έ λ λ ε ; Κ α λ έν έτέροις ε Επών τοις χα\ αύτοΤς reciiaium, dicit: < Sedes lua, Deus, in saecubim
Υρολελεγμένοις * t Ό θρόνος σου,δ θεδς, είς τδν αιώ S3pculi; virga directionis, virga rcgni tui. Dilexisli
να τοΰ α Ι ω ν ο ς - ράβδος εύθύτητος ή ράβδος τής βα- jtistitiam, et odisti iniquilalem ;proplerea unxit 10
«λείας σου. Ό γ ά π η σ α ς δικαιοσύνην, καλ έμίσησας Deus, Deus tuus, oleo exsullationispr&pariicipibus
«νομίαν* δ ι ά τ ο ύ τ ο έχρισε σε δ θεδς, δ θεδς σου, tuis. Myrrha, et galla, et casia a veslimenlis luis;
Ιλανον ά γ α λ λ ι Α α ε ω ς πάρα τούς μετόχους σου. Σμύρ- a domibus eburneis, ex quibus deleclaverunt le.
ναν, χαλ σ τ α χ τ ή ν » χαλ κασσίαν άπδ τών Ιματίων Filiae reguin in honore tuo. Asiiiil regina a dexlris
βου, άπδ β ά ρ ε ω ν έλεφαντίνων, έξ ών εύφραναν σε. tuis, in vestitu deaurato, circumamicia, variegata.
θυγατέρες βασιλέων έν τή τιμή σου. Παρέστη ή βα Audi, fllia, el vide, e l inclina aurem luam, ei obli-
σίλισσα έχ δεξιών σου, έν Εματισμφ διαχρύσω περι viscere populum lutim, et domum patris tui, et
βεβλημένη, πεποικιλμένη. "Ακουσον, θύγατερ, καλ concupiscet Rex decorem lutim: quia ipse est Do-
8 1
Ιδε, καλ κλίνον τδ ους σου, καλ έπιλάθου τοΰ λαού minus tuus, et adorabis eurn . ι Igilur eum el
σου, καλ του οΓκου τοΰ πατρός σου· καλ επιθυμήσει δ adorandutn esse et Deum, et Christum illius, qui
βασιλεύς του κάλλους σου* δτι αυτός έστι Κύριος haec perfecil, lesltmonio declaralum, manifeste ex
οου, καλ προσκυνήσεις αύτώ. · "Οτι γοΰν καλ προσ- Β his etiam verbis perspicitur. Qui aulern in illani
χυνητός έστι καλ Θεδς καλ Χρίστος ύπδ τοΰ ταύτα credunt, cum una sint anima et una synagoga ac
ποιήσαντος (1) μαρτυρούμένος, καλ οί λόγοι ούτοι una Ecclesia, idcirco Ecclesiam, quae ex illius no-
δ ι α ^ ή δ η ν σημαίνουσι. Καλ δτι τοίς ε Ες αύτδν πι- tnine consiituta est, illiusque nomiuis particeps est
στεύουσιν ώ ς ούσι μιά ψυχή, καλ μι$ συναγωγή, (omnes enim Cbrisliaui vocamur), veluli flliaui a
χαλ μιά Εκκλησία, ό λόγος τοΰ Θεοΰ (2) ώς Θυγατρλ divina Scriplura compellari, similjier hxc verba
τή Εκκλησία τή έξ όνόματος αύτοΰ γενομένη (δ), καλ roanifeste demonstram; qtiibus illttd eiiam edoce-
μιτασχούση τού όνόματος αύτοΰ (Χριστιανολ γάρ mor, utanliqua patrum nostrorum instiluta oblivio-
πάντες καλού μεθα) ομοίως φανερώς οί λόγοι κηρύσ- ni tradamus. Sic aulem babenl: ι Audi, filia Ι β ΐ el
ονυσι, διδάσκοντες ημάς καλ τών παλαιών πατρψων vide, el inclina aiirem itiam, el obliviscere populum
έθών έπιλαθέσθαι, ούτως έχοντες· «"Ακουσον, θύγα- luum ei domum Pairis lui, ei concupiscei rex de-
τερ, χαλ ίδε, χαλ κλίνον τδ ους σον, καλ έπιλάθου corera tuum : quoniam ipse esl Dominus tuus, et
τού λαού σου, καλ τοΰ οίκου τοΰ πατρός σου* καλ adorabis eum. >
επιθυμήσει ό βασιλεύς τοΰ κάλλους σου* δτι αυτός
έστι Κύριος σου, καλ προσκυνήσεις ούτω. ι
64. Καλ δ Τρύφων · Έστω υμών τών έξ εθνών G 64. Pfeganti Judteo se indigere hoe Christo alia
Κύριος, καλ Χρίστος, καλ θεδς γνωριζόμενος, ώς αί teUimonia afferl Justinus. — Hic Trypho : Sit sane
Γραφαλ σημαίνουσι ν, οίτινες καλ άπδ τοΰ όνόματος vesier, qui ex gentibus estis, ille Dominiis ei
αύτοΰ Χριστιανολ καλείσθαι πάντες έσχήκατε · ημείς Cbrisiue ac Deus agnilus, quemadmodum Scri-
*2έ, τού θεού τοΰ καλ αύτδν τοΰτον ποιήσαντος λα- piure significanl, qui eliam ex ejus noniinc babuisiii
τρευταλ δντες, ού δεόμεθα τής ομολογίας αύτοΰ, οΰ- omnes ut Cbristiani diceremini. Nobss auietn, qui
41 τής προσκυνήσεως. Dei, a quo eiiam hic ipse factus est, culiores su-
mus, nibil opus est, ut eum conflleamur, aui ado-
remus.
Κάγώ πρδς ταΰτα εΐπον *Ω Τρύφων, εί ομοίως Ad hsee ego : Si vobie, inquam, Trypbo, siudio
ΦμΝ φιλέριστος καλκενδςύπήρχον, ούκ άν έτι προσ- contentionis et levitate similis essem, non jam
Αμενον, κοινωνών ύμίν τών λόγων, ού συνιέναι τά adbuc perseverarem vobiecum communicare ser-
λεγόμενα παρασκευαζομένου, άλλά τι λέγειν μόνον mones; quippe qui non ad ea, qtiae dicunlur, iniel-
θήγονσιν εαυτούς· νΰν δέ, έπελ κρίσιν θεοΰ δέδοικα, ligenda vos pareiis, sed tanlum ad aliquid dicen-
ού φθάνω άποφαίνεσθαι περλ ούδενδς τών άπδ του dum exacualis. Nunc auiem quia judicium Dei for-
·» P*al. X L U , 7-12.
•εν non idem valet ac c ccplitus, » sed idem ac p dem Scrfplurarum auc:orem designari Mispicaitta
ε anliquUus ; ι quo sensu usurpaiur n. 24, sive esl, sed posiea maluii cum Lango ι dereruui crea-
aaie soletn ei liinain. Vide qua3 dicemus ad n. 77. tore » inlerprelari.
(99) ΓεττασΘαι. Mallel γέννήσαι Sylburgius, sed (2) Ό Λόγος τον θεοΰ. Deest είρηται,βυί siniife
aibil necesseesi imnuuare. quidpiam.
(Ι) Ύχό τον ζάντα Χοιήσαττος. ι Qui baec per- (δ) Γενομένη. Legendum putal Sylburgius λε
lecit, > niminim incarnaiionem et vocalionein gen- γομένη, ac duo simillima loca pariier iininiiiat,
tfam et aKa ejusmodi mysteria. Sic enim n. 84, nempe num. 99 ei mim. 117. Sed vox illa γενο
Filii locarnalioneiii δυνάμει καλ βουλή τοΰ τών δλων μένη cum sua spoute percommoda esl, itnn pJurw
ποιητοΰ perfeclam fuisse docei. L i ιι. 119, delnear- bns* Jn tini locis confirmalnr. A i i uuni. 155:
naiionf c l vocaiione geulinm agens sic loquiiur : Η μ ε ί ς έκ τής κοιλία; τοΰ Χριστού λατομηθέντες,
Ο&σθε άν ημάς ποτε, ω άνδρες, νενοηκέναι δυνηθή- Ίσραηλιτικδν τδ άληθινόν έσαεν γένος, el nuiu*
ναι έν ταίς Γρσφαίς ταΰτα, εί μή θελήματι τού θελή- 138: Ό γάρ Χριστδς, πρωτότοκος πάσης κτίσεως
βαντος αυτά έλαβομεν χάριν του νοήσαι; baec ver- ών καλ άρχή, πάλιν άλλου γένους γέγονεν τού άνα-
ba, τού θελήσαντος αύτα, iuirilice respondent istis, γεννηθέντος δι' αυτού. Vid. nuui. 110.
τοΰ ταύτα ποιήσαντος, quibue Tlih Ibius primo qui-
615 5. JUSTINI PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS
mido, de nullo ex vestro genere praejudico, ulrum Α γένους υμών, εί μή τις έστλν άπδ τών χατά χάριν
ίβ non sii ex eorum namero, qui tecuoduro gra- *ήν άπδ Κυρίου Σαβαώθ σωθήναι δυνάμενος (4)·
Uam Domini Sabaoih galvari possnnl. Quapropter διδ χάν ύμείς πονηρεύησθε, προσμένω πρδς δτιούν
quamvis non probe agaiis, pergam tamen qutdquid προβαλεΐσθε καλ αντιλέγετε, άποχρινδμενος, χαλ τδ
a vobis propositom aut c o n i r a fuerit diclum, ad αύτδ καλ πρδς πάντας απλώς τούς έκ παντδς γένους
id respondere; quod idem eiiam adversus omnes ανθρώπων συζητείν ή πυνθάνεσθαί μου περλ τούτων
omnino ex oinni hominum genere, qui his de re- βουλομένους πράττω. "Οτι ούν οί σωζόμενοι άπδ του
bus aut mecum commenlari aul ex me sciscilari γένους τού υμετέρου διά τούτου σώσονται, καλ έν τ!|
voluerint, facio. Si ighur anitnum ad ea qua? ex τούτου μερίδι είσλ, τοίς προλελεγμένοις ύπ' έμού
Scripturis ailuli adveriisseiis), eos etiam qui έχ άπδ τών Γραφών εί προσεσχήκειτε, ένενοήκειτε &ν
Testro genere salvattiur, per hunc salvari, alque ήδη, κάμε δηλονότι περλ τούτου ούκ άν ήρωτήσατε.
in ejus parte esse iniellexisselis profeclo, nec me Πάλιν δέ έρώ τά προλελεγμένα μοι άπδ τού Δαβλδ,
videlicel ea de re esseiis perconiaii. lterum fgitur καλ άξιώ υμάς πρδς τδ συνιέναι, μή πρδς τδ πονη-
M
referam, q u « ex Davide antea protuli ; ac vos ρεύεσθαι, καλ άντιλέγειν μόνον εαυτούς ότρύναι. Είσλν
oro ut ad intelligendum, non autem ad improbe ούν οί λόγοι ούς φησιν ό Δαβλδ ούτοι ·ι Ό Κύριος έβα-
agendum et conlra lantummodo dicendura vos in- Β σίλευσεν (5) * δργιζέσθωσαν λαοί * ό καθήμενος έπλ
citetis. Davidis auiem dicla sic habent. c Domiiius τών Χερουβίμ * σαλευθήτω ή γή * Κύριος έν Σιών
regnavit, irascanlur populi; qui sedet snper Cbe- μέγας, καλ υψηλός έστιν έπλ πάντας τούς λαούς.
m b i m ; movealur lerra. Dominus i a Sion raagnue Έξομολογησάσθωσαν τψ όνόματί σου τψ μεγάλφ,
ei excelsus supcr omnes populos. ConOteantur no- δτι φοβερδν καλ άγιόν έστι, καλ τιμή βασιλέως κρί
niini luo magno, quoniam lerribile et sanclum est, σιν άγαπ$. Σύ ήτοίμασας ευθύτητας · κρίσιν χαλ
e l honor regis judicium diligit. T u parasti dire- δικαιοσύνην έν Ιακώβ σύ έποίησας. Ύψούτε Κύριον
cliones. Judicium et jusiiiiam in Jacob lu fecisii. τδν Θεδν ημών, καλ προσκυνείτε τψ ύποποδίψ τών
Exaliate Domiiium Deum noslrum, et adorale eca- ποδών αύτοΰ, δτι άγιος έστι. ΜωΟσής καλ 'Ααρων
bellura pedum ejus, quoniam sanclus est. Moyses έν τοίς ίερεΰσιν αύτοΰ, καλ Σαμουήλ έν τοίς
et Aaron in sacerdolibus ejus, et Samuel inler eoe έπικαλουμένοις τδ δνομα αύτοΰ. Έπεκαλοΰντο τδν
qui iuvocant nomen ejus. Invocabant Dominum, el Κύριον, καλ αύτδς είσήκουεν αυτών* έν στύλω
ipse exaudiebal eos; ίιι columna nubis loquebaiur νεφέλης έλάλει πρδς αυτούς - δτι έφύλασσον τά μαρ
ad eos; quoniam cuslodiebant lestimonia ejus ei τύρια αύτοΰ καλ" τά προστάγματα αύτοΰ, ά έοωκεν
precepta ejus, qua? dedit illis ·*. Sunt etiam alia αύτοίς. ι Καλ έν άλλοις τοίς καλ αύτοίς προανιστο*-
verba , qua a l>avide pronunliala et a me ^ ρημένοις διά τοΰ Δαβλδ λεχθείσι λόγοις, ούς είς Σο»
Jam allata in Salomonem dicia esse, propterea λομώνα άνοήτως φάσκετε είρήσθαι έπιγεγραμμένοκ
quod in Salomonem inscripla sunt, iosiptenter είς Σολομώνα, έξ ών καλ τδ δτι είς Σολομώνα ούχ
comendilis; sed ex lllis demonstratur cum in είρηνται άποδείκνυται, καλ δτι ούτος καλ πρδ του
Salomonem dicia non fuisse, lum eliara bunc ipsun ηλίου ήν, καλ οί άπδ τοΰ λαού υμών σωζόμενοι $Γ
anle sotem esse, eosqtie ex veslro populo, qui sal- αύτοΰ σωθήσονται. Είσλ δέ ούτοι * ι Ό Θεδς, τδ κρίμα
vanlur, per eum salvaltim i r i . Sic autem babent: σου τψ βασιλεί δδς, καλ τήν δικαιοσύνην σΟυ τψ υ ί φ
• Deus, judicium luum Regi da, et jtistiiiam tuam τοΰ βασιλέως. Κρινεί(6)τδν λαόν σου έν δικαιοσύνη,
filio Regts. Judicabii populum luum in justitia, et καλ τούς πτωχούς σου έν κρίσει. Άναλαβέτωσαν τ ά
pauperes luos in judicio. Suscipianl montes pacem δρη τψ λαψ είρήνην, καλ οί βουνολ δικαιοσύνην.
populo, et colles jueiitiam. Judicabit pauperes po- Κρινεί τούς πτωχούς τοΰ λαού, καλ σώσει τούς υίούς
puli, et salvos facicl filioe pauperum; ei bumiliabit τών πενήτων, καλ ταπεινώσει συκοφάντην * χαλ συ μ
calumniatorem; et permanebit cum sole, 162 el πα ραμενεί τψ ήλίψ, καλ πρδ τής σελήνης είς γενεάς
ante lunam in generaliones generationam, » et re- γενεών, ι καλ τά λοιπά άχρι τοΰ * c Πρδ τοΰ ηλίου
liqua usque ad : Ante eolem permanet nomen Q διαμένει τδ δνομα αύτοΰ, καλ ένευλογηθήσονται έν αύτφ
ejus, et benedicenlur in ipso omnes inbus lerrac; πάσαι αί φυλαλ τής γής. Πάντα τά έθνη μακάριου»
omnes genles magnificabunl eum. Benedicius Do- σιν αυτόν. Εύλογητδς Κύριος δ Θεδς Ισραήλ ό ποιών
minui Deus Israei, qui facit mirabilia solus. Et θαυμάσια μόνος * καλ εύλογητδν τδ δνομα τής δόξης
benediclum noinen gloria ejus in eaculum safculi. αύτοΰ είς τδν αίώνα τοΰ αιώνος * καλ πληρωθήσεται
Et replebiiur gloria ejue omnis lerra : Fiat, τής δόξης αύτοΰ πάσα ή γ ή . Γένοιτο, γένοιτο! > Καλ
w
n . 57» * Psal. xcvui, 1-7.
(4) Δυνάμενος. Cod. Clarom. ad marg. δυναμέ stiliain in Jacob faciente, tum eiiam de Moysi e i
νων, quod quidein melius esl. Aaron dicumur, Judaicam superbiam refellai, qiua
(5) Ό Κύριος έβασΙΛευσεν. Hunc psalmum de &e Chrisli gratia negabal indige.re, eosque de-
Cbrisio diclum esse Jusiiims coniendil, boc prin- monslrei non posse salvari, nisi Cbristuin adoreoU
cipio fretus. quod jam pluribiis argumemis proba- (6) Κρίνει. Sic legilur iri utroque codice ms. et ad
veral, non Palrem Moysi apparuisse, sed Filium. marg. κρίνειν. A l R . Slephanus maluil banc poslre-
liae atitein inenle psalmum illum proferl, u l ex bis mam leclionem in ipsuin conlexlum rocipere o l
quac de Doraiuoin Sioti magno et judicium e l ju- aUeram ad calcera rejicere.
DIALOGUS C U M TRYPHONE J U D A O . 6*6
lx τών άλλων ώ ν npoeTicov ομοίως διά Δαβλδ λ«λέ- Α Fiat · · . > Aliis eiiam ex verbie pariter a Davide,
γθαι λόγων, δ τ ι ά π ? Ακρων τών ουρανών προέρχεσθαι οι supra dixi, pronunliatis, futurum fuisse, u l e
έμελλεν , χαλ π ά λ ι ν είς τους αυτούς τόπους άνιέναι summo COBIO progredereiur, ejusque io eadein
έμηνύετο, ά ν α μ ν ή σ θ η τ ε , Γνα καλ Θεδν άνωθεν προελ- Joca indicari reditum recordamini; ut illuin el
θοντα, χαλ ά ν θ ρ ω π ο ν δν άνθρώποις γενόμενον γνω- Deuro e COBIO prodiisse ei hominem inter bominet
ρίσητε · χαλ π ά λ ι ν εκείνον παραγενησόμενον, δν όράν factuin esse agnoscalis, ac rursus adventurum,
μέλλουοτ χαλ κδπτεσθαι οί έκκεντήσαντες αυτόν. quem quidem videbunt et plangent qui illum pupu-
Είσλ δε ούτοι * ι ΟΙ ούρανολ διηγούνται δόξαν θεού * geruul. Ejusmodi tunt baec verba : ι Coeli enajr-
ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει τδ στερέωμα. rant gloriam Dei, el opus manuum ejus annuutial
Ήμερα τ ή ήμερα έρεύγεται £ήμα, καλ νύξ τ ή flrmamentum. Dies diei eruclat verbum, e l noi
νυχτλ αναγγέλλει γνώσιν. Ούχ είσλ λαλιαλ ουδέ λόγοι ών nocti annuntiai scientiam. Non sunt loquelae, neque
ούχλ άχούονται αί φωναλ αυτών. ΕΙς πάσαν τήν γήν serraones, quorum ιιοιι audianiur voces eorum. In
έξήλθεν δ φθόγγος αυτών, χαλ ε Ες τά πέρατα τής oninem terram exivli sonus eorum, et in flnes or-
οίκου μένη ς τ ά βήματα αυτών. Έν τψ ήλίω έθετο τδ bis terra? verba eorum. In sole posuii labernaculum
σκήνωμα αυτού * χαλ αύτδς, ώς νυμφΕος έκπορευό- suum: ei ipse lanquam sponsusprocedens de ibalamo
μένος έχ παστού αυτού, άγαλλιάσεται ώς γίγας δρα- Β suo.exsultabil ut gigasad currendam viam;asumrao
μείν όδόν * ά π ' άχρου τού ουρανού ή έξοδος αυτού, coelo egres&io ejus. Ει occursus ejus usque ad suro-
χαλ τδ κατάντημα αυτού έως άκρου τού ουρανού, καλ mum coeli: nec est qui se abscondal a calore ejus ι
«ΰκ έστιν δς άποκρυβήσεται τής θέρμης αυτού, ι 65. Objidt Judceut Deum suum gloriam alteri num
65. Καλ δ Τρύφων έφη · Ύπδ τΰν τοσούτων Γρα dare. Loeum explicat Juuinu$. — Ilic Trypho : Tot
φών δυσωπούμένος, ούκ οΤδα τί φώ περλ τής Γραφής Scripttirarum, inquit, aiictorilate permoius, incer-
ήν έφη Η σ α ΐ α ς , καθ* ήν δ Θεδς ούδενλ έτέρψ δούναι tus sura animi quid de illa Scriptura dicam, qua
τήν δόξαν αυτού λέγει, ούτως βΐπών * « Έ γ ώ Κύ Deus apud lsaiain nulli alii gloriam suam dalurum
ριος δ Θεός * τούτο μου δνομα * τήν δόξαν μου έτέρψ se esse declarai his verbU : « Ego Donuuus Deus :
ού μή δώσω, ουδέ τάς άρετάς μου. ι hoc nomen meum: el gloriam meam alieri noii
8 T
Κ ά γ ώ · Ε ! μέν απλώς καλ μή μετά κακίας τούτους dabo, neque virlutes meas . ι
τους λόγους είπων, έσίγησας, ώ Τρύφων, μήτε τούς Atego : Si simpliciier, inquam, accitra maligni-
πρδ αύτων προειπων, μήτε τούς έπακολουθούντας tatem bis verbis recilaiis conlicuisli, Trypbo, ne«
συνάψας, συγγνωστός ε Ι · εί δε χάριν τού νομίζειν ea pralaius qu;e praecedunl, nec quae consequunmr.
6ύνασθαι είς άπορίαν έμβάλλειν τδν λόγον, Γν' είπω ^ subjungene; libi ignosci polest. Sin aulein ob eain
εναντίας είναι τάς Γραφάς άλλήλαις, πεπλάνησαι. causam, quod le exisiimaveris disputalionem ία ,
Ού γ ά ρ τολμήσω τούτο ποτε ή ένθυμηθήναι ή ε ί π ε ί ν eas angusiias conjicere posse» u l Scripturas i n -
άλλ' έάν τοιαύτη τις δοκούσα είναι Γραφή προβληθή, ter se dicerem pugnare; errasii. Id euim nunquam
χαλ πρόφασιν (7) έχη ώς εναντία ούσα, έκ παντδς aodebo nec cogilare nec dicere; scd si qua propo-
πεπεισμένος, δτι ουδεμία Γραφή τή έτερα εναντία natur Scriptura, quae ejusmodi esse videaiur, eC
έστλν, αύτδς μή νοείν μάλλον ομολογήσω τά είρη- praiextum, quasi essei alleri conlraria, prsebeai;
μένα, χαλ τούς εναντίας τάς Γραφάς ύπολαμβάνον- cum persuasum habeam nullam Scripluram alleri
τας τδ αύτδ φρονείν μάλλον έμολ πείσαι άγωνίσο- conirariam esse, fatebor poiius nie non ioielligera
μ α ι . "Οπως δ* άν ής προτεθεικώς τδ πρόβλημα, Θεδς quae dicuniur, et iis, qui Scripluras inier se pu-
έπίσταται. Έ γ ώ δέ ώς εΓρηται ό λόγος άνα μνήσω gnare suspicaniur, ut idem potius ac ego senliaiii,
υμάς, δπως καλ έξ αυτού τούτου γνωρίσητε δτι ό persuadere conabor. Quo aulem animo banc quas-
Θεός τ ώ Χριστψ αυτού μόνψ τήν δόξαν δίδωσιν. stionem posucris, no?U Deus. Ego auiem Scripiuraia
Άναλήψομαι δέ βραχείς τινάς λόγους, ώ Ανδρες, vobis, iia ιιι expressa est, in memoriaiu redigam,
τους εν συναφεία τών είρημένων ύπδ τού Τρύφωνος, uteiiam ex bac cognoscaiis Deum soli Cbristo suo
και τους ομοίως συνημμένους κατ* έπακολούθησιν. Ού j> gloriara dare. Kesumam auiem pauca quxdatti
γάρ έξ ετέρας περικοπής αυτούς έρώ, άλλ'ύφ' έν ώς xerba, ο viri, ex quibus ea, quae protulil Trypho,
είσι συνημμένοι * καλ ύμείς τδν νούν χρήσατε μοι· nexa et conlinuaia s u n l ; deinde ea simililer, quai
Είσλ δέ ούτοι * « Ούτω λέγει Κύριος ό Θεδς ό ποιήσας conseculione conjuncia sunt. Neque enim alio ex
«δν ούρανδν χαλ πήξας αύτδν, δ στερεώσας τήν γήν καλ loco proferam, sed iia ul se babent, in unum nexa
τά έν αυτή, καλ διδούς πνοήν τψ λαψ τψ έπ' αυτής, καλ ei cohaerenlia. Ac vos mibi animum adverlitc. Sum
πνεύμα τοίς πατούσιν αυτήν· Έ γ ώ Κύριος δ Θεδς autein ejusmodi : ι Sic dicii Dominus Deus,
έχάλεσά σε έν δικαιοσύνη, καλ κρατήσω τής χειρός qui fecit coelum, el deflxit illud , qui 6rmavii
« υ , χαλ Ισχύσω σε - καλ έδωκα σε είς διαθήκην γ έ lerram, ei qua» in ea, ei qui dal spiraliouein
νους, είς φώς εθνών, άνοίξαι οφθαλμούς τυφλών, έξα» populo qui super eaui, et fpirUum calcantibus
γαγείν έκ δεσμών πεπεδημένους, καλ έξ οίκου φυλα- eam. Ego Domintis Deus vocavi te iu justitia, et
χης καθήμενους έν σκότει. Έ γ ώ Κύριος ό Θεός * τούτο tenebo dexleram luam, et confortabo le : 1 6 3 c l
{ρου δνομα * τήν δόξαν μου έτέρψ ού μή δώσω, dedi le iu leslamenium geueriff, in locera geniium,
η OT
Paal. LXXI per ioturo. · · Psal. χνιιι, 1-7. Isa. x u i , 8 .
(7) ttpoftwir. Duo codicei mss. habenl ad margiocra ύπόφχσιν.
W7 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 618
ad aperlendura oculos caeeorum, ad educendum Α ουδέ τάς άρετάς μου τοις γλυπτοϊς. Τά άπ' αρχής
de vinciilis vincios, et de domo carceris, se- ίδού ή κει· καινά ά έγώ αναγγέλλω, κα\ πρδ του άναγ-
dentes in lenebris. Ego Dominus Deus, hoc no- γειλαι έδηλώθη ύμίν. Υμνήσατε τ φ θ ε φ ύμνον και-
inen ir.eum : gloriam ineam alleri non dabo, tie- νόν άρχή αύτου άπ' άκρου τής γ ή ς · οί καταβαίνοντες
qne vinuies meas sculptilibus. Quae ab inilio, ccce τήν θάλασσαν (8), κα\ πλέοντες άε\, νήσοι καί οί
veniunt; nova, quaRego annunlio, et anteqtiam an- κατοικούντες αύτάς. Εύφράνθητι, έρημος, κα\ αί κώ-
nunlieniur, manifeslala sunt vobis. Ganiie Domino μαι αυτών, κα\ αί επαύλεις, κα\ οί κατοικοϋντες Κη-
cantictnn novum, principalus cjus a summo lerrae. δάρ εύφρανθήσονται, καί οί κατοικούντες πέτραν
Descendenles in mare, el naviganles semper, i n - άπ' άκρου τών δρέων βοήσονται · δωσουσι τψ θεψ
suJae et habiiatores earum. Lselare, deserlum,et vici δόξαν · τάς άρετάς αυτού έν ταίς νήσοις άναγγελούσι.
oorum, et villae; et habilatores Cedar laetabuntur,el Κύριος δ θεδς τών δυνάμεων έξελεύσεται, συντρί
qui habilanl in petra de summilale monlium cla- ψει πόλεμον, έπεγερεί ζήλον, κα\ βοήσεται έπ\ τούς
inabunt; dabunt Deo gloriam ; virluies ejus in in- εχθρούς μετ' ίσχύος. » Κα\ ταύτα είπων, έφην πρδς
sulis nuniiabunl. Dominus Deus virlutuni egredie- αυτούς · Νενοήκατε, ώ φίλοι, δτι ό θεδς λέγει δώσειν
lur, conteret belhim, exciiabit zelum, ei clamabit τούτψ, δν είς ^ώς εθνών κατέστησε, δόξαν, κα\ ούκ
M B
super inimicos CIHII forliludine . » His recilalis, άλλψ τινί · άλλ* ούχ ώς έφη Τρύφων, ώς έαυτώ κατ-
ila eos compeltavi: Inlellexistis, arnici, Deum decla- έχοντος τού θεού τήν δόξαν;
rare sese ei, quem consiiluil in lucem geniium, nec ulli alii gloriain daiuruin; nequaquam autem sibi
ipsi, ui dixii Trypbo, gloriam Deum reiinere?
T u m T r y p h o : ld quoque, inquil, intelJeximus. Κα\ δ Τρύφων άπεκρίνατο· Νενοήκαμεν κα\ τούτο·
Absolve igiiur quse dicenda supereranl. πέραινε τοιγαρούν καί τά επίλοιπα τού λόγου.
66. Deum ex Virgine genitum probat ex Isaia. — 66. Κάγώ πάλιν άναλαβών τδν λόγον, οπόθεν τήν
Tum ego revocalo sermone, quem inilio intermi- αρχήν έπεπαύμην άποδεικνύων, δτι έκ Παρθένου γεν
eeram, cum eum ex Virgine geniium csse, aique νητδς, και διά Παρθένου γεννηθήναι αύτδν διάΉσαΙου
hanc ex Virgine generalionem per Isaiam pra?- έπεπροφήτευτο, καλ αυτήν τήν προφητείαν πάλι*
diciaro fuisse demonstrarem, ipsum valiciniun. έλεγον. Έ σ τ ι δέ αύτη · c Καί προσέθετο Κύριος λα-
denuo reciiavi in baec verba : c E l adjecil Dominus λήσαι τψ Άχάζ λέγων · Αίτησαι σεαυτψ σημείον παρά
loqui ad Achaz, dieens : Peie libi ipsi signum a Κυρίου τού θεού σου, εις βάθος ή είς ύψος. Κα\ εΐ
Domino Deo tuo in profunduin, sive in excelsum. πεν Ά χ ά ζ · Ού μήαίτήσω, ουδέ μή πειράσω Κύριον.
E l dixil Achaz : Νοιι pelam, neque lenlabo Donti- C κ \ ειπεν Ησαΐας · Ακούσατε δή, οίκος Δαβίδ· μ*
α
num. E l dixil Isaias : Audiie nunc, dorous David: μικρδν ύμίν αγώνα παρέχειν άνθρώποις; κα\ πώς
Nunquid parum vobis esi ceriamen prabere h o m i - Κυρίψ παρέχετε αγώνα; Διά τούτο δώσει Κύριος αύ
n i b u s ? el quomodo Domino prebeiis cerlamen ? τδς ύμίν σημείον · Ίδού ή Παρθένος έν γαστρί λήψε
Proplerea dabil Dominus ipse vobis signum. Ecce ται , κα\ τέξεται υίόν · καί καλέσουσι τδ δνομα αυ
Virgo in uiero concipiei, el pariei flliuin, et voca- τού Εμμανουήλ· βούτυρον καί μέλι φάγεται· πρ\ν ή
bonl Domen ejus Emmanuel: buiyrum et mel c o - γνώναι αύτδν ή προελέσθαι πονηρά, έκλέξεται τδ
medei; anlequam scial, aul prxeligal mala, eliget αγαθόν. Δίοτι πρ\ν ή γνώναι τδ παιδίον κακδν ή άγα
bonurn. Quoniaro anlequam cognoscai puer malum θδν, άπειθεί πονηρά (9) τού έκλέξασθαι τδ αγαθόν.
aul bonum, reprobai maliliam, eligcndo bonum". Δίοτι πρ\ν ή γνώναι τδ παιδίον καλείν πατέρα ή
Quia, anlequam scial puer vocare palrero aul ma- μ η τ έ ρ α , λήψεται δύναμιν Δαμασκού, κα\ τά σκύλα
irem , lollel viriuiem Damasci, el spolia Samariae Σαμάρειας έναντι βασιλέως Άσσυρίων , κα\ κατα-
coram rege Assyrioruin , ei capieiur l e r r a , quam ληφθήσεται ή γ ή , σκληρώς οίσεις (10) άπδ προσώ
lu duriier feres, a facie duorutn regum". Sed ad- που τών δύο βασιλέων. Άλλ' έπάξει ό θεδς έπ\ σέ,
ducel Deoa tuper le, el super populum tuum, el κα\ έπ\ τδν λαόν σου, κα\ έπϊ τδν οίκον τού πατρός
auper domum palris l u i , dies, qui necdiuu vene- σου ημέρας αί ούδέπω ήκασιν άπδ τής ημέρας ής
runl ab eo die, quo abslulil Epbraim a Juda, re- άφείλεν Έφραΐμάπδ Ιούδα, τδν βασιλέα Άσσυρίων. ι
gem Assyrioruni ·*. » Deinde haec adjeci: Neminem Κα\ έπέφερον "Οτι μέν ούν έν τψ γένει τού κατά
quideni in Abrahae secundum carneni geuere ex- σάρκα Αβραάμ (11) ουδείς ουδέποτε άπδ Παρθέ-
sliiisse, praeler bunc Gbrisluin noslrum, qui ex νου γεγέννηται, ουδέ λέλεκται γεγεννημένος, άλλ'
Μ 99 9 1
isa. XLU, 5-13. Isa. νιι, 10-16. · · Isa. vm, 4. lsa. vn, 17.
(8) ΚαταβαΙνοντες τήν θάλασσαν. Edili είς τήν τδ αγαθόν. Διότι πρ\ν ή γνώναι τό.
θάλασσαν, sed praposilionent non babenl uoslri (1Μ ΣχΛτιρώς οίσεις. Legendum sine dubio ήν
codices mss. Mox pro πλέοντες άε\, νήσοι, legit σύ σκληοώς οίσεις. Sic enim locua referlur supra
Thirlbiiis πλέοντες αυτήν αί νήσοι, til iu Bibliis, num. 45. TUIRLBIUS.
vel sallem πλέοντες, αί νήσοι. (11) Τοΰ κατά σάρκα Αβραάμ. Pro τού Αβραάμ
(9) Πονηρά. Legiiur in ulroque codice ad margi- κατά σάρκα. Transposiiiouis ejusmodi exernpla ba-
nem πςνηρίαις. Sed praelerea in codice (Uaromon- bemus ιι. 45. Forle eiiam legendiim cum Tbirlbio,
tano deleia eunl b;ec verba : Τδ παιδίον κακδν ή ul num. 45 : Τψ κατά σάρκα τού Αβραάμ.
Λγαθδν, άπειθεί ποντιρά (τού ad marg.) έκλέξασθαι
«Α DIALOGUS CUM TRYPHONE J U D A O . 630
% ούτος δ η μ έ τ ε ρ ο ς Χρίστος, πάσι φανερό ν έστι. Α Virgine nalos eeeel aut natusdiceretur, omnibw
perspicuuiii est.
67. Κα\ ό Τρύφων άπεκρίνατο* Ή Γραφή ούκ 67. Comparat Trypho Jetum cum Perseo. Mallet
Ιχει · c Ίδού ή Παρθένος έν γαστρ\ λήψεται, καλ eitm ob legit observationem electum dici. Justinus de
τέξεται υίόν · » άλλ*, c Ίδού ή νεάνις έν γσστρλ lege, ut antea, ditserit.— Tum Tryplio respondil 2
λήψεται, καλ τέξεται υίδν, ι κα\ τά έξης λοιπά, ώς Scriptura non habel : ι Ecce Virgo in utero con-
Ιφης. *Εστι δέ ή πάσα προφητεία λελεγμένη είς cipiei, ct pariel fllium, ι sed : c Ecce adolescentula
Έζεκίαν (12), είς δν καλ άποδείκνυται άποβάντα in uiero voncipiel et pariet filium, ι ei quae ordine
-κατά τήν προφητεία ν ταύτην. Έ ν δέ τοίς τών λεγο sequuntur, u l a le recitaia sunl. Tola autcm pro-
μένων Ελλήνων μύθοις λέλεκται, δτι Περσεύς έκ pheiia in Ezecbiam dicta est, in quem etiam eve-
Δανάης παρθένου ούσης, έν χρυσού μορφή όεύσαν- nisse 1 0 4 demonslranlur , quae hoc oraculo con-
τος έπ* αυτήν τού παρ* αύτοίς Διδς καλουμένου, γ ε - tinenlur. Perhibelur auiem in eorum, qui Grxct
γέννηται · καλ ύμείς τά αυτά έκείνοις λέγοντες, αί- dicuniur, fabulis , Perseum ex Danae virgine, cum
δείσθαι οφείλετε, καλ μάλλον άνθρωπον έξ ανθρώπων in auri fonna influxissel in eam is qui apud illos
γενόμενον λέγειν τδν Ίησούν τούτον.· καλ έάν άπο- dicilur Jupiier, genitum esse; ac vos sane pudere
δείκνυτε άπδ τών Γραφών, δτι αυτός έστιν ό Χρι- deberei eadem illis dicere; ealiusque esset homι
στός, διά τδ έννόμως καλ τελέως πολιτεύεσθαι αύ nem ex bominibus genituin faleri bunc Jesuni, ac
τδν, κατηξιώσθαι τού έκλεγήναι είς Χριστόν · άλλά ei ipsum Ghrisium esse ex Scripturis demonsiretis,
μή τερατολογείν τολμάτε, δπως μήτε ομοίως τοίς ob consenlaneam legi et perfectam viiam id bono-
Έλλησι μωραίνειν έλέγχησθε. ris consecutum dicere, ul in Gbristum eligereiur.
Sed monstra et portenia audacter effutire non da-
beiis, ne pariter ac G r a c i desipere arguamini.
Τ
Καλ έγώ πρδς ταύτα έφην · Ω Τρύφων, έκείνό σε Ad baec ego : Persuasum l i b i , inquam, Trypbo,
πεπείσθαι βούλομαι, κα\ πάντας απλώς ανθρώπους, el omnibus omnino hominibus eese volo, etiamsi
• τ ι , κάν γελοιάζοντες ή έπιτωθάζοντες χείρονα λέ- jocando el cachinnando adhuc pejora dicatis, non
γ η τ ε , ούκ έκστήσετέ με τών προκειμένων, άλλ* έξ tamen futurum ut me a proposilo dimoveaiis; sed
ών είς έλεγχον νομίζετε προβάλλε ιν λόγων τε ή quibus ex verbie aut rebus expeditam vobis esso
πραγμάτων , έξ αυτών τάς αποδείξεις τών ύπ' έμού refellendi raiionem puiaiig, ex his demonatraliones
λεγομένων μετά μαρτυρίας τών Γραφών άελ ποιή- eorum, quae a me dicuntur, cum lestimonio Scri-
σομαι. Ούκ όρθώς μέντοι ουδέ φιλαλήθως ποιείς, Q pturarum semper deducam. Caeterum nec recte fa- }
κάκείνα περλ ών άε\ (13) συγκαταθέσεις ήμίν γ ε - cis, nec ut veri amatorem decet, qui ea eliam, da
γένηνται, δτι διά τδ σκληροκάρδιον τού λαού υμών quibus semper inter nos convenerat, nempe pra>
διά Μωύσέως τινές τών εντολών τεθειμέναι είσλν, cepla quaedam vobis a Moyse ob duriiiem cordis
άναλύειν πειρώμενος. Έ φ η ς γάρ διά τδ έννόμως πο populi vesiri posila fuisse, dissolvere coneris. Dixi&d
λιτεύεσθαι έκλελέχθαι αύτδν, καλ Χριστδν γεγενή enim, eo quod convenienier legi viverel, elecinni,'
σθαί, εί άρα ούτος άποδειχθείη ών. eum esse et facium Gbrisluro, si lame* eam d t « :
monetreiar esse Cbristuro.
Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν Συ γάρ ώμολόγησας (14) ήμίν, Hic Trypbo : Ipse enim nobis, iaquk, confesstie
Ιφη,δτι καλ περιετμήθη, καλ τά άλλα τά νόμιμα τά es et circumcisum eum eege, et cseieras leges per
διά Μωϋσέως διαταχθέντα έφύλαξε. Moysem institotas eerraese.
Κάγώ άπεκρινάμην · Όμολόγησά τε καλ ομολογώ· Turo ego: Confeswis soui, inqnam, ei conflteor;
άλλ' ούχ ώς δίκαιου μενον αύτδν διά τούτων ώμολό- aed non idcirco omnia eum sueiinuisse confessus
γησα ύπομεμενηκέναι πάντα , άλλά τήν οίκονομίαν tum, quod per ea juslificareiur, sed ui dispenealio-
απαρτίζοντα, ήν ήθελεν δ Πατήρ αύτοΰ καλ τών δλων nem perficeret, qtiMO Pater ip&iua, ei universorum
ποιητής, καλ Κύριος, καλ θεός. Καλ γάρ τδ άποθα· l> crealor ac Dominus e l Deus yolebat. Nam e l ewii
νείν σταυρωθέντα ομολογώ ύπομείναι αύτδν, καλ τδ coniheor cruci affixam morwnon refugisse, et b<>-
άνθρωπον γενέσθαι, καλ τοσαΰτα παθείν δσα διέθε uiiuem fleri, el ea paii quacunque ii» eurn vesiri
σαν αύτδν οί άπδ τοΰ γένους υμών. Έπελ πάλιν, ώ generis hominas aiisi sunt. Sed quia rursna, T r y -
Τρύφων, μή συντίθεσθε (15) οΤς φθάνεις σνντεθει- pbo, ab iis discedis, quibus rooda assaniiebaris,
(12) Hujus propbeiise eventuin in Ezecbiam eve- seruil.

iiire non poiuisse , JQfra num. 77 conlra Trypbo- (14) ΏμοΛόγησας. Juslinum id conftlenlem hac-
mem probaiur. OTTO. lernis non vidimus: nec lanien putanduin esl lo-
(13) Περϊ ώ τ άεί. Tideiur prima specie itlud άεί cum,ubi id coniilebalur, iulercidisse, ιιι suspicauig
Iransposiiuin fuisse, ac legendum άελ περλ ών. Νοιι esl Perionius. Imerdum enim Jusiinus e a , q u £ ioco
enim ea de re seraper conveneral Juslinum inier e l suo non relulerat, a l i b i , data occasiotie, comine-
iadaeos, sed polius Judaei, postquam Veieris ei Novi morai. Vide infra n. 80.
Testanienit distinclionem adntiserant, semper ad (15) Συντίθεσθε. Uierquecodex ms. συντίθεσθαι,
iogenium redibani, ac Juslinum coêbanl lam saepe ex quo R. blephanus fecil συντίθεσθε. Sed videiur
eamdem quaestionera revolvere. bed lamen illud 8cripsi»se Jusiinus συντίθεσαι. i,eg«ndum έπελ δέ
αεί banc poiest babere senieniiam, Judaaos semper πάλιν, ul Tbirlbius adniuiiuil.
argmneniis Justiui cessiase quoiies ea de re di**
%
031 S. JUSTIM PfflLOSOPHI ET MARTTRlS
responde m i h i : Qui anle Moysera jusii et patriar- Α μένος,άπόκριναί μοι* ϋ ! πρδ Μωδσέως γενόμενοι δί-
chaeexstitere, cum nihil eoruin observaverinl, qua- καιοι κα\ πατριάρχαι, μηδέν φυλάξαντες τών δσα
cunque Scriplura demonslrat inilium jnstilulionis άποδείκνυσιν ό λόγος αρχήν διαταγής είληφέναι διά
a Moyse accepisse, saluiem i i aggequtniur necne iu ΜωΟσέως, σώζονται έν τή τών μακαρίων κλήρονομία
bealorum h;creditale ? ήού;
At Trypbo : Cogtint cne, i n q u i l , Scripturae confi- Καί ό Τρύφων Εφη · Αί Γραφαί άναγκάζουσί με
leri. όμολογείν.
Iierum le, inquam, simililer interrogo : Dona el Όμοίως δέ άνερωτώ σε πάλιν, έ φ η ν Τάς προσ
viciimag Deus ob penuriam patribus veelris impe- φοράς κα\ τάς θυσίας δι' ένδεια ν δ θεδς ένετείλατο
ravit, an propier duriiiam cordig illorum et ani- ποιείν τούς πατέρας υμών, ή διά τδ σκληροκάρδιον
itium ad sirauJacra coleuda proclivem ? αυτών κα\ ευχερές πρδς είδωλολατρείαν;
Id quoque, inquii, eoguni nos Scriplura pariier Καί τοΰτο, έ φ η , αί ΓραφαΧ όμοίως άναγκάζουσιν
eonfiieri. όμολογείν ημάς.
Deinde vero, inquam, Demn promisisse 165 Κα\ δ τ ι , φ η μ \ , καινήν Διαθήκην διαθήσεσθαι δ
tiovum Testameiilum a se inslilutum iri preier θεδς έπήγγελται παρά τήν έν βρει Χωρήβ, ό μ ο ί « ;
illud, quod in monie Oreb edilum e s l , an non si- ^ αί Γραφα\ προεΐπον ;
uiililer Scriplurae pradixeruut ?
Jd tjuoque praediclum fuisse respondit. Κα\ τοΰτο άπεκρίνατο προειρήσθαι.
Tum ego rursum : Yetus TesUiaealum, inquaro, Κάγώ πάλιν * Ή δέ Παλαιά Διαθήκη, Ιφην, μετά
noune pairibus vesirig cum meiu et iremore san- φόβου κα\ τρόμου διετάγη τοίς πατράσιν υμών, ώς
citura e s l , i u u l Deum ne audire quidem pos- μηδέ δύνασθαι αυτούς έπαΐειν τοΰ θεοΰ;
•ent?
Confessus est ille. Κάκείνος ώμολόγησε.
Gur igiiur, inquam, aliud tesiamentum Deug fo- Τί ούν, Ιφην, έτέραν διαθήκην έσεσθαι δ θεδς
turum promisit; necut islud insiiiutum fuerat, aed ύπέσχετο, ούχ ώς εκείνη διετάγη, κάλ άνευ φόβου
•ine raeiu et iremore et fulguribus insiitulura i r i κα\ τρόμου κα\ αστραπών διαταγήναι αύτοίς Ι φ η ,
dixit, et tale ut demonsirel quodoaui pracepiuro, κα\ δεικνύουσαν (16) τί μέν ώς αίώνιον κα\ παντλ
•ive opus aeternum ei omni generi conveniens ju- γένει άρμόζον, καί ένταλμα καί έργον ό θεδς έ π ί
dicet Deug; quoditam auiem accommodate ad du- σταται (17), τί δε πρδς τδ σκληροκάρδιον τοΰ λαοΰ
riliam cordis populi veslri, quemadmodum per pro- υμών άρμοσάμενος, ώς καλ διά τών προφητών βοφ,
phetas clamai, mandaveril? ^ ένετέταλτο;
ld quoque aseenitri, inquit, omnino necesse est Κα\ τούτω συνθέσθαι, έφη, έκ παντδς τούς φιλα
quolquol veriialis amalores, nea comenlionis cu- λήθεις, άλλά μή φιλέριδας αναγκαίον.
pidi fuerint.
Hic ego; Non video, inquam, quoraodo nonnullos Κ ά γ ώ · Ούκ οίδ' δπως, Ιφην, φιλερίστους τινάς
ceoleiuioms cuptdos appellang, ipse idem sa»pe visus άποκαλών, αύτδς πολλάκις έν τούτω έφάνης τ φ Ι ρ γ ω
tis coinmiuere; quippe qui eaepe conlra ea dixeris, ών, άντειπών πολλάκις οίς συνετέθης.
qtue aggengus fuerag.
68. Querilur de Tryphonis pertinacia; retpQndet 68. Κα\ δ Τρύφων · "Απιστον γάρ κα\ αδύνατον
4ju$ objeclioni; Judwot maim fidei arguit.— Tum σχεδδν πράγμα επιχειρείς άποδεικνύναι, δτι θεδς
T r y p b o : Rem enim incredibilem ac impoesibilem ύπέμείνε γεννηθήναι, κα\ άνθρωπος γενέσθαι.
propemodum deiiionairare conaris, Deum nasci et
liofitinem fieri non dedignatum esse.
Alque id quidem, inquam, si bumanig dodrmis ΕΙ τοΰτο, έφην, έπ* άνθρωπείοις διδάγμασιν ή έπν-
cJargomenUgaggredererdemonslrare, uon aeqaum j> χειρήμασιν έπεβαλόμην άποδεικνύναι, άνασχέσθαι
ut roe ferretis. S i vero Scripluras, easque μου ούκ άν έδει υμάς. ΕΙ δέ Γραφάς καί είς τοΰτο
U m multag in banc dictas senlenliam, ac saepo είρημένας τοσαύτας, πλειστάκις αύτάς λέγων, άξιώ
eagdem referens, rogo ut eas inlelligaiis, corde ad υμάς έπιγνώναι αύτάς, σκληροκάρδιοι πρδς τδ γ ν ώ
cognoaceudam Dei sentenliam ac voluntaiem obdu- ναι νούν κα\ θέλημα τοΰ θεοΰ γίνεσθε. ΕΙ δέ βον-
mistis. Quod si semper iidem permanere viiltis, λεσθε τοιούτοι άει μένειν, έγώ μέν ουδέν άν βλαβείην
equidem inde nibil laxlar, sed eadem semper ba- τά δέ αυτά άεί έχων ά καί πρδ τοΰ συμβαλείν ύμίν
fceng ac antequara vobiscujn congrederer, a vobig ε'χον, άπαλλάζομαι υμών.
discedam.
(16) Aeixroovcar. Noo hoc solum in loco, ged apUua legerctur επιτάσσεται. Sed tamen nihil roa-
etiam gupra n. 30 ei 34, Christianae religionis pro- landum censeo. lllud enim verbura έπίσταται sa?pe
priiim esse eiatuii, quid intersit inier legeui e l idem valet ac i>robal, decernil, agnoscii; velut
gratiam, inier Vetus ei Novum Tesiameotum, de- ctun ail Julianus apud Cyrillum Alexandrinum, l i b .
toionstrare. iv, p. 305 : Τούς τών θυσιών ήπίστατο τρόπους
(17) Ό θεός ίχίσταται. Forle commodius et Μωύσής, c gacriilciorum riiua probavit Moyses.i
*3 0IALOGUS CUlf TRYPHONE JUDiEO. 6|1
Καλ δ Τρύφων Ο ρ α , ώ φ α » , Ι φ η , δτι μετά Α Hic Trypbo : Vide, iAquit, amico, notA tiod
**λλού κόπου καλ χ α μ ά τ ο υ γέγονέ σοι τδ κτήσασθαι mullo labore et sudore libi conligissc ut hsec ac-
βύτά. Καλ η μ ά ς ούν βασανίσαντας πάντα τά έπι- quireres: quare nos quoque oportet omnia, qua
τρέχοντα, συνθέσθαι δεί οΓς άναγκάζουσιν ημάς αί occurnwt, diligenter explorare, ac tura demum
Γραφαί. iis assensum praebere, quibus Scriplure cogunt
assenliri.
Κάγώ πρδς ταύτα* Ούκ ά ξ ι ώ , είπον, υμάς μή Ad ha?c ego : Non i d , inquam, a vobis peto, ut
παντλ τρόπω αγωνιζόμενους τήν έξέτασιν τών ζ η ne omni anirai contenlione q n « in quaeslionem
τουμένων ποιείσθαι, άλλ' έκείνοις μή πάλιν άν- veniuol exploretis; sed ne nibil babentes quod di-
τιλέγειν, μηδέν έχοντας λέγειν, οΤς Εφητβ συνθέ catia, rursum contra ea venialis, quibut vos d i -
σθαι. xisiis assenliri.
Καλ δ Τρύφων Ιφη* Τούτο πειρασόμεθα πρά- lta facere, inquit Trypho, conabimur.
ξειν.
Πάλιν, έγώ Ιφην, πρδς τοίς άνηρωτημένοις κα\ νύν Rursum ego : PraHer e a , inqnam, quae etiam
ύπ* έμού (48),πάλιν άνερωτήσασθαι υμάς βούλομαι* nunc ex vobis scisciialus sum, itertim vos inlcr-
διά γάρ τών άνερωτήσεων τούτων καλ περαιωθήναι Β rogare volo. His enicn interrogationibus eiiam bra-
σύν τάχει τδν λόγον άγων ιού μαι. viler dispulalionem absolvere conabor.
Καλ δ Τρύφων Ιφη · 'Ανερώτα. Inlerroga, inquil Trypbo.
Κάγώ εΐπον · Μή τι άλλον τινά προσκυνητδν, κα\ Num quem a l i u n i , inquam, adorandum et Do-
Κύριον, καλ θεδν λεγόμενον έν ταίς Γραφαις νοείτε rminum ei Deum in Scripiuris dici exisiimaiis p r a -
είναι, πλήν τού τούτο ποιήσαντος τδ πάν, καλ τού ter Crealorem bujus universi et Chri&lum, qtiem
Χριστού, δς διά τών τοσούτων Γραφών απεδείχθη vobis ιοί ex Scrlpturis homineiu factum esse de-
ύμίν άνθρωπος γενόμενος; roonstravi ?
Καλ δ Τ ρ ύ φ ω ν Πώς τούτο δυνάμεθα είναι (49) 160 E l Trypho : Quomodo id possimus confl-
δμολογησαι, οπότε, εί καλ άλλος τις έστλ πλήν τού teri, cum de eo eliam, an praeter solum Palrem ali-
Πατρδς μόνου, τήν τοσαύτην ζήτησιν έποιησά- quis alius sit, tanlam quscslionein moverimus?
μεθα;
Κάγώ π ά λ ι ν 'Αναγκαίόν έστι καλ ταύτα υμάς Rursum ego : Necesse esl 1d qnoque ex vobit
Ιρωτήσαι, δπως γ ν ώ , μή τι άλλο φρονείτε παρ* ά ecisciler, u i sciam nunquid aliud senlialis pneler
τέως (30) ώμολογήσατε. id quod modo confessi eslis?
Κάκείνος* Ούκ, άνθρωπε, Εφη. ' Nihi! oronino, inquil ille.
Κάγώ πάλιν * Υ μ ώ ν ούν ταύτα αληθώς συντιθε Tum ego : Gum igitur his vere •esentiamint,
μένων, καλ του λόγου λέγοντος, c Τήν γενεάν αύτοΰ cumque Scripiura dicat: c Generaiionem ejua quie
τίς διηγήσεται; ι ούκ ήδη καλ νοείν οφείλετε, δτι cnarrabil? ·• ι An non tandem intelligere debetit
ςύκ έστι γένους άνθρωπου σπέρμα; eum non esse bumani generis semen?
Καλ δ Τρύφων · Πώς ούν ό λόγος λέγει τψ Δαβλδ, A l Trypbo : Quomodo igilur Scriplura dicit Da-
δτι άπδ τ η ς δσφύος (21) αύτοΰ λήψεται έαυτώ υΐδν vJdi, fore u l ex ejus lumbis filium sibi Deus assu-
δ θεδς, καλ κατορθώσει αύτψ τήν βασιλείαν, καλ καθ mat, et regnuro ei tradal, ac in sede gloriae suae
ίσει αύτδν έπλ θρόνου τής δόξης αύτοΰ ; collocet?
Τ
Κάγώ Ι φ η ν 0 Τρύφων, εί μέν καλ τήν προφη- Si quidem, inqnam, Trypho, vaticinium illud
M
τε(αν ήν Ιφη Η σ α ΐ α ς , ού φησλ πρδς τδν οίκον τοΰ Isaias : f Ecce Virgo in uiero c o n c i p i e l , ι non ad
Δαβίδ* ι Ίδού ή Παρθένος έν γαστρλ λήψεται,» Davidis, sed ad aliam ex duodccim Iribubus do-
άλλά πρδς Ετερον οίκον τών δώδεκα φυλών, Γσως Αν mum edidisset, haberei forie res aliquid dubita-
άπορίαν εΐχε τδ πράγμα * επειδή δέ καλ αυτή ή προ lionis. Sed cum ipsa propbetia ad domum Davldii
φητεία πρδς τδν οίκον Δαβλδ είρηται, τδ είρημένον edita s i i ; quae ad Davidem in ntvsterio dixil Deus,
πρδς Δαβλδ ύπδ θεοΰ έν μυστηρίψ διά Ήσαΐου, ώς ea Isaias, at eranl eventura, ita exposuit. Nisi
Εμελλε γίνεσθαι έξηγήθη. Εί μή τι τοΰτο ούκ έπί- forie illud, amici, iuquaro, ignoraiis, mulla arcano
" I s a . L i n , 8. "laa. vii, U .
(18) Kal rvr ύχ* έμον. Observat Sylbtirgiue 2 7 : c Propter hoc euiin et de fructu veniris ejus
cooveaieiilios fore, si soribalur ύπ* εμού, καλ νΰν. regein promisil, qaod eral proprium Virginis praj-
Sed illud καλ νΰν commodam habel senleiitiaui. tnanlis; et non de fruciu luinbonun ejus, nec de
Idem enim est ac c etiam raodo. ι fruclu renum ejus, quod esi proprium viri gene-
(19) άννάαεθα eirat.WolQus montiit legendutn ranlis, el mulieris ex viro coacepiionem facieutis.»
ette δυνάμεθα έτι. STLBURG. Nulla mulandi lexiui E l similiier Terliillianus lib. ni contra Ματάοη.,
aecessiiag, nee illiul έτι couvenil buic loco. cap. 20. Parutn vero solidiiaiis banc babere argu-
(20) Volg. παρά θεψ, viliose. Ο Τ Τ Ο . meiilalionem G l . observal Grabius in aduol. ad loc.
(21) Άχό της όσφύος. Interp. L X X babent : el proBserlim distiiiciioiiemj illam ι venlris el lura-
Έ κ καρπού τής κοιλίας αύτοΰ, * De fruclu veitiris borum; > cum ipse D. Petrus, Act. XJ, 30, hanc
c j a a , » ηοη < liiinboruin. > Psal. c x x x i , 11, unde propbeiiam recilans dicai: Έκ καρπού τής όσφύος
i u arjrrjmciUatur lrensus, Adv. har. lib. m , cap. αύτοΰ. JEBB.
635 S. JUSTINI PHILOSOPHI £ T MARTTRIS 636
aut in parabolis dicta, aut ntysteriis el aclio- Α οτασθε, ώ φίλοι, Ιφην, δτι πολλούς λόγους τούς
iiam quarumdam signis adumbraia, a propheiis άποκεκαλυμμένως (22) χα\ έν παραβολαίςή μυστη-
post eos, qtii baec dixere aui egere, exorlis luisse ρίοις, ή έν συμβόλοις έργων λελεγμένους, οί μετ*
explicala. εκείνους τούς είπόντας ή πράξαντας γενόμενοι προ
φήται έξηγήσαντο.
Maxime, inquil Trypho: Καλ μάλα, έφη ό Τρύφων.
Si ergo banc lsaia» prophetiam in nosirum bunc Έάν ούν αποδείξω τήν προφητείαν ταύτην τού
Cltrisiutn, minime vero in Ezechiani, ul vobis pla- Ήααΐου είς τούτον τδν ήμέτερον Χριστδν είρημέ-
cel, diciam esse demonslravero; an non id quoqut» νην, άλλ' ούκ εις τδν Έζεκίαν, ώς φατε ύμείς, ούχλ
a vobis impelrabo, u( ne fidem magistris vestris καί έν τούτω δυσωπήσω υμάς μή πείθεσθαι τοίς δι-
habeatis, qni interpreialionem a Sepluaginta vc- δασκάλοις υμών, οίτινες. τολμώσι λέγειν, τήν έξήγη-
strls senioribus apud Ptolemaeum £)gyptiorum re- σιν ήν έξηγήσαντο οί Έβδομήκοντα υμών πρεσβύτεροι
gem adornatam qutbusdam in rebus veram non παρά Πτολεμαίψτφ τών Αιγυπτίων βασιλεί γενόμενοι,
eese audent pronuuliare? Nam qti«e diserle in Scri- μή είναι έν τισιν αληθή; "Α γάρ άν δια^ήδην έν
pluris insipieniem eortun et sui ainaniem sen- ταίς ΓραφαΤς φαίνονται ελέγχοντα αυτών τήν άνόη-
leiUiam arguere manifeslum esl, ea uegare audent Β τον καί φίλαυτον γνώμην, ταύτα τολμώσι λέγειν μή
ila esse scripla. Quae vero irabere el ad bumanas ούτω γεγράφθαι. "Α δέ άν καλ έλκειν (25) πρδς ά
actioncs accommodare posse sibi videnlur, ea as- νομίζουσι δύνασθαι άρμόζειν πράξεις ανθρώπειους,
serunt non in nosirum bunc Jesum Gbrisium esse ταύτα ούκ είς τούτον τδν ήμέτερον Ιησούν Χριστδν
dicla, sed in quem ipsis iulerpreiari placei. Sic είρήσθαι λέγουσιν, άλλ* είς δν αύτολ έξηγεϊσθαι έ π ; -
Scriplnram illam, de qtia nunc agimus, docuerunl χειροΰσιν. Όποιον καλ τήν Γραφήν ταύτην, περλ ής
vos in Ezechiam esse diclam, in quo quidem, ut ή νύν ομιλία έστλν, έδίδαξαν υμάς, λέγοντες είς:
promisi, inenliri eos demonslrabo. Quando autem Έζεκίαν αυτήν είρήσθαι· δ π ε ρ , ώς ύπεσχόμην,.
eis Scripluras illas objicimus, quae supra a me αποδείξω ψεύδεσθαι αυτούς. "Ας δ' άν λέγωμεν α ύ -
recitalx Chrisium conceplis verbis passibilem et τοις Γραφάς, αί δια^ήδην τδν Χριστδν καλ πάθη-
adoraudum et Deum demonsirant; assenliuntur illi τδν καλ προσκυνητδν καλ θεδν άποδεικνύουσιν, άς
qtiidcm necessilaie adducti in Chrisium dicias esse; καλ προανιστόρησα ύμιν, ταύτας είς Χριστδν μέ*
scd honc negare audent Chrisltim esse, venluruni είρήσθαι άναγκαζόμενοι συντίθενται, τούτον δέ μ ή
auiem el passurum et regnalurum et adorandum είναι τδν Χριστδν τολμώσι λ έ γ ε ι ν έλεύσεσθαι δέ καλ
Deum fore confiteniur; quod quidem ridiculum et παθείν, καλ βασιλεύσαι, καλ προσκυνητδν γενέσθαι
C θ β ο ν
eiultum 167 esse pariier demonstrabo. Sed quia *μολογούσιν· δπερ γελοΓον καλ άνόητον δ
jVsliuaiione urgeor, ul iis prius respondeam, quat ομοίως (25) αποδείξω. Άλλ* έπελ κατεπείγει με (26)
par ridiculum a te dicla sunt, bis quidem respon- πρότερον πρδς τά ύπδ σού έν γελοίω τρόπω είρη-
debo, ac posiea ad ea, quae supersunt, deinon- μένα άποκρίνασθαι, πρδς ταύτα τάς αποκρίσεις
iiranda progrediar. ποιήσομαι, καλ πρδς τά επίλοιπα ές ύστερον τάς
αποδείξεις δώσω.
69. Diabolus, dnm veritatem aemulalur, invexii fa* 69. Ευ Γσθι ουν, ώ Τρύφων, λέγων έπέφερον, δτι
bulas de Baccho, Hercule et /Etculapio. — Probe Α παραποιήσας ό λεγόμενος διάβολος έν τοίς "Ελλησι
tgiiur scias, Trypho (sic enim pergebam), quac cor- λεχθήναι έποίησεν, ώς καλ διά τών έν Αίγύπτψ μά
rupil ei adulleravit is qui dicitur diabolus, aique γων ενήργησε, καλ διά τών έπλ Ηλία ψευδοπροφη-
ul apud Gra3Cos narrarentur, perfccil, queniadmo- τών, καλ ταύτα βεβαίαν μου τήν έν ταίς Γραφαίς
dum el per magos in iEgypio el per falsoe, Eliae γνώσιν καλ πίστιν κατέστησεν. "Οταν γάρ Διόνυσον
lempore, propbelas operalus esl, bis meam in Scri- μέν υίδν τού Διδς έκ μίξεως ήν μεμίχθαι (26*) αύτδν τή
plnris inielligenliam el fldem confirmari. Nam cuni Σεμέλη, γεγενήσθαί λέγωσι, καλ τοΰτον εύρετήν
Baccbum ex Jovis cum Semele consuetudine geui- αμπέλου γενόμενον, καλ διασπαραχθέντα καλ άποθα-
(22) ΆποκεκαΛνμμένως. Legendiim έπικεκαλυμ- 0 (21) Καϊ προσκνι~ητόν γενέσθαι θεόν. Con-
μένως , vel poiius παρακεκαλυμμένως, exislimal j i c i l eiudiiiis Loiulniensis edhor legendum καλ
erodiliis Tbirlbius. Nibil prorsus inulaiiduin, cum θεόν, quia paulo anie el niim. 64, iia legiiur; scd
verbum άποκαλυ7;τω iiennunqoam idem sit ac ab$- faleltir in aliis locis legi προσκυνητδν θεόν, ut num.
condo. Yide infra inim. 90. — ΈπιχεκαΧυμμένως. 76 el m .
Sic lego pro vulg. άποκεκαλυμμένως, quod, oiun (25) "Ο όμοίως. Vel legondum άνόητον δ ν ομοίως,
significalus (aperle : nuspiam vero αποκαλύπτω, u l in edil. Paris., vel deleudum δ, ul exisumavit
idcm eei ac abscondo, ut Maran. lemere sialuil) Sylburgius.
non in rem q m d r e l , nullo prorsiis modo poiesl (26) Κατεπείγει με. Legendum prouunliat eru-
ferri. Facillime aulem ά π ί el έπί a librario non dilus Londinensis edilor κατεπείγομαι, sed eum re-
saiis alienlo coufuiidebaniur; vid. exemplum n. 25 fellil ipse Jusiinus qui ail n. 43 : Περλ δέ τοΰ τής
noi. Gf. praeierea n. 1 5 0 · Είσλ δέ είρημένοι (sc. γενέσεως αύτοΰ μυστηρίου ήδη λέγειν κατεπείγοντος
οί λόγοι)... έπικεκαλυμμένως. Tbirlbius cur prxferal λέγω.
παρακεκαλυμμένως (c. 76) nescio. Ο Τ Τ Ο . (26') *Hr μεμίχθαι. Subinielligilur λέγουσι, nec
(43) "Α δέάν καϊ &Λχειν. Post hoc verbum subau- seiueloccurrit ndativum isia ralionccmn inflnilivo
dfcndtim νομίζουσι, ac legeiidmn πρδς άς νομίζουσι coptilatum, ut erudiio Olioni notaiuiu eai. Ln«
δύνασθαι άρμοζε ιν. SVLBIRGIUS. PATROL.
VI DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDA£0 638
νίντα άνοστ-ήναι, «ίς ούρανόν τε άνεληλυθέναι ίστο- Α lum dicunt, eumque invenlorem viiis fuisse, el dia*
ρώσι, καλ oTvov i v τοίς μυστηρίοις αύτου παραφέρω- cerptum ac moriuum resurrexisse ac \n coaluin
βιν (17), ούχλ τ ή ν προλελεγμένην ύπδ Μωυσέως άνα- ascendisse perbibeul, ei vinuiu in ejus niysleria i u -
γραφείσαν "Ιακώβ τού πατριάρχου προφητείαν μεμι ducunl, nonne pradictuin illud Jacobi oraculum,
μήσθαι αύτδν ν ο ώ ; Έ π ά ν δέ τδν Ήρακλέα ίσχυρδν qtiod Moyses lilleris mandavil, a diabolo imilaiione
καλ περινοστήσαντα πάσαν τήν γήν, καλ αύτδν τ φ Διλ expreswim iulelligo? Cum *i*lem lierculen» forieai
έξ Αλκμήνης γενόμενον, καλ αποθανόντα είς ούρανδν fuisse et lolum orbem lerranim peragrmsae dicsoi,
άν:ληλυθέναι λέγωσιν, ούχλ τήν, ι Ίσχυρδν (28) ώς eumdemque Jovi ex Alcniene geniltim, el posi mor-
γίγας δρα με ι ν όδδν αυτού,» περλ Χριστού λελεγμέ- tem in culuni ascendisse, noiiue Scripluram illaoi,
νην Γραφήν δμοίως μεμιμήσθαι νοώ; "Οταν δέ τδν quae de Cbrislo dicit : c Forlis ul gigas ad curren-
Άσκληπιδν νεκρούς άνεγείραντα, καλ τά άλλα πάθη duin viam suara » simililer eum imiialum iniel-
θεραπεύσαντα παραφέρη, ούχλ τάς περλ Χριστού ligo? Cum auiem i£sculapiuin moriuos excilanieui
όμοίως προφητείας μεμιμήσθαι τούτον καλ έπλ τούτω el alios uiorbos ctiranlein inducii, nonnc edila de
φημί; Έπελ δέ ούκ ανιστόρησα πρδς υμάς τοιαύτην Cbristo valicinia in hoc quoque similiier imitatum
Γραφήν ή σημαίνει τδν Χριστδν ταύτα ποιήσειν, καλ dixerim ? Sed quia nullam vobis ejusinodi Scripiu-
μιάς τινδς άναγκαίως έπιμνησθήσομαι* έξ ής καλ συν- Β rara alluli,qua3 Christum baec facluruiu demonslra-
ειναι ύμιν δυνατδν, πώς καλ τοίς έρήμοις γνώσεως r e l , necessario aliquam unam commemorabo, ex
βεού, λέγω δέ τοίς έθνεσιν, οί καλ οφθαλμούς έχοντες qua iulelligere poierilis, quomodo eiiara bominibus
ούχ έώρων, ουδέ καρδίαν έχοντες συνίεσαν,τά έξ ύλης insiar deserti, quanlum ad Dei cognilionem allinci,
χατασχευάιματα προσκυνούντες, ό λόγος προέλεγεν sesc habenlibus (genles inlelligo), qui oculos ba-
άρνηθήναι αυτά, καλ έλπίζειν έπλ τούτον τδν Χριστόν. benles non videbanl, el cor habenles non imellge-
Είρηται δέ ούτως · ι Εύφράνθητι, έρημος ή διψώσα · banl, siinulacra ex maieria fabrefacla adoranies;
άγαλλιάσθω έρημος, καλ έξανθείτω ώς κρίνον καλ quomoJo, inquam, bis Seriptura praeniinliel fore,
έξανθήσει, καλ άγάλλιάσεται τά έρημα τού Ιορδανού· ut simulacris nunlium remillaul, el ίιι bunc Cbri-
κχλ ή δόξα τού Λιβάνου εδόθη αυτή, καλ ή τιμή τού stum sperenl. Sic auteiu expressa est: c La?tare,
Καρμήλσυ. Καλ ό λαός μου δψεται τδ ύψος Κυρίου καλ deserlum siliens; exsullel solitudo, et floreat quaai
τήν δόξαν τού θεού. Ισχύσατε, χείρες άνειμέναι καλ liliura : el efflorescenl elexsullabunl deserla Jorda-
γόνατα παραλελυμένα. Παρακαλείσθε, οί όλιγόψυχοι τή nis, el gloria Libani data esi ei, et honor Carmeli.
καρδία· Ισχύσατε, μή φοδείσθε. Ίδού ό θεδς ημών Et populus nieus videbit alliiudinem Domini el
κρίσιν άνταποδίδωσι καλ ανταποδώσει. Αύτδς ήξει καλ gloriam Dei. Cunforlamini, manus remissas el ge-
\ ~* I» r% D - V
σώσει η μ ά ς . Τότε άνοιχθήσονται όφθαλμολ τυφλών, nua dissolula.Consolamini vos, pusillauiiuescorde,

καλ ώτα κωφών άκούσονται. Τότε άλείται ώς έλαφος δ conforlamini, noliie timere. Ecce Deus nosier j u -
χωλδς, καλ τρανή έσται γλώσσα μογιλάλων · δτι έρ- dicium reiribuil, ei reiribuel: ipse veniet, et saU
0άγη έν έρήμιρ ύδωρ, καλ φάραγξ έν τή διψώση (29), vabil nos. Tunc aperienlur oculi ca?coruiD, ei aurea
καλ ή άνυδρος έσται είς έλη · καλ είς διψώσαν γήν surdorum audienl. Tuuc salicl sicui cervus clau-
πηγή ύδατος έσται.» Πηγή ύδατος ζώντος παρά θεού dus : et expediia eril lingua balboruin ; quia scissa
Ιν τή έ ρ ή μ ω , γνώσεως θεού, τή τών εθνών γή άνέ- esl in deserio aqua, el lorrens iu terra sitienti ·, et
€λ*σεν ούτος δ Χριστός· δς καλ έν τφ γένει υμών erit inaquosa in paludes, e l in ailieuie lerra foiia
·* P i a l . χνιιι, 6.
£7) Καϊ oTror... παραφέρωση: Ulerque codex

ι ad marginein καλ δνον. Sic etiam Roberlus
Siepbanut ad calcem. Sed in Apologia i , nuro. 54,
el in Dialogo, num. 64, babenius άγάλλιάσεται ώς
γίγας. Forle illud Ισχυρός explicalionis cau&a ap-
posiluro a Juslino. bic enim Tbeodoreliis ad bunc
probavimus legendum esse olvov. Verbnm παραφέ- locum observal sotem, κατά δέ τδ τάχος υ,ιμείσθαι
ρειν videiurboc loco idem souare ac prxler faset γίγαντα τινα μετά πολλής διατρέχοντα £ωμης καλ
veritaiem indncere. Sic paulo posl de eodem dia- ~ ίσχύος. Suspicari eiiam aiiquis possit diias propho-
boio : "Οταν δέ τδν Άσκληπιδν... παραφέρη. Eodein υ
lias a Justino ccoiijungi, tiempe ciim Davidica illani
verbo uliliir Apol i , num. 54. Iiaque asseuiiri non
t JsaiaB supra ineiuoraiaiii, nuai. 26 : Άναβαίνων βία
possmii erudilo Tbirlbio pronunlianli omnino legen- μετά ίσχύος, vel, ul conjicit U . Tbirlbius, duas
dum δνον, el pro παραφέρωσι, περιφέρωσι.—"Oror. versiones Hebraici lexlus
Codd. mss. e( edili οινον. A l bic vero, qtiemaduto- (29) Καϊ φάραγξ er τή διψώσχι. Langi versio,
daoi in loco parallelo Apol. ι, num. 54, esl ouiniuo qiud iu edilionibus Loudincnsibus servaia esl, per-
scribemium δνον, quod ei ulerque cod. ttisins ad absurde b a b e t , « e l vaJJis iu siiicnlosa.»Liceal inilii
margineir babei ei ediiores, Marano excepio, pro- nala occasioue ex bac voce, locuiii in episl. 14 Ba-
bam. Couslal asiuum Baccbo sacrum fuisse. Pliuius silii non belle a ine rediium emendare. Sic lo<|uiiur
Kist. nai. xxiv, c. 1 (ed. Paris., lom. I V ) , p. 504 : Basilius soliiudiueni suam describeiis : Έ κ δέ τού
« Ferulae asinis gratissimo siini in pabulo, cxleris έπλ θάτερα τετααένον είναι τδ δρος δι* αγκώνων μη-
vero jtiiiieuiis pntsenuneo venetio ; qua de ransa νοειδών ταίς φάραγξιν έπιζευγνύμενον, τά βάσιμα
i l aniuial Libero Palri assignalur, cui el ferula. » τής ύπωρείας άποτειχίσει. bic reiideudum : ι Mous
Pfaurnmus De nat. deor., p. 77, ed. A l d . : Οί δνοι auieiu, eo quod in alieraiu parcem exleudalur, pcr
έν ταίς πομπαίς αυτού (sc. Διονύσου) θαμίζουσι. Adtie cui vaiosanfiaclus lorreiiiibiisjunclus pervias I I U M I -
Jlfgm. Poet. atlron. (&iylbogr. l a l . , ed. Amslelod.), lis inlimas parles inlercludil. — 'Er rrj. Sic solus
p* 598. OTTO. Jtisliuus. Sepluaginla, γ ή . Sivpe enim Τ ei Γ cxm-
(ϊ8) Ίσχνρότ. Legilur ίσχυρός in Apot. \, n, 54, tuiiduniur iu couicibus. OTTO.
•bi eadeui periractanlur. bed in bac Apol. n. 40,
t
flr. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS
9
aquae erit* . ι Fons aquse vivaj a Deo in terra,quan- Α πέφανται, καλ τούς έκ γενετής χα\ χατά τήν σάρκα
lum atJ cognitionem Dei spectal, 168 deseria, πηρούς (50), καλ κωφούς, καλ χωλούς Ιάσατο, τδν μεν
genlium videlicel, scaturivil hic Cbrislus, qui et in άλλεσθαι, τδν δέ κα\ άκουε ιν, τδν δε καλ όράν τ φ λό
vesira genie apparuii, ac homines ab ipso ortu et γ ψ αυτού ποιήσας. Καλ νεκρούς δέ άναστήσας, καλ
secundum carnem caecos et surdos et claudos sa- ζήν ποιήσας, καλ διά τών έργων έδυσώπει τούς τότε
n a t i l , verbo suo efficiens, ol alius quidem exsiliret, δντας ανθρώπους, έπιγνώναι αυτόν. 01 δέ καλ ταύτα
aliiis audirel, alitis viderei. Quineliam morluos ex- όρώντες γινόμενα, φαντασίαν μαγικήν γίνεσθαι έλε-
suscilans et νίΐχ reslilueiis, etiam ex operibus bo- γον. Καλ γάρ μάγον είναι αύτδν έτόλμων λέγειν καλ
mines illius aelatis excitabat, nt eum agnoscerent. λαοπλάνον. Αύτδς δέ καλ ταύτα έποίει πείθων και
Isli aulem ctim hacc eiiam fieri vlderent, magicas τούς έπ' αύτδν πιστεύειν μέλλοντας · δτι κάν τ ι ς έν
esse prestigias dicebant; eum enim magum ei pe- λώβη τινλ σώματος υπάρχων, φύλαξ τών παραδεδο-
puli decepiorem dicere aiidebanl. Hacc autem ipse μένων ύπ' αυτού διδαγμάτων ύπαρξη, δλόκληρον α ύ
eo quoque consilio faciebat, ui et crediluris sibi τδν έν τή δευτέρα αυτού παρουσία, μετά τού καλ άθά-
bominibus persuaderel, eiiamsi quis aliquo corpo- νατον καλ άφθαρτον κα\άλύπητον ποιήσαι, αναστήσει.
ris viiio laboret, niodo iradita a se prxcepu custodiat, inlegruin illum a ee in secundo sua advenlu,
ac praierea iimnorlalem, et corrtiplionis et doloris experiem exciiaium i r i .
70. Sic etiam Miihrcc mysteria ex Danielis et Isaice β 70. "Οταν δέ οί τά τού Μίθρου μυστήρια παραδι-
veticiniis delorta. — Gum autem ii qui Miihne tra- δόντες λέγωσιν έκ πέτρας γεγενήσθαί αύτδν, χαλ
dutit mysieria, eum ex petra genitum dicuni, el σπήλαιον καλώσι τδν τόπον ένθα μυείν (31) τούς
«peluncam vocant locum illum, ubi ab eo iniliari πειθομένους αύτψ παραδιδούσιν, ενταύθα ούχλ τδ
pcrliibent eos qui ipsi crcduni; nonne liic illos είρημένον ύπδ Δανιήλ, δτι λίθος άνευ χειρών έτμήθη
kniialos scio id qnod a Dantele diclum esl, lapidem έξ δ ρου ς μεγάλου, μεμιμήσθαι αυτούς έπίσταμαι, καλ
abscissum esse sine iiMiiiibos ex magno monte, et ταύτα ποιήσαι όμοίως (32), ού καλ τούς λόγους π α ν -
quod ab Isaia similiier, cujus omnia eliam verba τας (35) μιμήσασθαι επεχείρησαν; Δικαιοπραξίας
iniiiari couali stitii? Macbinali eniai sunt, ut ser- γάρ λόγους καλ παρ' έκείνοις (34) λέγεσθαι έτεχνά-
mones eliam apud istos de jusiiliac observalione σαντο. Τούς δέ είρημένους λόγους τού Ήσα"ίου, άναγ-
baberentur. Necesse esi atitein Isaiae verba vobis καίως ανιστορήσω ύμίν, δπως έξ αυτών γνώτε ταύθ*
refcram, u l ex illis perspiciaiis iia sese reni habe- ούτως εχειν. Είσλ δέ ούτοι · ι "Ακούσατε, οί π ό ^ ω θ ε ν ,
re. Suni auiem ejusmodi: c Audite, qui longe cstis, Α έποίησα· γνώσονται(35) οί έγγίζοντεςτήν Ισχύν μου.
quae feci : scient, qui appropinquant foriiiudinem Άπέστησαν οί έν Σιών άνομοι · λήψεται τρόμος τους
meam. Recesserunt, qui erant in Sion iniqui; ap ασεβείς. Τίς άναγγελεί ύμΓν τδν τόπον τδν αίώνιον ;
prebendet tremcr Sinpios. Ques annunliabit vobis ^ Πορευόμενον έν δικαιοσύνη, λαλούντα ευθείαν όδδν,
locum seternum ? Qui ambulal in juslitia, qui loqui- μισοΰντα άνομίαν καλ άδικίαν, καλ τάς χείρας άφω-
tor rectam viam, odil iniquitaleiti, et injusiiliam, σιωμένον (56) άπδ δώρων, βαρύνων ώτα, ίνα μ ή
el manus puras habet a muneribus; qui oblurat άκούση κρίσιν άδικον αίματος · καμμύων τούς οφθαλ
aures, ul non atidial judicium sanguwiis injusiuin, μούς, ίνα μή ίδη άδικίαν · ούτος οικήσει έν ύψηλψ
claudil oculos, ne viîeal iiiiquitalem : iste babiia- σπηλαίψ πέτρας ίσχυράς.Άρτος δοθήσεται αύτψ, καλ
bit in excelsa spelunca peirae forlissimse. Panis ei τδ ύδωρ αυτού πιστόν. Βασιλέα μετά δόξης δψεσθε,
dabJtur, el aqua ejus fidelis. Regem cum gloria v i - καλ οί όφθαλμολ υμών δψονται πό^^ωθεν. Ή ψυχή
M
Isa. xxxv, 1-7.
(50) Πηρούς. Recle observal erudiuis Londinen* ihra inilialos dici, necesse non erat admonere id ex
eis edilor « caecos » bic non « muiilos ι esse inler- bis lsaiae verbis iniilalione expresauiu : ι Regem
preiandum. Idem dicenduin de simili loco Avol. i , cuni gloria videbilis. > Panis el aqtta inernuraulur
n . 22. n ab Isaia. Sic etiam in bis Milhrae mysteriig paneui
(31) "ErSa μι/εΤν. Veriendum duxi, c ubi iradunl v
ei aquae poculum apponi tesiaiur Justinus ApoL i.
ab ipso iniiiari qui ipsi creduni. »lllud eniro παρα- Paulo ante γεγενήσθαί pro γεγεννήσθαι, sive errore
διδουσι arcanum quidpiam significai, ncc graude librarioruin, sive quod eadeiu sil ulriusque verbi
niysleriuin fuissel, si id lanluui dixisseul seee in signiiicalio. Dicebal Jusiinus JudaeU n. 2 5 : Μείνατε
spelunoa iiiiiiandi muuere pertuugi. Vide iufra ώς γεγένησθε.
uuiii. 78. (34) Καϊ Jtap' έκείτοις. ι Etiam apnd islos, »
(32) KuX ταύτα χοιησαι όμοίως. Non inagna neinpe Milbrae eacerdolcs. Quare illud έτεχνάσαντο
opus est iramulaiione ui corrupius bic locue saue- ιιοιι de Milbraesacerdolibus inlelligendum, sed *ub-
lur. Plana enirn erunt oniuia, si vel Ήσαίου lega- audiendi daimoiie». Vide Apol. i , n. 54.
nius pro ποιήσαι, vel sic : Τδ ύπ' Ήσαίου όμοίως. (55) Γνώσονται. Edili καλ γνώσονται. Scd deesl
(35) Ού καϊ τούς Λόγους χάττας. A i l Jusliuus conjunciio in uiroque codice ms. el in Bibliis Ro-
sacerdoles Milbrae ornnia Isaiae vcrba mox referenda mauis. Non deesse in Complul. e l A l d . ei Curierii
iniiiatos esse, idquc ul probel, unico coulenius est Isaia observai Tbirlbius.
exemplo, nempe jusiiiiae praeceplis, qu% illi, ut in (56) Άφωσιωμένον. Bihlia άποσειόμενον. Hi an-
liis Isaiaa verbis : c Qui ambulal iti juslilia, » e l c , tem accu&aiivi maiiifesluiu sunl librahorum erra-
iradere solebaiil. Mulia alia omisil Jiisitiuis, ul fatum, quorum eliani negligeulia omissa baec verb-*,
cilia et obvia. Nam cum Milbra idem sit ac ignis, qua3 cum Jusiini proposilo faciebanl: Τίς άναγγε
id inanifeste respoudel igni de quo isaias. E l cum λεί ύμίν δτι πύρ καίεται;
Juttinus monuerit eos, qui iiiilianlur, ab ipso M i -
«ι
DtALOGUS C U M TRTPHONE J U D A O .
δμών μελετήσει φόβον Κυρίου. Που Εστιν ό γραμ- χ debiiis; oculi vcsiri videbunl de longe; anima νη
ματικός, πού cla\v ot βουλεύοντες; Που Εστιν ό αρι slra meditabilur timorcm Domini. Hbi est litlera-
θμών τους τρεφόμενους, μιχρδν καλ μέγαν λαόν; Q r
lus? Ubi sunl consilialores ? Ubi esl, qui numcrat
06 συνεβουλεύσαντο, ουδέ ήδεισαν βάθη φωνών, ώστε eos, qui riuiriunlnr, parvum et magnuin popultimf
μή άκουσα ι. Ααδς πεφαυλισμένος, κα\ ούκ Εστι τ φ Quocum consilia non agilarunt, neque profundila-
ακούοντι σύνεσις. »"Οτι μέν ουν κα\ έν ταύτη τή tem vocum sciveninl, iia ut non audirent. Ροριιΐιι»
προφητεία περλ του Αρτου δν παρέδωκεν ήμίν ό viiiosus, el non est audienii inlelligenlia". 1 L i -
ημέτερος Χρίστος ποιείν είς άνάμνησιν τού τε σω- qttel igilur in bac quoque propbetia et de pane illo*
ματοποιήσασθαι (37) αύτδν διΑ τούς πιστεύοντας είς pradici, qnem nobis Cbrisius nosier iaocre pra?ce-
αύτδν, oV ούς καλ παθητδς γέγονε" καλ περλ τοΰ πο- pil in memoriam corporis a se propler eos, qui ii»
τηρίου, δ είς άνάμνησιν τοΰ αίματος αύτοΰ παρέδω- ipsnm creduni, 1 6 9 assumpti, propler quos el
κεν εύχαριστούντας ποιείν, φαίνεται. Κα\ δτι βασιλέα passibilis faclus e s l ; el de calice, quem in memo-
τοΰτον αύτδν μ ε τ ά δόξης οψόμεθα, αύτη ή προφητεία riam sanguinis sui CUIII graliartim aclione fieri prte-
δηλοί· χαλ δτι λαδς ό είς αύτδν πιστεύειν προεγνω- cepil-Aique bunc ipsinn Rcgem gloria «ircumiluen-
σμένος μελέτησε ι ν (38) φόβον Κυρίου προέγνωστο, lem nos visuros eadem propbeiia declaral; ac fu-
αύται αί λέξεις τής προφητείας βοώσι* κα\ δτι οί τά R lurum eiiam ul populus, qui in euin pra?nosceba~
γράμματα τ ώ ν Γραφών έπίστασθαι λογιζόμενοι καλ lur credilurus, timorein Dei meditareiur, id prae-
ακούοντες τ ώ ν προφητειών ούκ έχουσι σύνεσιν, όμοίως cognitum fuisse, ipsa propbeii* verba clainant;
•υται αί Γραφαλ κεκράγασιν. "Οταν δέ, ώ Τρύφων, denique jeos qui lilleras Scripturarum scire sibl
Ιφην, έχ παρθένου γεγεννήσθαι τδν Περσέα ακούσω, vidcntiir, propbetiarum inlelligenliam, eliam citm
καλ τούτο μι μή σα σθαι τδν πλάνον δφιν συνίημι. eas audiuni, non babere, similiier liae Scripiurae
vocifcranuir. Quando aulem ex virgine genilum audio Perseum, id quoque, Trypho, fraiidulenlum
serpenlem imitatum inielligo.
71. 'Αλλ* ούχλ τοίς διδασκάλοις υμών πείθομαι, μή Tl.Judcei rejiciunt Septuaginta interpretalionem,
βυντεθειμένοις καλώς έξηγείσθαι (39) τά ύπδ τών πα ex qua etiam nonnulla tustulerunt. — Sed minime
ρά Πτολεμαίω τ φ Αιγυπτίων γενομένφ βασιλεί έβ mibi probantur magistri veslri, qui Septuaginta
δομήκοντα πρεσβυτέρων · άλλ* αύτολ έξηγείσθαι πει- illos senes apud Plolemacuin iEgypiioruni regem
ρώνται. Καλ δτι πολλάς Γραφάς τέλεον περιείλον (40) recie interpretalos esse assenliri nolnni, sed ip$l
Μ
Isa. χ χ ι ι ι ι , 13-19.
(37) Τον τε σωματοχοιήσασΘαι. Duabus de cau- C apod alios interpreles touim fere discrepabat a
tis iusliiiui eucuaristiam ad recordationem Incar- Sepluagliita lnlerprelibus, boc tanlum discrimeii
n t i o n i s celebrari docet. Prima, eaque aperlissima, animadverlil Jusiimis imer Juda3os ei sepluaginU
qoia dom caro illa ofleriur in aliari, eam pro no- inlerprcies · quod Judaei legendum conlenderenl
bia in oiero Yirginis formalam, ei in cruce passam δήσωμεν, Sepluaginia vero interpreies baberenl
recordarour. Alierain afferl ipse Juslinus in Apolo- άρωμεν, n. 136. — Miriira cur Juslinus criiuini
gia prima, ubi docel quemadmodmn per Yerbi 0111· venat Jndaeis, quod Scpiuagiula ialerprelaiionem
Mipoteniiam mysierium Iucarnaiionis peractom est, quibusdam in rebut veram non et$e dicerent. Cum
ila ejusdem Yerbi omnipotentia panem el vinuni seriberei Cohoriationem ad Grcecot Justinus, crede-
fieri corpus et sanguinem Cbrisli. Vidc Apol. 1 , bai Sepluaginla illos viros, dum pro se quisque ee-
B.66,et Prsefai. part. 11. paraliin inclusi laborabanl, magno miractilo iu
(38) ΜεΛετήσειν. R. Siephanus et otenjue cod. omidbus verbis et sentemiis imer se consensisê.
« ε . μελετήσει. Manifeslus error sublalus 111 edill. Sed banc fabulatn, nec in ptima Apol§gia, ubi agit
Paris. de Sepiuaginta liilerpreiibus, coimuemorat, nec in
(39) ΚαΛως έξτπεΤσθαι. MaHet Sylburgius έξη- Dialogo illius credend* onus imponit Judais : ex
γήσθαι. Quod auiem addil Justinus, « ipsi iiUer- quo quidem uon levis conjeMura estcnn Jnslimim
p i t u r i aggrediunlur, 1 id de lota Scriplura, id est aul iuissam fecisse, aul haliem su*pcciam babcre
de AqoiUe versione ante aliquot annos elaboraia, D coepisse. Cur ergo tam molesie feri, quod quibus-
fnlclligenduro non puio, sed de quibusdain locis, dam in rebu$ veram non ets* Juda?i proiiuntientf
de qaibos liten Judaei movebani. Nam 1· Inlerpre- Inde orlutn puto S. mariyris aniiui dolorem, quod
uiiooem Septuaginta seiiiorum in uonnullis tantutn Juda;i hauc inierprelaiioucm non soltnn coutexiui,
Wris reprebendebant, canera probabaut, n. 68 el sed etiam veritaii ei sanx doclrinae absoiiam dice-
72. A t versio Aquiise innumeris locis a Sepliiaginla rent. Orebai eos doctrina Verbi incaruaii, nec eam
dtscTepabat. 2 · ldein persuadenl ipsae Jusiini quein Sepltiagima imerpreialioue palienlcr fcrebanl:
Ttlm; aliod esl cnira leslimonia e veleri inierpreia- qnare sepluagima illos viros recie interpreiatos e$$e
tioneexpangere,quod unum querilur Justinus; aliud atsenliri uolebaut, 11. 71. Eo libenlius Jusliui que-
novain elaborare. 3* Dum aii Juslinus, n. 72, lesli- relas in hauc Aeiiienliam accipio, quod ipse iiiler-
mooium Jereuiia? recisuin a JudaBis ex Sepluaginta diim aliter ac Sepluaginla iiaerpreiari nou dubi-
aeoioniin inlerpreuiione, sed lamen adbuc exsiare t e l , neduni accuralissimani illorum diligeniiam
ia noiinullis eorum exemplaribus, salis declarat uoiiiiuiiquain reqiiirere piacula esse ducerei. — Ex
IK» desiisse Judxos bac interpreiaiione u i i , ac Addendis et Emendandii.
exea^briuin, qaje apud eos servabaniur, varieia- (40) Τέλεοτ περιεΊΛοτ. Cum bis, qtii conlexlum
taa ίιι eo posilain, quod alia babereul boc lesii- n^braicum iiiamuus Judxorum violaluui fuisse
mooium. aiia oon baberent. Nulla bic ergo alia voluiu, non facil Jusliuus, quem luce ctarius esl,
qoxrenda iiiierprctatio quamSeptuaginla seiiioruin. ul biniouius, Hist.crii. lib. 11, cap. 18, et Marlia-
4· Denique in 1II0 Isaia; tesliiuonio, f Vae animae nxus nosier in Ue(. texi. Hebr. p. 168, observa-
jpaonun. > quod, teale Hieronyuio, ei io Hebr«o ei rum, de sola inierprciaiione Septuagiuia interpre*
«43 S. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 641
iraerprelari aggrcdiiinliir. Neque illtici etiam vobis Α άπδ τών εξηγήσεων τών γεγενημένων ύ π δ τ ώ ν π α ρ α
ignornltim veliin, permullas Scripltiras, ex quihus Πτολεμαίω γεγενημένων πρεσβυτέρων, έξ ών δια£-
perspicue Inmc ipsum, qui cruci affixus f u i l , ct 0ήδην ούτος αύτδς ό σταυρωθείς, δτι Θβδς, χαλ ά ν
Deuin, el iiouiinein, el cruciOxum, ei morientem θρωπος, καί σταυρού μένος, κα\ αποθνήσκων κεκη-
pra*dicatum esse deinonsirainr, omnino ab eis ex ρυγμένος άποδείκνυται, είδέναι υμάς βούλομαι· Ας
illa inlcrprelalione, qnam senes apud Ptolemapnm επειδή άρνείσθαι πάντας τούς άπδ τού γένους υμών
adornarunt, deletas ftiisse. Quas quia scio ab om- έπίσταμαι, ταϊς τοιαύταις ζητήσεσιν ού προσβάλλω ·
nibus vestri generis hominibus negari, in ejusmodi άλλ' έπ\ τάς έκ τών δμολογουμένων έτι παρ' ύμιν τ ά ς
qtiaeslione* non delabor, sed in eas, qus suni ex ζητήσεις ποιείν έρχομαι (41). Καί γάρ δσας ύμίν
SHo genere, qtiod adhuc a vobis ratiun habeltir, άνήνεγκα, ταύτας γνωρίζετε, πλήν δτι περ> τής λ έ
invesiigalionem dirigere aggredior. Nnm quasciin- ξεως τής · ι Ίδού ή Παρθένος έν γαστρλ λήψεται, »
que vobis atluli, eas agnoscilis; nisi quod de illa άντείπατε, λέγοντες είρήσθαι- ι Ίδού ή νεάνις έν
,T
voce : « Ecce Virgo in ulero c o n c i p i e l , · lilem γαστρί λήψεται. » Κα\ ύπεσχόμην άπόδειξιν ποιήσα-
movislis, ila dicium esse asserenles : c Ecce ado* σθαι ούκ είς Έζεκίαν, ώς έδιδάχθητε, τήν προφη-
lesceniula in uiero concipiel. > Aiqne equidem pro- τείαν είρήσθαι, άλλ* είς τούτον τδν έμδν Χριστόν χαλ
imsi demonslraliirum ine batic proplieiiam non in Β δή τήν άπόδειξιν ποιήσομαι.
Ezecbtam, ut didicislis, sed in meum bune Chrisium diclam esse; q u « qutdem deinonslratio jam
mibi instiluenda.
Hic Trypbo: Rogamus te, i n q u i i , ut pruts ex Κα\ ό Τρύφων είπε · Πρώτον άξιούμεν είπείν σε
Scripluris, quas penilus delelas fuisse dicis, non- ήμίν καί τινας ών λέγεις τέλεον παραγεγράφθαι
uullas saltem in mediiim proferas. Γραφών.
72. Loca ex Esdra ei Jeremia α Judms tublata. — 72. Κάγώ ε ί π ο ν Ό ς ύμίν φίλον, πράξω. Ά π δ μεν
Ttim ego : Ut vobis placet, ila faciaui, iitquam. Ex ούν τών εξηγήσεων ών έξηγήσατο "Εσδρας είς τδν
bi* igiiur, q u » Esdras in legem de Paacbaie san- νόμον τδν περ\ τού Πάσχα τήν έξήγησιν ταύτην άφεί-
cilam disseruil, ha»c recidcrunl : c E l dixii Esdras λοντο · ι Καλ είπεν 'Εσδρας τ φ λαφ · Τούτο τδ Π ά
populo : Hoc pascha Salvaior noster esl el perfu- σχα (42) ό Σωτήρ ημών, κα\ ή καταφυγή ημών. Καλ
giiim noslrum. Acsi intellexerilis 170 el ascetideril έάν διανοηθήτε, καί άναβή υμών έπ\ τήν καρδίαν,
in cor vestnim : Quia fulurum csi ιιι eum bumilie- δτι μέλλομεν αύτδν ταπεινούν έν σημείω (45), καλ
mus in signo; si sallem posiea spereiiius in emri, μετά ταύτα έλπίσωμεν έπ' αύτδν, ού μή έρημωθή 6
i»on desolabiitir locus isie in omue lempus : dicit τόπος ούτος είς τδν άπαντα χρόνον · λέγει ό θεδς τών
Deus virluiiiin. Siu aulem non crediderilis ei, ne- δυνάμεων. Έάν δέ μή πιστεύσητε αύτψ, μηδέ είσα-
{
«|ue audicrilis prxdicaiionem ejus, ludibriqin eri- κούσητε τού κηρύγματος αυτού, έσεσθε επί χάρμα
tis geniibtis. ι E l ex Jeremise verbis haec recide- τοις έθνεσι. ι Κα\ άπδ τών διά Ιερεμίου (44) λ ε -
7
• Isai. vn, 14.
Inni conlemlere, nibil prorsus de llebraico contextu iiitul., cap. 18 : ι Apud Esdram iia scriplum est,
cogiiare. Quiucliam, quas a JudaVis ex inlerprela- i n q u i l : Hoc Pascba Saivalor nosler esl el refug um
lione Sepluaginla seniorum sublaia querihir, ea noslrum; cogilaieel ascendal in cor veslrtim, quo-
ιιοιι lam recidendo et de indusiria omiiicndo sub* niam habemus bumiliare eum in signo: el posl ha*c
lala dicil, quatn aul prave inlerprelando, aul pa- sperabimus in euin, ne deseraiur bic locus tn aeler-
lain ei aperle, ui in Hebraeo fonie non reperia, num leinpus, dieil Domiiuis Deus virtuiuin. Si non
rejiciendo. Nam ad haec duo geuera revocari pos- credideriiis ei, ncque si audierilis annunlialionem
sunt coutroversa illa lesfuuonia. Diciiiabani Jiutaei ejus, eriiis derisio in geniibus. ι Obscuriora sunt
inierpreialionem veram ιιοιι esse in quibusdatn Lalina Laclamii quain Grscca Jusiini, quae lamen
locis, ipsi iulerprelari aliier audebatii, ei pro bis suis vuhieribus nou caretii. Legendum videlur κάν
verbis : ι Ecce virgo, t reddebaiu : ι Ecce adole- μετά ταύτα. Libenler eiiain legcrem έμέ)λομεν,
sceulula, · n. 68, 71, 84. Liquel ίιι ejusmodi locis t quia fuiurum eral, ι ul eum huiuiliareniiis, id eet
non fraiidem libranonim, smJ nequitiain inierpre- D qma Jesum c definiio consilio ei praescientia Dei
lum a Jusiiuo reprebeudi. Quod speciat ad i l l u i i : iradiluui» iniereminius.
c Domiiius regnavil a ligno, ι el ad ea qux de morie %
(43) Er σημείφ. Frusira J . Clericus Hi$l. eccles.
Isaise sublala dicit, n. 120, el ad lesiimuiiium Esdra p. 626, ememianduiu liunc lextuiu exislimal, ac
et illud Jeremiae: t Recordaius esi Douiiiius,» e i c , legendum έν σήματι. Vide infra, n. 94, el Apol. i ,
vix dubium esi quin li;i*c eiiam ιιοιι occuko faci- n. 60, uiii sigiiuui idein ej>se ac crucem pluribua
nore, sed aperia conieiilione, ui iu llebra><> foule lesliinoniis osiendiinu».
nou exsiaulia, recisa credideril. Faieiur enim boc (44) Αιά Ιερεμίου. Mo\ Jusltnus hunc locum iu
a Rabbiuis comiuuni consilio tacuuu esse, aique lia^c noiuitillts Juda*oium exemplaribus integrinii ait ex-
tesiiiuonia ab oinnibus Judaei* rejici. stilisse. Unde Tbiribius liujus judicii fereudi occa-
(41) "Ερχομαι. Legendum videtur εύχομαι, ι Pro- siouein rapii. c Nos quoque, inquit. Juda*os ab*ol*
iileor me dingere.I Sic euiiii in Apol. i , n. 15 : K a l vimus, Jusiiiiuiti suiuinai uegligcniix c i leiueriiaiis
εύχομαι κατά πάν γένος ανθρώπων τοιούτους δείξαι. absolvere non possuihus. > Miror sane cur lianc
P.nilo posl legil Tdiribius καί ήδη τήν άπόδειξιν, varieiaicm exeiuplariuin, quae Judapos premebal ei
idque probal ex pluribus locis similibus ubi ήδη in angusiias conjiciebal, vir erudilus ad eorum de-
bcribit Jusiinus. fensiotieiu couveriai. Hes eniin negari non poieai;
(42) Tovto τό Πάσχα. Iloc lestimonium, quod deeral locus Jereuiiuc in novis exemplaribus judjto-
iu sacris todicibus ιιοιι cxsiat, Laiine referiur a rum, nou aberai ab anliqiiioribus. Ea re coujecli
Lacianiiu non sine aiiqua diserepaniia, lib. ιν i n - iu angublias Judxi ei ad maledicendum Gbriaio re-
1*5 DIALOGUS C U M TRTPHONE JUDiEO. 64α
χθέντων ταύτα περιέχοψαν c Έ γ ώ ώς άρνίον φερό- Α n i n l : c Ego ut agnus qni porialnr ad immolan-
μεναν του θύεσθαι · έ π ' έμέ έλογίζοντο λογισμδν λέ dum. Super mecogilaverunl cogilaiioncin dicenles:
γοντες* Δεύτε, έ μ β ά λ ω μ ε ν ξύλον είς τδν άρτον αύτοΰ, Venile, millamus lignum in panem ejus, el lollamtts
χαλ εχτ ρίψω μεν αυτόν έκ γης ζώντων, καλ τδ δνομα eum e lerra vivenlium, el nomen ejus non menio-
αύτοΰ ού μή μνησθή ούκέτι. ι Καλ επειδή (45-46) αύτη relur amplius ' . > Quoniam aulein liunc ex Jere-
8
ή περικοπή ή έκ τ ώ ν λόγων τοΰ Ιερεμίου έτι έστιν mia locum adbuc nonuulla ex bis, quae aptid Juria-o-
εγγεγραμμένη εν τισιν άντιγράφοις τών έν συναγω- rnm synagogas asservanlur, exemplaria scripium
γαίς Ιουδαίων ( π ρ δ γάρ ολίγου χρόνου ταΰτα έξέ- reiinenl (non enim diu esl quod haec recideruul),
κοψαν), έπειδάν καλ έκ τούτων τών λόγων άπο- ei quando ex his etiam verbis demonslrelur consi-
δεικνύηται, δτι έβουλεύσαντο Ιουδαίοι περλ αύτοΰ lium a Judseis inilum fuisse, ut Cbrislum crucifl-
τού Χριστού, άναιρείν αύτδν σταύρωσα ντες βου- genica occiderent, ipsutnque osiendatur, qnemad-
λευσάμενοι* καλ αύτδς μηνύεται, ώς καλ διά τοΰ mo lum ei ab lsaia praenuntiaiur velul ovis ad
Ήσαίου προεφητεύθη ώς πρόβατον έπλ σφαγήν αγό necem abduclus, ila eiiam boc loco velui agnum
μενος, χαλ ένθαδε ώς άρνίον άκακον δηλοΰται· ών minime malum describi; bis rebus in angustia*
άπορούμενοι, έπ\ τδ βλασφημείν χωροΰσι. Καλ άπδ conjeclt ad blaspbemias se converiunl. Haec e l i a »
τών λόγων τού αύτοΰ Ιερεμίου όμοίως ταΰτα περιέ- Β ex Jeremiae diclis simililer reciderunt : ι Recor-
χοψαν c Έμνήσθη (47) δέ Κύριος ό θεδς άπδ Ισραήλ dalus esl Domimis Dous inorluoruin suorum ex
τών νεκρών αύτοΰ τών κεκοιμημένων είς γήν χώμα- Israele, qui obdormierunl in terra aggerie, et de-
τος- καλ κατέβη πρδς αυτούς άναγγελίσασθαι αύτοίς τδ scendil ad eoft, u l evawgelizarel eis salutare suunu*
εωτήριον αύτοΰ. t
75. Καλ άπδ τοΰ ένενηκοστοΰ πέμπτου ψαλμού τών 75. Resecuerunl ι α Ugno ι ex p$almo xcv. — Et
διά Δαβίδ λεχθέντων λόγων λέξεις βραχείας άφείλοντο ex psalmo Davidis nonage3imo quimoperpauca haec
ταύτας, « άπδ τοΰ ξύλου (48). > Είρημένου γάρ τοΰ abstuleruiit, c a ligno. ι Nam cum ila diclum
λόγου· € Είπατε έν τοίς έθνεσιν, δ Κύριος έβασίλευ fuissel, t Diciie in geutibiis : Dominus regna-
σεν άπδ τοΰ ξύλου* · άφήκαν · c Είπατε έν τοίς έθνε vit a ligno; ι reliquerum, ι Diciie in genlibus :
σιν· *0 Κύριος έβασίλευσεν. ι Έ ν δέ τοϊς έθνεσι περλ Dominus regnavit. % Nemo auiem unquam ex ve~
ούδενδς ώς θεού καλ Κυρίου ελέχθη ποτέ άπδ τών τοΰ strogenereexstitii, de quo lanqnam de Deo ei Du-
γένους υμών ανθρώπων δτι έβασίλευσεν, άλλ* ή περ\ ir/mo diceretur, eum in geniibua regnasse, prxter
τούτου μόνου τού σταυρωθέντος δν καί σεσώσθαι άνα- bunc soltun crucilixum, quem el resiirgentein ex
οτάντα έν τ ψ αύτψ ψαλμψ τδ Πνεύμα τδ άγιον λέγει, inortuis liberaium esse Spiriius sauctu* ίο eodeut
•· Jer. x i , 19.
darti erant. Hanc enim vim habel verbum βλασφη C noetris codicibus; ciialur ab Irenaeo, Jib. m , cap.
μείν. V i d . n . 79, Tryphonis verba. Quis ergo iltain 20, ,sub nomine Isaiae, el lib. iv, cap. 22, sub Je-
exemplarium varielalem ad Judajos absolvendos el remiae. Sic aiuem priore loco : c Et commemoraius
JuMinum condemnandum idoneam putei? est Dominus sanclus Israel nionuorum suorum r
(45-46) KaX έχεώή... χωρονσι. Hic locus edilores qui donnieranl in terra sepullionis : et descendil
niroin in inodum torsil. Tbirlbius : ι Ilunc locum, ad eos evangelizare salulem qua3 est ab eo, ui gal-
inquii, ex senlenlia expedire uon possuin. Cohae- varel eos. · Erudiii viri Grabius el posl eum Mas-
rebit foriasse aliquamo iuclius si deleas ών, vel suelus observaul lreiia?um legisse άγιος Ισραήλ pra
pro ών άπορούμενοι legas άποφωρώμενοι, vel δι* αυ eo quod mendose apud Juslinura legi exisiimaat
τών (λόγων) άπορούμενοι, vel δι* αυτών (αντιγράφων) άπδ Ισραήλ.
άποφωρώμενοι, vel si legas Καίπερ, έφην, aul και (48) Άχό τον ξύΛον. Hasc verba monumentis
έπήνεγκα δηλοΰται* δι' ών (vel δθεν) άπορού EcclesiaB Laiinse celeberrinia sunl. Sed apud Gracos
μενοι vel άποφωρώμενοι, vel λόγων άπορούμε vix iillum babeiil vesligium, si excipias hoc Ju-
νοι, ι eic. Μ lius Maranus : mallet is legi μηνύεται stini leslimouium. Quidain proferuni illud Bar nabae,
(tum aulea άποδεικνύηται), ila u l verbum δηλοΰται cap. 8: Ή βασιλεία τοΰ Ίησοΰ έπλ τψ ξύλψ. Gilari
expuDgendum essel; insuper έξ aule ών supplet. eliaro possunl nonniilla vclerum bxrelicoriim scri-
^cilicel v e r l i l : c . . . si quando ex bis eliam verbis
deioonsiretur . . . ipsiiinque (Gbrisium) ostendalur, faa, de quibus sic loquilur Gelsus apud Origeo.
ib. v i , pag. 298 Πανταχού δ' εκεί τδ της ζωής ξύ
qaeniadmodum el ab Isaia praenumiaiur velul ovis λον καλ άνάστασις σαρκδς άπδ τοΰ ξύλου, ι Ubi-
ad iiecem abductus, ila etiain boc loco velul agnum D qê aulem illic lignum viia? ei resurreciio carnis a
imnime inaliini describi : bis rebus, > eic. Yerbis l i g n o . » — Ά χ ό τον ξύΛον. lla!C verba, bona boc S.
igiiur ών άπορούμενοι incipit reddilionem. Quae si Jusiini veuia dixerim, non a Judseis resecia suni,
ctai placeant, ulalur suo j u r e : nos niliil inuiaiiius sed ab aliquo Gbrisiiano addiia. Polissimum auiero
ueque muianduni pulamus. Elenim iia inlerprela- a scriploribus Laiina? Ecclesiai soleul usurpari.
mar, apodosin ul incipianl verba καλ αύτδς μ η Terlullian. adv. Judceos, c. 10 : c Age nunc, si le-
νύεται, quibus και έ ν θ ά δ ε . . . δηλοΰται respoiidenl; gisiis pcnes Propbeiam in Psalmis : Dominus re-
κ α ι . . . καλ (καλ α ύ τ δ ς . . . καλ ένθάδε) bic — < cum.. ·
liim. ι Porro couniia a Marano sublalum posi προ
εφητεύθη reposui codicibus frelus, ul illud ώς πρόβ.
i wavit α ligno, exspeclo quid inlelligas, ue forie
ignarium aliqiiem regera signiflcari puielis el ιιοιι
Gbrislum, qui exinde a passione crucis superata
ixi σφαγ. άγόμ. a μηνύεται pendeal. Verba auiem: niorie regnavil.iSimililer cilant Ambrosius, Augu-
έπειδάν κ α λ . . . βουλευσάμενοι, ul palel, perlineiil slinus, Leo, Gregoriiis Alagnus, a l i i ; sed apud
ad apodo»ia causauique ci»nlineiil. Ο Τ Τ Ο . Gra;cos vix iillum vesiigiuni istorum deprebendilur,
(47) Έμηίχσΰτχ. Dcest eliam boc lesliinonium in exceplo boc Juslini tesiiuionio. O T T O .
647 S. JISTINI PHILOSOPHI E T M A R T I R I S 641
psalmo asseril, ctimque diis gentium similein ηοιι Α μηνϋον δτι ούχ Ιστιν όμοιος τοίς τών εθνών θεοίς*
esse declaral; illos enim esse simulacra dxmonio- εκείνα γάρ βΓδωλά έστι δαιμονίων (49). 'Αλλ' δπως τ*
rum. Sed ut quid dicalur intellig.ilis, lolum vobis λεγόμενον νοήσητε, τδν πάντα ψαλμδν άπαγγελώ
psalmum recilabo. Sic autem haliet: ι Canlaie Do» ύμϊν.Έστι δέ ούτος* ι Ά σ α τ ε τ φ Κυρίφ $σμα χαινόν*
mino canlicum novum ; cantaie Doinino, omnis άσατε τώ Κυρίφ, πάσα ή γή* £σατε τ φ Κυρίφ, καί
lerra. Caniale Domino, ei benedicile nomen ejtts; ευλογήσατε τδ δνομα αυτού. ΕύαγγελίζεσΘε ήμέραν έξ
bene nunliate de die in diem saluiare ejus. Aiinuii- ημέρας τδ σωτήριον αυτού. Αναγγείλατε έν τοις έθνεσι
tiate in genlibus gloriam ejtis, in oinuibus populis τήν δδξαν αύτοΰ, έν πάσι τοίς λαοίς τά θαυμάσια αύ
mirabilia ejus. Quoniam magnits Donttmis, el lau- τοΰ * δτι μέγας Κύριος, καλ αίνετδς σφόδρα * φοβερός
dabilis himis ; lerribilis esl si?per ownes deos. Quo- έστιν υπέρ πάντας τούς θεούς · δτι πάντες οί θεολ τών
niam omnes dii geiilium, dacmonia; Dominus au- εθνών δαιμόνια* ό δέ Κύριος τούς ουρανούς έποίησεν.
tem coelos fecil. Confessio et pulchriludo in con- Έξομολόγησις καλ ώραιότης ενώπιον αύτοΰ* άγιω-
spectd ejiis; sanctitas et magnificcnlia in sancii- σύνη καλ μεγαλοπρέπεια έν τ φ άγιάσματι αύτοΰ.
flcatione ejus. Afferle Doniino, 1 7 1 Ρ » Ι Γ · » gen- Ένέγχατε τφ Κυρίφ, αί πατρια\ τών εθνών, ένέγχατε
tium; afferie Domino gloriam el bonorem; affertc τψ Κυρίφ δόξαν καλ τιμήν · ένέγχατε τώ Κυρίφ δόξαν
Domino gloriam in nou»ine ejus. Tollile bostias, ei j$ έν ονόματι αύτοΰ. Αίρετε θυσίας, και είσπορεύβσθε
inlroile in atria ejus; adorate Doroinum in atrio είς τάς αύλάς αύτοΰ * προσκυνήσατε τψ Κυρίψ έν αυ
tanclo ejus. Commovealur a facie ejus univcrsa λή αγία αύτοΰ. Σαλευθήτω άπδ προσώπου αύτοΰ πά
terra; dicile in gentibus : Dominus regnavii. Ele- σα ή γη * είπατε έν τοις έθνεσιν · Ό Κύριος έβασί-
nim correxil orbem lerrae, qui non cominovebittir; λευσε (50). Καλ γάρ κατώρθωσε τήν οίκουμένην, ήτις
judicabit poptilos in uequilale. Laelenlur cceli, et ού σαλευθήσεται * κρινεϊ λαούς έν εύθύτητι. Εύφραι-
exsuhet i c r r a ; commoveatur mare, et pleniiudo νέσθωσαν οί ούρανολ , καλ άγαλλιάσθω ή γή * σαλευ
ejue. Gaudebuni campi, ei oinnia qnx in eis sunt. θήσεται ή θάλασσα καλ τδ πλήρωμα αυτής. Χαρήσε-
Exsultabunl om.iia ligna silvae a facie Domini; ται τά πεδία καλ πάντα τά έν αύτοίς. Άγαλλιάσονται
quoniam venit, qtioniam venit judicare terram. Ju~ πάντα τά ξύλα τοΰ δρυμού άπδ προσώπου Κυρίου · δτι
dlcabil orbem l e r r » in aequitaie, ei populos iu ve- έρχεται, δτι έρχεται κρϊναι τήν γήν. Κρινεί τήν οί
β
ritale sua · . ι κουμένην έν δικαιοσύνη, καλ λαούς έν τή άλτθεία
αύτοΰ. ι
Hic T i y p b o : Ulruro ex Scriptnris, inqnil, ali- Καλ ό Τρύφων* Εί μέν, ώς έφης, είπε, παρέγρα-
quid, I H asseris, principea popali deleveriiil, Deus ψάν (51) τι άπδ τών Γραφών οί άρχοντες τού λαού,
icire poiest. Cxlerum videlur id incredibile. C Θεδς δύναται έπίστασθαι · άπίστψ δέ έοικε τδ τοι
ούτον.
Sane, inquam, incredibile videlur. Est enim hor- Ναλ, Ιφην, άπίστψ έοικε. Φοδερώτερον γάρ έστ*
ribilius quidpiam, quam quod ab eis coinmisstim τής μοσχοποΛας ήν εποίησαν (52), έπλ γής μάννα
esi, cum vhulum, nianna in terris expleli, confla- πεπλησμένοι, καλ τοΰ τά τέκνα θύειν τοϊς δαιμονίοις,
ruul, aut eum filios immolarunl damioniis, aul cum ή τοΰ αυτούς τούς προφήτας άνηρηκέναι. "Αλλά δή,
ipsos prophelas occiderunl. Sed mihi, aiebam, exi- Ιφην, μοι νομίζεσθε (55) μηδέ άκηκοέναι άς εΐπον
stimate nibil vos audiissc de Scripturis, quas furto περ\ τοΰ κεκλοφέναι αυτούς Γραφάς. Υ π έ ρ αυτάρ
ab ii8 sublatas dixi. Saiis enim superque euOiciunt κειας γάρ αί τοσαΰται προανιστορημέναι είσλν είς
ad deaion&trationem eorum qtue in quxslionem άπόδειξιν τών ζητηθέντων μετά τών λεχθήσεσβαε
9 9
Peal. xcvu per lotutn.
(49) ΕΐδωΛά έστι δαιμονίων. Hic psalmi locus \ λον n. 71, άφείλοντο, περιέκοψαν, έξέκοψαν, et n 71«
Ita cilalur, n. 44, el Apot.ι, n. 41, ei apud Irenxuin, 75. Sed laiueii haud sciu au reiinere pobsimus π α ρ α -
). i u , c. 6, et Clem. Alex. p. 54. Aliier Jusiiuus in γεγράφθαι el παρέγραψαν. Scriplarae enim l e s i i -
ipsa psalmi rccilaiione ei iufra/ n. 79 ei 85. Hasc nionia reciderum Juda2i, dum Scripturam π α ρ α -
obscrvalio est il. Tbirlbii, qui batic leciionem : γράΦουσι, aique iia scripium esse coniendunt. Hiiic
Πάντες οί θεολ τών εθνών είδωλα έστι δαιμονίων, ex n. 84, duo taiilum ab eis poslulal Jusiiiius, quod π α
duabtis lecliouibus coalutss^ pulal, nenipe ps. xcv* ραγραφεί ν ή παρεξηγείσθαι audeaul Scripluras; eC
Πάντες οί θεολ τών εθνών δαιμόνια, el Paralip. xvi, ιι. 68, baec duo laiiluni eis objicit ariificia, quod
2 6 : Πάντες οί θεολ τών εθνών είδωλα. tesiiuionia, quibus preinebanlur, aul non iia scrt-
(50) ΈδασίΛενσε. Mirtim ιιοιι addi άπδ τοΰ ξύ pta eese ul a Cbrisiianis prolercbaniur, aui i u
λου, ciini Jusiinus ila legendum conlendal; aed Cbrisium dicla non esse conlenderent.
noia csl librarioritm iu ejusmodi rebtis audacia. m
(52) Hv εποίησαν. Uterque codex ad marginem
(51) Παράγραψαν. Ulerque codex ad margiiiem ής εποίησαν, atque iia R . Slephanus ad calcein.
περιέγραψαν « deleverunl. > Sic eliam R. Ste- (55) Νομίζεσθε. Legi posse νομίζετε admoiiuit
phaiiu* ad calcem. c Oinnino legendiim περιέγρα Sylburgius. Ibidem legil Tbirlbius ά είπον περλ «ου
ψαν > pronuiitiat erudilus Loiidiuensis ediior, el e l c , vel άς εΐπον περικεκοφέναι. Itraque prubabi-
supra n. 71, περιγεγράφθαι pro co quod legiiur πα- lis emendalio, sed priuiaiu ipse non iumierito i n a -
ραγεγράφθαι. Verbuiii περίγραφα aplius quadrat gis probau
cum aliis vcrbii a Juslino usuip.tis, τέλεον περιεί-
649 DIALOGUS C U M ΤΚΥΡΠΟΝΕ JUDJEO. 650
μελλόντων icap' ήμΓν (54) παραπεφυλαγμένων. Α w i i u n t , tol jam aniea allatae ScriplUra, p r a i c r
eas quae apud vos servalae deinceps proferentur.
14. Καλ ό Τ ρ ύ φ ω ν Εφη * "Οτι δι* ημάς άξιώσαν- 74. Patri altribuit initium ptalmi xcv. Ckrislo
τας άνιστόρησας α ύ τ ά ς , έπιστάμεθα. Περ\ δέ τού autetn ab tlis verbii: c Dicile in gentibus quia Do~
ψαλμού τούτου, δν τελευταίον Ιφης άπδ των Δαβίδ minue, ι elc. — Tum Trypho : Scimus, inquit, ro-
λόγων, ού δοκεί μοι είς άλλον τινά είρήσθαι, άλλ' gatu nosiro cas a te recitaias esse. At psalmus
είςτδν Πατέρα τον κα\ τούς ουρανούς καλ τήν γήν ille, quem posireinum ex Davidis oraculis recila-
παήσαντα. Σ ύ δ* αύτδν φής είς τδν παθητδν τούτον, 8 l i , non mibi vldetur in alium diclus esse, quam
δν καλ Χριστδν είναι σπουδάζεις άποδεικνύναι, εί iu Pairem, qui coelum et terram creavit. Tu vero
ρήσθαι. diclum esse contendis in islum perpessionibus ob-
noxium, quem et Chrieium esse conaris demotv-
sirare.
4
Καλ άπεκρινάμην Διά λέξεως ήν τδ άγιον Πνεύμα Ad haec ego : Locutionem a Spiriiu sancto in hoc
έν τούτω τ ψ ψαλμφ άνεφθέγξατο, νοήσατε λέγοντος psalmo pronuntiatam adbibenti mihi, anirauin,
μου, παρακαλώ * καλ γνώσεσθε ούτε κακώς με λέ- quaeso, adverlite; ac videbitis nec ine iniprobe d i -
γειν, ούθ' υμάς (55) δντως κεκηλήσθαι * ούτως γάρ άν JJ cere, nec voe prorsus lactatos fuisse; sic enim et
και πολλά άλλα νοήσαι τών ύπδ τού άγιου Πνεύμα mulia alia ex Spiriius sancii dictis per vos ipsi,
τος είρημένων καθ* εαυτούς γενόμενοι δυνήσεσθε. cum ame diecesieritis, inlelligere poierilis. c Caii-
ι Άσατε τ ψ Κυρίφ άσμα καινόν $σατε τψ Κυρίφ taie Domino canticum novum : Gaoiale Domino oin-
πάσα ή γή · φ^ατε τ φ Κυρίφ, κα\ ευλογήσατε τδ nis terra. Gantate Domino, et benedicite nomini
όνομα αυτού. ΕύαγγελίζεσΘε ήμέραν έξ ημέρας τδ ejus. Annunliale de die in diem salulare ejus, ίιι
σωτήριον αυτού, έν πάσι τοΤς λαοίς τά θαυμάσια oionibus populis mirabilia ejus. ι Horlalur ut qui
αυτού, ι *Ος τψ θ ε ψ καλ Πατρλ τών όλων άδοντας ex tolo terrarum orbe saluiare illud mysierium, id
καλ ψάλλοντας τούς άπδ πάσης τής γής γνόντας το est passioiiera Gbristi* per quam a Deo sunt salvali,
σωτήριον τούτο μυστήριον, τουτέστι τδ πάθος τοΰ cognoscunt, i i Deo et Palri universorum indeainen*
Χριστού, δι* οδ τούτους έσωσε ν, ένδιάγοντας, κελεύει* ler canant el psallant; agnoscentes laudabilem et
έπιγνόντας δτι καλ αίνετδς, κα\ φοβερδς, καλ ποιη terribilem et conditorem coeli el terrae eum esse, a
τής τού τε ουρανού καλ τής γής, δ τοΰτο τδ σωτήριον quo hafic salus bumano generi facia esl, ille vide-
υπέρ τού ανθρωπείου γένους ποιήσας, τδν καλ μετά licel qui posiquam cruci aflixus et moriuus esi,
τδ σταυρωθήναι αποθνήσκοντα, καλ βασιλεύειν (56) 172 regno totius orbis lerrarum ab eo oonaius
*άσης τής ϊ ή ς κατηξιωμένον ύ π ' αύτοΰ. c Άς Q esi. ι E l exsurgens liic populus fornicabilur post
χαλ διά τής γής (57) είς ήν ούτος είσπορεύεται είς deos alienos terrae, in quam hic iogreditur, ut ba-
αυτήν, χαλ έγκαταλείψουσί με, καί διασκεδάσουσι τήν bitet in ea, et derelinquenl me; el dissipabunt te-
διαθήκην μου ήν διεθέμην αύτοίς έν τή ήμερα stamentum meum, quod teslaius sum eis in die
εκείνη (58)" καλ καταλείψω αυτούς, καί αποστρέψω i l l a ; el derelinquam eos, et averlara faciero meam
τδ πρόσωπον μου ά π ' αυτών * καλ έσται κατάβρωμα, ab eis; ei erit esca, el inveuient eum mala mulia,
χαλ εύρήσουσιν αυτόν κακά πολλά καλ θλίψεις * καλ e l iribulaiiones; el dicel in die i l l a : Quoniam non
(54)) Παρ*
Π ήμίν. Legcndum παρ' ύμίν jam mulli usque ad n. illum 77, eo spectat, ut probetur Gbri*
tidemnt. slum esse Dominum regnaniem a ligno. Hinc sub
%
(55) ΟΰΘ υμάς. Melius profecto ημάς, iit inilio finera n. 76, concludil Justinus prophelas prae-
Dialogi D . 9, ubi Jusiinus prohaturum se pollicetur, dixisse Gbrislum passuruin et postea regnalurum.
Cbrislianos non vani8, u l dixerat Trypho, credi- 5*Eodem speclanl duo illa tesiimonia psalmo < Gan-
dtsse sermonibus. taie, » subjuncta, quorum in primo fll menlio de
(5$) Καϊ βασιΛενειν. Senlentias seriem perspi- lerra promissa, in quam Judaei iniroducii sunt; iu
cere operae preliuiu esl. Guro inolesle ferret T r y - aliero Deus, qui banc lerrani dedit, nomen suum
pbo, qaod p&almus ι Ganlate Doinino canlicum Jesum esse declaral. Hatc autein (esliiuonia nou
novttm : eaniate Domino omnis lerra, ι ad Cbri- D alio tendunl, nisi ut probetur in Cbrislo bumiliias
umm referretur; ila rem lemperat Juslinus, ut carnis et majeslas regui. Unde staiim addil J u s l i -
K
rtim Patri, partim Filio psalinum bunc tribuat. nu8 eum, qui regnum accipil seiernum, a Daniele
m Deo P a l r i , qoi esl landabilis et terribilis ei c lanquam filium bominis > ^vocari. Quare ιιοιι
colos fecilj graiias agi declarat, jquod salutare plura hoc loco deesae crediderim, quaui quae Ju-
m n tonsliUieril, nempe Filium crticifixuin et re- siinus dicere solet, cuir. ab uno leslimonio ad altud
M t f a u u i i u , et regnantem io universa terra. haque transit. Desunl eiiatu priora verba leslimonii ex
ad P j l r e m referl primam paalmi parlem, alieram Deuleronoinio p i t i i i ; aique in bunc modinn vide-
a a t & a , oempe, c Dominus regnavii a ligno, ι e l c , lur lacuua expleri posse: 'Ος καλ διά τής γής είς ήν
Fibo reaervau έφη είσάξειν τούς πατέρας υμών, φαίνεται * Ιφη οέ
(57) 'Ως χαϊ διά της γης. Hic aliqmd deesse ούτως, ι Quemadiiioduiu el per lerram perspicuur,
maaifcsium e»i. Nouiiulli, ui Grabius et Londinen- ίιι quam se iulroduciuruui dixit paires vestros. bic
ses edilore*. inier ba*c verba et ea quae praecedum, aulein loauiiur. ι Verba vero Scriplurae sic ex-
aoent priori». colloquji et iiiiiitini secundi deside- plenda : Ούτος ό λαδς έκπορνεύσει δπίσω θεών αλλό
ranU Sed laiiien vix iria aut quatuor verba desunl. τριων τής γής. Videiur repeiilio baruni vocuiu
#
i Sentper Ju^tinus versaiur tu ea digressione, ad της γής iocuin errandi librariis dedisse.
qaam eum focaverai Trypbo, nec redii ad propo- (58) Έν τη ήμερα εκείνη. Aiile liaec verba legi-
cilon, id est ad explicalioiiem bnjus propbelix: tur iu Bibliis : Καλ όργισθήσομαι θυμφ είς αύτους.
Ecce Virgo, » niî ιι. 77. 2° Quidquid disiciil
PATEOL. G R . VI. 2i
051 S. JUSTINl PHILOSOPHI ET MARTYIUS 65*
est Dominos meits in ncibis, mvenerunt me mala έρεί τή ήμερα εκείνη· Διότι ούκ έατι Κύριος ό Θεός
A
haec. Ego autem averlendo averlam faciem meani μου έν ήμΓν, εύροσάν με τά κακά ταύτα. Έ γ ώ &
ab eis in die illa, propler omnia mala quse fece- αποστροφή αποστρέψω τδ πρόσωπον μου άπ* αυτών
runt; qtioniam abierunt ad deos alienos . » λ τη ήμερα εκείνη διά πάσας τάς κακίας Ας εποίησαν,
δτι επέστρεψαν έπ\ θεούς άλλοτρίους. >
75. Ipsint Deinomen in Exodo Jesum fuitte pro- 75. Έν δέ τώ βιβλίψ τής Εξόδου, δτι αυτού τδ
talur. — In libro aulem Exodi nomen 'ipshis Dei, δνομα τού Θεού, κα\ Ίησοΰς ήν, δ λέγει τψ Αβραάμ,
quod nec Abrabae nec Jacobo declaraium dicil, μή δεδηλώσθαι, μηδέ τώ Ιακώβ (59), διά Μωύσέως
eiiam Jesum fuisse, Moyses arcane similiier pro- έν μύστη ρίψ όμοίως έξηγγέλθη, κα\ ήμεϊς νενοήκα-
nuntiat, no&que inlelleximus. Sic atuem diciHtn μεν. Ούτως δέ εΓρηται · c Κα\ είπε Κύριος τώ Μ ω ύ -
c s t : c E l dixit Dominus Moysi: Dic popuk) i s l i : σεΐ · Είπε τ φ λαφ τούτψ · Ίδού έγώ αποστέλλω τδν
άγγελον μου πρδ προσώπου σου, Γνα φυλάσση σε έν
Ecce ego miilo angelum meura anle faciem luaro,
τή δδψ, δπως είσαγάγη σε είς τήν γήν, ήν ήτοίμασά
ι ι t custodiat te in via, et inlroducal le in lerram,
σοι. Πρόσεχε αύτψ, καί εισάκουε αύτοΰ * μή άπείθει
•qtiam paravi tibi. Observa eum et audi eum: non
αύτφ. Ού γάρ μή ύποστείληταί σε · τδ γάρ δνομά
rebella ei. Non enim diniiuet te: iiomen namque
e
μου έστ\ν έπ' αύτψ. > Τίς ούν είς τήν γήν εισήγαγε
ineuin esft m eo . » Quis igiiur paires veslros in Β
τούς πατέρας υμών, ήδη ποτέ νοήσατε, δτι δ έν τ ψ
terram introdtrxerit tandem aliquando considerale;
ονόματι τούτψ επονομασθείς Ίησοΰς (60), πρότερον
ille niminim, qui boc nonrjne cognominalus est
Αύσής καλούμενος. Εί γάρ τοΰτο νοήσετε, κα\ δτι τδ
Jesus, cum Auses antea vocaretur. Nam si id con-
δνομα αύτοΰ είπόντος (61) τψ Μωύσει* c Τδ γ ά ρ
fiideraverilis, lllud quoque inteHigelis, «omen i l -
δνομά μου έστ\ν έπ' αύτψ, ι Ίησοΰς ήν, έ π ι γ ν ώ -
lius, qui dixil Moysi: « Nomen nanique meum est
σεσθε. Κα\ γάρ κα\ Ισραήλ (62) αύτδς ήν καλούμε
in eo, ι Jesum fuisse. Nam et lerael ipse vocaba-
νος, κα\ τδν Ιακώβ τούτψ τψ ονόματι όμοίως μ ε τ ω -
tur, ;et boc Jacobo cognomen imposuil. Angelos
νομάκει. "Οτι δέ κα\ άγγελοι κα\ απόστολοι τοΰ θεοΰ
aiiiem et aposlolos Dei vocari propheias illos, qui λέγονται οί άγγέλλειν τά παρ* αύτοΰ αποστελλόμενοι
ad nunlianda ejus mandata mittunluT, apud Isaiain προφήται, έν τψ Ήσα"ία δεδήλωται. Λέγει γάρ εκεί
declaraiur. Ibi enim dicil Isaias: t Miite m e \ ι δ Ησαΐας · ι Άπόστειλόν με. » Κα\ δτι προφήτης
Forlero aulem et magnum propbetam fuisse euni, ίσχυρδς καί μέγας γέγονεν ό επονομασθείς τψ Ί η
qui Jesu cognomen accepil, omnibus perspicuum σοΰ ονόματι, φανερδν πάσίν έστιν. Εί ούν έν τοσαύ-
est.lgittir si (ot in formis Deum Abrahseet Jacob ταις μορφαίς οίδαμεν πεφανερώσθαι τδν θεδν
el Moysi visum esse scimus, cur haeremus incerli έκείνψ (65) τψ Αβραάμ, κα>. τψτ Ιακώβ, καλ τ ψ
~τ "Γ — Γ — R * * —
nec credcre Tolumus eum secundum volunlalem i< ί, άποροΰμεν κα\ άπιστοΰμεν κατά τή^
Μ ω υ σ ε
Patris universorum eliam hominem ex Virgine τοΰ Πατρδς τών δλων βουλήν, καί άνθρωπον αύτδν
nasci poinisse; cum preseriim tot habeamus Scri- διά Παρθένου γεννηθήναι μή δεδυνήσθαι, κα\ ταύτα
piuras, ex quibus aperle inlelligere liceat id quo- έχοντες Γραφάς τοιαύτας (64), έξ ών συννοήσαι
que de Patris voluiiiaie factum csse? έστι δια^ήδην δτι κατά τήν τοΰ Πατρδς βουλήν χα\
τοΰτο γέγονεν;
76. Ex alih locis prohaiur eadem Christi maje- 76. "Οταν γάρ ι ώς υίδν άνθρωπου > λέγη Δα
βίοι et imperium. — Nam Daniel, cum c tanquam νιήλ τδν παραλαμβάνοντα τήν αίώνιον βασιλείαν ,
filium bominis > appeilat eum,qui regnum aMernuiu ούκ αύτδ τοΰτο αίνίσσεται ; τδ γάρ « ώς υίδν ά ν
accipil; nonne id ipsura innuil? Quod enim ι lan- θρωπου > είπείν, φαινόμενον μέν καί γενόμενον ά ν
quain Hliiim hoiuinis S dicil, liomiitem quidem visum θρωπον μηνύει, ούκ έξ ανθρωπίνου δέ σπέρματος
e t
173 faciom esse significat, ex semine aulem υπάρχοντα δηλοί. ΚαΛ τδ λίθον τοΰτον είπείν άνευ
bumaiio conetilulum non fuisse declarat. E l cuin χειρών τμηθέντα, έν μυστηρίψ τδ αύτδ κέκραγε.Τδ
eum lapideni eine manibus absdsstim vocal; idein γάρ άνευ χειρών είπείν αύτδν έκτετμήσθαι, δτι ούκ
ciamal arcane. Nam quod eum sine manibus ab- έστιν (65) άνθρώπίνον έργον, άλλά τής βουλής τοΰ
1 1
Dcsui. x%xi, 16-18. E x o d . x x m , 20. * Isa. νι, 8. * Dan. ν ι ι , 15.
(59) Μηδέτψ Ιακώβ. Perionius et alii nonnulli D Israelis nomine appellabanl. A i Chrislum Juslinus
ame baec verba addendum censuerunl: μηδέ τώ nou videiur Israelem appellasse ob naluram divi-
Ισαάκ, quia sic babetur in Exodo cap. v i . Sed ni- nam, sed habiia raiione fiilurae aliquando incar-
ntium mulla emendanda erunt, si emeudetur quid- naiionis. A i l enim infra n. 125: Τδ ουν Ισραήλ
quid a Bibliis discrepal. δνομα τοΰτο σημαίνει, άνθρωπος νικών δύναμιν, t l d
(60) Επονομασθείς Ίησονς. Similia babemus igiiur valet boc israelis nonien, Homo vincens v i r -
apud Terlulliaiiuin m in A/arc.,cap. 16, c l Latian- luiem. »
lium, 1. iv, c. 17, ei Cyrilluin Alexandrinum, I. ιιι, (65) Έκείνψ. Mallet Sylburgius εκείνον.
iu JHI. iRierrogationis uoia appoui possel ρο^ΐτους (64) Τοιαύτας, Legil Tbirlbius τοσαύτας, u l n. 68
πατέρας υμών. el 100.
^61) Αυτού είπόντος. Legendum, ni fallor, αύ (65) "Οτι ούκ έστιν. Hic DOD ilifllcile esl siip-
του τοΰ ειπόντος. plere aliquod ex verbis pauio aale prxcedenlibus,
(62) Καϊ γαρ καϊ ΊσραήΛ. Pboenices, ul est aptid vel verbuiu έδήλου quod paulo posi occurrii.
Eusebiuui Prcepar. evangel. lib. i , c. 10, Salurnuui
βδδ DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 664
«{Λδχλλοντος αύτδν Πατρός τών δλων θεοΰ. Καί τδ Α ecissum fuisse dicit, idem valel ac eum noo eate
'Hcotov φάναι, c τ ή ν γενεάν αύτου τις διηγήσεται; * hominum opus, sed voluntatis illius, qui euin pro*
άνεχδιήγητον Εχοντα τ δ γένος αύτδν έδήλου. Ούδε\ς duxit, Patris universorum Dei. E l quod Isatas di~
γάρ, άνθρωπος ώ ν έξ ανθρώπων, άνεχδιήγητον έχει c i i : c Generationem ejusquis enarrabil*? » genus
τδ γένος. Καλ τ δ τδν Μωύσέα είπείν πλύνειν (66) eum non euarrabile babere demonstrat. Nemo enim
αύτδν τήν στολήν αύτου έν αίματι σταφυλής, ούχ δ est q u i , cum bomo ex hominibus s i i , gcnus habeat
χα\ ήδη πολλάκις πρδς υμάς παρακεκαλυμμένως πε- non enarrabile. Ει quod Moyses dixh suam illuin
προφητευκέναι (67) αύτδν εΐπον, εστίν; δτι αίμα stolam iu sanguine uvaelavalurum, nonne id ipsum
μέν Εχειν αύτδν προεμήνοεν, άλλ' ούκ έξ ανθρώπων est, quod saepe vos raonui arcane ab eo pranuntia-
δν τρόπον τδ τ ή ς αμπέλου αίμα ούκ άνθρωπος έγέν- ttitn; iia ut sangoinem quidem ei inesee significa-
νησεν, άλλ' δ θεός. Κα\ Ησαΐας δέ μεγάλης βουλής veril, sed nequaquam ex hominibus; quemadmo-
άγγελον αύτδν ε ί π ω ν , ουχί τούτων ώνπερ έδίδαξεν dom u v » sanguinera non bomo generavit, eed
έλθών, διδάσκαλον αύτδν γεγενήσθαί προεκήρυσσεν; Deus? Et quod eum Isaias magni consilii Angelum
*Α γάρ μεγάλα έβεβούλευτο ό Πατήρ εΓς τε πάντας vocat, nonne eorum, quae adveniens edocuit, magi-
τους εύαρέστους γενομένους αύτψ καί γενησομένους sirum illum et doctorem fulurum pranuniiabai ?
ανθρώπους, καλ τούς άποστάντας τής βουλής αύτοΰ M a g n p
a e n i m a l r i g c o n s i l i a l U | n i n o r a n e g f q u i i p s |
AMA/|.V* A % M A f ! w N t l > ^ Α AWAAII^ niu.A>« nA\l*\>*

ομοίως ανθρώπους ή αγγέλους, ούτος μόνος immmim^mm
άπαρα· . . .
placuerant ei placiluri eranl, homines, tum in de-
καλύπτως έδίδαξεν, ε ί π ώ ν ι "Ηξουσιν άπδ ανατο
sciscenies ab ejus voluntaie bomines pariter ei an-
λών [καλ δυσμών (68)], κα\ άνακλιθήσονται μετά
gclog, solus hic aperte edocuil, cum ita dicerel:
Αβραάμ καλ Ισαάκ και Ιακώβ έν τή βασιλεία τών
c Venient ab Orienle et Occidenle, et recumbenl
ουρανών * οί δε υίο\ τής βασιλείας έκβληθήσονται
cura Abrabam, el Isaac, et Jacob in regno coelo-
είς τδ σκότος τδ εξώτερον, ι Καί * ι Πολλοί έροΰσί
rum; filii auiem rcgni ejicieniur in lenebras exte-
μοι τή ή μ ε ρ α εκείνη* Κύριε, Κύριε , ού τψ σψ ονό
riores · . » E t : t Muhi dicent mihi in illa die: Do-
ματι έφάγομεν καλ έπίομεν κα\ προεφητεύσαμεν και
roine, Domine, nonne in noniine too edimus et b i -
δαιμόνια έξεβάλομεν; Καί έρώ αύτοίς* Αναχωρείτε
bimue et propbelavimus et daemonia ejecimus? Et
άπ' έμού. ι Καλ έν άλλοις λόγοις οίς καταδικάζειν T
dicam eis : Discedite a me . » Et aliis verbis, qui-
τους Αναξίους μή σώζεσθαι μέλλει, Εφη έρείν *
bus indignoe qui salveniur condemnalurus est, di~
c Υπάγετε είς τδ σκότος τδ εξώτερον, δ ήτοίμασεν
cturum se declaravit : c Abiie in tenebras exie-
ό Πατήρ τ ψ Σατανά καί τοίς άγγέλοις αύτοΰ. ι Καί
riores, quas paravii Paier Saianae et angelis ejus,»
πάλιν έν έτέροις λόγοις έφη* « Δίδωμι ύμίν έξου-
σίαν καταπατείν επάνω δφεων, καί σκορπίων, καί Q et rutrsus aliis verbis a i t : c Do vobU poteeiaiem
ςχολοπενδρών, κα\ επάνω πάσης δυνάμεως τού calcandi euper serpenies, ei scorpiones, et ecolo-
εχθρού. » Καί νΰν ημείς οί πιστεύοντες έπ\ τδν pendras, el super oirnem virtutem inimici · . Et
σταυρωθέντα έπ\ Ποντίου Πιλάτου Ίησούν Κύριον nunc qui in crucifixum sub Poniio Pilalo Jesum
ημών, τά δαιμόνια πάντα και πνεύματα πονηρά Dominum nostrura crediraus, dsemonia ouinia eft
εξορκίζοντες, ύποτασσόμενα ήμίν έχομεν. Εί γάρ malos spiritus adjurando poteslati nosirae subjici-
διά τών προφητών παρακεκαλυμμένως κεκήρυκτο mus. Quamvis enim lecte per propheias predica-
παθητδς γενησόμενος ό Χριστδς, κα\ μετά ταΰτα lum fuissel Christnm esse passurum, ac postea
πάντων κυριεύσων, άλλ' ούν γε ύπ' ούδενδς (69) νοεϊ- omnibus imperalurum, id tamen a nemine imelligi
σθαι έδύνατο, μέχρις αύτδς Επεισε τούς αποστόλους poterat, donec ipse discipulis persuasit haec in
έν ταίς Γραφαίς ταΰτα κεκηρΰχθαι δια^ήδην. Έβόα Scripturis uominaiim esse praedicala. Clamabat
γάρ π ρ δ τού σταυρωθήναι* c Αεί τδν Υίδν τοΰ άν enim antequam in crucera ageretur : c Oportet F i -
θρωπου πολλά παθείν, καί άποδοκιμασθήναι ύπδ τών lium hominis raulia pali et rejici a Scribis el Pha-
Γραμματέων κα\ Φα ρ ι σα ίων, κα\ σταυρωθήναι, καί risaeis, et cruclflgi, el terlia die r e e u r g e r e ι Et
τή τρίττ] ήμερα άναστήναι. ι Κα\ Δαβ\δ δέ πρδ David futurura fuisse anie solem et lunam 174
ηλίου καλ σελήνης (70) έκ γαστρδς γεννηθήσεσθαι D predicavil, ut ex uiero secundum Pairis volunla-
8 e
• lsa. L i n , 8. · Mauh. v i n , 41. * Matth. v u , 22. Luc. x, 19. L u c . IX, 22.
(66) ΠΧύτειτ. Aptius existimat πλυνείν Sylbnr- plicare cur Juslinus, cum his verbis, c ex utero
gius, e i paulo poei legi posse observat γενήσεσθαι ante Lucifertim genui (e, » nativiiaiem ex uiero
pro γεγενήσθαί. Virginis intelligal, illud lamen t anle Luciferum,»
(67) ΠεΛροφητενχέται. Codex Regitis προπεφη- idem esse puiet ac ante solem el lunam. Non enim
τευκέναι. Sic eliam codex Claromonianus ad mar- Chrislus ex Maria ante solem et lunam geniius.
giaetn. Vulgaia leciio reperiiur ad raarginem codi- Teriulliani, qui Juslinum imilaiur, clarior et aper-
c u Regii. lior sentenlia. Cbrislum enim ex utero Mariae ge-
(68) Verba κα\ δυσμών, in edilione Marani omis- nilum dicit aale Luciferum , quia nocie in lucern
ta, repoohnus ex ediiione lenensi. Εοιτ. P A T K . edilus est, lib. ν in Marc cap. 10. Αl Jusiimis 9
(69) 'ΑΧΓ ovr γε σύδετός. Probare pergil c anle Luciferum »idem esse vult ac ame solein et
Cbmtom csse magni consilii anêlum, et ab eo lunam. Quo sensu non pnedixit David Christuui
booioes maxioiarum rerum coguitionem accepis- ante solem el lunam de Maria nascilurum, sed lu*
•e. SimiUima diaserit Irenaeus lib. iv, c. 26, ιι. 1. lurum fuisae ante solein el lunam ui de Virgine na-
(7U)IJpo ήΜον καϊ σεΛήττις. Non facile eslex-" scerelur. Similein locuiu vidiioussupra D. 6 3 . "AVUH
055 S. JDSTINI PH1L0S0PHI E T MARTYRIS 656
lem nascerctnr, etimque cum Christus sit. Deum \ αύτδν χατά τήν τού Πατρός βουλήν έκήρυξε, χαί
fortem el adorandum esse declaravit. θεδν Γσχυρδν κα\ προσκυνητδν. Χριστδν δντα (71),
έδήλωσε.
77. Redil ad explicalionem prophetios Uaice. — 77. Κα\ δ Τρύφων ε ί π ε ν "Οτι μεν [ούν (72)] χα\
A l Trypbo : Equidem libi aseeniior satis inesse τοιαύτα χα\ τοσαΰτα Ιχανά δυσωπήσαί έ σ τ ι , σύμφη-
tol ac tanlis ralionibus ad persuadendum momen- μί σοι* δτι δέ απαιτώ σε τδν λόγον ών [δν] πολλά
t i ; sed scias velim roe a le Scripturam Hlam, quam κις προεβάλλου (75) άποδείξαι, είδέναι βούλομαι (74).
Fxpe demonstratiirum pollicilus es, reposcere. Fac Περαίωσον ουν κα\ αύτδν ήμίν, ίνα ίδωμεν καί ώς
igilur eam nobis expedias, ut vidcainus quonam εκείνον είς Χριστδν τούτον τδν ύμέτερον αποδει
paclo iu veslrum illani Christum dictam esse de- κνύεις είρήσθαι. Η μ ε ί ς γάρ είς Έζεκιαν αύτδν λέ
nionsires. Nos enira eam in Ezechiam prenuniiatam γομεν πεπροφητεύσθαι.
fuisse dicimus.
Tum ego : Ut vobis, inquam, videlur, ita faciam. Κάγώ έ φ η ν Ό ς βούλεσθε κα\ τούτο πράξω. Α π ο
Sed miln prius deinonsira de Ezechia dictumesse, δείξατε δέ μοι ύμείς πρώτον, δτι είς τδν Έζεκίαν
eum, nntequam pairem aut mairem vocarc nosset, είρηται, δτι πρ\ν ή γνώναι αύτδν καλείν πατέρα ή
virluUim Damasci et spolia Samarine oorain rege Β μητέρα, έλαβε δύναμιν Δαμασκού καί τά σκύλα Σα
Assyriorum cepisse. Neque enim vobis concedetnr, μάρειας έναντι βασιλέως Άσσυρίων. Ού γ ά ρ ώς
ttl vestro arbiiram hanc inierpreiationem aflera- βούλεσθε έξηγείσθαι συγχωρηθήσεται ύμίν, δτι Έ ζ ε -
tiSr-Ezecbiam adversus Daroascnm et in Samaria κίας έπολέμησε τοίς έν Δαμασκφ ή έν Σαμαρεία
corarn rege Assyriorum belltira gessisse. N a m , έναντι βασιλέως Άσσυρίων. ι Πρ\ν ή γάρ γνώναι
c priusquam puer norit vocare palrem aul mairem, τδ παιδίον καλείν πατέρα ή μητέρα , δ προφητικός
inquit propbeiicus sermo, capiet virlutem Damasci λόγος έφη, λήψεται δύναμιν Δαμασκού καί σκύλα
et spolia Samaria» coram regeAssyriortjm Nam Σαμαρείας έναντι βασιλέως Άσσυρίων. > Εί γ ά ρ μ ή
si propbelicus Spiriius cum addiiameaio non dixis- μετά προσθήκης ταύτα εΐπε τδ προφητικδν Πνεύμα*
s e i : « Aniequam noril puer vocare pairem aut iaa- ι Πρ\ν ή γνώναι τδ παιδίον καλείν πατέρα ή μητέ
trem, accipiel virtutem Damasci ei spolia Sama- ρα, λήψεται δύναμιν Δαμασκού κα\ σκύλα Σ α μ α
riae; » sed lanlum : ι E l pariet iilium et capielvir- ρείας· > άλλά μόνον είρήκει· c Καί τέξεται υίδν, καλ
luiein Damasci e i spolia Samariae, > dicerc pote- λήψεται δύναμιν Δαμασκού καί σκύλα Σαμαρείας, »
r a t i s : Quia futurum prxnoscebat Deus u i haec έδύνασθε λέγειν Επειδή προεγίνωσκεν δ θεδς μέλ
caperei Ezechias, idcirco praedixil. Nunc aulem λειν αύτδν λήψεσθαι ταύτα, προειρήκει. Νύν δέ με-
T r
Ρ — » ' »— «—
u
cuin hoc additamenlo dixit propbeiia : c Antequam τά τής προσθήκης ταύτης (75) είρηκεν ή προφητεία
noril puer appellare palreni aul matrem, capiel ι ΠρΙν ή γνώναι τδ παιδίον καλείν πατέρα ή μ η τ έ
xiruucin Dainasci ttspolia Samariae.» Ac vox qui- ρα , λήψεται δύναμιν Δαμασκού κα\ σκύλα Σ α μ α ·
1 0
lsa. viii, 4.
θεν κα\ διά γαστρδς ανθρωπείας δ θεδς καλ Πατήρ apud Juslinum ex utero ante solem eilunam g r n i -
τών δλων γεννάσθαι αύτδν έμελλε, lllud ergo, ι anie iusdici videiur. Legimus in eadem catecbesi it. 4,
Lucifcriim genui l e , > ideni esse Juslinus putabal li;ec verba : Χριστός καλείται ού χερσίν άνΟρωπί-
ac gigucre decrevi. Singularis ralio est, cur ba?c ναις κεχρισμένος, άλλ' ύπδ τού Πατρδς άιδίως είς
inlcrpreialio non viiuperelur, quia sulicel Cbrislus τήν υπέρ άνθρωπον άρχιερωσύνην χρισθείς. Illud
ab a?ierno cousensil lncarnalioni suae. Unde etiam υπέρ άνθρωπον uno codice ins. niiilur. Melius, i u i a
eum άνωθεν Juslinus Israelis nomen babuisse docet, quidem senlenlia, in aliis υπέρ ανθρώπων.
ιι. 75 el 125, quamvis hoc nomen ei non conveniai
iiisi ob incariiaiiuiiem, ui observal ipse Juslinus,
ιι. 125. Non absiiuili ralione Cbrislusapud Cyrilltira
ί
71) Χριστότ δντα. Respicit ad illud Davidis :
Inxil le Deus, Deus tuus; > videiurque C b r i s i i
app^llaiionein, ul in Apol. u , n. 6 , inde delucere,
llierosolymiiaiium accepisse ab «lerno dicilur illud
eacerdoliutii, quo faclus liomo ei semelipsum offe-
u
3 uod Cbrislus sil splendor paierna? gloriac e l Deus
e Deo. Vid. adnolalionem ad illum Apol. α l o -
rendo per Spiriluiu sanclum perfuncius esi. Χρι- cum.
στδς δέ έστιν άρχιερεύς (inquil cat. 10, ιι. 15) άπα- (72) Omisit Maranus errore. OTTO.
ράβατον έχων τήν ιερο»συνην ούτε άπδ χρόνων άρ- (75) ΠροεβάΛΛον. FrusLra bic Sylburgius o b l r n -
ςάμενος της ίερατείας, ούτε διάδοχον έχων έτερον dil προεβάλου. lllud aulem, τδν λόγον ών πολλά
τής αρχιερατείας... ουδέ έλαίω σκευαστψ χρισθελς, κις, e t c , de loco Scripiurae, c Ecce Virgo c o n c i -
άλλά πρδ τών αίώνων ύπδ τού Πατρδς, και τοσούτω piet, > accipi debel. Poslulal eniiu Trypho u l hunc
διαφέρων τών άλλων, δσω μεθ' ορκωμοσίας εστίν Ιε λόγον de Cbrisio diciuoi esse deinoaslrel. Quare l c -
ρεύς, c Ghrisliis suiuinus esl sacerdos non irans- geudum λόγον δν πολλάκις.
lereiidiiiu fiabeus sacerdolium, qui neque in lem- (74) ΕΙδέται βούΛομαι. Mallel Sylburgius είδέναι
pore Sacerdos esse coepii, neque alierum habel σε βούλομαι, ul supra ιι. 59 el 71. Sed bajc vucula
poniifiealus sui successorem... Neque faclitio un- lacile supplelur.
clus uleo, sed anie sxcuta a Patre, ei tanto excel- (75) Μετά τ η ς προσθήκης ταύτης. Quod ^ n s i i -
lcmior aliis quod ctim jurejurando sacerdoe esi. » nus subintelligendum relinquit, id Tertullianus
Ex his verbis, eiexieslimonioPauli, quod sequitur adv. Judcuos cap. 9, el lib. ιιι adv. Marcionem, c a p .
(Hebr. vii, 20, 21) saiis perspicuuin est sacerdolium 15, uberius prosequiiur, ac demonsirat, * si n u u -
ilhid secunduin ordinein Melcbieedecb hoc loco dc- quani boc naiura concedit, ame militare quam v i -
signari, quod Chrisius homofaclus exercuit. Quem- vere, anie virtuleni Damasci sumere, quaui p a i r i s
aduioduui ergo apud Cyrillum Clirislus ab asierno et malris vocabuluin nosse, contequi, ut figurala
sacci dos esi ^cuuduin ordineui Uelcbisedecb; ita prouuotiaiio videaiur. ι
«7 DIALOGUS C U M TRYPHONE J U D A O . 658
ρείας. ι Καλούδενλ τ ώ ν έν Ιουδαίοι; ποτέ συμβεβη- Α dem, cui id unquam apud Judxos contigerit, de-
κέναι τούτο άποδεΖξαι έχετε. Ημείς δε έχομεν άπο- moustrare neminem poiestis; nos atilem in C l i r i -
δΐΤςαι τοΰτο γενόμενον έν τψ ήμετέρω Χριστψ. "Αμα sio nostro factum ilemonstrare possumus. Statim
γαρ τψ γεννηθήναι αύτδν, μάγοι, άπδ Αραβίας πα- enim alque nalus esl, magi ex Arabia profecli eum
ραγενδμενοι, προσεχύνησαν αύτψ, πρότερον έλθόντες adoraveruni, cum prius se ad Herodem ia terra
πρδς Ήρώδην τδν έν τή γή υμών τότε βασιλεύον
f vestra lunc regnantem conlulis&em; quera quidenu
τα* δν ό λόγος χαλεί βασιλέα Άσσυρίων, διά τήν Scripiura regem Assyriorum vocat ob impium et
άθεον χαλ ανομον αύτοΰ γνώμην. Έπίστασθε γάρ improbum ejus aoioium. Scitis enini sa?pe a Spiri-
τοιαύτα, έφην, έν παραβολαίς καλ όμοιώσεσι πολλά lu sanclo res ejusmodi in parabolis ei siinililudini-
κις λαλούν τδ άγιον Πνεύμα* οίον πεποίηχε καλ πρδς bus d i c i ; quale eet quod et in omnem Hierosoly-
τδν λαδν άπαντα τδν έν Ίεροσολύμοις, πολλάκις φή- morum populum usurpavil, saepe illos ila compel-
σαν πρδς αυτούς· « Ό πατήρ σου Ά μ ο ^ α ί ο ς (76), laiis: « Pater luus Amorrbseus el matec lua Cbel-
και ή μήτηρ σου Χετταία. ι laea » . »
78. Καλ γ ά ρ ούτος ό βασιλεύς (77) Ηρώδης, μα 78. Probal hane propheliam soli Clnisto congrue-
θών παρά τών πρεσβυτέρων τοΰ λαού υμών, τότε re ex hi* quie de magis scrlpta $unt. — Nam Ilero-
έλθόντων πρδς αύτδν τών άπδ Αραβίας ράγων, καλ des ille rex, cum ad eum tunc magi ex Arabia ve-
είπόντων, έξ αστέρος τοΰ έν τψ ούρανψ φανέντος nissent ac dicereni: Ex stella quae in coelo appa-
έγνωκέναι δτι βασιλεύς γεγένηται έν τή χώρα υμών, niU, cognovimus nalum esse regein in lerra veslra,
καλ ήλθομεν προσκυνήσαι αυτόν (78)* καλ έν Βηθλεέμ euroque adoraium venimus; edoctus esi a eeniori-
τών πρεσβυτέρων είπόντων, δτι γέγραπται έν τψ bus popuJi vestri,q\ii, in urbe Beihleem, responde-
προφήτη ούτως · ι Καλ συ, Βηθλεέμ γή Ιούδα, ου runt,eo quod iia scriptum eita propbeta : 1 7 5 «El
δαμώς ελαχίστη εί έν τοίς ήγεμόσιν Ιούδα · έκ σοΰ tu, Belhleem terra Juda, nequaqi-ain luinima es in
γάρ έξελεύσεται ηγούμενος, δστις ποιμανεί τδν λαόν principibus Juda. Ex te euim exibit dux, qui pascei
μου. · Τών άπδ Αραβίας ούν μάγων έλθόντων είς populum roeum " . »llli igilur ex Arabia magi, cuin
Βηθλεέμ, καλ προσκυνησάντων τδ παιδίον, καλ προσ- Beihleem venissent, ac puerum adorassent, eiqiie
ενεγκάντων αύτψ δώρα, χρυσδν, καλ λίβανον καλ munera, aurum, tbus ei myrrbam cbiulissent, d i -
σμύρναν, επειδή κατά άποκάλυψιν μετά τδ προσκυ- viniius admouiti sunt, adoraio Beibleem puero, nc
νησιιτδν παίδα έν Βηθλεέμ έκελεύσθησαν μή έπανελ- ad Herodem redirent. Ac Joseph qtiidem Maria
θείν πρδς τδν Ήρώδην · καλ Ιωσήφ δέ δ τήν Μαρίαν sponsus, cum prius vellel sponsam suain ejicere,
μεμνηστευμένος, βουληθελς πρότερον έκβαλείν τήν C arbilratus ex viri consueludine, id esl ex stupro
μνηστήν αύτψ Μαριάμ, νομίζων έγκυμονείν αυτήν gravidam csse; viso ipsi oblalo jussus esi uxorem
άπδ συνουσίας άνδρδς, τουτέστιν άπδ πορνείας, δΓ suam non ejicere, asserenle angelo, qui ei appare-
δράματος χεκέλευστο μή έκβαλείν τήν γυναίκα αυ bat, ex Spiritu sancio esse, quod illa iu uiero ba-
τού, είπόντος αύτψ τού φανέντος αγγέλου, δτι έκ bebai. Melu igitur perculsus eam nop ejecil. Sed
Πνεύματος αγίου δ έχει κατά γαστρός έστι. Φοβηθελς cuin census in Judsea lum primum babereiur sub
ουν, ούκ έκβέβληκεν αυτήν,άλλά, απογραφής ούσης Gyrenio ; ex oppido Nazarcl, in quo degebat, Betli-
έν τή Ιουδαία τότε πρώτης έπλ Κυρηνίου, άνεληλύ- leem, unde oriundus eral, profecics est, ut cen-
θει άπδ Ναζαρέτ, ένθα φκει είς Βηθλεέμ, δθεν ήν, sereiur; nam ex iribti Juda banc terram incolente
άπογραψασθαι · άπδ γάρ τής κατοικούσης τήν γήν genus ducebat. Ac ipse una cuin Maria jubelur Ια
έκείνην φυλής Ιούδα τδ γένος ήν. Καλ αύτδς άμα jEgyplum discederc, ibique cum puero commorari,
τή Μαρία κελεύεται έξελθείν είς Αίγυπτον, καλ εί donec divinilus admoneanlur, u l in Judacaiu re-
ναι εκεί άμα τώ παιδίψ, άχρις άν αύτοίς πάλιν deant. Nato aulem Belhleem puero, cuni Josepb iu
άποκαλυφθή έπανελθείν είς τήν Τουδαίαν. Γεννηθέν boc vico non baberet quo diverleret. in spccum
τος δε τότε τού παιδίου έν Βηθλεέμ, επειδή Ιωσήφ quemdam vico proximum concessit. Gumque ibi
ούκ είχεν έν τή κώμη εκείνη ποΰ καταλΰσαι, έν δέ ^ essent, peperil Chrislum Maria, ac eum iu prsesepi
σπηλαίψ τινλ σύνεγγυς τής κώμης (70) κατέλυσε* posuil, ubi a raagis ex Arabia • enienlibua reperlus
1 1
Ezech. x v i , 5. " Micb. v, 2.
(76) Ό Πατήρ σον Αρουραίος. Hnnc Juslini lo- slragem pwcesserunt*

fla imilaliir Teriulliaiiiis adv. Jud. cap. 0, ut (78) Προσκυνήσαι αυτόν. Legitur αύτψ in ulro-
v«rbam verbo interdum reddere videaiur; exccplo que codice ms. ad marginem. lbidem monel T l i i r l -
taroen qttod regein Assyriorum non Herodem, sed bius ui legaimis γεγέννηται.
dtaboJuui intelligil. Αι eodem inodo, ac Juslinus, (79) Σύνεγγυς τής κώμης. Observat Tillemon-
imerprelatur Irenasus, qui magos « non jam per lius l . I in Hitl. eccles., pag. 444, hoc Juslini lesli*
Astyriorum viam ι reverso.s esse a i l lib. ιιι, cap. inoniuin, ul bominis in Paia?stina nati, non parum
16, n. δ. hac in re ponderis baberc. Sed Juslinum repreben-
(77) Καϊ γάρ ούτος ό βασιΛενς. Ab bis verbis dil Casaubonus exercit. 2, in Baron. num. 1, ac ei
u-ique ad i&U, Και ό Ηρώδης μή έπανελθόντων, opponit Origeiiein, qui lib. ι adv. CeUum scribit
kiogmiaiam habemus parembesiui, eainque aliis speluncain in Beibleein osiendi. Casauboni obser-
p^rrntlicsibes implicatain. Nain ul probet Juslinus valio ab erudilis viris merilo explosa, quippe cuin
irupifUiem Herodis ex nefando ilJius in jnfuuies minime rcpugnel, ut quod in suburbio vel vicino
ttctnore, pluriina inlexii, quae banc crudelissiuiaiu agro conligil, id iu ipsa uibc dicalur coiiligiase.
<*59 S. JUSTINI PHILOSOPHI ΕΤ MARTYRIS 660t
est. Vobis equidem jam demonsiravi Isaiam de Α καλ τότε αυτών δντων έκεϊ, έτετόκει ή Μαρία τδν,
signo hunc specum adumbrante •aticinatum essc; Χριστδν, καί έν φάτνη αύτδν έτεθείκει· δπου έλθόν-
sed propter eos qui hodie vobiscura venerunt, l o - τες οί άπδ Αραβίας μάγοι εύρον αύτδν. "Οτι δέ
cam repeiam; tumque locum illum rectiavi jam a Ησαΐας χαί περί τού συμβόλου τού κατά τδ σπή
nieexlsaia descripium,adjiciens Mithrae mysterio- λαιον προεκεκηρύχει, ανιστόρησα ύμιν, έφην, καΐδι'
rum antislites propter haec verba a diabolo impul- αυτούς δέ τούς σήμερον συν ύμίν έλθόντας, πάλιν
sos esse, ut in loco, qui apud eo3 epeltinca dicllur, της περικοπής έπιμνησθήσομαι, ε ΐ π ο ν καί ανιστό
suos iniiiari ab ipso Milbra dicerenL Herodes igi- ρησα ήν κα\ προέγραψα άπδ τού Ήσαΐου περικοπήν»
lur, cum illi ex Arabia magi ad eum non rediis- εΙπών διά τούς λόγους εκείνους τούς τά Μίθρα μυ
sent, quod lamen ut facerent eos rogaverat, sed στήρια (80) παραδίδοντας, έν τόπω επικαλούμενη
alio itinere, ul jussi fuerant, regionein suam repe- παρ' αύτοίς σπηλαίω μυείσθαι ύπ* αυτών (81), ύπδ
Uissent; cumque Josepbus una cum M-ariaet puero, τού διαβόλου ένεργηθήναι είπείν. Καί ό Ηρώδης, μή
prout diviriilus admoniti fuerant, jam in iEgyplum έπανελθόντων πρδς αύτδν τών άπδ Αραβίας μάγων,
profecti esseni; Herodes, inquara, puerum Mlujn, ώς ήξιωσεν αυτούς ποιήσαι, άλλά κατά τά κελευ-
quetn magi adoralum venerant, non cognoscens, σθέντα αύτοϊς δι* άλλης οδού είς τήν χώραν αυτών
omnes omnrno pueroe in Belhleem jussit occidi. A t - Β άπαλλαγέντων, καί τού Ιωσήφ άμα τή Μαρία καί
que id eventurura Jeremias pradixerat, sio per τ φ παιδίω, ώς κα\ αύτοϊς άποκεκάλυπτο, ήδη εξελ
etim loquenie Spirilu sancto : c Yox in Rama au- θόντων είς ΑΓγυπτον, ού γινώσκων τδν παϊδα δν
diia est, ptoralus et ululatus mullus, Rachel plor έληλύθεισαν προσκυνήσαι οί μάγοι, πάντας απλώς
rans fllios suos, et noluit consoLaiionemaccipere, τούς παΐδας τούς έν Ηηθλεέμέκέλευσενάναιρεθήναι.
M
quia non s u n t . * Igilur propter vocem quae ex Καλ τούτο έπεπροφήτευτο μέλλειν γίνεσθαι διά Ι ε
Rama exaudienda erat, id est ex Arabia (est enrm ρεμίου, είπόντος δι' αυτού τού αγίου Πνεύματος ού
etiam hactenus in Arabia locus qui Rama dlcitur) τως* « Φωνή έν 'Ραμά ήκούσθη, κλαυθμδς καΐδδυρ-
locum iHum, ubi Racbel Jacobi 1 7 0 sancti illius μδς πολύς, Ταχήλ κλαίουσα τά τέκνα α υ τ ή ς , καί
pairiarcba?, qui Israel cognominatus esi, uxor se- ούκ ήθελε παρακληθήναι, Οτι ούκ είσί. > Διά ούν
pulia est, id esl, Beihleem fleius implelurus erat, τήν φωνήν ή έμελλεν άκούεσθαι άπδ *Ραμά, τουτ
ploranlibus proprios filios interfeclos inulieribus, έστιν άπδ τής "Αραβίας (έστι γάρ καί μέχρι τού
atque insolabiliter hunc casum lugeniibus. Nam et νύν τόπος καλούμενος έν Αραβία ' Ρ α μ ά ) , κλαυ-
quod dicit Isaias : c Accipiet viriutem Damasci et θμδς έμελλεν τδν τόπον καταλαμβάνειν, δπου Τ α -
ι
olia Samariae \ > signiflcabal nefarii daemonis, ^ χήλ ή γυνή Ιακώβ τού έπικληθέντος Ισραήλ τού
qui Damasci babitabat, potestaiem a Cbrislo, sia Αγίου πατριάρχου τέθαπται, τουτέστι τήν Βηθλεέμ,
tiui alque natus esset, victum irv; quod quidem κλαιουσών τών γυναικών τά τέκνα τά Γδια τά άνη-
factum esse demonstralur. Magi enim, qni ui spolia ρημένα, κα\ μή παράκλησιν έχουσών έπ\ τ φ συμ-
rapti fuerant ad malas quasque aciiones, ad quas βεβηκότι αόταίς. Καλ γά^ τδ είπειν τδν Ήσαΐαν ·
eos ille daemon impeltebat, ubi Chrislum adoraium ι Αήψεται δύναμιν Δαμασκού κα\ σκύλα Σ α μ α
venerunt, defecere, ut manifeslura esl, ab ea, quae ρείας, » τήν τού πονηρού δαίμονος τού έν Δαμασκφ
illos u( spolia rapuerat polesiate, quain nobis arca- οίκοΰντος δύναμιν έσήμαινε νικηθήσεσθαι τ φ Χρι-
ue Scriptura Damasci babilare indical. Illam aulem στφ, ά μ α τ φ γεννηθήναι* δπερ δείκνυται γεγενημένον.
poieslatem, cum peccatrix el iniqua sit, praeclare Οί γάρ μάγοι, οίτινες έσκυλευμένοι ήσαν πρδς π ά
Samariam per similitudinem appellat. Damascum σας κακάς πράξεις τάς ένεργουμένας ύπδ τού δαι
autem Arabic* regionis esse et fuisse, quamvis μονίου εκείνου, έλθόντες κα\ προσκυνήσαντες τ φ
iiunc ei, qua3 Syrophoanice dicitur, adcenseatur, ne Χριστφ, φαίνονται άποστάντες τής σκυλευσάσης α υ
vestrum quidem qui6quam negare possit. Quamob- τούς δυνάμεως εκείνης, ήν έν μυστηρίω έσήμαινεν
rem praeclarum fuerit, ο viri, quae minus inlelligi ήμίν δ λόγος οίκεϊν έν Δαμασκφ. 'Αμαρτωλήν δέ καλ
tis, ea ex his, qui graliam a Deo acceperunt, id D άδικον ούσαν έν παραβολή τήν δύναμιν έκείνην κ α -
1 3 i k
Jer. χ χ χ ι , 15. Isa. νιιι, 4.
(80) Τους τά Μίθρα μυστήρια. Supra iium. 70 : in fronlibus mililes suos : celebrat et panis oblaiio-
Οί τά τού Μίθρου μυστήρια παραδίδοντες. Legiinus nem et imaginem resurrertionis inducit, et sub gla-
ιιι Apol. ι : Έν τοίς τού Μίθρα μυστηρίοις. dio redimit coronam. > Pr&icript. c. 40. Fabulosa
(81) Μυεϊσθαι ύχ' αυτών. Supra observavimus illa deonmi evocalio res esl apud anllquos p e r v u l -
nuin. 70, liiysierium sive arti/icium in eo posiium gala, ul videre est apud Euseb. Proepar. ev. l i b . v f
fuisse, quod sacerdotes dicerent eos, qui initiaban- c. 8 e t s e q q . In quo quidein nequiiiaa sacerdotuni
l u r , ab ipso Milhra iniiiari; alioqui nihil eos iusigne babemus exemplum lib. xvni Aniiquiiatum
inagnom aut mirabile dicluros fuisse. Quare OUJ- /osepbi c. 4, ubi Paulina, nobilis mairona, b o r r i b i -
nino legendum μυεϊσθαι ύπ' αυτού. Quain quidem lem iu roodum dedecoraia narralar, duin ei sacer-
eniendandi ralionem conlirmai J.usliims, dum ait dotes Isiaci nocturnos amplexus Anubidis, q u e m
Miikriacos §acerdoles, ui iia docerenl adduclosessc illa stulte vcnerabalur, juyenis cujusdain auro c o r -
verbis isaiae, bis nimirum : Ούτος οίκησες £v ύψηλψ ruptt promitlunt. Non miruui ergo, si Milhram s a -
σπηλαίω πέτρας ίσχυράς βασιλέα μετά, δόςης cerdoies a se evocari fyigebant, ul eos ipse i u i i i a -
&}εσθε, elc. Videnlur iu eamdeiu seiiieiiiiain accipi r c i , qui illius mysleriis iniiiari volebauU
po^sc bJuc verba Terlulliaui: < Miibra signa^l illic
061 DtALOGUS C U M TRYPHONE J U D J E O . 66*
λύς Σαμάρειαν κ α λ ε ί (82). "Οτι δέ Δαμασκός τής Α est ex nobis Cbrislianis, discere; nequaquam auleiu
Αραβικής γ ή ς ή ν χαλ Εστιν, εί καλ νΰν προσνενέ- in omnibus dimicare et contendere , ut doctrinam
μηται (85) τ ή Συροψοινίκη λεγομένη, ούδ' υμών τ ί veslram divina contempta slabilialis. Quare eliain
νες άρνήσασθαι δύνανται. "Ωστε καλδν άν ε Γη υμάς, in nos translata est baec gratia, u l a i l lsaias bis
ώ άνδρες, ά μ ή νενοήκατε, παρά τών λαβόντων χά verbis : « Appropinquat mihi populus isle : labtis
ρη άπδ τού Θεού η μ ώ ν τών Χριστιανών μανθάνειν · &uis bonorani me, cor auiem eorum longeesta
άλλά ιιή κατά π ά ν τ α άγωνίζεσθαι τά υμέτερα διδάγ me ; sed frustra me colunt, 'praecepta bominum ac
ματα κρατύνχιν, ατιμάζοντας τά τοΰ θεοΰ. Διδ κα\ doctrinas docenies. Propterea ecce ego adjiciam u i
είς ημάς μετετέθη ή χάρις αύτη, ώς Ησαΐας φησλν* transferam populum islum; et iransferam eos. Et
είπων ούτως· ι Ε γ γ ί ζ ε ι μοι ό λαδς ούτος· τοίς χείλε- auferam sapientiam sapienlium ipeorum, et pru-
1 5
σιν αύτων τιμώσί μ ε , ή δέ καρδία αυτών πόρρω deniiam prudenlum abolebo . »
απέχει ά π ' έμοΰ · μάτην δέ σέβονταί μ ε , εντάλματα ανθρώπων καλ διδασκαλίας διδάσκοντες. Διά τούτο
ίδού έ γ ώ προσθήσω τοΰ μεταθείναι τδν λαδν τοΰτον, καλ μεταθήσω. αυτούς.. Καλ άφελώ. τήν σοφίαν τών.
σοφών α ύ τ ω ν , τήν δέ σύνεσιν τών συνετών αθετήσω. »
79. Καλ δ Τρύφων, ύπαγανακτών μέν, αίδούμένος Β 79. PtobatconlraTrypkonem malos angelos α Deo
δέ τάς Γραφάς, ώς έδηλοΰτο άπδ τοΰ προσώπου αυ defecisse. — Hic Trypbo subirascens quidein, sed'
τού, είπε πρδς μέ · Τά μέν τοΰ θεοΰ άγιά έστιν · αί laiuen Scripluras reveritus, ut ex ejus vultu pate-
δε ύμέτεραι εξηγήσεις τετεχνασμέναι είσλν, ώς bat, i u dixit ad me : Sancla quidem eloquia D e i ;
φαίνεται καλ έκ τών εξηγημένων ύπδ σού, μάλλον sed vesire inierpreiaiiones, u i vel ex bis, qu:e a
δέ καλ βλάσφημοι · αγγέλους γάρ πονηρευσαμένους te exposiia sunt, apparel, arie cotnpo&iiae, vel po-
καλ άποστάντας τοΰ θεοΰ λέγεις. titis impise. Angelos enira improbe se gessisse, et
a Deo defecisse dicis.
Κάγώ, ένδοτικώτερον τή φωνή παρασκεύασα ι αύ Tum ego remissiori voce, ut eum ad me audien-
τδν βουλεμένος πρδς τδ άκούειν μου, άπεκρινάμην duin prepararem, ila respondi : Admiror, Try-
λέγων- "Αγαμαί σου, άνθρωπε, τδ ευλαβές τοΰτο, pbo, Itiam illam religionein, lcque eodem aninio
καλ εύχομαι τήν αυτήν διάθεσίν σε έχειν καλ περλ affici precor in eum, cui scriptum esl angelos mi-
δν διακονεΐν γεγραμμένοι είσλν οί άγγελοι, ώς Δα nisirare; quemadiaodum ait D a n i e l , eum tanquam ie
νιήλ φησιν, δτι ώς υίδς άνθρωπου πρδς τδν Παλαιδν fllium bominis ad Aniiquuro dierum adduci, eique
τών ήμερων προσάγεται (84), καλ αύτψ δίδοται regnuin omne dari in saeculum saeculi. Atque ut
π$σα βασιλεία είς τδν αίώνα τοΰ αίώνος. "ίνα δέ G perspeclum babeas, Trypho, nequaquara propria
γνωρίζης, είπον, ώ άνθρωπε, μή ημετέρα τδλμη nos audacia adducios esse, u i eam, de qua quere-
χρησαμένους τήν έξήγησιν ταύτην, ήν μ έ μ φ η , πε- ris, inierpreialionem adbiberemus; teslinionium
ποιήσθαι η μ ά ς , μαρτυρίαν σοι άπ' αύτοΰ τοΰ Ήσα libi ex ipso Isaia proferam, qui Tanaim quaque iir
ίου δώσω, δτι πονηρούς αγγέλους κατψκηκέναι καλ regione iEgypli malos angelos babilasse ail et ha-
κατοικείν λέγει καλ έν Τάνει τή Αίγυπτία χώρα. bilare. Suni auiem haec verba :« Vac filii deserto-
Είσλ δέ οί λόγοι ούτοι· c Ούαλ τέκνα άποστάται· res, haec dicit Dominus ^ e c i s l i s consilium, nou per
τάδε λέγει Κύριος· Έποιήσατε βουλήν ού δι' έμοΰ, me, et pacia non per spiritum meum, ut adderetis
καλ συνθήκας ού διά τοΰ πνεύματος μου, προσθείναι peccata pecoatis; 1 7 7 maligne agentes, u l de-
αμαρτίας έφ' άμαρτίαις· οί πονηρευόμενοι (85) κα- ecendereiis in iEgypium (me auiem non interroga-
ταβήναι είς Αίγυπτον ( έ μ έ δέ ούκ ήρώτησαν) τοΰ verunl) ut acciperent auxilium a Pbaraone, et tege-
βοηθηθήναι ύπδ Φαραώ, καλ σκεπασθήναι σκέπην reniur umbraculo jEgyptiorum. Erit enim vobis
Αιγυπτίων. Έ σ τ α ι γάρ ύμίν ή σκέπη Φαραώ είς proteclto Pbaraonis iu confusionem, el hia qui con-
αίσχννην, καλ τοίς πεποιθόσιν έπ' Αιγυπτίους δνει- fidunl in iEgypiiis opprobrium. Suni enim in Tani
δος· δτι είσλν έν Τάνει άρχηγολ άγγελοι πονηροί. ^ principes, arigeli maligni. Frustra laborabunl ad po-
Μάτην κοπιάσουσι πρδς λαδν, δς ούκ ωφελήσει αύ- puluut, qui eis nou proderit ad auxilium, sed ad
1 i 7
τους είς βοήθειαν, άλλ είς αίσχύνην καλ όνειδος. > confusionem, et opprobriuio . ι Sed et Zacharias
1 8
Αλλά καλ Ζαχαρίας φησλν, ώς καλ αύτδς έμνημό- d i c i l , quemadmodum ipse commemorasii, diabo-
a 1 T 1 8
Isa. x x i x , 15. *· cap. vu, v. 15, 14. Isa. xxx, 1-5. cap. ιιι, ν . 1.
(82) Έκείντχν καΛώς Σαμάρειαν χαΛεϊ. Similia divisione sequitur Terlulliawus, qjii Damascum in
babet Teriullianus lib. adv. Judwot, c. 9, p. 193, Syrophoenicem iranscriplum esse asscrit ex disiin-
dkens : < Spolia aulem Samaria?, ipsos magos, qui ciione Syriarum a Bomanis scilicet facta. Terlull.
coui illuin cognovis&ent, el miineribiis honoiassenl, adv. Judasos c. 9. Atqtie huic suffraganlur Eusebius
quasi Dominutn et regein sub leslimonio indicis e l el Uierouynius, Pb(Bnicia3 aecribenles Dainasciim.
docis siellae spolia sunl facti Samariae, i . e. idolola- Syropboeoices aulem simt niedii inter Svrosvel Phoe-
iriae, credenles videlicel in Cbrisium. Idololatriain nices, atque occupanl regiones in uirmsqtie conii-
enira Samariae nomine nolavit, u l ignominiosae ob nio silas, Hieropolim puia Cbalcidem ei Marsy;e
idotolairiam qua desciverai lunc a Deo sub rege Iracium ; quibus accessere Damascus et Abila L y -
Hieroboam. > Confer ejusdeq) lib. m adv. Marcion. saniae; quas Coelesyriasascribiint Plolomaeus οι Sira-
c 15 p. 494. JEBB.— Magos Xerlullianus spolia Sa-
V bo. Bocharl. Ganaan., kib. i , c. 1, p. 565. Jaae.
maria* non, ui Juslinus. appellatos exislimat quia. , (84) Προσάγεται. Supple ab hi$ qui aslaut, ntiu-
diatoli praeda fneranl, eed quia ipsius Chrisli. pe angelis.
(85) Nvr χροσνετέμηζαι, elc. Jusliiium iu hac (85) Πονηρευόμενοι. In Bibliis πορευόμενο*.
063 S. JUSTINI PBIIOSOPUI ET MARTYRIS 664
lutn etelisse a d$xtris Jesu sacerdolis ut adversa- Α νευσας, δτι ό διάβολος είστήκει έκ δεξιών Ίησου τού
retur ei, et Dominum dixisse : c Increpet te Domi- Ιερέως, άντικεϊσθαι αύτφ * χα\ είπειν (86)' c Έπιτι^
IIIIS, qui suscepit Hierusalero. ι Ac rursum in libro μήσαι σοι Κύριος ό έκδεξάμενος (87) Ιερουσαλήμ.»
1
Job » scriptum esi, ut et ipse dixisii, angelos ve- Καλ πάλιν έν τψ Ίώβ γέγραπται, ώς καλ αύτδς
nisse ut assisterent c o p m Domino; et diabolum έφης, δτι οί άγγελοι ήλθον στήναι έμπροσθεν Κυ
vna cum i!Iie adfuisse. Ει a Moyse in principio Ge- ρίου, χα\ ό διάβολος άμα αύτοίς έληλύθει. Καλ ύπδ
uesis scriptum babemus Evam a serpento decepUin Μωΰσέως έν άρχή τής Γενέσεως δφιν πλανήσαντα τήν
fuisse, eumque diris devotum. E l in AGgypto ma- Εύαν γεγραμμένον έχομεν, καλ χεχατηραμένον. Καλ
gos scimus conatos esse imilari viriutem illam, έν Αίγύπτψ δτι μάγοι ήσαν έξισοΰσθαι (88) τή δυ
quam per fidelem famulum Deus operabatur. Nec νάμει τή ενεργούμενη διά τού πιστού θεράποντος
yos latet dixisse Davidem : c Dii genliura daemo- Μωύσέως ύπδ τού θεού, έγνω μ ε ν χαλ Δαβλδ δτι c οί
nia. .» t0
θεολ τών εθνών δαιμόνια είσιν, > εΐπεν, έπίστασθε.
80. Juitini sententia de regno mille annorum. Re- 80. Καλ ό Τρύφων πρδς ταύτα έφη* Εΐπον πρδς
pugnant plure* catholici. — Ad haec Trypho : Jam σέ, ώ άνθρωπε, δτι ασφαλής έν πάσι σπουδάζεις
fjbi, inquit, dixi, id a le in omnibus provideri, ut είναι τα\ς Γραφαίς προσπλεχδμενος. Είπε δέ μοι,
Scripturis implicatus in lulo verseris. Sed age dic Β αληθώς ύμείς άνοιχοδομηθήναι τδν τύπον Τερουσα-
niibi : vere bunc vos Hierosolymorum locuin i n - λήμ τούτον ομολογείτε, χαλ συναχθήσεσθαι τδν λαδν
siauraium i r i iaiemini, ac populum vestrum con- υμών, χαλ εύφρανθήναι συν τψ Χριστψ άμα τοίς (89)
gregatum i r i , et curo Ghristo beate victurum ex- πατριάρχαις καλ τοις προφήταις, χαλ τοίς άπδ τού
epeclalis una cuni patriarcbis et prophetis · iisque ημετέρου γένους, ή χαλ τών προσηλύτων γενομένων
qui ex nosiro gcnere fuerunt, vel eiiam nobis se πρλν έλθείν υμών τδν Χριστδν, προσδοκάτε· ή ίνα δό
adjunxerunt antequam Cbrislus vesler venirel; an ξης περικρατείν ημών έν ταίς ζητήσεσι, τιρδς τδ
ut nos videaris abunde in coniroversiis superare, ταύτα όμολογείν έχώρησας;
$υ confugisii ut haec fatereris?
Tum ego: Non ita miser sum, inquam, Try- Κάγώ εΐπον* Ούχ ούτω τάλας έγώ, ώ Τρύφων, ώς
pbo, ul aliud dicam, aliud sentiam. Tibi igitur et έτερα λέγειν παρ'ά φρονώ. Ώμολόγησα (90) ούν σοι
antea confessus sum, me ei multos alios ha3C sen- καλ πρότερον, δτι έγώ μέν καλ άλλοι πολλολ ταύτα
lire, ita ut omnino perspeclura habeamus sic fulu- φρονούμεν, ώς καλ πάντως έπίστασθε (91) τούτο γε
r t i m : al mullos rursus, eosque ex illo Gbristiano- νησόμενον πολλούς δ" αύ καλ τών τής καθ αράς (92)
rtim genere, quod piam el puram sequitur senlen- καλ ευσεβούς δντων Χριστιανών γνώμης, τούτο μή
tiam, id noa agnoscere libi signiflcavi. Nam quod γνωρίζειν έ σήμανα oot, Τούς γάρ λεγόμενους μέν
spectat ad eos, qui Christiani quidem dicuniur, sed Χριστιανούς, δντας δέ άθεους καλ ασεβείς αίρεσιώ-
aibei et impii sunt haeretici, blaspbema illos in τας, δτι κατά πάντα βλάσφημα καλ άθεα καλ ανόητα
omnibus ei impia et insana docere tibi deraonstrav^. διδάσκουσιν, έδήλωσά σοι. "Οτι δ" ούκ έφ' υμών μό-
u
cap. i , v. 6. «° Psal. xcv, 5.
<
(86) Καϊ είπειτ. Subaudiendum τδν Κύριον, qux dum illius verba refert, breviialis causa praatermi-
vox non omiuilur infra n. 115. sil. Viiletur Juslinus de insiauratione HierosolY-
(87) *0 έχδεξάμενος. Infra n. 115, legilur έχλε- niorum disseruisse in prima parte Dialogi n. 45,
ξάμενος. ubi de iis agit, qui ex genie Judaeoruin in resurre-
^88) Μάγοι ήσαν έξισοΰσθαι. I3i corruptus bic ciione salvabunlur.
tocus sanelur, legendum videlur εποίησαν. Sic eniin (9.1) Έπίστασθε. Legendum έπίστασθαι, ut ad-
Exud. vui, v. 18 : Καλ εποίησαν ωσαύτως οί έπαοι- monuit G l . Thirlbius, cui tamen non mutium pro-
δολ ταις φαρμαχείαις αυτών έξαγαγείν σχνίφα, χαλ batur ha3C emendaiio. Equidem i u legendo quid
ούχ ήδύναντο. Melius forte έπείρασαν. eupersit difficuluiis non video.
(89) Άμα τοις. Gum Ghristo, ul bealiB vitce au- (92) Kal των της χαθαράς. Durior multo Ire-
ctore; cum pairiarchis et propbetis, ut sociis ejus- " naeus, quod equidem miror in tam pacifico mariyre.
dem felicilalis. loterpunclio aute πρλν έλθείν com- c Quomara aulem, inquil lib. v, c. 41, quidam ex
niode sublala in edil. Londineusi. bis qui puianlur recie credidisse, supergrediunlur
(90) "Ομολόγησα. Utnnn injnria lemporum exci- ordinem promotionis justorum^ et molus niedilatio-
derinl quae Justinus de Hierosolymorum insiaura- nis ad incorrupielam ignorant, haereticos sensus in
lione disseruisse se narral, an cutn sauclu mariyri se babenies.» E l cap. 9 -. « Quouiam igitur traus-
Dialogum scribenii haclenus in menteni non venis- feruntur quorumdam sentenlice ab haereticis sermo-
sent, nunc oblala occasioue commemoranltir? Equi- nibus, e l snut ignoranies disposiiiones Dei et niy-
dein iocum non video, ex quo haec excidere poiue- steriuin jusioruin resurrectionis et regni, quod e»l
r i n l ; nihil eniui inancum, mbil biulcum in superiori priucipium iacorruptelaa, per quod regnuin qui d i -
parte Dialogi. Quainobrein mullo inaHin ab ipso gni fuerinl, paulatiui assuescunt capere Deum,» etc.
Juslino, quam ab ipsis librariis praeiennissa dicere. Quamvis auiem hic lreua3us a sua leuilate aliquan-
Quid eniin luirum, si longa ac variis rebus impli- lum discedai, bis lamen verbis, c b&ratkos seosus
cata disputaiio ιιοιι eo semper ordine referaiur, in se habeoies,» non haeresiin existimandus esl s i -
quo babila fuerat? Alque bujus rei exempluin non gnilicare, sed opifiiottos, qus sua sponte pieiatem
jonge repelendum. Nam supra n. 79, referuniur J U M I Ia3deutes, h*relicis ad impietalein usui eraut,
Tryphonis de angelis dicia; sed non lam mulia ei translala? videbaniur ab bajreiicis sermeiii-
rcleruuiur, quain iuulla illc dixeral. Ille cnim Za- bus.
^baria* el Juui lcblimouia c i l a v i l , quje Jusliuus,
DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO.
νων τούτο λέγειν μ ε έπίστασθε (93), των γεγενημέ- Β Aique ιιΐ sciatis me non apud Υ 0 3 solos haec prae-
vwv ήμίν λόγων Απάντων, ώς δύναμίς μου, συνταξιν dicare; librum pro viribus componam omnium ser-
ποιήσομαι * Ι ν οΤς καλ τοΰτο δμολογοΰντά με δ χα\ monum quos inter nos habuimus, in quibus quod
πρδς υμάς ο μ ο λ ο γ ώ , εγγράψω. Ού γάρ άνθρώποις apud vos proflteor, idem me profitentera descri-
μάλλον ή άνΟρωπίνοις δίδαγμα σι ν αϊ ρου μα ι άκολου- bam. Neque enim hominibus polius aut humanis
1
Θείν, άλλά Θεώ χαλ τοις παρ εκείνου διδάγμασιν (94). docirinis adbaerendura mihi esse staluo, eed Deo
Εί γάρ χαλ συνεβάλετε ύμεις τισι λεγομένοις Xpir 178 " Q e t s U 3 e a b e o
tradila sunt. Nam, si etiam
στιανοΤς, χαλ τοΰτο μή όμολογοΰσιν, άλλά χα\ βλασ- iucidistis in nonnullos qui Cbrisllani quidem vo-
φημείν τολμώσι τδν Θεδν "Αβραάμ, κα\ τδν Θεδν cantur, haec auteni minime tenent, sed eiiam Deuin
Ισαάκ, χαλ τδν Θεδν Ιακώβ, οί κα\ λέγουσι μή είναι Abraha3 et Deum Isaac et Deum Jacob bhspbemiis
νεκρών άνάστασιν, άλλά άμα τψ άποθνήσκειν τάς appelere audent, ac nullam esse morlueram re-
ψυχάς αυτών (95) αναλαμβάνε σθαι είς.τδν ούρανδν, surrectionem, sed statim atque moriantur, ammas
μή ύπολάβητε αυτούς Χριστιανούς· ώσπερ ουδέ Ι ο υ suas in coeltim suscipi dicunt; cavete ne. eos e i i -
δαίους, άν τ ι ς όρθώς έξετάστ), δμολογήσειεν είναι τούς slttuelis Chrisiianos; qiiemadmodnin nec Jtidaeoe,
Σαδδουκαίους, ή τάς όμοίας αίρέσεις Γενιστών, καί si quis recle perpendat, esse faleatur, Sadncaeos
Β
Μεριστών (96), κα\ Γαλιλαίων, καί Έλληνιανών (97), el similes sectas Genislarum, Meristarum, Galilaeo-
καλ Φαρισαίων, Βαπτιστών (98) (κα\ μή άηδως rum, Hellenislarum, Pharisaeorum ei Baplistarum
άκούσητέ μου πάντα ά φρονώ λέγοντος), άλλά λεγό (ne vobis ingralum sil quidquid sentiam eloquen-
μενους μέν Ιουδαίους χα\ τέκνα Α β ρ α ά μ , καί χεί- tem audire), sed nomine lenus Judacos et fllios
λεσιν δμολογοΰντας τδν Θεδν, ώς αύτδς κέκραγεν ό Abraba?, ac labiis Deum colenies, queniadmodum
(95) "Οτι δέ... έπίστασθε. Vide adnotala ad n. secias ac invicem pugnantes. Si vim ulritisque no-
127. niinis experidamus, ahenim a genere duciiur, a l -
(94) ΆΛΛά θεφ χαϊ τοις παρ' εκείνου διδάγμα leruin a parle. Tesiatur Josephtis Antiq. lib. XVIII,
σιν. Observandum est Juslinum, dum tanio sludio c. 2, JudaBorum eeclas de faio ct providenlia dis-
effiertur, non adversus calbolicos adversarios, sed sensisse, PbarisaRis oinnia quidem Deo stibiniuenti-r
ndversas baereiicos efferri, nec de nuda regni mille bus, sed non sine exccpiiotie voluuialum bomaiia-
anoorum opinione, sed de lolo resurreclionis dorum; Essenis vero nibil prorsus excipientibus, quod
gmaie loqui. Poslquam enim d i x i i : c Neque enim ιιοιι Deo subjicerenl. Gredideriin ergo Geuislas
bominibus... adhaercndum mihi esse staiuo, sed dicios fuisse, qui niundum generaiim a Deo admi-
Deo et iis quae ab eo iradila suni, > slalim addit: nisirari; Merisias, qui falum sive providenliani ad
ι Nam si etiani incidistis in nonnullos, qui Cbri- singulos boinines peninere censebant. Gujusmodi
stiani qaidem vocantur,» etc. Id est si vidisiis et dissidium inler philosophos exsiilil, quorum non-
collocuu eslis. Fama eniin cogniii eranl Tryphoui, nulli, u i ait Jusiinus inilio Dialogi, c persuadere
D. 55. conabaniur Deum uuiversi quidem ac generum et
(95) Τάς ψυχάς αυτών. Juslinus non alios hic specierum curain gerere; uiei aulem,ac singuloruin
refellit, quam nefarios haerelicos, qui sunni in coe- non iiem.»
los asceueum nullis flagiliis lardari posse dicebanl; (97) ΓαΛιΛαίων χαϊ ΈΛΛηνιανών. Prinii a Juda
deinde vero postquam semel evolassem in coelum, Galilxo urii, iidemque ac Sicarii. lielleniauos Sca-
nullum deinceps de bonis el malis judicinra, nullam liger ab Hellenio ducc deducii, Scrrarius a Graeco
fore resurrectionem. Eosdem sectarios refellunt quodam auciore sectae. — ΓαΛιΛαίων. H u j u s s e c i »
Irenaeus l i b . i , cap. 2 1 , et Terlullianus Scorpiac. auctor el princeps fuit Judas Galilaaus, qui posl
cap. 10. Quin etiam ipse Hieronymus, quem opi- exsilium regis Archelai, cum Bomaui in Judiea
oiooes MiUeuariorum seculuin uon esse constat, censum agere vellent, populares suos ad relineudam
ba% opinionum porlenta eodeia modo ac Jusiinus prisihiaiii liberlaiem exciiavil. Vide A c i . aposl. v,
deieslaiur. Stc enim in ep. 45 ad Ctesiphonlem de 5 7 , ei Josepb. Anliq. x v i u , c. 1, § 1 et 6. KUR-
Hanicbasis loquitur : Manichaeus, i n q u i i , eleclos THOLTUS. De iis aucior lndiculi basres.: « Galibei
aaoa, quos inter αψίδας Pialonis in cojlesiibus col- dicunt Gbrisluin venisse ei docuisse eos, ne dice-
locat, dicit omni carere peccaio, nec, si velint, posse renl dominuin Gaesarem neve ejus monilis uiereu-
peccare. ι Juslinus non inioierilo cavel, ne ejus- l u r . » — 'ΕΛΛηνιανών. Horum praeter Justinuiu
inodi bomines pro Christianis habeautur. Eoruin neiuo veterum meiiiionein fecit. Jos. Scaliger (De.
euim v i u e l doclriua plurnnuin uocebal tiomiiii tribut Judceoruin sectis tyntagm. ed. Jac. Trigland.,
Cbristiano. Gelsus apud Origeoein atlribuit oinni- Delpb. 1705, 4, Ρ . i , p. 579) eos ab auclore sivc
bas Gbrisliaiiis couiinenla Lbiouilarum de Glirisio ba^resiarcba Hellenio deducit, J . Orusius (Ad voce^
oaio ex> Josepbo I. i , p. 54; Gnosiicorum De Hebr. Λ'. Test. commentar., Franck.Fris. 1616, 4, p.
ntftxdt creaiore 1. vj, p. 5 1 1 , ei 1. v m , p. 587, ac 219) Herodiaiiosputat desiguari. Tbirlbius ieg;i uia->
ipsas eliam Opbianoruin uugas p. $97. Unde Ire- l i l Ηλιακών vel Έλκεσαίων, vel, quod propiua a i i
IHOIS de suis bajrelicis 1.1, c. 25, u . 5 : ι Sed vitam vulgarem leclioneiu accedil, Έλληλιανών, u l intel-
qoidem luxuriosaw, seiilenuam auieui impiant, ad ligalur celebris illa scbola K . llillelis sive Ueilelis.
veboieo niatilia? ipsorum, nomiiie abulunlur.» Y i - OTTO.
drtur iulerpres, ui saepe alias, legisse, άσωτον pro (98) Φαρισαίων, Βαπτιστών. Legendum vide-
Ασωτοι, ei άθεον pro άθεοι. Yerlere debuissel « i u - tur καί Βαπτιστών. Kecenseulur eiiiiu Hemero-
xuriosi ei impii. > baplisiue apud Epipbanium posl Pbarisxos. In boe
(96) Γενιστών χαϊ Μεριστών. Genistas auclor auiem de seciis Judaicis judicio ιιοιι sequilur Jusli-
indicuii baeresium apud Hieronyin. ila dicios putat, nus opinioues Judaûruiu. Quaiuvis euim purior
quia r. genere Abrabae orli eraul. Merislas vero, esset docirina Pbarisajorura, quaui alidrum, ounies
quia Scripluras separabant. Soaliger legendum pu- prorsus has secias labiis Deuni, nou corde colera
lal γενήται, iia ul iidein sint ac γεννηται. Geuisias pronuiuial. In quo quideui cuui meluerel ne Judafis
Scrr^rius ioierpreialur illusires, Merislas vero in offeusaiu veuirel, vcrboruin duriiicm sic molliia
&cbi»tuaiicos. S<d nou auiiuadverieruul erudili viri iusiiluit: c ISe vobis ingraiuiu s i l quidquid scnliaiu,
l i e i i i i u s ei Mensus mlcr sc oppooi, ut discrepautes e ^ u c m c i u audire. ι
607 S. JUSTINl PIIILOSOPIII ET MARTYRIS 668
ipse Dcus.clamat, corde aulem longe ab eo remo- Α θεδς, τήν δέ καρδίαν πό£ δω έχειν άπ' αύτοΰ. Έ γ ώ
4
los. Ego autem e t , si qui recte in omnibus sen- δέ, καλ εΓ τινές είσιν όρθογνώμονες κατά πάντα Χρι
liunl, Cbrisliani, ei carnis resurreciionem futuram στιανοί, καλ σαρκδς άνάστασιν γενήσεσθαι έπιστά-
scimus, et mille annos in urbe Jerusalem atdiflcaia μέθα* καλ χίλια έτη (99) έν Ιερουσαλήμ οικοδομή-
el ornaia et amplificata; quemadinodiitn Eiecbiel θείση καλ κοσμηθείση καλ πλατυνθείση, οί προφή
ei Isaias ei caueri propbelae promiituni y
ται (1) Ιεζεκιήλ καλ Ησαΐας, καλ οί άλλοι ομολό
γου σιν.
81. Probare conatur hanc tenteniiam ex Itaia et 81. Ούτως γάρ Ησαΐας περ\ τής χιλιονταετηρίδος
Apocalypsi.— Sic enim Isaias de boc mille anno- ταύτης εΐπεν ι "Έσται γάρ ό ούρανδς καινδς, καλ ή
rum spatio locutus e s l : c E r i i enim coelum novum, γή καινή· καλ ού μή μνησθώσι τών προτέρων, ουδέ
et lerra nova, et nor. recordabunltir priorum, et μή έπέλθη αυτών έπλ τήν καρδίαν άλλ' εύφροσυνην
I M M venient super cor eorum; sed gaudium et ex- και άγαλλίαμα εύρήσουσιν έν αυτή δσα έγώ κτίζω.
suliaiionem invenienl in ipsa, quae ego creo. Quia "Οτι ίδού έγώ ποιώ τήν Ιερουσαλήμ άγαλλίαμα, κ α ί
ecce ego facio exsultalionem Jerusalem, el popti- τδν λαδν μου εύφροσυνην, καλ άγαλλιάσομαι έπ\ Ι ε
lum meum keliiiam; el exstiltabo super Jerusalem, ρουσαλήμ, καλ εύφρανθήσομαι τψ λαώ μου. Κα\ ούκ
€l lauabor super populo meo. Et non uhra audie- Β ο ύ ^
μ ί ) ^ έ αυτή φωνή κλαυθμοΰ, ουδέ
α 0 Ό ν
lur ιη ea vox flelus neque νοχ clamoris. Et non φωνή κραυγής. Καλ ού μή γένηται έτι έκεϊ άωρος
erit amplius ibi immatiira aliquis selaie, et senex, ήμέραις, καλ πρεσβύτης δς ούκ έμπλήσει τδν χρόνον
qui non impleal tempus suum. Eriieniin adolescens αυτού. "Εσται γάρ δ νέος, υίδς (2) έκατδν ετών · δ
e c
filius centum annorum : moriens vero 1 7 9 P " δέ αποθνήσκων άμαρτωλδς υίδς έκατδν ετών, καλ
calor filius cenlum annorum, eiiam maledioius erit. έπικατάρατος έσται. Κα\ οίκοδομήσουσιν οικίας, καλ
Et aedificabunt domos, et ipsi inbabilabunl; et αύτολ ένοικήσουσι, καλ καταφυτεύσουσιν αμπελώνας*
planlabunl vineas, el ipsi comedent genimina ea- καλ αύτολ φάγωνται (δ) τά γεννήματα αυτών, καλ τδν
runi, el vinum bibeul; non aediflcabuni, et alii i n - οίνον πίωνται· ού μή οίκοδομήσωσι (4), καλ άλλοι
babitabunl; et non planiabunt, alii vero comedenl. κατοικήσουσι* καλ ού μή φυτεύσωσι, καλ άλλοι φά-
Elenim secundum dies ligni vitae, eruut dies populi γονται. Κατά γάρ τάς ημέρας τού ξύλου τής ζωής
utei; opera laborum eorum mulliplicabuntur. Ele- αί ήμέραι τοΰ λαού μου έσονται* τά έργα τών π ό
«li mei nqn laborabunt in vanum; neqae filios νων αυτών πλεονάσουσιν (5). Οί εκλεκτοί μου ού αή
gcnerabunt in maledictionem; quia semen justum πονήσουσιν είς κενδν, ουδέ τεκνοποιήσουσιν είς κατ-
et benedicium a Doniiuo erunl, ct nepolce eoruiii* ά ρ α ν δτι σπέρμα δίκαιον καλ εύλογη μένον ύπδ Κ υ -
cuin eis. Et erit, aniequam ipsi clament ego exati- ρίου έσονται, καλ έγγονα (6) αυτών μετ' αυτών. Καλ
diaui; adhuc loquenlibus illis, dicam : Quid esl? έσται πρλν ή κεκράξαι αυτούς , έγώ έπακούσομαι
Tum lupi ei agui pascentur simul, et leo quasi αυτών έτι λαλούντων αυτών, έρώ* Τί έστι; Τότε λύ
bos coroedet paleas, et serpens lerram, quasi κοι καλ άρνες άμα βοσκηθήσονται, καλ λέων ώς βούς
panenu Mon nocebunl, neque corrumpeni in monle φάγεται άχυρα, δφις δέ γήν ώς άρτον. Ούκ άδική-
sanclo; dicit Dominus". » Quod igiiur his in ver- σουσιν ουδέ λυμανοΰνται έπλ τ φ δρει τ φ άγίω, λέγεν
bis dicilur : c Nam secunduni dies ligni, dies po- Κύριος, ι Τδ ούν είρημένον έν τοις λόγοις τούτοις
9 1
Isa. LXV, 17 usque ad finem.
(99) Καϊ χίλια έ τ η . Clericus excidisse pntat has declarat, alios vero nequaquam. 3 · His vorbis,
voces, εύσεδείς βιώσεσθαι. Sed salis est supplere c Ει resurrectionem fulurain scimus, et mille auuos,
verba praecedentia γενήσεσθαι έπιστάμεθα. quemadmodum prophelaB promillunl,» satis indicat
(1) 01 προφήται. Legendum ώς οί προφήται, ut resurreclionis doclrinam omniiim Scripturarum
jain multi aiiiiiiadverleitint. Mauilesluiii esi enim auctorilale, et Iraditione ac unauimi Ecclesia? cou-
Juslinum hic suo el eorum quos recie in omuibus sensu n i l i , regni aulem mille aiinoruin opinionem
sentire ait, nomine, eam docirinaui prolileri, quae •ν ex quibusdam leslimoniis Scriplune deduci, in
etba3reticis resurreciidnem neganlibus el caibolicis quibus qui regnum mille annoruni perspicere sibi
regnum mille annorum rejicieuiibus contraria siL videbanlur, eos recte in ouniibus semire exisiima-
Primos oppugnat resurrectionis professio, atleros b a l ; qui auiem idem non perspiciebanl, eus viiu-
regni mille annorum exspeclatio. Prauerea post perare non audebal.
illa verba : « Etcarnis resurreclionein ftittiram sci- (2) Χίος. Justintis in boc Isais referendo lesti-
nius,» mullo apiius ponilur : « E l mille annos in moiiio ιιοιι sequilur Sepluagiula iuterpreies, apud
urbe Jerusalem, quemadmoduin prophela? promii- quos illud υιός, quod paulo posl a Jusiiuo repeiilur,
luut,» quam si dicalur, t Ει mille annos in urbe iientro iu loco legiiur. Neque eiiain iidem agiioscuiil
Jerusalem inslaurala el exornala el amplilicata ήμέραις post άωρος, neque illud δσα έγώ κτίζω.
propbciav Ezecbiel et Isaias ei alii proiuiiuinl.» (3) Φάγωτται. Monel erudilus Londinensis editor
llis adde Jusiiuum paulo anie dixisse el sibi ei legeiidum esse φάγονται τά γεννήματα, el mox
iniiliis aliis de boc reguo mille arinoruiii omiiino πίονται.
persuasum esse. Quamvis auiem ila seutire decla- (4) Οίκοδομήσωσι. Codex regius ad marginem
rei qui recle iu omnibus seiiliuiil; inauifesia est οίκοδομήσουσι,βΐ mox φυτεύσουσι.
adbibiia ab illo inler eos qui resurrecLionein et eos (5) ΠΛεονάσονσιν. Meudose illud verbum pro
qui rcgnuui mille aiiiioriini negabanl, maxima dis- παλαιώσουσιν positum esse Grabius ei Tbirlbius
lijiciio. 1· Quidquid aspere et vehemenier dicii, observani.
id ad primos speclal. Laudem aliis piae c l pura: (6) "Εγγόνα. Melius έκγονα ul \n Bibliis Roin. e l
docirinx iribuil. 2° Priiues loli Ecclesix advoioari Ald. TlHKLBiUS.
669 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO. 670
Ifijr ι Κ α τ ά γ α ρ τ ά ς ημέρας του ξύλου (7)αίήμέραι Α puli mei enini : opera laborum eorom muliiplica-
τού λαού μου έσονται, τά έργα των -πόνων αύτων πλεο- buntur,» mille annos arcane designari intelligiimis.
νάσουσιν,» ν ε ν ο ή χ α μ ε ν , δτι χίλια έτη έν μυστηρίω Cum enim Adae diclura fuisset, quo die de ligno
μηνύει. Ώ ς γ ά ρ τ φ Α δ ά μ είρητο δτι ή δ' άν ήμερα edisset, eo morilurum, mille illuin annos non i m -
φάγη άπδ του ξύλου, έν εκείνη άποθανεϊται,έγνωμεν αύ plevisse scimus. lllud etiam: c Dies Domiiii tanquam
τδν μή άναπληρώσαντα χίλια έτη. Συνήκαμεν καλ τδ m i l l e a n n i " , » eodem pertinere intelligimus. Huc
είρημένον, δτι (8) c ήμερα Κυρίου ώς χίλια έτη (9), » accedit quod vir apud nos nomine Joannes, unus
είς τούτο συνάγει. Καλ επειδή καλ παρ* ήμίν άνήρ ex Cbrisli apostolis, io revelatione ipsi facta, mille
τις, ψ δνομα Ιωάννης, είς τών αποστόλων τού Χρι annos Jerosolymis traducturos predixil eos, qui
στού , έν αποκαλύψει γενομένη αύτφ χίλια έτη ποι- Chrislo nostro crediderint, ac postea generalem,
ήσειν έν Ιερουσαλήμ τούς τ φ ήμετέρφ Χριστψ πι- et, ut verbo dicara, seiernam unauiftiiier siinul
στευσαντας προεφήτευσε, καλ μετά ταύτα τήν καθο- omnium resurreciionem et judiciam futurom. Quod
λικήν, καλ, συνελόντι φάναι, αίωνίαν όμοθυμαδδν άμα quidem el Dominus noster proouniiavil: ι Neque
πάντων άνοστα σι ν γενήσεσθαι καλ κρίσιν. "Οπερ nubenl, neqtie nubentur, sed aequales angelis erunl,
καλ δ Κύριος ήμί>ν εΐπεν < "Οτι ούτε γαμήσουσιν (10) 13
cum sint lilii Dei resurreclionis . »
ούτε γαμηθήσονται, άλλά ίσάγγελοι έσονται, τέκνα Β
τού Θεού τής αναστάσεως δντες. »
82. Παρά γάρ ήμίν (11) καλ μέχρι νύν προφητικά 82. Prophelica dona Judaorum trantlata Itt CAri-
ναρίσματά έστιν. Έ ξ ού καλ αύτο\ συνεϊναι οφείλετε, ttianot. —Apud nos enim eiiam nunc dona exstant
δτι τά πάλαι έν τψ γένει υμών δντα είς ημάς μετε- prophetica : ex quo el ipsi inlelligere debelis, quae
τέθη. "Ονπερ δέ τρόπον καλ ψευδοπροφήται έπλ τών apud vos olim fuere, ea in nos esse iranelata.
παρ* ύμίν γενομένων αγίων προφητών ήσαν, καλ Qnemadiuodum aulem apud vos, cum sancti essent
παρ* ήμίν νύν πολλοί είσι καλ ψευδοδιδάσκαλοι· ούς prophetae, falsi quoque exstiterunt, ita et nunc
φυλάσσεσΟαι προεΤπεν ήμίν δ ημέτερος Κύριος, ejusmodi hominee ac falsi dociores apud nos
ως έν μηδεν\ ύστερεΤσθαι ημάς, επισταμένους δτι versaoiur; quos ut caveremus, praeraonuit nos
προγνώστης ήν τών μετά τήν άνάστασιν αυτού τήν Dominus noster, ita ut nibil imparaiis nobis eve-
άπδ τών νεκρών, χαλ άνοδον τήν είς ούρα,νδν, μελ niat, quippe cum praescium eum sciamus fuisse
λόντων γίνεσθαι ήμίν. Είπε γάρ δτι φονεόεσθαι καλ eorum, quae post ipsiug resunreclionem ex mortuis
μισείσθαι διά τδ δνομα αυτού μέλλομεν, καλ δτι ψευ et ascensum in coelum evenlura nobis erant.
δοπροφήται κα\ ψευδόχριστοι πολλο\ έπλ τψ όνόματς Fuiurum enim esse dixit, ut occideremur et odio
αυτού παρελεύσονται, xa\ πολλούς πλανήσουσιν* δπερ babereimir propter nomen ejus, ac falsi pro-
καλ έστι. Πολλοί γάρ άθεα καλ βλάσφημα καλ άδικα pbei33 et falsi Ghristi in nomine ejus mulli pro-
έν ονόματι αυτού παραχαράσσοντες έδίδαξαν, και τά direni et plurimos aeducerent; quod quidem ei
άπδ τού ακαθάρτου πνεύματος διαβόλου έμβαλλό- efenii. Hulti enim impia ei blasphema et iniqua in
μενα ταίς διανοίαις αυτών έδίδαξαν, καλ διδάσκουσι ejus nomine adulierantes iradiderunt, ei quae ab
μέχρι ν ύ ν ούς ομοίως ύμίν μεταπείθειν μή πλα- iinpuro spiriiu diabolo sunt, ea meulibus tuis i u -
νάσθαι άγωνιζόμεθα, είξότες δτι πάς ό δυνάμενος (12) jecla dociierunt el eliam nunc docent, Quibus ideai
λέγειν τδ αληθές καλ μή λ^γων, κριθήσεται ύπδ τού quod vobis persuadere conamur, ui ab errore disce-
Θεού, ώς διά τού "Ιεζεκιήλ διεμαρτύρατο δ Θεδς εί dant; quippecum perspectum habeamus quicuoqua
πων, δτι € σκοπδν τέθεικά σε τψ οίκψ Ιούδα. Έάν verum possit dicere, oec dicai, eum a Deojudi-
u Μ
Psal. LXXXIX, 4. Luc. xx, 35, 36.
(7) Τον ζνΛον. In editionibus Graeco-Latinie ad- transgressionis adimpleos senleniiam > OTTO.
dilur τής ζωής, quoddeestin codicibus mss.eiapud D (10) Οΰτβ γαμήαννσιν. Desiloram liberoram
R. Stephanum. procreationem dicit, postquara omoes bominea
(8) Καϊ τδ είρημένον δτι. Legendum esse καλ δτι τδ resurrexerint; non quod justos in illo, quod sibi
είρημένον, jam nonnalli moiiueranl. Legere inalim fingebat, mille annorum regno liberis operam da-
com Tbirlbio συνάγειν. Sed quodiidera legit paulo turos suspicaretur; sed quia sanciis comnium bono-
ante καλ έγνωμεν, id lotum bunc locura perlurbai. rum ulique spiritualium, ι ut aii Tertullianus ιιι,
(9) ΧΙΛια έτη. Locus sic explicandus videlur. in Marc. c. 24, t copia > frtieniibus caeieros bo-
t
Verba illa, c dies popnli Dei erunt secunduni dies inines consuetam viiae raiionem duciuros exi&ti-
ligni, ι arcane designanl mille annos. Nam Deus mabat. Memo saue Juslinum sine sununa temeriute
dicit : « Adanium eodeui die, quo de ligno edisset, suspeclum in hoc aenere babere possil, qui diserle
iDoriiuruni ease; ι is aulem ίμή άναπλ. = « ιιοιι docel io \pol. i , Ghrislianos idcirco ad viiaui pro-
TmiHscaEssps EST lempus uiille annorum ») fere. fiiudendam paralos esse, quia τής παρά θ ε ψ διαγω
milJe annos vixit (Genes. v, 5 ) : dies igilur Domini γής amaiores sunt, quia αίωνίου καλ καθαρού ρίου
est lanquam roille aiuii, el per mille annos Chri- έπιθυμούσι.
sius llierosolymis cuin suis regnabit. — Irenaeus (11) Παρά γάρ ήμίν. Quia paulo aute dixerat
Adv. kaeres. v, c. 25, § 2, p. 321, ed. Massuel.: Joannem, unum ex duodccim, prophelai apud Gbri-
c Qaidam aotem rursus in inille.simum annum revo- siianos munere perfunctum esse; inde nata occasio
canl morieui Adae : quoniam eniro ι dies Domini loquendi de propbeticis Gbristianoruui donis.
sictii milJe a u n i : » non superposuii (h. e. exceasii) (12) Πάς ό δυνάμενος. Giiai hajic senteuiiaui
auteui luille annos, sed iaira eos inorluus esi, Joannes Damascenus in Parallclii, p. 754·
671 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS
i-aium i r i , 1 8 0 quemadmodum Deus per Ezechie- Α άμάρττ^ δ αμαρτωλός, χα\ μή διαμαρτύρη αύτφ, α ύ -
lem lestaius est his verbis : « Specolatorem posui τδς μεν τή Αμαρτία αυτού άπολείται, παρά σού 6ε τδ
te domui Jtida. Si peccaverit peccalor, et non te- αίμα αυτού έκζητήσω. Έάν δέ διαμαρτύρη α ύ τ φ ,
stiflcatus ei (ueris, ipse quidem peccato suo peribit, αθώος ίση. ι Διά δέος ούν κα\ ημείς <ι*ουδάζομεν
a le auiem sangumem ejus requiram. Sin lesiift- όμιλείν κατά τάς Γραφάς, άλλ'ού διά φιλοχρηματίαν,
caius ei fueris, innocens e r i s " . > Et nos igitur ή φιλοδοξίαν, ή φιληδονίαν. Έ ν ούδεν\ γάρ τούτων
inetu addacti, sermones secundum Scripturas con- έλέγξαι ημάς δντας δύναταί τις. Ουδέ γάρ ομοίως
ferre studemus, minime auiem pecuni» aut gloriae τοίς άρχουσι τοΰ λαού τοΰ υμετέρου θέλομεν ζήν.
cupiiiitale, aul amore voluptalis. Nullum enim ex ούς δνειδίζει ό Θεδς λέγων · ι 01 άρχοντες υμών κοι-
bis est viiiis, cujas nos quisquam arguere possit. νωνο\ κλεπτών, φιλοΰντες δώρα, διώκοντες άνταπό-
Neque enim similiier, ac princlpes popnli vestri, δομα. · ΕΙ δέ τινας κα\ έν ήμίν τοιούτους γνωρίζετε,
vivere volurous, quibus Detis boc probnim objicit: άλλ* ούν γε τάς Γραφάς καί τδν Χριστδν διά τούς
c Principes vestri socii furum, diligentes dona, τοιούτους μή βλασφημήτε, κα\ παρεξηγείσθαι (13)
M
pcrsequentes retributionem . > Quod si quos eiiam σπουδάζητε.
iiiter nos tales noverilis, ne Scripluras idcirco el Chrislum blaspbemiis appelalis, aot prave inter-
preiari siudeatis.
83. Probatur psalmum, « Dixit Dominus, > etc. Β 83. Κα\ γάρ τδ · t λέγει Κύριος τώ Κυρίφ μου ·
Ezechne ηοη convenire. — lllud enim, ι Dlxit Do- Κάθου έκ δεξιών μου, έως άν θώ τούς εχθρούς σου
minus Domino meo: Sede a dexlris meis, donec ύποπόδιον τών ποδών σου, ι είς Έζεκίαν είρήσθαι
ponam inimicos tuos scabelluin pedum luorum* , ι 6
έτόλμησαν υμών οί διδάσκαλοι έξηγήσασθαι, ώς κε-
iia inlerpretari ausi sunt magislri veslri, ut in λευσθέντος αύτοΰ έν δεξιά τοΰ ναού (14) καθεσθήναι,
Ezechiam diclumesse conlenderenl, quasi is jussus δτε προσέπεμψεν αύτφ δ βασιλεύς Άσσυρίων απειλών,
sii in dexira parte templi sedere,cum ad eum mhit κα\ έσημάνθη αύτφ διά τοΰ Ήσαίου μή φοβείσθα*
rex Assyriorum minilans, eique per lsaiam signi- αύτδν. Κα\ δτι μέν γέγονε τά λεχθέντα ύπδ Ήσαΐου
Jicatum est ne hunc limeret. Aique Isaiae quidem ούτως, καί άπεστράφη δ βασιλεύς Άσσυρίων τού μή
dicta sic evenisse, ut dicia fuerani, ei regem Assy- πολεμήσαι τήν Ιερουσαλήμ έν ήμέραις τού Έζεκίου,
riorum aversum fuisse quominus Jerusalem in κα\ άγγελος Κυρίου άνειλεν έκ τής παρεμβολής τών
diebus Ezecbiae oppugnarel, aiqueab angelo Domini Άσσυρίων είς έκατδν δγδοηκονταπέντε χιλιάδας, κα\
occisa in caslris Assyriorum ad cenlum ocloginta έπιστάμεθα κα\ δμολογοΰμεν. "Οτι δέ είς αύτδν ούκ
quinque hominum mil)ia,el novimus ei confileiimr. είρηται δ ψαλμ,δς, δήλον. Έ χ ε ι γάρ ούτως · c Αέγει
Psalmum auiem in cum diclum non fuisse perspi- Κύριος ^τώ Κυρίφ μου* Κάθου έκ δεξιών μου, έως
7
ciiiim e s l ; sic enim babel* : t Dixil Dominus.Do- ^ άν θώ τούς εχθρούς σου ύποπόδιον τών ποδών σου
inino meo : Sede a dexiris meis, donec ponam ini- 'Ράβδον δυνάμεως έξαποστελεί(15) έπϊ Ιερουσαλήμ,
inicos tuos scabellum pediim ttiorum. Virgam vir- κα\ κατακυριεύσει έν μέσφ τών έχθρων σου.Έν λαμ-
mtis emiitet super Jerusalem, el dominabiiur in πρότητι (16) τών αγίων πρδ Εωσφόρου έγέννησά σε.
medio inimicorum suorum. In splendore sancto- "Ωμοσε Κύριος, κα\ ού μεταμεληθήσεται * Σύ ιερεύς
rum ex utero ante Luciferum gcnui ie. Juravit είς τδν αίώνα κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ. » "Οτι ουν
Dominus, et non pcenilebit eum : Tu es sacerdos in Έζεκίας ούκ έστιν ίερεύς είς τδν αίώνα κατά τήν
aiernum secundum ordinem Melcbisedecb. ι Eze- τάξιν Μελχισεδέκ, τίς ούχ ομολογεί; κα\ δτι ούκ έστιν
cbiam igitur non esse sacerdoiem in aeiernum se- δ λυτρούμενος τήν Ιερουσαλήμ, τίς ούκ έπίσταται;
cundtim ordinem Melcbisedech, quis non falea- κα\ δτι (5άβδον δυνάμεως αύτδς ούκ απέ στείλε ν είς
lur? Nec eum esse Jerusalem liberalorem, quis Ιερουσαλήμ, κα\ κατεκυρίευσεν έν μέσφ τών έχθρων
ncscii? Nec eum in urbem Jerosolyraorum virgam αύτοΰ, άλλ' ό θεδς ήν δ άποστρέψας άπ' αυτού
1Τ
" Ezech. ιιι, 17, 18, 19. " Isa. ι, 23. " Psal. c i x , 1. Ibid., 1-4.
(13) Μή βΧασφ-ίχμψε καϊααρεξηγεϊσθαι. Dislin- D nempe virga ilja virtulis dominabilur, potoniisst-
guenda sunt quae Justinus non disliuxil, et bjas- mum Chrisli verbum, quod, ui explical Jiisiinns,
phemiae ad Chrielum, pravae inlerpreialioues ad dominatum est iu inedio 'mimiconnn, scilicel in
{SvTipluras referenda?. inedio da:moniim, qni a genlibus cole.banlur. Legit
(14) 'Er δεξιςί τον vaov. Haec Terlullianus, u l pariler Terliilliaiius v, in Marc. cap. 9 : c el do-
t
I.oudinensis uierque ediior observavit, in libro ν niinabilur in medio inimiconim luorum. »lllud an-
Adv. Marcionem, cap. 9, transiuiil. lem, c luorum » non quadral apud Juslimim cuni
(15) 'Ράδδοτ δυνάμεως έξαποστεΛει. Huuc iis qua3 precednni. Nimium euiin hxc obscura et
locum longe aliler ciiai Justinus eupra n. 52, ei in dtira siinl : Yirgam virlutis emillel (Cbrisius) e l
Apoi. i , n. 45. Slaluere non possum uirqiu baec
varietas in librarios, an ipsum in Juslinum reji-
r.ienda sil. Sed rmllus dubilo quin in boc Dialogi
i
illa) dominabilur in medio inimicortim luoruin.
ideiur ergo legendnm έν μέσφ τών έχθρων αύτοΰ,
ιιt paulo posi. ubi Ezecbia3 hxc aplari nou posse
loco ila scripserii Justinus, ut in edilis babetur. demoiislral Jiislinus.
Probat enim bunc psatmuiu ad Ezecbiam detor- (16) Εν Λαμπρότητι. Qua3 anie haec verba et in
queri non posse, quia ιιοιι ipse Ezeebias virgam vir- locis supra cilalis Jusiini ci iit Bibliis legunlur, ea
luiis emisii>sed Deus abeo ploranle avertii bostes. ab ipso Justino omilii poiuere. Non enim iQlum bic
Νυιι legebat ergo: t virgaui virluiis euiiliel libi psalmuui reciial. Lcgiiur snpra n. 32 el 55, et
Uomiuus. > Legimus eliam supra, κα\ κατακυ Apol. i , n. 45 : Έν ταί; λαμπρότησι τών αγίων
ρίευε. Scd boc luco reliueiiduoi κα\ κατακυριεύσει. σου.
173 DIALOGUS C L M TRYPHONE JUDJEQ. 674
κλαίοντος χα\ όδυρομένου τούς πολεμίους, τίς ού Α virlulis eroisiese, quae dorainata sil in mcdio i n i -
γινώσχει; ό δε ημέτερος Ιησούς ούδέπω ένδόξως micorum snorum, sed Deum esse, qui ab eo flente
Ιλθών, βάβδον δυνάμεως είς Ιερουσαλήμ έξαπέ- et ploranlc bosies avertit, quis non uoveril? No-
στειλε (17), τδν λδγον τής κλήσεως καλ τής μετα ster auiem Jeeus, nonduni gloriose adveniens. v i r -
νοίας πρδς τά έθνη άπαντα, δπου τά δαιμόνια άπε- gam virlulis l $ l e m i s i t i n urbem Jerusalem, verbtiirr
κυρίευεν αυτών, ώ ς φησι Δαβίδ*« Οί θεο\ τών εθνών vocaiionis et poenhenliae ad oranes gentes, ubi
δαιμόνια· > Καλ ίσχυρδς ό λόγος αυτού πέπεικε πολ d&monia suo eas iinperio lenebant, quemadinodtmt
λούς καταλιπεΐν δαιμόνια οίς έδούλευον, καλ έπλ τδν ait David : c Dii gentium dxmonia **; ι ac pra>|>o-
παντοκράτορα Θεδν δι* αυτού πιστεύειν, δτι δαιμό tens illius verbum mullis'persuasil, ul dttmotiia,
νια (18) είσιν οί θεολ τών εθνών. Και τό· ι Έν τή quibus serviebant, reliuquerent, et per etim in
λαμπρότητι τών αγίων έκ γαστρδς πρδ Εωσφόρου Deum oranipoieniem crederent, ac deos geniium
έγέννησά σε, > τ ψ Χριστψ εΓρηται, ώς προέφημεν. esse daeinonia persuasum baberenl. Ulud autem :
c In splondoribus sanctoruua ex utero ante Lucferum gernii t e " , > Cbrisio diclum est, ui jam
wonuimus.
84. Καλ τό· c Ιδού ή Παρθένος έν γαστρί λήψεται, 84. Soii etiam Chritto eonvenii itlud: c Ecco
κα\ τέξεται υίδν, ι είς τούτον προείρητο. Εί γάρ μή Virgo. > — Aique illud eiiam: c Ecce Yirgo in
s o
έκ Παρθένου ούτος, περ\ ού Ησαΐας έλεγεν, έμελλεν ^ ulero concipiel, et pariet filium , > in eum pr;v
γεννάσθαι, είς δν (19) τδ άγιον Πνεύμα έβόα* t Ίδού diclum fuerat. Namsi ille, de qtioloquubalur Isaias,
Κύριος αύτδς ήμίν δώσει σημείον * Ιδού ή Παρθένος non eral ex Virgine nascilurtis; quis tandem ille
έν γαστρλ λήψεται, καλ τέξεται υίόν; > Εί γάρ όμοίως esl de quo Spiriius sanctus clamabal: « EcceDo-
τοις άλλοις άπασι πρωτότοκο ις καλ ούτος γεννά σθαι minus ipse nobis dabit signum: Ecce Virgo in ulcro
έκ συνουσίας έμελλε, τί καλ ό Θεδς σημείον δ μή πάσι concipiet, et pariet iilium? > Nam si hic quoque,
τοις πρωτοτόκοις κοινδν έστιν, έλεγε ποιείν; "Αλλ' perinde ac alii omnes primogenili, ex concubitu
δπερ έστλν αληθώς σημείον, καλ πιστδν τψ γένει τών orilurus erat, cur Deus ipse signum, qtiod minime
ανθρώπων έμελλε γίνεσθαι, τουτέστι διά παρθενικής omnibus primogenitis commune essei, dalurum se
μήτρας τδν πρωτότοκον τών πάντων ποιημάτων σαρ- dicebai? Sed quod vere signum est, qtiodque ccrttwi
κοποιηθέντα αληθώς παιδίον γενέσθαι, προλαβών αύτδ bumano generi fulurum eral, nempe ex virgiuali
διά τού προφητικού Πνεύματος, κατά άλλον κα\ άλλον utero Primogenitum omnium rerum conditarum,
τρόπον, ανιστόρησα (20) ύμΤν, προεκήρυξεν, ίνα δταν carneui facium, vere pueruni nasci, id pr«occu-
γένηται, δυνάμει καλ βουλή τοΰ τών δλων Ποιητοΰ pans per Spiriium sanclum aliis alque aliis modis,
γενόμενον γνωσθή· ώς κα\ άπδ πλευράς μιάς τοΰ ut vobis exposui, praenuntiavit, ut cum faclum es-
'Αδάμ ή Εύα γέγονε, καλ ώσπερ τάλλα πάντα ζώα Q eel, potesiate ei volunlale Greatoris uiiiversorum
λόγψ Θεού τήν αρχήν έγεννήθη. Ύμείς δέ καλ έν factura esse agnoscereiiir; quemadinodum ex uua
τούτοις παραγράφειν τάς εξηγήσεις άς έξηγήσαντο οι Ada3 cosla Eva genita est, ac caelera omnia ani-
πρεσβύτεροι υμών παρά Πτολεμαίψ τψ τών Αιγυ manlia verbo Dei initio generata sunt. Yos aulem
πτίων βασιλεί γενομένψ, τολμάτε, λέγοντες μή έχειν in bis quoque iulerprelaiiones, quas seniores vestri
τήν Γραφήν ώς εκείνοι έξηγήσαντο, άλλ',ι Ίδού, ι φη- edidere, cum apud Piolomacum iEgypiiorum regem
σλν, c ή νεάνις έν γαστρ\ Ιξει · > ώς μεγάλων πρα- essent, perveriere audelis, Scripiuram asserentes
u 8 0
Psal. xcv, δ . *· Psal. cix, δ. Isa. vn, 14.
(17) 'Ράβδον δυνάμεως είς ΊερονσαΛήμ έξαπέ- num Spiritus sancti apostolis immissum, cum
στειΧε. Sic eliain paulo anlo de Ezechia direbal: omnes essenl Hierosolymis in eodein ioco. Qua-
Τάβδον δυνάμεως αύτδς ούκ άπέστειλεν είς Ιερου re hnec virga viriuiis anle cinissa est in urbem
σαλήμ. In ipso psalmo qualem recilat Jusliiius, D Hierosolyraam, quam ex ea egrederetor. Illam
habeqius έπλ Ιερουσαλήμ. Nemo est sane qui non autem Jerosolyma missam dicere, Jusliui proposito
bic facinus aliquod suspicelur librarioruin. Nullnm conducebal. Nam ne Judaei dicerent Ezecbiain prc-
enim exsiat exemplum cjusmodi leciionis non solum cibtis snis impelrasse et emisisse ex urbe virgam
apad alios scriplores, sed eliam apud Juslinum, virlulis, qua profligaii bostes; occurril Jusliniis et
qoi legil sopra n. 33, έκ Σιών, et in Apol. i , u. 45, ubservat virgam viriutis non solum llierosolymi»
ίξ Ιερουσαλήμ, el legem novam Hierosolyinis pro- emissam esse, sed eliain Hierosolyma, quod Eze-
gresfcim dicil,ut jam vidimus n. 11 ei 24. Praeler- ctaia* apiari non poleral. Itaque legendo έπλ Ιερου
ca durior videri possit haec verborum construclio : σαλήμ non lam iinniulalur lexius quam explicalur.
είς Ιερουσαλήμ έ&χπέστειλε τδν λόγον τής μετα lilud mirum, cur banc explicaiionem Jusihms in
νοίας πρδς τ ά έθνη άπαντα. Cotnniodius el aplius ipsura conlexlum asciveril. Fortasse Juslinus, qui
dicerelur verbtim Evangelii Uierosolymis missuin interprelationes Hebraicas inlerdum seclalur, pra?-
esse ad omnee gentes, Sed cuin seniel babeamus posiiionem Hebraicam voci Sion prajmiseam idem
έπλ Ιερουσαλήμ, bis eodem sensu είς Ιερουσα valerecredidil ac tn, quia uoniiunquam ita acciphur,
λήμ, nun teinere rejicienda iribus locis repeiiia (18) "Οτι δαιμόνια. Ha3c e margiue translaU con-
seriptura. lilud πρδς τά έθνη άπαντα minus du- jicii erudilus Londinensis edilor.
rnm videbitur si referalur ad nomen κλήσεως. (19) ΕΙς δν. Legit είς δ Thirlbius.
Sed praecipue nobis observanda ratiocinatio Jusimi. (20) Ανιστόρησα. PraimiUendum ώς Sylburgiua
• Virgam virtutis > inierpreutur c verbuin vocativ- ei alii monueruut. Ha?c periractare prsccipue inci^
οίε et pueniieBtia; ad omoee genies, > sive do- pil n. 63.
675 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS
uon liabere, ut illi exposuerunt, sed: c Ecce ado- Α γμάτων (21) σημαινόμενων, εί γυνή άπδ συνουσίας
lcscenlula in uiero babebit. · Quasi vero res ma τίκτειν έμελλεν δπερ πάσαι αϊ νεανίδες γυναίκες
gnae signiflcarenlur, si mulier ex concubilu pari- ποιουσι πλήν τών στείρων · ας κα\ αύτάς βουληθε\ς
tura esset; quod juniores omnes mulieres faciunt, δ θεδς γεννών ποιήσαι δυνατός. Ή μήτηρ γάρ τού
exceplis sterilibus; quanquam ot istseeliampariant Σαμουήλ μή τίκτουσα, διά βουλήν θεού τέτοκε · καλ
potest Deus efficere, si velit. Samuelis enim mater ή γυνή τοΰ αγίου πατριάρχου Αβραάμ, χα\ Ελισά
cum non parerei, Dei voluniate peperii: sic eliam βετ ή τδν βαπτιστήν Ιωάννη ν τεχοΰσα , κα\ άλλαι
uxor Abrabae, sancli illios palriarchae, et Elisa- τινές όμοίως. "Ωστε ούχ αδύνατον ύπολαμβάνειν δεί
bct, quae Joannem Bapiistam gcnuit, et quaedam υμάς πάντα δύνασθαι τδν θεδν δσα βούλεται. Κα\ μ ά
sliae similiier. Quapropier nihil omnino suspicari λιστα επειδή έπεπροφήτευτο μέλλειν γίνεσθαι, μ ή
debeiis, quod non possit Deus facere, si velit. In- παραγράφε ιν ή παρεξηγεί σθαι τολμάτε τάς προφη
primis vero cum praediclum sit ita evenlurum, ne τείας · έπε\ εαυτούς μόνους αδικήσετε, τδν δέ θεδν
prophetias adulterare aul prava interpretalione de- ού βλάψετε.
torquere atideaiis; si quidem vobis itijuriam solis
facielis, Deum autera niliil lasdeiis
g 85. Κα\ γάρ τήν προφητείαν τήν λέγουσαν, c "Αρατε
85. Probat Christum e$$e Dominum virtutum ex πύλας, οί άρχοντες, υμών, κα\ έπάρθητε, πύλαι αιώ
Psalmo iv, el ex ejus imperio in dosmonei. — Alque νιοι, Γνα είσέλθηδ Βασιλεύς τής δόξης, > ομοίως είς
hoc eliam •alicinium: c Tollile porlae, principes, τδν Έζεκίαν τολμώσί τΊνες έξ υμών έξηγείσθαι είρή
vesiras, ei elevamini poriae aeternales, ut ingredia- σθαι, άλλοι δέ είς Σολομώνα* ουδέ είς τοΰτον, ουδέ
s l
tur Rex gioriae > quidam ex vobis ad Ezecbiam
f είς εκείνον, ούτε είς άλλον απλώς λεγόμενον υμών
imerpretando deiorquere audenl; alii ad Salomo- βασιλέα δυνατδν άποδειχθήναι είρήσθαι, είς δέ μόνον
nein; cum nec in bunc nec in illum, nec in ullum τούτον τδν ήμέτερον Χριστδν, τδν άειδή κα\ άτι μον
oinnino alium ex vesiris regibus dictum esse de- φανέντα, ώς Ήσαίας έφη, κα\ Δαβίδ, κα\ πάσαι αί
monsirari possit, sed tantum in nostruro hunc Γραφαί · δς έστι Κύριος τών δυνάμεων διά τδ θέλημα
Chrisium, qui informis et inglorius apparuit, ut τοΰ δόντος αύτψ Πατρός * δς κα\ ανέστη έκ νεκρών,
IsaiasetDavideiScriplura omnes tesiantur; quiDo- κα\ άνήλθεν είς τδν ούρανδν, ώς κα\ όψαλμδς χαί αί
minasestvirlutum per volunlatem Patris hocei dan- άλλαι Γραφα\ έδήλουν, κα\ Κύριον αύτδν τών δυνά
e l a
tis; quiex moriais etiam resurrexii 1 8 2 s c e n - μεων κατήγγελλον, ώς χα\ νΰν έκ τών ύπ* δψιν γινο
dit in ccelum, quemadmodum et psalmus et caetera μένων £άον υμάς πεισθήναι, έάν θέλητε. Κατά γ ά ρ
Scriplurse demonslrabanl, eumque Dominum vir- C τοΰ όνόματος (22) αύτοΰ τούτου τοΰ Υίοΰ τοΰ θεού,
tutum praedicabanl: id qaod vobis eliam nunc fa- κα\ πρωτοτόκου πάσης κτίσεως, κα\ διά Παρθένου
cile est ex his quae in omnlpm oculis geruntur per- γεννηθέντος κα\ παθητοΰ γενομένου άνθρωπου, κ α ί
spicere, si velitis. Nam per nomen ipsius illius F i l i i σταυρωθέντος έπ\ Ποντίου Πιλάτου ύπδ τοΰ λαού υμών
Dei e l omnis crealurae Primogenili, qui ex Virgine κα\ αποθανόντος, καί άναστάντος έκ νεκρών, καλ
natus est, et homo perpessionibus obnoxius factus, άναβάντος είς τδν ούρανδν, πάν δαιμόνιον έξορκιζδ-
et sub Pontio Pilato a popnlo veslro cruciflxus et μενον νικάται χαί υποτάσσεται. Έάν δέ κατά παντδς
inorluus est, ac resurrexii ex mortuis et ascendit όνόματος (25) τών παρ' ύμίν γεγενημένων ή βασι
in coelum, daemonium qoodlibcl adjuratum vincitur λέων, ή δικαίων, ή προφητών, ή πατριαρχών έξορκί-
et eubjicitur. Si vero per nomen quodlibet eorum, ζητε ύμείς, ούχ ύποταγήσεται ουδέν τών δαιμονίων.
1
qui apud vos fuerunl, aut regum, aui juslorum, aut "Αλλ εί άρα έξορκίζοι τις υμών κατά τοΰ θεού
propbetamm, aut patriarcharum a vobisadjureniur, Αβραάμ (24), κα\ θεοΰ Ι σ α ά κ , κα\ θεοΰ Ι α κ ώ β ,
nulluni subjicietur daemoiiium. S i quie tamen ve- ίσως ύποταγήσεται. "Ηδη μέντοι οί έξ υμών έπορ-
slrum per Deum Abrahae et Deum Isaac ei Deum κισταΐτή τέχνη, ώσπερ κα\ τά έθνη, χρώμενοι έξορ*-
Jacob, adjuret, forlasse subjicielur.Jam vero exorcl- κίζουσι κα>. θυμιάμασι κα\ καταδέσμοις (25) χρών-
e i
Psal. xxiii, 7.
(ϊϊ)Ός μεγάλων πραγμάτων, eic. Irenaeus lib. D polilanum col. 724, (om. I Auclarii Novi Bibl. PP.
ιιι, cap. 27: ι Quid enim magnuin aut quod s i - Vide Josepb Antiq. v n , p. 257, ei Gregentii Disp.
gnum fierei, in eo quod adolescenlula concipiens ful. 27. IHIRLBIUS.
ex viro peperissel, quod evenil omnibus quae pa- (24) Κατά τον θεον "Αβραάμ, ldem docent cilali
riuni mulieribns. ι THIRLBICS. ab erudiio Tbirlbio Irenajus I. n , c. 6, e l Origenes
(22) Κατά γάρ τον όνόματος.... υποτάσσεται. ν adv. Celt., p. 17, el 1. iv, p. 184. Quin eiiam te-
Brevis ba^c Cbrisii hisloria non videiur temere siaiur Origenes Deum Abrahsp, Isaac et Jacob ab
addila esse; respicimiiur fortasse aniiquae formulse ipsis eiiam ethnicis in incanlaiionibus et magicie
exorcizandi. Origcnes c. Celt. i , c. 6 (Opp. ed. de operaliouibus nominari, ibid., lib. iv.
)a Rue lom. I) p. 525: Ού γάρ κατακηλήσεσιν ίσχύειν (25) Καϊ θνμιάμασι καϊ καταδέσμοις. Mericns
δοκοΰσιν, άλλά τψ ονόματι Ίησοΰ μετά τής απαγγε Casaubonus N o l . ad M . Anlon. k. I, sanuni hunc
λίας τών περ\ αύτδν Ιστοριών. Ο Τ Τ Ο . Jusiiui coniexium depraval , legendo καταδέσμοις
(25) Κατά παντός όνόματος, elc. Ό Σολομών χρώνται έπων. Iuanem hanc conjecluram exagiiai
ούκ έοεσπότευσε τών δαιμόνων ; ούχ\ πάντας ύ<£ έν Tbirlbius, qui lainen a Casaubono non discedit io
ώς ένα συνέκλεισεν; ούχ\ μέχρι τοΰ σήμερον τοΰτον inlerpretandis καταδέσμοις, quos puiat t carinina
δ&δοίκασιν; Ilarc Judfti apudXeouliuiii Couslautiuo* fuisse, quibus dxmoniuni, suffiroeniU ex dxme-
tsi, εΐπον. "Οτι 61 χ α \ Αγγελοι καλ δυνάμεις είσλν οΤς Α slaa vestros dixi arte adbibita, perinde atque gen-
ό λόγος ό της π ρ ο φ η τ ε ί α ς της διά Δαβλδ έπάραι (26) tes adjurare, et suffitibus ac aroolelis u i i . Angelo*
τις πύλας, Ινα είσέλθη ούτος δ έχ νεκρών άναστάς aatem et viriutes eese, quos Davidicse propheii»
Κύριος τών δυνάμεων χατά τδ θέλημα τού Πατρδς sermo portas jubet allollere, ut inlroeat ille redi-
Ιησούς Χριστδς, δ λόγος τού Δα6\δ όμοίως άπέδειξεν vivnt ex mortuis, Dominus virluium secundum vo-
ού καλ πάλιν έπιμνησθήσομαι διά τούτους τούς μή lunlatero Patris, Jesus Christus, verba Davidis βϊ-
χαλ χθες συνδντας ήμίν * δι' ούς χαί πολλά τών χθες miliier demonstrant. Quae quidem ilerom coinme-
είρημένων έπλ κεφαλαίων λέγω. Κα\ νύν πρδς υμάς morabo propier eos qui heri nobiscum non erant,
έάν τούτο λέγω, εί καλ έταυτολόγησα (27) πολλάκις, quorum eiiam causa mulla besterno die dicta som-
ούκ άτοπον είπείν έπίσταμαι. Γελοϊον μέν γάρ πρά matim refero. Ac nunc quidem si id vobis dixero,
γμα έστιν δρ$ν τδν ήλιον, καλ τήν σελήνην, καλ τά elsi saepe eadem inculcavi, nibil lamen absordi
άλλα (28) άστρα τήν αυτήν δδδν άελ, καλ τάς τροπάς dicturum esse conlido. Ridiculum enim fueril, solem
τών ωρών ποιείσθαι, καλ τδν ψηφιστικδν άνδρα, εί ei luuaiii videre ac cceleras slellas eamdem semper
έξετάζοι τδ (29) τά δλς δύο πόσα έστλ, διά τδ πολλά viam insistere, easdemque tempeslaium vices re-
κις είρηκέναι, δτι τέσσαρα, παύσεσθαι τού πάλιν λέ- ducere: rationum computalorem , si rogelur bis
Β
γειν, δτι τέσσαρα, καλ τά άλλα όμοίως δσα παγίως duo qooi faciant, elsi saepe dixeril, quatuor, non
ομολογείται, άελ ωσαύτως λέγεσθαι καλ όμολογείσθαι· tamen idcirco desinere quatuor dicere, elalia ejus-
τδν δέ άπδ τών Γραφών τών προφητικών ομιλίας modi , quaecumque certo asseveranlur , eodem
ποιούμενον έάν, καλ μή τάς αύτάς άελ λέγειν Γραφάς, seuiper modo dici el asseverari: eum aulein qui ex
άλλ'ήγεΐσυαι έαυτδν βέλτιον τής Γραφής γεννήσαντα Scripluris propbelicis disserendi ralionem depro-
είπείν. Έ σ τ ι ν ούν δ λόγος δι' ού έσήμανε (30) τδν θεδν mat, missas Scripluras facere, nec easdem seniper
£ηλούν, δτι καλ άγγελοί e l ( I t v έ ν
ούρανψ, καλ δυνά referre, sed melius aliquid Scripiura pariturom se
μεις , ούτος · « Αίνείτε τδν Κύριον έκ τών ουρανών, exislimare. Verba auiem, quibus Deum declararc
e t
αινείτε αύτδν έν τοίς ύψίστοις. Αίνείτε αύτδν πάντες dixi angelos 183 viriotes in ccelo esse, iia se
οί Αγγελοι αυτού, αίνείτε αύτδν πάσαι αί δυνάμεις habent: t Laudate Dominum de coelis, laudale eum
«ύτού. » in excelsis. Laudaie eum omnes angeli ejus, lau-
date eum omnes virtuies ejus " . >
Καλ Μνασέας δέ τις ονόματι τών συνελθόντων αύ- Hic unus ex his, qui posiridie cum eis venerant
τοίς τή δευτέρα ήμερα είπε · Καλ ημείς χαίρομεν Mnaseas nomjjne, nobis, inquit, pergraium facis
πάλιν πειρωμένου σου τά αυτά λέγειν δι* ημάς. quod eadem nostra causa referre insiituas.
Κάγώ εΐπον · "Ακούσατε, φίλοι, τίνι Γραφή πει- ^ At ego : Audile, inquam, amici, quae me Scri-
θόμενος ταύτα πράττω. Ιησούς έκέλευσεν άγαπφν ptura ut ita facerem, induxerit. Pracepil Jesus ut
καλ τους εχθρούς · δπερ καλ διά Ήσαΐου έκεκήρυκτο etiam iniinicos diligamus : quod idem et ab Isara
1 1
Psal. CXLYIII, 1.
niaco fugalum, iia vinciretur, ut redire non pos- (26) 'Εχάραι. Anie hanc vocem vel posi legeit-
set.» Incanlationes illae, quae dimnlur κατάδεσμοι, dum vel subaudiendum κελεύει. Saepe a JUSIIIKI
eospeeiant apud Platonem n . De Rep. p. 364, et t pranermissa ejusmodi vcrba. Vide n. 89 cl 90. Su-
apod alios scriptores, ot dseinones evocenliir ei pra Juslinus nempe n. 56, probavit Cbrislum esse
eonim auxilio adarbilrium magi utantur; apud Ju- Regem gloriae et Dominum virtutnm et coeleslibug
stioun» aulem eo lanlum referunlur, ut da?mones principibus praecipi ut portas euas aUollanl. Sed
expettaniar e i ne noceanl conslringaoiur. Quare ibidem non legimus bapc verba : t Laudale euni
DOII videntur idem esse ac περιάμματα de quibus omnes angeli ejus, Jaudate eum omnes virletes
Eusebius i u Demonstr. Evangel. , p. 427, aut ejus, 9 quibus lamen Justinus mox dicet se usum
σκυτίδων εξαρτήματα apud Talianum; baec enim fuisse, u l probaret angelos esse, quibus niandatum
«grolanlium corporibus apponi golebant ad morbos esl ut porias ailollerenl. Non tamen mancus aul
sanandos. Sed persuadere mibi iion possum κατα- hiulcus ille locus esl, neque alius assignari polest,
δέσμους apud Jusliniintcarmina esso. Nam 4° Jusli- D in quo id praBStiierii Justinus. lmmento ergo cnl-
iius opponil θυμιάματα et καταδέσμους verbis, peniur librarii, quod omiserint hxc verba; sed
qnibus Judacos uti solilos esse dixerau 2° Testan- ipsi Jusiino hoc iribtiendum, qui in scribendo Dia-
tur Irenxus ei Origenes Judceos per nomen Dei logo nonntilla interdum omillit, qua3 posiea oppor-
Abraha», Isaac el Jacob adjurare. His ergo elbnico- tune occurrunl, sive id arie et data opera Cacium,
rom carotiuibiis non utebanlur. 3° Praler carmiiia sivc quod inemoria nonnunquam efflual, ac postea
adbibebauiur quaedam veneficia ad expellendos dae- res piaeiermissas revocet.
mooes, ut disciinus ex Jusiino, qui in Apol. n , n. (27) ΈταντοΛόγησα. Ulerque codex ms. et R.
6, lesialur daemoniacos ab aliis adjuraioribiis, Stcphanus έπαυτολόγησα.
incanialoribus el veneilcis non saiiatos , ύπδ τών (28) ΆΛΛα. Ilanc vocem , qua» deeral iu edilis,
Αλλων πάντων έπορκιστών καλ έπαστών καλ φαρμα- suppedilavii nlerque codex ms.
χευτών μ$ ίαθέντας, quolidie a Cbrisiianis sanari. (29) Έξετάζοι τό. Legendum έζετάζοιτο et mox
Sic eiiaiu iu Aclis S. P i o n i i : « Sicut in oronibus , ού παύσεσθαι. Ibidem Blaluit C l . Tbiribius c om-
iaqmtS. inanyr, qui Deum pura menie suspiciunt, niuo legendum λέγεσθαι καλ ποιείσθαι.» Sed bunc
augeli adewe festinanl; ita veneGcis, vel incanta- locum minus inlellexit, eumque saiis refellit ap-
loribus, vcl furorera sub valicinationis specie per posita post verbum ομολογείται dislinclio.
devia nira vendeulibus dsemones obsequunlur. > (50) "Εσήμανε. Legendum έσήμανα. Liquet enim
Καταδέσμους aliquaui esse credo ejusmodj φαρμα- Juslinunj ea repelere quae pridie. dixcral. lla etiaui
*cix; specieio. emcndal Q . Tbirlbius.
619 S. JUSTINl PHILOSOPHI E T MARTYRIS OfcO
pradicatum fuerat piuribus verbis, in quibus eiiam Α διά πλειόνων , έν οίς καλ τδ μυστήριον πάλιν της
nostrae regeneraiionis myslerium coniinelur, ac om γενέσεως (31) ήμων, καλ απλώς πάντων τών τδν
niuin omnino, qui Christum Hierosolymis vi&um Χριστδν έν Ιερουσαλήμ (32) φανήσεσθαι προσδοκών-
1
iri exepeclant, eique operibus placere etudenl. των, καλ δι έργων εύαρεστεϊν αύτψ σπουδαζόντων.
Verba Isaiae bujusmodi sunt: « Audile verbum Do- Είσλ δέ οί διά Ήσαΐου λόγοι ούτοι * ι Ακούσατε τδ
nihii, qui tremilis sermoneni ejue; diciie, fralres £ήμα Κυρίου οί τρέμοντες τδ 0ήμα αυτού. Είπατε ,
iioslri, iis qui oderunt vos, et abominantur, ut ooroen αδελφοί ημών, τοίς μισούσιν υμάς χαί βδελυσσομέ-
Domini gloriftcetur. Visus est io lauitia eorum, et νοις, τδ δνομα Κυρίου δοξασθήναι. "Πφθη έν τ ή
illi confundenlur. Vox clamoris de civitale, vox de ευφροσύνη αυτών, κάκεϊνοι αίσχυνθήσονται. Φωνή
templo, tox Domini reiribuenlis reiribuiionem su- κραυγής έκ πόλεως, φωνή έκ ναού (33), φωνή Κ υ
perbis. Antequam parturiens pariat, et anlequam ve- ρίου αποδίδοντος άνταπόδοσιν τοίς ύπερηφάνοις. Πρλν
niat labor pariuriginum, peperit maecnlum. Quis ή τήν ώδίνουσαν τεκείν, καλ πρλν έλθείν τδν πόνον
aodivit lale, et quis vidit s i c ; si parlurivit lerra in τών ώδίνων, έξέτεκεν άρσεν. Τίς ήκουσε τοιούτον,
die una, si vero et peperit genlem nixu uno; quia καλ τίς έώρακεν ούτως, εί ώδινεν ή γή έν μια ήμερα ·
p a r i u r m l , et peperit Sion parvulos suos? Ego au- εί δέ καλ τέκοι έθνος είοάπαξ , δτι ώδινε καλ έτεκε
B
iem dedi exspectationem hanc,- et non parienli, Σώ>ν τά παιδία αυτής; Έ γ ώ δέ έδωκα τήν προσδο-
dixit Dominus. Ecce ego parieniem et slerilem feci, κίαν ταύτην καλ ού γεννώση (34), είπε Κύριος. Ιδού
dicit Dominus. LaUare, Jerusalero, et convenius έγώ γεννώσαν καλ στείραν έποίησα, λέγει Κύριος.
agile omues, qui diligilie eam. Gaudele omnes qui- Εύφράνθητι Ιερουσαλήμ, καλ πανηγυρίσατε πάντες
ctinqne lugetis super eam, ui sugaiis, el impleamini οί άγαπώντες αυτήν. Χαίρετε πάντες δσοι πενθείτε
abubere consolalionis ejus; ut poslquam suxerilis, έπ* αυτήν, ίνα θηλάσητε , καλ έμπλησθήτε άπδ μ α
deliciisafflualis ab inlroilugloria? ejus". > στού παρακλήσεως αυτής, ίνα έκθηλάσαντες τρυφή-
σητε άπδ είσόδου δόζης αυτού (55). »
86. Ligni crucis, per quod regnavit Christus, ta- 86. Καλ ταύτα είπων , προσέθηκα · "Οτι δέ μετά
rie? ftgurw tit Vetere Tettamenio. — Hjs recilaiis τδ σταυρωθήναι (56) τούτον, δν ένδοξον πάλιν πάρα-*
adjcci : Quem auiem S c r i p l u r » rursum gloriose, γενήσεσθαι άποδεικνύουσιν αί Γραφαλ, σύμβολον είχε
poslquam crucifixiiB fuisset, veulurum demonstrani, τού ξύλου τή^ ζωής δ έν τψ παραδείσφ πεφυτεύσθαι
illius symbolum fuisse tum lignum vilae, quod di- έλέλεκτο, καλ τών γενησομένων πάσι τοίς δικαίοις,
citim fuerat in paradiso planiaium futese, lum ea ακούσατε. Μωύσής μετά ράβδου έπλ τήν τού λαού
quae omnibusjuslis eventura eranl, audite. Moyses , άπολύτρωσιν έπέμφθη· καλ ταύτην έχων μετά χείρας
cum virga missus esl ad populum liberandum, έν άρχϊ] τού λαού διέτεμε τήν θάλασσαν. Αιά ταύτης
eamque manibus gestans curo populum aniecederei, άπδ τής πέτρας ύδωρ ανάβλυσαν έώρα · καλ ξύλον
mare dissecuii. Per eam ex peira aquam scalurien- βαλών είς τδ έν Μ ε ^ ά ύδωρ, πικρδν δ ν , γλυκύ
leiu v i d i l ; ac, ligno in aquam Merra injeclo dulcem έποίησε. Τάβδους βαλών Ιακώβ είς τούς ληνούς
ex aiuara effecit. Yirgis Jacob in canales aquarum τών υδάτων, έγκισσήσαι τά πρόβατα τού μη τ ρ αδελ
iiijeeiis, consecutus esi, ut materni avunculi oves φού , ίνα τά γεννώμενα έξ αυτών κτήσηται, έπέτυ-
foetae flereni; quo foetns earum ipse possideret. In χεν. Έν ^άβδψ αυτού διεληλυθέναι τδν ποταμδν δ
virga sua traiismisisse se fluvium idem Jacob glo- αύτδς Ιακώβ καυχάται. Κλίμακα έφη έωράσθαι α ύ
riatur: scalam quoque a se visara esse dixit eique τψ , καλ τδν θεδν έπ' αυτής έστηρίχθαι ή Γραφή
** Isa. LXVI, 5 · ! ! .
(31) Πάλιν τής γενέσεως. Legendum monuil remus ού γεννήσω. Sed cum mulia alia hoc in loco
Syiburgius τής πάλιν γενέσεως vel τής παλιγγενε^ nec cum Uebrao, nec cum Sepluagima imcrpreii-
σίας. bus congruant, nou mulaiida videiur lvciio, qua»
(32) Έν Ιερουσαλήμ. Illud, ι Hierosolymis, » n sensum commoduin el Jusliui proposiio cobadrcii-
posilum est, ul propria opioio Jusiini, nequaquam u
tem babei.
aulem ut necessaria ad beatam regeneralionem (35) Αόξης αύτου. Legitur αυτής in Bibliis, id-
condiiio. Quasi dicai Justinus, myslerium regeite- que ipsi fomi consenianeuiti; sed libenter credide-
rationis nosira ac omnium prorsus, qui Chrisluin rim Juslinuin scripsisse αυτού, quod ad Cbrisium
exspeclant, quem ego Hierosolyina venluruin puio. referri poiest. Hunc enim ex boc loco coucludil
Cum Jusiinus explicat illud : « E l ipse eril exspe- visuni irt Hierosolymis, idque saiis cougruit cuui
ciaiio genlium, ι ul n. 51 el 120, laudat ouines ca- bis verbis c ab ingressu gloriae ejos. »
ibolicos a commiini illa exspectaiione, quaiuvis (56) Μετά τό σταυρωθήναι. Pro bis vocibus le-
alii aliier exspeciarent, ac pluiimi de Hierosolyuiis gum Sylburgius et atii καλ τδ σταυρωθήναι, ecd
niinime cogilarenl. iuuiUi prorsus opera; cuiii niaiiifesluii) sit hxc
(35) Φωνή έχ ναου. In ulroque codice ms. φωνή verba relerri ad ea quae tsequuntur, neinpe πάλιν
λαού. Quae quidem Scriplura etsi ab ipso fouie ei παραγενήσεσθαι, ut in inierprelaliune anhiiadverii
a Septuaginia interpreiibus longe discrepai, ιιοιι poiesi. Ad orani ulriusque codicis ms. apposiia esl
idcirco lamen abjudicanda eral Jusiiuo, apud queui baec uota, quai ιιοιι videlur bomiuis esse liiiuc lo-
multas occurruni ejusinodi varietaies. S i d lauiea cuni inieiligcutis: Olu.ai σύμβολον έχοντα τδν σταυ-
iniiiiutare necessarium non duxi quod superiores ρδν τού ξύλου τής ζωης θέλει, t Videlur nnlii dicere
ediiiones adopiaverunt. Chrisliiui redilurum babc.iieui cruceui ui biguuiu
•(34) Ού γεννώση. Magis cum Hebraeo quadrarei, ligni viUu. »
ui obaervat erudiius Loudinensis ediior. * i lege-
«I DIALOGUS CUM TRYPHONK JUOAO. m
&δήλωκτ Καλ δτι ο ύ χ δ Πατήρ ήν, άπδ τών Γραφών Α Deum innixum fuisse Scripitira demonstrat. Porro
άπεδείξαμεν. Καλ έπλ λίθου καταχέας Ιλαιον έν τώ Palremnun fuisse ex Scripluri» demonsiravimus;
αοτφ τδπφ Ι α κ ώ β , στήλην τψ δφθέντι αύτψ θεψ et cum Jacob lapidi oleum infudisselin eodem loco,
άληλειφέναι ύπ* αυτού τού δφθέντος αύτψ θεού μαρ- teslimonium accepil 184 a D
Φ 8 0
Q UI 6 1
P- a
τνρεϊται. Καλ δτι λίθος Χριστδς διά πολλών Γραφών paruerat, Deo, quod cippuoi Deo sibi viso inunxissei.
ουμβολιχώς έκηρύσσετο , ομοίως άπεδείξαμεν * χα\ Ghristum auiem lapidis nomioe in lesiimoniis mul-
δτι τδ χρίσμα πάν είτε ελαίου , είτε σταχτής, είτε tis Scripturae arcane designari, ei quodcunquo
τών άλλων τών τ ή ς συνθέσεως τού μύρου χρισμά unguentum sive olei, sive siacta?, sive aliarura ex
των, τούτου ή ν , δμοίως άπεδείξαμεν (37), τού Λόγου unguenli composhione unclionum, ipsius fuisse
λέγοντος · f Διά τοΰτο έχρισε σε ό βεδς , ό θεός σου, sipiliier demonstravimus, Scriptura dicetue : t Pro-
έλαιον άγαλλιάσεως παρά τούς μετόχους σου. > Καλ pierea unxit te, Deus, Deus tuus oleo exsulialioDis
γαρ οί βασιλείς πάντες καλ οί χριστο\ άπδ τούτου H
supra consortes luos . ι Nam reges el christi
μετέσχον χα\ βασιλείς χαλείσθαι καλ χριστοί * δν omnes ab eo habuerunl, ut et reges et chrisii vo-
τρόπον χαλ αύτδς άπδ τοΰ Πατρδς έλαβε τδ βασι carentur; quemadmodum el ipse a Patre accepit,
λεύς (38), χαλ Χρίστος, καλ Ιερεύς, χαί άγγελος, ul Rex el Cbristus essel et Sacerdos el Angelus, ei
χαλ δσα άλλα τοιαύτα έχει ή έσχε. 'Ράβδος ή Ά α - Β quaecunque babet aul habuit. Aaronis virga cuin
ρων βλαστδν χομίσασα, αρχιερέα αύτδν απέδειξε. fruiicata esset, pontificem eum declaravit. Virgam
*Ρά64ον έχ φΙζι\ς Ίεσσα\ γενήσεσθαι τδν Χριστδν, eradice Jesse nasciturum esse Cbrisium Isaiae
Ησαΐας προεφήτευσε. Κα\ Δαβίδ - < Ός τδ ξύλον pradixit. E l David : c Tanqnam lignum, quod plan-
τδ χεφυτευμένον παρά τάς διεξόδους τών υδάτων , taium est secus decursus aquarum, quod frucium
δ τδν χαρπδν αύτοΰ δώσειν έν καιρώ αύτοΰ, και τδ euum dabit in lempore suo, et folium ejus non de-
φύλλον αυτού ούκ άπο^υήσεσθαι (39), » φησλν είναι M
fluel, ι ait esse juslum . Dictum eliam illud esl,
τδν δίκαιον. Καλ ώς φοίνιξ άνθίσειν ό δίκαιος εΓ- fore ut jusius u i palma floreai. Ex ligno visug eet
ρηται. Ά π δ ξύλου τ ψ *Αβραάμ ώφθη ό Θεδς, ώς Abrabae Deus, quemadmodum gcriptum est, ad
γέγραπται, πρδς τή δρυΐ τή Μαμβρή (40). Έβδομή- quercum Mambre. Sepluaginta salices ei duodeciw
χοντα ίτέας κα\ δώδεκα πηγάς εύρεν ό λαδς διαβάς fentes invenii populus iransniisso Jordane; in virga
*δν Ιορδάνην (44). Έ ν 0άβδψ καλ βακτηρίψ παρα- et baculo David consolalionem se a Deo accepisee
κεχλήσθαι ύπδ τού Θεοΰ Δαβίδ λέγει. Εύλον Έλισ-
dteit. Ligno Elisaeus in fluvinm Jordanem misso,
(42) βολών είς τδν ιορδάνην ποταμδν, άνή-
ferrum securis re?ocavit, quacuin profecii fuerant
νεγχε τδν σίδηρον τής άξίνης, έν ή πεπορευμένοι c Q|U p phetarum, u l ligna ca?derent ad sedifican-
r0
ήσαν oi υΐολ τών προφητών, κόψαι ξύλα είς οίκοδο- dam domtim, in qua legem et mandala Dei pratdi-
μήν τοΰ οίκου, έν ψ τδν νόμον καλ τά προστάγματα care ei meditari volebanl; quemadmodum ei not
*οο βεοΰ λέγειν καί μελετάν έβούλοντο · ώς καί ημάςpeccatis gravissimis, quae adniisimus, demersot
βεδακτισμένους ταίς βαρυτάταις άμαρτίαις Ας έπρά- Cbristus uosler lum pcr lignuro, in qtio cruciftxus
ξαμεν, διά τού σταυρωθήναι έπλ τοΰ ξύλου καλ δι' esl, lum per aquam, qua expiamur, liberavit a«
ύδατος άγνίσαι δ Χριστδς ημών έλυτρώσατο, καλ domuiii precationis el adoraiionig effeoil. Virga
οίκον ευχής καλ προσκυνήσεως έποίησε. Καλ ράβδος eiiam erat, quae Judam eorum palrem esse demon-
ήν ή δείξασα 'Ιούδαν πατέρα τών άπδ Θάμαρ διά stravii, quos ex Tliamar non sine magno niyslerio
μέγα μυστήριον (43) γεννηθέντων. genneral.
87. Καλ ό Τρύφων, είπόντος μου ταΰτα, Ιφη * Μή 87. Objicit Trypho hwe verba, t Et requiescol
(α λοιπόν ύπολάμβανε άνατρέπειν πειρώμενον τά euper cuin, elc. Explicanlur α Juttino. — Hic T r y -
toA σοΰ λεγόμενα, πυνθάνεσθαι δσα άν πυνθάνωμαι, pbo, <?um haec dixissem, Ne lue, i n q u i l , deuicep»
άλλά βοόλεσθαι μανθάνειν περλ τούτων αυτών ών άν existimes evertere lentaniem quae a le dicuniur.
ερωτώ. Είπε ούν μοι, διά τοΰ Ήσαίου είπόντος τού D perconiari quidquid perconlatus fuero, sed de bi$
M
* Peal. * L i ? 8·
f Psal. i , 3.
(37) 'ΑχεοεΙξαμετ. Videtur hsec Juslinus de- (42) ΣύΛοτ ΈΛισσαΐος. Similia babes apud Ire*
Boosirasae o. 65, ubi Jesuni es&e Cbrisiura probal naeum Hb. iv, c. 17, ei in Fragmentis, pag. 347.
kitverbis, « Unxil le, Deus, Deus luus, ι ei Cbri- Justinum eliaro imilalur TerluHianus lib. Adv. Jud. t
stiaaos ab eo denominaloe agserit. c. 13, cum pluribtis ligni crticis Uguris rerensen-
S Tb βασιλεύς. Supple είναι vel λέγεσθαι.

Αώσεα-.... άΛο#ητήσεσθαι. Nulla hic con-
texiea eMTupiela; aed lanium subaoditur έ φ η , at-
dis, tum niaxime boc Elissei miraculo. Y i d . Jul.
F i r m . De errore profan. relig.
(43) άιά μέγα ανστήριοτ. Tbirlbius foco allato
qw boe verbora salis fuit eemel ponere, idque ex Iren. 1. iv, c. 25, ubi ba?c de vocaiione genliiuu
lioatterie apod Grxcos et Laiinoe scr.iptores et reprobaiione Judseoriini inlelliguiiuir, addtl :
ntmpiis comprobaittm est. Legendum videiur άν- c Nescio an hoc sii myslerium quod vnli nosler,
Ιήβειν cerle rion absiinile est ejus mysteriis. > Sed lameo
(40) Τξ Μαμ6ρή. Codox olerque roe. habet ad non soli Justinus el Irenaeus, scd inulii alii Pairea
nargieeoi έν τή Μαμβρή. Sic eiiam Κ. Siepbanus iia censuere, ut videre est apud comiueiiiaiores,
ad calccfln* quorum doctiisimi quique seiiienliaiu Pairum s e «
(41) Ίορδάτην. Mara Rubrum, non Jordanem, quunlur.
II obtenrai Tbirib.
PATAOL. G a . V I .
UI5 S. J U S T I M PHILOSOPHl ET MARTYKIS 664
ipsie, quae perconlabor, velle petdtscere. Dic igitur Α Λόγου * c Έξελεύσεται ράβδος i x τής £ίζης Ίεασαί,
milii : cum Seriplura per Isaiain riicat : c Egredie- καί άνθος άναβήσεται έκ τής 0ίζης ΊεσσαΙ, καί άνα-
mrvirga deradice Jesse, et flos ascendel de radice παύσεται έπ* αύτδν Πνεύμα Θεού, πνεύμα σοφίας
Jcsse, et requiescelsuper eiiin Spiritus Dei,spirilus καί συνέσεως, πνεύμα βουλής καί Ισχύος, πνεύμα
supienlixet iiiieIIeclus,splriluscoiisilii el forliludinis, γνώσεως κα\ εύσεβείας * καί έμπλήσει αύτδν πνεύμα
/tpiritus scienliae ei pieiaiis, cl replebil euni spirims φόβου Θεού · ι (καί δμολογήσας (44) ταύτα πρδς με,
limoris Doinini · · : ι (ba.c autem niibi, aiebat, iii έλεγεν, είς Χριστδν είρήσθαι, κα\ Θεδν αύτδν προϋ
Cbrislum tlicla esse confessus, eum tamen Deum πάρχοντα λέγεις, καί κατά τήν βουλήν τού θεοΰ
prxexsiilisse dicis, el carnem facium secundum σαρκοποιηθέντα αύτδν λέγεις διά τής Παρθένου γε-
volunlalem Dei,ex Yirginebominem genilum esse;) γεννήσθαι άνθρωπον*) πώς δύναται άποδειχθήναι
quomodo praexstilisse deinonslrari potcst, qui per προϋπάρχων, δστις διά τών δυνάμεων τοΰ Πνεύματος
virtules Spirilus sancli, quas per Isaiam enumerat τοΰ αγίου, άς καταριθμεί ό Λόγος διά Ήσαΐου, πλη
Scriplura, complelur, perinde ac illis indigeal. ρούται , ώς ενδεής τούτων υπάρχων.
Tumego: Aculissiiuc, inquam, ci prudentissinie Κάγώ άπεκρινάμην · Νουνεχέστατα μέν καί συνε-
1 8 5 inierrogasli; vere enim videlur esse ambi- τώτατα ήρώτησας· αληθώς γάρ άπορη μα δοκεί είναι*
gendi locus; sed ul borum quoque raiionem perspi- β άλλ' ίνα ίδης καί τδν περί τούτων λόγον, άκουε ών λέ-
• cias, audi quae dicturus sum. Has Spirilus virlutes, γω. Ταύτας τάς κατηριθμημέναςτοΰ Πνεύματος δυ
• qusc supra enumeraue sunt, non ideo Scriptura in νάμεις, ούχ ώς ενδεούς αυτού τούτων δντος, φησΙν δ
eum delapsas, dicil, quod illis indigeret, sed quod Λόγος έπεληλυθέναι έπ' αύτδν, άλλ' ώς έπ' εκείνον
ii) eo requieiura? essent, id est, fiuein in eo babi- άνάπαυσιν μελλουσών ποιείσθαι, τουτέστιν έπ' αύτοΰ
turae, ila ulnulli deinceps in vcstrogenere propbetae πέρας ποιείσθαι (4ο), τοΰ μηκέτι έν τψ γένει υμών
veieri more exsiarent; quod vobis licci vel ipsis κατά τδ παλαιδν έθος προφήτας γενήσεσθαι* δπερ
> oculis cernere. Post euro enim nullus apud vos καί δψει ύμίν ίδείν έστι. Μετ' εκείνον γάρ ουδείς δλως
• exsiilil propbeia. Atque, ul vobis paieal propbe- προφήτης παρ' ύμίν γεγένηται. Κα\ δτι οί παρ'ύμίν
(as, cum -uiiam quisque aul alieram virtulem a Deo προφήται, έκαστος μίαν τινά ή κα\ δευτέραν δύναμιν
aeceptssent, ea fecieee et di&isse, qua3 nos quoque παρά τοΰ Θεού λαμβάνοντες, ταΰτα έποίουν καί έλά-
ex Scripturis didicimus.his eiiam quae a me dicun- λουν, ά καί ημείς άπδ τών Γραφών έμάθομεν, κατα
lur animum adveriile. Sapienii® enim spiriluut νοήσατε κα\ τά ύπ' έμοΰ λεγόμενα. Σοφίας μέν γάρ
Salomon habebat, inielligeiiuae el cunsilii Daniel, πνεύμα Σολομών έσχε, συνέσεως δέ καί βουλής Αα·
forliiudiuisel pietali» Moyses, limoris Elias, scien- νιήλ, ίσχύος δέ κσΛ εύσεβείας Μωύσής, καί Ηλίας
litt lsaias; alque alii similiier aul singulas quisque C φόβου, καί γνώσεως Ησαΐας * καί οί άλλοι αδ ομοίως.
virlutes, aut vicissim cum alia quapiam conjunclas ή μίαν έκαστος, ή εναλλάξ άλλη ν τινά μετ' άλλης
babuere; velut Jeremiasei duodecim et David, ei δυνάμεως έσχον * οίον καί Ιερεμίας, καί οί δώδεκα,
cseieri omniuoquicunqiie apud vos exslilerunt pro- καί Δαβίδ, καί οί άλλοι απλώς δσοιγεγόνασι παρ' ύμίν
pheiae. Requievii igitur, id esl, desiit spiritus, post- προφήται. "Ανεπαύσατο ούν, τουτέστιν έπαύσατο,
quam ille advenil, cujus suscepUe inier boiniues έλθόντος εκείνου μεθ* δν τής οίκονομίας ταύτης τοίς
dispensaiionis lemporibus flnem apud vos babere έν άνθρώποις αύτοΰ γενομένοις (46) χρόνοις παύσα
• «porlebat, el in eo requiescentia, rursus, ut praedi- σθαι έδει αυτά άφ' υμών, καί έν τούτψ άνάπαυσιν
ctum fueral, effundi dona illa, qiue ex gralia virlu- λαβόντα, πάλιν, ώς έπεπροφήτευτο, γενήσεσθαι δό
lie Spirilos sui largiiur bis, qui in ipsum creduut, ματα, & άπδ τής χάριτος τής δ υ ν ά μ ε ι ς τού Πνεύ
proui quemque dignum judical. Quod quidein euiu ματος εκείνου τοίς έπ* αύτδν πιστέ ύουσι δίδωσιν,ώς
posiquam in coelwin ascendissel ila facluruin, jani άξιον έκαστον έπίσταται. "Οτι έπεπροφήτευτο (47)
dixi praenuntiatum fui&se, ileruiuque dico. Dicium τοΰτο μέλλειν γίνεσθαι ύπ' αύτοΰ μετά τήν είς ούρα
esi igilur: « Ascendil iu altum : capliva:n duxil νδν άνέλευσιν αύτοΰ, είπον μέν ήδη, καί πάλιν λέγω.
caplivilalem, dcdil dona liliis bominum".» Et rur- Εΐπεν ο ύ ν « 'Ανέβη είς ύψος, ήχμαλώτευσεν αίχμα-
sus in alio valicinio : c Et erit poslea, effundam ^ λωσίαν έδωκε δόματα τοις υίοίς τών ανθρώπων.»
spirilum raeura super omuem cacnem el super ser- Καί πάλιν έν έτερα προφητεία εΓρηται* ι Καί έσται
Μ , Τ
Isa. χι, 1-5. PsaL.Lxvn, 19.
(44) ΌμοΛογι\σας. Fruslra Syllmrgius icgendiim vcnieniem designaverat, posimodum an ipse esfttl
p m a i έπεί ώμολόγησας. Niiiil prorsu?» in IKIC ioco iniseril sciscilatum; ι auclorem bujussenientia? non
videruul, qui Jusiiiium, iniiiime vero Tryplioneiti, Yidelur babuisse Jusiinum, qui boc lantuui dicii
Jiaic pronuiuiare aibinaii suni. supra, n. 51, Cliristum Joannis prophetiae e l bapli-
(45) Έπ' αντον πέρας ποιείσθαι. Justinnm inri- saiati linein imposuisse.
taiur Terluliianus, iib. ν αάυ. Murc. c. 8. gnod % (46) ΤοΊς kr άνθρώποις αντον γετομένοις. Le-
auiein ail lib. De baplUmo, c. 10: c Ipsum quod geiidmn τής έν άνθρώποις αύτψ γενομένης.
ccelesle in Joanne fueiai, spiriluin propn<ai;e, post ^47) "Οτι έπεπροφήτευτο. Legenduoi luonelSyl-
!otf»is Spiritus in Dominum translalioncm usquc burîus δτι δέ έπεπροφήτευτο.
adeo defccisse, ul qtiem praedicaverai, quem ad- •ν
m W L O G U S CUM TRYPHONE J U D ^ O . m
μετά ταντα, έ κ ν ε ώ Α πνεύμα μου έπ\ πάσαν σάρ- Α *os meos et auper servae meas, ei propêu-
κα, xa\ έπλ τούς δούλους μου, καλ έπλ τάς δούλας bunt
μου, χαλ προφητεύσουσι. ι
88. Καλ π α ρ ' ήμΤν (48) έστιν ίδείν χαλ θηλείας, 88. Chrisiut ηοη ob penuriam aceepil Spiritum
wA άρσενας, χαρίσματα άπδ τού Πνεύματος τού ganctum. — Alque apud noe videre esl et mulieret
βεον έχοντας, "ελάτε ού διά τδ είναι αύτδν ενδεή ei viros, qui dona a Spiritu Dei liabent. Quare nau
δυνάμεως επεπροφήτεντ» έλεύσεσθαι έπ αύτδν τάς quod virtutis esset indigus, praedictum esl ventura*
1
*>νάμεις τάς κατηριθ μη μένος ύπδ Ήσαίου, άλλά in euin virlutes ab lsaia enumeralas, sed quod ullra
-διά τδ έπέχεινα μή μέλλειν έσεσθαι. Μαρτύριο* δέ iulurae non eggenL Atque illud eliain vobis tesii-
χαλ τούτο έστω ύμίν, δ έφην πρδς υμάς γεγονέναι monio sit, quod vobis dixi ab Arabiac iuagig facliuu,
^ύπδ τών "Αραβίας μάγων, οιτινες άμα τώ γεννηθή qai c a n slatim ac puer nalus est, venissent, ado-
ναι τδ παιδίον, έλθδντες προσεχύνησαν αύτφ. Καλ raveroni eunu Nam, ui in Jucem edilus esi, «uam
γάρ γεννηθελς, δύναμιν τήν αυτού έσχε · χαλ αυξά virtulem babuit» ae caescena communi alioram oin-
νων χ α τ ά τδ χοινδν τών άλλων απάντων ανθρώπων, g nium bominum niore, congruisque rebus uteite,
χρώμενος τοίς άρμδζουσιν, έχάστη αυξήσει τδ οί- suum cuique incremcnto tribuebal, cibis omnibug
-χείον απένειμε, τρεφόμενος τάς πάσας τ ροφάς, χαλ ali solilus, sicque annos plus miuus iriginta per-
τριάκοντα έτη ή πλείονα, ή χαλ ελάσσονα μείνας, inaneus, donec Joannes illius advenlug praeco pro-
μέχρις ού προελήλυθεν Ιωάννης κήρυξ αυτού τής direL, ac vium bapiismo, AI\ gupra demonslravi,
παρουσίας, καλ τήν τού βαπτίσματος δβδν προίών, prapararel. Cumqiie luin Jesus ad Jordanem flu-
•ώς καλ προαπέδειξα. Καλ τδτε έλθόντος τού "Ιησού viuni venissei, ubi Joannes bapiizabat, deecendenle
έπι τδν Ίορδάνην ποταμόν, ένθα ό Ιωάννης έβάπτι- Jesu iu aquaiu, etiam ignis accensus est in 1 8 6
ζε, κατελθδντος τού Ιησού έπλ τδ ύδωρ, καλ πύρ Jordatie, eique ex aqua prodeuuli Spiritum saaclum
άνήφθη (49) έν τψ Ιορδάνη* καλ άναδύντος αυτού jusiar «olumba? involasse scripserunl bujus ipgiue
Απδ τού ύδατος , ώς περιστεράν τδ άγιον Πνεύμα Cbrisii nosiri apostoli. Nec lamen quod bapliarao
Απιπτηνοι Απ*" αύτδν έγραψαν οί απόστολοι {50) egerei, aul, delabente in columbae specie SpiriliL,
αυτού τούπου τού Χριστού ημών. Καλ ούχ ώς έν- idcirco eiiiH ad fluviinu venisse novimus; quemad-
δεά αύτδν τού βαπτισθήναι , ή τού έπελθόντος έν ntodum nec nasei nec cruclfigi ideo suslinuit, quod
εΒει περιστεράς Πνεύματος, οίδαμεν αύτδν έληλυθέ· his iebus indigerel, scd pro buinano gencre, quod
ναι έπλ τδν π ο τ α μ ό ν ώσπερ ουδέ τδ γεννηθήναι C »b Adamo in mortem ei serpenlis fraudem incide-
αϋτδν καλ σταυρωθήναι, ώς ενδεής τούτων, ύπέμει- r a l , unoquoque sua culpa iuiprobe agenle. Nam
νεν, αλλ υπέρ τού γένους τού τών ανθρώπων , cuui vellei Deus aiigclos et bomines libera eligendi
1
δ άπδ τού 'Αδάμ ύπδ θάνατον καλ πλάνην τήν τού poteeiaie piaediios ac sui juris, ea agere quaecuu-
•δφεως έπεπτώκει, παρά τήν ίδίαν αίτίαν (51) έκαστου que ipsis agendi facullaiem dedisset, lales eos feck,
αδτών πονηρευσαμένου. Βουλόμενος γάρ τούτους έν u i , si ipsi placenlia eligQrent, corruplionig c l ρ « ι ι »
>
.ελευθέρα προαιρέσει, κα αυτεξουσίου ς γενομένους, cxperies eervaret; sin auiem improbe agerent sao v
τούς τε ά γ γ λ ο υ ς καλ τούς ανθρώπους, ό θεδς πράτ arbilraiu in unumquemque animadverleret. Nam
τειν δσα Ικαστον ένεδυνάμωσε δύνασθαι ποιείν, έποίη- neqiie quod asino insidensllierosolymam «ngressus
M
αεν, εί *χέν τά εύάρεστα αύτψ αίροίντο, καλ άφθάρ- esi, ui pra?diciuin esse demonsiravimue id vir- 9
» Joel. Η , 28. «· siip. ιι, 53.

(48) Καϊ παρ' ήμίν. "Vide supra, n. 82, de pro- Logcndiim videlui-δς σε λόγον γέννησε πατήρ πνεύμ*
^beiia* dono, quem locuin Eusebius, lib. i v , c . 18, 'δρνιν άφήκε.
retpicere poiitig videiur, quam euni qui nuac nobis (50) "Εγραψαν οί άπόστοΛοι. Hoc loco Juslinus,
anie onilos est. ul obseryai Grabius, Spicibp. l o m . 1, p. 39, mani-
(49) Καϊ Jtvp άνήφθη. Qnod ait S. marlyr ignem fesluin discrimen ponilinter ignis el columbne bislo-
exarsiase cuni Cbrislus baplizalus est, id euui Dod- Tiam. Igneui accensum iuisse narral aine nlla
weJlus ex tradilione exMimai didicisse. Sed nibil yj Scripuiranim auclorilaie; ai scripsisse aposlolos
veial cur idem Jusiino facium dlcamus, quod noii- declarat ^pirilum sanctum —»··— sub—» specie
—— columba?
—· »~-
nullbi aliis Palribus, qui Jibris apocrypbis inierdum desceudisse.
uli OOD dubilani. Porroignis accengi bisloria lege- (5d) Παρά τήν Ιδίαν αίτίαν. Illud παρά non idem
baiur Jion goluiii in Evangelio quo mebanlur Ebio- \alci boc loco ac c prauer, ι ut exisiiinarunl inler-
nilae, ui disciinus ex Epipbanio Uceres. Ebion. sed preies. Verlil Langus :\ U l interim propriam pro ge
%
eiiain a l i o i n libro, qui mscribebaiur Pauli pradi- maligne agentig cujugque culpain taoeam. ι Longe
caiio* u l leslalur aucior libri De baptnmo hmeli- absurdius Gelenius : « Praeier guam culpam utro-
corum apud Cypr. ttereiici qui banc Paull pr;e- que* parenie iu peccalum prolapgo.» Perioniitg
dicationeni fiuxeraui, igaein iu bapiismi oeremo- r^fen ad Adaimim illud πονηρευσαμένου, et sic red-
iiiis arie quadain eliciebaul, ac bapiismum petfe- d i l : fSed generig boininuin cauga, quod Adami opo*
Clooiesse posse nqgabam, itisi «quanuuox inaquaui ra, qui pra»ier privatain ac propriam uiiiugcujusqu^
deaceoderunt, sialuu super aquam iguis appareai » eorum culpam deliqueral, in mortein serpeiuiaquc
Obserfal ^rolius ad Maub. xui, l b , ejusdem igius Iraiidem inoidissel. ι Apol. II, n. 14, illud παρά
meotioneai fleri i n lilurgia Syroruiu apud beverum την ίδίαν αίτίαν idein sonat ac < goa propria cojug*
Alex. De nt.bapiismi. Exstal eliam ejus rei lesliinu- que culpa. » Mamfeste ei peccaluin bairedjia^
liiam in Ub. vn Sibyll., ubi bi vorsus leguiilur : accepiuin et propna cujugque peccata dislinguuu-
9
Ος σεΛόγοτ γέννησε πατήρ, πατέρ'δρνιν άφήχε, lur. Omiieg a gerpcuic decepii gunt;oniii68 in roor*
X)\inr άχαγγεΛχήρα Λόγων Λόγον, νδασιν άγνοις, teni el gerpeulig fraudt»iu inciderunl; aed
'Ραίνων σύνβάπτισμα dC οϋ πυρός έξεραάνθης. propiia quigque culpa iuiprobo egil.
68Ϊ S. JUSTINI PHILOSOPHl ΕΤ MARTYRIS
tutetn ei pnestabat ut Christus essel, sed horoini- Α τους, κα\ ατιμώρητους αυτούς τήρησα ι * έάν δε πο-
bud iudicium faciebat eum esse Cbristum; queinad- νηρεύσωνται, ώς αύτώ δοκεί έχαστον κολάζειν. Καί
ntodum eliara Joanne baplizame indicia bominibus γάρ ούδε τδ χαθεσθέντα αύτδν δνω είσελθειν είς
dari oportebai, ut quinam essei Christus, dignosce- Ιεροσόλυμα, ώς άπεδείξαμεν πεπροφητεΰσθαι, δύ
rent. Nam cum sederet ad Jordanem Joannes et ναμιν αύτώ ένεποίει είς τδ Χριστδν εΐναι, άλλά τοϊς
bapiisma poeuitenikue praedicarel, ac laniummodo άνθρώποις γνώρισμα έφερεν, δτι αύτδς έστιν ο Χρι
zonam pelliceam et vestem tanlum ex cameli pilis στός· δνπερ τρόπον χα\ έπϊ τού Ιωάννου έδει γνώ
conlextam gestarel, nec quidquam praeter locusias ρισμα τοις άνθρώποις είναι, δπως έπιγνώσι τίς έστιν
«l mel agrcste edcrel; suspicabanlur homines eum ό Χριστός. Ιωάννου γάρ καθεξομένου έπ\ τού Ιορ
csse Ghrisiuiit. Ad quoa ipse clainabal : Non ego δανού, χαί κηρύσσοντος βάπτισμα μετανοίας, καί
sum Christti», sed vox clamaniis : Veniet eniin for-* ζώνην δερματίνην κα\ ένδυμα άπδ τριχών καμήλου
liot* me, cujus non sum dignusul calcearnenla por- μόνον φορούντος, καί μηδέν έσθίοντος πλήν ακρίδας
w
lem . Ει cum venisset Jesus ad Jordanem el κα\ μέλι άγριον, οί άνθρωποι ύπελάμβανον αύτδν
Josephi fabri Glius credcreiur, ac informis, ut prae- είναι τδν Χριστόν · πρδς ους κα\ αύτδς έβόα* Ούκ είμ\
dicabanl Scriptura», viderelur, faberque ipse exi- ό Χριστδς, άλλά φωνή βοώντος· "Ηξει γάρ δ ίσχυ-
stimarelur (baec enim fabrilia opera faciebat, cum Β ρότερός μου·.ου ούκ είμ\ ίκανδς τά υποδήματα βα-
inler homines versarelur, aratra et juga, bis rcbus στάσαι. Και έλθόντος τού Ιησού έπ\ τδν Ίορδάνην,
cliam justiiiae insignia et vilam aciuosam docens) κα\ νομιζομένου Ιωσήφ τού τέκτονος υίού ύπάρχειν,
Spirilus sanclus proplcr hoiniues, iit jam dixi, in κα\ άειδοΰς, ώς αί Γραφαί έκήρυσσον, φαινομένου,
specie columbae in euin iuvolavit, ac vox e coelo κα\ τέκτονος νομιζομένου (52), (ταύτα γάρ τά τεκτο
venit, qua; per Davidera dicta fuerat, lanquam ex νικά έργα (55) είργάζετο έν άνθρώποις ών, άροτρα
Cbrisli persona proferenlem, quod ei Paier erat καί ζυγά · διά τούτων καί τά τής δικαιοσύνης σύμ
diclurus : c Filius meus es tu; ego hodie genui βολα διδάσκων, κα\ άεργη βίον (54)) τδ Πνεύμα ούν
l e " : > lum demum eum nasci bominibus ei o r i i i τδ άγιον, κα\ διά τούς ανθρώπους, ώς προέφην, έν
asserens, cum eis innoiesceret. είδει περιστεράς έπέπτη αύτώ, καί φωνή έκ τών
ουρανών άμα έληλύθει, ήτις καί διά Δαβίδ λεγομένη, ώς άπδ προσώπου αυτού (55) λέγοντος δπερ αύτώ άπδ τοΰ
Πατρδς έμελλε λέγεσθαι: ιΥίός μου εΐ σύ · έγώ σήμερον γεγέννηκά >σε (56) · ι τότε γένεσιν αύτοΰ λέγων (57)
γίνεσθαι τοις άνθρώποις,έξδτου ή γνώσις αύτοΰ έμελλε γίνεσθαι* c ΥΙός μου εί σύ * έγώ σήμερον γεγέννηκά σε.»
89. Sola crux molesta Tryphoni ob maledictio- Q 89. Καί δ Τρύφων Ευ Γσθι, έφη, δτι κα\ πάν τδ
nem. Jpsa tamen probat Jesum esse Christnm. — Hic γένος ημών τδν Χριστδν έκδέχεται, καί δτι πάσαι αϊ
Trypbo : Probe scias, inquil, el Gbristum a nostro Γραφαί Ας έφης, είς αύτδν εΓρηνται (58), όμολογοΰ-
omni genere exspeciari; el Scripturas onmes quas μεν. Καί δτι τδ Ιησούς δνομα δεδυσώπηκέ με, τψ
altulisti, nos in illum 187 dictas confileri. lllud τοΰ Ναυή υίψ έπικληθέν έκδότως έχειν κα\ πρδς τού
eliani faleor ine Jesu nomine, quo fllius Navae co- το (59), καί τοΰτό φημι. Εί δέ και άτίμως ούτως
gnouiinaius fuil, commolum fuisse, ut ad manus σταυρωθήναι (60) τδν Χριστδν, άπορου μεν. Έπικα-
4 1
*· Joan. i , 27. Psal. n , 7.
(52) Τέκτονος νομιζομένου. In nopnullis codici- pra, n. 40. Huic Justini senlentiac simillimam pro-
bus liim edilis tutii maiui exaratis Cbrislus voca- ferl Tliirlbins ex Meibodii locu modo ciiaio : ι Τ δ
lur ό τέκτων, pro eo quod babetur in aliis exempla- δέ, Έ γ ώ σήμερον γεγέννηκά σε, δτι προόντα ήδη
ribus ό τοΰ τέκτονος Marc, νι, 3. Yidelur Justinue ποδ των αίώνων έν τοϊς ούρανοϊς έβουλήθην κα\ τψ
priorein legendi rationem secuius essc. Conira κοσμώ γεννήσαι, δ δή έστι, πρόσθεν αγνοούμενον
Origenes, lib. vi adv. Cels. jocami Celso in auein γνωρισαι.» Superfluerevidenlur eadeiu Palris verba,
Chrisli fabrilem, respondei Gbrjslum iii Evangeliis quae mox repeiuntur.
uusquam fabrum appellalum fuisse. (58) ΕΙρηνται. R. Stepbanns εύρηνται. Manifesius
(53) Τεκτονικά έργα. Duo codiccs mss. babent error 8iiI)IaUi» in aliis edilionibus.
ad inarginem τεκτονικά δργανα, et sic R. Siepba- D
(59) Έκδότως έχειν, καϊ πρδς τούτο. Qui Jusii-
IHIS ad calcem. lium exagiiarunl, quasi boc loco Trypbonem toiios
(54) Καϊ άεργη βίον. Vel legendum ενεργή βίον geulis nomine confilenlem inducal, Scripluras, de
i i l babenl ediiiunes Graeco-Laiinae ex conjeciura quibus baclenus dispuialum fuerat, de Gliristo d l -
Sylburgii, vel buic noraiui άεργη non privaudi, sed cias esse; bi videniur aliud agentes bunc iocam le-
angeiidi vis iribuenda. gisse. Tria enim in verbisTrypbouis racileestatiim^
(55) Ώς άπό προσώπου αύτου David tanqiiam advertere ; declarat Gbrisiuiu a toia getite ex?pe-
€x Cbrisii persona proluiU, id quod Paier Chrislo c l a r i : deimle suo ei sociorum prafseiilium iioitiine
diclurus erai;quia sciliccl ipse Gbriblus dicil in faieiur Scripturas, quas Jitslinus explicueral, Ghri-
psalmo : ι Doiuinus dixil ad me. ι slu congrucre, quanivis Jesum esse bunc Cbi isuim
(56) Έγώ σήμερον γεγέννηκά σε. Ita Glemens nonduin asseuiiaiur. Deuiqne suis ipse verbis faie-
Alex. Pad. hb. i , c. 6 ; Melbodius, Contiv. virg.
% 9 tur se iis, qua? de Jesu lilio Navae dicia Tueraul,
p. 112; Laciauiius, iv, 1 5 ; Aiigustinus, Enchirid. coinmoveri, ul ad id quoque asheiiliendum inclinel,
nd Laurcnl., c. 49. Yide eumdem De consensu Evan- neiiipc Jesu Nazareui figurain fuisse Glium fNavar.
gel. lib. u , c. 14. Sic eiiam cod. tns. Ganubrig.
f (60) Σταυρωθήναι. Posl boc verbuui desideral
el Evangeliuui Ebionseoruio apud Epipbauiuta Syiburgius έδει aut aliquid simile. Sed b x x lu-
baeres. 50, n. 15. T B I R L B I U S . quendi ralio nolisaima Ju&iiuo. Sic paulo pusl ε ί δ ε
(57) Τότε γένεσιν αύτου Λέγων. Illud λέγων re- διά τοΰ... πάθους. Ει uuu prucul ab bis verbts, εί 64
iertur ad cuii* qui dicii έγώ γεγέννηκά σε. Vid. su> κα\ σταυρωθήναι·
DIALOGCS C U H TRTPUONE JUDifiO. 69α
τέρατος γ ά ρ δ σταυρού μένος (61) έν τ φ νόμφ λέγε- Α buic qiioque ret danclag inclinaretn. Ulnini aaiem
τοι είναι. "Ωστε προς τούτο άκμήν δυσπείστως έχω. lam inhonestc Chrislum crucifixum iri praedictnm
Παθητδν μέν τδν Χριστδν δτι αί Γραφαί κηρύσσουσι, sil id nobis dubium videtur. Malediclus enim iu
v
φάνερόν έστιν · εί δε διά τού έν τψ νόμψ κεκατηρα- lege dicitur, qui crucifigilur; quare admodum
μένου πάθους, βουλόμεθα μαθείν, εί έχεις κα\ περί difficile s i l id mihi persuadere. Passurus quidem
τούτου άποδείξαι. Christus manifeslein Scripluris prapdicaiur; ulrum
juiem maledictum illud in lege sopplicii genus passurus, discere voluinus, si quid habes ad eam
qooqoe rem demonslrandam.
Εί μέν μή έμελλε πάσχειν δ Χριστδς, φημί αύτψ 8i quidem passurus, wquam, Chrislus non iuis-
έγώ, μηδέ προείπον οί προφήται, δτι άπδ τών ανο aet, nec propbelae praedixisscnl fore, ui peccaiig
μιών τού λαού άχθήσεται είς θάνατον, κα\ άτιμωθή- populi ad mortem abduceretur, afficerelur ignomi-
σεται, κα\ μαστιχθήσεται, κα\ έν τοίς άνόμοις λογι- nia, flagellis caederelur, el inCer improbos mimerare-
οθήαεται, καλ ώς πρόβατον έπϊ σφαγήν άχθήσεται, tur, et uiovis ad occisionem ducereiur.cujus genus
ώ τδ γένος έξηγήσασθαι έχειν ούδένα φησ\ν ό προ a nemine enarrari posse asserit propheta; haudabs
φήτης, καλώς είχε θαύμαζε ιν. Εί δέ τούτο έστι τδ re essei mirari. Sin auiem ba?c propria eum nqta
χαρακτηρίζον αύτδν κα\ πάσι μηνύον, πώς ούχλ κα\ Β dislinguit et omnibus ir.anifestum facU; quomodo
ή|»εϊςθαρ£ούντες πεπιστεύκαμεν είς αυτόν; κα\ δσοι non et nos fidenier in eum credidissemus; et quU
νινοήκασιτά τών προφητών, τούτον φήσουσιν, ούκ άλ cunque prophetas inlelligunl, huncesse, non aliuro.
λον (62), εί μόνον άκούσειαν δτι ούτος εσταυρωμένος; si taDtum audiant crucifixum esse, non assercnt?
9Θ. Και ημάς ούν, έφη, προβίβασον έκ τών Γρα 90. Crucem praaigtiificabant exientce manu$
ίγων, ίνα σοι πεισθώμεν κα\ ημείς. Παθείν μεν γάρ, Moysh. — Nos igitur, inquit, ex Scripluris edoce,
καί ώς πρόβατον άχθήσεσθαι οίδαμεν εί δέ κα\ σταυ ui ipsi quoque libi assentiamur. Passurum enim ei
ρωθήναι, κα\ ούτως αίσχρώς κα\ άτίμως άποθανείν tanquam ovetn abductum iri sciiuus; sed ulrum
διά του κεκατηραμένου έν τψ νόμψ θανάτου, άπό eliam crucifigendus, et tam ignominiose tamque in-
δειξον ήμίν. Η μ ε ί ς γάρ ούδ' είς έννοιαν τούτου έλ bonesie morlein in lege nialedictam obiiurus, fac
θείν δυνάμεθα. uobis demonslres. Id enim nos ne cogitare quidem
possumus.
Οισθα, έφην, δτι δσα εΐπον κα\ εποίησαν οί προ Nosil, inquam, propbetas quxcunqne fecerant
φήται, ώς κα\ ώμολογήθη ύμίν (63), παραβολαίς και aul dixerunl, ea siguis et imaginibus, ut inter nos
τύποις άιτεκάλυψαν (64), ώς μή 0αδίως τά πλείστα convenit, invulvisse, ut non facile pleraque ab om-
υ
Μ πάντων νοηθήναι, κρύπτοντες τήν έν αύτοίς nibus iiHelligerentur, c l verilaiem bis diciis el fa-
έλήθειαν, ώς και πονήσαι τούς ζητούντας εύρείν κα\ ctis insiiam abscondisse, ut et qni earo invenira
μαθείν. ei discere sludercut, non sine labore id asseque-
renlur.
Οί δε Ιφησαν* Κα\ ώμολογήθη ήμίν. llli auiera dixerunt: De hoc sane inler nos con*
venil.
Άχούοις άν ούν, φημ\, τδ μετά τούτο. Μωϋσήςγάρ Audi igitur, inquam, quid sequalur. Moyses eniia
«ρωτος έςέφανεν αυτού ταύτην τήν δοκούσαν κατάραν, apparcntem illam crucis deiesiaiiouem priraus si-
# ων έποίησε σημείων. gnis, quse ab eo expressa sunt, declaravii.
Τίνων τούτων, έφη, λέγεις; Qtixnam isla, inquit ille?
10τε ό λαδς, φημ\, έπολέμει τψ 'Αμαλήκ, και δ Ciun populus, inquam, cum Amalec bellum ga-
(61) Έπιχατάρατος γάρ ό σταυρού μένος. Miror 6. Hieronymus ibidem plures coiijeciuras Jacil,
omittuina Trypbone illud ύπδ τού θεού, c Maledi- ut aposloli ab Hebraeo discrepanliaiu explicet.
cins a Deo,» qtiod apud Sepluaginla inierpretes et (62) Τούτον φήσουσιν, ούκ άΧΧον. Ilanc ralio-
in Hebrapo legimr. Solcbai enim c a Judaeis pro in- D ciuaiioiiem irauslulil, ui inulias alias, Terlullianus
iamia objici, quod Salvator nosler et Dontinus stib in Hbrum lertiuui advenu* Marcionem: c Suflicil
Dei fuerii malediclo, ι ul le*lalur Hieronymus (lib. in nieum Cbrislum, iuquii cap. 19, solius niorlig
ιι in epistolam ad Galaias cap. 5) qui hanc c famo- propbelia. Ex boo eniin quod non esl edila qualiias
fi&siuiaui qurcsiionem ι vocat. lnfra Jusiimis, uem- morlis, poluii el per crucem evenisse, lunc alii de-
peu. 95, ila bunc locmn proferl; c Malediclus puianda (forte depulandam) si ιιι aliuia fuissci pra-
oranisqui pendel in ligno; > in quo quidem P.ulum dicaluin. ι
sequiiur, qui, utobservat Uieronyinus, deiraxit illud (63) ΏμοΛογήθη ύμίν. Legendum ήμίν, ut paulo
ι a Oeo, ι quod apud Sepluagiiua ei in Hebrajo le- posl in verbis Trypbonis legiiur. lllud enim ώμολο*
gitur, el aduidil basvoccs, c ornnis > ei < iiiligno, ι γήθη ήμίν ιιοιι iUeni valel ac coufessi suinus. lufra
qua? ίιι Uebrjeo desunt ei apud Sepluagiula repe- ιι. 130: Τά προωμολογημένα ήμίν, ι ea de quibug
nuuiur. TerluUianus ia libro adv. Jud. c. 10 ei 5, imer hos couveiiii. ι
in Murc. cap. 8, ilem lib. ν adversus eumdem cap. (64) ΆχεκάΛνψαν. Lcgendum conjicil Ibirlbius
3, c i U i bunc locirm ut Aposlolus, ac nibil prorsus έπεκάλυψαν, cui eqnideiu assenlirer, si verbuin απο
dicii ex quo qu.usiionem de boc loco Scripiura? in- καλύπτω non idem iiuerdum essel ac lego. Μυχ bus
ler Judaeos c l ^bhslianus jaiu iniu eiialaui luisse verbis, τήν έν αύτοίς άλήθειαν, c insiiaiii illis veri-
suspkejnur. In libro auiem adv. Jud. cap. 10, ubi tatem, > mielligii.ui paieiex u. 92, ei pluribusaliis
UIUIS Scriptune locus profertur, non omiuiuir illud locis, id quod propbeiis propositum fuil, cnni Cbrb*
ι a Dto, t sed f idelur a librarii* addjluiu Juisso. Alum acuovam legem factie et dicii? praaiiuniiarenU
g)f S. JUSTiMi PHILOSOPin L T MARTTRIS 6»
r-rpt, ac ISavae fllius, qm Jesus cogiiominalue esl, Α τούΝαυή υίδς ό έπονομασθελς τ ψ Ιησού ονόματι τής
primus esset in ac*»e, Moyses ipse \Q& Dtum ora- μάχης ήρχεν, αύτδς Μωΰσής ηύχετο τ φ β ε φ , τάς χεί
hai, manibiis ulrinqne exlensis: Or auieni ei Aaron ρας έκατέρως (65) έκπετάσας · "Qp δε καλ Ααρών
eas tolo die susiinebniii, ne eo lassalo demiilereii- ύπεβάσταζον αύτάς πανήμαρ, ίνα μή κοπωθέντος
(ur. Si quid enim dc hoc signo cnicem imitanle αυτού χαλασθώσιν. ΕΙ γάρ ένεδεδώκει τι τού οχήμα
Tvmiserai, populus vincebatur, ul in Moysis libris τος τούτου τού τδν σταυρδν μιμούμενου, ώς γ ί -
scripmm e s l : si vero in hoc silti permaoebal, tandiu γραπται έν ταϊς Μωύσέως γραφαίς, ό λαδς ήττάτο *
vincebatur Amalec, et qui viribus preslabal, per εί δέ έν τή τάξει έμενε ταύτη, Άμαλήκ ένικάτο το
«Tiicem prapsiabat . Neque enim proplerea popolus σούτον · καλ ισχύων, διά τού σταυρού ίσχυεν. Ού γάρ-
M
vincebai, quod Moyses ila precaretur, sed qnia cum δτι ούτως ηύχετο Μωύσής, διά τούτο κρείσσων δ λαδς
HOinen Jesu isset in prbua acie, ipse crucis sigiium έγίνετ^ άλλ' δτι έν άρχή τής μάχης τού ονόματος
exbibebat. Quis enim vesirum ignorai ea maxime τού Ίησοΰ δντος, αύτδς τδ σημείον τού σταυρού (66)
prece Deum placari, qnse c.um ejulatu et lacrymis, έποίει. Τίς γάρ ούκ έπίσταται υμών, δτι μάλιστα
ae prono corpore aul flexis genibns fuiidiiur? Ad μέν ή μετά οίκτου κα\ δακρύων ευχή μειλίσσεται τδν
bunc auiem niodum in lapide sedeus nec ipse poat Θεδν, κσΛ ή έν· πρηνεί κατακλίσει, καλ έν γόνασίΑ·
β
ea, nec alius quisquam oravil. Habet eiiam lapis δκλάσαντός τίνος; Τούτον δέ τδν τρόπον έπλ λίθου*
eignificalionem, «ι ostendi, Gbrislo codvenieniem. καΟεζόμενος, ούτε αύτδς ηύξατο,. ούτε άλλος ύστερον.
Έ χ ε ι δέ καλ ό λίθος σύμβολον, ώς απέδειξα, π ρ δ ς
τδν Χριστόν.
91. Crux preedirta /it benedietionibui Joieph et cum 91. Καλ γάρ δι'* άλλου μηνυων τήν ίσχύν τού μ υ
urpens erectut. — Alque etiara alia Deus ratione στηρίου τοΰ σταυρού» δ θεδς διά Μωύσέως, εΐπεν έν
pcr Moyaem vim mysicrii crucis indicaas, dicii in ευλογία ήν εύλογε ι τδν Ι ω σ ή φ · ι Ά π δ ευλογίας Κυπ
benediclione, qua Jusepbo benedicit: « Α benedi- ρίου ή γή αύτοΰ * άπδ ωρών ουρανών, καλ δρόσων*
ctione Domini terra ejus; ab horis coeli ei rore, et ab καλ άπδ αβύσσου πηγών κάτωθεν, καλ καθαρών, γ ε ν
abysso fontium deorsum el aquaruiii purarum, ger- νήματα (67) ηλίου τροπών · καλ άπδ συνόδων μηνών,,
mina solis conversionis; et a coiiionibus meiisium, καλ άπδ κορυφής ορέων αρχής, καλ* άπδ κορυφής
el a feriiceaniiquorum montitim, el a veriice collinm, βουνών, καλ ποταμών άεννάων (68), καλ καρπών γής
et fluminuin perenniuin, el frucluum terrae pleuilii- πληρώσεως* καλ τά δεκτά τψ όφθέντι έν τή βάτω,
dinis; el accepla ei, qui visus esl in rubo, veniant έλθοισαν έπλ κεφαλήν Τωσήφ, καλ έπλ κορυφής. Δσ-
•uper capul Joseph el verticem. Gloria eveclus in- £ ξασθελς έν άδελφοίς * πρωτότοκος ταύρου (69) τδ κάλ
ter fralres, primogeniiue tauri pulcbritudo ejus; λος αύτοΰ· κέρατα μονοκέρωτος τά κέρατα αυτού · έν
cornna uiiicoriiis <ornua ejus; in ipsis genles ven- αύτοίς έθνη κερατιεί άμα έως άπ' άκρου τής γ ή ς . »
u
liiabil siniul inde usque ab exlremo lerrae . t Μονοκέρωτος γάρ κέρατα ούδενδς άλλου πράγματος
Uiiicorni* enim cornua nemo dicerc aui demon- ή σχήματος έχοι άν τις (70) είπείν καλ άποδείξαι, εί
slrare possil io alia re aul iigura invcniri, nisi in μή τοΰ τύπου δς τδν σταυρδν δείκνυσιν. (71) "Ορθιο*
k t
E x o d . x v i i , l l . " D e u l . xxxm, 13-17.
(65) Έκατέρως. Sylbargius pulal legi posse έκα- curril, additum fuisse puto ob seauensadjeciivum,
τέρας. quod cum iluminibus conveitial, aliquid deesse per-
(66) Σημείον τον σταυρόν. Eadem legimtis in suasit.
epislola Barnabae n. 13. Tolniii lnitic locuin trans- (69) Πρωτότοκος ταύρον. Teriullianug, qui inci-
tulil Terlullianus in librum adv. Jud. cap. 10 c l 5, pit ab bis verbis, c Tanri decor ejus, t videlur <re-
adv. Marc. c. 18. Exislimat eiiam Gregorius Na- jicere vocem c priniogenilus ι ad ea quae praece-
cianzeiius carm. 53, Moysein exlendisse maiius in dunt; ac forte ita legis&e apud Jusliuum. Quod au-
modiim crucis. Sed lamen cuiii Moyses virgam tem idem Teriullianus mox babei: c Naliones venli-
lnanibus teuerei, iosue cum Amalec puguaule <di- labil pariter usque ad suiuiuuiii lerra3, ι videlurle-
xerat euim : ι Gras ego slabo in verlice collis lia- D gis.se- έπ' άκρου τής γής.
beus virgam l)ei in mauu mea i) cuuiqiie Scnpiura, (70) "Εχοιάν τις. bic uierque codex: edili έχει
«il observat Origenes bomil. 11 in Exod., ιιοιι dicai άν τις.
Moyseni extendisse maiius, sed levasse; diibiuio (71) "Ορθιον... πεπηγμένον. Crux iffilur nibil
iiCMinullis videmr id quod Juslinus ei alii plures aliud est nisi lignum erecium (δρθιον ξύλον]. Gujue
disere, Moysem expau&is nianibus liguraui erucis ligni, cnm aliud ligiium lrans>ersariiiiii adapiaiur,
expresaisse. Julius r irmicus in libro De errore pro- sumnia pais (τδ άνώτατον μέρος: b. e. veriex, cui
fan. relig. exislimal cmcem ex virga a Moyse fa- impiiigebalur liiulus aul cauâ uiorlis) babei cornu
ciam fuisse. A i l euiiii: c 1)1 Amalec vincerelur, ex- forniain: pariier ulraque transversarii ligni pars
lensis maiiibus Moyses hsec nnilaius esl coruua ; proiiiinens (τάάκρα, b. e. exlremilaies, quibue ma-
u l facilius inipeirarel quod iuagiiopere puslulabal, nus clavi? afligebaulur) cornu spccieiu g e r i l ; aliud
crucem sibi lecii ex virga. > b i infra: c Ui Auia- eiiam cornu iu illo ligno ceniiiur, quod iu media
iec vincerelur, circa virgam Moyses expausis ina- cruce lixiiiu esl, ul insideaul qui cruci afliguniur.
uibus exienditur. ι Itaque crtix couipusiia esi ex cornibos uiiicurois.
(Gl)Kal καθαρών, γετπ^ιατα. Existimal erudilus Teriullianus adv. Jud. c. 10 : ι Tauri decor ejua,
l.omhiu 11818 edilor legendum esse, υι in Bjbliis,xa\ cornua uiiicornia cornua ejus, in eis nationes ven-
καθ* ώραν γεννημάτων. lilabit pariler ad suniuiuiii usque lerrx. Mun uh-
(68) Καϊ ποταμών άεννάων. Iilud καλ ποταμών que rbiuoceros debtiiiabatur miicoruis \el minoiau-
%ιυ ι ueque ιιι lexiu neque apud Sepluagima oc- rus bicoruis, sed Gfniblus in illo si^niflcabaiur,
D I A L O G U S CUM T R Y P H O N E J U D J E O .
γιρ -Α ένέστι ξύλον, άφ' ού" έστι τδ άνώτατον μέρος Α ea q u * crucem exbibct. Rcclum enim iinum liguum
εις χέρας ύπερηρμένον, δταν τδ άλλο ξύλον προσάρ est, a quo summa pars in corntt aitollitur, cura
μοση, χαλ εκατέρωθεν ώς κέρατα τψ ένλ κέρατι (72) adaptalum fuerii aliud lignum et uirinque exlrcmn,
r
πιρεζευγμένα τ ά Ακρα φαίνηται. Κα\ τδ έν τώ μέσω veluli coruua uni adjuncta curnu apparuerinl. E l
πηγνύμενον, ώς κέρας καλ αύτδ εξέχον έστλν, έφ' φ ilhid quod in mcdio figilur, ut ei insideanl qui cru-
έ^οχούνται οί σταυρού με νοι · καλ βλέπεται ώς κέρας ciiigunlur, ipsuis eliam veluti quoddam cornu eini-
xa\ αύτδ συν τοις Αλλοις κέρασι συνεσχηματισμένον nel, et coriui speciem cxlitbet cum aliis cornibus
κι\ πίπηγμένον. Καλ τδ, ι Έν αύτοϊς έθνη κερατιεί conformalinn ei flxum. lllud aulem: c His coruibus
Αμα Ιως άπ Ακρου τής γ ή ς , ι δηλωτικόν έστι τού genles petet inde usque ab exlremo lerrae, ι id quod
νΰν γεγενημένου πράγματος έν πάσι τοίς έθνεσι. Κε- hodie in onmibus gentibus faclum videmus, dc-
ρατισθέντες γάρ, τουτέστι κατανυγέντες, οί έκ πάν monslral. Coruu euhn pelili, id esl compuiicti per
των των εθνών διά τούτου τού μυστηρίου, είς τήν hoc myslerium bomines ex omnibus geniibtis ab
6εοσέ6ειαν έτράπησαν άπδ τών ματαίων είδώλων καλ inanibus simulacris et dxmonibus ad Dei cullum
δαιμόνων. Τοις δέ άπίστοις τδ αύτδ σχήμα είς κα- conversi stinl. Incredulis autem idcm signum in
τ#υ«ν καλ καταδίκην δηλούται · δν τρόπον έν τψ excidiuni ei condemnalionero oslendilur : 189
απ* Αίγύπτου έξελθόντι λαψ διά τε τοΰ τύπου τής ^ quemadmodum in populo qui ex iEgypto discesse-
εκτάσεως τών χειρών τοΰ Μωΰσέως, καλ τής τοΰ rai, per illam niauuuiii Moysis exieosaruin speciem,
Νινή υιού επικλήσεως τοΰ όνόματος Ίησοΰ, δ Ά μ α el per nomen Jesu lilio Navae impositum Aiualec
λήκ μέν ήττάτο, Ισραήλ δέ ένίκα. Καλ διά τοΰ τύ quideiu vincebatur, Israel autem vincebal. Alque
που & καλ σημείου τοΰ κατά τών όακόντων τψ illain eliam figuram, illudque signam quod adve*
Ισραήλ (73) δφεων ή άνάθεσις φαίνεται γεγενημέ sus serpenlium inorsus lsraeli inslilulum esl, ad
νη Ιπλ σωτηρία τών πιστευόντων, δτι διά τοΰ σταυ- eorum salulem crecuim esse liquel, qui jam lunv
ροΰσθαι μέλλοντος θάνατος γενήσεσθαι έκτοτε προε- prxnutuiatain fuisse credunl ei moriem serpenlv
κηρύσσετο τψ δφει · σωτηρία δέ τοίς καταδακνομέ- per eum, qui crucifigendus erat, futuram, el salu-
νοις ύπ* αύτοΰ, καλ προσφεύγουσι τψ τδν έσταυρω- lem iis qoi serpentis morsibus loesi ad eum, a
ρένον υίδν αύτοΰ πέμψαντι είς τδν κόσμον. Ού γάρ quo cruciflxus ille Filius in mundurn missus est,
έπ\ δφιν ημάς πιστεύειν τδ προφητικδν πνεύμα διά confugiunt. Neque enim uos in serpeniem credere
ΜωΟσίως έδίδασκεν, οπότε καλ καταράσθαι (74) αυ spirilus propbelicus per Moysem docebal, quippc
τόν τήν αρχήν ύπδ τού θεού δηλοί, καλ έν τψ Ησαΐα cum eutu ab iniiio diris a Deo devoium esse de-
άναφεθήσεσθαι ώς πολέμιον διά τής μεγάλης μα- , monsirei, et apud Isaiam magno gladio (is autetn
χιίρας, ήτις έστλν δ Χριστδς, σημαίνει. Cbristus) tanquam hoslem necaturo i r i siguiGcci ·*.
92. Εί ούν τις μή μετά μεγάλης χάριτος τής 92» Nisi Scripturce cum magna Dei gralia intelli-
sepi θεοΰ λάδοι νοήσαι τά είρημένα καλ γεγενη- gantur, non videbilur Deut eamdem temper junitiam
μ*να ύπδ των προφητών, ούδεν αύτδν .όνήσει τδ τάς docuitte. — Si quis igiiur inagnam banc a Deo
ίή<κις δοκείν λέγειν, ή τά γεγενημένα, εί μή λόγον graliam nou acceperit, u i propbeiarum dicla e i .
έχει χαί περλ αυτών άποδιδόναι. Άλλά μήτι γε καλ facla intelligai, nibil ei proderil verba el g c s u , .
ευκαταφρόνητα δόξει τοίς πολλοίς ύπδ τών μή quorum rationem reddere nou possii, eloqui videri. .
νοούντων αυτά λεγόμενα; εί γάρ τις έξετάζειν βού- Sed an non eliam conlewplu digua muUis vidcbun-
λοιτο υμάς, δτι Ένώχ, καλ Νώε άμα τοίς τέκνοις, tur, si ab bis qui non inlelligunl proferantur ? Nam .
καί εΓ τίνες άλλοι τοιούτοι γεγόνασι, μήτε έν περι &i quis quserere ex vobis veliL, cur cuui Epocb e l
τομή γενόμενοι, μήτε σαββατίσαντες, εύηρέστησαν τψ Noe cuui flliis, el si qyi alii ejusuiodi, sine circuui-
" Isa. χχνιι, 1.
laaros ob atramque disposilionem, aliis farus, ut decor ejus; cornua unicorjiis conma ejus, in eis
jiuiex, aliie marisueius, ul salvator, cujus cornua nationes veniilabiipariier ad siinimuin usque lorrai.
essenl crucis extima. Nain et in anlenna navis, ι Non ulique ibinoceros deslinabalur « n k o r n i s .
quae crucis pars est, cornua exlremitales bujus vo- vel minoiaurus bicornis; sed Chrislub in illosigni-
cantor, nnicornis auleni media stipilepalus.iEadein ficabatur, Uur4is ob ulrainque disposilioucui, aliis
deprebendes ado. Marc. m , c. 18. Ο Τ Τ Ο . ferus ut judex, aliis mansuclus ul salvaior, cujus
(72) Τφ Μ χέρατι. His verbis loci bujus, qaem cornua esseui crucis exiiaia. Nam el in anleniu
fionnulli corruplun: immerilo credidenml, sensus navis, quae crucis pars est, cornua exlreiniiaies
illustrtlur. Non enim dicit Juslinus unicornis spe- vocanlur; unicorois auleu» media slipitis palus. >
cieni craci siuiilem esse, neque in unicornis cornu Unicornis ergo cornua,cruceui repraBscnlani, qnia
ex&iautes ramolos, ut opinaius esi Sylburgius, media slipitU palus, *\\e. unuui illud Ijgnuui erc-
animadveriit. Sed cornibus unicoriiiutn, qux» in ctuin, esl uiiicornis qu*duii, cui alia curuua ad-
Scriptura meinoranlur, crucem siguiiicari conieu- duulur, duin aliud Jigiium adaplalur.
dit, qoia crux nibil aliud est, quam unaui ligiiuin (73) Τφ ΊσραήΑ. Refcruniur baec verba ad se-
ereclam, sive anum cornu, cui duoexirema, veltui queus pariicipium γεγενη μένη, uec uecessi esl aui
lolidem cornua, addunlur: aliud eiiam cornu iu- ea posi άνάθεσις rejicero, ul placcl bylbu:*;iu, aul
«picilur io illo ligno, quod in niedio crucis lixuiu legere τδν Ισραήλ.
est, ut insideanl qui cruciflgunlur. Hunc lucuin (74) KarupacOcu. Rcclius κατηράσθαι t.*unpote
baud aliter iiitellexii Terialbaiius, qui iu libro adv. prdteriio. SILBUAGIUS.
Jud et ιιι adr. liarc. cap. 18^ sic luquilur ; Tauri
m 8. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS m
cisione el sabbatis placuerint Deo, per alios ducee Α β ε ω , τίς ή αίτία του δι* Αλλων προστατών (75) χαλ
et iegit instituiionem tot elapsis aelaiibus Deus j u - νομοθεσίας μετά τοσαύτας γενεάς άξιούν τδν Θεδν
etificari voluerit, eos quidem, qui ab Abrabamo ad δικαιούσθαι μεν τούς άπδ Αβραάμ μέχρι ΜωΟσέως
Moysem fuerunt, per circumcisioncm, eos auiem διά περιτομής, τούς δέ άπδ ΜωΟσέως χαλ διά περιτο
qui post Moysem, tuin per circumcisionem, lum per μή ς, χαλ τών άλλων εντολών, τουτέστι σαββάτου, χαλ
alia praeccpla, id esl, sabbalum, viclimas, cineres θυσιών, καλ σποδών (76), καλ προσφορών, εί μ ή ,
et dona; calnnvniis appetelur Deus, nisi, ut jam ώς προείρηται ύπ' έμού, αποδείξετε, δτι διά τδ τδν
dixi, id causae demonslrelis fuisse, quod populum θεδν, προγνώστην δντα, έγνωκέναι άξιον γενησόμενον
veslrum pnescius omnium Deus meriiurum cogno- τδν λαδν υμών έκβληθήναι άπδ της Ιερουσαλήμ, χαλ
•erit, ul Hierosolymis pelleretur, nec ctriquam eo μηδένα έπιτρέπεσθαι είσελθεΤν έχει. (Ούδαμόθεν
ingredi liceret. Nulla enim re alia dignoscimini, ut (77) γάρ άλλαχδθεν έστέ γνωριζόμενοι, ώς προέφην,
jam d i i i , nisi isia carnis circumcisione. Neque enim εί μή άπδ τής περλ τήν σάρκα περιτομής. Ουδέ γ ά ρ
Abrabamum Deusjustum per circumcisionem fuisse Αβραάμ διά τήν περιτομήν δίκαιος εΐναι ύπδ τού
testaius esl, sed per fidem. Ante enim quam cir- θεού έμαρτυρήθη, άλλά διά τήν πίστιν. Πρδ τού
cumcisus etsei, ita de eo diclum legimus : c Cre- γάρ περιτμηθήναι αύτδν εΓρηται περλ αύτου ούτως ·
didit Abrabaro Deo, ei reputatum est ei ad jusii- Έπίστενσε δέτψθεφ'Αβραάμ, χαϊ έΛογΙσθηαύτφ
l i a m " . ι Et nos igitur,qui in praepulio carnis nostrae είς δικαιοσύνην. Καλ ήμεΤς ούν έν άκροβυστία τής
credimus Deo per Gbrislum, ac circumcisionem σαρκδς ημών πιστεύοντες τω θεψ διά τού Χριστού,
eain babemus, quae nobis eano adepiis prodest, id καλ περιτομήν έχοντες τήν ωφελούσαν ημάς τούς
esl cordis circumcisionem, futurum speramus ut κεκτημένους, τουτέστι τής καρδίας, δίκαιοι καλ ευά-
jusli el Deo grali reperiamur; si quidem jam etiam ρεστοι τώ θεώ έλπίζομεν φανήναι · επειδή καλ ήδη
ab eo tesiimonium per propheticos serniones acce- μεμαρτυρήμεθα διά τών προφητικών λόγων ύ π ' α ύ
pimus. Quod autem sabbata servare et munera τοΰ.) Τδ δέ σαββατίζειν (78), καλ τάς προσφοράς
oflerre jussi eslis, quodque locum de suo nomine φέρειν κελευσθήναι υμάς, καλ τόπον είς δνομα του
Dominus vocari passus esi, nisi id proplerea faclum θεού έπικληθήναι άνασχέσθαι τδν Κύριον, ίνα,ώς εί-
demonstreiis, ne, ut diximus, ad simulacrorum ρηται, μή είδωλολατρούντες καλ άμνημονούντες τού
culium delapsi ac Dei immemores, impii et athei θεού, ασεβείς καλ άθεοι γένησθε, ώς άελ φαίνεσθε
esseiis, quales semper vos fuisse paiet. (Atque γεγενημένοι. (Καλ δτι διά ταύτα ένετέταλτο ό θεδς
lianc fuisse causam, cur Deos de sabbatis el donis τάς περλ σαββάτων καλ προσφορών έντολάς, προα-
leges 1 9 0 sanciret, a me supra demonslraium esl, Q ποδέδεικταί μοι διά τών προειρημένων * διά δέ τούς
aed propier eos qui hodie venerunt, eadem paene σήμερον έλθόντας,καλ τά αυτά σχεδδν πάντα βούλο
omnia repelere volo.) Niei, inquam, ita caltim- μαι άναλαμβάνειν.) Έπελ, εί μή τούτο έστι, συκο-
niis appetelur Deus, quasi nec fuhirorum pnescius φαντηθήσεται ό θεδς , ώς μήτε πρόγνωσιν έ χ ω ν ,
sit, neceamdcm oraues jiistiliam noscere elobser- μήτε τά αυτά δίκαια πάντας διδάσκων καλ είδέναι
vare docuerit (mullas enim generaliones bominum καλ π ρ ά τ τ ε ι ν (πολλαλ γάρ γενεαλ ανθρώπων πρδ
anie Moysem fuisse liquet), nec vera sii Scriptura Μωύσέως φαίνονται γεγενημέναι ·) καλ ούκ έστιΛδ-
qux dicit Deum esse verum ei justum, el omnes γος δ λέγων (79), ώς ούκ αληθής δ θεδς καλ δίκαιος,
vias ejus judicia, nec esse iniquiiaiem in eo. Sed καλ πάσαι αί δδολ αυτού κρίσεις, καλ ούκ έστιν αδι
quia vera est Scripiura; etiam D«us laies vos sem- κία έν αύτψ. Επειδή δέ αληθής ό Αόγος, καλ θεδς
peresse non vnU, inslpienies et vesiri araautes, ut υμάς τοιούτους μή είναι ασύνετους καλ φίλαυτους
cum Cbristo, qui placuit Deo, et ab eo, ut ex san- άελ βούλεται, δπως σωθήτε μετά τού Χριστού (80)
*• Gen. xv, 6.
(75) AC άΧΧωγ προστατών. Nonnullis videtur n uncis includit.

legi posse προσταγών, sed eos refellit sequens vo- u
(78) Τό δέ σαδβατίζειν.. Ira. Hic etiam aliquid
cabulum νομοθεσίας. Liquet Abrabani el Moyseui deesse videbilur, nisi baec verba referantur ad su-
apiiseinm bic designari. periora εί μή αποδείξετε δτι. Atque inde patet noti
76) Σποδών. Legendam σπονδών. THIRLBICS. sine causa longain banc parentbesim apposilam
! 77) Οϋδαμόθεν. Cum sensiis absoluius non s i l , fuiase.
Langus anle ha?c verba apposuii ad coiiclueioiieui (79) Καϊ ούχ έστι Λόγος ό Λέγων. Corruplisai-
buperioris periodi : c Quid babebilis quod respoii- mus locus , cujus tamen non diflicilis emendalio.
deaiis? ι Sed lucem huic loco afferre conaius sum Legendum enim : Καλ ούκ έστιν αληθής λόγος ό λέ
ope parenthesis, quam lamen in Latina inlerprela- γων ώς αληθής (vel άληθινδς vel εύθυς) ό Κύριος
lione servandam non duxi. Sed ul sensum absolve- καλ οίκαιος. Ha*c variis ex psalmis desumpta sunU
rero, supra inserui baec verba : ι caluinniis appele- IUud enim, c et oranes v i $ ejus judicia, ι ex
lur Deus, ι quae infra occurrunt. — ΕΙ μή... psalmo xxiv, v. 10. lllud c el noti esl iniouius in
έχει. Reporstii signum inlerrogaiionis. Langus non eo, ι ex psalmo xci decerpium. Ila eiiam huuc to-
niale subaudit: Τί έξετε άποχρίνασθαι; ι qutd ba- cum C L . Tbirlbius emendat.
bebilia quod respondeatis? ι Tales conclusiones in (80) Μετά τού Χριστού. Gum Ghristo, ut auctore
sermone quotidiano asrpe omittere soleimis. Perpe- bcaliiudinis; quo sensu Paulue 1 Tbessal. iv, 1 7 :
ram llaraii. ad seiisuin abaolveiiduin addil : c Ca- c E l sic seinper cuin Doraino erimus. » Sic eiiam
lumniis appeletar Deu* ι (infra enim : συκοφαντη- supra n. 80 : Εύφρανθήναι μετά τού Χριστού, luu-
βήσεται J θεός), el verba ούδαμόθεν... ύπ' αυτού tilis ergo opera C l . Thirlbii icgentis : Μετά τών διά
197 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 0*
w εύαρεο^ούντος τ ώ θ ε ψ , καλ μεμαρτυρημένου, Α ccorum prophelarum sermonibtis demonslravi, te-
ώς «ροέφην, διά τών αγίων προφητικών λόγων τήν stimouium accepit, saluiem assequamini.'
*
Μ&ειξιν ποιήσας.
93. Τά γάρ άελ καλ δι* δλου δίκαια καλ πάσαν δι- 93. Eadem justitia ralio omnibut tradita. Hane
χαιοσύνην παρέχει έν παντλ γένει ανθρώπων καλ Chrutus duobus prctceptis comprehendit. — Nam
Ιστι πάν γένος γνωρίζον, δτι μοιχεία κακδν, καλ quae semper et ubique jusla sunl, ac tolam justi-
wpvtia, καλ άνδροφονία (81), καλ δσα άλλα τοιαύτα. liam in omni bominum genere exhibet; nec u!lum
Κέν πάντες πράττωσιν αυτά, άλλ' ουν γε τοΰ έπί- est genus quod ignorel adulterium esse mahim et
βτασθαι άδικουντες, δταν πράττωσι τ α ΰ τ α , ούκ fornicaiionem et bomicidium et quaecunque alia
άχηλλαγμένοι είσλ, πλήν δσοι ύπδ ακαθάρτου πνεύ similia. Quae qmdem etiamsi omnes faciant, non
ματος έμπεφορημένοι, καλ ανατροφής καλ έθών lamen assequantur iit, cum ea faciunl, inique a se
φαύλων καλ νόμων πονηρών διαφθαρέντες, τάς φυ fieri ignorent, iis exceptis quicunque impuro spirilu
σικός εννοίας απώλεσαν, μάλλον δέ έσβεσαν, ή έπε- pleni, vel prava insiilulione, et malis moribus, ac
σχημένσς έχουσιν (82). Ίδείν γάρ έστι καλ τούς nefariis legibus corrupti nalurales noiiones amisc-
τοιούτους (83) μή τά αυτά παθεΐν βουλομένους, runt, vel polius exslinxerunt, aut inhibilas tenent.
Ιπερ αύτολ τούς άλλους διατιθέασι, καλ έν συνειδήσε- Β Videre enim est eliam ejusmodi homiues eadem
siv έχθραίς ταΰτα όνειδίζοντας άλλήλοις άπερ εργά pali nolle, quse ipsi aliis faciunt, ac sibi invicem
ζονται. Όθεν μοι δοκεί καλώς είρήσθαι ύπδ τοΰ inimica conscientia exprobrare quae perpelranl.
ημετέρου Κυρίου καλ Σωτήρος Ίησοΰ Χριστού, έν Unde mihi praclare.a Domino noslro el Salvaiore
δνσΐν έντολαίς πάσαν δικαιοσύνην καλ εύσέβειαν Jesu Cbristo diclum videtur, duobus pracceplis jn-
πληροΰσθαι. Είσλδέ αύται· Αγαπήσεις Κύριον τόν slitiam omnem et pieiatem adimplcri : c Diliges
b
βεότ σου έξ δΛης τής καρδίας σον, καϊ έξ δΛης Dominum Denra tuum ex loio corde luo, et ex toiis
της Ισχύος σον· καϊ τόν πΛησίον σον ώς σεαντόν. Viribus tuis, el proximum tuum sicut leipsum * · . ·
Όγάρ έξ δλης τής καρδίας, καλ έξ Ολης τής Ισχύος Nam qui ex toto corde et ex loiis viribus diligit
αγαπών τδν θεδν, πλήρης θεοσεβοΰς γνώμης υπάρ Deum, is cum piae sententiae plenus stt, nullum
χων, ούδένα άλλον τιμήσει θεόν · καλ άγγελον εκεί alium deum colct, sed tamen angelum ctiam illum,
νον άν τιμήααι θεοΰ βουλομένου, τδν άγαπώμενον Deo jubente, colcl, quem ipse Dominus et Deus
ύπ* αί»τοΰ τοΰ Κυρίου καλ θεοΰ. Καλ δ τδν πλησίον diligil. Ει qui proxtmum diligil lanquam seipsum,
ώς έαυτδν αγαπών, άπερ αύτψ βούλεται αγαθά, κά- eadem ΠΗ bona ac ipse sibi optabit. Nemo anlein
κείνω Ρουλήσεται · ούδελς δέ έαυτψ κακά βουλή σε sibi mala evenire vull. Igitur qui proximum diligil,
tai. Ταΰτ' ουν τψ πλησίον καλ εΰξαιτ* ά ν , καλ C eadem illi ac ipse sibi precabitur ac navabit.Proxi<
Ipy&ero γενέσθαι, άπερ καλ έαυτψ ό τδν πλησίον nius aulem hominis non alius est, qtiam illud simi-
αγαπών. Πλησίον δέ ανθρώπου ουδέν άλλο έστλν ή libus perpessionibus obnoxium ei ralione praedilum
τδόμαοπαθές καλ λογικδν ζώον, δ άνθρωπος. Διχή animal, homo. Bifariam igilur dislributa omni j u -
ουν τής πάσης δικαιοσύνης τετμημένης , πρός τε slitia, in Deum et homines; quicunque, ail Scri-
βιον χαλ ανθρώπους, δστις, φησλν ό Λόγος, αγαπά ptura, diligit Dominum Deuin ex lolo corde el ex
Κύριον τδν θεδν έξ δλης τ ή ς καρδίας, καλ έξ δλης (otis viribus, el proximum ut seipsuin, is vere
ίϊχύος,καλ τδν πλησίον ώς έαυτδν, δίκαιος αλη justus lueril. Yos atitem neque 191 iu Deum, ne-
θώς άν είη. Ύμείς δέ ούτε πρδς θ ε δ ν , ούτε πρδς que in propheias, neque in vosmeiipsos amorem
«ύς προφήτας, ούτε πρδς εαυτούς φιλίαν ή άγάπην unquam aut chariiaiera ideclarasiis, sed semper,
ή ρ ^ ς * ουδέποτε έδείχθητε, άλλ' ώς δείκνυται, καλ tii manifestum est, et siniulacrorum cullores c i
«ΛΛολάτραι πάντοτε, καλ φονείς τών δικαίων εύ- juslorum iolerfectores vos prabuUlis; iia ut ipsi
u
Malih. x x n , 37.
τοΰ Χριστού τούτου εΰαρεστούντων τώ θεψ καλ D tis lapsi sunt, sua qnemque cnlpa peccare declarat
ρεμαρτυρημένων. Cbrislus est de quo Justinus ex Rupra n. 88. Vid. Apol. i , n. 61. Qui iiac laborant
tot propheUnim leslimoniis probavit illum a Deo ignoratione, eos miseriores pulal iis in quibus non
accepisse teslimonium. oblillerala legis divina? cognilio. 2 · Id discriminis
# (81) Άνδροφονία. Uterque cod. mss. άνδρομα- ponil inier Motaica pr%scripla et legem divinam,
νία ad marginem. qnod ista cenis temporibus et locis asiricia sint,
(W) Ή έπεσχημένας Ιχονσιν. Nalurales noliones bxc autem oinni lempori et ioco et bominum ge-
ίο ejoimodi hominibus stispensas magis qnam pe- neri imposita s i l . 3° Cum Kabbini veniam dareni
oitos exsiincla» pulal, qnia nulla est naiaralis legis quaUior aulqninque uxorum ducendarum, ac eos,
igwatio, qna; non facile Chrisii gratia superelur. qui iia nubebanl, ι nibzl peccare ι coniendereitt
Scd, quod inaxirne observandum esl, hanc ignora- n . 1 3 4 c l U l , J u d ; t i ab omni prorsus scrupulo in bac
lionera neqaaqtiam a peccato excusat. Nam 1° M u l - Rabbiiioruniaiicioriiale acquiescebanl.Stid eos pe<>-
lioi discriminis ponil inler illam ignoraniiam, care el debiiutu Oeo obsequium violare conicndit
•a* ex peccaio originali, nialis histiliiliombus, et Jusiinus.
fegibas venit, ei eam, quam auciori nalurx ac- (83) Τούς τοιούτους. Yocem τοιούτους, qua?
eepiam referebant bxrelici illius aeialis; de poslre- deeral in editis, ulerque codex ms. suppediiavii.
B>O hoe genere faieiur, uibil laudi aut vitio reliquum Paulo anie legeiidmii inouuil Siepbanus ύπδ φαύ
loei faturum, Apol. ιι, n . 7. At bomines qui pec- λης ανατροφής vel ύπδ κακής ανατροφής.
caio primi parenlie in moriera ei fraudem serpen-
m 8. JUSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS **6
cisione el fabbaiis placuertnt Deo per alios duces Α θ ε ώ , τίς ή αΙτία του δι* άλλων προστατών(75) καλ
9
ti legig insiitutionem tot elapsis aetaiibus Deus j u - νομοθεσίας μετά τοσαύτας γενεάς άξιοΰν τδν θεδν
etiflcari voluerh, eos quidem, qui ab Abrahamo ad δίκαιου σθαι μεν τούς άπδ Αβραάμ μέχρι ΜωΟσέως
Moyaem fuerunt, per circumcisioncm, eos auiein διά περιτομής, τους δέ άπδ Μωυσέως κα\ διά περιτο
qui posi Moysem, tum per circumcisioneni, tuin per μή ς, καί τών άλλων εντολών, τουτέστι σαββάτου, καλ
alia praeccpla, id eel, sabbatum, viclimas, cineres θυσιών, κα\ σποδών (76), κα\ προσφορών, εί μή ,
et dona; caltimjiiis appetetur Deus, nisi, ut jam ώς προείρηται ύπ' έμοΰ, αποδείξετε, δτι διά τδ τδν
dixi, id causae deraonslrelis fuisse, quod populum θεδν, προγνώστην δντα, έγνωκέναι άξιον γενησόμενον
vestrum pruescius omnium Deus merilurum cogno- τδν λαδν υμών έκβληθήναι άπδ τής Ιερουσαλήμ, χαλ
verit, ul Hierosolymis pellerelur, nec cuiquam eo μηδένα έπιτρέπεσθαι είσελθεΤν έκεϊ. (Ούδαμόθεν
ingredi licerel. Nulla enim re alia dignoscimini, ut (77) γάρ άλλαχδθεν έστέ γνωριζόμενοι, ώς προέφην,
jam d i i i , nisi ista carnis circumcisione. Nequeenim εί μή άπδ τής περί τήν σάρκα περιτομής. Ουδέ γ ά ρ
Abrabamum Deus justum per circumcitionem fuisse Αβραάμ διά τήν περιτομήν δίκαιος εΐναι ύπδ τού
testams est, sed per fidem. Ante enim quam cir- θεοΰ έμαρτυρήθη, άλλά διά τήν πίστιν. Πρδ τού
cumcisus esset, iia de eo diclum legimus : c Cre~ γάρ περιτμηθήναι αύτδν εΓρηται περ\ αύτοΰ ούτως «
didit Abrabara Deo, et reputatum esl ei ad j u s i i - ' Ε π ί σ τ ε ν σ ε δ έ τψ θεφ'Αβραάμ, καί έΛογΙσθη αύτφ
t i a m " . > E l nos igitur,qui in praepuiio carnis noslrae είς δικαιοσύνην. Κα\ ήμεϊς ούν έν άκροβυστία τής
credimus Deo per Chrislum, ac circumcisionem σαρκδς ημών πιστεύοντες τω θ ε φ διά τοΰ Χριστού,
eam babemus, quse nobis eano adepiis prodesl, id κα\ περιτομήν έχοντες τήν ωφελούσαν ημάς τούς
est cordis circumcisionem, fulurum speramus ut κεκτημένους, τουτέστι τής καρδίας, δίκαιοι κα\ ευά-
justi et Deo graii reperiamur; si quidem jam etiam ρεστοι τ φ θεώ έλπίζομεν φανήναι * επειδή καλ ήδη
ab eo teslimonium per propheticos serniones acce- μεμαρτυρήμεθα διά τών προφητικών λόγων ύπ* α ύ
pimus. Quod aulem sabbata servare et niunera τοΰ.) Τδ δέ σαββατίζειν (78), κα\ τάς προσφοράς
offerre jussi eslis, quodque locum de suo nomine φέρε ι ν κελευσθήναι υμάς, κα\ τόπον είς δνομα τού
Dominus vocari passus est, nigi id propierea faciura θεοΰ έπικληθήναι άνασχέσθαι τδν Κύριον, ίνα,ώς εΓ
demonslrelis, ne, ut diximus, ad simulacrorum ρηται, μή είδωλολατροΰντες χαλ άμνημονοΰντες τού
cullum delapsi ac Dei immemores, impii et aihei θεοΰ, ασεβείς καί άθεοι γένησθε, ώς άε\ φαίνε σθε
6 6 8 0 1 1 8 , quales semper vos fuisse paiet. (Atque γεγενημένοι. (Κα\ δτι διά ταΰτα ένετέταλτο ό θεδς
lianc fuisse causani, cur Deus de sabbatis et donis τάς περ\ σαββάτων κα\ προσφορών έντολάς, προα-
leges 1 9 0 sancirei, a me supra demonslralum esl, Q ποδέδεικταί μοι διά τών προειρημένων * διά δέ τούς
aed propter eos qui hodie venerunt, eadem paene σήμερον έλθόντας,καΐ τά αυτά σχεδδν πάντα βούλο
oinnia repetere volo.) Niat, inquam, iia s i i , caltim- μαι άναλαμβάνειν.) Έ π ε \ , εί μή τούτο έστι, συκο-
niis appeietur Deus, quasi nec fulurorum prjescius φαντηθήσεται ό θεδς , ώς μήτε πρόγνωσιν έ χ ω ν ,
eit, ncc eamdcm oroues jtisiiiiam noscere elobser- μήτε τά αυτά δίκαια πάντας διδάσκων χαλ είδέναι
vare docueril (mulias enim generaiiones hominum χαλ π ρ ά τ τ ε ι ν (πολλα\ γάρ γενεα\ ανθρώπων πρδ
ante Moysem fuisse liquet), nec vera sii Scriptura Μωύσέως φαίνονται γεγενημέναι') κα\ ούκ έστιΛδ-
quac dicit Deum esse verum el juslam, et omnes γος δ λέγων (79), ώς ούκ αληθής δ θεδς κα\ δίκαιος,
vias ejus judicia, nec esse iniquitaiem in eo. Sed κα\ πάσαι αί δδο\ αύτοΰ κρίσεις, κα\ ούκ έστιν αδι
quia vera est Scripiura; etiam D*us tales vos sem- κία έν αύτφ. Επειδή δέ αληθής δ Αόγος, κα\ θεδς
per esse non vult, inslpienies et vesiri amaniet, iit υμάς τοιούτους μή είναι ασύνετους καί φίλαυτους
coin Ghrisio, qui placuit Deo, el ab eo, u l ex san- άε\ βούλεται, δπως σωθήτε μετά τοΰ Χριστού (80)
*· Gen. xv, 6.
(75) AC άλλων προστατών. Nonnullis videlur n uncis includit.

legi posse προσταγών, sed eos refeliit sequens vo- u
(78) Τό δέ σαδβατίζειν... Ινα. Hic etiam aliqnid
cabulum νομοθεσίας. Liquet Abrabam el Moyseui deesse videbitur, nisi baec verba referantur ad su-
apiiseinm bic desiguari. periora εί μή αποδείξετε δτι. Atque inde patet noti
76) Σποδών. Legendum σπονδών. THIRLBIUS. sine causa longain bauc parenlhesim apposilam
! 77) Ούδαμόθεν. Ciim sensus absoloius non sit, fuisse.
Langus anle ba?c verba apposuii ad couclusioiieiii (79) Καϊ ούκ έστι Λόγος ό Λέγων. Corruplissi-
buperioris periodi : ι Quid babebitis quod respoii- mus locus cujus lanien non diflicilis emendalio.
9
dealis? ι Sed lucem huic loco afferre coualus sum Legendum enim : Κα\ ούκ έστιν αληθής λόγος ό λέ
ope parenlhesis, quam tamen in Lalina inierprela- γων ώς αληθής (vel άληθινδς vel ευθύς) ό Κύριος
iiono servandam non duxi. Sed ul sensuni absolve- κα\ δίκαιος. Ha?c variis ex psalmis desumpta sunU
rem, supra inserui bsec verba : « caluiuniis appele- IHud enim, c et omnes vise ejus judicia, > ex
tur Deus, ι quae infra occurrunl. — ΕΙ μή... psalmo xxiv, 10. Illud c el non est iniquilas in
έκεϊ. Reposui signum interrogationis. Langus non eo, ι ex psalmo xci decerptum. Ita eiiam nuuc k>-
male subaudit: Τί έξετε άποκρίνασθαι; c quid ba- cum C L . Thirlbius emendat.
bebiiis quod reepondealis ? ι Tales conclusiones in (80) Μετά τού Χριστού. Gum Christo, ut auctore
sermone quotidiano ssrpe omiltere soteuuis. Perpe- bcaliiudinis; quo sensu Paulue 1 Tbessal. iv, 1 7 :
ram liaran. ad seiiaum abeolveiiduni addil : c Ca- ι E l sic seinper cum Doraino erimu9. » Sip etiaia
luiuniis appeletur Deu* ι (infra eniin : συκοφάντη- supra n. 80 : Εύφρανθήναι μετά τοΰ Χριστού, luu-
βήσεται 4 θεός), ei verba ούδαμόθεν... ύπ' αυτού lilis ergo opera C l . Tbirlbii tcgcntis : Μετά τών διά
197 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 0*
w εύαρεστούντος τψ Θεψ, καλ μεμαρτυρημένου, Α ciortim prophelarum sermonibns demonslravi, te-

ύς «ροέφην, διά τών αγίων προφητικών λόγων τήν slimouium accepU, saluiem assequamini.
έκόδιιξιν ποιήσας.
93. Τά γάρ άελ χαλ δι* δλου δίκαια καλ πάσαν δι 93. Eadem justitice ralio omnibus tradita. ttanc
καιοσύνην παρέχει έν παντλ γένει ανθρώπων καλ ChrUtut duobut prceceptit comprehendit. — Nara
Ισα πάν γένος γνωρίζον, δτι μοιχεία κακδν, καλ qua semper et ubique justa sunt, ac totam justi-
mpvcio, καλ άνδροφονία (81), καλ δσα άλλα τοιαύτα. liam in omni hominum genere exhibet; nec ullura
Κέν πάντες πράττωσιν αυτά, άλλ' ουν γε τοΰ έπί- est genas quod ignoret adullerium esse mahim et
στασθαι άδικουντες, δταν πράττωσι ταΰτα , ούκ fornicaiionem et bomicidium et quaecunque alia
άτηλλαγμένοι είσλ, πλήν δσοι ύπδ ακαθάρτου πνεύ similia. Qnae qufdem etiamsi omnes faciant, non
ματος έμπεφορημένοι, καλ ανατροφής καλ έθών lamen assequantur ut, cura ea faciunt, inique a se
φαύλων καλ νόμων πονηρών διαφθαρέντες, τάς φυ fieri ignorent, iis eiceptis quicunque impuro spiriiu
σικός εννοίας απώλεσαν, μάλλον δέ έσβεσαν, ή έπε- pleni, yel prava insiitutione, et malis moribus, ac
οχημένας έχουσιν (82). Ίδείν γάρ έστι καλ τούς nefariis legibus corrupti nalurales noiiones amisc-
τοιούτους (83) μή τά αυτά παθείν βουλομένους, runt, vel polius exslinxerunt, aut inhibilas lenent.
Ικιρ αύτολ τούς άλλους διατιθέασι, καλ έν συνειδήσε-Β Videre enim est eliam ejusmodi homiues eadem
σιν εχθραίς ταΰτα δνειδίζοντας άλλήλοις άπερ εργά pati nolle, quae ipsi aliis faciunt, ac sibi invicem
ζονται. *Οθεν μοι δοκεί καλώς είρήσθαι ύπδ τοΰ ihimica conscienlia exprobrare quae perpeirant.
ημετέρου Κυρίου καλ Σωτήρος Ίησοΰ Χριστού, έν Unde mihi prseclare a Domino noslro ei Salvaiore
δυσ\ν έντολαίς πάσαν δικαιοσύνην καλ ευσέβεια ν Jesu Cbrislo dicium videiur, duobus prseceplis jti-
κληροΰσθαι. Είσλ δέ αύται · Αγαπήσεις Κύριον τδν stiliam oronem el piciaiem adimplcri : c Diliges
k
βεότ σου έξ δΛης τής καρδίας σον, κάί έξ δΛης Dominum Deura luoni ex loio corde itio, et ex toiis
της Ισχύος σον χαϊ τδν πΛησίον σον ώς σεαντόν. Viribus tuis, el proximum tuum sicut leipsum * · . ·
Ό γάρ έξ δλης τής καρδίας, καλ έξ δλης τής Ισχύος Nam qui ex toto corde et ex toiis viribus diligit
αγαπών τδν Θεδν, πλήρης θεοσεβοΰς γνώμης υπάρ Deum, is cum piae sentenliae plenus sit, nulluoi
χων, ούδένα άλλον τιμήσει θεόν · καλ άγγελον εκεί alium deum colct, sed lamen angelum cliam illum,
νον άν τιμήσαι Θεοΰ βουλομένου, τδν άγαπώμενον Deo jubenle, colct, quem ipse Dominus el Deus
ύπ* αύτοΰ τοΰ Κυρίου καλ Θεοΰ. Καλ δ τδν πλησίον diligil. Et qui proximum diligil lanquam seipsuni,
ύς έαντδν αγαπών, άπερ αύτψ βούλεται αγαθά, κά- eadem illi bona ac ipse sibi opiabit. Nemo autein
κείνψ βουλή σεται · ούδελς δέ έαυτψ κακά βουλή σε sibi mala evenire vult. Igilur qui proximum diligil,
txi. Ταΰτ' ούν τψ πλησίον καλ εύξαιτ' ά ν , καλ C eadem illi ac ipse ftibiprecabilur ac navabit.Proxi-
έργέσαιτο γενέσθαι, άπερ καλ έαυτψ ό τδν πλησίον nius aulem bominis non alius esl, quain illud simi-
άγιπών. Πλησίον δέ άνθρωπου ουδέν άλλο έστλν ή libus perpessionibus obnoxium ei raiione praedilum
τ&όμαοπαθές καλ λογικδν ζώον, δ άνθρωπος. Διχή animal, homo. Bifariam igilur distributa omni j u -
ουν της πάσης δικαιοσύνης τετμημένης , πρός τε slilia, in Deum et homines; quicunque, ait Scri-
βεον καλ ανθρώπους, δστις, φησλν ό Λόγος, ά γ α π | piura, diligit Dominum Deuin ex loto corde el ex
Κύριον τδν Θεδν έξ δλης τής καρδίας, καλ έξ δλης (olis viribus» el proximum ut seipsmn, is vere
της ίσχύος, καλ τδν πλησίον ώς έαυτδν, δίκαιος αλη justos fuerit. Yos autem neque 191 in Deum, ne-
θώς άν είη. Ύμείς δέ ούτε πρδς Θεδν, ούτε πρδς que in prophetas, neque in vosmeiipsos amorem
τους προφήτας, ούτε πρδς εαυτούς φιλίαν ή άγάπην unquam aut charitaiem tdeclarasiis, sed semper,
ήρντες, ουδέποτε έδείχθητε, άλλ ώς δείκνυται, καλ nt manlfestum est, et simulacrorum cultores ei
1
ΛΛολάτραι πάντοτε, καλ φονεϊς τών δικαίων εύ- juslorum inierfeciores vos prabuisiis; ita ui ipsi
α
Maub. xxn, 37.
τοΰ Χριστού τούτου εύαρεστούντων τω Θεψ καλ D lis lapsi suni, sua qnemque cnlpa peccare declarat
μεμαρτυρημένων. Christus est de quo Juslinus ex supra n. 88. Vid. Apol. i , n. 61. Qui Hac laborant
wi prophelartim testimoniis probavil illum a Deo ignoralione, eos miseriores pulal iis in quibus non
aceepisse leslimoniam. oblitierata legis divina? cognitio. 2 · Id discriminis
(81} Άνδροφονία. Uterque cod. mss. άνδρομα- ponit inter Moeaica pncscripia et legem divinam,
νία ii margincm. qnod ista cenis temporibus et locis asiricia sinl,
# (W) "fl έπεσχτψένας ίχονσιν. Nalnrales notiones buec aulem oinui lempori et loco et bomiiium ge-
•n ejvimodi bominibns stispensas magis quam pe- neri iinposiia sil. 3° Cum liabbini veniatn darenl
•itos exsiinclas putat, qtiia nulla est naiuralis legis qiiatuor nulqiiinque uxorum ducendaruin, ac eos,
jgnoratio, qua? non facile Chrisii gratia supereiur. qtii iia nubebanl, ι niliil peccare ι conlenderent
Scd, fuod inaxime observandum est, hanc ignora- n . 1 3 ^ c l U l , Jud;vi ab omni prorsus scrnpulo in bac
ikmen neqnaquam a peccalo excusat. Nam 1° M u l - Rabbiiioruniaiictorilate acqniescebanl. ST.d eos per-
lom discriminis ponil inler illam ignoraniiatn, care et debiiuui l>eo obsequium violare coniendit
•»a ex peccaio originali, nialis instiiiiliombiis, et Jiisiinns.
leîbns venit, el eam, quam auctori naturae ac- (83) Τονς τοιούτους. Yocem τοιούτους, qnse
ceptam referebnnt bsretici illius seiaiis; de poslre- deeral in edilis, uierque codex ms. suppediiaviu
*o hoe generefaieiur, nihil laudi aut vilio reliquuin Paulo ante legeiidum tnouuil Siepbanus ύπδ φαύ
loci folurtjm, Apol. n , n. 7. A l bomines qui pec- λης ανατροφής vel ύπδ κακής ανατροφής.
ealo prini parentie in moriem t i fraudem serpeo-
€99 S. JUSTINI PHirOSOPHI E T MARTYRIS 700*
eiiam Ghristo mamis inluleriiis, atque baclenus in Α ρίσκεσθε, ώς καλ μέχρις αύτου τοΰ Χριστού τάς
vesira permaiit*aits nequiiia, cliris eliam eos ageit- χείρας έπιβαλείν υμάς, κα\ μέχρι νΰν έπιμένειν τ ή
les, qui euiii qtiein cntciGxisiis, Christum esse de- κακία υμών, καταρωμένους καί τών τοΰτον τον
motistrant. Ad lia?c eliam illtun, ut Dei inimicuin έσταυρωμένον ύφ' υμών άποδεικνύντων είναι τον
ei maledi<*lum, iti crucem aclum eese conamini Χριστόν. Καλ πρδς τούτοις εκείνον μέν ώς έχθρδν
demoiifitrare; quod sane alieni a ralione animi θεοΰ καλ κατηραμένον άξιοΰτε άποδεικνύναι έσταυρώ
vosiri opns esl. Nam CIMII ex siguis a Moyse factis σω αι · δπερ τήςάλογίστου υμών γνώμης έργον εστίν.
inlcll geiuli copiam habcalis eum esee Clirislum; Έχοντες γάρ άφορμάς άπδ τών γενομένων σημείων
inm modo ηοη vuliis, sed etiam in angustias nos (84) διά ΜωΟσέως συνιέναι δτι ούτος έστιν, ού βούλε
coiijiii posse exisiimanles, qtnesliones poniiis σθε, άλλά καλ πρδς τούτοις, ημάς άλογείν δύνασθαι
quai( uuque in meiiiein venitinl, nec lainen ipsi ha- ύπολαμβάνοντες, συζητείτε δπερ ύμίν συμβαίνει,
belis qiiod dicalis, si quein firmiorein Gliristianum καλ ύμείς απορείτε λόγων, δταν εύτόνφ τιν\ Χρι-
oflenderilis. στιανψ συμβάλητε.
94. Quo sentu malediclui qui pendet in ligno. — 94. Είπατε γάρ μοι · Ούχλ θεδς ήν δ έντειλάμε-
Dicile enim m i h i : Nonne Dcus est, qni per Moyseio νος διά ΜωΟσέως, μήτε είκόνα μήτε ομοίωμα μήτε
pracepil, ne qua imago aui simulacrum sive eoruni ^ τών έν ούρανφ άνω, μήτε τών έπλ γ ή ς όλως ποιή
quaein coelosursum, siveeorumquaeio terrasunldeor- σαι, καλ αύτδς έν τή έρήμω διά τοΰ ΜωΟσέως τδν χαλ-
suiii, omnino effingeretur ? et lamen tpse in solitudine κοΰν δφιν ενήργησε γενέσθαι, καλ έπλ σημείον
per Moysein effecii, ui serpens aeueus fieret, eumque έστησε (85), δι' οδ σημείου έσώζοντο οί δφιόδηκτοι;
signo imposuii, quosigno servabantur, qui a serpen- καλ αναίτιος έστιν αδικίας. Μυστήριον γάρ διά τού
tibus morsi fueraiit, nec ullam injusiiiiae culpam τ ο υ , ώς προέφην, έκήρυσσε, δι* ού καταλύειν μέν
suslinci. Per banc enim rem niysleriuin illud, τήν δύναμιν τοΰ δφεως τοΰ καλ τήν παράβασιν ύπδ
ui supra dixi, praedicabal, quo serpeniis quidem τοΰ Αδάμ γενέσθαι έργασαμένου έκήρυσσε · σωτη-
illius, cujiis opera praevaricalio eliam sub Adamo ρίαν δέ τοις πιστεύουσιν έπλ τοΰτον τδν διά τοΰ σ η
induiia, pulesiaiem se*e dissoiuiurum praedicabal; μείου τούτου, τουτέστι τδν σταυροΰσθαι μέλλοντα,
credeuiibus aiitem iu eum qui per boc signum, id άπδ τών δηγμάτων τοΰ δφεως, άπερ είσλν αί κακαι
csi per crucem, passurus eral,saluiein ex morsibus πράξεις, είδωλολατρείαι, καλ άλλαι άδικίαι. Έπελ
seipentis, qui niliil aliud sunl quam prava? aclio- εί μή τοΰτο νοηθήσεται, δότε μοι λόγον δτου χάριν
nes, siuiulacroruin culius el alia injusta faclat, nun- τδν χαλκοΰν δφιν Μωύσής έπλ σημείου (86) έστησε,
liabaL Nisi enim iia res inlelligatur, rationem dale C καλ προσβλέπειν (87) αύτδν (88) τούς δακνομένους
(84) Σημείων. Nempe a»neo serpente el manibus penlem signo impositum. 1 1 · TertuIIianus Scriplu-
nd profligandmn Ainalec in crucis inorem exlensis. raBverba έπλ σημείου Laiine reddit. Curergo ι ligno
Miracula a Moyse ediia inlerpretes bic prorsus im- imposiluro ι reddidissel poiius quam t eigno; »
meriio obirudiint. Res per se manifesla confirmaluf cuin pra3sertim signuiu, ut obscrvaviinus ad Apol. ι
ex bis qnae in eaindem seiitenliam legunlur n. 90. saepe crucem signiOcel? 2» Jusiinus in eodem lo<«»
(85) Έπϊ σημεΐον έστησε. Vertendum duxi, Apologise ι ipsain crucein a:reaiii fuisse iudical.
« siguo imposuii, ι id esl cruci. Mam sigui nomine Non eral ergo cur Teriullianus, qui eutii iuiilaiur»
iTiicem iutelligii Juslinus, el serpentein aeneura lignum bic oblruderet.
cnici iinpositum fnisse exislimal, ut eliain obser- (86) Έπϊ σημείον. Ita duo mss. codices. E d i l i
vavi iu not. ad n. 60 Apol. i . Hoc ipso in loco idem έπλ σημείον.
declarai Iiis verbis : ι Ιιι euin qui per boo signuin,
id esl pcr crucem, erai passurus. t Eadem babel (87) ΠροσβΛέπειν. R. Stepbaims et codices mse«
vems Uaniabae inlerpres. Sic eniin leginius o. 15 : προβλέπειν. Sed lamen relinui προσβλέπειν, u i b a -
ι Ipse Moyses, qui praeceperal : Non erit vobis betur in ediiiouibus Graco-Laiiiiis, aique ul legeii-
cotiflaiilc, neque tcuiptite, ipse fecit serpenleiu D dum esse quisque perspicit.
aeueuin, ul iiguram Jesu osleiiderel, et posuil in (88) Αυτόν. Duo inss. codices babenl α ύ τ φ
i-nirti. ι Legebal ergo έπλ σημείου. A l bodie in ad margioem. Si bapc scripiurain se(|uamur, i . a
M\U\ tlesmit lia?c verba, ac laiituiii legimus, καλ verli poierit ; « Serpcntem aeueuui Moyses siguo »
τίθησιν ένδόξως, c el gloriose collocai. t Juslini (id esl cruci) iniposuit, ac jussil u l illud respicc-
opimouis ascriploreiu ac verboruiu imilalurein ba- rent qui inorsi fueranl, l i a videmr legisse TeriuU
b« nms Tcrmlliaiium, qui in lib. adv. Judceos sic lianus. u l paiel ex bis ilhus verbis iuodo cilalis»:
loqmiur cap. 11 : c Idem rursus Moyses post i n - c Mam qui iilain aspiciebai, a morsu serpeniiuui Γι-
leniiciaiii oiimis rei siiniliiudinem, cur aeneum ser- berabaiiir. ι Sed uuien nibil iuiilandum duxi, luui
p-meui ligno iiiq osiium, pendentis babilu in quia Justinus infra n. 112, sanalos dicil eos qui
speua< iiltim Israeli baluiare proposuil, eo tempoie serpenteiii iuiuebaulur; lum quia res eodein redi»,
quo a st-rpeiitibus posl idololatnam exieriuiiiaban- sive ipsa crux, in qua viclus serpens, sive ipse ui
i u r ? M d i q u o d bic D(»minicaiu crucem inteoiabal cruce iriunjpbatus berpeiis aspiciaiur. Elsi serpc»»-
qua serpeuu Uiabulus publicabalur, et lxso cuique lero pleriquc niorieniis Gbrisii ei sauaiuis iigunuii
ab ejusmodi culubr.s, id esl, angelis ejus, a deli- fuisse dixeronl, uon defuere qui euiu uiaboii
cluruiii peccanlia ad Cbrisii crucis sacrainenia i n - triunipbaii liguram dicerenl. Terlulliauus, cujus
Unlo, haliu tlliciebaiui ? iNaiu qtii illam tunc respi- jam verba reiuliinus, idem docei in tibro De idoio-
ciebal, a iiior&u seipeniiuiu liberabatur. t Vix latria, cap. 5, neuipe c efligiem airei bcr|>eulis, ws-
oubiuui Cbl quin legenduin noo s i l ι scrpciiUm pensi in luodum, Aguram desiguasse Douiiuica? ci u-
ligiio miposiium, > bed, ul apud Ju&linum, c ser- ci& a scrpemibus, id esi ab augelis diaboli b b t i i i -
1Η DiALOGUS CUM T R Y P H O N E J O D £ 0 . 76*
Ιχέλευσε,καλ έθεραπεύοντο of δακνόμενοι * κα\ ταΰτα Α eur Moyses terpentem aeneum signo imposncrit, ac
§Μς κελεύσας, μηδενός δλως ομοίωμα ποιείν. jusserit ut eum inUierenlur, qui morsibus pelili
fneranl, ex quo eiiara itli sanabantur; i<lque cuin ipse sanxissel, ne tillius omnino rer srmulacrum
iVret.
Καλ δ έτερος των τ ή δευτέρα άφιγμένων εΐπεν · Hic alius ex illis, qiri postridie veuenmt: V e r i
'Λληθώς ε ί π α ς · ούχ έχομεν λόγον διδόναι. Κα\ γάρ i n q u i l , d i x i s i i ; rationcm afferre non possumtt*
έγώ χερ\ τούτου πολλάκις τούς διδασκάλους ήρώτησα, Nam ei ego saepe ea dr. re inagistros nosiros in i r r
χα\ ουδείς μοι λόγον άπέδωκεν · ώστε λέγε σύ & λέ rogavi, nec qui*quam niihi ralionem rcddidit. Q » a -
γεις· προσέχομεν γ ά ρ σοι μυστήριον άποκαλύπτοντι propter perge qirol dicere inslituisti; libi enim
©V ών καλ τ ά τών προφητών διδάγματα συκοφαντητά niyslerium reciudenti auendimus, qua de catisa
έστι. eiiam prophetnrum oracuta calumniis paleanf.
Κάγώ· ' Ο ν π ε ρ ουν τρόπον τδ σημείον διά του 1 9 2 Tum ego : Quemadniodum Dcys signiim
χαλκού δφεως γενέσθαι δ βεδς έκέλευσε, κα\ άναί- per serpentem senernn fieri Jussit, ncc iainen ίιι
τιός έστιν, ούτω δή κα\ έν τψ νόμω κατάρα κείται g cnlpa est; sic in iege maledictio posila est ίιι Ιιο-
κιτάτών σταυρουμένων ανθρώπων · ούκ έτι δή κατά "mines crucifixos,
?
' "' ~η
nequaqtiam
" ~ aulem in Cbrislmn"
τού Χριστού τού θεοΰ κατάρα κείται, δι' οδ σώζει Dei, per quein omnes, qui res malediclione diguas
κοντός τούς κατάρας άξια πράξαντας. gesseruni, a Deo satvanlur.
95. Κα\ γάρ πάν γένος ανθρώπων εύρεθήσεται 95. Chri$ln» malediciionem nobit debilam in u
ύπδ κατάραν δν. Κατά τδν νόμον Μωυσέως έπικατά- iuscepU. — Nam ouino htimanum genus maledt-
ρατος γάρ είρηται πάς δς ούκ εμμένει έν τοίς γ ε - ctioni obnoxium reperielur. Malediclus enim sc-
γραμμένοις έν τ ψ βιβλίω τοΰ νόμου τού ποιήσαι etinduiii legem Moysis dietus esi, quisquis < non
αυτά. Καί ουδείς ακριβώς πάντα έποίησεν, ούδ* permanel in eis quae scripla sunt in libro legis,
T
δαείς τολμήσετε άντειπείν · άλλ' είσΙν οί μάλλον καί ul facial ea * .» Nemo eerie oninia accurale obser-
^ττον αλλήλων τά εντεταλμένα έφύλαξαν. Εί δέ οί vavii (neque id vosnegaro audebiiis), sed alii aiiia
ύπδ τδν νόμον τούτον ύπδ κατάραν φαίνονται είναι plus aul iiiinus praecepia observarunt. Quod si eoa>
διά τδ μή πάντα φυλάξαι, ούχ\ πολύ μάλλον πάντα qui sub bac lege sunl, sub malediclioue esse paiei,
τά έθνη φανήσονται ύπδ κατάραν δντα κα\ είδωλο- q*iod non onmia observaverint; an non mullo ma-
λατρούντα, κα\ παιδοφθοροΰντα, καί τά άλλα κακά έρ- gis patebit gentes onines, quae simulacra coluni.
γαζόμενα; Εί ούν κα\ τδν εαυτού Χριστδν υπέρ τών έκ Q pueris stupra inferuitl, et aiia nefarie faoiunl, sub
«αντδςγένους άνθ ρώπων δ Πατήρ τών δλων τάς πάντων inaledinione esse? Igiuir si pro bominibus ex omni
κατάρας άναδέξασθαι έβουλήθη, είδως δτι αναστήσει genere sutim eliam Cbrislum Parens universoruro
αύτδν σταυρωθέντακαΐ αποθανόντα, δ ι ά τ ί ώ ς κ ε κ α τ η - roaledicliones onmiuiu iu se auscipere voluit, cum
ραμένου τοΰ ύπομείναντος κατά τήν τοΰ Πατρδς βου- futurum. scirei, ul eum crucifixum et niorluuin
λήν ταΰτα παθείν τδν λόγον ποιείτε, κα\ ούχ\ μάλ exritarel nd vitani ;cur de eo, qui secundum Pairis
λον εαυτούς θρηνείτε; Εί γάρ χαί ό Πατήρ αύτοΰ, volunlatem b:ec paii non refugil, quasi is male-
καί αύτδς παθείν ταΰτα αύτδν υπέρ τοΰ ανθρωπείου dicius fuissct, ita loquimini, ac non potius vos-
γένους ένήργησεν, ύμείς ούχ ώς γνώμη θεού ύπηρε- nieiipsos lugetis? Eisi enim ab ipso eliaro illitiA
τοΰντες τούτο έπράξατε. Ουδέ γ ά ρ , τούς προφήτας Patre perfecium est, ot liaec pro bumano genere
άναιρούντες, εύσέβειαν είργάσασθε. Κα\ μή τις paiereiur, ncquaquam vos id fecistis, ul Dei con-
υμών λεγέτω · Εί ό Πατήρ αύτδν ηθέλησε ταΰτα πα silioinservireiis: uequceuim in prophelisoccideudis
θείν, ίνα τψ μώλωπι αύτοΰ ίασις γένηται τψ γένει pieialem coluislis. Nec quisqiiam ex vobis d i c a l :
τών ανθρώπων, ουδέν ήδιχήσαμεν. Εί μέν ούν μετα Si voluit Paier baec eum paii, ut ejus livore genus
νοώ ντες έπϊ τοίς ήμαρτημένοις, χα\ έπιγνόντες τοΰ- bamanum sanarelur, nibil nos iniqui fecimus.
τον είναι τδν Χριστδν, χα\ φυλάσσοντες αύτοΰ τάς D Quod ei baec. ita dicelis, ut vos eorumquae peccasiis
έντολάς, ταύτα φήσετε (89), άφεσις ύμίν τών α μ α ρ poeniteal, alqne bunc Gbrisltim esse agnoscaiis,
τιών δτι έσται, προεϊπον · εί δέ αύτοΰ τε εκείνου, καί ejusque mandata servelis; jam dixi M
fuluram
είς εκείνον πιστευόντων καταράσθε, καί οπόταν vobispeccaiorum remissionem. S e d s i e l ipsum illutti
έξίΐυσίαν ίχητε, αναιρείτε, πώς ουχί κα\ τδ έκείνψ et eos, qui in illum credanl, diris agalis, et cum
έββεβληκέναι τάς χείρας υμών, ώς παρά αδίκων καί facultas aderh, occidatis: quomodo non etiam <>t>
αμαρτωλών, καί μέχρις δλου σκληροκαρδίων καί άσυ- illaiat ei maiius pcanae a vobis, ui ab injusiis tt
*έτων έκζητηθήσεται; pecraloribns et corde omnino obduralis el insi-
pietitibtis, repcleniur?
" Oeei. x x t n , 26. · · supra n. 47.
t m nos, dam per seroeiipsam diabolum, id est (89) Tavra φήσετε. Nempe Deum Pairem vo-
Mrpentpm inl^rieclum su^pendil. ι Hinc serpeiis luisse Chrislum baec pati, ut livore ejwe saiiaro-
aoa Chrisit τύπος sed άντίτυπος apud Gregorium mur. Αι neqiiaquam Judaiis concedii, ut ie ecci>»
R»x. orat. 42. pag. 692, ei Slrphaiiuin Gobarum, dendo Ghrisio nibil peccasse dicanu
Pboi. cod. 252, quxst. 46.
703 6. JUSTINT PHILOSQPIII Ε Τ MARTYRIS 704
9β. Malediclio Μα prxdictio (uit eorum quae JudaH Α 96. Κα\ γάρ τδ είρημένον έν τψ ν δ μ ψ , ι δτι έ π ι -
facturi erant. — Nam quod in lege dictum eal, χατάρατος πάς ό κρεμάμενος έπϊ ξύλου, ι ούχ ώς του
M
ι Maledictus omnis qui pendel in ligno , > non θεού καταρωμένου τούτου τού εσταυρωμένου, ημών
quod Dcus maledical huic crucifixo, spem noslrani τόνοι τήν ελπίδα έκκρ.μαμένην άπδ τού σταυρωθέν-
ex hoc Cbrislo crucifixo suspensam conflrntat, sed τος Χριστού, άλλ' ώς προειπόντος τού θεού τδ ύφ*
quod praedical Deus id quod vos omnes, ei qni υμών (90) πάντων κα\ τών όμοιων ύμίν μή έπιστά-
vcslri siniilee suni, hunc esse qui anle omnia est, μενον (91) τούτον είναι τδν πρδ πάντων δντα, καλ
et aeternus Dei sacerdos et rex et Cbrisius esi, αίώνιον τού θεού ιερέα, κα\ βασιλέα, καλ Χριστδν»
Ignoranies, facluri eratis. Quod quidem licet vel μέλλοντα γίνεσθαι. "Οπερ κα\ δψει ίδείν ύμϊν έστι
ipsis oculis facium videatis. Vos enjm in synagogis γινόμενον. Ύμείς γάρ έν ταις συναγωγαϊς υμών κ α -
vestris maledicilis omnibiw, qui ab eo facli sunt ταράσθε πάντων τών άπ* εκείνου γενομένων (92)
Cbrisliani; idemqae faciuni cauerae genies , quae Χριστιανών, κα\ τά άλλα έθνη Α καί ενεργή τήν κ α
ipsara malediciionem in rem conferuiii, necem in- τάραν εργάζονται, άναιρούντα τούς μόνον ομολογούν^
ferenles, si quis tanttim faieaiur se esse Chrisiia- τας εαυτούς είναι Χριστιανούς · οΤς ημείς άπασι λ έ
num. Quibus omnibiis diciinus : 193 Fralres γ ο μ ε ν "Οτι άδελφο\ ημών έστε · έπίγνωτε μάλλον τ ή ν
noslrl eslis; qtiin potius Dei veritalcm cognoscile. Β άλήθειαν τού θεού. Κα\ μή πειθομένων ήμΤν μήτε
Cum aulem nec vos nec illos flectamus, sed ulrique εκείνων μήτε υμών, άλλά άρνείσθαι ημάς τδ δνομα
a nobis dimicalione coinendaiis, ul uomen Cbrisli τού Χριστού αγωνιζομένων, θανατούσθαι μάλλον α ί -
negemus; mortem poiius eligimus ei perferhnus, ρούμεθα καί ύπομένομεν, πεπεισμένοι, δτι πάνθ'δσα
minime dubii quin Deus quaecunque bona per ύπέσχηται ό θεδς διά τού Χριστού αγαθά, αποδώσει
Cbristum promisii, ea nobis praesliturus sit. A d ήμίν. Κα\ πρδς τούτοις πάσιν εύχόμεθα υπέρ υμών,
bxc omnia pro vobis oramus, ut Christus vestri ίνα έλεηθήτε ύπδ τού Χριστού. Ούτος γάρ έδίδαξεν
misercalur. Is eniin eltam pro ininiicis prccari do- ημάς κα\ υπέρ τών έχθρων εύχεσθαι, ε ί π ώ ν ι Α γ α
cuil his verbis : c Diligite hiimicos veslros : esiote πάτε τού% εχθρούς υ μ ώ ν γίνεσθε χρηστοί καί οίκτίρ-
benigui et misericordcs, sicut el Paler vester c « - μονες, ώς κα\ό Πατήρ υμών δ ουράνιος, » Κα\ γ ά ρ
leslis · · . ι Omnipotcntem cnim Deum videmus be- τδν παντοκράτορα θεδν χρηστδν καί οίκτίρμονα ό ρ ώ -
nignum esse el misericonlem, solem smim super μεν, τδν ήλιον αυτού ανατέλλοντα έπϊ αχάριστους καλ
itigratos pariler et juslos oriri iacienlem, ac super δικαίους, καί βρέχοντα έπ\ δσίους κα\ πονηρούς · ούς
aanctos el improbos pluentein, quos omnes judica- πάντας δτι καί κρίνει ν μέλλει, έδίδαξε.
lunnn qnoque se esse docuil.
1
97. Alxce crucis Chrisli prcedicliones. — Neque 97. Κα\ γάρ ουδέ τδ μέχρις εσπέρας μεϊναι τδν
fcliam illud temere faclum esl, ul propbeia Moy- προφήτην Μωύσήν, δτε τάς χείρας αυτού ύπεβάστα-
ses, suslincntibus ejus inanus O r e t A a r o n , in lioc ζον "Ωρ κα\ Ααρών, έπϊ τού σχήματος τούτου είκή
eialu ad vesperam usque permaneret. Nam el Do- γέγονε. Καλ γάρ δ Κύριος σχεδδν μέχρις εσπέρας
minus fcre usque ad vesperam in ligno mansit, et έμεινεν έπ\ τού ξύλου, κα\ πρδς έσπέραν έθαψαν α υ
ad vesperain sepclierunt eum, deinde resurrexil τ ό ν είτα ανέστη τή τρίτη ήμερα. Τούτο διά Δα
leriia die. Quod ipsum Davidis voce iiz praedicatum βίδ ούτως έκπεφώνητο* ι Φωνή μου πρδς Κύριον
fuerat: c Voce mea ad Dominum clamavi, et exau- έκέκραξα, κα\ έπήκουσέ μου έξ δρους αγίου αυτού.
divil me de monie sanclo tuo. Ego dormivi et so- Έ γ ώ έκοιμήθην κα\ ύπνωσα* έξηγέρθην, δτι Κύριος
poratus sum : exsurrexi quia Dominus suscepii άντελάβετό μου.» Κα\ διά Ήσαΐου όμοίως είρητο
1
me* .! Ac per Isaiam similiier quo morlis genero περ\ τούτου, δι' ού τρόπου άποθνήσκειν έμελλεν, ο δ -
obitiirus essel, ita pranHinlialiim: c Expandi ma- τως· ι Έξεπέτασά μου τάς χείρας έπ\ λαδν ά π ε ι -
uus mcas ad populum incrcdulum et conlradicen- θούντα, καί άντιλέγοντα τοίς πορευομένοις (93) έν δδψ
lem, ambulantem in via non bona Eum autem ού καλή. ι Κα\ δτι έμελλεν άνίστασθαι, αύτδς Η σ α ΐ α ς
5 1
**Deut.xxi,23. »· Luc. νι, 35. Psal. m, 5. " Isa. L X V , 2 .
(90) Τό ύφ' ύμώτ, elc. Jam dnas explicaliones D veslris, ι eic. Sed cum illud έπιστάμενον passivo
testimonii a Judseis objeeli subjecerai, nunc tertiam sumi non debeat; cumque praelerea prxdiciio hie
adjmigil. Conlendebat primo i l l u d , ι Malediclus memorata nimium generalis foret et a Justini pro-
oumjs qui pendet a ligno, ι iiidem ut Mosaica posilo remoiior; nullus dubilo quin legendum gil :
iusiiitita, ila exponendnm esse, u l nequnquam ία Τδ ύφ' υμών πάντων κα\ τών δαοίων ύ[λίν μή έια«*
MU\ liilera hareamus. 2° Faleltir ad Cbristum re- σταμένων.... μέλλον γίνεσθαι. Uuod quidem quam
fcrri posse, qualenus in se suscepii inaledicliouem, aple baereal cum proposito S. martyris perspici
ui quam Juda?i el gentes inciderant. 5° Nunc iisdem poiest ex Laiioa inierpretatione. Iia eiiam emendat
verbie pncdiciionem eoruin, quae Jndsei in Cbrisiia- C i . Tbirlbius.
nos rommissnri erant, contineri demonslrat. (92) Γενομέτωτ. Obsenrat Sylburgius legi posse
(91) Αΐή έΛίστάμενσκ. Si sequamur vulgatam λεγομένων. Sed nibil prorsus intilaitdum videtur.
«cripturain, ila reddendum e r i t : c Sed quod Deus Sa^pe Juslinus bac loquendi ralione utitur. V i d .
praedixerit id quod a vobis omnibus et ab iis, qui n . 123 ei 138.
vobis similes suni, ignoraiur, bunc scilicct eum (95) ΤοΤς χορενομέτοις. !ia legilur in Bibliis et
esse, qni anle omnia est, ei aelcnnis Dci sacerdos stipra n. 24, el Apol. i , n. 35 el 37. Observal R .
n Uex et Gbristus futunis erai; quod quidein vobis Slepbanut legi in exemplari πονηρευομένοις.
•liam oculis ceruere licet. Vos enim in synagogis
709 IMALOGOS C U M T R Y P H O N E JUDAEO. 709
Ιφη- ι Ή τ α φ ή αυτού τ)ρται (94) έχ του μέσου* χα\ Α resurrecturum idem Isaias a i i : « Scpultura ejus
δύσω τούς πλουσίους άντ\ του θανάτου αύτου.» Καί sublata esl e medio, et dabo diviles pro inorm
Ιν Αλλοις πάλιν λόγοις Δαβλδ είς τδ πάθος καλ τδν ipsius".» Rursusalibi David de passione etcruce sic
σταυρδν έν π α ρ α β ο λ ή μυστηριώδει ούτως εΐπεν έν per arcanam sinitliludinem loculus esl in vicesimo
e
είχοστφ π ρ ώ τ ω ψ α λ μ φ * c "Ωρυξαν χείρας μου καλ πό·· primo psalmo * : c Foderunt manus nieas ei pedea
όας μου, έ ξ η ρ ί θ μ η σ α ν πάντα τάδστά μου. Αύτολ δέ meos : dinumeraverunl omnia ossa mea. Ipsi vero
κατενόησαν χαλ έπείδόν με* διεμερίσαντο τά Ιμάτια consideraveruni el in&pexerunl me : diviserutit sibi
ρου έαυτοίς, χαλ έπλ τδν Ιματισμδν μου έβαλον κλή- veslimenta inea, elstipe-r veslcm meam miserunlsor-
ρον.» "Οτε γ ά ρ έσταύρωσαν αύτδν, έμπήσσοντες τούς tem.»Namcum eum crucifixeruiU,fixisclavi&maniJS
ήλους, τάς χ ε ί ρ α ς χαλ τούς πόδας αυτού ώρυξαν καλ ejus ei pedes foderunl; el qni eum crucifixerant, divi -
οί σταυρώσαντες αύτδν έμέρισαν τά ιμάτια αυτού serunlsibi veslimeutaejus,ctaleajacta,quodquisque
έαντοίς, λ α χ μ δ ν βάλλοντες έκαστος χατά τήν τού κλή cligerc voluerat, id sorli subjecerunl. Alque bunc
ρου έπιβολήν, δ έ*λέξασθαι έβεβούλητο (95). Καλ τού ipsum psalmum in Cbrisium ncgaiis esse diclum,
τον αύτδν τδν ψαλμδν (96) ούκ είς τδν Χριστδν είρή in omnibus cacculieiUes, ucc inlelligeules nullum
σθαι λέγετε, χ α τ ά πάντα τυφλώττοντες, καλ μή συν- onquam in veslro geuere regem aul Cbrislum ap-
ιέννες δτι ούδελς έν τ φ γένει υμών λεχθείς ποτε βα- β pellatuin iuisse, qui pedes el nianiis vivus perfode-
σιλεύς Χριστδς (97), πόδας καλ χείρας ώρύγη ζών, relur, et per boc roysierium morereiur, id esi cru-
και διά τούτου τού μυστηρίου αποθανών, τουτέστι ciGgerctur, praner bunc solum Jesum.
τού σταυρωθήναι, εί μή μόνος ούτος δ Ιησούς.
98. Καλ τδν πάντα δέ ψαλμδν εΓποιμι άν, δπως καλ 98. Chriili prcediclione$ in ptalmo x x i . — Ac lo-
τδ πρδς τδν Πατέρα ευσεβές αύτοΰ άκούσητε, καλ tum quidem psalmum proferam, ul et illius in Pa-
ώς είς εκείνον πάντα αναφέρει, ώς αύτδς δι* εκείνου Ircm pietalem audiatis, el quomodo omnia ad eum
και σωθήναι άπδ τοΰ θανάτου τούτου αίτών, άμα τε referat, seque per euin ciiain ab bac morie servari
δηλών έν τ ψ ψαλμώ όποιοι ήσαν οί έπισυνιστάμενοι p e i a l ; simul in psalmo declarans quales esseut qui
κατ* αύτοΰ, καλ άποδεικνύων, δτι αληθώς γέγονεν in euwi insurrexere, seque vere bominein facium
άνθρωπος άντιληπτικώς παθών (98). Έ σ τ ι δέ ούτος· fuisse, perpessiones sentieutem, demonslrans. Sic
ι*υ θεδς, όθεός μου, πρόσχες μοι* ινα τί έγκατέλι- aulem se habel psalmus:«Deus, Deus meus, respice
πές με; Μακράν άπδ τής σωτηρίας μου οί λόγοι τών iu me ; quare dereliquisii me? Longe a salnle raea
C A
παραπτωμάτων μου. Ό θεός μου, κεκράξομαι ημέ \erba deliclorum meorum. Deus meus, 1 9 4 - "
ρας πρδς σέ, καλ ούκ είσακούση* καλ νυκτδς, καλ ούκ mabo ad le per diem, et non exaudies, ei nocte,
είςάνοιαν έ μ ο ί . Σύ δέ έν άγίφ κατοικείς ό έπαινος C el non ad ignoramiain mibi. Tu aulem in sanclo
τοΰ Ισραήλ. Έπλ σολ ήλπισαν οί πατέρες η μ ώ ν ήλ babiias, laus Israel. ln u speraveruni palres no-
πισαν, καλ έρύσω (99) αυτούς. Πρδς σέ έκέκραξαν, siri : gperaveruul, ei liberasii eos. Ad te clamave-
καλ έσώθησαν έπλ σολ ήλπισαν, καλ ού κατησχύνθη- runt, et salvi facti sunt; in le speraverunt, el non
σαν. Έ γ ώ δέ είμι σκώληξ καλ ούκ άνθρωπος, δνειδος auol confusi. Ego auicio sum vermis et non borao;
Ανθρώπων, καλ έξουθένημα λαού. Πάντες οί θεω- opprobrium bominum, ei abjectio populi. Omnes
ροΰντές με έξεμυκτήρισάν με, καλ έλάλησαν χείλε- qui consf iciebaui me, subsaniiaveruni me, et lo-
σιν, έκίνησαν κεφαλήν "Ηλπισεν έπλ Κύριον 0υσά- culi sunl labiis, irioverunl captil : Speravit iu Do-
σθω αύτδ*/, σωσάτω αύτδν, δτι θέλει αυτόν. "Οτι σύ minum, eruat eum; salvum faciat eum quoniam
ει δέχσπάσας με έκ γαστρδς, ή έλπίς μου άπδ μα vuli eum. Quoniam tu es, qui extraxisti me de ven-
στών τής μητρός μου* έπλ σέ έ π ε ^ ί φ η ν έκ μήτρας. tre, spes mea ab uberibus mairis meae, in te pro-
'Απδ γαστρδς μητρός μου θεός μου εΐ σύ · μή άπο- jecius suin ex ulero. De ventre malris meae Deus
•της ά π ' έμοΰ, δτι θλίψις εγγύς, δτι ούκ έστιν δ βοη- meus es lu ; ne discedas a me. Quoniam Iribulalio
5ών μοι. Περιεκύκλωσάν με μόσχοι πολλολ, ταύροι proxima est; quoniam non esl qui me adjuvet.
πίονες περιέσχον με. Άνοιξαν έπ* έμέ τδ στόμα αυ Circumdederunt roe vilnli miilii, tauri pingues ob-
τών, ώς λέων αρπάζων καλ ώρυόμενος. Ώσελ ύδωρ sederunt me. Aperuerunt super me os suum sicut
Ιξεχνθη χαλ διεσκορπίσθη πάντα τά όστά μου. Έ γ ε - leo rapiene et rugiens. Sicut aqua effusa sunl ct
» ba. u u , 9. »* 17.
(94) Ή ταφή αντον ήρται. Biblia έσται έν εί- u l in psatmo, Έπλ τδν Ιματισμόν μου έβαλον κλήρον.
ρήνη ή τ α φ ή αύτοΰ, ήρται, e l c TertuHianus ciiat (96) Καϊ τούτον αυτόν τόν ψαΛμόν. Ilsec i w i -
btanc locos, ttJosiinus,iii contro Merc.,c. 19: c Et iatur Tertulliamis 5 adv. Marc. cap. 19. JEBB.
awrtetn autem et eepulluram et resurrectionein (97) ΒασιΛεύς Χριστός. Lege ή Χριστός vel %a\
Cbristi mei, ena voce Isai» volo ostendere, di- Χριστός. THIRLB.
eeaa: t Sepuliora ^jue subiata do medio est. < Nec (98) ΆντιΛτίΛτιχως Λαθών. Melius αντιληπτι
aepolio> enim esset nisi morluus, nec sepullura κός. Sed tainen ferri poiesi vulgaia acripiura ac
qaatabUude diedio niti per resurrectiooem.» eodem redit. Miniiue vero necesse esl legere άντιλη-
T n u . Hare laaiae verba legonlur ut in Bibliis su- πτικώς παθών ut conjecil ft. Siepbauus.
pca n. 16, ei Aool. i , n. 48· (99) Έρύσω. Legendum ΐρρύαω ut iufra et in B i -
(95) 10 έχΜξασθαί MrfcvArpc. Legeodum έφ* δ. bli» observavii Syiburgiui.
4
W7 S. J U S H N l PHILOSG HI E T MARTYRIS 708

«tispersa sunl omnia ossa mea. Factum est cor νήθη (1) ή καρδία μου ω σ ε \ κηρδς τηκόμενος έν μέσφ
meum srcul cera liqueeeena in medio venlris mei. της κοιλίας μου. Έξηράνθη ώς δστρακον ή Ισχύς
Exaruit velui lesta virtus mea, et lingaa mea ad- μου, κα\ ή γλωσσά μου κεκόλληται τ φ λάρυγγί μου*
ba?sit faucibas roeis, ti in pulverem mortis dedu- κα\ είς χουν θανάτου κατήγαγές με. "Οτι έκύκλωσάν
xisti ni«. Quoniam circumdederunt me cancs fnuKi, μεκύνες πολλοί, σ υ ν α γ ω γ ή π ο ν η ρ ε υ ο μ έ ν ω ν mpU-
coitsiliuin malignanlitim obsedil me. Foderunl ina- σχον μ ε . "Ωρυξαν χείρας μου κα\ πόδας μου, έξη
nus meas et pedes nieos, dinumeraverunl oenia ρίθμησαν πάντα τάόστά μου. Αύτο\ δέ κατενόησαν
ossa mea. Ipsi vero consideravenmi, et inspexe- καί έπείδόν με· διεμερίσαντο τά ί ματιά μου έαυτοϊς·
ruul me, diviserunt sibi veaiimenia mea, et super κα\ έπ\ τδν ίματισμόν μου έβαλον κλήρον. Σύ δέ, Κύ
vesieni meain miserunt sortem. Tu autem, Doniine, ριε,* μή μακρύνης τήν βοήθειάν σου ά π ' έμού · είς
ne elongaveris auxilium luum a me, in defensionem τήν άντίληψίν μου πρόσχες· ^ύσαι άπδ (Ρομφαίας τήν
meam respice. Erue a framea animam meam, ei ψυχήν μου, κα\ έκ χειρδς κυνδς τήν μονογενή μου.
de manu canis unicain meam. Salvum me fac de Σώσόν με έκ στόματος λέοντος, καί άπδ κεράτων
ore leonis, el a cornibus unicoraium huniilitatem μονοκερώτων τήν ταπείνωσίν μου. Διηγήσομαι τ δ
nteam. Narrabo nomen luum frairibns meis, in δνομά σου τοίς άδελφοίς μου* έν μέσφ Εκκλησίας
medio Ecclesiae caniabo ie. Qui limelis Dominum, υμνήσω σε. Οί φοβούμενοι τδν Κύριον αίνέσατε αυ
laudaie eiim ; universum semen Jacob, glorilicaie τ ό ν άπαν τδ σπέρμα Ιακώβ δοξάσατε αυτόν. Φοβη-
eum. Timeai «um omne semen I s r a e l " . » θήτωσαν ά π ' αυτού άπαν τδ σπέρμα Ισραήλ.»
99. lnitio ptalmi verba Chrigti morieniis. — His 99. Κα\ είπών ταύτα, έπήνεγκα* "Ολον ούν τδν
recilatis inttili: Toiuni ergo psalmuin in Chrislum ψαλμδν ούτως αποδείξω ύμίν είς τδν Χριστδν είρη
Ha essc diclum, ex iis demonslrabo, qua rursus i l - μένον, πάλιν αύτδν δι' ών εξηγούμαι. "0 ούν ευθύς
lnni enarrans edisseram. Quod igiiur stalim d i c i t : λέγει· ι Ό Θεδς, δ θεός μου, πρόσχες μοι · ίνα τί έγκα-
c Deus, Deus mcus, respice in me, quarc me dcreli- τέλιπές μ ε ; ι τούτο άνωθεν προείπεν, δπερ έπ\ Χρι
quisti ? » bis verbis anliquilus predicabatnr id quod στού έμελλε λέγεσθαι (2). Σταυρωθείς γάρ ε ι π ε ν « Ό
Cbrrsli lcmpore dicendum eral. Cruci enim affixus θεδς, ό θεός μου, ίνα τί έγκατέλιπές μ ε ; » Κα\τά έξης*
«lioebal: 1 Deus, Deus nieiis, qiiare me dereliquisti?» ι Μακράν άπδ τής σωτηρίας μου οί λόγοι τών παρα
Et quae sequunlur: cLonge a salule mea verba deli- πτωμάτων μου. Ό θεός μου, κεκράξομαι ημέρας
ciorum meorum. Deus meus, clamabo per diem et πρδς σέ, κα\ ούκ είσακούση, κα\ νυκτδς, καλ ούκ
non cxaudies, el nocie, elnon ad ignoranliam tuibi;» είς άνοιαν (3) έμοί* » ώσπερ κα\ αυτά ά ποιείν
bacc qiiemadmodum el ea quae Cbrisius eral faciu- έμελλε, έλέλεκτο. Τή γάρ ήμερα ήπερ έμελλε σταυ-
rus, Ua dicta sunl. Quo eniin die crucifigenduserat, ρούσθαι, τρείς τών μαθητών αυτού παραλαβών είς τ δ
cuin (j-esex discipulis in moniein qui dicilur Otiva- δρος τδ λεγόμενον Έλα ιών, παρακείμενον ευθύς τ φ
rum, quique lemplo Hierosolymilano cx adversosi- ναψ τ φ έν Ιερουσαλήμ, ηύχετο λ έ γ ω ν t Πάτερ, εί
tusesl, secum perduxissei, iia precabalur : ι Paier, δυνατόν έ σ τ ι , παρελθέτω τδ ποτήριον τούτο ά π '
6i lieri polesi, transeal a me calix isle.i Deinde έμού.» Κα\ μετά τούτο ευχόμενος λέγει-1 Μή ώ ς έ γ ώ
banc preceni addidii: ι Non sicul ego volo, sed sicul βούλομαι, άλλ' ώς σύ θέλεις* » δηλών διά τούτων,
tu v i s " . » Quibus vcrbis declarat se vere perpessioni δτι αληθώς παθητδς άνθρωπος γεγένηται. Άλλ* ίνα
n e UIS
obnoxiuin bomiiiem fachim csse. 1 9 5 Scd <\ μή τις λέγη* Ήγνόει ούν, δτι μέλλει πάσχειν, επά
dicat : lgnorabal igiiur se esse passurum; slaiiin γει έν τ φ ψαλμφ ευθύς* ι Καί ούκ είς άνοιαν έ μ ο ί . »
addil in psalmo ; ι Ει non ad iguoranitam mibi.» "Ονπερ τρόπον ουδέ τφ θ ε ώ είς άνοιαν ήν τδ έρωτάν
Quemadmodura enim Deo ad ignoranliani uon τδν 'Αδάμ, πού έστιν, ουδέ τδν Κάιν, πού "Α6ελ,
fuii, quod Adamum interrogavil ubinamesset, el άλλ* είς τδ έκαστον έλέγξαι δποίός έστι, κα\ είς ημάς
Caiiiuiu ubiiiaiu Abel, sed ul ununiquemqiie argue- τήν γνώσιν πάντων διά τού άναγραφήναι έλθείν * καλ
rel qualis esset, el omnium cognilio ad uos scripto ούτως (4) έσήμαινενούκ είς άνοιαν τήν εαυτού, α λ λ ά
consignaia perveniret; ila ei Cbrislus declaral non τών νομιζόντων μή εΐναι αύτδν Χριστδν, άλλ' ήγου-
8 6
" Psal. x x i , 1-24. Maiib. xxvi, 29.
(1) Έγενήθη. Legiiur in utroque codice ms. ούκ ανόητους, non ignaros esse scriplonim Moysis.
έγεννήθη, quod quidein recte emeudavit R . Sie- Tbeodoielus, quem manifeslum esi legisse άνοιαν,
pliauug. ignorationis siispicioiiem pariier a Cbrislo remi»-
(2) Λέγεσθαι. Fruslra Sylburgius oblrudit γ ε vel. Sic enim loquilur: Τούτο γάρ παρεδήλου τ δ
νέσθαι. Μυχ euint agei Juslinus de iis quas Chrisuis Ούκ ε{ς άνοιαν έμοί. Νενόηκα γάρ ώς ού μάτην ά ν ε -
faciurus e r a l ; nunc de iis quae dicturus. Neque βάλου τήν τής αίτήσεως δοσιν, άλλά μέγα τι χαλ
eiiaui legendum, ui idem se ab Arcerio inouiluin σωτήριον έκ τού πάθους οίκονομών. Sialuil ergo
fuisse dicit, ύπδ Χρίστου έμελλε λέγεσθαι. IIlud enim TbeoUoretus, ilidein ul Juslinus, bis vcrbis ούχ είς
4π\ Χρίστου lempus desigual el opponilur piaece- άνοιαν έμοί, 6ignificari Cbrisluiu probe inlellexisse,
deuli voci Ανωθεν, quae ideiu valel ac olim el an- quid sibi eveiiiuruiti essel. Mux scribeudum e w e
liquilus. Yide inlra n. 111, i l 5 e l 119. *Ελαιών, ul infra, C l . Tbirlbins adnionuiL
(δ) "Aroiar. Sylburgius legii άγνοιαν. Sed ipsa (4) KaX όντως. Cum illud καί idem valeal boc
vox Ανοια idem iuierdmn valei ac άγνοια. Alheua- loco ac c ila, · legeadum vidclur κα\ ούτος.
gorasLegai. n. 9, ail iiuperalores, quus alloquiiur,
70§ DIALOGUS CTJM T R I P H O N E JUDiEO. 710
μένων θανατώσειν α υ τ ό ν , χαλ ώς κοινδν άνθρωπον έν Α ad suam esse, sed ad eorum ignorantiam, qui eum
{ίου μένειν (5). Cbrisium non esse, sed se necem ei illaliira», euin-
que, ut comrnunem homiuem, in inferis maiisurum
exisiimabanL
WO. Τδ δέ ά κ ό λ ο υ θ ο ν , c Σύ δέ έν άγίω κατοικείς, 100. Quo tensu Christus Jacob et hrael et Filiu$
δ έπαινος τ ο υ Ι σ ρ α ή λ , » έσήμαινεν, δτι επαίνου hominis. — Quod aulem sequilur : c Tu aulem i n
Αξιον καλ θ α υ μ α σ μ ο ύ μέλλει ποιείν, μετά τδ σταυ sancto habilas, lauslsrael, » declarabal eum rem
ρωθήναι ά ν ί σ τ α σ θ α ι μέλλων τή τρίτη ήμερα έκ νε laude dignam ei admiralione faciurum, ut qui ler-
κρών · δ ά π δ τ ο ύ Πατρδς αυτού λαβών έχει. "Οτι γάρ lio die post crucis suppliciiim resurreciurus essei
χολ Ι α κ ώ β χαλ Ι σ ρ α ή λ καλείται δ Χριστδς , απέ ex morluis : id quod a Palre acceptum habel. Ja-
δειξα · καλ ο ύ μόνον έν τή ευλογία καί Ιωσήφ κα\ cob eiiira el Israeb probavi Clirisinm vocari; ejiie-
Ιούδα τ ά περλ αυτού κεκηρύχθαι έν μύστη ρίω άπέ- que res non in sola Josepbi el Juda? benediclione
&ιςα· καλ έν τ ψ Εύαγγελίω δέ γέγραπται ε ί π ω ν arcane pnedicalas esse denionsiravi, sed eiiam in
< Πάντα μοι παραδέδοται ύπδ τού Πατρός ·» κα\ «Ου Evangelio dixisse scribilur : ι Omnia uiibi iradiia
δείς γ ι ν ώ σ χ ε ι τδν Πατέρα εί μή ό Υίός· ουδέ τδν fruni a Paire : e t : Nemo novii Palrem nisi F i l i n s ;
,T
Τ&ν εί μ ή δ Πατήρ καί οΓς άν δ Υίδς αποκάλυψη, ι β q u e Filium nisi Paler,el cui Filius r e v e l a v e r i l . »
ne
'Απεκάλυψεν ούν ήμίν πάντα δσα κα\ άπδ τών Γρα Nobis igilur revelavii omnia quaecunque eliaro ex
φών διά τ ή ς χάριτος αυτού νενοήκαμεν, γνόντες αύ Scripiuris per ejus gratiam intelloxiimis, cum agno-
τδν πρωτότοκον μέν τού θεού, κα\ πρδ πάντων τών scentes priuiogenitum Dei esse, ei auie res omnes
κ τ ι σ μ ά τ ω ν κα\ τών πατριαρχών υίδν, επειδή διά crealas, ei palriarcbarum flliiim, ul qui ex Virgine
τής άπδ γένους αυτών Παρθένου σαρκοποιηθε\ς, κα\ ab eis orla caro faclus, informis homo e l inglojius
Ανθρωπος άειδής , άτιμος κα\ παθητδς ύπέμεινε γε el perpessionibus obnoxius fieri volueril. llinc NI
νέσθαι. "Όθεν καλ έν τοις λόγοις αυτού έφη , δτε περί sennonibus suis dicebal, cum de futura sua pas-
τού πάσχειν αύτδν μέλλειν διελέγετο, δτι ι Δεί τδν sione dissererel: ι Oporlei Filium bominis inulla
Υίδν τού άνθρωπου πολλά παθείν, κα\ άποδοκιμα- pali, el reprobaria Pbarisxisel Scribiselcrucifigi et
σθήναι ύπδ τών Φαρισαίων κα\ Γραμματέων, κα\ > 8
tertia die resurgere . » Filium igilur liomiiiis sei-
σταυρωθήναι, κα\ τή τρίτη ήμερα άναστήναι. > psiim dicebat, vel quia nalus erat ex Virglne, quae,
Υίδν ούν άνθρωπου έαυτδν έλεγεν, ήτοι άπδ τής γεν ul jam dixi, ex Davidis el Jacobi el Isaaci et Abra-
νήσεως τ ή ς διά Παρθένου , ήτις ήν (ώς έφην) άπδ bami gcnere orla erai; vel quia ipsius paler exsli-
τού Δαβίδ, κα\ Ι α κ ώ β , κα\ Ι σ α ά κ , κα\ Αβραάμ l i i Abrabam el eorum quos recensui, ex quibusge-
γένους · ή διά τδ είναι αύτδν τδν Αβραάμ πατέρα (6) C nus ducit Maria. Nam qui feuiinas genuere, eos l i -
xa\ τούτων τών κατηριθμημένων, έξ ών κατάγει ή berorum, quos iiliac suscipiimt, patres esse scimus.
Μαρία τδ γένος. Κα>. γάρ πατέρας τών γεννωμένων Naio et unum ex discipulis suis, qui eum revelante
ταίς θυγατράσιν αυτών τέκνων τούς τών θηλειών ipsius Patre Filium Dei Cbrislum esse agnoverat,
γεννήτορας έπιστάμεθα. Κα\ γάρ Υίδν θεού Χριστδν Petrum appellavit cuin prius Simon yocarelur. Et
κατά τήν τού Πατρδς αυτού άποκάλυψιν έπιγνόντα cum eum Filium Dei esse in comraentariis aposto-
αύτδν ένα τών μαθητών αυτού Σίμωνα πρότερον κά luruin scriplura legamus, el Filium dicimus illum
λου μενον έπωνόμασε Πέτρον · κα\ Υίδν θεού γεγραμ- ei esse inlelligiimis, ac anle oinnes res creatas ex
μένον αύτδν έν τοίς άπομνημονεύμασι τών αποστόλων Paire, ipsius virime et voluniaie, prodiisse (qui
αυτού έχοντες, κα\ Υίδν αύτδν λέγοντες, νενοήκαμεν, quidem el Sapienlia el Dies el Oriens el Gladius et
κα\ πρδ πάντων ποιημάτων, άπδ τού Πατρδς δυνά Lapis et Yirga ei Jacob el IsraeJ alio atque alio
μει αυτού καλ Βουλή προελθόντα (δς κα\ Σοφία, κα\ modo in prophetarum libris appellalus esi) et cx
Έ μ έ ρ α (7), καί Ανατολή, κα\ Μάχαιρα, κα\ Λίθος, Virgine hominem esse faclum, ul qua via iuiliuni
χαλ Τάβδος , κα\ Ιακώβ , κα\ Ισραήλ , κατ' άλλον oria a serpenie inobedientia accepii, eadem ei dis-
και άλλον τρόπον έν τοίς τών προφητών λόγοις προσ- solutionem acciperel. Eva enim cum virgo essel el
η γ δ ρ ε υ τ α ι ) · καλ διά τής Παρθένου άνθρωπος γεγονέ- ^ incorrupla, sermone serpcnlis concepto, inobedien
ναι (8), ίνα κα\ δι' ής οδού ή άπδ τού δφεως παρα liam el moriem peperil. Maria autem Virgo, cain
i t , e m e l
κοή τήν αρχήν έλαβε, κα\ διά ταύτης τής οδού κα>. 196 • gaudium percepissel, nuiiiiaiiii an-
w
M a u h . x i , 27. · · Maiib. x v i , 21.
(5) Mir&r. Reeitus μενείν. TMBLB. nuntiare. Sed lamen videlur in animo babulsse
' (6) Αντότ τότ Αβραάμ πατέρα. Nulla prorsus illud psalnd:« Ha?c esl dies quam fecil Dominus. >
errt eemenlia nisi legamus αυτού. Sed ut illusiretur Hic euim Gbrislum Dieui appellari docei Clemeiis
totes coiitexlus, necesse esi cum Thiribio legere : Alexaudrinus,S/rom. v i , p. 086.
Αυτού τδν Αδάμ πατέρα, < vel quia ipsius paier (8) "Ανθρωπος γεγονέναι. Recie admonuilGra-
exstitfi Adain. t bius ad Ireii. p. 4^9, legeiidin» esse άνθρωπον γε
(7) Kal Ήμερα. Cxlens appellationee quibusex γονέναι. Quod quidem ex apposila paremhesi longe
l o m dedncac Jusiinus non ditlicile est aniniadver- coimiiodius esse paiei, qnam cum Sylburgio legere
tere. Qito autem in Scriplurae loco Chrislum ap- γέγονε aui subaudire προείρηται, ύπίμεινεν vcl ai
pellari Dieia exiaiiuiaverii, uou i u faciie esl pro- mile qi>id.
711 S. JUSTINI PHfcOSOPHI ΕΤ M A R T f R I S 711
gelo Gabrieli laeium nuntium, nempe Spirilum Do- Α κατάλυσιν λάβη. Παρθένος γάρ ούσα (9) Εύα χα\
mini in eam superveniurum el virtulem Allissimi ei άφθορος, τδν λόγον τδν άπδ του δφεως συλλάβου σα,
obumbraiuram, ideoque id quod nascereiur ex ea πα ρα χοήν καί θάνατον έτεχε. Πίστιν δέ χαί χαράν
sanctuin, esse Filium Dei, respondit: c Fiat niibt λαβοΰσα Μαρία ή Παρθένος, εύαγγελιζομένου αύτ$
M
eecundum vcrbum luum . > Ex hac ille genitus est, Γαβριήλ αγγέλου, δτι Πνεύμα Κυρίου έπ* αυτήν
de quo lol Scripiurns dicias esse dcmonslravimus, έπελεύσεται, κα\ δύναμις Υψίστου επισκιάσει α υ τ ή ν
per quem Deus serpcnlem, eique assimilatos an- διδ καλ τδ γεννώμενον έξ αυτής άγιόν έστιν Τίδς
gelos el bomines profligal; eos autem qui prave θεού, άπεκρίνατο · f Γένοιτο μοι κατά τδ (δήμά σου. >
faclorum poenilenliam agunl el in eum credunl, a Κα\ διά ταύτης γεγέννηται ούτος, περ\ ού τάς το*
morie liberal. σαύταςΓραφάς άπεδείξαμεν είρήσθαι, δι' ού δ θεδς
τόν τε δφιν κα\ τούς δμοιωθέντας αγγέλους κα\ ανθρώπους καταλύει · άπαλλαγήν δέ τού θανάτου τοϊς
μεταγινώσκουσιν άπδ τών φαύλων καί πιστεύουσιν είς αύτδν εργάζεται.
401. Chritius omniaad Palrem refert. — Quxau- 101. Τά δέ ακόλουθα τού ψαλμού ταύτα έν ο!ς
lem in psalmo sequunlur : ι Ιιι te speraverinit pa- λέγει · ι Έ π Ι σο\ ήλπισαν οί πατέρες ημών · ήλπι-
ircs nostri, speraverunt et liberasli eos, ad le cla- ^ σαν, κα\ έ ^ ύ σ ω αυτούς. Πρδς σε έκέκραξαν (10),
maverunt el non sunl confusi. Ego autem sum κα\ ού κατησχύνθησαν. Έ γ ώ δέ είμι σκώληξ καλ
vermis et non bomo : opprobrium hominum et ab- ούκ άνθρωπος · δνειδος ανθρώπων, κα\ έξουθένημα
jeciio populi; » ea declarant paires ab illo agnosci λαού, > δηλωτικά έστι τού κα\ πατέρας αύτδν όμο
eos, qui speraverunl in Deum, et ab eo salvi facii λογείν τούς έλπίσαντας έπ\ τδν θεδν κα\ σωθέντας
s u n l , qui quidem et palres erant Virginis illius, ex ύπ' αυτού, οίτινες κα*ι πατέρες ήσαν τής Παρθένου ,
qua geuiliis est bomo faclus : simulqueipse denion- δι* ής έγεννήθη άνθρωπος γενόμενος · καλ αύτδς
*tral sese ab eodem Deo servalum i r i , necse volun- σωθήσεσθαι ύπδ τού αυτού θεού μηνύων, άλλ* ού τ ή
tate sua aul viribus quidquam facere glorialur. Nam αυτού βουλή ή ίσχύί πράττειν τι καυχώμενος. Καλ
el idem in lerris faciebat : et cum ei quidam dice- γάρ έπϊ γής τδ αύτδ έπραξε (11)· λέγοντος αύτφ
r e l : c Magisterbone, > respondii: ι Quid roe ap- τίνος, ι Διδάσκαλε αγαθέ, > άπεκρίνατο, ι Τί μα
pellas boiium? Uuus bonus est Paler meus qui in λέγεις αγαθόν; εΤς έστιν άγαθδς, ό Πατήρ μου ό έν
M
ccelis est . His auiem verbis : c Ego sum vermiset τοίς ούρανοίς.» Τδ δέ είπείν, ι Έ γ ώ είμι σκώληξ καλ
ιιοιι boino,opprobriam hominum el abjeclioplebis, > ούκ άνθρωπος, Ονειδος ανθρώπων κα\ έξουθένημα
ea pradicebaniurquaeet adesse et evenire illi inani- ^ λαού, » άπερ φαίνεται κα\ δντα κα\ γινόμενα (1*2)
festum est. Nobis enim, hominibus in eum creden- αύτψ προέλεγεν. "Ονειδος μέν γάρ ήμίν τοίς είς αύ
libus, opprobriuin ubique est : c Abjectio autem po- τδν πιστεύουσιν άνθρώποις πανταχού έ σ τ ι ν ι Έ ξ
puli, » quia a populo veslro conlemplus et ignomi- ουθένημα δέ τού λαού, ι δτι ύπδ τού λαού υμών εξου
nia aflecius ea passus esi quae in eum consuluisiis. θενωθείς κα\ άτιμωθείς, ταύτα έπαθεν, άπερ διεθή-
E l quae sequiiniur : ι Omnes videutes me, subsan- κατε αυτόν. Κα\ τά ακόλουθα · ι Πάντες οί θεωροΰν-
naveruni me; el locuti sunl labiig, et moverunt ca- τές με , καλ έλάλησαν έν χείλεσιν * έκίνησαν κεφα
pnt : Sj>eravil in Domino, eripial eum, quoniara λήν · Ήλπισεν έπ\ Κυρίου · 0υσάσθω αύτδν, δτι θέλει
vuli euni ;> pariierpredicebaiit, eadem baec illi even- αυτόν · » τά αυτά ομοίως έγγίνεσθαι αύτψ προεΓ-
lura. Nam qui eum crucifixum videbant, capita quig- πεν. Οί γάρ θεωρούντες αύτδν έ στα υ ρω μένον καλ
que niovebant, et labia distorquebant, ae naribus κεφάλας έκαστος έκίνουν, κα\ τά χείλη διέστρεφον,
inter se certantes, ea per jocura dicebant quae in κα\ τοίς μυξωτήρσιν έν άλλοις διερινούντες (13) έλε
eommeniariis apostolorum scripia s u n t : ι Filium γαν είρωνευόμενοι ταύτα & κα\ έν τοίς άπομνημο-
Dei seipsum d i x i t ; deacendai et ambulei: salvel νεύμασι τών αποστόλων αυτού γέγραπται · « Υίδν
eum Deus. » θεού έαυτδν έλεγε · καταβάς περιπατείτω · σωσάτω
D αύτδν ό θεός. ι
102. Prwdictio eorum qua Christo nauenti eve- 102. Κα\ τά έξης · c Ή έλπίς μου άπδ μαστών
nerunt. Cur Deu$ id permisit. — Qua? autera sequun- τής μητρός μου. Έ π \ σέ έ π ε ^ ί φ η ν έκ μήτρας.
l u r : « Spes mea ab uberibus matris meae. lu le 'Απδ γαστρδς μητρός μου θεός μου εΤ συ· δτι ούκ
projectus 8iim ex uiero. De ventre matris meae Ιστιν (14) ό βοηθών μοι. Περιεκύκλωσάν με μόσχο»
Η
Liic. ι, S8. · · Liic. χνιιι, 18.
(9) Παρθέτος γάρ ονσα. Occurrit cadem com- Rob. Siephanum. Legit Thiribios λέγοντος γ α ρ ,
paraiioapud Ireiueum 1. i u , c . 22; Terlullianuni Dt quod non magis necessarium.
carne CAriiit, c. 17; Julium Firmic. D$ errore pro- (12) Καϊ γιτόμενα. Frustra hic γενόμενα oblrn-
fan. relig.; Cyrillum, caiecb. 2, Epipbau. bseree. 78, dit Sylburgius, cum manifesle Justinusloquatur de
n. 18. iis quaa lunc Cbristianis eveniebant.
(10) Πρός σέ έχέχραξατ. Hic nonnulia omissa (13) ΈΤ άλλοις διεριτονττες. Forle Iegendum
eato a librariie observal Thirlbius. εναλλάξ. Magis placet Sylburgio δ ι α ^ ι ν ο ύ ν τ ε ς ,
(11) Τό αυτό έπραξε. Posl bas voces edilio Pa- cujus verbi idem videiur esse sensus ac illiits ap«d
ria. anni 1638, habel καί quae conjunciio uiiuiine Taliannm n. 22, (Ιιναυλούσι τά αίσχρα.
ucêsuria e*t, ac prieierea deasi iu 2 uro. ei apud ( U ^ O r * ονηέστιτ. NoimaUa bic desvnl. Τ Β Ι Ι Ι Λ .
713 OIALOGUS C L M TRYPHONE JUDiEO. 714
πολλοί* ταύρο*, π ί ο ν ε ς περιέσχον με. *Ήνοιξαν έπ' Α Deas meus es Ιιι; quoniam ηοη est qui adjuvel.
έμέ τδ στόμα αυτών, ώ ς λέων Αρπάζων καλ ώρυόμε- Circumdedcrunl me vituli miilii; lauri pingues cir-
νος. Όσελ ύδωρ έξεχύθη κα\ διεσκορπίσθη πάντα τά cumdederuni me. Aperuerunt super me os suuin,
οστά μου. Έγενήθη ή καρδία μου ώσελ κηρδς τη κα sicut leo rapiens ei rugiens. Sicul aqua effusa sunt
μένος έν μέσφ τής κοιλίας μου. Έξηράνθη ώς δστρα- et dissipala omnia ossa mea. Facium est cor meura
κον ή ισχύς μου * καλ ή γλωσσά μου κεκόλληται τ φ tanquam cera liquescens in medio ventris mei.
λάρυγγί μου· » τών γεγενημένων τήν προαγγελίαν Exaruit sicnl lesia virtus mea et lingua mea ad-
έποιειτο* τδ γ ά ρ , c *Η έλπίς μου άπδ μασθών τής h r a i l faucibus nieis; » eoruin, qua? evenerunt, p r « -
μητρός μου. > "Αμα γάρ τω γεννηθήναι αύτδν έν nuniiationem habebant; velul illucl: < Spes mea
Βηθλεέμ, ώ ς προέφην, παρά τών άπδ Αραβίας μά ab uberibus matris meae. ι Slaiira enim atqueBetb-
γων μαθών Ηρώδης ό βασιλεύς τά κατ* αύτδν, lehemi nalus est, rex Herodes, u l dixi, qui a magis
έπεβούλευσεν άνελείν αύτδν, κάλ χατά τήν τού ex Arabia venienlibus dc eo didicerat, ineidias ejus
θεού χέλευσιν Ιωσήφ λαβών αύτδν άμα τή Μαρία vita3 moliius est; sed Josepb Dei jussu eum cum Ma-
άπήλθεν είς ΑΓγυπτον. Μετά γάρ τδ κηρύξαι αύ ria assumens in iEgyptum abiit. Staluerat eiiim
τδν τδν παρ* αυτού λόγον άνδρωθέντα δ Πατήρ, Pater qui eum genuerai, ut non ante occidereiur,
ua
θχνατωθήσεσθαι αύτδν έκεκρίκει δν έγεγεννήκει. Β 1 9 7 Q «« Φ»*·"» verbum vir factus pradicassei.
Έάν δέ τ ι ς ήμίν λέγη· Μή γάρ ούκ ήδύνατο δ θεδς Si quis autem dicat: An non poieral Deus Hero-
μάλλον τδν Ήρώδην άποκτείναι; προλαβών λέγω· dem polius interficere? Huic quaestioni sic occur-
Μή γ ά ρ ούκ ήδύνατο δ θεδς τήν αρχήν κα\ τδν δφιν r a m : An non poterat Deus ab iniiio eliani serpen-
έξάραι τού μ ή είναι, καλ μή είπείν, δτι · < Καλ έχ- lem e medio lollere, nec dicerc : « lnimicitias po-
•ραν θήσω άνά μέσον αύτου καλ τής γυναικδς, καλ τού nam inler enm et mulierem, et inter semen illius
e i
σπέρματος αυτού κα\ τού σπέρματος αυτής;» Μή ei semen bujus ? » An non poieral slatim multi~
γάρ ούκ ήδύνατο ευθύς πλήθος ανθρώπων ποιήσαι; tudinem bominnm creare? Sed, ut praeclarum etse
'Αλλ' ώ ς έγίνωσκε καλδν είναι γενέσθαι, έποίησεν judicabat, liberos ad jusliiix observaiionem an-
αυτεξούσιους πρδς δικαιοπραξίαν καλ αγγέλους κα\ gelos el bomines creavil, ac tempora deflnivit qooad
ανθρώπους* χαί χρόνους ώρισε μέχρις ού έγίνωσκε bonum esse jndicaret eos libero uli arbitrio; e l
καλδν είναι τδ αύτεξούσιον έχειν αυτούς* χα\ Οτι quia pariler praclarum esse judicabat, et generalia
κολάν είναι ομοίως έγνώριζε, χα\ καθολικάς κα\ ct pariicularia judicia fecii, manenie ulique liber*
μερικός χρίσεις έποίει, πεφυλαγμένου μέντοι τού arbilrio. Unde Scriptura in lurris exstruciione et
αυτεξουσίου. "Οθεν φησλν δ λόγος χα\ έν τή έπ\ τού linguarum niultiplici divisione ac inutatione baec
πύργου καταβολή καλ τή τών γλωσσών πολυφθογγία C dicil : c Et dixil Dominus : Ecce genus unum, et
χαί έξαλλοιώσει ταύτα * c Καλ ε!πε Κύριος · *Ιδού labium ununi omnium : et hoc facere coeperunt,
γένος έν χαλ χείλος έν πάντων. Καλ τούτο ήρξαντο ei nunc non deiicient ab eis quaecunque leniave-
ποιήσαι. Καλ νύν ούκ εκλείψει έξ αυτών πάντα δσα rinl facere". ι Illud aulem : c Exaruit taoquara
δν έπίθωνται ποιείν.» Καλ τό τε· « Έξηράνθη ώς testa virlus mea, et lingua mea adhaetil faucibus
δστραχον ή ίσχύς μου, καλ ή γλωσσά μου κεκόλλη meis,» similiter eonim quaj secundum volnntateni
ται τ φ λάρυγγί μου, > όμοίως τών ύπ* αυτού μελ- Palris faciurus erat, pranuniiaiio fuit. Potentis
λόντων γίνεσθαι κατά τδ τού Πατρδς θέλημα προαγ- cnim illius verbi vis, per quam eemper Pharisaeos
γελία ήν. Έ γάρ τού ισχυρού αυτού λόγου δύναμις, et Scribas, qui cum eo disputabant, ae omnes
δι' τ^ς άελ ήλεγχε τούς συζητούντας αύτφ Φαρι- prorsus in genere veslro magisiro» arguebal, soe-
σαίοος χαλ γραμματείς, καλ απλώς τούς έν τω γένει pensa conslitit insiar exuberamis et validi fonlis,
υμών διδασκάλους, έποχήν έσχε δίκην πολυύδρου καλ cujus aqua aversa est, cum sileret ipse, ac neniini
Ισχυρός π η γ ή ς , ής τδ ύδωρ άπεστράφη, σιγήσαντος quidquam coraro Pilato respondere vcllet, quemad-
αυτού (15), καλ μηκέτι έπλ Πιλάτου άποκρίνασθαι modum in commeniariis aposloloram ojus demon-
μηδέν μηδενλ βουλομένου, ώς έν τοίς άπομνημονεύ- stratum esl, u l ct illius Isaitt dicii fnicius efiicax
μασι των αποστόλων αυτού δεδήλωται* δπως καλ τδ D exstarel : < Dominus dat mibi linguam, ut norim
e 3 e i
διά "Ησαίου είρημένον καρπδν ενεργή έ χ η , δπου quando me oponeat verbum proloqui ' . ι Quod
εΓρηται' c Κύριος δίδωσί μοι γλώσσαν τού γνώναι autem d i c i l : t Lieus meus es l u : ne discedas a m e ; »
ήνίκα με δεί είπείν λόγον. > Τδ δέ καλ είπείν αυτόν * simul docei in Deum, qui oqinia creavit, sperare
€ θεός μου εί σύ * μή άποστής άπ* έμού, ι διδάσκοντος omnes debcre, ei ab eo solo saluiem et auxilium
άμα, δτι έπλ θεδν τδν πάντα ποιήσαντα έλπιζε ι ν δεί quaerere; nec cxteroruni bominuni roore salutem
4
πάντας, καλ παρ εκείνου μόνου σωτηρίαν καλ βοή- propler genus, aut robur, aut divilias, aut sapien-
•ειαν ζητείν * άλλά μ ή , ώς τούς λοιπούς τών ανθρώ liam assequi se posse opinari. Qaalo tst qnod ipsi
πων, διά γένος, ή πλούτον, ή ίσχύν, ή σοφίαν νομί- quoquc semper fecislis, qui aliquando quideni viiu-
Μ
· · Gem m , 15.* Gen. χι, 6. ·»··* Isa. L , 4.
(15) Σιγήσαττος αύτον. Similia habet Terlui- τό γ ε , vel primam aut postremam deleodam esao
b*ofif. lib. • Adv. Mare., c. 42. JEBI. — Paulo ame voculam.
Pô καλ τό τ ε , Stlburgius monei legendum καλ
PATROL. GR. V I .
715 S. JUSTINI PHILOSOPHl ET MARTYRIS 71$
lora conBaetis, lemper aeiem Ingralos et jualorwn Α ζ«ιν δύνασθαι σώζεσθαι. Όποίον κα\ ύμεΐς άε\ δή
interfectoret, e l arroganlia ob genue veturuiu in- έπράξατε, ποτέ μέν μοσχοποιήσαντες, άε\ δέ αχά
flaios YOS exbiboislie. Nam si Filius Dei, nec qtiia ριστοι, καλ φονείς τών δικαίων, καλ τετυφωμένοι διχ
Filiue 681, nec quia fortis, nec quia sapieos, ser- τδ γένος φαινόμενοι. ΕΙ γάρ δ Υίδς τού Θεού φαί
varl se poeee dicit, sed ut esset Impeccabilis, νεται διά τδ είναι υίδς (16), μήτε κατά τδ είναι ίσχυ-
queraadmodum ait h a i a a " euro nec voce tenus ρδς, μήτε διά τδ σοφδς, λέγων δύνασθαι σώζεσθαι,
peccasse (iniquilatem enim non fecit, nec doluro άλλά πρδς τδ άναμάρτητος είναι (17), ώς Ησαΐας
ore commieil) eine J)eo servari se non posse de- φησλν μηδέ μέχρι φωνής ήμαρτηκέναι αύτδν (άνο-
clarat; quoinodo vos et alii, qui sine illa epe ealu- μίαν γάρ ούκ έποίησεν ούδε δόλον τψ στόματι), άνευ
tem exspeclaiia, non a fobismctipsi» vos decipi τού Θεού σωθήσεσθαι μή δύνασθαι, πώς ύμείς ή κα\
oogliatis? οί άλλοι οί άνευ τής ελπίδος ταύτης σωθήσεσθαι προσ-
δοκώντες, ούχ εαυτούς άπατων λογίζεσθε;
163. -Ph*ri$mi *unt l«*ri> lee rugiem Herodet103. Τά δε έξης είρημένα έν τώ ψαλμψ· ι "Οτι
aut diaboiui. — Qaac deinde in >p$almo dicunlur: θλίψις εγγύς, δτι ούκ έστιν δ βοηθών μοι. Περιεκύ-
t Quoniam iribulatio proxiina est, quia non est qui κλωσάν με μόσχοι πολλο\, ταύροι πίονες περιέσχον με.
adjuvel mo.Circumdederunt mt viluli mulli, tauri ^ Ήνοιξαν έπ* έμέ τδ στόμα αυτών, ώς λέων άρπά
pingues obsederant me. Aperuerunt super me os ζων καί ώρυόμενος. Όσελ ύδωρ έξεχύθη καλ διεσκορ
euum, sicut leo rapleot et rugiens. Velut aqoa effusa πίσθη πάντα τά όστά μου,» τών όμοίως αύτώ συμ
sont et diggipata omnia ossa mea : » eimiliter 1 9 8 βάντων προαγγελία ήν. Εκείνης γάρ τής νυκτδς δτε
6orum quae illi evenerunt, valicinium fuiuQua eoim άπδ τοΰ δρους (18) τών Έλαιών έπήλθον αύτφ οί
aocte ex moute Olivarum io eum irruertHii, quoe άπδ τού λαού υμών ύπδ τών Φαρισαίων κα\ Γραμ
6x populo vestro Phariasi et Scriba? pro sua in ματέων κατά τήν διδασκαλίαν (19) έπιπεμφθέντες, έκύ-
docendo aucloritaio tobmiserunt, circumdederunt κλωσαν αύτδν, ούς μόσχους κερατιστάς καλ προώλεις
6om IUi, ul appellat Scriplura, vUuli cornupelae et δ λόγος έλεγε. Καλ τ ό · t Ταύροι πίονες περιέσχον
praMMlere e x i l t o i . Ulud auiem: « Tauri piugues με,» είπείν, τούς καλ αυτούς μέν τά δμοια τοίς μό-
obtederani me, > eot ipsos praounliabat, qui ea- σχοις ιβοιήσαντας, δτε ήχθη πρδς τούς διδασκάλους
dem ae vituli fecerunt, cum ad magistros vesiros υμών, προέλεγεν. Ούς ώς ταύρους διά τούτο δ λόγος
adductns e t t : quos quidem ut taiiros Scriplura εΐπεν, επειδή τούς ταύρους τού είναι μόσχους αίτίους
designat, qola laurot in canaa esse ecimus, cur οίδαμεν. Ό ς ούν πατέρες είσ\ τών μόσχων οί ταύροι,
6xsialant vituli. Quemadmodum ergo tauri vitulo- Q ούτως οί διδάσκαλοι υμών τοίς τέκνοις αυτών αίτιοι
rom patret eunt, sic magietri veetri flliis suis au- ήσαν τού έξελθόντας είς τδ δρος τών Έλαιών συλλα-
clores rueroni, ut in montera Olivanim egressi eum 6είν αύτδν, καλ άγειν έπ' αυτούς. Καλ τδ είπείν
comprehenderent et ad se adducerent. Illud etiara, ι "Οτι ούκ έστιν δ βοηθών, ι δηλωτικδν καλ αύτδ τοΰ
c Quia tioo eet qut adjuvet,» id quod faciuro esl de- γενομένου. Ούδελς γάρ ουδέ μέχρις ένδς άνθρωπου
monstrat. Nam ne unus quidem ex omnibus hominibus βοηθείν αύτφ ώς άναμαρτήτψ βοηθδς υπήρχε. Καλ
opero illi ut innocenti iulit. Et Hlud: «Aperuerunt τό· ι Ήνοιξαν έπ' έμέ τδ στόμα αυτών, ώς λέων
toper meo8 suum eicut leo mgiens,> euin designat ώρυόμενος,» δηλοί τδν βασιλέα τών Ιουδαίων τότε
qaiiiuro Jndsorum rex erat, Herodce et ipse di- δντα, καλ αύτδν Ήρώδην λεγόμενον, διάδοχον γεγε-
cloe, auccogaor illius Herodie qui, cum Jeans nalus νημένον Ήρώδου τ ο ύ , δτε έγεγέννητο. άνελόντος
681, omnes iufanies circa illod tempus Beihlehemi πάντας τούς έν Βηθλεέμ εκείνου τού καιρού γεννη
natoa auatulit, quod saspicareiar eum in hoc nu- θέντος παίδας, διά τδ υπονοείν έν αύτοίς πάνα»ς
mero prorsue esse, de quo ex magis ab Arabia ve- είναι τδν περλ ού είρήκεισαν αύτψ οί άπδ Αραβίας
nienlibas audierat. At consilium illios, qui omnibus έλθόντες μάγοι· μή επισταμένος τήν τού ισχυ
fortior eet, ignorabat; quomodo Joaepbo et Mari» ρότερου πάντων βουλήν, ώς είς Αίγυπτον τψ Ιωσήφ
* ba. L i i i , 9.
(16) Αιά τό etrai νΐδς. In editionibns !Gra?co- D Ula, q u » ab anima cura Verbo hyposiatice con-
Latinis anle bas voces apposllum esl μ ή τ ε , quod juncia separari non poieral. Vertil Langtis : < Ne-
quidam etei neceeearium essc non inttcior, delevi que eo quod immunis peccalo esl. » Perionins :
Umep, quia nec in mss. nec apud R. Siephanum c Sed qnia peccatum in euiu cadere non poie*l. >
reperilur. Sic etiam post σοφός, addilufti fuerat Gelenius: t Cum lamen stt innoceiilissimus. >
είναι, quod quidem expungere non dubitavi, l i l %
(18) Αχό τον δρονς. Legendum έπλ τού δρους
prorsue inulite. monet Thirtbras. Seil si quid rouundum eseei,
(17) Πρός τό άταμάρτητος slrcu. Liquet Jueti- legi oporteret έπλ τδ δρος. Sic eiiim infra είς τδ
oum de humana Cbrisii nalnra loqni. Nam aniea δρος bis repetilur. \ i d c i u r supponere Juslinus Ju-
n. 87, cnm divinam respiceret, negabat eum Spi- daeos ex aliqua montis parte in Cbristuni, qui eral
riius sancti donis opos babutfse. Qnin eiiam dum in valle momi subjecia irrnisae.
dc divina Ghristi natura loquitar, illud semper in- (19) Κατά τήτ διδασχαΛίαν. Idem pro bis to-
a u r principii cerlissimi slaiuit, ChHstum a Paire cibus tegii καλ τών διδασκάλων. Sic ctiam paulo
divinam esseniiam ac omnia atlribuia accepisse; aote Phariaaei, Scrib* et magigiri.
qoominiu miretnor, gi idera dicit de impeccaniia
717 DIALOGUS C U M TRYPHONK JUDJEO. 718
πελτή Μαρία έ χ ε χ ε λ ε ύ κ ε ι άπαλλαγήναι λαβούσι τδ Α pracepiseet, ut ίο JSgyplum aggompto peero ab-
«ώίον, χα\ είναι ε κ ε ί άχρις άν πάλιν αύτοίς άπο- ireni, ibique roanerent, donec eis iteram retelare-
χαλυφθή έπανελΟεΤν είς τήν χώραν αυτών. Κάκεί tiir, nt in patriam suaro redirent, lbi commorati
ξσαν απελθόντες α χ ρ ι ς άν άπέθανεν δ άποχτείνας euni, donec morerelar Herodet, qui paeroe circa
τά εν Βηθλεέμ παιδία Ηρώδης, καλ Αρχέλαος αύ Bethlehem oceidit, eique euccederet Arcbelaos. Jg
τδν διεδέξατο. Καλ ούτος έτελεύτα πρλν τδν Χριστδν autem ante morluat eet, quam Cbrislng ttucepiani
τήν οίκονομίαν (20) τήν χατά τδ βουλή μα τού Πα ex Pairis volunlate dispensationem io cruce adiro-
τρός γεγενη μένη ν ύπ* αυτού έπλ τψ σταυρωθήναι pleret. Cum autem Herodes, qui Arebelao succetail,
έλθείν. Ήρώδου δε τδν Άρχέλαον διαδεξαμένου, λα- potesiaiem, quae ipsi altribuu fuerat, accepUtet,
δόντος τήν έξουσίαν τήν άπονεμηθεΐσαν αύτψ, ψ Pilaius, ut gratnro illi faceret, vincturo Jesnm ad
χαλ Πιλάτος χαριζόμενος δεδεμένον τδν Ιησούν eum mieii; quod etiam fuluram pronoacen* Deaa
έπεμψε, καλ τούτο γενησόμενον προειδώς δ Θεδς εί- eic praedicavit: c Et abdocent ipsum ad Assyrium
ρήχει ούτω· ι Καί γε αύτδν είς Άσσυρίου (21) άπή- bospiule munus regi.i Aut etiam leonem rugientem
νεγχαν ξένια τψ βασιλεί. ι Ή λέοντα τδν ώρυόμενην euper enm dicebat diabolam, qui a Moyse terpeiit,
έπ* αύτδν έλεγε τδν διάβολον · δν Μωύσής μέν δφιν apud Jobet Zacbariam diabolui, a Jetu Salanas
καλεί, έν δέ τ ψ Ίώβ χαλ τ ψ Ζαχαρία διάβολος χέ- Β appellalus est, composilom nomea Uli ab actione.
κληται, χαλ ύπδ τού Ιησού Σατανάς προσηγόρευται, quam perpelravit, indictum declaraote. Nam«Sata»
δνομα ά π δ τής πράξεως ής έπραξε σύνθετον χ τ η - Judsorum et Syrorom lingoa idem ac deiertor e i
σάμενον αύτδν μηνύων (22). Τδ γάρ Σατάν τή Ι ο υ apostaia; illud autem tNas, · nomen est ex quo
δαίων χαλ Σύρων φωνή αποστάτης έστί · τδ δέ Νάς serpens dicius est per iniorpreutioneio, id esi, §i
δνομα (23), έξ ου ή ερμηνεία δφις έχλήθη, ταύτόν Hebraorum yocem inlerpreierit; quibos ex utris-
έστι Σατά τή (24) Εβραίων έρμηνευθείση φωνή* que vocibus i t unoro nomen Satanas. Statim enira
έξ ών Αμφοτέρων τών είρημένων έν δνομα γίνε alque Jesus ascendit e fluvio Jordane, nbi *?ox io
ται Σατανάς. Καλ γάρ ούτος δ διάβολος, άμα τ ψ eum ediia est: c F i l i u i meus ea u i ; ego bodiofe-
Ανα&ηναι αύτδν άπδ τού ποταμού τού Ιορδανού, nui l e · · ; scripium est in commenuriie 1 9 0 *po-
τής φωνής αυτού λεχθείσης, ι Υιός μου εΤ σύ* siolorura diabolum illum ad eom accessisae, et Un-
έ γ ω σήμερον γεγέννηχά σε, ι έν τοίς απομνημόνευ lasse, usque adeo ut ei diceret: f Adora m e ; »
μα σι τών αποστόλων γέγραπται προσελθών αύτψ χαλ eique respoiidiese Chrislom : c Vade reiro a me,
«ειράζων μέχρι τού είπείν αύτψ, c Προσχύνησόν μοι, ι Satana : Dominuin Deum luum adorabis, ti illi
και άποχρίνασθαι αύτψ τδν Χριστδν, c "Υπάγε οπίσω £ soli servles . · Quemadmodum enim Adamum de-
<Τ
μ ο υ , Σατανά* Κύριον τδν Θεόν σου προσκυνήσεις, cepit, sperabat ee Ια hone quoque aliqaid moliri
χαλ αύτψ μόνψ λατρεύσεις, ι Ό ς γάρ τδν Αδάμ posse. Et illud: c Sicut aqaa effusa suot et diapersa
έπλάνησεν, έλεγε χαλ τούτον δυνηθήναι έργάσασθαί omnia ossa m e a : facium esi eor meom tanquam
τ ι . Καλ τό* ι Όσελ ύδωρ έξεχύθη (25) χαλ διεσχορ- cera liquesceue in medio venlris raoi, ι pneoan-
πίσθη πάντα τά όστά μου* έγενήθη ή καρδία μου liabat qjaod ei illa nocle contigit, com adversus
ώσελ κηρδς τηκόμενος έν μέσψ τής κοιλίας μου, ι eum in montem Olivaram Teneroni, ut eom cooa-
δπερ γέγονεν αύτψ εκείνης τής νυκτδς, δτε έπ* αύ prenendereni. Nam in comroentariit, quos ab ejus
τδν έξήλθον είς τδ δρος τών Έλαιών συλλαβείν αύ aposlolis eorumqoe diecipulis scriplos dico, p r o -
τδν, προαγγελία ήν. Έ ν γάρ τοίς άπομνημονεύμασι dilum eet tudorero, veluti gailai sanguinit, ex eo
ά φημι ύπδ τών αποστόλων αυτού καλ τών έκείνοις defhmsee, cam precareiar ac diceret : c S i fteri
παραχολουθησάντων συντετάχθαι, δτι ίδρώς (26) ώσελ potest, traneeat calix iste ; » coniremlscente v i -
M
Τ
*· PfaL ιι, 7. · Matth. tv, 9. · · Mallh. xxvi,
(20) Γ ή τ οίχογομίατ. Legendnm είς τήν οίχο D ? a c a l , Davidem Camlum ad Psalm. x x x v ; Drue.
νομίαν, nec mulaiis opus est his verbis, quae mox Gomm. Post. ad vocet iV. T., pag. 194, cap. 10.
s^quuntur, έπλ τώ σταυρωθήναι. Fruslra enim placet JEBB.
SyUiorgio, έπλ τδ σταυρωθήναι. Ibidem aptius le~ (24) Σατά rf}, etc. Legendum τή έρμηνείφ, et
gKreior, n i obsenrat Sylbnrgius, Όριοδου δέ τού. mox τούτ' έστι χατά τήν Εβραίων έρμηνευθείσάν
(21) Eic ΆσσνρΙον. Eodcm modo hunc locnm φωνή ν. Saepe librarii errarunt in bac iiliera ν pro
Osat interpreiatur TerlolKanus lib. iv Adv. Mar- ι quod oliin non eubecribebalur.
cionem, cap. 13. J E B B . Vid. Cyrill. cal. 13, n. 14. (25) "Εξεχύθη- Idem verbum jam saepe occurrit,
(23) Κτγτύωτ. Id positam pro μηνύοντος, u l saepe sed umen videlur Ju&tinus legisso έξεχύθην. Illud
abas apud Josiinnm : paulo ante occurrit eadem enini verbum iia oxplicai, ut illud prsecipae refe-
verhoram conslruciio, ubi de Herode dicitur μή rat ad ipsum Glirisii cor *. Έντρομου τής καρδίας
επισταμένος. Y i d . infra, n. 112. δηλονότι ούσης καλ τών οστών δμοίακ;, etc. Vix ergo
(23) Τό δέ Νάςδτομα. Jtistintimindiixil lermina- dubiuin est, quiu legenl, ώσελ ύδωρ έξεχύθην, cuiu
tio Graeca Σατανάς, ιιι coinposilum pularii ex ΌΦ banc ralionem horum verborum reddat, quod Cbri-
Αποστάτης et νάς, τούτ' έστι δφις, prorsus inepie; sii oor faciuui fuerit coniremiscens ejusque ossa
ex quo lamen hoc discimu» νάς άρχαίχώς pro similiter, imo quod ipsuin cor facium fueril tan-
ναάς, id esi Tgru. I U solitum aniiquis, eophoni» quam ccra liquescens.
qoasi graiia, abscondere liileram Π in madio. Sic (26) "Οτι Ιδρώς. Dc€6l γέγραπται aut aliquid gi»
r«perlo MTV pro ΚΓίΤ0 apud raagisiroe. Yide, gi mile.
719 S. JUSTLNl PHILOSOPHI ET MARTYRIS 720
delicel illius corde et ossibus similiier conlremi- \ θρόμβοι κατεχείτο, αυτού ευχόμενου καλ λέγοντος,
gcenltyus, ac corde speciem habenie liqucsceniis in ι Παρελθέτω, εί δυνατδν, τδ ποτήριον τούτο · » έν
vcntrem c e r x ; ut cerlo scircmus voluisse Pairera τρομου της καρδίας δηλονότι ούσης, κα\ τών δστών
in ejusmodi eiiaro perpessionibus Filium suum vere ομοίως, έοικυίας της καρδίας κηρψ τηκομένφ είς τήν
propler uos versari, nec diceremus eum, cum Kilius κοιλίαν · δπως είδώμεν δτι δ Πατήρ τδν εαυτού Υίδν
Dei esset, non sensisse q u * ei iuflicia suni, quce- κα\ έν τοιούτοις πάθεσιν Αληθώς γεγονέναι δι' ημάς
que ei acciderunt. lllud autem : c Aruit lanquam βεβούληται, κα\ μή λέγωμεν, δτι εκείνος, τού θεού
testa virlue raea, ei lingua inea adbassil faucibus Υίδς ών, ούκ άντελαμβάνετο τών γινομένων κα\ συμ
roeis,» silentium illud, de quo jam dixi, praenun- βαινόντων αύτώ. Και τό* «Έξηράνθη ώς δστραχον
tiabat, cura is, qui veslros omnes insipienles ma- ή Ισχύς μου, κα\ ή γλωσσά μου κεκόλληται τ ω
gisiros arguere solebat, nullum omnino verbum λάρυγγί μου, ι δπερ προείπον, τής σιγής (έν μ η -
respondit. δεν\ (27) μηδέν άποκρινόμενος δ πάντας έλεγχων
άσόφους τούς παρ* ύμίν διδασκάλους), προαγγε-
λία ήν.
104. E l illud : c In pulverem mortis deduxisli 104. Κα\ τό· ι Είς χούν θανάτου κατήγαγές με ·
me : quoniam circumdederunt me canes muKi, con- ^ δτι έκύκλο^σάν με κύνες πολλοί (28) · συναγωγή
cilium malignanlium obsedit me. Foderunt roanus πονηρευομένων περιέσχον με. Ήρυξαν χείρας μου
meas et pedes meos. Dinumeraveruni omnia ossa κα\ πόδας μου. Έξηρίθμησαν πάντα τά όστά μου.
mea. Ipsi consideraverunt et inspexerunt me. D i - ΑύτοΙ δέ κατενόησαν κα\ έπείδόν με. Διεμερίσαντο τά
viserunt sibi vesiimenla niea, ei super vesicm meam !μάτια μου έαυτοίς, κα\ έπ\ τδν ίματισμόν μου 16α-
miserunt sorlem ; > bxc verba, ul jam dixi, pra> λον κλήρον , > ώς προείπον, προαγγελία ήν διά ποίου
nunliabaot quo inortis,genere illum condcmnalura θανάτου καταδικάζειν αύτδν έμελλεν ή συναγωγή τών
eeset improborum Synagoga, quos quidem ct canes πονηρευομένων * ούς κα\ κύνας καλεί καί κυνηγούς,
appellaiei venaiores, imlicans ipsoscanum duciores μηνύων δτι αύτο\οί κυνηγήσαντες και συνήχθησαν (29)
etiam congregaios fuisse, qui uihil non moliti sunt, οί αγωνιζόμενοι έπ\ τψ καταδικάσασθαι (30) αυτόν.
ut eum condemnarenl. Quod quidem factum fuissc "Οπερ κα\ έν τοίς άπομνημονεύμασι τών αποστόλων
in ejus aposloloruiu commenlariis perbibeiur. Ejus αυτού γέγραπται γενόμενον. Κα\ δτι μετά τδ σταυ
auiem vesiimenta, postquam cruciiixus est, inler se ρωθήναι αύτδν, έμέρισαν έαυτοίς οί σταυρώσαντες
divisisse eos, qui illum crucifixerunl, demonstravi. αύτδν τά ί μάτια αυτού, έδήλωσα.
105. Quae sequuniur in psalmo : ι Tu auiem, Do- » 105. Τά δέ ακόλουθα τού ψαλμού- ι Σύ δέ, Κύριε,
mine, ne elongaveris auxilium luum a me : ad de- μή μακρύνης τήν βοήθειάν σου άπ* έμού · είς τήν
fensionem meam conspice. Libera a gladio animam άντίληψίν μου πρόσχες. 'Ρύσαι άπδ ^ομφαίας τήν
meam et de manu canis unigenitam meam. 2 0 0 ψυχήν μου, κα\ έκχειρδς κυνδς τήν μονογενή μου (31) ·
Salva me ex ore leonis, el a cornibus unicoriiium σώσόν με έκ στόματος λέοντος, κα\ άπδ κεράτων μο-
bumilitatem meam; > similher eorum, quae illi in- νοκερώτων τήν ταπείνωσίν μου· ι ομοίως πάλιν δ ι
sunt et eorum quae illi eveniura eranl, documentum δασκαλία κα\ προαγγελία τών δντων αύτώ, κα\ συμ-
et praenuniiaiio fuii. Unigcnitum enim illura Palri βαίνειν μελλόντων. Μονογενής γάρ δτι ήν τψ ΠατρΙ
(27) ΈνμηδενΙ. Nimis operosa imrnnlalio si le- scilicel Scriplura, ul observal Jusiinus, iudicat con-
gamus cum Sylburgio, έν ή μηδενΐ μηδέν άπεκοί- cilitim ab illis liabiliini fuisse, ac Synagoga; tiomiue
νετο. Satius est parenlheslm apponere. Non enun eorum auclonlaiem designai.
desunl similia exempla in hoc Dialogo, in quo scri- (29) Καϊ συνήχθησαν. Displicet illud καί erudilis
. bendo saepe Juslinus ardorem animi magis quani viris Sylburgio ei Tbirlbio, quorum poslerior ron-
grammalicae leges sequilur. Vide supra n. 40, 89, jiinclionem mulio incommodius collocai, legendo
103, el infra n. 110, el Apol. 1, n. G l . δτι κα\ αυτοί. Niillntu equideiii vidi ^criplorem. qui
(28) Κύνες ποΛΛοί. Legilur in edilis κύνες κα\ banc voculain sa^pius usurparet, quain Jusiinus;
1
κυνηγο\ πολλοί, sedillud, καί κυνηγοί decsl in ulro- nec semper prinia iniuilione perspicilur, quo con-
que cod. ms. Ad oram lamen ulriusque ecripiunv silio eain usurpel, sed mediiaiione el auimi con-
esi : Έ ν άλλοις, κύνες κσΛ κυνηγο\ πολλοί. ld est, tenlione iiilerdum opus esl. Videtur hoc locoeam
c ln aliis exemplaribus legiiur canes ei venaiores adhibuisse ut hidicarei sacerdoles etiam de suojiiio
Tnulii. ι Non dubiiavil Siepbanus banc scripiuram scelere perpcirando, ui iu rebus ad Dei culluin e i
i n conlextum asciicere. Sed illum iia faclnrum gloriam perliiiemibus facere soiebant, intert»ecoo-
fuisse non puto, si rem aiientius considerasscl. siiiaios esse.
NanV Justinuin legisse κύνες κα\ κυνηγο\ πολλοί, (30) Καταδικάσασθαι. Reg. ad marg. ei R. Ste-
nullo inibi vblelur posse argumenlo probari. flon phanus ;ul calc. καταδικασθήναι.
agnoscuol codices mss. illud καί κυνηγοί, nec noiae (31) Τήν μονογενή μον. Vix dubium quin legeril
ad marginem apposilaHaniuin tribuissei Slephanus, Juslinus τδν μονογενή σου. Hisenitu psaluii versibtis
nisi eum movissei Jusiini ipsius auclorilas, qni el ea quaeCbrislo inerani, et ea qua; illi eveneruiil
paulo posl a i t : Ή συναγωγή των πονηρευομένων, conliiierideclaral, id esi aHernam generaiionem ex
ούς και κύνας καλεί κα\ κυνηγού;, μηνύων, eic. Paire ei naliviiaiem ex Virgine. Uuin etiain ideo
Inde naia suspicio illum legisse κα\ κυνηγοί. Sed baBC a Oavidedicu exislimai, quia c unigetiiius erat
tamen illius verba sic explicari possuni, ui sacer- Palri universorum, ι proprie ex eo Veibuna el vir-
doies et seniores, de quibus hic agiiur, canes nolus geniius. Haec autem ei in meniein venire nou
minaiim appellait fuisse dicantur, canum auiein polueruut, nisiquia legebal τδν μονογενή σου, t uni-
duciores non concepiis verbis, sed r c e i seusu, duni geniluui tuum. »
721 D I A L O G U S C U H TRYPHONE JWJEO. 7»
τών δλων ούτος, Ιδίως έξ αύτου Λόγος καλ δύναμις Α universorum eese, proprie Verbum el virlulein ex
γιγενη μένος, καλ ύστερον άνθρωπος διά της Παρθέ eogenilum, alque postea horoinem nalumex-Vir-
νου γενόμενος, ώ ς ά π δ τών απομνημονευμάτων έμά- gine, ut ex commemariis didicimus, jaio anlea do-
Οομεν, προεδήλωσα. Καλ δτι σταυρωθείς άπέθανεν, moiistravi. Quod aulem crucifixua moriem oppeitii,
ομοίως προείπε. Τδ γάρ· ι ΊΡύσαι άπδ (Ρομφαίας τήν id similiier prsediciuni. Illud enim: ι Erue a gladto
ψυχήν μου, καλ έκ χειρδς κυνδς τήν μονογενή μου ·· animam meam, ei de manu canis unicam meam.
σώσόν με έκ στόματος λέοντος, καλ άπδ κεράτων μο- Satoa me ex ore leonis et a eornibus unicornium
νοκερώτων τήν ταπείνωσίν μου, ι ομοίως μηνύοντας bumiiiiaiero meam, ι similiier denunlianiis est, quo
δι* ου πάθους έμελλεν απόθνησκε ιν, τουτέστι σταυ supplicii genere moriiurusessei, id estcruce; UluJ
ρού σθαι. Τδ γ ά ρ , « κεράτων μονοκερώτων (32), ι δτι enini, c a cornibus unicornium, > solius crucisfor-
τδ σχήμα τοΰ σταυρού έστι μόνου, προεξηγησάμην main cxbibere, vobis antea expoaui. Quod autem
ύμίν. Καλ τδ άπδ ^ομφαίας καλ στόματος λέοντος καλ precaiur animam suam a gladio el ex ore leonie et
έκ χειρδς κυνδς αίτείν αύτδν τήν ψυχήν σωθήναι, ίνα de manu canis liberari, precalio erat, u l oe qttit
μηδελς κυρίευση τής ψυχής αύτοΰ αίτησις ή ν ίνα, ipsius animae dominareiur; ut cum uos ad exiium
ήνίκα η μ ε ί ς πρδς τή έξόδψ τού βίου γινδμεθα, τά viiae venimus, idein a Deo poscamue, qui impuden-
αύτά α ί τ ώ μ ε ν τδν θεδν τδν δυνάμενον άποστρέψαι Β lem omuem el malum angelum avertere potesl, ne
πάντα αναιδή, πονηρδν άγγελον, μή λαβέσθαι ημών aniiiiam nosiram capial. Aique animas quidem roa-
τής ψυχής. Κα\ δτι μένουσιν αί ψυχαλ, απέδειξα (33) nere, ex eo demoiistravi, quod etiam Sauuielis- anima
ύμίν έκ τού κα\ τήν Σαμουήλ ψυχήν κληθήναι ύπδ τής a veolriloqua Pyibouissa, ut peiieral Saul, evocala
εγγαστρίμυθου, ώς ήξίωσεν δ Σαούλ. Φαίνεται δέ καλ s i i . Apparet autemouines animasejusmodi juaiorum
δτι πάσαι αί ψυχαλ τών ούτως δικαίων καλ προφητών ei propljeiarum, sub poiesutein talium virlulumcd-
ύπδ έξουσίαν έπιπτον τών τοιούτων δυνάμεων, οποία cidisse, qualem viriutem ei in ventriloqua illa fuisse
δή καλ έν τή έγγαστριμύθψ εκείνη έξ αυτών τών rebus ipsis declaraiur. Uiifle el nos eiiamper F i -
πραγμάτων ομολογείται. "Οθεν καλ ούτος διδάσκει liam suum, propter quos baec fleri patet, edocet
ήμας καλ διά τού Τίού αυτού τδ πάντως άγωνί- Deus ulorauiiio contendamus, ac inexilu vitae pre-
ζεσθαι (34), δι' ούς γίνεσθαι (35), καλ πρδς τή έξόδψ cemur, ne animae noslra sub aliquam ejusmodi po*
αίτείν μ ή ύπδ τοιαύτην τινά δύναμιν ύποπεσείν τάς icsiatein cadant. Nam euro spiritum in cruceredde-
ψυχάς η μ ώ ν , φαίνεται. Κα\ γάρ άποδιδούς τδ πνεύμα rei, dixil : c Pater, in manus lnas commeadospi-
έπλ τψ σταυρψ, είπε, ι Πάτερ, είς χείρας σου παρα- rilum nieum > ut ex apostoioruro commeolariis
τί&εμαι τδ πνεύμα μου · » ώς καλ έκ τών άπομνη- iJ quoque didici. Eicum borlarelur discipulos saos^
μονευμάτων καλ τούτο έμαθον. Καλ γάρ πρδς τδ C Μ Pbarisa3oruni vivendi geuus suptjrarenl; sin m i -
ύπερβάλλειν τήν Φαρισαίων πολιτείαν τούς μαθητάς nus, salvos 6C ιιοιι fuluros acirenl, haec dixisse in
αυτού συνωθών · εί δέ μή γε, έπίστασθαι δτι ού σω- coinmeniariis narratur : ι Nisi abundaveril jusdlia.
θήσονται· ταύτα είρηκέναι έν τοίς απομνημόνευμα σι vesira plus quam Scribarum el Pbansaeorum, oou
γέγραπται · c Έάν μή περισσεύση υμών ή δικαιοσύνη intrabilis in regnum c o e l o r u m ·
πλείον τών Γραμματέων καλ Φαρισαίων, ού μ ή είσ-
έλθητε είς τήν βασιλείαν τών ουρανών.»
106. Καλ δτι ήπίστατο τδν Πατέρα αυτού πάντα 106. Chrhti resurrectio prcedicta in fine psalmi. —
παρέχειν αύτώ, ώς ήξίου, καλ άνήγειρεν αύτδν (36) (juod auieui sciebal Patrein suum sibi oinuia pre-
Ικ τών νεκρών, καλ πάντας τούς φοβούμενους τδν caoti iradiiurum, sequa ab eo exuioriuis exciuiuiu.
θ^δν προέτρεπεν αίνείν τδν θεδν διά τδ έλεήσαι καλ i r i ; quodque omnea Deum liroenies b o r u i u s esl ut
διά τού μυστηρίου τού σταυρωθέντος τούτου πάν γ έ Deum laudent, quia eiiam per boc mysterium bu-
νος τών πιστευόντων ανθρώπων (37) · καλ δτι έν μέσφ jus cruciGxi miserlus esl omuis credenlium bomi-
τών αδελφών αυτού έστη τών αποστόλων (οί τίνες Duin generis: quodque iu medio fralrum suoruui
Τ
" L u c . χ \ ι ι ι , 46. · .Mallh. ν , 20.
(38) Τό γάρ κεράτων μονοκερώτων.

% Locus hic D ul Koribollus observavii. Ο τ τ ο .
tiiitestil ex apposita interpuaciione; ex qua patet (34) Άγωνίζεσθαι. Deslrenua adversus diabolum
l>%alnii verba ciiari, quoruin quidem cum cruce af- per tolam vrtam dhnicaiione ha;c videiiiur iulelli-
ioiiaiem denionsirat n. 91. V i d . Cyrill. cal. 12, gcnda, eoque referlur pra^cepliim C b r i s l i , quo I
n. 15, et cau 14, n. 19. paulo post cilaiur, ul jusiiiiam Pbarisxorum supe-
(33) "Απέδειξα. Deesibaecdemonslralio. — Gul. I reiims. Pro καλ ούτος legeudum καλ ό θεός.
Sjiuuel. XXVIII, 7 sqq. el Apol 1, c. 1S. — Ideui (35) Αι" οϋς γίνεσθαι. Ilis verbisjungendum ver-
aun Justino doceul Urigenes (liumil. in I Reg. bum φαίνεται, quod in line periodi periiicoiamodt*,
x x n i i . [Opp. ed. de la Rue, U II], p. 490 sqi|.) ulpote loco non suo, legiiur.
atiiqae Paires. Atvero Terluliianus (De anima c. 57, (36) Άνήγειρεν αυτόν. Convenientius άνεγε-
p. 245), Hieronymos (Comm. in Malih. v i , 3 1 , al.) ρεΐν. SILBURG.
Pseodo-Juslinus io Quast. et respons. ad orihod. (37) Τών πιστευόντων ανθρώπων. Claraeel per-
S esp. ad q u x s l . LU) et alii, quos Semiscb. Jutlin d. spicuae senieniiae necesse non esi addere wrbum
aripr. ρ. u , p. 463, n o l . 4, receusei, doccnl Sa-
rnoelis animam non revera fuisse ab iuferis evoca-
σώσαι, ul placel Sylburgio. Sed illud καί, quod le-
gilur anie has voces διά τού μυστηρίου ideiu valct ac
u n i , sed lantuiniuodo spectrum «lacniouuin uiachi- etiam; el Deum eliam proprio Filio non pepercissc,
Mlionibos sub Samiiclis loruia regi apparuisse. Sed scd pro nobis omuibus illum iradtdisse biguilkal.
uiire inlorduui bic QuiUuul Palics (v. c. Basiiius),
7*5 S. JUSTINl PHILOSOPHI E T MARTYRIS 724
apottoloratJi ttelil (qul quidoro potlqiiaiii resurrexit Α μ«^ά τδ άναστήνβι αύτδν έχ νεκρών, χ α \ πεισθήναι
• mortoig, eUquepersua»jt, id quodeliam anic paa- ύ π ' αυτού, δτι κα\ πρδ τού παθείν έλεγεν αύτοίς, δτι
sionem illU dixerat, oportuisse baec eum pali ea- f ταύτα αύτδν δεί παθείν, χα\ Απδ τών προφητών (38)
que a propheiis fuisse prauiuntiaia, poeniiemiara δτι προεκεκήρυκτο ταύτα, μετενόησαν έπ\ τ φ άφί-
ogerant, quod ab eo defecissent, cum crucifigereiur) στασθαι αυτού δτε έσταυρώθη), καλ μετ' αυτών διά
el cum una cum eis versaretur, Deam laudavit, ul γων, ύμνησε τδν Θεδν, ώς καί έν τοίς άπομνημονεύ-
in commeniariie apostolorum declaraium eet, hstc μασι τών αποστόλων δηλούτα» γεγενη μένον, τά λεί-
u u n
ex reliquo psaloio manifesta 2 0 1 * « Sic autem ποντα τού ψαλμού έδήλωσεν. Έ σ τ ι δέ ταύτα*« Διηγή-
babei: c Narrabo noroen tuuin fralribus meis : in σομαι τδ δνομά σου τοίς άδελφοίς μου · έν μέσφ Ε κ
medlo Ecclesi» laudabo te. Qui limeiii Doroinum, κλησίας υμνήσω σε. 01 φοβούμενοι τδν Κύριον αίνέ-
laudate eum; univereum eemen Jacob, glorificate σατε αυτόν * άπαν τδ σπέρμα Ιακώβ δοξάσατε αύτδν.
ewii. Metuant eum omne semen lsrael. ι Quod au- Φοβηθήτωσαν αύτδν Απαν τδ σπέρμα Ισραήλ. » Καλ
lero anura ex apostolis routaio nomine Petrum ap- τδ είπείν μετωνομακέναι αύτδν Πέτρον Ινα τών απο
pellasse dicilur, alque In aposlolicis commcnlariis στόλων, χαλ γεγράφθαι έν τοίς άπομνημονεύμασιν
Id quodque refertur; qnodque preterea duos alioa αυτού γεγενη μένον καλ τούτο, μετά τού κα\ άλλους
fralres, Zebedai fllios, Boanergee, id esl lonkrui Β δύο αδελφούς υΙούς Ζεβεδαίου δντας μετωνομακέναι
ilios cognominavit, id argumenlo erat ipsum illum ονόματι τού Βοανεργές, δ έστιν υίολ βροντής (39)»
oase, · quo Jacob braelis, Auses Jesu aomine σημαντικδν ήν τού αύτδν εκείνον είναι, διδ κα\ (40)
cogooininaius esl, per quod nomen eiiam in lerram τδ έπώνυμον Ιακώβ τ φ Ισραήλ έπικληθέντι εδόθη,
pairiarcbis promissam ialroduclus est populu* ex καλ τ φ Αύσή δνομα Ιησούς έπεκλήθη · δι' ου όνόμα
bis, qui ex iEgypio profecii suni, superetes. Eum τος καλ είσήχθη είς τήν έπηγγελμένην τοίς πατριάρ-
autem laoquam aslrum ex genere Abraba?orilurum χαις γήν δ περιλειφθελς άπδ τών άπ* Αίγύπτου εξελ
Moyses bia verbis declajravit: t Orietur siella ex θόντων λαός. Καλ δτι ώς άστρον (41) έμελλεν άνα-
iacob et dux ex lsrael " · Et alia Scriptura : t Eccc τέλλειν αύτδς διά τού γένους τού Αβραάμ, Μωΰσής
1
virjOriene nomen ejus' . » Cum igUurexorta es« παρεδήλωσεν ούτως είπων * c Άνατελεί άστρον έξ
aet el in coelo, glaMin aiquc oalus est, 8ieUa,quem- Ιακώβ, καλ ηγούμενος έξ Ισραήλ. »Καλ άλλη δέ Γραφή
admodum eoriptom 6*1 io comineniariis aposiolo- φησιν * < Ιδού άνήρ * "Ανατολή δνομα αύτφ.»'Λνατεί-
fum ejus, ex Arabia magi, re ex boc signo cogiiin, λαντος ούν καί έν ούρανφ (42) άμα τ φ γεννηθήναι αύ
ad?eaaruoi, eumque adora?erunt. τδν αστέρος, ώς γέγραπται έν τοίςάπομνημονεύμασι
^ τών αποστόλων αυτού, οί άπδ Αραβίας μάγοι έκτου*
του έπιγνόντες, παρεγένοντο, καλ προσεκύνησαν αύτφ.
107. Idem Aogwui ι% Jena kitloria.—fiuod au- 107. Καλ δτι τή τρίτη ήμερα έμελλεν ανάστησε-
lem tertio die, postquam cruciflxus fuiaset, re- σθαι μετά τδ σταυρωθήναι, γέγραπται έν τοίς άπο
a u r r e c i u r u s a r a t , eoripium eet in M S d e m coromen- μνημονεύμασιν, δτι οί άπδ τού γένους υμών συζη*
lariie bominet vtetri genarts, cuin diapulareitt τούντες αύτφ έλεγον,δτι, ι Δείξον ήμίν σημείον* >
cum eo, dixisse: c Oaieude nobit tignum; » euro- κα\ άπεκρίνατο αύτοίς, * Γενεά πονηρά καλ μοιχαλλς
que respondisae: < Goneralio prava et adultera σημείον επιζητεί* καλ σημείον ού δοθήσεται αύτοίς,
aigQna quamt, ei eignum D O Q dabitur eis niei ei- ε4 μή τδ σημείον Ίωνά. > Καλ ταύτα λέγοντος αυτού
g m i m iouae > Quaa cum ab e e dicereotur ar-« παρακεκαλυμμένα, ήν νοείσθαι ύπδ τών άκουόντων,
cane, intelugore erat audientibue, eura, postquam δτι μετά τδ σταυρωθήναι αύτδν, τή τρίτη ήμερα
cracinxus fuiatet» teriio die reaurreciuruai, Ac άναστήσετα*. Καλ πονηροτέραν τήν γενεάν υμών καλ
v e t t r a m qnidem generalioaem naquioreui et magia μοιχαλίδα μάλλον τής Νινευΐτών πόλεως έδήλου, οί-
aduheram civiute Niaivitarum demonairabal, qui τινες, τού Ίωνά κηρύξαντος αύτοίς μετά τδ έκβρα-
cum ete Jonae e venire magni piseis leriie die eja- σθήναι αύτδν τ ή τρίτη ήμερα άπδ τής κοιλίας τον
T i
Num. xxiv, 17. » Zach. v i , 12. " Maltb. x n , 39.
(38) Καϊ άπότώτ Λροφητώτ. Legendum ύπδ τών D puloruin Haia.

προφητών. Vide eupra, ιι. 76. (40) Αώ καί. Legenduin δι" ού et mox τ φ Αύ -
(39) ΪΙοϊ βροντής. Sic eiiam Tertullianus lib. σή. THIRLB.
iv adv. Marc, c, 1 4 : c Muiai et Peiro nomen de (41) 'Ώς άστρον. Respicere tidetur Juslinus ad
Siwone ; auia ei ereator Abrabae et Sarae et Auseie illud psalmi: c E l annuiuiabuiit coeli justiliam
noinina reformavii, bunc vocando Jesum, illis syl- ejtis. » Adbuc eniin versatar in eiustlem p>alini ex-
iabas adjiciendo. > Sed facile non esl baec Jusiini plicaiioue ; el quamvis post baec verba ; ι Timeal
de Peiro e l tiliis Zebedaei dicla cum superioribus eiiin omne semen lerael, * nih.il amplius reciieiur
conneciere, e l ad quem psalmi versum referautur ex psalmo, facile apparet reiiqua a Juslioo brevi-
oetendere. Equidem faleor me serieui ei conti- laiis causa fuisse omissa vel a librariis. Videlur
nualioiicm non aiiiinadveriere, nisi legamus τδ 6vo-V euiin Juslinus praniitlere se reliqua psalmi reciia-
μ ά μου, c Narrabo nomen memu frairibus meis, > turum, cum a i l : Τάλείποντα τον ψαλμού έδήλωσεν.
tdque fecisse Cbristum inlelligamus, cum, muiaiis Έ σ τ ι δέ ταύτα.
Peiro ac ioanni ejusque fralri uominibus, euni se (42) Καϊ έτ ούρανφ. Eliam in coelo stella exor-
•sse declaravil, qui Abrabae et lilio Navae nomina ta, quia scilicet alia iu lerris louge praibUiiiior pro-
muiaverat. S i ininus placeat baec conjeclura, loius dierai.
bic locus digressio e ; i i ex commemoralione disci-
7*5 M A L O G U S C U M TRYPHONE J U D £ 0 . 720
Αβρού Ιχθύος, δτι μ ε τ ά τρεις (& ΛΜοίς τεσσαράκοντα Α cius prsedicasset fore, ut post lres[a/. quadraginta]
(43))ήμέρας π α μ π λ η θ ε λ άπολούνται, νηστείαν απλώς dies oniversi perirent, jejunium omnium prorsui
πάντων ζώων, ανθρώπων τε καλ άλογων, μετά σα»· animalium, hominum ecillcet et pecudum, cum
χοφορίας, xaV εκτενούς όλολυγμού, καλ άπδ τών καρ saccis et vehemenii ejulatu, et vera ex cordibus
διών αληθινής μετανοίας αυτών, καλ άποταγής τής conversione el ab improbitaie discessione proinul-
πρδς άδικίαν, έκήρυξαν, πιστεύσαντες, δτι-ελεήμων δ garunt, certo tenenles Deura inisericordero el be-
βεδς καλ φιλάνθρωπος έστιν έπλ πάντας τούς μετατι nignum esse in eos omnes qui a nequHia dfscedunl;
θεμένους ά π δ τ η ς κακίας, ώς καλ αύτδν τδν βασιλέα ila ut ipse eiiam rex civitatis illius ac magnales
τής πόλεως εκείνης, κα\ τούς μεγιστάνας ομοίως, simililer saccis iuduii in jejunio el supplicalione
σακκοφορήσαντας προσμεμενηκέναι τή νηστεία κα\ pennanereni, ac ne urbe ipsorum everleretur i a i -
τή Ικεσία, καλ έπιτυχεϊν μή καταστραφή ναι τήν πό peirarenl. (Juinetiarn cum moererei Jonas, quod
λη» αυτών. Άλλά χαί τού Ίωνά άνιωμένου έπλ τψ die [qnadragesimo] terlio, u l predicaverat; urbs
τή (τεσσαρακοστή) τρίτη ήμερα, ώς έκήρυξε, μή κα- eversa non fuisset, prudenli consilio Deus bedera
ταστραφήναι τήν πόλιν, διά τής οίκονομίας τού έκ illi e tepra proferenda, sub qua sedens ab a3stu
τής γ η ς άνατείλαι αύτψ σικυώνα (44), ύφ' δν καθεζό- obumbrabaiur (erat autem hedera, repentina cu-
μενος εσχιάζετο άπδ καύματος (ήν δέ δ σικυών κολό- curbila, nec planlata a Jona, nec irrigata, 2 0 2
β
κονβα αίφνίδιος, μήτε φυτεύσαντος τού Ίωνά, μή sed subilo ad~umbram ei ministrandam exorla) ea-
ποτίσαντος, άλλ' εξαίφνης έπανατείλας αύτώ σκιάν qne rursus alio proceplo exsiccanda; qua ex re
παρέχειν), χάκ τής άλλης (45) ξηράναι αύτδν, έφ' φ angebalur Jonas; inique eura moerere arguil Deue,
έλνπείτο Ίωνάς, καλ ήλεγξεν αύτδν ού δικαίως άθυ- quod civilas Ninivilaruin eversa non fuissei. c Tu
μούντα έπλ τ ώ μή κατεστράφθαι τήν Νινευίτών πό pepercisii, inquil, hedere, in qua nihil fecisli opa-
λιν, λέγων* ι Σύ έφείσω περλ τού σικυώνος ού ούκ rae, neque nuirivisii eam, quae sub noctem euam
εχοπίασας άν αύτψ, ούτε έξέθρεψας αύτδν, δς ύπδ prodiit, et sub noctem suaiir periit; et ego non par-
νύχτα αυτού ήλθε* καλ ύπδ νύκτα αυτού άπώλετο. cam super Ninive civiiaie magna, in qua habiianl
Κ ά γ ώ ού φε ίσο μαι υπέρ Νινευί, τής πόλεως τής με plures quam cenlum viginli raillia bomioum, qui
γάλης, έν ή κατοίκου σι πλείους ή δώδεκα μυριά nesciunt quid sit inter dexteram auam et sinisiram
δες ανδρών, ο! ούχ έγνωσαν άνά μέσον δεξιάς αύ suam, et jumeuta muUa t . - » . n
των, χαλ ανά μέσον αριστεράς αυτών, καλ κτήνη

«ολλά; »
106. Καλ ταύτα οί άπδ τού γένους υμών έπιστάμβ- 106. Judaeos nQn*conv$rlit Christi remxrtctio. Sefr
νοι άπαντες γεγενη μένα ύπδ τού Ίωνά, καλ τού Χρι- Q ptr iotum orbem mueruni qui ChrUtum aceusarent.
• π α ρ ' ύμίν βοώντος, δτι τδ σημείον Ίωνά δώσει -r-Atquo b « c quidem cum scireat omnes vceirl
ύμίν, προτρεπό μένος ίνα κάν μετά τδ άνοστη ναι αύ tfeneris homioes a iona facta esse, comque C h r i T
τδν άπδ των νεκρών μετανοήσητε έφ' οίς έπράξατε etui apud Tos clamaret se eigpum Jooaa vobis dalu-
χακοίς, χαλ όμοίως Νινευίταις προσκλαυσητε τ ψ rum, adhortaos u l sallem poslqnam amortuis re-
β ε ψ , δπως χαλ τδ έθνος καλ ή πόλις υμών μή άλψ surrexieset, poeoitentiara iraprobe faclorum ago-
χαταστραφείσα ώς κατεστράφη · (46) καλ ού μόνον M i s , et Niniviurum exemplo lacrymis Detim Ας-
ού μετενοήσατε, μαθόντες αύτδν άναστάντα έχ νε cieretis, ne gens vesira ei civitas capta everlere-
κρών, άλλ' ώ ς προείπον, άνδρας χειροτονήσαντες tur, quemadmodum eversa est; noa modo poaoi?
εκλεκτούς, είς πάσαν τήν οίκου μένη ν έπέμψατε, κη teniiam non egisiis, posiquam illum ex moriuia
T4
ρύσσοντας, δτι αίρεσίς τις άθεος καλ άνομος έγήγερ- reeurrexisee didiciatis; sed euana, ut jam d i x i S
*ιαιάπδ Ιησού τίνος Γαλιλαίου πλάνου· δν-σταυρω- delectos horaines constitaislU, ac per οοβ ία lotam
«φτνωνήμών, οί μαθηταλ αυτού κλέψαντες αύτδν άπδ orbem lerrarum miaaot praedicaalla iwpiani qaam.-
Τ β
J o u a s i v , 10. V i d . n. 17.
(43) ΈΥ άΧΙοις τεοσαράχοντα. Apud Septua* D c. 94, Diod. Sic. Bibl. i , c, 54), ricinut, arbuscula
giaia, quos eequi solet Jusiinus, ires laniuin dies celeriter crescens, sed culmum habens moilem, quo
poDBDiur, quadraginia vero in Hebrao coniexlu et vel leviter laeso moriiur. Quare baud dubie etiam
apud AquHam, Symraachum et Tbeodoiionem. Qua- apud Juslinuro (idem Credner. 1. c. admonuit) x i -
re cum Jusunus ires lantum dies numerel, non κυώνα reponendum esl. Facile auiero Κ et Σ con-
minim si baec oola apposila fuit, kr dXloic τεσσα- fundi poierani. O T T O .
ράκσντα, t AUbi scribilur quadcaginla. » ln ulro- (45) Kdx ζης άΜΙης. Supple οίκονομίας, nempe
qae cod. ms. aliquid spatii reliclum fueral posl ex abo Dei praecepto sive consilio. Quemadmodum
has voces έν άλλοις, oinisso, ul probabileest, verbo enim Deus praeceperai hederae et ascendit wiper
γράφεται. Ιιι iiadein codicibus maa., itidein ul in caput Jonae, sic eliam praeccpit. vermi et percussit
ediua, legilor τεσσαρακοντατρείς. Sed manifeslum bederam etexaruii. Sylburgius pro τής άλλης pro-
taroreoi reliiiquere uefa» fuil. ponil άλέης sive αλέας calom uisi quismalii εΛης.
f
(44) Σιχνώτα. Hox δ σικυών e l τού σικυώνος. Langus ei Tbirlbius leguut χαλ τής άλλης subau-
Laogua caeleriqae σικυώνα vertunt hederam, sed est diendo ημέρας.
mrea cucumentut con$Ua ; inde non quadrat ad (46) lncipii apodoeis, Quare vocula χαί fortatse
explieaiionem additam: ήν δε ό σικυών κολόκυνθα esi expungenda; eiiam in loco geraello n. 17 omil-
αιφνίδιος. Nec quisqaam velerum inierpreluro Jou. tiiur. Ast saepe a Jusliuo usurpaiur praeter reiu.
ιν, 6, Isu voce usus esi. Recle vero Aquila et OTTO.
Tbeoiloiioa χικυών (χίχι, κούχι: Herodol. flui.u,
dam e l exlegem seclam a plano quodain Jeau Gali- χ του μνήματος νυκτός, οπόθεν κατετέθη (47) άφηλω-
Ι#ο excitatam esse, et cam illum a nobis crucifi- θελς άπδ του σταυρού, πλανώσι τους ανθρώπους λέ
xum discipuli ex monumenlo, in quo, refixus e γοντες έγηγέρθαι αύτδν έκ,νεκρών, καλ εις ούρανδν
cruee, depositus fuerat, noctu subripuerint, decipi άνεληλυθέναι· κατειπόντες δεδιδαχέναι καλ ταύτα
ab illis homines, dum euin ex moriuis resurrexisse άπερ κατά τών ομολόγουντων Χριστδν καλ διδάσκα
ei ίιι co&lum asceudisse dictiiant. Quineliam do- λον καλ Υίδν θεού είναι, παντλ γένει ανθρώπων άθεα
cuisse illum addidisiis impia illa et nefanda ac de- καλ άνομα καλ ανόσια λέγετε. Πρδς τούτοις, καλ
•estabilia facinora, quac adversus eos, qui illinn άλοόσης υμών τής πόλεως, καλ τής γής έρημωθεί
Christum et dociorem et Filium Dei proiiienlur, σης, ού μετανοείτε, άλλά καλ καταράσθαι αυτού καλ
apud omne horainura genus spargilis. Ad haec ca- τών πιστευόντων είς αύτδν πάντων τολμάτε, Καλ
pia urbe vestra, ei lerra vasiaia poenileiiiiam non ημείς υμάς καλ τούς δι* υμάς τοιαύτα καθ* ημών
agitig, eed illum eliam ac omnes, qui in illura cre- ύπειληφότας ού μισοΰμεν, άλλ' εύχόμεθα κάν νύν
dunl, dirie devovere audelis. Nos autem nec vos μετανοήσαντας πάντας ελέους τυχείν παρά τού εύ-
odimus, nec eos qui talem de nobis opinionem a σπλάγχνου καλ πολυελέου Πατρδς τών δλων θεού.
Tobis accepere; sed precamur u l , nunc salicm poenilenliani agenles, misericordiam omoes conseqaa-
mint a perbenigno ei niirum in roodum misericorde universorum parente Deo.
409. Genlium convemo prcedicta α Michaa.— B 109. 'Αλλ' δτι τά έθνη μετανοείν (48) άπδ της κα-
Quod aulem gentes ncqutiia?, in qua erranles vive- κίας έν ή πλανώμενοι έπολιτεύοντο, άκούσαντα τδν
bani, poeniieuliam erant aclure, poslquam ex apo- άπδ τών αποστόλων αυτού άπδ Ιερουσαλήμ κηρυ-
aiolia doclrinam, quam illi ab ipsis usque Iiieroso- χθέντα δι'αυτών παθόντα (49) λόγον, καλ λόγους βρα
lymis praedicarunl, didicissenl; pauca eliam verba χείς λέγοντος μου άπδ προφητείας Μιχαίου, ένδς τών
ex Micbae», aniue ex duodecim, vaticinio reciian- δώδεκα, άνάσχεσθε. Είσλ δέ ούτοι · c Καλ έσται
lem me perferaiis velim. Ea sunl bujusmodi: c Et έπ' έσχατου ήμερων εμφανές τδ δρος Κυρίου, Ιτοι-
eritin novissiuiis dierum raanifestus I U O Q S Domiui, μον έπ* άκρου (50) τών ορέων * έπηρμένον αύτδ υπέρ
praeparatus in sumroo monlium, sublimaius ipse su- τούς βουνούς· καλ ποταμδν θήσονται (51) έπ' αύτφ
per colles; et fluvium ponent in ipso populi, ei λαολ, καλ πορεύσονται έθνη πολλά, καλ έρούσι · άεύτβ
ambulabunt gentes muliae, et diceni: Veniie, ascen- άναβώμεν εις τδ δρος Κυρίου, καλ είς τδν οίκον τού
dairnis ad montem Domini, et ίιι domum Dei Jacob, θεού Ι α κ ώ β · καλ φωτιοΰσιν ημάς τήν δδδν αύτοΰ,
el oslendenl nobis viani ejus, el atubuiabimus in καλ πορευσόμεθα έν ταϊς τρίβοις αυτού · δτι έκ Σιών
semilig ejus; quia de 203 Sion exibil lex, el ver- έξελεύσεται νόμος, καλ λόγος Κυρίου έξ Ιερουσαλήμ,
bum Domjui de Jerusalem, et judicabit inier popu- καλ κρινεί άνά μέσον λαών πολλών, καλ ελέγξει έθνη
los multos, et arguel genles fories usque in longin- C Ισχυρά έως μακράν · καλ συγκόψουσι τάς μαχαίρας
quuin; et concident gladios suos in aratra, et ba- αυτών είς άροτρα, καλ τάς ζιβύνας αυτών είς δρέ
fclas suas in falces, et non suroet gens conira gen- πανα · καλ ού μή άρη έθνος έπ' έθνος μάχαΕραν, καλ
tem gladium, et non discenl ulira belligerare. EC ού μή μάθωσιν έτι πολεμεϊν. Καλ καθίσεται άνήρ
sedebii vir subvite sua, et sub licu sua, et non eril ύποκάτω αμπέλου αυτού, καλ ύποκάτω συκής αυτού·
qtii exterreal; quia os Domini virlulum loculum καλ ούκ έσται ό έκφοβών · δτι στόμα Κυρίου τών δυ
esl; quoniam omnes populi ambulabnnt in nomine νάμεων έλάλησεν δτι πάντες οί λαολ πορεύσονται έν
deorum suorum; nosaulem ambulabimus in nonii- ονόματι θεών α υ τ ώ ν ημείς δέ πορευσόμεθα έν ονό
ne Domini Dei nostri in aeiernum. Ει eril in die ματι Κυρίου θεού ημών είς τδν αίώνα. Καλ Ισται
illa, colligam angustiis affeclam, ei ejeclam congre- έν τή ήμερα εκείνη, συνάξω τήν έκτεθλιμμένην, καλ
gabo, et cam quam afflixi, el ponain aogusliis afle» τήν έξωσμένην αθροίσω, καλ ήν έκάκωσα · καλ θήσω
ciam in rcsiduum, et oppressam in genlein polen- τήν έκτεθλιμμένην είς υπόλειμμα, καλ τήν έκπε-
tem. E i regnabil Dpminus super eos in monle Sioji πιεσμένην είς έθνος ίσχυρόν. Καλ βασιλεύσει Κύ-
f e
ex hoc nunc etusque in sxculum . > D ριος έπ' αυτών έν τψ δρει Σιών άπδ τού νύν καλ έως
τού αίώνος. ι
? e
Micb. ιν, 1-7.
(47) "Οπόθεν κατετέθη. llUid οπόθεν referendum multnm nocel, si addalur καί.
ad κλέψαντες, quasi dicamus ; subripienles ex qno (50) Έπ' άκρον. Iia uierque codex inss. Edili
loco reposilus fueraL Eadem loquendi ralio ιι. 132. 4
άπ άκρου.
Legeiiduin supra κηρύσσοντες, ul n. 17. (51) Καϊ ποταμδν θήσονται. Pro his roribua
(48) Μετανοείν. Supple έμελλον, quod qutdem legilup apud Sepluagiiita, καλ σπεύσουσι πρδς αυτά
verbum cuiii anlea posueril Juslinus ubi de Glirisii λαοί. Sed euuidem seusum exbibenl verba Jtiscini,
resurrociione agere ccepii, tum mlror boc ioco re- qiiibus summa popiili confhienlis mulliUido siguift-
peiilum non. fuisse* calur, vel poiius, ulobserval Thirlbiue posl C i p e l -
(49) Παθόντα. Locus eiiitescet tegendp μαθόν- bim, inasris consemiunt ciim Hebra?o verbo T W ,
τα, qiwe quidem levissima imniutalio es^, ei niaxime pro quo L X X legenuil ΉΠΟ. Ex eoxlem fome de-
necessaria. Noo enim de Verbo pa&so bic agitur, auuipia quae infra legunlur: Έ ν ονόματι τών θεών
ged de doctrina ab aposlolis praedica.ia. Pnucedens αυτών.
\cibum άκούσαντα expuiigi possct; sed tamea mm
729 DIALOGtiS C U M TRYPHONE JUDiEO. 730
410. Καλ τελέσας τ α ΰ τ α , έπεϊπον* Καλ δτι ol δι- Α **0. Par* propheliai jam implela in Chrhtianh;
δάσκαλοι υμών, &> άνδρες, τους παντός λόγους της altera implebitur in tecundo adventu. — His reci-
περικοπής τ α ύ τ η ς είς τδν Χριστδν δμολογούσιν είρή- talis haec addidi: Ac vesiros quidem magigiroe, ο
εθαι, έπίσταμαι * χαλ αύτδν δτι ούδέπω φασλν έληλυ- viri, omoia bujus loci verba in Chrislum dicla cou-
θένα, χαλ τούτο γινώαχω * εί δε χαλ έληλυθέναι λέ fiieri non ignoro; eum aulein oondum venisse, id
γουσιν, ού γινώσχεται δς έστιν, άλλ* δταν εμφανής quoque ab eis asseri iiiltdligo; aut ei eiiam veni&se
χαλ ένδοξος γένηται, τότε γνωσθήσεται (52) δς έστι, dicant, nondum cognosciiur qualis s i i , inquiunl;
φασί. Καλ τότε τα είρημένα έν τή περικοπή ταύτη ged cuin manifestus el gloriosus fueril, lunc cogao-
φασλν άποβήσεσθαι, ώς μηδενδς μηδέπω καρπού άπδ scelnr qualis sit. Tunc eiiam eventura dicunt qirae
τών λόγων τής προφητείας γενομένου* αλόγιστοι, in boc icsliinonio leguntur, quasi nondum ullus
μή συντέντες δπερ διά πάντων τών λόγων άποδέδει- proplieliae frucMis e x s l i i e r i l ; hoinines raiione dc-
χται, δτι δύο παρουσίαι αύτου κατηγγελμέναι είσί * eiituli, qui non iiiielligaiit, id quod ex omnibus
μία μεν, έν ή παθητδς, καλ άδοξος, καλ άτιμος, καλ Scripluris demonslratum esl, duos Gbristi adven-
σταυρούμενος χεχήρυκται * ή δέ δευτέρα, έν ή μετά lus esse nuniiaios; alterum quidem, in quo per-
δόξης ά π δ των ουρανών παρέσται, δταν καλ ό τής pessioni obooxius el inglorius, et ignominia affe-
β
άποστασίας άνθρωπος (53), ό καλ είς τδν Ύψιστον Β ctus, · cruciDxue praedicatur; allerum vero, in
έξαλλα λάλων έπλ της γής άνομα τολμήση είς ημάς quo jcum gloria e coalis aderit, quando et defeciio-
τους Χριστιανούς, οίτινες άπδ τού νόμου καλ τού λό DIS homo (54) grandia etiam adversus Ahissimura
γου τού έπελθοντος άπδ Ιερουσαλήμ (55) διά τών τού iu lerrie loquens, nefaoda audebil in nos Cbiistia-
Ιησού αποστόλων τήν θεοσέβειαν έπιγνόντες, έπλ DOS, qui poslquam ex lege el dociriiia Hierosolymis
τδν βεδν Ι α κ ώ β καλ Θεδν Ισραήλ κατεφύγομεν* egreesa raiionem colendi Dei per apoelolos Jesu
χαλ οί πολέμου καλ άλληλοφονίας καλ πάσης κακίας cognoviinue, ad Deum Jacob el Deum Israel confu-
μεμεστωμένοι, άπδ πάσης τής γής τά πολεμικά όρ gimus; et qui bello ei muluis casdibus el improbi-
γανα έκαστος, τάς μαχαίρας είς άροτρα, καλ τάς late omni curaulati eramue, in loio terrarum orbo
ζιβύνας είς γεωργικά μετεβάλομεν, καλ γεωργούμεν inslruoienta quisque bellica, enses in vomeres, ha-
εύσέβειαν, δικαιοσύνην, φιλανθρωπίαν, πίστιν, ελ elas in agresiia arma mutavimus, aramusque pieia-
πίδα τήν π α ρ ' αυτού τού Πατρδς διά τού σταυρω- tem, jusiiiiam, huuianiiaiem, fldein, epeni illam
θεντος, ύπδ τήν άμπελον τήν εαυτού έκαστος καθεζό- qua? esi a Patre per eum qui cruciGxus est; eub
μενοι, τουτέστι μόνη τή γαμετή γυναικλ έκαστος aua quisque vile sedenles, id est sola quisque legi-
χρώμενοι. "Οτι γάρ ό λόγος ό προφητικδς λέγει, lima uxore uientes. Quod enim verbum propbetf-
c Καλ ή γυνή αυτού ώς άμπελος εύθηνούσα, ι έπί- C cum d i c i l : c Et uxor ejus sicul vilis abtindans " , >
στασθβ. Καλ δτι ούκ έστιν δ έκφοβών καλ δουλαγωγών id vobia perspeclum est. Neminem auieiu esse, qui
ημάς τους έπλ τδν Ιησούν πεπιστευκότας κατά π ά nos in Jesuin per loium orl>em lerrarum credentes
σαν τήν γ η ν , φανερόν έστι. Κεφαλοτομούμενοι γάρ, exterreat, el in eervitulem redigat, in promptu
χαλ σταυρούμενοι, καλ θηρίοις παραβαλλόμενοι, καλ eet. Dum eniin gladio pcrcutiinur, duin cruciflgι
δεσμοίς χαλ πυρλ, χαλ πάσαις ταίς άλλαις βασάνοις, οί ur, dura feris iradimur el vinculis ei igui ei ora-
δτι ούχ άφιστάμεθα τής ομολογίας, δηλόν έστιν * άλλ' nibus aliis tormemis, a confessione, ut manifestum
οσωπερ Αν τοιαύτα τινα γίνηται, τοσούτω μάλλον άλ est, non discedirous. Sed quanlo magie magisque
λοι πλείονες πιστολ καλ θεοσεβείς διά τού όνόματος ialia nobis iofligunlur, eo plures alii per nonien
τού Ιησού γίγνονται. Όποιον, έάν αμπέλου τις Jesu fldelee et pii fluni. Quemadmodum vilia, ai
έκτε μη τ ά καρποφορήσαντα μέρη, είς τδ άναβλαστή- quis paries illas ampuiet qu® frucium ferunt, ila
σαι έτερους κλάδους καλ εύθαλείς καλ καρποφόρους proOcil, ui alios florenies et fructiferos palmiiet
άναδίδωσι · τδν αύτδν τρόπον καλ έφ' ημών γίνεται. rursus proferat; 2 0 4 ' l l e m
nobis quoque evenii.
Ή γ ά ρ φυτευθείσα ύπδ τού θεού άμπελος καλ σωτή Plantala enim a Deoel Salvalore Cbrislo viiie, po-
ρος Χριστού, ό λαδς αύτοΰ έστι. Τά δέ λοιπά τής pulus ejus esl. Reuquum aulem propbeliae in aliero
προφητείας έν τη δευτέρα αύτοΰ παρουσία άποβήσε- ejus adveniu ad effecium perducetur. Ulud euiro,
τοι. Τήν γάρ c έκτεθλιμμένην (56), > τουτέστιν, & t angustiis affeclam, ι hanc babet seiueotiam quod,
άπδ τού κόσμου δσον έφ* ύμίν καλ τοίς άλλοις άπα- quanlum in vobis est et cxlcris omoibus boiniui-
f r
Paa!. cxxvu, 3.
(52) Τότε γτωσθήσεται. Siinilia jaclilabal ipse cit, ut gladios et lauceas bellatorias in aratra fa-
Trrpbo n. 8. bricaveril ipse, et in falces, quai donavil ad «leme-
(53) Ό της αποστασίας άνθρωπος. V i d . n. 32. tendum frumeiilum, in organa paciiica demulave-
(54) Quando et defeclionis homo, elc. Sic etiam rit, et jam nesciunl pugnare, sed pcrcussi el ahe-
rtddi patest bic locus: Grandia eiiam advenut Al- raro praebenl maxillam; non de aliqtio alio propbe-
tfgtimmm loquens. inierris nefanda audebit in no$t33 dixerunl haec, sed de eo qui fecil ea. · Siniiiia
Cknuianot. Ex Addendts et Emend. habemus apud Tertullianum lib. adv. Jud. c. 3.
(55) Άπό Ιερουσαλήμ. Hunc locuin S. Irenxus (56) Τήν γάρ έκτεθλιμμένην. Hic brevitalis
d a u opcra i m i u i u r . 4 Si aolera libertatts lex , in- causa omissa sunt sequenlia, καλ έξωσμένην, ad
qait lib. iv, c. 34, ιι. 4, id esl verbum Det ab apo- quae poiissimum rcfermitiir quae Justinus de Chri-
tuAfcj qui ab Hierusalem exierani, annuiiiiaiiim iii sliaois lolo orbe expulsis dis^crit.
Bniversaoi lerram in taolum transuiulaiionem fe-
751 S. JUSTIN! FHILOSOPUI E T MARTYRIS
btis, non aolem ex propriis possessionibos unue- [ σιν άνθρώποις, ού μόνον άπδ των χτημάτων των
quisque Cbristianorum expelKtur, eed etiam ex Ιδίων, έκαστος τών Χριστιανών έκβέβληται, άλλά χαί
lolo lerrarum orbe, nec ulli Cbrisiiano \iiam libe- τού κόσμου παντδς, ζήν μηδενλ Χριστιανψ συγχω-
rain relrnquilis. Yos aulem ifi populum vestnim ρούντες (57). Ύμεΐς δέ έπλ τδν λαδν υμών συμβε-
ha?c evenisae dicilis; qui quidem» si expnlsi eslis βηκέναι τούτο φατε. Ε Ι δέ έξεβλήθητε πολεμηθέντες,
bello superati, meriio haec passi estis, ui Scriplur* δικαίως μέν ύμείς ταύτα πεπόνθατε, ώς αί Γραφαλ
omiies lestanlttr. Nos aulem qui nihil lale commt- πάσαι μαρτυρούσιν* ημείς δέ, ουδέν τοιούτον πρά-
eimus, posiquaio veritatera Dei cognovimus, nos, ξαντες μετά τδ έπιγνώναι τήν άλήθειαν τού Θεού,
inqnam, lesialur Deus una cum jusiissimo el solo μαρτυρούμε θ α ύπδ τού Θεού, συν τψ δικαιοτάτψ χαλ
iniamrnato el carenie peccalis Cbristo e medio μόνψ άσπίλψ καλ άναμαρτήτψ Χριστψ) δτι άπδ γ ή ς
lolli. Clamat enim tsaias: c Ecce qnomodo peril αίρόμεθα (58). Βοά γάρ Ησαΐας,« Ιδού ώς ό δίκαιος
justus el nenio percipil corde; et viri jusli lollunlur, άπώλετο, καλ ούδελς έκδέχεται τή καρδία* καλ άν
Ta
3l nemo c o n s i d e r a l . » δρες δίκαιοι αΓρονται, καλ ούδελς κατανοεί. ·
111. Duo adventus per duos hircot tignificati. 111. Καλ δτι δύο παρουσίας συμδολικώς γενήσε
Atitefigurceprimi tdventus, t» quo per sanguinem σθαι τούτου τού Χριστού καλ έπλ Μωύσέως (59) προ-
Chrini genles Hbtralas. — Ac duos quidem bujus I ελέγετο, προείπον διά τού συμβόλου τών έν τή νηστεία
Cbristi adventiis arcane eiiarc ftfoysis tempore pne- προσφερομένων τράγων. Καλ πάλιν έν οΤς εποίησαν
diclos fuisse, jam ex signo bircorum in jejimio Μωϋσής καλ Ιησούς, τδ αύτδ προκηρυσσόμενον συμ-
oblalorum demonstravi. E l rursum in iis qua: Je- βολικώς ήν, καλ λεγόμενον. Ό μέν γάρ αυτών, τάς
8us et Moyeea feccrunl, idem arcane praenunliauim χείρας έχτείνας, έπλ τού βουνού μέχρις εσπέρας
et dictuin esl. AUer enhn expansis manibus in έμενεν, υποβασταζόμενων τών χειρών* δ ούδενδς άλ
colle ad vesperam usque permansil, cuin maons λου τύπον δείΧνυσιν ή τού σταυρού * δ δε, τ ψ Ιησού
ejus sustenlarefitur, quod sane nullara aliam nisi ονόματι μετονομασθείς, ήρχε τής μάχης, καλ ένίκα
crucis flgurain exhibei. Alter aulem Jesu nomine Τ
Ισραήλ. Ην δέ καλ τούτο έπ' αμφοτέρων τών αγίων
cognominalttt, dux erat pugnx, et Israel vincebal. ανδρών εκείνων, καλ προφητών τοΰ Θεού νοήσαι γ ε -
Illud eliam in ambobus illis sanciis viris el Dei pro- γενημένον, δτι αμφότερα τά μυστήρια εΤς αυτών βα-
pbeds factura iuieUigere est, nempe duo illa my- στάσαι ούκ ήν δυνατός * λέγω δέ τδν τύπον τοΰ σταυ
aieria, neuirura illorum poriare solum poiuisse, id ρού καλ τδν τύπον τής τού όνόματος επικλήσεως.
eslcrucis, et cognorainis imposili signum. E s l cnim Ένδς γάρ μόνου ή ίσχύς αύτη έστλ, καλ ήν, καλ
e l erat el crit uuius ac solius ista vis, cujus vel im- έσται, ού καλ τδ δνομα πάσα άρχή (60) δέδιεν, ώδι-
men principaius omnis reformidat, labescens quod νουσα δτι δι* αυτού καταλύεσθαι μέλλουσα. Ό σϋν
per illum everieudus s i l . Noster igilur passibilis et ποθητός ημών καλ σταυρωθελς Χριστδς ού κατηράθη
cruciflxus Cbristus, nequaquam diris a lege devo- ύπδ τοΰ νόμου, άλλά μόνος σώσειν τούς μή άφιστα-
iiis fuit, sed solum se eos servaiuruin demonstra- |Ac\fQUC τής γής τέως (61) αύτοΰ έδήλου. Καλ τούς
bal qui ab ejus flde non discedunC. Ac eos quidem έν Αίγύπτψ δέ σωθέντας, δτε άπώλλυντο τά π ρ ω
qui in iEgypto servati sunl, cum perireut prkno- τότοκα τών Αίγυπτίων, τδ τού Πάσχα έ ^ ύ σ α τ ο αίμα
geniia iOgypiiorum, sanguis Pascbae liberavil, po- τδ έκατέρωσε τών σταθμών καλ τού υπερθύρου χρι-
elibus uirinque ei superliininari aspersus. Pascba σθέν. Ην γάρ τδ Πάσχα ό Χριστδς, δ τυθελς ύστε
Τ
eniifi eral Chrislus, qui poslea ImmolaUis est, ρον, ώς καλ Ησαΐας Ιφη · ι Αύτδς ώς πρόβατον έπλ
quemadmodum ei Isaias a i t : c Ipse lanquam ovis σφαγήν ήχθη. » Καλ δτι έν ήμερα τοΰ Πάσχα συνε-
ad occisionem ductus est » Eum auiem die Pa- λάβετε αύτδν, καλ ομοίως έν τώ Πάσχα έσταυρώσατε,
schae a vobis comprebensum, ac aimiliter in Pa- γέγραπται. Ώς δέ τούς έν Αίγύπτψ έσωσε τ δ αίμα
acbate crucifixum fuisse scriptuin est. Quemadino- τοΰ Πάσχα, ούτως καλ τούς πιστεύσαντας ^ύσεται 1%
dum auiem eos, qui in i£gypio erani, sanguis P a - \ θανάτου τδ αίμα τού Χριστού. Έμελλεν ούν ό Θεδς
scbae servavil, sic e l eos qui crediderin?, liberabit πλανάσθαι, εί μή τδ σημείον τούτο (62) έπλ τών θυ-
, e
Lsa. LVII, 1. *· Isa. LIII, 7.
(57) Σνγχωρονντες. Necesse non esl legere συγ- aides, quibus Cbrisii nomen fornHdiiil esse docel>
χωροΰσι, ut Sylburgio placet, cum Justinus, u l ιι. 117· Juslinus, ul poie regni mille annorum de-
jam saepe monuimus, non rigidus sit cjnsmudi le- fensor, exisiimat reges cum Anticbristo conjiincloK
giim observalor. Supra n . 40, post νηστευόντων )e- a Cbrislo profligaliim i r i ; quod quidem lrenaeus
gilur διασπώντες. ilem n. 101, αύτδν όμολογείν et lib. v, et Lacianliu* lib. VJI, uberius expoiiunt.
ιηοχ αύτδς μηνύων. \ i d . n. 103, et Apol. 1, n. 35 (61) Τής γής τέως. Maiiifesius error pro τ ή ^
el 62. πίστεως, ut observavii Sylburgius. Lex ιιοιι modo
(58) Άχό γής αΐρόμεθα. llaec cliam imilalur non maledixii Cbrisio, sed etiaiu demonslr^vii euni
Ireiixus loco jam cilaio. unicum eese Salvaiorem eoruin qui a flde ιιοιι
(59) Έπϊ Μωϋσέως. Neccese non est lcgere ύπδ discedunl, sed ul Moyses in ei igendis manibus per-
Μωυσέως. Supra Jusiinus dicebal n. 99: "Οπερ έπλ severaul. Legi posset έδηλούτο, sed qnia Chri&lus
Χριστού έμελλε λέγεσθαι. Sic eliam u . 119, το λε- auclor legis est, qualeuus Verbuoi, uibil uiuun-
λεγμένον έπλ Μωύσέως. duin.
(60) Πάσα άρχή. His verbis Juslinus non solum (62) Tb σημείον τοντο. Videiur Justinus signum
malorum angeloiiim priucipaius videlur designare, crucis inlclligere, quia, ul panio anie dixil, san-
aed eliam lerrcnas poiesuics, id csi rcges et p r » guinc b r a c l i i x c l superliminare ei uirinquc por
755 DIALOGUS CUM TRYPHONE J U D i € 0 . 75*
pfiv έ γ ε γ ό ν ε ι ; Ο ύ φημλ έγώ, άλλ' δτι προεκήρυσσε Α a morte sang ui* Cbrisli. Deus ergo ballucinatumt
•rijv μέλλον>ταν δι* αίματος τού Χριστού γενήσεσθαι eral, nisi hoc signuni super 2 0 5 foribuft exslilis-
«ωτηρίαν τ φ γ έ ν ε ι τ ω ν ανθρώπων. Κα\ γάρ συ μ 6ο- 8ei? Non sane id ego dixerim, sed preiwntiatani
λον τού χ ο χ χ ί ν ο υ σπαρτίου (65) οδ έδωκαν έν *Ιε- ab eo fuluram buroano generi per sanguineiu Cbri-
Ρ*χΦ <* Απδ Ι η σ ο ύ τοΰ Ναυή πεμφθέντες κατάσκοποι sti salutem. Nam el slgnum funicufi eoccinei, quod
Τ*αά6 τ-fl π*$ρνη, είποντες προσδήσαι αύτδ τή θυρίδι, Jcricbunle dederunt mcrelrici Rahab exptoraiores
δι* ής αυτούς εχάλασεν δπως λάθωσι τούς πολεμίους, a Jcsu Navx missi, fenesine, per qoam eos demisil,
έμοίως τ δ σύμβολον τού αίματος τού Χριστού έδή- ut hostes iaierent, alligari jiibeiilee, simiUler s i -
λου, δι' ου οί πάλαι πδρνοι καλ άδικοι έκ πάντων gnum exbibebat sanguinis CbrUli, per quem- ex ont-
ιών εθνών σώζονται, άφεσιν αμαρτιών λαδδντες, καλ ntbus genlibus qui olini ntoecbi et iniqiri eranl, eal-
μηκέτι Αμαρτάνοντες. vantur, reinissionem peccatortun adepii, nec jain
amplius peccanles.
Η 2 . Ύ μ ε ί ς δ έ , ταύτα ταπεινώς έξηγοόμενοι, 112. Judcei hcec jejune et exHiler exponuni ac in
κολλήν Ασθένειαν καταψηφίζεσθε τού βεού, εί ταύτα minutit tanlvm rebus immoranlur. — Vos auiem,
ούτω ψιλώς άχούοιτε, καλ μή τήν δύναμιν έξετάζοιτε qui ha?c bumililer interpretamini, multam inflrmi-
τών είρημένων. Έπελ καλ Μωύσής ούτω παράνομος Β taieni Deo affingitis, si ba3C ila jejune intelligalis,
Αν κριθείη. Αύτδς παραγγείλας (64) μηδενός ομοίω nec vim eorum quae dicuniur invesiigetis. Nam et
μα γίνεσθαι μήτε τών έπλ τ φ ούρανφ μήτε τών έπλ boc pacto Moyees violatae legis nomine arguetur,
γής ή θαλάσσης, έπειτα δφιν χαλκοΰν αύτδς έποίει, qui cum ipse sanxissel, ne qua effigiee flerel, ncc
καλ στήσας έπλ σημείου τινδς (65), έκέλευσεν είς αύτδν eoruro quae in ccelo, nec eorum quae in lerra aut
δράν τους δεδηγμένους* οί δ* έσώζοντο είς αύτδν roari, idero postea serpeniem ameum fecit, ac in
Αποβλέποντες. Ό 6φις άρα νοηθήσεται σεσωκέναι eum cuidam signo impositom iniueri jussil eos qui
νόνλαδν τότε, δν (προείπον) κατηράσατο δ Θεδς τήν αρ morso peiili fueranl'; in quein cum illi imuereniur,
χήν, καλ άνείλε διά τής μεγάλης μαχαίρας, ώς Ησαΐας ealvi fiebant. Tunc igiiur populum scrvasseexisli-
βοά; χαλ ούτως άφρόνως παραδεξόμεθα τά τοιαύτα mabiiur serpens ille, qucm Deus, ui jam dixi, diris
ώς οί διδάσκαλοι υμών φασι, χαλ ού σύμβολα; ούχλ ab ioitio devovit, el ingenli gladio, ul claniai
δε άνοίσομεν έπλ τήν εΙκόνα τού σταυρωθέντος Ι η Isaias , sustulil ? sicque buec insipienier, ut ma-
M
σού τδ σημείον, έπελ καλ Μωύσής διά τής εκτάσεως gistris veslrie placet, non ui signa accipiemus;
τών χειρών συν τ φ έπικληθέντι Ιησού ονόματι, καλ neque ad imaginem Jesu crucifixi referemus ei-
vixfv τδν λαδν υμών είργάζοντο; ούτω γάρ καλ τού
Γ · • — 7
· Γ ρ Οgnum,» cum et Moyaes
4 •
per manus~
expansas,* una
"
άπορείν περλ Δν έποίησεν δ νομοθέτης παυσόμεθα* cum eo qui Jesu appellalione cognominaius e s i ,
ού γάρ χαταλιπων τδν Θεδν, έπλ θηρίον δι* ού ή π α - etiam vicloriam populo vesiro couiecerit? Iloc sane
ράβασις χαλ παρακοή τήν αρχήν έλαβεν, έπειθε τδν modo eliam dubii de iis quae legislator fecit, el
λαδν έλπέζειν. Καλ ταύτα μετά πολλού νού καλ μυ incerti esse desiuemus; neqiie enim Deum reliu-
στηρίου γέγονε χαλ έ ^ έ θ η διά τοΰ μακαρίου προφή quene, populo auelor erat, ui in fera, per quain
του* χαλ ουδέν έστιν δ τις μέμψασθαι δικαίως έχει prevaricaiio et inobedientia hiilium acceperam,
τών λελεγμένων ή γεγενημένων ύπδ πάντων απλώς apem cooslitueret. Sed baec non sine mulia menie
τών προφητών» έάν τήν γνώσιν τήν έν αύτοίς (66) έχητε. ac mysterio a beato propbeta iacta eldicla suul; pec
Έάν δέ ώ ς οί διδάσκαλοι υμών (67)* Αιά τί κάμηλοι quidquain esi, quod quis merito possii reprebendere
μέν Θήλειαι έν τφδε τ φ τόπω ού λέγονται, ή τί είσιν αί in bis quae ab omnibus oninino propbelis facia aui
λεγόμενοι κάμηλοι θήλειαι, ή διά τί σεμιδάλεως μ έ dicia suul, 81 scientiam ίιι illis recondiiam teoeatie.
τρα τόσα, καλ ελαίου μέτρα τόσα έν ταίς προσφο- Sin auiem ut maglstri veslri; baec lanlum vobis
ραίς, μόνα εξηγούνται ύμίν, καλ ταΰτα ταπεινώς καλ exponunt, idque bumiiiler et demi&sissirae, quain ob
M
C a p . χχνιι, 1. ^
stes itieverant. ldem yidetur observasse Laclantius αγγειλας γ ά ρ , etc. Scd uirum Juslinus, qui ora-
lib. i v e. 2 6 : c Cujus rei, inquil, flguram Juda?i
y
tionein euam in hoc Dialogo ad unguem casiigare
ctiani nunc «xhibeiil, cmn liiniua sua de cruore non cural, ita scripserit, id valde incerium. Μυχ
agni nolaot. > Hieronyinue in capul xxvi Isaiae sic Sylburgius monei iegenduiu έπλ τού ουρανού, ei paulo
loqwinr: c Yenienl aulein omnes, ul vidcanl glo- posl ώς προείπον.
riam D e i : e l pojiet in cis signum, quod iu Eze- (65) Έ Λ Ι σημείον τινός. Signo alicui serpentem
cbielis pciucipio sub Tbau lillere IkbraicaB inler- iinposiium fuisse dicil, ιιοιι quod crucem fuisse du-
preuiioue iitoJislraiur. Quo signo qui fueril i m - biiarei, 8ed babiia ralione Juda?orum , quos cerio
preasusy manua persequeniis efiugiet. Uoc et po- sciebai negare non posse signo alicui unposiiuui
Mes douioruai iu i£gypio signabautur: quando pe- fuisse serpeniem; at eos de cruce asscnliri non ei
reonte JEgypto solus lsrael mansil illacsus. ι conslabal.
(65) Τον xoxxirov σααρτίον. Vide noias Gole- (66) Τήτ γνώσιν τήν tv αύτοΐς. Eodem seneu
k r i i ad cap. 12 epistolae 4 S. Ciemenlis, ubi receu- n. 90, τήν έν αύτοίς άλήθειαν.
senlur acrtpiores qui idem dixerunl de boc funi- (67) Έάν δέ ώς οί διδάσκαλοι υμών. Si cui dis-
calo cocciueo. pliceal adliibila a nobis iiilerpuuciio, legerc poiorit
(64) Αυτός χαραγγ*ΙΜις. Legil c l . Thirlbius όσοι pro ώς οί el delere puiiclmn anle ούχλ δι
αύτδς, δς παραγγείλας. Legi eliam poierii ad ac- καίως. Erqiljtu* Lgndiueusis edilor pro ώς legit
ttraiiortyfc verboruui couslruciioucm αυτός · παρ- ούτως.
731 S. JUSTINl rHULOSOPIII E T MARTYRIS 731
bus, non eolem ex propriis possessionibuft unus- [ σιν άνθρώποις, ού μόνον άπδ των χτημάτων των
qnisque Cbristianorura expeiKtur, sed etiam ex ιδίων, έκαστος των Χριστιανών έκβέβληται, άλλά χαί
loto lerrarom orbe, oec ulli Clmsliano \iiam libe- του κόσμου παντδς, ζήν μηδεν\ Χριστιανφ συγχω-
ram relrnquilis. Yos aulem ifi populum vestnim ρούντες (57). Ύμείς δέ έπλ τδν λαδν υμών συμβε-
ha?c evenisae dicitis; qui quidem, si expnlsi eslis βηκέναι τούτο φατε. Εί δέ έξεβλήθητε πολεμηθέντες,
bello superaii, merilo haec pasai eslis, u l ScripUirae διχαίως μέν ύμείς ταύτα πεπόνθατε, ως αί Γραφαί
oimtes leatantttr. Nos aulem qui nihil tale commt- πάσαι μαρτυρούσιν ημείς δέ, ουδέν τοιούτον πρά-
8imu&, posiquain veriiatem Dei cogiiovimus, nos, ξαντες μετά τδ έπιγνώναι τήν άλήθειαν τού Θεού,
inqnam, tesiatur Deus una cum jusiissimo ei solo μαρτυρούμεθα ύπδ τού Θεού, συν τ φ δικαιοτάτφ κα\
iniamrnato el carenle peccalis Cbrislo e medio μόνφ άσπίλω καλ άναμαρτήτφ Χριστώ» δτι άπδ γής
lolli. Clamat eniin tsaia*: c Ecce qnomodo perit αίρόμεθα (58). Βο# γάρ Ησαΐας, ι Ιδού ώς ό δίκαιος
justus el nemo percipil corde; el viri jusli tolluniur, άπώλετο, καλ ούδε\ς έκδέχεται τή καρδία- και άν
3 l nemo c o n s i d e r a l . · Ta
δρες δίκαιοι αίρονται, καλ ουδείς κατανοεί. ·
111. Duo adventus per duot kirco* tignificati. 111. ΚαΛ δτι δύο %αρο^9ΐας συμβολικώς γενήσε
Atite figurce primi *dventus, i» quo per $angninem σθαι τούτου τού Χριστού κα\ έπϊ Μωύσέως (59) προ-
Chrini gentes Hbtralce. — Ac duos quidem bujus ^ ελέγετο, προείπον διά τού συμβόλου τών έν τή νηστεία
Cbrisli adventus arcane eliam Moysis tempore pra> προσφερομένων τράγων. Κα\ πάλιν έν οΤς εποίησαν
diclos fuisse, jam ex signo hircorum in jejimio Μωύσής κα\ Ιησούς, τδ αύτδ πρόκηρυσσόμενον συμ
oblaloruo) demonslravi. E l rursum in Hs qua: Je- βολικώς ήν, κα\ λεγόμενον. Ό μέν γάρ αυτών, τάς
8us et Moysee fecerunt, idem arcane prenuiniaium χείρας έχτείνας, έπι τού βουνού μέχρις εσπέρας
et diciuin esl. AUer enim expansia manibus in έμενεν, υποβασταζόμενων τών χειρών* δ ούδενδς άλ
colle ad vesperani usque permansit, cum manus λου τύπον δείΧνυσιν ή τού σταυρού * δ δε, τ φ Ιησού
ejus sustenlarentur, quod sane nullara aliain iiisi ονόματι μετονομασθείς, ήρχε τής μάχης, καλ ενίκα
τ
crucis flgurain exhibei. Alier aulem Jesu nomine Τσραήλ. Η ν δέ κα\ τούτο έπ* αμφοτέρων τών αγίων
cognominatus, dux erat pugnac, ei Israel vincebau ανδρών εκείνων, κα\ προφητών τοΰ Θεού νοήσαι γ ε
Illud eliam in ambobus illis sanciis viris el Dei pro- γενη μένον, δτι αμφότερα τά μυστήρια εΤς αυτών βα-
phetis factum inielligcre est, nempe duo illa my- στάσαι ούκ ήν δυνατός * λέγω δέ τδν τύπον τοΰ σταυ
i l e r i a , neuirum illorum porlare soluin poiuisse, id ρού καί τδν τύπον τής τού όνόματος επικλήσεως.
estcrucis, et cognominis imposiii signum. E s l enim Ένδς γάρ μόνου ή ίσχύς αύτη έστ\, κα\ ήν, καλ
ei erat et erii unius ac eolius isia vis, cujua vel no- Ισται, ού καλ τδ δνομα πάσα άρχή (60) δέδιεν, ώδί-
nien principatus omnis reformidai, labescens quod νουσα δτι δι' αύτοΰ καταλύεσθαι μέλλουσιν. Ό ούν
per illum evertendua s i l . Noster igiiur passibilis et ποθητός ημών καλ σταυρωθελς Χριστδς ού κατηράθη
cruciAxus Cbrislus, nequaquam diris a lege devo- ύπδ τοΰ νόμου, άλλά μόνος σώσε ι ν τούς μή άφιστα-
tns fuii, sed solum se eos servaturuin demonsira- μένους τής γής τέως (61) αύτοΰ έδήλου. Καλ τούς
bai qui ab ejus flde non discedunC. Ac eos quidem έν Αίγύπτψ δέ σωθέντας, δτε άπώλλυντο τά π ρ ω
qui in iEgyplo eervati sunl, cum perirenl prhno- τότοκα τών Αίγυπτίων, τδ τοΰ Πάσχα έ^ύσατο αίμα
genila ASgypiiorum, sanguis Pascbae liberavil, po- τδ έκατέρωσε τών σταθμών καλ τού υπερθύρου χρι-
Τ
stibus uirinque el superliininari aspersus. Pascba σθέν. Ην γάρ τδ Πάσχα δ Χριστδς, ό τυθελς ύστε
eniiii eral Chrislus, qui poslea Iramolaius est, ρον, ώς καλ Ησαΐας Ιφη · ι Αύτδς ώς πρόβατον έπλ
quemadmodum et Isaias a i t : c Ipse tanquaro ovis σφαγήν ήχθη. » Καλ δτι έν ήμερα τοΰ Πάσχα συνε-
ad occisionem duclus e s t · . » Eum autem die Pa-τ λάβετε αύτδν, καλ όμοίως έν τ φ Πάσχα έσταυρώσατε,
schae a vobis comprebensum, ac similiter in Pa- γέγραπται. Ώς δέ τούς έν Αίγύπτψ έσωσε τ δ αίμα
acbate crucillxum fuisse scripiuin esl. Quemadino- τοΰ Πάσχα, ούτως καλ τούς πι στ ε ύ σα ντ ας ^ύσεται έχ
dum autem eos, qui in J£gyplo erant, sanguis P a - \ θανάτου τδ αίμα τού Χριστού. Έμελλεν ούν δ Θεδς
scbae servavii, sic e l eos qui crediderin?, liberabit πλανάσθαι, εί μή τδ σημείον τοΰτο (62) έπλ τών θυ-
7 8
Lsa. L V I I , 1. *· Isa. LIII, 7.
(57) Σνγχωρονντες. Necesse non esl legere συγ- ftides, quibns Cbrisit nomen rormklini esse docet-
χωρούσι, u i Sylburgio placet, cum Juslinus, ut n. 117. Juslinus, ul poie regni mille annorum de-
jam sxpe moiiuinius, ιιοιι rigidus s i l cjusmodi le- fensor, exisiimat rcges cum Anlicbristo conjiincloH
gum observalor. Supra n. 40, posl νηστευόντων lc- a Cbrislo profligaluin i r i ; quod quidem lrenaeus
gitur διασπώντες. Item η . 101, αύτδν όμολογείν et lib. v, et Lactaniiu* lib. vn, uberius exponunl.
inox αύτδς μηνύων. V i d . η . 103, et Apol. 1, n. 35 (61) Τής γής τέως. Manifestus e r r o r pro τ ή ^
ei 62. πίστεως, m observavii Sylburgius. Lex nou motlo
(58) Άαδ γής αΐρόμεθα. llaec eliam itnitaiur non maledixil Cbrisio, sed eliam demonslrjivil eum
l r e u x u 8 loco jam ciiaio. unictim esse Salvatorein eoruin qui a flde nou
(59) Έπϊ Μωϋσέως. Necesse ηοη est legere ύπδ «tisceiluiiU sed ut Moyses in erigendis manibus per-
Μωϋσέως. Supra Jusiinus dicebal n. 99: "Οπερ έπλ severanl. Legi possei έδηλοΰτο, sed qnia Cbrisius
Χριστού έμελλε λέγεσθαι. Sic cliaiu u . 119, τδ λε- auclor legis esl, qualenus Verbum, uibil m u i a n -
λεγμένον έπ\ Μωύσέως. dum.
(60) Πάσα άρχή. His verbis Justinus ηοη sobnn (62) Tb σημείον τοντο. Videiur Juslinus signum
nialorum angelorum principaius videlur designare, crucis inlclligere, quia, ul pauio anle dixil, san-
aed eliam lericnas poiesuics, id est rcges ei pra guinc bracliwe c l superliininare ei uiriuque por
755 D I A L O G U S C U M Τ Β Υ Ρ Π Ο Ν Ε JUDJEO. 75*
ρΰν i Y T f d v c t ; Ού φημλ έγώ, άλλ' δτι προεκήρυσσε Α a morle sangui* Cliristi. Deus ergo halliicinatarus
τήν μέλλον/jav δι* αίματος τού Χριστού γενήσεσθαι erat, nisi hoc signuni super 2 0 5 foribua exsiitis-
οωτηρίαν τ φ γ έ ν ε ι τ ώ ν ανθρώπων. Καλ γάρ συμβο- sei? Non sane id ego dixerim, sed praenuniiatam
λον τού κόκκινου σπαρτίου (65) οδ Εδωκαν έν Ί ε - ab eo futuram humano genert per sanguinetu Cliri-
ρ*χψ οί ά π δ Ι η σ ο ύ τού Ναυή πεμφθέντες κατάσκοποι sii salulem. Nam el signum funicutt coccinei, quod
Ταάβ τ ή π ό ρ ν η , είποντες προσδήσαι αύτδ τή θυρίδι, Jcrichunle dederunt mcreirici Rabab exptoratores
Ιι* ής αυτούς έχάλασεν δπως λάθωσι τούς πολεμίους, a Jesu Navae missi, feneslne, per quam eos demisii,
ομοίως τ δ σύμβολον τού αίματος τοΰ Χριστού έδή- ut hosies laterenl, alligari jubenlee, simililer s i -
λου, δι* ου oi πάλαι πόρνοι καλ άδικοι έκ πάντων gnuin exhibebat sanguinis Chrisli, per qnem ex om-
τών εθνών σώζονται, Αφεσιν αμαρτιών λαβόντες, καλ nibus genlibus qui olini nioecbi el iniqui eranl, tal-
μηκέτι άμαρτάνοντες. vanlur, remissionem peccalomm adepti, nec jaui
amplius peccanies.
112. Ύ μ ε ί ς δ έ , ταΰτα ταπεινώς Ιξηγούμενοι, 412. Judtei hcec jejune et exMier exponuni ac in
πολλήν Ασθένειαν καταψηφίζεσθε τού Θεού, εί ταύτα minutii tanlum rebut imtnoranlttr. — Vos auiem,
ούτω ψιλώς άκούοιτε, καλ μή τήν δύναμιν έξετάζοιτε qui ha?c humililer interpreiamiiii, mullam inflrmi-
των είρημένων. Έπελ καλ Μωύσής ούτω παράνομος Β taiem Deo affingitis, si bacc ita jejiine inlelligatis,
άν κριθείη. Αύτδς παραγγείλας (64) μηδενδς ομοίω nec vim eorum quae dictnuur invesiigeiis. Nam et
μα γίνεσθαι μήτε τών έπλ τ φ ούρανφ μήτε τών έπλ boc pacio Moyees violake legis nomine arguelur,
γής ή θαλάσσης, έπειτα δφιν χαλκού ν αύτδς έποίει, qui cum ipse sanxisset, ne qua effigies Qerel, ncc
καλ στήσας έπλ σημείου τινδς (65), έκέλευσεν είς αύτδν eoruro quae in cuelo, nec eorum quae in terra aut
1
δράν τους δεδηγμένους* οί δ έσώζοντο είς αύτδν mari, idem poslea serpeniem aweum f e c i l , ac in
Αποβλέποντες. Ό δφις Αρα νοηθήσετάι σεσωκέναι eum cuidam signo imposilum iniueri jussil eos qui
τΛν λαδν τότε, δν (προείπον) κατηράσατο ό Θεδς τήν αρ morsu peliii fueranl; in queni cum ilti imuereniur,
χήν, χαλ άνείλε διά τής μεγάλης μαχαίρας, ώς Ησαΐας salvi fiebant. Tunc igiiur populum servasseexisii-
βο$; χαλ ούτως άφρόνως παραδεξόμεθα τά τοιαύτα mabhur serpens ille, qucm Deus, m jam dixi, dirig
ώς οί διδάσκαλοι υμών φασι, χαλ ού σύμβολα; ούχλ ab initio dcvovit, el ingemi gladio, ul clamat
δε άνοίσομεν έπλ τήν είκόνα τού σταυρωθέντος Ι η Isaias , auslulil? sicque buec insipiemer, ul ma-
M
σού τδ σημείον, έπελ καλ Μωύσής διά τής εκτάσεως gitlris veslris placet, non ui signa accipiemus;
τών χειρών συν τ φ έπικληθέντι Ίησοΰ ονόματι, καλ neque ad imaginem Jesu cruciiixi referemus s i -
vnrjfv τδν λαδν υμών είργάζοντο; ούτω γάρ καλ τού gnum, cum et Moyses per manue expansas, una
- - - - - t - r » ~ » » · Γ ρ %f ' 4 Τ— - · '
ΑπορεΙν περλ ών έποίησεν δ νομοθέτης παυσόμεθα* cum eo qui Jesu appellalione cognominalus e s l ,
•ύ γάρ καταλιπών τδν Θεδν, έπλ θηρίον δι' ού ή πα— etiam vicioriam populo vesiro coufeceril? Hoc sane
ράβασις χαλ παρακοή τήν αρχήν έλαβεν, έπειθε τδν modo etiam dubii de iis quae legislaior fecil, et
λαδν έλπέζειν. Καλ ταύτα μετά πολλού νού καλ μυ incerti esse desinemus; neque enini Deuoi relin-
στηρίου γέγονε καλ έ ^ έ θ η διά τού μακαρίου προφή queos, populo auelor eral, ul in iera, per quain
του- χαλ ουδέν έστιν δ τις μέμψασθαι δικαίως έχει praevaricalio et iaobedientia inilium acceperam,
των λελεγμένων ή γεγενημένων ύπδ πάντων απλώς apem constituerel. Sed bxc non sine roulta meole
των προφητών, έάν τήν γνώσιν τήν έν αύτοίς (66) έχητε. ac myslerio a beato propbela iacla etdicla sunl; nec
Έάν δέ ώς οί διδάσκαλοι υμών (67)* Διά τί κάμηλοι quidquam est, quodquis meriio possit reprebendero
μέν θήλειαι έν τφδε τ ψ τόπω ού λέγονται, ή τί είσιν αϊ in his quae ab omnibus oauiino propbelis facla aui
λεγόμενοι κάμηλοι θήλειαι, ή διά τί σεμιδάλεως μέ dicta suut, si scienliam in illis recondiiaai lenealis*
τρα τόσα, καλ ελαίου μέτρα τόσα έν ταίς προσφο- Sin auiem ut magUlri vestri; baec lanlum vobis
ραΐς, μόνα εξηγούνται ύμίν, καλ ταΰτα ταπεινώς καλ exponuol, idque bumiliier et demississime, quain ob
** C a p . xxYii, 4.
rtea iiieverant. Idem videlur observasse Laclanllos αγγειλας γ ά ρ , etc. Scd utrum Jwslinus, qui ora-
lib. i v c. 2 6 : c Cujue rei, inquil, flguram Juda?i
v
lionem suam in boc Dialogo ad unguem castigare
etiarai nane exbibeut, cuin limiiia sua de cruore non cural, ila scripserit, id valde inceriuin. Mox
agni n o u m . · tiieronyimis iu capul xxvi l*aise sic Sylburgius monel iegenduui έπλ τού ουρανού, el paulo
l o q u m r : c Yenienl auiem omnes, u l vidcanl glo- posl ώς προείπον.
riam D e i : e l ponel in eia signum, qtiod in Eze- (65) ΈΛΪ σημείον τινός. Signo alicui serpenlem
rbielis priucipio snb Tbau liuera Hebraica? iuler- imposiium fnisse dicil, non quod crucem fuisse du-
preialioiie umiislralur. Quo signo qui fueril i u i - biiarel, sed babita ralione Jiida?oruta , quos eerio
presaof, fnanus peraequeoiia eflogiet. IIoc et po- sciebat negare non posse signo alicui iinposiiuni
sies doumruoi in iEgyplo signabantur: quando pe- fuisse serpeniem; ai eos de cruce assenliri non ei
reunie ifigypio solua lsrael mansii UIJDSUS. > constabal.
(63) Τον XOXOUYOV σΛαρτΙον. Yide noiat Gote- (66) Τήν γνώσιν τήν εν αύτοις. Eodem sensu
lcrii ad cap. 42 episloke 4 S. Ciementis, ubi recen- n. 90, τήν έν αύτοίς άλήθειαν.
aealur scripiorea qui idem dixerual de boc funi- (67) Έάν δέ ώς οί διδάσκαλοι υμών. Si cni dis-
cnto coccineo. pliceal adbibila a nobis iiilcrpuitciio, legere poierit
(64) Αυτός χαραγγεΙΛας. Legil c l . Tbirlbius όσοι pro ώς oi el delere pimciiiin anle ούχλ δι
αντδς, δς παραγγείλας. Legi eliam poieril ad ac- καίως. Erqdjtu* Lqndiueusis edilur pro ώς lcgit
curzuQttth verbomm couMruciioucm αυτός - παρ- ούτως.
735 S. J U S T I M PHILOSOPHl ET MARTYRIS 736
causano cameli femin.x in boc vel illo loco non χαμερπώς* τά δε μεγάλα καλ άξια ζητήσεως, μηδέ-
%
dicantur, aut quid sint careeli quae feminae di-
9 ποτε τολμώσι λέγειν, μηδέ έξηγείσθαι* ή καλ ημών
cutifur, aut cur lot similae, tot olei mensura iu έξηγουμένων παραγγέλλουσιν ύμίν μηδέ δλως έπαΐειν,
douis oflerri eolitis; quae vero magna et invesliga- μηδέ είς κοινωνίαν λόγων έλθείν ούχλ δικαίως άκού-
lione digna aunl, ea nuiiquam dicere aui expli- σονται άπερ πρδς αυτούς έφη δ ημέτερος Κύριος Ι η
care audent, vel eiiam nobis exponeuiibus ne pra> σούς Χριστός; c Τάφοι κεκονιαμένοι, έξωθεν φαινό
beatis aures, aul in sermonis communionem ve- μενοι ωραίοι, καλ έσωθεν γέμοντες όστέων νεκρών
nialis deborlanlur, nonne merilo audient, quae ad τδ ήδύοσμον άποδεκατούντες, τήν δέ κάμήλον ( 6 8 )
eos dixii magisier Jesus? c Sepulcra dealbaia, ex- καταπίνοντες, τυφλολ οδηγοί. \ Έάν ουν μή τών δι
iriusccus speciosa, inlrinsecus plena ossibus mor- δαγμάτων τών εαυτούς ύψούντωνκαλ θελόντων 'Ραββλ,
tuorum: inemhain decimanies, camekim autem de- 'Ραββλ καλεΐσθαι, καταφρονήσητε, καλ μετά τοιαύ
8 1
glutienies . » Nisi igiiur eorum doctrinam con- της ενστάσεως καλ νού τοίς προφητικοίς λόγοις προσ-
lcmnatis, qui seipsos cfferuni, ac Rabbi, Rabbi, έλθητε, ίνα τά αυτά πάθητε ύπδ τών υμετέρων αν
appcllari volunl , el ea aiiimi consianlia ac ca θρώπων ά καλ αύτολ οί προφήται έπαθον, ού δύνασθε
inenle ad propbelica 2 0 6 scripta accedaiis, ut δλως ουδέν άπδ τών προφητικών ώφέλιμον λαβείν,
eadem a vestris bomjiiibus paliamini, quae ct ipsi prophelae passi sunt, nullam ooniino poieslis ex
propbeiicis oraculis utilitatem percipere.
1 1 3 · Josue figura Chritii. — Quod auiem dico is- Β 113. "Ο δέ λέγω, τοιούτον έστιν. Ίησούν, ώς προέφην
tiusniodi esi. Qui cuiu Caleb in lerram Cbanaanexplo- πολλάκις, Αύσήν καλού μενον, εκείνον τδν μετά του
raior missusesl, hunc, utjara saepe dixi, cum Auses Χαλέβ κατάσκοπον είς τήν Χαναάν έπλ τήν γήν (68*)
vocaretur, Jesujn Moyses appellavii. Uoc lu DOD άποσταλέντα, Ίησούν Μωύσής έκάλεσε. Τούτο συ ού
quxris quam ob causam fccerit, non arabigis, non ζητείς δι* ήν αίτίαν έποίησεν, ούκ απορείς, ουδέ φιλο-
siudiose percunclaris. Scilicei latel te Cliristus, πευστείς. Τοιγαρούν λέληθέ σε ό Χριστός· καλ άνα-
nec legens inlelligis, nec nunc, cum audias Jesuni γινώσκων, ού συνίης* ουδέ νύν, άκούων δτι Ιησούς
esse Cbrislum noslrum, raiiocinando colligis nec έστιν δ Χριστδς ημών, συλλογίζη ούκ άργώς ούΓ ώ ς
frustra nec lemere boc isti nomen iniposilum έτυχεν έκείνψ τεθείσθαι τούνομα. 'Αλλά διά τί μέν
fuisse. Sed cur unum alpba priino Abrabae nominl έν άλφα (69) πρώτψ προσετέθη τψ "Αβραάμ ονόματι
additum fueril, saucle el religiuse inquiris, et cur C θεολογείς, καλ διά τί έν ρώ τώ Σ ά ^ α ς ονόματι,
unuin r Sarae nomioJ, similiier magno apparaio ομοίως κομπολογείς ; διά τί δέ τδ πατρόθεν δνομα
dispulas ? Gur aulein pairiuin noiuen Aus& fiuo τψ Αύσή τψ υίψ Ναυή δλον μετωνόμασται τψ Ιησού
INav^ lolum Jesu cogiioiniue pcrimUaltim fucril, ού ζητείς όμοίως ; Επειδή (70) ού μόνον μετωνομά-
nou simililer quaeris?Sed quia uon modo ejus no- σθη αυτού τδ δνομα, άλλά καλ διάδοχος γενόμενος
iiicii immulatum est, sed eiiam Moysis successor Μωϋσέως, μόνος τών άπ' Αιγύπτου εξελθόντων έν ηλι
factus , solus ex sequalibus ab jEgypto profeciis κία τοιαύτη δντων, είσήγαγεν είς τήν άγίαν γήν τδν
supersiiieni populum iu lerram sanciain inlro- περιλειφθέντα λαόν καλ δν τρόπον εκείνος είσήγαγεν
duxit, quemadmodiim non Moyses,sed iste populum είς τήν άγίαν γήν τδν λαδν, ούχλ Μωύσής· καλ ώς
in terrain eanciam introduxit,eanique iis qui secura εκείνος έν κλήρψ διένειμεν αυτήν τοίς είσελθοϋσι
ingro&si fueranl, sorle dislribuil; sicet Jesua di- ,μετ' αυτού, ούτως καλ Ιησούς ό Χριστδς τήν δια-
epersionem populi converiei, ac lerram bonaiu cui- σποράν τού λαού επιστρέψει, καλ διαμεριεί τήν άγα-
que dividet, non tamen eodem modo. Ille cnhn θήν γήν έκάστψ* ούκέτι δέ κατά ταΰτα. Ό μέν
temporariam dedit illis baeredilalem, utpole qui γάρ πρόσκαιρον έδωκεν αύτοίς τήν κληρονομίαν,
nec Cbrislus Deus, nec Dei erai Filius. Hie autem άτε ού Χριστδς δ Θεδς ών, ουδέ Τίδς Θεού* ό δέ,
posl sanctam resurreclioncm, anernam nobis pos- ^ μετά τήν άγίαν (71) άνάστασιν, αίώνιον ήμίν τήν
s«*ssioncm dabil. Solem ille fecil stare, cura prius κατάσχεσιν δώσει, Τδν ήλιον έστησεν εκείνος, μετο-
Jesu appcllalione cognoiuinalus fuisset, aique ai) νομασθελς πρότερον τψ Ιησού ονόματι, καλ λαβών
ojus Spiriiu vires accepissei. Jesum eniin ipsuin άπδ τού πνεύματος αύτοΰ Ισχύν (72). "Ότι γάρ Ί η -
· · Mauh. x x i i i , 2 7 .
(68) Τ^νδέχάμηλυν. His vocibus prainilluiilur shniliier lillera auxissel. Addil Philo bunc honti-
in edilioiiibus Graco-Lalinis b*c verba: ΚσΛ διυ- nem iinpieiaiis poenas ciio dcdisse ei levi de causa.
λίζοντες τδν κώνωπα, quae in codd. n:ss. ei apud \ilam la(|iieo finivisse. De nom. mut. pag. 1 0 5 3 .
R . Siepbanura desunt, ac forte ab ipso Jugliiio ine- \ i d . Euscb. Prcep. evang. pag. 5 1 8 .
nioriier rcfereuie omissa. (70) "Επειδή. Si Icgauius έπελ δέ, clara eril c t
(68') "Επϊ τήν γήν. Dictuni .pro έπλ τήν τής γής aperu seuienlia.
έπίσκεψιν. SYLBURG. (71) Άγίαν. ConjeclalThirlb. αγίων. Duasadmiuit
(69) "Εν άλφα. Viilenlur Judari, dum in ejusmodi Jiiblinusresiirrccliones, quarumprioreui vocal άγίαν,
rebus tolam religiouem ponunl, ac iuaiima qu^que posteriorem vero αίωνίαν; illa est lideliuin el j u -
iiegligunt, ut eit* exprobrai Jusiinus, elbnicoruiu biorum, bajc ooiniuio caîerorum boiiiiDiiin; inier
jocis materiaui dediese, Quale fuii illud cujuedatii. ulramque auicin collocaium est lcuipus regni niiUe
iinpii diclerium , qui tesie Philone, in JudsOruni annorum. Vid. c. 8 1 . O T T O .
reiigioncin jocabalur, qtiod Deus iu benelicii loco (72) Ίσχνν. Mulia bic vcrba, nempe alicruia
uiium Α nomini Abrabae addidissct, et Saram una comparaliouis lueoibruia, dces&e pulani Sylburgius
« ΰ ς ήν δ ΜωϋσεΤ χ α \ τ ω Αβραάμ, καλ τοίς άλλοις Α «Itam fuisse, qui Moysl et Abrahs el aliis omnlboi
Απλώς πατριάρχαις φανείς καλ δμιλήσας, τώ τοΰ palriarcbis visus est, et cum eis collocuius, cum
Πατρός θελήματι υπηρετών, απέδειξα* δς καλ άν Palris voluntati minislrarel, jam a me demonstra-
θρωπος γεννηθήναι διά τής Παρθένου Μαρίας ήλθε, lum eai; qui ei advenit ul homo fleret ex Virgine
χαλ έστιν άελ,έρώ (73). Ούτος γάρ έστιν άφ' ου" (74) Maria, ac semper est. Hicille est posi quem Paier
χα\ τδν ούρανδν καλ τήν γήν, χαλ δι' ού δ Πατήρ coelum etterram et perquem renovaturus esi; hic
μέλλει καινουργεΐν ουτός έστιν δ έν Ιερουσαλήμ ille esl qui in Jerusalein aeteruiim lumen fulgebit;
αίώνιον φώς λάμπειν μέλλων ούτος έστιν δ κατά bic ille est secundum ordinem Melcbisedecb rexSa-
τήν τάξιν Μελχισεδέκ βασιλεύς Σαλήμ, καλ α Ιώνιος lem, et seiernus Ahissimi sacerdos. Dicitur ille
Ιερεύς Υψίστου υπάρχων. Έκεϊνος λέγεται δευτέραν ( Josue) secuuda circtimcisione populum lapideis
περιτομήν (75) μαχαίραις πετρίναις τδν λαδν περι- cultris circumcidiese(quod 2 0 7 quidem praedicatio
τετμηχένα* (δπερ κήρυγμα ήν τής περιτομής ταύτης fuii circumcisionis illius, qua nos ipse JesusChri-
ής περιέτεμεν ημάς αύτδς Ιησούς Χριστδς άπδ τών stus a lapidibus ei aliis simulacris circumcidit):
λίθων, καλ τών άλλων είδώλων) καλ θημωνιάς ποιή ac acervos'eorum cumulasse, qui a praepulio, id
σας των άπδ άκροβυστίας, τουτέστιν άπδ τής πλάνης est ab errore mundi in otnni loco lapideis cultris,
τού κόσμου, έν παντλ τόπω περιτμηθέντων πετρίναις Β Jesu Domini noslri verbis, circumcisi snnl. L a -
μαχαίραις, τοίς Ίησοΰ τού Κυρίου ημών λόγοις. "Οτι pidem enim et pctrani in simililudiiiibus Christum
γάρ λίθος καλ πέτρα έν παραβολαίς δ Χριστδς διά a propbelis vocari jam a me demonstratum est.
τών προφητών έκηρύσσετο, άποδέδεικταί μοι. Καλ Lapideos igilur culiros verba ejns intclligemus, per
τάς μαχαίρας ούν τάς πετρίνας τούς λόγους αύτοΰ quue toi a praputio bomines, qoi in errore versa-
άκουσόμεθα, δι' ών άπδ τής άκροβυστίας οί πλανώ- banlur, cordis circumcisione circumcisi sunl; qua
μενοι τοσούτοι καρδίας περιτομήν περιετμήθησαν, quidem ul ii etiam circumciderenlur, qui circuni-
ήν περιτμηθήναι καλ τούς έχοντας τήν άπδ τού cisionefn ab Abrabamo inilium ducenlem babebanl,
Αβραάμ αρχήν λαβοϋσαν περιτομήν ό θεδς διά τοΰ jam tum Deus per Jestim hortabatur; quippe cum
Ίησοΰ προύτρεπεν έκτοτε, καλ τούς είσελθόντας είς eo5, qui in sanclam illam lerram ingrediebantur, a
τήν γήν έκείνην τήν άγίαν, δευτέραν περιτομήν πε Jesusecundam circumcisionem cultris lapideis dicai
τρίναις μαχαίραις είπον (76) τδν Ίησούν περιτετμη- acccpisse.
χέναι αυτούς.
114. "ΕσΟ* δτε γάρ τδ άγιον Πνεύμα καλ έναρ- 414. Regula qnicdnm ad dignoscenda qua de
γώς (77) πράττεσθαί τι, δ τύπος τού μέλλοντος γί Chrislo dicunlur. Circumcisio Judieorum tonge Γί
νεσθαι ή ν , έποίει* έσθ' δτε δέ καλ λόγους έφθέγξατο ^ versa ab ea quam Chrisliani aeceperunt. — Inlerdum
περί τών άποβαίνειν μελλόντων, φθεγγόμενον αυτούς enim Spirilus sanctus efficiebal, utclare altquid et
ως τότε γινομένων ή καλ γεγενη μένο)ν. Ή ν τέχνη ν apcrte (iercl, quod quidein iinago essel fultiri; inler-
et Tbirlbine. Sed non vtderunt ipsam romparatio- X ρ ιστού idcin esse puiat nc maledicium pro fra-
n<*ni in eo instiiui, quod aher solem slare fereril , tiibus fleri post Gbrisinm. Oral. 4, p. 24. Hujus lo-
alier ei poiesiaiem lanii miraculi dederit. Pergit quendi ralionis, άφ' ού, inierpreialio, quam plu-
in eamdem coinparalionem Juslinus, cum ait coe- ribus exemplis confirmaviiuus, oplime convcnil
lnm et lerram per Glirislom renovalum i r i . Ilis huic Jusiini loco. Admonet eniin Judaeos jani ve-
enim verbis indicat, quanto praeslantior sit filio nisse Chrisliim, euuique seinper esse; post eum
Navae, qoi poteslaiem a Cbristo acccpiam in solem enim etper eum coelum ei lerram a Deo renova-
exercuii. i t i u i i r i ; quod quidein fieri non poiuisse nisi post-
(73) Έρώ. Legit €1. Thirlbius έν ούρανώ, quam quam Ghristus incarnalus fuissei; ei cum boc my-
qnideot conieciuram probare non possmn, quia Ju- sle.rium iinpletiim s i l , nibil jam ex hac parte ol>-
stinos hoc loco Chrislum semper esse docel, ut siare (|uomiuus mundiis renoveliir, ac Trusira aliuiu
rjtis anernitaieui demonstret; at in coelo semper a Jtnhcis Cbristuin cxspectari. Legil G l . Tbirlbius:
esse dicere non pomii, queni mox Hicrosolyuiis άφ' ού καλ ούρανδς καλ ή γή, vel ο ποιήσας τδν ού-
a i l regnalurum. Grediderim ergo illud έρώ per pa- ρανδν καλ τήν γήν, vel άφ' ού ούρανδς φεύξεταιχαλ ή
1
renlbesim qnamdam hic inseri, nl non mulio anle, γ ή . Sed ejusmodi conjccturarum inuiilis labor. Ver-
iiempe n . 412, de serpenle, δν (προείπον) κατηρά- til Gelenius, « per quem cceluni lerramque Paier
σατοδ θεός, vel legendum καλ δτι έστιν άελ έρώ. condidit, per eunidem inslauralurus. >
V i d . infra n. 455. (75) Aevripar περιτομήν. Hx»c Tertullianus moro
(74) Άφ' οί. Vertendum duxi ι post quem, > suo iinitalur adv. Jud. cap. 9, el lib. ιιι tn Harcio-
noii c a qao, > ul Langns el Perionius. Eodem sensu nem cap. 46. Paulo pohllegerepossuitius θημωνιάς
%
Jnsunas de Herode Ascaloniu dicebat ». 52: Ά φ ' ποιήσαι,*pro ποιήσας, quod lanien lolerari polesl.
ού έπαθεν, ι posl quem passus esl Gbrislus. > Sic Αι illud omuino necessarium ut liaec verbanonad
ciiam Epipbanius ab Encralilis transiens ad Mon- Ghrisiom, sed ad Josne relerainus. Quorum cnim
laniMas, a i l : Ά π δ τούτων έτερα πάλιν αιρεσις ανα praepulia circumcidii Josue, bi dicuiiiiir iigura eo-
κύπτει τών Φρυγών καλούμενη. Non belle Pelavius rum exsliiisse quos Ghrislus ab errore circumcidii.
iia reddit: c Ab bis alia rursus efflorescii haeresis, (76; Εΐπον. Legendιιmείπώv. Hac eniin reierun-
qoae Pbrygam dicitnr. > Non enim ab Encraliiis tur ad Deum, qui docendo in Scripturis IsraeliUs
orii Monumistê, sed, utexislimal Epipbanius, posl a Jcsu secundam circumcisionem accepisse, boria*
Encratitas. De Gnccis banc loquendi rationem, ut ttjr ad veram circumcisionem.
mulus alias, imiiaiur Teriulliauus, cum ail de Pa- (77) 'Εναργώς. Glarom. ενεργώς. Sic eliam ίιι
racleio: « l l i c solus a Ghrisio magisler Η dicendus margine Heg. cl II. Siepbanus a<l catccm. Infra pto
«i verendus. » De virg. vel. cnp. 4. Hinc eliain <είραντος legii C l . Tlih Ibius κείροντος ul in Apol. I #
Gregorius Naz. illud Pauli ανάθεμα είναι άπδ τού n. 50, c l in Dialogo n. 13.
739 S. JUSTINI PHILOSOPBI ET MARTYRIS 7*0
i i v
dum aulem el sermones pronuDtiavit de falurie re- Α ρή είδώσιν ol έντυγχάνοντες, ούδε παρακολονθή-
bus, iia eoe pronunlians quasi jam lum res flerent, σαι τοίς τών προφητών λόγοις ώς δεί δυνήσονται. Πα
vel etiam faciae fuissenl. Quaro ariem niei legentes ραδείγματος δέ χάριν, λόγους τινάς προφητικούς εί-
perspicianl, prophetica verba, ut par esl, assequi ποιμ' ά ν , δπως παρακολουΟήσητε τψ λεγομένφ.
ιιοιι polerunl. Exempii gralia proferara verba quae- "Οταν λέγη διά Ήσαίου, c Αύτδς ώς πρόβατον έπϊ
dam prophelica, ut quod dico assequamini. Cum σφαγήν ήχθη (78), κα\ ώς άμνδς εναντίον τοΰ κεί-
dicit per Isaiam · - : c Ipse tanquam ovis ad occi- ραντος· * ώς ήδη τοΰ πάθους γενομένου (79) λέγει. Κα\
sionem ductus est, eivelul agnus coram londente,» δταν πάλιν λέγη, ι Έ γ ώ έξεπέτασα τάς χείρας μου
ila dicil qtiasi jam peragerelur passio. Rursus cum έπ\ λαδν άπειθοΰντα, καί άντιλέγοντα* » καί δταν
a i t : c Expandi manus meas ad populum non cre- λέγη, ι Κύριε, τίς έπίστευσε τή άκοή η μ ώ ν ; *[ώς (80)]
8 3
deritem el contradicentem ; > ilem : c Domine,quis ήδη γεγενημένων πραγμάτων έξαγγελίαν οι λόγοι
credidii audilui n o s i r o " ? ι ila haec dicuntur quasi σημαίνοντες, λελεγμένοι είσί. Κα\ γάρ έν παραβολή
res anteaclas nuniienl. Sic etiam demonsiravi s&pe λίθον πολλαχοΰ καλείν απέδειξα τδν Χριστδν, καί έν
Chrisliiin ab eo in simililudine lapidem vocari, et τροπολογία, Ιακώβ καλ Ισραήλ. Και πάλιν δταν λέ
per tropologiain Jacob ei Israelem. Rursus cum γη· ι "Οψομαι τούς ουρανούς έργα τών δακτύλων σου, ·
clicil : c Videbo coelos tuos opera digilorum ttio- Β έάν μή ακούω τών λόγων αύτοΰ (81) τήν έργασίαν,
rum " ; » nisi verbum ejus intelligam operalionera, ού συνετώς άκούσομαι ώσπερ υμών οί διδάσκαλοι
insipienler inlelligam, quemadmodum magistrif άξιουσιν, οίόμενοι χείρας καί πόδας (82) κα\ δακτύ
veslris placet, qui manus el pedes et digilos el ani- λους καί ψυχήν έχειν, ώς σύνθετον ζώον, τδν Πατέρα
main babere inslar animalis composili exisiimant τών δλων κα\ άγέννητον Θεόν οίτινες καί διά τούτο
parenlem universorum ei ingenilum Deuin, el i d - ώφθαι τψ "Αβραάμ κα\ τψ Ιακώβ αύτδν τδν Πατέρα
circo visum esse Abrabamo ei Jacob ipsum Palrem διδάσκουσι. Μακάριοι ούν ημείς οί περιτμηθέντες
docent. Praeclare ergo in nobis agitur, qui cullris πετρίναις μαχαίραις τήν δευτέραν περιτομήν. Υμών
lapideis circumcisi sumus secunda circumcisione. μέν γάρ ή πρώτη διά σιδήρου γέγονε κα\ γίνεται*
Prima enim illa vestra ferro peracta est ei per- σκληροκάρδιοι γάρ μένετε· ημών δέ ή περιτομή, ήτις
agiiur; duro enim corde permaneiis. Noslra aulem δευτέρα α ρ ι θ μ ώ , μετά τήν ύμετέραν φανερωθεί-
circumcisio, qune secunda nuinero posl veslram ia- σα, διά λίθων άκροτόμων, τουτέστι διά τών λόγων
stiiuia est, per lapides acuios, id esi, per sermones τών διά τών αποστόλων τού ακρογωνιαίου λίθου,
apostolorum summi illius angularis lapidis ei sine κα\ τοΰ άνευ χειρών τμηθέντος, περιτέμνει ήμας
roanibus abscissi,, circumcidil nos a simuJacrorutn „ άπό τε είδωλολατρείας , κα\ πάσης·- απλώς κα-
T f l v
cullu el ab omni prorsus pravilale. Quorum corda κίας. αί καρδίαι ούτως περιτετμημέναι είσ\ν
ila sunt praviiate circumcisa, ut laeli mortem op- άπδ τής πονηρίας, ώς καί χαίρειν αποθνήσκοντας
petarous propler nomen prxclarae illius pelrae, quae διά τδ ,δνομα τδ τής καλής πέτρας, κα\ ζών ύδωρ
et in eorum corda, qui per 2 0 8 'psum diligunt ταίς καρδίαις τών δι* αύτοΰ άγαπησάντων τδν Πα
Palrem universoruin, aquam vivam emillit, ei eos τέρα τών δλων βρυούσης, καί ποτιζούσης τους
poiat qui aquam vilae siliunt. Sed baec dicenle me βουλομένους τδ τής ζωής ύδωρ πιείν. Άλλά ταύτα
non inlelligitis. Nam nec ea intelligitis, quae faclu- μέν ού νοείτε λέγοντος* ά γάρ ποιήσαι τδν Χριστδν
rum esse Gbristum propheuc praedixerunt, nec no- πεπροφήτευται, ού νενοήκατε, ουδέ ήμίν προσάγου-
bis, qui vos ad Scripturas adducimus, creditis. Je- σιν υμάς τοίς γεγραμμένοις πιστεύετε. Ιερεμίας
remias enim ila clamat: c Vae vobls, quia dereli- μέν γάρ ούτω βο$· ι Ούα\ ύμίν, δτι έγκατελίπετε
quisiis fonlem vivum, ei fodislis vobia cisternas πηγήν ζώσαν, κα\ ώρύξατε έαυτοίς λάκκους συντε
dissipatas, quae non poterunl conlinere aquam. Num τριμμένους, οί ού δυνήσονται συνέχειν ύδωρ. Μή
solilndo eril ubi est mons Sion * · ; quoniam Jeru- έρημον ή ού*. έστι τδ δρος Σ ι ώ ν , δτι Ιερουσα
faleui libcllum repudii dedi in conspeclu veslro T ι 8T
λήμ βιβλίον άποστασίου έδωκα έμπροσθεν υμών. »
Μ
Cap. LIII, ν. 7. ·» Isa. LXV, 2. ·* I»a. LIII, 1. 8 1
Psal. v m , δ. · · Jer. n , 13.
(78) Ήχθη. Rem praUeriiam boc ver um dcsi- D fnint, sed Idoneum esl et sufHciens adTormationem
gnat. Cur ergo hoc exemplo utiiur Justinus , ut omniiiin proprium ejus Yerbum, ι idem lib. ιι, c. 2.
reni iia iiarralam exhibcal, quasi jam lum agalur ? ln eamdem senlcniiani Juslinus Denm noa maaibm
Yidelur pra?< ipue respexisse ad sequentia haec verba: c l digiiis operari, sed Yerbum esse illius operauo-
Ούτως ούκ ανοίγει τδ στόμα, quae forle a librariis iiem, sive eum omnia per Yerbum opcrari docei.
omissa sunt. Uude etiam Taiianus Yerbum csse primogeiiiluiii
(79; Γενομένου. ManifesUim est legendum γινο opus Pairispronuntiat, n. 5, ubi vide adnoiaiionem.
μένου, et mox ώς ήδη γεγενημένων. (82) Οίόμενοι χείρας χαϊ χόδας. Sliiltum haiic
(80) Ώς. Ιιι codd. iiiss. ct edilis deest ha?c vo- errorem iudaeis pariier aiiribuunl Origcnes homil.
f ula, qune refingenda erat, ιιι liemo non videt. O T T O . 3 in Genet.; Euseb. tft Ptatm. pag. 313 el 336;
(81) Των Λόγων αυτού. Legeiidiim τδνΑόγον Cyrill. in Jul. ιιι, v m , 236, et in ha. pag. 906.
αύτου. Loqnilur enim Juslinus de unico Ycrbo Dei, Sed observat Pbilo bunc errorem uclionibiis magit
qnem cum Spiriiu sancio vocal Ireua3iis manus el affeciibus quam verbis declarari : Τήν μέν άτο-
Dei Pairis, liu. iv, c. 20, ιι. 1. Ncque eiiim Deuin πίαν τού λόγου δτι άνθρωπόμορφον τδ Θείον άπο-
c indigere aliis organis ad coaditioneai eorum quu; διδάσκοντΣς * τήν δέ έν τοις εργοις άσέβειαν, δτι
741 DIALOGUS C U M TRYPHONE JUDiEO. 742
115. 'Αλλά Ζ α χ α ρ ί α iv παραβολή δεικνύντι τδ 115. Prcediclio de Christianii apud Zachariam.
μυστήριον του Χρίστου, καλ άποκεκρυμμένως κη- Judoeorum maligna dispulandi ratio. —- $ed Z a -
ρύσσοντι, πιστεύσαι οφείλετε. Έ σ τ ι δε τά λεγόμενα cbariae Gbrisii myslerium in parabola oslenderui et
ταΰτα- c Χαίρε καλ εύφραίνου, θύγατερ Σ ι ώ ν οτι arcane praedicami credere debeiis. Suut auiein baec
ίΐοΰ έγώ Ι ρ χ ο μ α ι , κα\ κατασκηνώσω έν μέσφ σου, iliius verba : c.Gaude el laetare, filia Sion; quia ecce
λέγει Κύριος- χαλ προστεθήσονται έθνη πολλά προς ego venio, el babilabo in medio tui, dicit Dominue,
Κύριον έν τ ή ήμερα εκείνη. Και έσονταί μοι είς λαδν, ei applicabuntur genies multae ad Dominum in die
καλ κατασκηνώσω έν μέσω σου* καλ γνώσονται δτι illo; ei erunt mihi in populum ; et babitabo in me-
Κύριος τ ώ ν δυνάμεων άπέσταλκέ με πρδς σέ. Κα\ κα- dio tui, elcognoscent quia Domtnus virtulum misit
τακληρονομήσει Κύριος τδν Ίοόδαν, καλ τήν μερίδα (83) me ad te. E l possidebil Dominus Judam, ei pariem
αυτού έπλ τήν γήν τήν άγίαν, καλ έκλέξεται έπλ τήν Ι ε suam in lerra sancia, et eliget adhuc Jerusaiein.
ρουσαλήμ (84). Εύλαβείσθω πάσα σαρξ άπδ προσώπου Tiraeal omnis caro a facie Domini, quouiam sur-
Κυρίου, δτι έξεγήγερται έκ νεφελών αγίων αυτού. rexilde nubibus sanciis suis. Et ostendil inibi Je-
Καλ Ιδειζέ μοι Ιησούν τδν ίερέα τδν μέγαν έστώτα πρδ sum sacerdoiein magnum, staniem ante faciem an-
προσώπου αγγέλου· καλ διάβολος είστήκει έκ δεξιών g e l i : el diabolus slabat a dextris ejus, u l adversa-
αυτού, τού άντικείσθαι αύτφ. Καλ είπε Κύριος πρδς retur ei. Ει dixil Dominus ad diabolum: Iticrcpet
τδν διάβολον Έπιτιμήσαι Κύρίος έν σολ, δ έκλεξάμέ Dominus in te, qui elegil Jerusalem. Nonne ecce
νος τήν Ιερουσαλήμ. Ούχλ ίδού τούτο δαλδς (85) έξεσπα boc lorris est ereclus de igne ·'* ? > Gum Trypbo
σμένος έκ πυρός; > Μέλλοντί τε τώ Τρύφωνι άποκρί- respondere et mibi contradiccre pararet: Fac pri-
νεσθαι καλ αντίλεγε ι ν μοι, έφην* Πρώτον άνάμεινον mum, inquam, exspcciea et audias quid dicani.
καλ άκουσον & λέγω. Ού γάρ ήν ύπολαμβάνεις έξήγη- Nequc enim qnamsuspicaris exposilionem allaiurns
στν ποιείσθαι μέλλω, ώς μή γεγενη μένου Ιερέως Tt- sum, ut nullum sacerdotem Jesu nomine in lerra
νδς Τη σού ονόματι έν τή Βαβυλωνία γ ή , δπου αίχμά- Babylonia, ubi populus vesier capiivus erat, exsii-
λατος δ λαδς υμών. "Οπερ εί καλ έποίουν, απέδειξα (86) lisse dicam. Quod quidem si facemn, demonsira-
δτι ήν μέν Ιησούς ίερεύς έν τψ γένει υμών, τούτον rcra fuiurum non fuisse, si Jcsus sacerdos in ve-
δέ αύτδν ούκ έν τή αποκαλύψει αύτοΰ έωράκει δ προ ttro genere fuisset, ut eum propbeta in sua revcia-
φήτης, ώσπερ ουδέ τδν διάβολον καλ τδν τοΰ Κυρίου tione viderel; quemadmodum nec diaboluin, nec
άγγελον ούκ αυτοψία έν καταστάσει ών έωράκει, angelum Domini ipsis ocnlis intra se constilutus
αλλ* έν έκστάσει, άποκαλύψεως αύτφ γεγενημέ- v i d i l , s e d in exslasi, rcvelalione ipsi facta. Nuuc
νης. Νύν δέ λέγω δτι δνπερ τρόπον 6ta τού Ί η autem quod dico sic se habfel. Quemadmodum Scri-
σοΰ όνόματος τ ψ Ναυή υίφ (87) καλ δυνάμεις καλ πρά ptura a fllio Navae virluies el acliones quasdam,
ξεις τινάς προκηρυσσούσας τά ύπδ τού ημετέρου Κυ qaa? res a Domino noslro gerendas pranumiabatii,
ρίου μέλλοντα γίνεσθαι πεποιηκέναι έφη (88) · ούτω καλ per nomen Jesu editas esse d i x i l ; ila et banc sub
*ήν έπλ τού έν Βαβυλώνι Ίησοΰ ίερέως γενομένου έν illo Jesu, qui sacerdos Babylone in populo vestro
w 87
Jer. ιιι, 8. * Z a c h . JI, 10-15; ιιι, 1, 2.
άνθρωποπαθές έπανορθούμενοι, lib. De $acrificii$ 9

lilignre velit, qnia prophela quemadmodum nec
p. 146. diabolum nec angelum oculis suis vidil, sed obiata
(83) Kal τ ή τ μερίδα. Obscrvat Nobilius conjun- revelatione, sic siimtnnm sacerdoiem, si vivus is
ctfonem a plnribus o m i l l i , idque apiius erudilo exslilissei, non in revelatione, sed coram cernere
Londinensi ediiori videlnr. debuissel. Noti dcerahi qui hanc revelaiionem ad
%
(84) ΕχΛέξεται έπϊ ΊεοονσαΛήμ. Biblia Rom. Jcsum filium Josedecb referri oinnino non posse
αίρετιεΤ Ιτι Ιερουσαλήμ. Obaerval idem Tliirlbius contendereiil. Dnde Terlulliaiiiis ado. Jud. cap. 14:
lectionein Jostini prjeferendam esse, u l inagis con- t Nec poterilis eum Josedecli iiliura dicerc, qui
senianeam Hebraeo fonti. nulla oinnino vesle sordida, sed semper sacerdoiali
(85) Tovto δαΛός. Ita Aqtiila et Hebr. el edit. Γιιίι exornalus, nec unquam sacerdolali inunere
Complut. Quaravis aulem legatur ώς δαλός, ul ob- privattis. » Christianoruin inierpreium senleniiam
jtervai ideiu vir erud. in Bibl. Rom. et A l d . el cod. s>c refert Hieronymus: c Non auteni esse iesuiii
A l e t . e i io CotutU. apo$u 1. v i , c. 5, el apud Clem. lilium Josedecb ex boc conantur oslendere, qnod
Alex. q«em laraen Sylburgius licenter einendavit, non sit appositum iu praisenli loco, filius Josedeoh;
eiapod Bieronymum, C y n l l . Alex. ei Theodorel., qui in aliis locis ei ubi vere de Jcsu diciltir fiho
vix dubilo quin bauc voculam ώς oroiserii Jusli- Josedech, semper pairis cognomine ccnseatur. »
ntis. A i i enini infrn de Jesu sacerdoie : Καλ δαλδς Aliam viam iml Jusiinus : faietur bic agi de Glio
Ιξεσπασμενος έκ πυρδς εκλήθη. Josedech ; al ea quae ad Cbrislum spocUnl, gigni-
(86) Απέδειξα, elc. Diflicii.s locus et variis con- ficari conicndit.
j e e i n m vexalus, quaa referre lougum e i l ; sed (87) Τφ Navr\ νίφ. Vel legendum τδν Ναυή υίόν,
u m e a levissitiia aul nulla mulalione facla illustrari vel πεποιήσθαι pro πεποιηκέναι.
poiesL Legere eniin possuuuis muiaio tanium ac- (88) "Ε?τ\. Non legendum έφην, nt placet eru-
ceaitt : "Ην μεν Ιησούς ίερεύς έν τώ γένει υμών, diio Londincnsi edilori, sed supplendum, ex niorc
suppleodo ήν, c Si sacerdos Jcsus in genere vesiro S. inarlyris, θεός vel λόγος neaipe Scriplura. Sic
fui*sel; · vei, si malis: ΕΙ μέν ήν, quod eodein re- eiiim n. 114 : "Οταν λέγη διά Ήσαίου, ei paulo posi:
4 t l . Negare non vull Jusiinus sacerdoiem nomine Καλ πάλιν δταν λέγη, c l n. 120 : Φτισλ γοΰν καλ έν
Jesam exslilisse io lerra Babylouis ; ted lamen de- τψ Ιούδα , j e l n. l x l : Περλ τούτου λέγων τού Χρι
ctarat probabilem maleriain sibi non defuiuram, si στού. Yide adnoiaia ad ιι. 61.
743 S. JISTINI PHILOSOPHI E T M A R T Y R t S 7U
fuit, revelalionem nanc demonslrare aggredior eo- Α τ φ λαώ υμών άποκάλυψιν, έρχομαι νυν άποδείξαι
rum, quae sacerdos noster et Deus et Christtis, Pa- άποκήρυξιν είναι τών ύπδ του ημετέρου Ιερέως, καΛ
tris aniversorum Filius, facturus erat, praedicalio- Θεοΰ, κα\ Χριστού ΥΙοΰ τοΰ Πατρδς τών δλων, γίνε
nemfuisse. Jam autem nriralus sum, inqaam, cur σθαι μελλόντων.Ήδη μέν τοι έθαύμαζον, Ιφην, διά τί
paulo anie dicente me quieveritis, nec reprebende- κα\ πρδ μικρού ήσυχίαν ήγάγετε έμοΰ λέγοντος, ή
rilis cum dicerem filium Navae ex aeqiialihus ab π ώ ς ούκ έπελάβεσθέ μου είπόντος δτι δ τοΰ Ναυή
AEgypto profectis solum 2 0 9 i n
terram sandam υίδς τών εξελθόντων άπ* Αιγύπτου δμηλίκων μόνος
ingressum esse cum iis qui hac aetale nato mino- είσηλθεν είς τήν άγίαν γήν, καλ οί γεγραμμένοι άφή-
res descripli fuerant. Nam inslar muscarum ad λικες τής γενεάς εκείνης. "Ωσπερ γάρ αί μυΤαι έπ\
ulcera accurriiUei advolalis. Si qnisenim sexcenla τά έλκη προστρέχετε κα\ έφίπτασθε. Κάν γάρ μυρία
preclare dicat, unum aulem quamlibet mttiiilum τις εΓπη καλώς, έν δέ μικρδν δτιοΰν εΓη μή εύάρεστον
vobis non placeat aut a vobis non intelligalur, aut ύμίν, ή μή νοούμενον, ή μή πρδς τδ ακριβές, τών
rainng accuralum sit; de plurimis praeclare diciis μέν πολλών καλών ού πεφροντίκατε, τού δέ μικρού
parum laboralis, verbulum autem arripilis, illud- ^ηματίου έπιλαμβάνεσθε, κα\ κατασκευάζειν αύτδ ώς
qae in piaculi ac sceleris loco slalnere conamini άσεβη μα κα\ αδίκημα σπουδάζετε* ίνα τή αυτή
utsimili modo a Deo judicali multo magis magno- Β όμοία (89) κρίσει ύπδ τοΰ θεοΰ κρινόμενοι, πολύ
rum facinortim, sive improbe faetorum, sive pra- μάλλον υπέρ τών μεγάλων τολμημάτων, είτε κακών
varum iaterprelationuin, quas adiilicratrdo adbi- πράξεων, είτε φαύλων εξηγήσεων άς παραποιοΰντες
belis, ralionem rcddalis. Quo enim judicio judica- έξηγείσθε, λόγον δώσητε (90). "Ο γάρ κρίμα κρίνετε,
tis, eodem vos a>quum esl judicari. δίκαιον έστιν υμάς κριθή ναι.
H 6 . Ouenditur quomodo hcec prophelia conveniat 116. Άλλ' ίνα τδν λόγον τδν περ\ τής άποκαλύ-
Christianit. — Sed ul vobis ralionem reddam de ψεως Ίησοΰ Χρίστου τοΰ αγίου (91) άποδιδώ ύμίν,
revclalione Jesu Cbrisli sancli, repeio sermonem ac αναλαμβάνω τδν λόγον, καί φημι κάκείνην τήν άπο-
dico banc quoque revelalionem iu noe fnctam esse, κάλυψιν είς ημάς τούς έπ\ τδν Χριστδν αρχιερέα
qui in Cbrislum summurn sacerdoleni, bunc cru- τοΰτον τδν σταυρωθέντα πιστεύοντας γεγενήσθαί * οι-
ciftxum, credimns : qui ctnn in slupris ac omni τινες, έν πορνείαις καί απλώς πάση £υπαρά πρά
prorsus sordida aclione versaremur, per graliam a ξει υπάρχοντες, διά τής παρά τοΰ ημετέρου Ίησοΰ
noslro Jesu, secundtim voluniaiem ipsius Pairis κατά τδ θέλημα τού Πατρδς αύτοΰ χάριτος τά 0υ-
concessam, sordida omnia, quibus induti eramus, παρά πάντα ά ήμφιέσμεθα κακά άπεδυσάμεθα* οϊς
0
mala exuimus, quibus diabolus instal semper ad- διάβολος έφέστηκεν άε\ αντικείμενος, και πρδς έαυ-
r
Tersans, ac omiies ad se (rabere volcns : sed ange- τδν έλκειν πάντας βουλόμενος * και ό άγγελος τοΰ
lus Dei, id esi virlus D«i, nobis per Jesum Cbri- θεοΰ, τουτέστιν ή δύναμις τοΰ θεού ή πεμφθείσα
stum imniissa, increpal eum c l a nobis disccdit. ήμίν διά Ίησοΰ Χριστού, επίτιμη αύτψ, χαΧ αφίστα
Ac lanquani ex igne exiracli stimus, cum prioribus ται άφ' ημών. Κα\ ώσπερ άπδ πυρδς έξεσπασμένοι
peccalis expurgaii, lum ex Iribulaiione eruendi et έσμέν, άπδ μέντων αμαρτιών τών προτέρων καθαρι-
ex incendio nobis a diabolo ejusque omnibus miui- σθέντες, άπδ δέ τής θλίψεως (92) καί τής πυρώσεως ήν
slris admolo; ex quibas nos cliam rursus se exira- πυρούσιν ημάς δ τε διάβολος καί οί αύτοΰ ύπηρέται
ciurum Jesus Dei Filius, ac prseparalis vcsiibus πάντες · έξ ών κα\ πάλιν άποσπ# (93) ημάς Ιησούς
uos induturuin, si mandala ejus observemus, el re- δ 1*ίδς τοΰ θεού, ένδύσαι ημάς τά ήτοιμασμένα ενδύ
gnuin aelernum provisurum promisii. Quemadmo- ματα, έχν πράξωμεν αύτοΰ τάς έντολάς, ύπέσχετο,
dum etiim Jesus ille, qui sacerdos a propheta dici- καλ αίώνιον βαόιλείαν προνοήσαι έπήγγελται. *Ον γάρ
tur, sordida ferens iudumcnla visus esl, quia for- τρόπον Ίησοΰς εκείνος ό λεγόμενος ύπδ τοΰ προφή-
nicariam illum uxorem accepisse diciuin esl, ac ου Ιερεύς, 0υπαρά ιμάτια έφάνη φορών, διά τδ γυ-
lorris exlraclus ex igne vocalus, quia remissionem D <χϊκα πόρνην (94) λελέχθαι είληφέναι αύτδν, κα\ δα-
ν
*
(89) Τχί αύτη όμοΙα. Legemlum mOnci Sylburgius (92) ΆΛΟ δέ τής ΘΛΙψεως. Hoc loco, nt in alii*
τή αυτή κα\ όμοίφ. miillis, siipplendinn esl aliqtiod verbnm, quo Cbri-
(90) άώσητε. Clarom. δώσετε. Sylbtii-gius matttit slianosex persecuiionibtts, quas diabolus ejusque
δώτε vel δψητε. minislri exciiabanl, signiflceiur aliquando libera-
(91) Ίησου Χρίστου τού άγιου, i Csectis cst, lum i r i , nempein fitie mundi. Tenipns enim persc-
inquil Tbirlbius, qni non videal b;cC corrnpta ruiiomiiii aliis lerTJfinis uon circunischbebat Jusli-
ease. > Legeiidutn monet τού Ζαχαρίου, vel Ιησού uus, ul vidimus ιι. 59.
κα\ αγγέλου, vel Ίησοΰ τού ιερέως τού μεγάλου!" (93) Άποσπξί. Logendum άποσπάν ei mox κα\
Fateor inibi hanc corruptelam non apparere, nec ένδύσαι· Si quis lamcnretinere velil tllud αποσπά
video curr revelalio Jesu Cbrisii sancii appellari (drepe enim praesens j>ro futuro usurpat Jusiinus)
non possit id quod uon mullo ante appellalur my- legftiiduni erii δς ένδυσαι.
steriumCbrisli arcane aZacbaria pnedicaliilu. Ter- (94) Γυναίκα χόρνηχ. Νοιι probabile esi Jusli-
lullianus, cuicum in ipsius rei sumiiia consenlitJusti- nιιni id commisisse, quod snspicalur Lotiuinensis
nus,8ic loquilur loco jain ciiaio : c £ic ct apudZacha- etlilor, ul Jesum iilinm Joscdech cum O^ca pro-
riam, in persona ipsius, iino ei in ipsius nomitils sn- pbela confuiiderei. Probabilior alia ejusdetn con-
iTamenU», verus sufiiiutis Saccrdos Pairis Cbrislus jeclura fornicariam iixorem a Justino vocari eain
Jcsus, duplici babilu in duos adTCiiius deliuoamr. · quae coiijugio iilicito ducebaiur. iNam Judafi vcÛ-
745 MALOGUS CUM TRYPHONE J U D £ 0 . 746
Α&ς έξισπασμένος έ χ πυρδς εκλήθη , διά τδ άφεσιν Α peccalorum accepit, etiara incrcpilo, qui ei adver-
άμαρτιών είληφέναι, έπιτιμηθέντος κα\ του αντικει sabatur, diabolo; iia nos, qui per nomen Jcsa
μένου αύτφ διαβόλου * ούτως ημείς οί διά τού Ίησου iuslar unius bominis oinnes in Creatorero univer-
ονόματος, ώ ς εΤς Ανθρωπος πιστεύσαντες (95) είς sorum Deum credimtis, per nomen primogeniti
τδν ποιητήν τ ώ ν δλων θεδν, διά τού ονόματος τού illius F i l i i sordidis veslibns, id esi peccatis exuii
πρωτοτόκου αυτού Υιού, τά £υπαρά ιμάτια, τουτέστι elper verbum illius vocationis inflammaii, verum
τ ι ς αμαρτίας, άπημφιεσμένοι, πυρωθέντες διά τού genus sacerdolale Dei suimis, u i Deus ipse testaiur,
λόγου της κλήσεως αύτου, αρχιερατικών τδ άληθινδν cum sibi in omni looo in gentibus grata el pura sa-
γένος έσμεν τού θεού, ώς καλ αύτδς ό θεδς μαρτυρεί, crificia offerri dieil. Α nemine auiem Deus accipit
είπων δτι έν παντλ τόπφ έν τοίς έθνεσι θυσίας εύαρέ- sacrificia, nisi per ipsius saccrdoles.
στους α ύ τ φ καλ καθαράς προσφέροντες(95*).Ού δέχεται δέ παρ* ουδενδς θυσίας δ θεδς,εί μή διά τών ιερέων αυτού.
417. Πάντας ούν, οί (96) διά τού όνόματος τούτου 417. ΜαΙαΜω prophetia de tacrificiis Christiano-
θυσίας, Ας παρέδωκεν Ιησούς δ Χριστδς γίνεσθαι, ruro. Hcec autem dt precibut Judceorum qui erant in
τουτέστιν έπλ τή ευχαριστία τοΰ άρτου καλ τοΰ ποτη- Β dispenione, accipi ηοη po$sunt. — Qui ergo per i l -
ρίου, τ ά ς έν παντλ τόπφ τής γής γινομένας ύπδ τών lius nomen eacrificia ipsi offerunl ea, quae a Jesu
Χριστιανών, προλαβών δ θεδς, μαρτυρεί εύαρέστους Gbrislo praescripta, id est qua? ία eucharislia panis
ύπάρχειν α ύ τ φ . Τάς δέ ύφ' υμών καλ δι* εκείνων etcalicis a Ghrisliaiits in oinni terrarum loco offe-
υμών των ίερέων γινόμενος άπαναίνεται, λέγων * runlur, hos omnes in anlecessum Deus gratos sibi
c Καλ τ ά ς θυσίας υμών ού προσδέξομαι έκ τών χει esse 2 1 0 lesiaiur. Q « * vero a vobis ac per veslros
ρών υμών * διότι άπδ ανατολής ηλίου έως δυσμών, τδ illos sacerdoies ofieruniiir, ea respuit, c u m dicil :
δνομά μου δεδόξασται, λέγει, έν τοίς έθνεσιν (97)· c E l eacrificia vestra non suscipiam de manibue
ύμείς δέ βεβηλούτε αυτό. ι Καλ μέχρι νΰν φιλονει- veslris : quoniam ab o r l u solis usque ad occasum
χούντες λέγετε, δτι τάς μέν έν Ιερουσαλήμ έπλ τών Domen meum glorificatur i n genlibus : vos auiem
8 e
εκεί τότε οίχούντων Ισραηλιτών καλουμένων θυσίας profanalis illud . Ac vos quidem baclenus conten-
ού προσόέχεταί ό θεός * τάς δε διά τών έν τή διασπορά tionis sludio dicitis Deum quidem sacrificia Hiero-
τότε δη Οντων άπδ τού γένους εκείνου ανθρώπων εύχάς solymis ab his qui lunc ibi lsraelilae dicti babha-
προσίεσθαι αύτδν είρηκέναι, καλ τάς εύχάς αυτών θυ bant, oblala non accipcre; eorum autem prcces,
σίας καλείν. "Οτι μέν ούν καλ εύχαλ καλ εύχαριστίαι qui tunc ex illo genere in dispersione erani, gratas
ύπδ τών αξίων γινόμεναι, τέλειαι μόναι καλ εύάρεστοί C sibi esse dixisse, atque illorum preces sacriGcia
είσι τ φ θ ε φ θυσίαι (98), καλ αυτός φημι· Ταΰτα γάρ vocare. Equidem preces et graliarum aciiones,
μόνα χαλ Χριστιανολ παρέλαβον ποιείν, καλ έπ* άνα- quse a dignis peragunlur, sola esse pcrfeola el Deo
μνήσει δέ τής τροφής (99) αυτών ξηράς τε καλ ύγράς, accepla aacrificia e l ipee pronuntio. Ha»c enim
ένήχαλ τού πάθους δ πέπονθε δι* αυτούς ό Υίδς τοΰ Cbristiani quoque sola peragere didicerun:, eiiam
*· Malach. ι, 10.
bos sorrfidts, lesle llieronymo, Jesum indutum riorem, itiquibiiscnrniscirciimcisioiii suceessisseait
fuisse diccbanl, c vel ob conjugium illiciluin, vel cireumcisioiiem cordis, accordis coitversioiientsoJuiu
ob peccaia populi, vel ob squalorem captivhaiis. > esee verum bapiisma conleudil. Uedundanl scripia
ConjugioiD illicituiu erat quia alienigenam uxorem velerutn his loquendi ralionibut. Sic Terlulliauiis
doxemi. apnd queni sacrificium munduni esl c simplcx ora-
(95) Πιστεύσαττες. Sic restiitiimus, monente tio de conscienlia pura > ! V adv. 3!arc. cap. 1,
Tbtnbio. MJMIIUS etliderat πάντες έσονται, veratn agnoscil exterins sacriiicium apud ipsos haereiicos,
leciioiifeni iti noia exbibens. EDIT. PATROL. aul ealiein ex boc eoriim sacrilkio aiisam ad eoe
#
(95 ) Προσφέροντες. Vel euliiniellige είσίν, vel refellendos capil. Postquam eniui lib. m , cap. z i ,
legr, cum Thirlbio, θυσίαι... προσφέρονται. 1Σ>. reiulit MaJacbiae verba : ι In oimii loco sacrilicimii
|96) Πάντας our cl. Vel kegeiiclmii πάσας ούν διά iiomini meo offerlur, sacriticium mundiim, > s i a -
του, vel aiue aul poat τού όνόματος τούτου sup- thn adtlii : t Gloriae scilicei relalio el benedictio et
pleitdam προσφέρομεν. laus el byuiiii. Quae omnia curo in le quoque dc-
(97) Τό δνομά μον δεδόξασται. Λέγει, έν τοις Β prebeiidaulur, el signaculiiiii fronlium, ei ecclesia
έθτεσι. Forlaiise addeiiduiu ex Malacb. i , 11 : Καλ rmn sacramenia, ei mundiliae sacrificiorum, del^s
έν παντλ τόπω θυμίαμα προσάγεται τψ όνόματί μου jam eruinpere uii dicas, spalium (leg, spirhuiu)
καλ θυσία καθαρά * διότι μέγα τδ δνομά μου έν τοίς Creaioris ιιιο Gbrislo propbetasse. »
έθνεσι, quod seqtieniia poslulare videnlur; h;ec (99) Καϊ έχ* άναμΥτχσει δέ τής τροφής. Redun-
€nim verba pnecipue respiciuul, atque aliler τάς δέ dal iilud δέ ul supra ιι. 48. 111.» auieiu recordalio
διά τών έν τή διασπορά, e l c , non babebuul quo re- aliinouiaB »iccx ei liquidae videlnr esse graliarum
leramur. Quo«I, si qms pulel Juslinum, tuiii cuin aclio, ut ίιι Apoi. i , u. 65, ob accepium a Deo pa-
hacc citarei, pra*cedeiitiuin tanluiu ralionein ba- nem el vimmi, quibus quodauiniodu coolinetur quid-
btftsse ideoque ita niutilala ciiasse, iu sequeiilibus quid ad hoinniis alimoiiiaui, siccaiu scilicei ei l i -
a u i e » ad iiilegrum locum respexisse, idque verisimi- quidam, necessarium esi. Juslinus enim boc loco
iwu exisuinei, quain librariuin, iieraiione vocis έθνεσι disiinguil ab bac recordalione aiiinonix siccae et
deceptatn, omisisse inlerniedia : ego profeclo prius Irquidaj recordaiionein passiouis Domini. Quoiuodo
iUud tten poss<s nnn negaverini, sed posierius celebrelur illa recordalio passionis Doniini, ιιοιι
inuilo credibilius babiiunt iri arbilror. Sed consi- erai explicaudi locus; sed id lacile iiilelligiliir ex
oera iaiud λέγει. T H I R L B I C S . cadem ApoL i , ubi docei Jusliiius eadem omnipo-
(98) ΤέΛειαι μόται... θνσιαι. Non magis negat lenlia, qua Verbum caiu facium esl, paueui et v i -
b o i loco sacrilicioiu ei viciimam a Gbmitanis οί- IIUIII lieri corpus el sanguinein Gbrisii. Uoc enim
f e n i solilam, quain toi aliis locis baptisinum exle- soiuel poailo corpus ei sanguiueiu Gbrisii iu altari
PATBOL. G R . Y L 2&
717 S. J t S T l N l PHILOSOPHl E T M A R T I R I S 7IS
in recordaiione alimonire suae siccae el Hquidse, in Α θεού μέμνηται (i). Ού το δνομα βββηλωθήναι χατά
qua «liam passionis, qnam Fiiius Dei propier eos πάσαν τήν γην κα\ βλασφημείσθαι οί αρχιερείς τού
perlulil, recordanlur. Hujusnomen nt profanaretur λαού υμών χαί διδάσκαλοι είργάσαντο. "Α £υπαρά
per toium orbem terrartun et hlaspbemiis appcte- κα\ αυτά ενδύματα (2) περιτεθέντα ύφ' υμών πάσι
relnr, principes sacerdotiim populi veslri el niagi- τοίς άπδ τού ονόματος τού Ιησού γενομένοις Χρι-
Blri perfeceruni. S c d h x c ipsa quoque eordida i n - στιανοίς, δείξει αίρόμενα άφ' ημών ό θεδς, δταν
dumenla, a vobis imposila Hs omnibtis, qui ex πάντας άναστήση, κα\ τους μέν έν αίωνίω καλ
nomine Jesu facli sunl Gbrisliani, Deus a nohis άλύτω βασιλεία άφθαρτους κα\ αθανάτους κά\ άλύ-
enblala oslendei, cum omnes ad viiam revocabii, πους καταστήση, τούς δέ εις κόλασιν αίώνιον πυρδς
ei alios quidem in aUerno el itidissdlublli regno in- παραπέμψη. "Οτι δέ εαυτούς πλανάτε κα\ ύμεϊςκα\οί
corruptos et immortales et doloris experies consti- διδάσκαλοι υμών, έξηγούμενοι οτι περί τών άπδ'του
tuef, alios aulem in aeternum ignis stipplicium de- γένους υμών έ ν τ ή διασπορά δντων έλεγεν ό λόγος, δτι
trudet. Quod «tiu>m et ipsi vos decipitis el magislri τάς εύχάς αυτών κά\ θυσίας καθαρός κα\ εύαρέ-
veslri, dum Scripturam sic inlerpreiamini, quasi στους έν παντ\ τόπω γενόμενος έλεγεν, έπίγνωτε
de dispersis veslri generis bominibus djcat, eornm δτι ψεύδεσθε, κα\ εαυτούς κατά πάντα άπατάν πειρά-
preces et sacrificia in omni loco pura et accepta Β α θ ε ' δ τ ι πρώτον μέν ούδε νύν άπδ ανατολών ηλίου
fsse; agnosciie vos mentiri c l operam dare ui in Itoq δυσμών έστιν υμών τδ γένος, άλλ' έστι τά έθνη
omnibus vosmeiipsos decipialis; primum quidem, ένοΤςούδέπω ουδείς υμών τού γένους ψκησεν. Ουδέ
quia ne nunc quidem ab oriu solis ad occasum dif- Εν γάρ δλως έστί τδ (5) γένος ανθρώπων, είτε βαρ
fustim esl genus veslrum, ac genies videre est, in βάρων, είτε Ελλήνων, είτε απλώς ψτινιούν ονόματι
quibos nondum quisquam vestrum babitaviL Nul* προσαγορευομένων, ή άμαξοβίων (Α) ή άβίκων (5) κα
lum 2 1 1 entui omnino genus esl sive Giucorum, λουμένων, ή έν σκηνοίς κτηνοτρόφων οίκούντων (6),
exstare, nemo non Tacillime animadverlit incruen-

lam passionis cruenUe recordalionem. Quod aulem
epectal ad tpsas species 4>anis el vini, videtur Ju-
i ;endum monet Maranns, quamvis rn lexni ma»i-
eslum, u l ipsius verbis utar, errorem relincal,
nempe, δι* αύτου ό θεδς τού θεού. Nobis lexiuni
Blinus abeximia quadam earum sioiplicilaie sacri- sanare magis placuil. EDIT. PATR.
ficiuiii Chriaiianortifti laudare el commendare. (2) Ενδύματα. Sic eiiam vocal calumnias Chri-
Observal enim Euslalbius m Jliad. A , p. 138, cdil. ttianis aflicias Apol. n , n . 13. Paulo postlegil Thirl-
Rom., nuliquos, anie usum viclimaruni, molae lan- bius αιωνίου πυρός.
tum el libaiiones obiulisse, u i bis veluii primiiiis ί3) Ούδε §r γάρ δ.Ιως έστϊ τά. Aplius viclelur
loiins alimoniae bumanae, quae sicca nitninim el Sylburgio έστί τι. Aute Jusiiuum Ilennas dixeral
liquida e s l , gralum animum lesurentur. Διττής ^G Ub. ιιι, c. 9 , u. 17 : c Omnes naiiones quae sub
ούσης έν ήιιίν τροφής τής αναγκαιότατης, ξηράς τε, ccelo siinl, audierunl el credideruut et uuo iioaiine
ήτις έν σπέρμασι θεωρείται κα\ άλλοις καρποί;, έτι Filii Dei vocanlur. > Testalnr eliam Irenxus lib.
δε κα\ τής ύγράς τής θεωρούμενης πρώτως μέν έν ιιι, c. 4, miiltas gentes barbarorum in Cbrislum
ύδασι, δευτέρως δέ κα\ έν οίνω, άπαρχάς οιονεί τής credidisse, c siue cb&rla et atraiuenlo scriplain
δλης ζωογόνου τροφής ευχαρίστως οί παλαιοί τούς τε babcntes per Spiriium in cordibus suis saluiem. >
δλοχύτας έν ταις θυσίαις προεβάλλοντο άπδ ξτιράς Teriullianiis cap. 7 adv. Jud. uuiversas genies
t
τίνος τροφής, άλλά μέν καί τάς σπονδάς έν άλλοτε in Clirisltim credidisse dicii, el posiquani pturi-
Αλλφ ύγρφ πρδς καιρούς. Gum Juslini senlenlia nias enuineravii, alias inullas addeodas esse dc-
eonsenm hoc Irenaei lealimonium : € Sed el fcuie claral, quas faleiur sibi ignoias esse ei a se enu-
discipulis, inquil, daus consiiium priinilias Deo nierari non pnsse. Lactanlius i n libro De morli
offene ex Ruis crealuris, ιιοιι quasi indigeuli, sed pertec. c. 3, Ecclesia*, posi itiorleni Neronis, sia-
ui ipsi nec infructuosi sinl uec iugrali, eum qui ex tiiiu bic describit: * Mauus suas in ocieulem occi-
creatura panis eal, act.epii el graiiae egil, dkens : denleinque porrexil, u l jam inillus essel lerraruui
lloc esl iiicum corpus. Et calicem siniiliter qui esl angulus lam remolus, quo non religio Dei peueiras*
ex crealura secumlum nos, suuin sanguingin con- sei, nulla denique uaiio tam feris moribiis vivens^
lessus esl, el Novi Testanieiili novaiu dociiil obla- ul ιιοιι susceplo Dei culiu ad jusiiiia? opera tuiie-
lionem, quani Ecclesia ab aposiolis accipiena, in sceret. » Sed baec Jusiini el aliorum lesiiuionia ni-
uuiverso imindo offerl Oco, el qui aliinenia uobis niis prafracie suini non debeul. Mam Origeoes
prxslal, primiiias muueruui suorum iu Novo Te- D i r a c l . 28 in Malih., niullas e^se nalioues faieiur,
filaineiiio, » lib. iv, cap. 17, n. 5. Sic eliain Orige- qua? noiidum Evangelii liiceui leceperim. IpsosJu-
nes 111»· v m , conlra Gelsum, ρ. A99: Ό Κέλσος ιχέν, (Ueus, quos Juslinus iu oimiibus locis ter.sari negat^
ώςάγνοών θεδν, τά χαριστή ρια δαίμοσιν άποδιδοτω* rex Agrippa apud Josepbuin n , De bello Jud. iia t
ήμεϊς δέ τ φ τού παντδς δημιουργψ εύχαριστούντες, in oiiiiies regiones diffusos esse a i i , ui nulla geus
και τούς μετ' ευχαριστίας κα\ ευχής τής έπϊ τοίς ,
s i l , in qua ιιοιι atiqua pars Juda. uram reptriaiur.
δοθείσι προσφερόμενους άρτους έσθίομεν, σώμα γε Ού γάρ έστιν έπϊ τής οικουμένης δήμος δ μή μοίρχν
νομένους διά τήν εύχήν άγιόν τι κα\ άγιάζον τούς ήμετέραν έχων.
μετά υγιούς προθέσεως αύτφ χρωμένους. « Ac Cel- (4) Αμαξοβίων. 11ϊ fuerunt gens Scyibica. Horai.
aus quidein, ul Deuin igiiorans, gralias dxiiionibiis od. ι ι ι , 2 4 , 10; Pliu. Htsl. nal. ι ν , c. 12, § 25;
agai; nos auiem, qui graiias Deo agiinus, eiiaiu Justiu. Uisi. ιι, 2. OTTQ,
panes ίΐΐοκ eoinediiiius, qut CUIII graliaruiu aciione (5) 'Αοίχων. N o u i a u e s polissimum vixcruut iu
et prece ob baec doua accepia oblali, liutil per pre- Scyibia (Plin. 1. c , c. 20), liiiiia ( v i , c 17, §.i0),
ceui corpus qiioddaui saiicluiu el sanciiflcans eos Arabia (v, c. 10, §. 16;, ifcibiopia (vi, c. 50, 3a),
qui ilio uluiilur cum sano proposilo. · Lucem eiiam JNuiaiidia (v, c. 5, §. tj. ID.
Juslino afferunl baec Liiurgta: uosiru! verba : ι Per (6) Έν σκηνοίς κτην. cix. P l i u . 1. c. v i , c. 8,
quein baec ouiiiia, Douniie, hemperbona c r e a s , » e i c . §. 32 : ι Sabaji bceniiaj. > C l . Jui. Soliu. Polybi»i.
f i d . Joan. Bona, Liiurg. ιι, 14. c. 33 — Geia. ιν , 20 : Ούτος (Ίωβήλ) ήν πατήρ οί
{i)Αι αυτούς ό ΥΙύςτον Θεοίμέμηχται. Sic le- κούντων έν σκηναίς, κτηνοτρόφων, ι ρ .
749 DIALOGUS CUM TRYPHOiifc JUDJBO, 78·
Ινοις μ ή διά τ ο υ όνόματος του σταυρωθέντος Ίησου Α *ive barbarorum, iive quolibel nomioe appellentur»
εύχαλ x a \ εύχαριστίαι τ ψ Πατρ\ χα\ Ποιητή τών vel Hamaxobiorum qui in plaustris degmit, vel no-
δλων γίνονται. Είδότες (7), δτι κατ' εκείνο τοΰ και madum qui domibus carent, vel Scenilarum, qui
ρού, δτε ό προφήτης Μαλαχίας τοΰτο έλεγεν, ούδέπω pecora pascenles babilant in lenloriis, nulluro, in-
ή διασπορά υμών έν πάση τή γή έν δση νΰν γεγόνατε, quam, ejusmodi genus esl, io quo non per noroen
έγεγένητο, ώ ς καλ άπδ τών Γραφών άποδείκνυται. cruciflxi Jesu preces ei graiiarum aciiones Palri et
Creaiori universorum ilant. Deinde vero quia quo tempore propheta Malachias haec dicebai, nondum
ditpersi eraiis in omnes illas lerrae paries in quibus nunc esus, id quod etiam ex Scriptura perspi-
citur.
118. "Ωστε μάλ).ον παυσάμενοι τοΰ φιλεριστεΤν, 118. Hortatur ad poenitentiam anlequam Chri$tu$
μετανοήσατε πρλν έλθείν τήν μεγάλην ήμέραν τής veniat, in quem credentes Christiani longe religio*
κρίσεως, έν ή κόπτεσθαι μέλλουσι πάντες οί άπδ τών iiores quam Judcei, — Quaraobrem saiius est, u l
φυλών (8) υμών έκκεντήσαντες τοΰτον τδν Χριστδν, conientionis studium deponentes poenltentiaro aga*
ώς άπδ Γραφής απέδειξα προειρημένον. Καλ δτι tis, anlequam venjat raagnus iHe judlcii dlee, io
ώμοσε Κύριος c κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ, * καλ τί Β quo plangent, quicunque ex veslris tribubus Chri»
τδ προειρη μένον έστλν, έξηγησάμην καλ δτι περλ sluno pupugerunt, prout praediclum a Scripiuri»
τού θάπτεσθαι μέλλοντος καλ άνίστασθαι Χριστού ήν docui. Dominum auiem jurasse c secundum ordt-
89
ή προφητεία τού Ήσαίου φήσαντος· t Ή ταφή αύτοΰ nem Melcbisedecb , ι et quid sibi velit haec pra>
ήρται έχ τού μέσου, ι προείπον · καλ δτι κριτής ζών dictio explicui. Alque boc Isaiae vaticinium : < Se*
των καλ νεκρών απάντων αύτδς ούτος δ Χριστδς, εΐ pullura ejus ex medio sublaia e s t , > de sepeliendo 90
πον έν πολλοίς. Καλ Νάθαν δέ δμοίως περλ τούτου et resurrecturo Cbrisio ediium esse jam demon^
λέγων πρδς Δαβλδ, ούτως έπήνεγκεν · ι Έ γ ώ έσομαι 91
S l r a v i ; ipsumque illum Clirislum vivorum etmor-
αύτώ είς π α τ έ ρ α , καλ αύτδς έσται μοι είς υίδν, καλ iuorum omnium judicem esse pluribus disserui.
τδ έλεος μου ού μή άποστήσω άπ' αύτοΰ, καθώς Similiter Nalban, cum de eo loqueretur ad Davw
έποίησα άπδ τών έμπροσθεν αύτοΰ· καλ στήσω αύτδν dem, sic inlulit: < Ego ero iljj in patrem, et ipsa
έν τψ οίκω μου/ καλ έν τή βασιλεία αύτοΰ έως αίώ erit mihi in fllium; et misericordiam meam non re-
νος. ι Καλ τδν ήγούμενον δέ έν τ φ οίκφ ούκ άλλον movebo ab eo, sicut feci ab eis qui anle eum erant;
Ιεζεκιήλ λέγει ή τούτον αύτδν. Ούτος γάρ εξαίρετος el siaiuam eum in domo mea, ct in regno ejus us-
ιερεύς καλ αιώνιος βασιλεύς , ό Χριστδς , ώς Υίδς que in saeculum". > Ducem aulem in domo noo
r r
' — · — * — * ' r — ^
99
θεού· ού έν τή πάλιν παρουσία μή δδξητε λέγειν alium Ezechiei , nisi bunc ipsum dicit. Hic eniin
Ησαΐα ν ή τους άλλους προφήτας θυσίας άφ' αιμά esl exiraius sacerdos el rex aueraus, Chrislus, ut*
των ή σπονδών έπλ τδ θυσιαστήριον άναφέρεσθαι, pote Filius D e i ; cujus in secundo adveniu ne
άλλά αληθινούς καλ πνευματικούς (9), αίνους καλ ευ ciislimetis lsaiam aut caeieros propheias dicere,
χαριστίας. Καλ ού μάτην ημείς εις τοΰτον πεπιστεύ- sacriflcia sanguinis aul libalionum allari imponi,
καμεν, ούδ* έπλανήθημεν ύπδ «τών ούτως διδαξάντων sedvera et spiritalia, laudes el graiiarum aciiones.
άλλά καλ θαυμαστή προνοία θεοΰ τούτο γέγονεν, ίνα Nec frustra nos in eum credimus, nec ab i i s , qui
ημείς υμών τών νομιζομένων, ούκ δντων δέ ούτε ita docuerunt, decepti sumus; sed et admirabilf
φιλόθεων ούτε συνετών, συνετώτεροι καλ θεοσεδέστε- Dci providentia id conligit, ut vobis, qui Dei araan-
ροι ευρεθώ μεν διά τής κλήσεως τής καινής καλ αιω tes el prudenles exisiimamini, nec estis tainen,
νίου Διαθήκης, τουτέστι τοΰ Χρίστου. Τούτο θαυ- prudeniiores nos el religiosiores invenireraur p**r
μάζων Ησαΐας Ιφη · ι Καλ συνέξουσι βασιλείς τδ* vocalionem novi ei aBlerni Tesiamenti, id est
στόμα αυτών · δτι οΤς ούκ άνηγγέλη περλ αυτών (10), Christi. Hoc ipsum admirans Isaias, d i x i l : c Ec
δψονται · καλ οί ούκ άκηκόασι, συνήσουσι. Κύριε, τίς continebunt regee os t u u i n ; quia quibus non esl
έπίστευσε τ ή άκοή ημών, καλ δ βραχίων Κυρίου τίνι β annunlialum de eis, videbunt; e l qui non audie*
απεκαλύφθη;» Καλ ταύτα λέγων, έφην, ώ Τρύ- r u n l , inlelligenl. Domine, quis credidil auditui
φων, ώς έγχωρεί, διά τούς σήμερον συν σολ άφιγμέ^ nosiro et bracbiuui Domini cui revelalum esl ·*? »
·» Psal. c u , 4. · · lsa. Lin, 8. 9 1

supra n. 97. 9 1
II Reg, VJI, 14,15. 9 9
cap. XLIV, 3. Isa,
Lll, 15;LIII, 1.
(7) Ειδότες. Com snpra dicerel Justinus δτι Thirlbius legendum pHmo conjrciebat, άληθινάς καλ
πρώτον μέν, promitlebai se phiribue ralionum mo- πνευματιχάς, sed posiea nibil niutandum duxil.
mentis probaiorum absurdam esse Jiidawrum in- Yiea esi mibi inierpunclio necessaria, nibil ainplius.
lerpreuiionem. Quare si legamus εΐτα δέ δτι pro (10) Περϊ αυτών. Juslinus supra περλ αύτοΰ,
είδοτες δ τ ι , babebimus allerum argumenlum, et sicque legilur, ul observal emdiius Londinensit
apu et nexa e r i l S . marlyris oratio, qtiara illud ediior, in Bibliis et apud scriplores eccleeiasiicos.
verboui, είδότες, penitus deformabat. — Αυτού* Vulgo male αυτών. A l reqtiiril illud αύ·*
(8) "Αχό τών φυΛών. Sic resiiuiiraus, monenle τοΰ (scil. Χριστού) nexua seolciitiaruiii; insuper
Sylburgio. Maranus ediderai φαύλων, correctioni lirmaiur c. 13 el Apol. i , c. 50. Facillime auteu»
tainen Sylbargiana asseotiens. ED. PATROL. ων ei ου confuuduutur. In texlum igiiur recepi
(9) 'ΑΧΙά αληθινούς καϊ πνευματικούς. Cl. exutMidaiionem. Οτγο.
751 S. JUSTINI PHILOSOPHl ET MARTYRIS 752
Atque ba»c quidem, Trypbo, quanium licel, edisse- Α νους ταΰτα λέγειν πειρώμαι, βραχέως μέντοι »καλ
rens, propler eos qui tecum hodie venerunt, eadem περικεκομμένως.
conor dicere, breviter lanien et concise.
At ille : Recte, i n q u i l , facis, ac etiamsi pluribus Κάκείνος· Ευ ποιείς, έφη · καν διά πλειόνων δέ
et eadem iierum dicas, scilo me et eos qui adsunt καλ τά αυτά πάλιν λέγης, χαίρειν με καλ τους συν-
audiendo delectari. όντας τή άκροάσει γίνωσκε.
119. Έ γ ώ τε αδ εΓπον ΟΓεσθε άν ημάς ποτε , ώ
119. Chriitiani populus sanctu* Abrahm pro-
άνδρες, νενοηκέναι δυνηθήναι έν ταΤς Γραφαϊς ταΰ
missus. Vocati sunt ut Abraham. — Tom ego : Pu-
τα (11), εί μή θελήματι τοΰ θελήσαντος αυτά έλά-
laiis, ο v i r i , fulurum fuiese, ut baec in Scripluris
βομεν χάριν τοΰ νοήσαι; Γνα γένηται καλ τδ λε-
intelligere possemus, uisi voluulate ejus, qui haec
λεγμένον έπϊ ΜωΟσέως • t Παρώξυνάν με έπ' άλλο-
voluil, inlelligendi gratiam accepissemus ? nimirum
τρίοις, έν βδελύγμασιν αυτών έξεπίκρανάν με. Έ θ υ -
01 et illud fiat quod lempore Moysis diclum C 6 t :
m e n
σαν δαιμονίοις οΓς ούχ οίδασι · καινολ καί πρόσφατοι
c Irrilaveriinl 2 1 2 * alieuls, in abominalio*
ήκασιν, ούς ούκ ήδεισαν οί πατέρες αυτών. Θεδν τδν
nibus suis exacerbaverunl ine. Sacrificaverunt d » .
γεννήσαντά σε έγκατέλιπες, καί έπελάθου θεοΰ τοΰ
moniis, quae non noveriiiil: novi et recenles vene-
" β τρέφοντός σε. Καλ είδε Κύριος, καλ έζήλωσε, καλ
runt, quos non noverunl palres eorum. Deum, qui
παρωξύνθη δι' δργήν υιών αυτού καλ θ υ γ α τ έ ρ ω ν καλ
le geuuil, dereliquisti, et oblilus es Dei nutrientis
ε ΐ π ε ν Αποστρέψω τδ πρόσωπον μου άπ* αυτών,
te. Ει vidil Dominus, ei zelavit; el exacerbatus est
κα\ δείξω τί έσται αύτοϊς έπ' έσχατων · δτι γενεά
propler iram filiorum suorum et filiarura, el dixii :
έξεστραμμένη έστ\ν, υίολ οΤς ούκ έστι πίστις έν αύ
Averlam faciem meain ab eis, ei ostendam quid
τοΐς. Αύτολ παρεζήλωσάν με έπ' ού θεψ, παρώργι-
erit eis in novissimis; quoniam generalio perversa
σάν με έν τοίς είδώλοις αυτών * κάγώ παραζηλώσω
€Sl, filii quibus non esl iides in eis. lpsi ad zeluin
αυτούς έπ' ούκ Ιθνει, έπ* έθνει άσυνέτψ παροργιώ
provocaverunl me in non deo, exacerbaverunl roe
αυτούς· δτι πΰρ έκκέκαυται έκ τού θυμού μ ο υ , καλ
in idolis snis; et ego p.rovocabo eos ad zelum in non
καυθήσεται Ιως δδου. Καταφάγεται τήν γήν καλ τ ά
$ente; in gente stulla Irrilabo illos. Quoniam ignis
γεννήματα αυτής, φλέξει θεμέλια ο ρ έ ω ν συνάξω είς
accensus esl ex furore meo : et ardebit usque ad
αυτούς κακά. > Καλ μετά τδ άναιρεθήναι τδν δίκαιον
tufernum. Devorabil lerrara et genimina ejus, com-
εκείνον, ήμεΐς λαδς έτερος άνεθήλαμεν, καλ έβλάστη
burei ruudamenla monlium : cougregabo in eos
σα μεν στάχυες καινοί καλ εύθαλείς, ώς έφασαν οί
mala · · . ι Et posiquam jusius ille occisus e s l , nos προφήται * < Καλ καταφεύξονται έθνη πολλά έπλ τδν
populus aller refloruimus, ei nov» ac florentes ^ ^ ή
Κ ύ ρ ι ο ν έ ν Χαδν, καλ κατασκηνώ-
ϊ χ ε ί μ έ ρ < ? ε 1 ς
gpicae germinavimus, quemadmodum dixeruni pro- σουσιν έν μέσφ τής γής πάσης. > Η μ ε ί ς δέ ού μό
pbelae: « Et confugient geuies rouliae ad Dominuin νον λαδς, άλλά καλ λαδς άγιος έσμεν, ώς έδείξαμεν
in die illa ia populum, ei babiubunl in medio uni- ήδη. c Καλ καλέσουσιν αύτδν λαδν άγιον, λελυτρωμέ*
verss lerrse". » Nos auiem non inodo populus, sed νον ύ π δ Κ υ ρ ί ο υ . > Ούκοϋν ούκ ε υ κ α τ α φ ρ ό ν η τ ο ς δή
eliam populus sanclus sumus, utjam demonsiravi- μος έ σ μ ε ν , ούδε βάρβαρον φ ϋ λ ο ν , ουδέ ό π ο ι α Κά
9 7
m u s . c E l vocabunl euni populum sancmra, re- ρων (12) ή Φ ρ υ γ ώ ν έθνη* άλλά καλ ημάς έξελέξατο
9 8
deinptum a Domino . * Quapropier non con- ό θ ε δ ς , καλ εμφανής έ γ ε ν ή θ η τοίς μή έττερωτώσ'.ν
temnendus populus tumus, necbarbara naiio , nec αυτόν, e Ιδού θεός ε ι μ ι (13), φησλ, τω έθνει ο· οίκ
quales Carum aul Pbrygum ualioncs. Sed nos quo- έπεκαλέσαντο τδ δνομά μ ο υ . > Τούτο γάρ tem
que elegil Deus et manifesius apparuii non imer- εκείνο τδ έθνος δ πα),αι τ φ 'Αβρααμ ό θεδς ϋ - ; τ / : τ ο ,
roganlibus eum : « Ecce Deus sum, inquil, geuii καλ π α τ έ ρ α πολλών εθνών θήσειν έπηγγείλατο^ οίκ
non invocacui nomen m e u m " . » II;vc eotin illa Α ρ ά β ω ν , ούδ' ΑΙγυπτίών , «μαίω* λ έ γ ω ν
gens esl, quam olim Deus pollicilus esl Abrabas, έπελ καλ Ι σ μ α ή λ μεγάλου πατήρ έθνους έγένετο, χαλ
eumque muliarum gemium patrem a se insiiiuinm Ή σ α ΰ * καλ Άμανιτών ε "τ: ν ΰ ν πολύ πλήθος Νώε
iri promisit, non Arabum, nec Augypiiorum, nec D δε καλ αύτοΰ Αβραάμ πατήρ ήν, καί i'
Idumaeorom pairero futurum diccns. Nam ct Isinael ανθρώπων γ έ ν ο υ ς · 5λλοι o^ άλλων πρ'.^
paler magnne genlis exslilii, magttx eliam Esau, el πλέον ένθάδε 6 S
Ammonilarum magna nunc cxstal tnuliiiudo. Noe διά τής ό
aulcm ipsius eiiam Abralia paier, ac lotius prorsus έξελθι
bominum generisfuil; ac alii aliorum progenilores τας
9 9 9 6 9 7
DeuL xxxii 16-23. Zach. ιι, I I . supra
(11) H . e. 1ncarnalion( ιιι Filii ac Λ

geminm. θ τ τ ο .
(12) Καρώτ. Alltisio esi nd llomericum
Iliad. vin, v. 867 : Καρών ήγήσατο βαρβα
STLBUR<« — Eliam Plirjges inagno laboraba^j
leinpiu. Cicero, pro blacco, c. ^7 , proi
coujincmoral, « Phrygom plagi» licri sol<
753 DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JUDyEO. 751
ήδη άπδ τ η ς πολιτείας έν ή έζώμεν κατά τά κοινά Α foere. Quid igilur amplius hic Abrahae gratiflcalur
τών άλλων τ η ς γ η ς οίκητόρων κακώς ζώντες* καί Cbrisius? Quod eum voce per sirailem vocalionem
σνν τψ "Αβραάμ τήν άγίαν κληρονομήσομεν γήν, είς vocavit, cum e lerra, quam incolebai, eiire jusait,
τδν άπέραντον αίώνα τήν κληρονομίαν ληψόμενοι, ac nos omnes per illam vocem vocavit, jamque
τέκνα του "Αβραάμ διά τήν όμοίαν πίστιν δντες. "Ον exivimus ex illo vilae genere, in quo prave secun-
γάρ τρόπον εκείνος τή φωνή τοΰ Θεοΰ έπίστευσε, κα\ dum commuirem caclerorum l e r r * incolarum ino-
έλογίσθη αύτψ εις δικαιοσύνην, τδν αύτδν τρόπον κα\ rem versabaimir; et cura Abrabamo sanciaa lerrae
ημείς τή φωνή τού Θεού , τή διά τε τών αποστόλων hawedes erimus, baerediialem in inftoilura aevum
τοΰ Χριστού λαληθείση, πάλιν κα\ τή διά τών προ cernenles, quippe cuin Qlii Abrahae propier similem
φητών κηρυχθείση ήμίν πιστεύσαντες , μέχρι τοΰ fldem simus. Quemadmodum enim iHe voci Dei
άποθνήσκειν πάσι τοίς έν τώ κόσμιο άπεταξάμεθα. credidit, ei reputaium esl ei ad jusiiiiam : iia et
Όμοιόπιστον ούν τδ έθνος, κα\ θεοσεβές, κα>. δίκαιον, nos postquam voei Dei lum per apostolos Gbrisli
εύφραίνον τδν πατέρα, ύπισχνεϊται αύτψ, άλλ* ούχ detiuo prsedicala, lum per propbetas nobis pro-
υμάς c οΤς ούκ έστι πίστις έν αύτοίς. ι mulgatae credidimus, ad mortem usque omnibus re-
bus, qnae in mundu smii, renunliavimus. Genlem igiiur similis fldei el Dei culirtcem el jusiam,
qtwqoe palrem suuiu lauiiia perfundai, ai nequaquam. vos ei promisil, t- in quibus non esl fides in
ipsis'. »
120. Όρατε μέντοι ώς κα\ τψ Ισαάκ τά αυτά Β 120. ChrUtiani haaco eliam et Jacobo et Judat
καλ τ ψ Ι α κ ώ β ύπισχνεϊται. Ούτω γάρ λέγει τψ promiui. — Videte quomodo eadem e l Isaac ei Ja*
Ισαάκ* c Κα>. εύλογηθήσονται έν τψ σπέρματί σου cob promillaU l l a enim dicil ad Isaac : c E l bcne-
πάντα τ ά έθνη τής γής. > Τψ δέ Ιακώβ · c Κα\ dicentur in semine luo omoes genies terrae *. » E t
a d
εύλογηθήσονται έν σοΙ πάσαι αι φυλα\ τής γής, καί έν 213 Jacob: t E i benedicenlur ia le omnee i r i -
τψ σπέρματί σου. » Ούκέτι τούτο τ ώ Ήσαύ, ουδέ τ ψ bus terrae ei in semiiie im> · . * Non id jam EsaQ anA
'Ρουβιμ λέγει, ουδέ άλλψ τινλ, άλλ' έκείνοις έξ ών Ruben dicit, aut alii cuipiam, sed iis ex quibus Gbri-
έμελλεν έσεσθαι κατά τήν οίκονομίαν τήν διά τής stus, secundum illam ex Virgine Maria dispensaiiov
Παρθένου Μαρίας ό Χριστός. Είγε δέ κα\ τήν εύλο- ncm, oriturus erat. Quod si et Judae benediaioncni
γίαν Ιούδα καταμάθοις, ίδοις άν δ λέγω. Μερίζεται consideres, quae dico perspicies. Dividilur enim
γάρ τδ σπέρμα έξ Ιακώβ, καλ διά Ιούδα και Φαρές, semen ex Jacob, el per Jadam ei Pbares el Jcsse ei
καί Ίεσσαλ καί Δαβίδ κατέρχεται. Ταΰτα δ' ήν σύμ Davjdem dedacilur. Haec aulcm fuiurum significa-
βολα δτι τινές τού γένους υμών εύρεθήσονται τέκνα baat, ui quidam ex vestro genere Allii Abraba? inve-
"Αβραάμ, καί έν μερίδι τοΰ Χριστού ευρισκόμενοι* nirentur, et in parte Gbrieti censerentur; alii au-
άλλοι δε τέκνα μέν τοΰ Αβραάμ, ώς ή άμμος δέ ή tem filii quidem Abrahae, sed inslar areiue in maris
έπλ τδ χείλος τής θαλάσσης δντες, ήτις άγονος τε κα\ ^ liliare jacenlis esseol, quae esl infecunda et infru-
άκσρπος, πολλή μέν καί αναρίθμητος υπάρχουσα, ciuosa, ac plurima quidem el innumerabilis, sed
. δλως καοπογονοϋια, άλλά μόνον τδ ύδωρ τής nullum oinnino fruclum ferens, ac tantuin maris
Ίαλά^ιης πίνουσα. "Οπερ και τδ έν τώ γένει υμών nquain ebibens. Cujus quidem rei qfiaiu magoa
πολύ πλήθος ελέγχεται πικρίας μέν διδάγματα κα\ illa in vesiro genere multiludo arguitur, ul qui
άθεοτητος συμπίνοντες, τδν δ* τού θεοΰ λόγον άπο- amariiudinis ei impielaiis doclrinas bibant, verbum
πτ^ο*/τες. Φησ\ γοΰν καί έν τώ Ιούδα* « Ούκ έκλεί- auiem Dei respuanl. A i l igilur et in Juda: c Nou
χων ές Ιούδα, κα\ ηγούμενος έκ τών μηρών deflciet princeps ex Juda, et dux de feinorecjut,
έως άν έλθη τα αποκείμενα αύτώ* και αύτος donec vcniani, quai rcposila suni e i ; ei ipse ertt
έσται προσδοκία εθνών. » Και τούτο οτι ούκ ζΐς Ίού- exspecialio geuiium ι Alque hoc non iu Judam*
δαν έ££έθη, άλλ' εις τον Χριστδν, φαίνεται. Και γαρ scd in Cbrislura dicluui esse liquci. Non eaiuiitt-
Ίουδαν πάντες ol i r Γοντων ου προσοο- dam nos oinnes <J\ omnibus gentibus exspecUtuua,
κώμεν, άλλά Ίη πατέρας υμών ές sed Jesiiin, qui ei paiies vestros ex iEgyplo oduxiU
Αιγύπτου εξαγαγό ής παρουσίας τού Nam usque ad Cbrisii a iveiKum propbeiia ;
Χριστού ή Κ| αν έλθη ^ l i a b a i : < Donec veniat cui reposiluin οεΐ, ei
erit exspcctalio geuiiuiii. > Venil igilur, m \
deiiiunsiravimus, ac rursut veiiiuru»
ex allis nubibus Jesus, cujug nomeii μ*νί*ι*ΐ* *u «n
y o t o orbe proraiK-iur, oporuiu UMUI. ϊυ#**α>
dem conLra vos dotrrlaro <fo v^ne ut* q*mu
t
fterpreiamini, ui dirlum ******* . < Uw-

Bkiianl, quie repo»n ι aujji ti. > U>*p+' emiu
Kerpretaii smit S< \u\k*%i*ia, *t* t 4 tnmer
p t c u i reposiinm nni. *h*u%to»w* rj.îiriatP
ta csse \ν\\κΛ v\ ι.ι *«|MU«*V<
Μ Γ ( ^
II, 14. * GQII. %iti, Ul

S. JUSTIRI PHILOSOPHI E T MARTYR18 756
habenl ι Et ipse erit eispectatio genlium ι), de Α είρηται (οΰτω γάρ έχουσι· ι Κα\ αύτδς έσται προσ-
toenia ί π contentionem vobiscumnon venio; queni- δοκία εθνών >) ού περλ τού λεξειδίου συζητήσαι ύμίν
admodiim nec ex Scripluris, quas non agnoscilis, έρχομαι, δνπερ τρόπον ουδέ άπδ τών-μή όμολογου-
id est ex recttaiis a me Jeremise prophetae, Esdrae μένων ύφ' υμών Γραφών, ών καλ ανιστόρησα, άπδ
et Davidis verbis demonslrationem de Cbristo per- λόγων Ιερεμίου τού προφήτου, καλ Έσδρα, χα\ Δα
ilcere studui, sed ex iis quse bactenus ratae a vobis βίδ, τήν άπόδειξιν τήν περλ τοΰ Χριστού ποιήσασθαι
babenlur. Quas quidem si inteUexissent doctores έσπούδασα, άλλ' άπδ τών ομολόγουμένων μέχρι νΰν
veslri, probe sciatis deleturos fuisse; quemadmo- ύφ' υμών * & εί ένενοήχεισαν οί διδάσκαλοι υμών, εδ
dum et eas deleverunt, qua* mortem Isaiae spe- Γστε δτι αφανή έπεποιήκεισαν (44), ώς καλ τά περί
ciant, quem serra lignea dissecuistig. Chrisii my- τδν θάνατον Ήσαΐου, δν πρίονι ξυλίνφ έπρίσατε, μυ
sterium id quoque, qui genus vestrum bifariam di- στήριον χα\ αύτδ τοΰ Χριστού τοΰ τέμνε ιν υμών τδ
•isnrus est, el aliosquidem pro merilis regno auer- γένος διχή μέλλοντος, καλ τούς μέν άξίους συν τοίς
no cum sanciis palriarcbis et prophetis dignalurus άγίοις πατριάρχαις καλ προφήταις τής αίωνίου βασι
e s l ; alios vero in ignis inexslincii coudemnaiionein λείας καταξιοΰν μέλλοντος· τούς δέ έπϊ τήν χαταδίχην
cum similibus ex omni genle incredulis et iimrni τοΰ άσβεστου πυρδς συν τοίς όμοίοις άπειθέσι χαί
lari nolenlibus immi&urum se jam pronunliavil. Β άμεταθέτοις άπδ πάντων τών εθνών πέμψειν ήδη
ι Venieul enim, inqiiti, ab orienie et occidente, φήσαντος. c "Ηξουσι γάρ, είπεν, άπδ δυσμών χαλ
et recumbenl cum Abraham, Isaac ei Jacob in re- ανατολών, χαλ άναχλιθήσονται μετά "Αβραάμ, χαλ
gno coelorum: filii autem regni ejicientur in lene- Ισαάκ χαλ "Ιακώβ έν τή βασιλεία τών ουρανών' οί
bras exteriores · . ι Atque baec quidem dixi, quia δέ υίολ τής βασιλείας έκβληθήσονται είς τδ σκότος τδ
iia sum aflectus aninio, ui nibil prorsus dixerim, εξώτερον. > Καλ ταΰτα εΐπον (45), δτι ουδέν ούδενδς
iii qtto aliud ctirem, qiiam ul verum dicam, nemi- φροντιζωνή τού τάληθές λέγειν, λέγοιμι, ούδένα
nem reverilurus, eliamsi e vesligio discerpi a vobis δυσωπήσεσθαι μέλλων, κάν δέη παραυτίκα ύ φ ' υμών
oporleat. Namque ex meo genere, id esl ex Sama- ^μελισθήναι. Ουδέ γάρ άπδ τοΰ γένους τού έμού, λέγω
1
ritatiis, 2 1 4 nerainem ourans, cum Gttsarem obla- δέ τών Σα μα ρέων (46), τινδς φροντίδα ποιούμενος,
lo ad acta scriplo, compellarem, dixi eos errore εγγράφως (47) Καίσαρι προσομιλών, εΐπον πλανά-
declpi, ul qtii Simoni gentis suse mago fldem habe- σθαι αυτούς #ειθομένους τψ έν τψ γένει αυτών μά-
renl, quein Deum supra omnem principaiuin et γω Σίμωνι, δν θεδν υπέρ άνω πάσης αρχής καλ εξου
poiesiaiem et viriuiem esse dicunl. σίας καλ δυνάμεως είναι λέγουσι.
421. Exeo quodgenie» inJesutncredunt, eum ttie Q 424. Καλ ήσυχίαν αγόντων αυτών, έφερον (48)·
Christum patet. — Cumque illi conlicescerent, haec Διά Δαβλδ περλ τούτου λέγων (49) τού- Χριστού, ώ
' Matlb. νιιι, 41.
( U ) Αφανή έπεποιήκεισαν. Eadem docent Ire- no dicavit, ei ab imperatoribus postulat n . 56, utv
na?us lib. m , cap. 24; Eusebius lib. vi Demonstr. senalumetpopulum Romanum adjudicium bis de re-
evang. pag. £ 5 7 ; Jovius apud Photiirm. bus ferendum advoceni. Verli etiam posset, Ccr-
(45) Καϊ ταΰτα εΐπον. Sic emendalum esl in edi- $anm $cripto aciis contignalo compellati. Sed quia
tionibus Graeco-Latinis pro eo quod apud R. Ste- Justiuus boc loco magis videiur commemorare quid
pbaiiiim est καλ ταΰτα εΐπεν. pefierit, quain quid impelraverit, reddere malui,
(46) Των Σαμαρέων. Eadem bnbemtis de Sama- oblato ad acta scriplo, id esl, quod petii ut in aeta
riianis sub iineiti Apologice u ; de Simone autein recipereiur. — Εγγράφως. Maranus vull reddi
vide Apol. ι, n. 56. ι oblaio ad ac(a scripio, > b. e. quod petii ul in
(47) Εγγράφως. Non quodlibet scriplum videtur acia reciperelur — vel (in Addend.) t s c r i p i o aclis
liac voce siguificari, sed scriplum ad acla oblalum. coiisigaalo, »- ul quid impeiraveril dicat. Loca a V .
Dux quidam, lesle Eusebio lib. ix Hitt. eccle*%, c. 5, D. allala non muliuin vatenl. Jusliiius v u t i expri-
in urbe Pboenices Damasco, cum lmpuras quas- niere se non ore sed scriplo Cttsarem coinpellasse.
dam mulieres e foro rapuisset, iniscras coegil λέ jv Respicii aiuem alieriilraiu Apologiam : scilicei in
γειν εγγράφως se Cbristiatias fuisse el flagiliorum, uiraque Simonem Magum ei Samaritano$ diserte
quae a Glrfisiiatiis gerereulur, conscias. Probal V a - commemorai. lia eiiiui, Apol..ιι, c. 15 : Καλ τοΰ έν
iesius illud λέγειν εγγράφως reddendum esse : ι Pu- τ ψ έμψ έθνει άσεβους καλ πλάνου Σιμωνιανού διδά
blice edilis apud acia leslimoniis dicere. > Apud γματος κατεφρόνησα. Cuin vero i n a r i y r , m Grabius
eumdem Eusebium tib. vn, c. 44, pag. 258, ea quae (Sptcileg. SS. PP. t. I, p. 158 sq.) adiiiuiiuit,
iEmilianus praelecltis S. Dionysioejusque sociis ά- rem ipsani in Apol. i , c. 26, d i x e r i i bis verbis :
γράφως dixerai, opponunlur iU quai iiuic iu acta Καλ σχεδδν πάντες μέν Σαμαρείς, ολίγοι δέ καλ έν
referebantur. Apud Pbolium cod. 52, qtiiiiam Mes- τοίς άλλοις έθνεσιν, ώς τδν πρώτον θεδν εκείνον όμο-
baliani εγγράφως convicli fuisse dicuntur, quod ad λογοΰντες, εκείνον καλ προσκυνούσι (culi. c. 56.) —
vomilutn rediissenl. S. Basilius de baplismi pro» GuiiKjue circuiusiaiuiai loci et leniporis vix palian-
niissis ait lib. ι De baplismo, cap. 3 : "Ωσπερ έγγρα- iur dialogiuu cuiii Tiypbiuie Epbesi babilum Apo-
φον όμολογίαν συνεθέμεθα, quod quidem videlur cx- iogiu posieriori posleriureiu facere (bacenim oblala
plieari possa ex. bis Opiaii verbis lib. n , p. 54: IIUH aiuplius Roma abiisse nec d i u snpervixisê
ι Fides credenlium ei profcssio, qna; apud acia vulgo putaiur Jtislinus), in coimnuni semeiilia a o
conticilur angelurum. > Videiur ergo Justiiius,diim quiesco, qua prioris Apologiat bic re&peclus ba»
se εγγράφως Caesarem allocuium esse dicit, ejus- beiiir. Ο Τ Τ Ο .
modi bcripium designare quod ad acla oblalum el (18) Έφερον. Mallet Sylburgius έπέφερον.
deposiiiim fueriu Aiqtie id couflrniai JuslinuS qui (iy) Λέγων. Supple Γραφή vel θεός.
ei Apologiam suaui scirului eliain ac populo Roiua*
757 WALOeUS C U M TRYPHONE JUDJG6. 738
φίλοι, ούκέτι ι έν τ ω σπέρματί αύτου ι εΐπεν εύλο- Α «dicci: Per Davidem, amici, de boc Gbsisle loqutna
γηθήσεσθαι τά. έθνη, αλλά c έν αύτφ. ι Ούτω δέ έκεϊ Scriptura non jam in < semine ejus » dicii benedi-
εστί* ι Τδ δνομα αύτου είς τδν αίφνα υπέρ τδν ήλιον ciuioiri genlcs, sed c in ipso. > Sic aulein i b i e s l :
άνατελεί · καλ ένευλογηθήσονται έν αύτώ πάντα τά c Noinen ejus in saeculum supersolem exorieiur :
6
έθνη. > ΕΙ δέ έν τ φ Χριστφ ευλογείται τά έθνη πάν et benediceniur in ipso omnes genles . > Porro,
τα, καλ έ κ πάντων τών εθνών έπλ τούτον πιστεύομεν, si in Gbrislo benedicuntnr omnes genies, et ex
καλ ούτος έστιν-ό Χρίστος, καλ ήμεϊς οί δι' αύτου omnibus genlibus in bunc crediinus; cum»ipse Chri-
ευλογημένοι.- Τδν μέν ήλιον ό Θεδς έδεδώκει πρότε stuseal, tum nos per eum benedieli. Solem quidem
ρον είς τδ προσκυνείν αύτδν, ώς γέγραπται · καλ ού"- Deus dederal prius ad adorandum, quemadmoduni
T
δένα ουδέποτε ίδεϊν έστιν ύπομείνα^τα διά τήν πρδς scripiuin esl ; nec quisquam uoquatn exslitil, qui
τδν ήλιον πίστιν άποθανεϊν* δ*ά δέ τδ δνομα τού moriem propler fidem in solem oppeieret. At ex
Ιησού, έκ παντδς γένους ανθρώπων καλ ύπομείναν- omni genere homiiiuia videre esl, qui propter oo-
τας καλ υπομένοντας πάντα πάσχειν υπέρ τού μή άρ- men Jesu qu;elibei supplicia et periulerini et per-
νήσασθαι αύτδν, ίδεϊν έστι. Πυρωδέστερος γάρ αυτού ferant, ne illuin negenl. Ardentior enira esl illius
όw τής αληθείας καλ ~σοφίας verilalis et sapientia- sermo et lucidior niullo solis
-.j, — , » — T — « λόγος,
~ καλ τφωτεινότερος
r »p .
Κ
μάλλον τών ηλίου δυνάμεων έστι, καλ εις τά βάθη v i r l i U i b u s , d ιιι recessus conlis et menlis penelral
τής καρδίας καλ τού νού είσδύνων. "Οθεν καλ δ λόγος Unde el Scripiura d i c i t : ι Super solem orietur no-
έφη* t Υ π έ ρ τδν ήλιον άνατελεί τδ δνομα αύτοΰ. » men ejus. ι E l rursus: c Oriens noraen ejus, > i n -
8
Καλ πάλιν* t "Ανατολή δνομα αυτού, ι Ζαχαρίας φη- quit Zacbarias , qui de eodein loquens a i l : · Plan-
σί. Καλ περλ τού αύτοΰ λέγων είπε ν, δτι € Κόψονται gent Iribus secuudum iribum. · Quod ai in prtmo
φυλή κατά φυλήν. · Εί δέ έν τή άτίμω καλ άειδεί adveula, qui inglorius et informis ei despeclusfuil,
καλ έξουβενημένη πρώτη παρουσία αύτοΰ τοσούτον tanlum resplendnil, ac tanlum valuil, u l nulla in
έλαμψε καλ ίσχυσεν, ώς έν μηδενλ γένει άγνοεϊσθαι genie ignoius sit, sed ubique homines ex veteri cu-
αύτδν, καλ άπδ παντδς μετάνοιαν πεποιήσθαι άπδ τής jtisque geulis malo vivendi genere peenilenUain
παλαιάς κακής έκαστου γένους πολιτείας, ώστε καλ agant, unde ipsi eliam daemones ejus nomini sub-
τά δαιμόνια (20) ύποτάσσεσθαι αύτοΰ τ φ ονόματι, jiciuniur, ac principaiiis omues et regna nomen
καλ πάσας τάς αρχάς καλ τάς βασιλείας (21) τούτου ejus supra omnes defunctos reformidant; nonne in
το δνομα παρά πάντας τούς άποθανόντας δεδοικέναι· glorioso advenlu omnes prorsus everlet, qui eum
ούς έκ παντδς τρόπου (22) έν τή ένδόξω αύτοΰ παρου- oderint el qui ab eo inique defecerinl; suos aulein
σία καταλύσει πάντας τους μισήσαντας αύτδν καλ τούς Q inducel in requiem, omnibus eos exspeclalis bonis
αυτού αδίκως άποστάντας* τούς δέ ιδίους αναπαύσει, remunerans? Nobis igitiir datuni est ei audire et
άποδιδους αύτοϊς τά προσδοκώμενα πάντα; Ήμίν inielligere et salvari per bunc Cbristum, el omnia
ουν εδόθη καλ άκουσα ι καλ συνεϊναι καλ σωθήναι διά a Paire revelala cognoscere. Propicrea diccbal ad
τούτου τού Χριστού, καλ τά τού Πατρδς έπιγνώναι πάν e i m i : « Magnum est libi u l voceris servus meus,
τα (25). Διά τούτο έλεγε πρδς αυτόν · ι Μέγα σοί ul constiluas iribus Jacob, el dispersiones Israelia
en,,um u l
έστι τού κληθήναί σε παϊδά μου, τοΰ στη σα ι τάς φυ- convertas. Posui te ία lucem 2 1 5 fi> - *>·'
λάς τού Ιακώβ, καλ τάς διασποράς τοΰ "Ισραήλ in salutem earum nsque ad exlreinuni lcrrae · . >
έπιστρέψαι. Τέθεικά σε είς φώς εθνών, τοΰ είναί σε είς σωτηρίαν αυτών εως έσχατου τής γής. »
Τ
• Paal. LXXI, 47. Deut. ιν, 49. · cap. vi^ 42. · Isa. xtix* 6\
(20) "Ωστε καϊ τά δαιμόνια. Legit C l . Tbirlbius sanctitas et crescens ex persecutionibus numerus
ώς τ ε . Sed b « c satis commode referuniur ad ea perseciitores ipsos saepe terruerini. Qui ih Chrislia-
q«ae proxime praecedunl. Perspicuuin enfm esl for- nos vebemenlius clamabanl, bi ssepa eorum ii» m i -
midinem illaro, quam Cbrisli nomen daemonibus raculis a Deo impelrandis potesialem senseraub
€* poleslaiibus terrae inculiebat, fruclum esse evan- c Haec oumia tibi, ait Terlullianus ad Scapulam,
gelri in loio lerraram orbe pradicati. Q c i de officio sitggeri possnnt, el ab iisdem advoca-
(24) Καϊ τάς βασιλείας. Sic etiarn infra n. 451, tis, qui et ipsi beneficia babenl Clirisiianorum,
prardicium esseosiendil iore, ul omnes priocipaius licet acclamenl quae volunl. · ln eodem scriplo
el regna Chrislum meluerent. Non possuni de fu- multa Terlnllianus coramemorat exempla divinae
lura regum conversione hscc inielligi, lum quia ultionis in perseculores Gbrisiianorum, ac plures
nunquain ilios veritatis inseclanda? finem faciuros recensel prxsides, qui aul in < fine viia? suae recor-
dedarai JUSUDUS supra n^59, lum quia prasenlem dali sunl deliquisse, quod vexassenl GbrislianQS;»auf;
rerum s u i u m indical, cum aii principalus omnes eis faverunl; nec omiuit Severi imperaioris in eos
ei regna noinen Christi gupra omnes defutictos aequitatem et benevolenliam. Nemo inficiari possit
formidare. Sic eiiam gupra n. 50, de Cbrislo : "Ov eadem aliis temporibus et locis contigisse. luler
καλ τα δαιμόνια φρίσσει καλ πάσαι απλώς αί άρχαλ ipsos imperalores- sciinus Juslini aclaie Aiuoninuni
καλ έξουσίαι τής γης. Regna ei principalus et pole- Gbrisliauis a3quum se praibuisse, el Adriauum teiu-
t u i e s bit iu locis, u l saepe alias, apud Graecos et pla Cbristo siaiuere voluisse. lmmerilo ergo Jusii-
Romanos ecriplores, idem sonanl ac reges et pra>- ni narralio in suspicioiiein vocelur, aul pravis a i -
•ides et magisiralus. Scd quomodo banc omniurn tentelur coajecluris delemlo iilud τής γής n. 50,
puteslalum adversus Gbrisium reverenliam conci- posl έξουσίαι, ut doclissiuto Tbirlbio visuiu esl.
iubimus cum blaspbemiis, quas iu Gbrisluin evo- (2z) Οϋς εκ παντός τρόπου. Legendmn ούκ έκ
utebanl, el suppliciis, quibua Gbrislianos afficie- παντδς τρόπου cum puucio iiilerrogauie; idqueaulo
baiH? Jiisimi leslimoinuin nmlu contirnianl. NOJI me adinuuuit G l . Tliirlbius.
eeiai dubiuui quiu GbrUliauoruui luiracula, viiee (25) Τά τοΰ Πατρδς έπιγ. πάντα. Yide Β . 44.
m S. JUSTRNI PRILOSOPHI ET MARTTRIS 700
122. lmmerito hme Judcpi de proselylis inleUi- Α 122. Ταύτα ύμείς μεν είς τδν Γηόραν και τους
gunt. — Aique haec vos quidem in Geioram el pro- προσηλύτους είρήσθαι νομίζετε· τ φ δντι δε εις ήμας
Τ
•elytos veslros dicta existiraaiis; at vere in nos d i - εΓρηται τους διά Ίησου πεφωτισμένους. Η γάρ Αν
cta sunl, qui per Jesuno illuminaii sumus. Nam κάκείνοις έ μαρτυρεί ό Χριστός* νΰν δέ διπλότερον
profecio islis etiam lestimoniam perhibuisset Cbri- υίολ γεέννης, ώς αύτδς είπε, γίνεσθε (24). Ού πρδς
stus : nunc auten; duplo, ut ipse dixil, iilii geben- εκείνους ούν ουδέ τά διά τών προφητών είρημένα
nae iitis * · . Non ergo ad eos prophelaruni dicta λέλεκται, Αλλά πρδς ημάς, περλ ών ό λόγος λέγει*
pertinent, eed ad nos, de quibus dicit Scriptura : ι "Αξω έν όδφ τυφλούς ήν ούκ έγνωσαν καλ τρίδους
t Ducam cacos in via quam ncsciunl, et semitas, ούς ούκ ήδεισαν, πατήσουσι. Κάγώ μάρτυς, λέγει
,ft
quas ignoraverunl, inambulabunt . E i ego testit, Κύριος δ Θεδς, καλ ό παις μου δν έξελεξάμην. > Τί-
dicit Doininus Deus, et puer meus, quem e l e g i " . i σιν ουν μαρτυρεί ό Χριστός; Δήλον ώς τοίς πεπι-
Quibusnam igiiur testimoniuni perhibet Cbristus ? στευκόσιν. Οί δέ προσήλυτοι ού ' μόνον ού πιστεύουσιν,
Credentibus videlicel. Proselyti auiem non modo άλλά διπλότερον υμών βλασφημούσιν είς τδ δνομα
non credtint, sed eliam duplo vos superartt blas- αύτοΰ, καλ ημάς τούς είς εκείνον πιστεύοντας καλ
phemiis in nomen ejus evomendis; ac nos qui in φονεύειν καλ αίκίζειν βούλονται* κατά πάντα γάρ
eum credimus, et occidere ei excruciare volunl; ύμϊν έξομοιοΰσθαι σπεύδουσι. Κα\ πάλιν έν άλλοις
in oinnibus euim assiinilari vobis couantur. Ae βοά* ι Έ γ ώ Κύριος έκάλεσα σε τή δικαιοσύνη, *α\
rursus alibi clamat : t Ego Dominus vocavi le in κρατήσω τής χειρός σου, καλ ισχύσω σε , καλ θήσω
jusiiiia, et apprebendam nianura tuam, el forlem σε είς διαθήκην γένους, είς φώς εθνών, άνοίξαι
reddam te, ei pouam te in lestaroentum generis, in οφθαλμούς τυφλών, έξαγαγεϊν έκ δεσμών πεπεδημέ-
liicem genlium, u i aperias oculos caecomm, eiedu- νους. > Έπελ καλ ταύτα, ώ άνδρες, πρδς τδν Χρι
1 4
cas ex viiiculls compeditos . * Qaoniam haec quo- στδν, κα\ περλ τών εθνών τών πεφωτισμένων εΓρη
que ad Cbrlstum ei de gentibus illaminalis dicla ται, ή πάλιν ύμεΤς έρείτε* Πρδς τδν νόμον λέγει καλ
stint, an rursum diceiis : Ad legem el ad prosely- τούς προσηλύτους τ α ύ τ α ;
los bsec dicil?
Hic lanquam in tbeatra vocifcrati sunl Donnulli Καλ ώσπερ έν θεάτρω άνέκραγόν τίνες τών τή,
eornm , qui poslridie venerani: Quid ? Nonne ad δευτέρα άφιγμένων "Αλλά τ ί ; ού πρδς τδν νόμον λέ
legem ei ad eos, qui ab ea illuminanlur, baec dicitt. γει, καλ τούς φωτιζόμενους ύπ* αύτοΰ; Ούτοι δέ είσιν
lii auieiu suni proselyii. οί προσήλυτοι.
Minime, inquam, Tryphonem respiciens; nam si g Ούκ, έφην, άπιδών πρδς τδν Τρύφωνα· έπελ, εί
k x gentes, ei eos qui legem babent, illuminare νόμος είχε τδ φωτίζειν τά έθνη καλ τούς έχοντας αύ
possei, qutopus essei Novo Tcstamenlo?Quouiam τδν, τίς χρεία Καινής Διαθήκης; Επειδή (25) Και
aulem Novum Tesianieuluin et aelernam legem ac νήν Διαθήκην, καλ νόμον αίώνιον καλ πρόσταγμα δ
mandatum missuruin se Deus pranuutiabal, non Θεδς προεκήρυσσε πέμψειν, ούχλ τδν παλαιδν νόμον
velerem iilam legem ejusque proselyios inlellige- άκουσόμεθα καλ τούς προσηλύτους αύτοΰ, άλλά τ ο ί
mus, sed Cbristum ac proselyios ipsius, nos scili» Χριστδν καλ τούς προσηλύτους αύτοΰ, ημάς τά έθνη,
cet ex genlibus, quog illuminavii, quemadinodum ούς έφώτισεν, ώς πού φησιν ι Ούτω λέγει Κύριος*
alicubi ait : c Sic dicil Doiuinas : Tempore accepto Καιρώ δεκτφ έπήκουσά σου, καλ έν ήμερα σωτηρίας
exaudivi te, et in die salulis auxiliatus sum libi. έβοήθησά σοι (26), καλ έδωκα σε είς διαθήκην εθνών
E l dedi te in tesiamentum genlium, ut constiiueres τοΰ καταστήσαι τήν γήν, καλ κληρονομίαν κληρονο*
terrani, et baerediialem acciperes loca deserla * \ » μήσαι έρημους. # Τίς ούν ή κληρονομιά τού Χρι
Quauiam igitur bacredilas Chrisli? nonne gentes? στού; ούχλ τά έθνη; Τίς ή διαθήκη τού Θεού; ούχ
Quodnam Dei leslamentum ? nonne Cbrislus ? δ Χριστός; Ό ς καλ άλλαχοΰ φησιν ι Τίός μου εί σύ*
Queuiadmoduni eiiam alibi d i c i l : c Filius meus es έγώ σήμερον γεγέννηκά σε. Αίτησα* παρ' έμού, καλ
tu : ego hodie genui le. Postula a me, el dabo libi D δώσω σοι έθνη τήν κληρονομίαν σου καλ τήν χατά-
gentes bfereditatem luaro, ei possessionem tuaui σχεσίν σου τά πέρατα τής γής. ι
l s
lerminos lerrae . »
125. Ridiculm interpretationes Judaorum. Chri^ 125. Ό ς ούν πάντα ταύτα εΓρηται πρδς τδν Χρι-
siiani verus Urael. — Quemadraodura igilur ha*c τδν καλ τά. Ιθνη, ούτως κάκείνα είρήσθαι νομίζετε.
1 0 1 1 u 1 4
Matih. χχιιι, 15. Isa. x u i , 16. " Isa. xwn, 10. I$a. x u i 6. lsa. x u x . 8, 9. Psal.
ιι, 7.
(24) Mreade. Nimiruiii cmn Judaica instiluta (25) Έχε/δή. Sa?pe iu hac voce lapsi librarii*
amplecliroiiii. Quaj eniiu proselytis dicit, ea Juda?is Legendum έπελ δέ, ul moniiit C!. Tbirlbiiis.
ipsis dici poterani quibuscuin proselylos unumesse (26) Έδοήθησά σοι. Addilur in Bibliis καλ έπλα
pupuluin probal ιι. 123. Quare necesse non esi riim σα σε, quae verba eliam in cod. Alex. ei apud Cy-
tt. Stepbano legere γίνεσθαι ποιείτε, aul cuuiTbiri- rill. et Clem. A U x . p. 762,.deeasie ideio vir cruoU
im λέγονται. lus obscrvaU
761 DIALOGUS GUM T R Y P H O N E JBDJEO. 76*
Ούδεν γ α ρ χρήζουσιν οί προσήλυτοι διαθήκης, εί Α omnia ad Gbristum et getues drcta sunt, ila et illa
ενδς χαλ τ ο υ αύτου πάσι τοίς περίτεμνομένοις κει exislimate esse dicla. Non eniro indigent proselyti
μένου νόμου , περλ εκείνων ούτως ή Γραφή λέγε*· teatamento; si, cuin una ei eadem lex omnibas
ι Καλ προστεθήσεται καλ δ Γηόρας πρδς αυτούς, καλ circumeisis posila s i l , de illis Scriplura tic loqui-
προστεθήσεται πρδς τδν οΐκον Ιακώβ. > Καλ δτι μεν tur : c E l apponetur eiiam Geioras ad ipsos, ei ap-
u
προσήλυτος (27) δ περιτεμνόμενος είς τ φ λαψ προσ- ponelur ad domum Jacob . » Tum etiam quia
u l a ( 1
κεχωρηκέναι (28) έστιν ώς αυτόχθων* ημείς δε λαδς preselylus, qui circumcisus est, 2 1 6 popu-
κεκλήσΟαι ήξιωμένοι, ομοίως (29) έθνος έσμέν διά τδ lum accedal, esl instar iiidigenai : nos aulem , qui
άπερίτμητοι είναι. Πρδς δέ καλ γελοϊόν έστιν ήγεΐ- popuii appellaiione dignali sumus, gens lamen su-
σθαι υμάς, τών μέν προσηλύτων αυτών άνεώχθαι τά mus, eo quod circumcisi non siinus. Praelerea r i -
δμματα, υμών δέ ού* καλ υμάς μέν άκούειν τυφλούς diculum est, ut proselytoriim qtiidein oculos aper-
καλ κ ω φ ο ύ ς , εκείνους δέ πεφωτισμένους. Καλ δτι toe esse, veslros auiein nequaquain; ac vos quidem
γελοιοτερον (30) άποβήσεται ύμίν τδ πράγμα, εί τδν cascos el surdos, illos auiem, illuminatos dici exi-
νόμον τοις Ιθνεσι δεδόσθαι φήσετε, ύμεϊς ούτε εκεί slimeiis. Res adbuc magis ridicula videbilur, si le-
νον τδν νόμον έγνωτε. Ηύλαβεϊσθε γάρ άν τήν τού gem genlibus dalam dicalis vos auieiii ipsam r
θεού δργήν, καλ υίολ άνομοι καλ £εμβεύοντες ούκ άν ^ iltam legera ηοη noveritis. Nam ti nossetis, iratn
ήτε, δυσωπούμενοι άκούειν εκάστοτε λέγοντος αύτού' Dei meluisselis, nec filii iniqiti esselis el errore
t Υίολ οΓς ούκ Ιστι πίστις έν αύτοίς. Καλ τίς τυφλδς, vaganies; sed cavisseiis ne eum semper diceuiem
l f
άλλ* ή οί παίδες μου* καλ κωφός, άλλ' ή οί κυριεύ- audiretis : ι E i l i i quibus non esi fides in ipsis .
οντες αυτών; Καλ έτυφλώθησαν οί δούλοι τού θεοΰ. E l quis caecus^nisi pueri mei? E l quls surdus, nisi
Εί δ έ γ ε (31) πολλάκις, καλ ούκ έφυλάξασθε· άνεωγμέ- qui dooiinanlur eis? E i excsecali tuut servi Dei.
να τά ώ τ α υμών, καλ ούκ ήκούσατε. > Εί καλδς Yidisiis saepe, el non observastis : aperia? aurcs ve-
1S
υμών ό Επαινος τού Θεού καλ Θεού μαρτυρία δούλοις slrae, el non audtalis . > Num piaeclara brec laus,
πρέπουσα; ούκ αίσχύνεσθε πολλάκις ταύτα άκούοντες,. quam Deus vobis tribuil, et Dei lestiinonium ser-
ούδε άπειλούντος τού Θεού φρίσσετε, άλλ' ή λαδς μ ω vns decens ? Non vos pudet eadem sa?pe audire.
ρός καλ σκληροκάρδιός έστε. c Διά τούτο ίδού προσ- nec Deo comminanle contremisciiis; sed proiecto
&ήσω τοΰ μεταθεϊναι τδν λαδν τούτον, > λέγει Κ ύ populus esiis insipiens ei corde obduraiue. t Pro-
ριος , ι καλ μεταθήσω αυτούς, καλ άπολώ τήν αοφίαν pterea ecce addam ui iransferam populum bmic, ι
τών σοφών, καλ τήν συνεσιν τών συνετών κρύψω. > dicit Dominus, c el iransferam eos : ei perdam sa-
Ευλόγως* ού γάρ σοφοί έστε, ουδέ συνετολ, άλλά δρι- pienliam sapienlium, et inieliigeutiam intetligen-
μεϊς καλ πανούργοι· σοφολ είς τδ κακοποιήσαι μόνον* lium atocondaiu " · > Merito sane; neque enira
γνώναι δέ βουλήν Θεού κεκρυμμένην, ή διαθήκην Κυ sapieiues esiisam prudeules, sed asiuii ei versuti;
ρίου πιστήν, ή τρίβους αιωνίους εύρεΐν, αδύνατοι. in boc tanliiinsapienles ut roale agalis; abscondi-
€ Τοιγαρούν έγερώ, φησλ, τψ Ισραήλ καλ τψ Ιούδα Uim auiem Dei consUium aul iidele lestamenlum
σπέρμα ανθρώπων, καλ σπέρμα κτηνών. » Καλ διά Domini cognosccre, aut aelernas aemiias iiivetiire
•Ησαίου περλ άλλου Ισραήλ ούτω φησί* ι Τή ήμερα non polesris. c haque excitabo, inquit, Israeli e l
εκείνη έσται τρίτος Ισραήλ έν τοίς Άσσυρίοις καλ Judae semen bominum el semen pecudum · · . > E l
Αέγυπτίοις, ευλογημένος έντή γή ήν ευλόγησε Κύριος per Isaiam de alio Israele sic loquilur : c In die
Σα6αωθ, λέγων* Ευλογημένος έσται ό λαός μου ό έν illa eril tenius Israel in Assyriis el xEgyptiis be-
Α ί γ ύ π τ ψ , καλ ό έν Άσσυρίοις, καλ ή κληρονομιά μου nedicius ίιι lerra, quam beuedixil Dominus S a -
1 8 1 9
" Isa. xiv, 1. » DeuL XXXIK, 20. Isa. x u i , 19. Isa. xxix, 14. *· Jer. xxxi, 27.
(27) Καϊ δτι μέν προσήΛντος. Nescio ciir opii- D Sylburgii conjectura inducil προσκεχώρηκεν. Mullo-
n a m lectiouem G l . Thirlbius prava emendaiione aplior eril sentemia si inouslraiam in codiceCIaro-
atteniaverii. Legii enim καλ έτι μέν, et mox έν τψ iDonlano viam sequentes, leganius είς τδ* τψ λαώ
λαψ pro είς τώ λαψ. His verbfs καλ δτι μέν secuit- προσκεχωρηκέναι, proselylus, qui circumcisus est
dam Jtmini raliouem contiiieri patel ex bis quae u l ad populuni accedal. Sed subabsurda iueeset
sequuulur, πρδς δέ καλ γελοίον. Trce enim raliones dubilatio bis verbis : « Prosclylus circumcisus, si.
affert, cur prasclara illa teslitnonia ad proselyios ad populum accedal, » quasi ex proselyiie cirCum-
Jadaeorum deiorqueri non possint. Prima, quia Ju- cisis alii adjungereiilur populo, alii ιιοιι.
d « i i e l proselylis una et eadem lex; nou ergo iu (29) Όμοίως- Langus legii δμως ei paulo post
prosdylis proniissio nov;e legis implelur. Secuada, ύμων δέ ού* καλ υμάς. Liquel bunc esse sensuiu
quia J u d x i et proselyii unus sunl populus, unde uiarivris.
niaoifesta conclusio esl proseJylos non esse illain (30) Kal δτι γεΛοιότεροτ. Hic eliam conjicit v i r
genlium baereditaiem Ghrislo proiiiissam. Teriia erudilus legendum καλ έτι. Probabilior sane conje-
denique, quia absurdum forel proselyios illuniina- ciura, eique libenler assentior; quamvis illud καλ
losdici, caecoi vero Juda?os. δτι eodem sensu, ac paulo anle, inlelligi possil.
(28) ΕΙς τφ Λαψ χροσχεχωρηχέται. Sic legilur (31) Εί δέ γε. Legeuduin β8»βείδετε, ul in Bibiiis
ia codice ClaromonUino, exieplo quod babel τψ observavit erudiius Tbirlbius,ac Isainebaec verba et
χαλώ pro τψ λαψ. Legiiur eiiam προσκεχωρηκέ- sequeniia resliliiil, quae Jusiiuo iu aliis ediliouibua
vox iii Keg. el apud R . Siephanum. Sed in ediiioues perperaui aiiribuu iueraul.
Grcco-Laiinas (Londiiieiia«s laiuen excipio) viliosa
75! S. JUSTINI PHILOSOPHl ET MARTYRIS 752
Atque haec quidem, Trypbo, quanlum licel, edisse- Α νους ταύτα λέγειν πειρωμαι, βραχέως μέντοι .καλ
rens, propier eos qui tecum hodie venerunt, eadem περικεκομμένως.
conor dicere, breviier tamen et concise.
At ille : Recle, i n q u i l , iacis, ac etiamsi pluribus Κάκείνος· Ευ ποιείς, έφη · χάν διά πλειόνων δε
et eadem iierum dicas, scito me et eos qui adsuni καλ τά αυτά πάλιν λέγης, χαίρε ιν με καλ τους συν-
audiendo delectari. όντας τή άκροάσει γίνωσκε.
149. Έ γ ώ τε αύ ε ί π ο ν ΟΓεσθε άν ημάς ποτε , ώ
419. Chrhtiani populus tanctut Abrahm pro-
άνδρες, νενοηχέναι δυνηθήναι έν ταϊς Γραφαϊς ταύ
t M t i i M i . Vocati $unt ut Abraham. — Tuin ego : P u -
τα (11), εί μή θελήματι του θελήσαντος αυτά έλά-
laiis, ο v i r i , futurura fuisse, ut haec in Scriplurie
βομεν χάριν του νοήσαι; Γνα γένηται χα\ τδ λε-
inlelligere possemus, nisi volunlale ejus, qui haec
λεγμένον έπ\ Μωΰσέως* « Παρώξυνάν με έπ* άλλο-
voluit, intelligendi graliam accepissemus ? iiimirum
τρίοις, έν βδελύγμασιν αυτών έξεπίχρανάν με. ΈΘυ-
<it et illud fiat quod lempore Moysis dictum cst:
m e , n σαν δαιμονίοις οίς ούχ οίδασι · καινοί χαί πρόσφατα
ι Irritaverunl 2 1 2 a l i e n h , in abominalio-
ήχασιν, ούς ούχ ήδεισαν οί πατέρες αυτών. Θεδν τδν
nibus suis exacerbaverunl ine. Sacrificaverunl dae*
γεννήσαντά σε έγχατέλιπες, καλ έπελάθου θεού τού
moniis
»v · n τρέφοντός σε. Και είδε Κύριος, καλ εζήλωδε, χαλ
runi, quos *& non
n n n Ιnoverunl
Λ Λ Γ Ο Π Ι Μ Ι palres
n a f r o f i eorum.
A r . r n m . Deum, qui
IIAIim. Π Ι1Ι » > ' - . ~
le genuit, dereliquisli, et obliluses Dei nulrienlis παρωξυνθη δι οργήν υιων αυτού καλ θ υ γ α τ έ ρ ω ν χαλ
le. Ει vidil Dominus, ei zelavit; et exacerbalus est ε ΐ π ε ν Αποστρέψω τδ πρόσωπον μου ά π ' αυτών,
propter iram iiliorum suorom et filiarum, et d i x i i : χα\ δείξω τί έσται αύτοϊς έπ' έσχατων · δτι γενεά
Averlam faciem meain ab eis, ei ostendam quid έξεστραμμένη έστλν, υίο\ οΤς ούχ έστι πιστις έν αύ
erit eis in novissimis; qnoniam generalio perversa τοίς. Αύτολ παρεζήλωσάν με έπ* ού Θεψ, παρώργι-
« s t , fllii quibus noti esi fides in eis. Ipsi ad zeliim σάν με έν τοις είδώλοις αυτών · κάγώ παραξηλώσω
provocaverunl me in non deo, exacerbaverunt nie αύτοΰς έπ' ούκ έθνει, έπ* έθνει άσυνέτω παροργιώ
in idolis stiis; e.i ego provocabo eos ad zelum in non αυτούς· δτι πύρ έκκέκαυται έκ τού θυμού μ ο υ , καλ
ênte; in gente stulla lrrilabo illos. Quoniam ignis καυθήσεται έως £δου. Καταφάγεται τήν γήν καλ τά
accensus est ex furore nieo : et ardebil usque ad γεννήματα αυτής, φλέξει Θεμέλια ορέων συνάξω είς
infernum. Devorabil terram et genimina ejus, com- αυτούς κακά. > Καί μετά τδ άναιρεθήναι τδν δίκαιον
burel fundamenla monlium : cougregabo in eos εκείνον, ημείς λαδς έτερος άνεθήλαμεν, καλ έβλάστη
mala · · . ι Ε ι posiquam jusius ille occisus e s l , nos σα μεν στάχυες καινοί καλ εύθαλείς, ώς έφασαν οί
προφήται · ι Καλ καταφεύξονται έθνη πολλά έπλ τδν
populus aller refloruiiuus, et novas ac aorentes fi Κ ύ ρ ι ο ν έ ν έ χ ^ ^
β ή μ έ ρ < ? ^ ε 1 ς X a h χ α 1
spicae germinavimus, quemadmodum dixeruni pro σουσιν έν μέσψ τής γής πάσης. > Ε μ ε ί ς δέ ού μ ό
phelae : c Et coofugient geuies roullae ad Dominum νον λαδς, άλλά καλ λαδς άγιος έσμεν, ώς έδείξαμεν
in die illa ia populum, ei habiubunl in medio uni- ήδη. c Καλ καλέσουσιν αύτδν λαδν άγιον, λελυτρωμέ
verssc lerrae". ι Nos auiem non modo populus, sed νον ύπδ Κυρίου. » Ούκούν ούκ ευκαταφρόνητος δή
eiiam populus sanclus sumus, ut jam demonsiravi- μος έσμεν, ουδέ βάρβαρον φύλον, ουδέ όποια Κά
m u s " . f E l vocabunt eum populnm sanclura, re- ρων (12) ή Φρυγών έθνη * άλλά καλ ημάς έξελέξατο
deinplum a Domino " · * Qiiapropier non con- ό θεδς , καλ εμφανής έγενήθη τοις μή έπερωτώσιν
lemnendus populus sumus, nec barbara naiio, nec αυτόν, c Ίδού θεός είμι (13), φησλ, τψ έθνει οί ούχ
quales Carum aut Phryguin nalwnes. Sed aos quo- έπεκαλέσαντο τδ δνομά μου. ι Τούτο γάρ έστιν
que elegit Deus el manifestus apparuit non inier- εκείνο τδ έθνος δ πάλαι τψ Αβραάμ ό θεδς ύπέσχετο,
rogantibus eum : « Ecce Deus sum, inquit, genti καλ πατέρα πολλών εθνών θήσειν έπηγγείλατο, ούκ
non invocacui nomen m e u m " . * IUec eniui illa Αράβων , ούδ' Αίγυπτίων , ούδ' Ίδουμαίων λέγων ·
gens esl, quam olim Deus pollicilus est Abrabae, έπελ καλ Ισμαήλ μεγάλου πατήρ έθνους έγένετο, καλ
eumque muliarum geniium palrem a se insiilulum Ήσαΰ · καλ Άμανιτών έστι νύν πολύ πλήθος. Νώε
iri proniisil, non Arabum, nec JSgypliorum, nec D δέ καλ αύτοΰ Αβραάμ πατήρ ήν, καλ απλώς παντδς
ldtimawrum palrero futurum dicens. Nam etlsmael ανθρώπων γένους* άλλοι δέ άλλων πρόγονοι. Τί ούν
pater magnne genlis exslitil, magna; eliaro Esau, el πλέον ένθάδε ό Χριστδς χαρίζεται τψ Αβραάμ; "Οτι
Ammonitarum magna nunc exslal mullitudo. Noe διά τής όμοίας κλήσεως φωνή έκάλεσεν αύτδν, είπων
aulein ipsius etiam Abrabae pater, ac loiius prorsus έξελθείν άπδ τής γής έν ή ψ κει, καλ ημάς δέ άπαν-
bominum generisfuit; ac alii aliorura progenilores τας δι' εκείνης τής φωνής έκάλεσε, καλ έξήλθομεν
,/
Μ 7 Μ
DeuU xxxii 16-25. ·· Zach.ii, II. · supra n. 110. Isa. LXII. 12. · · Isa. L V , 5 .
(II) Η. e. Inrarnalionem F i l i i ac vocaiionem rem. » OTTO.

geniinm. Θ Τ Τ Ο . (13) Ίδού θεός είμι. In Bibliis legiltir, ε ί π α ,
(42) Καρώτ. Allusio est ad Honiericum illud Ίδού είμι τώ έθνει. Εχ qitibus Juslinus inielligi
lliad. VIII, v. 867 : Καρών ήγήσατο βαρβαροφώνων. poiesl, ei quid babeanl obscuri illius verba; al m i -
STLBUad — E l i a m Pbryges uiagno laborabanl con- nime eraei»daridns videiur, nec in ea re assentiri
leinpiu. Cicero, pro Flucco, c. 2 7 , proverbium possum erudito Londinensi editori. Deum eiiiu) bie
coujineinorat, ι Phrygmi plagia fieri solere melio- loqui salis auidraadverlilur ex verbo φησί.
753 D I A L O G U S C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 751
ήδη άπδ τ η ς πολιτείας έν ή έζώμεν κατά τά κοινά Α feere. Quid igilur ainplius bic Abrahae gratiflcalur
των άλλων τ η ς γης οίκητόρων χαχώς ζώντες· καλ Cbrisius? Quod eum voce per similem vocaiionem
συν τ ψ "Αβραάμ τήν άγίαν χληρονομήσομεν γήν, είς vocavit, Gum e lerra, quam incolebat, ex4re jusait,
τδν άπέραντον αίώνα τήν κληρονομίαν ληψόμενοι, ac nos omnes per illam vocem vocavil, jamque
τέκνα τοΰ Α β ρ α ά μ δια τήν δμοίαν πίστιν δντες. *Ον exivimtis ex illo vilae genere, i n quo prave seeun-
γάρ τρδπον εκείνος τή φωνή τοΰ θεοΰ έπίστευσε, καλ dum cemmuiMin cacierorum lerrae incolarum i n o -
έλογίσΟη αύτώ είς δικαιοσύνην, τδν αύτδν τρδπον καλ rem versabamur; el curo Abrabamo sancta lerraa
ημείς τ ή φωνή τού θεοΰ , τή διά τε τών αποστόλων haeredes erimus, haereditalem in initaiuim a?vum
τοΰ Χριστού λαληθείση, πάλιν καλ τή διά τών προ cernenie9, quippe cum filii Abrahae propier eimilem
φητών κηρυχθείση ήμίν πιστεύσαντες, μέχρι τοΰ fidem simus. Quemadmodum enim iHe v o c i Dei
άποθνήσκειν πάσι τοίς έν τψ κόσμιο άπεταξάμεθα. credidit, e l repulatum est ei ad juslitiam : iia et
Όμοιόπιστον ούν τδ έθνος, καλ θεοσεβές, καλ δίκαιον, nos poskpiam voei Dei luro per aposiolos Ghrisli
εύφραίνον τδν πατέρα, ύπισχνεϊται αύτψ, άλλ' ούχ denuo p r e d i c a l » , tum per prophetas nobis p r o -
υμάς < οΤς ούκ έστι πίστις έν αύτοίς. > mnlgaiae credidimus, ad m o r i e m usque omnibus re-
bus, qttae in niumlu stuii, renuntiavimus. Gentem igiltir similis fidei et Dei cultricem el juslam,
quaeque palrem suum lauiiia perfuadai, at nequaquanvvos ei promisil, i- in quibus non est fides in
ipsis ·. »
120. Όράτε μέντοι ώς καλ τψ Ισαάκ τά αυτά Β 1*0. ChrUtiani Itaaco etiam et Jncobo et Juda
καλ τ ψ Ι α κ ώ β ύπισχνεϊται. Ούτω γάρ λέγει τψ promim. — Videle quomodo eadem el Isaac e l Ja*
Ίσαάκ* c Καλ εύλογηθήσονται έν τψ σπέρματί σου cob promiltaU Ita enim dicil ad haac : ι Et bene*
πάντα τά έθνη^ τής γής. > Τψ δέ Ιακώβ · ι Καλ dicentur in semine luo omaes genles lerrae · . » E*
a<
εύλογηθήσονται έν σολ πάσαι αί φυλαλ τής γής, καλ έν 213 * i ^ c o b : c E i benedicenlur in le orane8 4ri»
τ φ σπέρματί σου. ν Ούκέτι τούτο τψ Ήσαΰ, ουδέ τ φ bus l e r r » ei in seroine iuo *. * Non id jam EsaQ anA
'Ρουβλμ λέγει, ουδέ άλλψ τινλ, άλλ' έκείνοις έξ ών Ruben dicit, aul alii cuipiam, sed iis ex quibus Gbri-
έμελλεν έσεσθαι κατά τήν οίκονομίαν τήν διά τής sius, gecundum illam ex Virgine Maria dispensaiior
Παρθένου Μαρίας ό Χριστός. Είγε δέ καλ τήν εύλο- nom, oriturus erat. Quod ei et Judac benedicUoncm
γίαν Ι ο ύ δ α καταμάθοις, ίδοις άν δ λέγω. Μερίζεται consideres, quae dico perspicies. Dividilur eniin
γάρ τδ σπέρμα έξ Ιακώβ, καλ διά Ιούδα καλ Φαρές, seraen ex Jacob, et per Judam ei Pharos el Je&se eC
χαλ Ιεσσαλ καλ Ααβλδ κατέρχεται. Ταύτα δ' ήν σύμ Davidera deducilur. Haec aulem fuiurum significa-
βολα δτι τινές τοΰ γένους υμών εύρεθήσονται τέκνα baal, u i quidam ex veslro genere iilii Abrabae inve-
Αβραάμ, καλ έν μερίδι τοΰ Χριστού ευρισκόμενοι· mrentur, et in parie Chrisii censereniur; alii au-
Αλλοι δε τέκνα μέν τοΰ Αβραάμ, ώς ή άμμος δέ ή tem filii quidem Abrahae, sed insiar arena? in maria
έπλ τδ χείλος τής θαλάσσης δντες, ήτις άγονος τε καλ ^ lillore jacentis esseat, q u » esi iniecunda et iofru-
άκαρπος, πολλή μέν καλ αναρίθμητος υπάρχουσα, ciuosa, ac plurima quidem el innumerabilis, sed
ουδέν δε δλως καρπογονούσα, άλλά μόνον τδ ύδωρ τής nullum oroiiino fructuin ferens, ae tantuin roaris
θαλάσσης πίνουσα. "Οπερ καλ τδ έν τψ γένει υμών aquain ebibens. Cujus quidem rei qfiaiu inagna
πολύ πλήθος ελέγχεται, πικρίας μέν διδάγματα καλ illa in vesiro genere multiiudo arguiiur, ut qui
άθεότητος συμπίνοντες, τδν δέ τοΰ θεοΰ λόγον άπο- amariiudinis el impielaiis doclrinas bibant, verbum
πτύοντες. Φησλ γούν καλ έν τψ Ιούδα· € Ούκ εκλεί autem Uei respuanl. Ait igilur ei in Juda: c No»
ψει άρχων έξ Ιούδα, καλ ηγούμενος έκ τών μηρών deficiet princeps ex iuda, el dux de feinore ejus,
αυτού, έως άν έλθη τά αποκείμενα αύτψ · καλ αύτδς donec veniani, quae reposiia suni e i ; et ipse erit
έσται προσδοκία εθνών. > Καλ τούτο δτι ούκ ζΐς Ίού- exspeciaiio geuiium \ > Alque boc non in Judain,
δαν έ££έθη, άλλ' είς τδν Χριστδν, φαίνεται. Καλ γάρ sed in Cbrislum dicium esse liquet. Non eniin Ju-
Τούδαν πάντες οί άπδ τών εθνών πάντων ού προσδο- dain nos omnes ex omnibus gentibus exspeclamus,
κώμεν, άλλά Ίησούν τδν καλ τούς πατέρας υμών έξ sed lesum, qui ei palres vestros ex JEgypio eduxil.
Αίγύπτου έξαγαγόντα. Μέχρι γάρ τής παρουσίας τού Nam usque ad Gbrisli adveiiluai propbelia praeaun-
Χριστού ή προφητεία προεκήρυσσεν * c "Εως Αν έλθη ^ l i a b a l : ι Donec yenial cui reposilum est, ei ipse
ψ απόκειται, καλ αύτδς έσται προσδοκία εθνών. erit exspeoiaiio geniium. > Venii igilur, ui mullit
Έλήλνθε τοιγαροΰν, ώς καλ έν πολλοίς άπεδείξαμεν, demonstravimus, ac rursus veniurus exspeciajur
χαλ προσδοκάται πάλιν παρέσεσθαι επάνω τών νεφε ex altis nubibus lesus, cujus nomen profaiiaiis el ut
λών Ίησοΰς, ού τδ δνομα βεβηλοΰτε ύμεϊς, καλ βεβη- in toio orbe profanetur, operam dalis. Poieram
λούσΟαιέν πάσητή γή έξεργάζεσθε. Αυνατδν δέ ήν μοι, equidem contra vos deceriare de voie illa, quam
έφην, ώ Ανδρες, μάχεσθαι πρδς υμάς περλ τής λέξεως ήν iia inierprelamini, ttl diclum esse aseeralis; « Do-
ύμείς έξηγείσθε, λέγοντες είρήσθαι · ι Έ ω ς άν έλθη τά nec venianl, quae reposila eunt ei. > Neqtie euini
άποχείμενα αύτψ · ι επειδή ούχ ούτως έξηγήσαντο Ua ittlerprelali sunt Sepluaginta, eed t c Donec
1
οί Έβδομήκοντα, άλλ · ι Έ ω ς άν έλθη ώ απόκειται, ι wniat cui reposilum est. ι Sedquia hasc in Gbristum
Ε π ε ι δ ή δέ τά ακόλουθα μηνύει, δτι περλ Χριστού dicia esse palet ex bis qtiae sequuniur (sic enira
• Deal. xxxu, 20. 1

Gea. xxu, 18. » Gen. xxvm, 14. * Gen. X L I X , 10.
S. JUSTWI PHILOSOPHI ET MARTYRI8 756
babent ι E l ipse erit exspeclalio geniium f), de Α εΓρηται (ούτω γάρ έχουσι· c Καλ αύτδς έσται προσ
vocula fη conteniionem vobiscumnon venio; quem- δοκία εθνών >) ού περλ τού λεξειδίου συζητήσαι ύμίν
admodtim nec ex Scripluris, quas non agnoscitis, έρχομαι, δνπερ τρόπον ουδέ άπδ τών-μή ομολόγου-
id est ex recitaiis a me Jeremia» prophelae, Esdrae μένων ύφ' υμών Γραφών, ών καλ ανιστόρησα, άπδ
et Pavidis verbis demonstrationem de Cbrislo per- λόγων Ιερεμίου τού προφήτου, καλ Έσδρα, καλ Δα
ficere sludui, sed ex iis qua? baclenus ratae a vobis βλδ, τήν άπόδειξιν τήν περλ τοΰ Χριστού ποιήσασΟαι
habetitur. Quas quidem si intellexissent doctores έσπούδασα, άλλ' άπδ τών ομολόγου μένων μέχρι νΰν
•estri, probe sciatis deleturos fuisse; quemadmo- ύφ' υμών* 4 εί ένενοήκεισαν οί διδάσκαλοι υμών, εί
dum et eas deleverunt, qua: inortem Isaiae spe- Γστε δτι αφανή έπεποιήκεισαν (44), ώς καλ τά περλ
ciant, quem serra lignea dissecuislis. Chrisii my- τδν θάνατον Ήσαίου, δν πρίονι ξυλίνω έπρίσατε, μυ
sterium id quoque, qui genus veslrum bifariam d i - στήριον καλ αύτδ τοΰ Χριστού τοΰ τέμνειν υμών τδ
visurus est, et aliosquidem pro meriiis regno aeter- γένος διχή μέλλοντος, καλ τούς μέν άξίους συν τοίς
no cum sanctis palriarcbis ei prophetis dignaturus άγίοις πατριάρχαις καλ προφήταις τής αίωνίου βασι
est; alios vero in ignis inexslincii coudemnalionem λείας καταξιούν μέλλοντος· τούς δέ έπλ τήν καταδίκην
cum similibus ex omni gente incredulis et in>mu τοΰ άσβεστου πυρδς σύν τοις όμοίοις άπειθέσι καλ
lari nolentibus immi&urum se jam pronunliavit. ° άμεταθέτοις άπδ πάντων τών εθνών πέμψειν ήδη
€ Venieut enim, inquii, ab oriente et occidente, φήσαντος. € "Ηξουσι γάρ, εΐπεν, άπδ δυσμών καλ
et recumbenl cum Abraham, Isaac ei Jacob in re- ανατολών, καλ άνακλιθήσονται μετά Αβραάμ, καλ
gno coelorum: filii auiem regni ejicicnlur in lene- Ισαάκ καλ Ιακώβ έν τή βασιλεία τών ουρανών* οί
e
bras exleriores . » Alque baec quidem dixi, quia δέ υίολ τής βασιλείας έκβληθήσονται είς τδ σκότος τδ
iia sum affeclus anirno, ut nihil prorsus dixerim, εξώτερον, ι Καλ ταύτα εΐπον (45), δτι ουδέν ούδενδς
iu quo aliud curem, quam u l verum dicam, nemi- φρΟντίζωνή τοΰ τάληθές λέγειν, λέγοιμι, ούδένα
Jiem rcverilurue, eliamsi e vesligio discerpi a vobis δυσωπήσεσθαι μέλλων, κάν δέη παραυτίκα ύφ' υμών
oporteat. Namque ex meo genere, id esl ex Sama- •μελισθήναι. Ουδέ γάρ άπδ τού γένους τοΰ έμού, λέγω
ritanis, 2 1 4 neminein ourans, cum Osarera obla-' δέ τών Σα μα ρέων (46), τινδς φροντίδα ποιούμενος,
to ad acla scripio, compellarem, dixi eos errore εγγράφως (47) Καίσαρι προσομιλών, εΐπον πλανά-
declpi, ul qui Simoni genlis suse mago fldem habe- σθαι αυτούς #ειΘομένους τψ έν τψ γένει αυτών μά
renl, quein Deuin supra otnnem principaluin ei γο) Σίμωνι, δν Θεδν υπέρ άνω πάσης αρχής καλ εξου
poleslatem el virtuiem esse dicunt. σίας καλ δυνάμεως εΐναι λέγουσι.
424. Exeo quodgente» inJetumcredunt, eum e$te Q 424. Καλ ήσυχίαν αγόντων αυτών, έφερον (48)*
Chriitum patet. — Cumqae i!H conliccscerent, Uxc Διά Δαβλδ περλ τούτου λέγων (49) τού- Χριστού, ώ
' Matlb. viii, 41.
(14) Αφανή έπεποιήχείσαν. Eadem docent Ire- no dicavii, el ab tmperatoribus poslulal n . 56,
naeus Hb. ιιι, eap. 24; Eusebius lib. vi Demonstr. senalumelpopulum Romamim adjudiciom bis de re-
evang. pag. £ 5 7 ; Jovius apud Pholium. bus ferendum advocenl. Verli etiaro posset, C*r-
(15) Καϊ ταΰτα εΐπον. Sic emendaium est in edi- sarem tcripto aciis comignato compellam. Sed quia
tionibus Graeco-Latinis pro eo quod apud R. Sle- Justiuus boc loco magis videiur comniemorare quid
phaiinm est καλ ταύτα εΐπεν. pederit, quain quid impelraverit, reddere malui,
(46) Τών Σαμαρέων. Eadem hnbemus de Sarna» oblato ad acta tcripto, id est, quod petii ut ίιι aeia
riianie sub finem Apologxce u ; de Simone aulein recipereiur. — Εγγράφως. Aiaranus vuli reddi
vide Apol. i , n. 56. c oblaio ad acia schplo, » h. e. quod petii u l in
(47) Εγγράφως. Non quodlibet scriplum videlur acia reciperclur — vel (in Addend.) c scripio aclis
bac voce signiflcari, sed scriplum ad acia oblaium. consignalo, ι ui quid impeiraverii dicat. Loca a V .
Dux quidam, leste Eusebio lib. ix Hi$t. ecc\t%% c. 5> D. allala non mulium valenl. Jiislinus vuli expri-
%
in urbe Pboenices Damasco, cum impuras quae- niere se non ore sed scriplo Cttsarem coinpellasse.
dam mulieres e foro rapuisset, miseras coegil λέ jv Respicil auiem alierulraui Apologiam : scilicel in
γειν εγγράφως se Cbrislianas fnisse et flagilioriim, ulraque Simonem Magum ei Samantanos diserte
quae a Cttfisiianis gerereiitur, conscias. Probal Y a - commemoral. Iia eniin, Apo/..n, c. 45 : Καλ τοΰ έν
Jeaius illud λέγειν εγγράφως reddendum esse : ι Pu- τψ έμψ έθνει άσεβους καλ πλάνου Σιμωνιανοΰ διδά
blice edilis aptid acia leslimoniis dicere. > Apud γματος κατεφρόνησα. Cuin vero inariyr, ul Grabiua
eiimdem Eusebium lib. vu, c. 44, pag. 258, ea quae {Spicilcg. SS. PP. t. 1, p. 458 sq.) adiuuniiil,
iEniilianus prelecius S. Dionysio ejusque sociis ά- reui ipsaiu in Apoi. i , c. 26, dixerii bis verbis :
γράφως dixerai, opponunlur iU qua*. luuc iu acla Καλ σχεδόν πάντες μεν Σαμαρεΐς, ολίγοι δέ καλ έν
referebamur. Apud Pboiiuin cod. 52, qubiani Mes- τοις άλλοις έθνεσιν, ώς τδν πρώτον θεδν εκείνον ομο
baliant εγγράφως convicli fuisse dicuntur, quod ad λόγου ντε ς, εκείνον καλ προσκυνούσι (coli. c. 56.) —
vomiium rediissenl. S. Rasilius de baplisini pro- Cuiiique circuuisiaiuia: loci et leniporis vix paliau-
missis ail lib. ι De baptUmo, cap. 3 : "Ωσπερ έγγρα- lur dialogiiui ctiui Tiypbone Epbesi babilum Apo-
φον δμολογίαν συνεθέμεθα, quod quidem videlur ex- loyiu posieriori poslenureiu facere (liac eiiim oblata
plicari posse ex. bis Opiaii verbis lib. ιι, p. 34: ιιοιι amplius Roma abiisse nec diu stipervixisse
* Fides credenlitim ei professio, qua* apud actu vdlgo puiaiur Juslinus), in coiumuni senieiilia ac-
coufictiur angeloruin. ι Videiur ergo Justinus,di>in quiescu, qua prioris Apologim hic reipeclos ba»
««εγγράφως Caisarem alloculuio esse dicit, ejus- belur. O T T O .
uiodi bcripium designare quod ad acta oblaium el ( 1 8 ) Έφερον. Ifallet Sylburgius έπέφερον.
deposiliiui fueril. Aique id conGrnial JuslinuS qui (iy) Λέγων. Supplc Γραφή \κ\ θεός.
ei Apologiam suaui scirtilui etiain ac populo Koma-
7J7 MALOeUS CU.U ΤΚΎΡΗΟΝΕ JUDjfie. 75$
φίλοι, ούκέτι c έν τ φ σπέρματί αύτοΰ ι εΐπεν εύλο- Α edjeci :Per Davidem, amici, de hoc Glmsle loqutnt
γηθήσεσθαι τ Α έθνη, άλλα ι έν αύτφ. > Ούτω δέ έχει Scriplura non jam in ι semine ejus » dicit benedi-
έστι* « Τδ δνομα αύτοΰ είς τδν αίήνα υπέρ τδν ήλιον cluio iri genles, sed ι in ipso. > Sic autem ibi esl:
άνατελεί* χαλ ένευλογηθήσονται έν αύτφ πάντα τά c Noiuen ejus in saeculum siipersolem exorieiur :
e
Ιθνη. » Εί δέ έν τ ω Χριστώ ευλογείται τά έθνη πάν el benediceniur in ipso omnes genles . » Porro,
τα, χαλ-έχ-πάντων τών εθνών έπλ τούτον πιστεύομεν, 8i in Chrislo benedicuntur omnes gentes, et ex
χαλ αυτός έστιν δ Χρίστος, χαλ ημείς οί δι* αύτοΰ oinnibus genlibus in bunc crediinus; ctimripse Chri-
ευλογημένοι.- Τδν μέν ήλιον δ Θεδς έδεδώχει πρότε stus est, tum nos per eum benedieli. Solein quideni
ρον είς τδ προσκυνείν αύτδν, ώς γέγραπται· χαλ ού- Deus dederal prius ad adorandum, quemadmodum
T
δένα ουδέποτε ίδεϊν έστιν ύπομείνα^τα διά τήν πρδς scripluin est ; nec quisquam uoquaui exslilil, qui
τδν ήλιον πίστιν άποθανείν * διά δέ τδ δνομα τοΰ moriem propier fidem in soiem oppeieret. At ex
Ίησοΰ, έκ παντδς γένους ανθρώπων καλ ύπομείναν- oinni geneie hoiniuuia videre est, qui propter no-
τας καλ υπομένοντας πάντα πάσχειν υπέρ τον μή άρ- men Jesu qiuelibei swpplicia et periulerini et per-
νήσασθαι αύτδν, ίδεϊν έστι. Πυρωδέστερος γάρ αύτοΰ ferant, ne illuin negenu Ardenlior enim esl illitis
δ της αληθείας καλ σοφίας λόγος, καλ φωτεινότερος verilalis et sapientiai sermo e l lucidior mullo solis
μάλλον τών ηλίου δυνάμεων έστι, καλ εις τά βάθη Β virtuiibus, ei in recessuscordis et ineniis penctrai.
της καρδίας καλ τού νού είσδύνων. "Οθεν καλ ό λόγος Unde et Scriplura d i c i l : ι Super solem orietur 110-
έφη* t Υ π έ ρ τδν ήλιον άνατελεί τδ δνομα αυτού, ι inen ejus. ι E l rursus: ι Oriens nomenejus, > i n -
Καλ πάλιν* € Ανατολή όνομα αύτοΰ, > Ζαχαρίας φη quil Zacbarias *, qui de eodem loquens a i l : c Plan-
σι. Καλ περλ τοΰ αύτοΰ λέγων ειπεν, δτι ι Κόψονται gent Iribus secuudum iribum. ι Quod * i in primo
φυλή κατά φυλήν. > Εί δέ έν τή άτίμψ καλ άειδεϊ advenlo, qai ingloritis ei informis ei despeclusfuil,
καλ έξοοθενημένη πρώτη παρουσία αύτοΰ τοσούτον tantum resplenduil, ac lanlum valuit, ui nulla in
έλαμψε καλ ίσχυσεν, ώς έν μηδενλ γένει άγνοεϊσθαι genie ignoius s i l , sed ubique bomines ex veteri cu-
αύτδν, καλ άπδ παντδς μετάνοιαν πεποιήσθαι άπδ τής jusqne genlis malo vivendi genere poenitentiam
παλαιάς κακής έκαστου γένους πολιτείας, ώστε καλ agani, unde ipsi etiam dxmones ejus nomini sub-
τά δαιμόνια (20) ύποτάσσεσθαι αύτοΰ τ φ ονόματι, jiciuniur, ac principaius onmes e i regna nomen
καλ πάσας τάς αρχάς καλ τάς βασιλείας (21) τούτου ejus supra omnes defunctos reformidant; nonne in
τδ δνομα παρά πάντας τούς αποθανόντος δεδοικέναι · glorioso adventu omnes prorsus everiet, qui eum
ούς έκ παντδς τρόπου (22) έν τή ένδόξω αύτοΰ παρου- oderhu el qui ab eo inique defecerini; suos aulem
αία καταλύσει πάντας τούς μισήσαντας αύτδν καλ τούς Q inducet in requiem, omnibus eos exspeclaiis bonis
αυτού αδίκως άποστάντας* τούς δέ ιδίους αναπαύσει, remunerans? Nobis igitur dalum est ei audire et
άποδιδούς αύτοίς τά προσδοκώμενα πάντα; Ήμίν inielligere ei salvari per bunc Gbrisium, ei omnia
ούν εδόθη καλ άκουσα ι καλ συνεϊναι καλ σωθήναι διά a Paire revelala cognoscere. Proptcrea diccbal ad
τούτου τού Χριστού, καλ τά τού Πατρδς έπιγνώναι πάν eiun : «· Magnum esl libi ut voceris servus meus,
τα (25). Διά τοΰτο έλεγε πρδς α υ τ ό ν c Μέγα σοί ul consliluas iribus Jacob, et dispersiones Israelis
έστι τού κληθήναί σε παίδά μου, τού στήσαι τάς φυ converlas. Posui le iu lucero 2 1 5 geniium, ut sis *
λάς τού Ιακώβ, καλ τάς διασποράς τοΰ Ισραήλ in salutem earum usque ad exlremuru lerrae · . »
έπιστρέψαι. Τέθεικά σε είς φώς εθνών, τοΰ είναί σε είς σωτηρίαν αυτών έως έσχατου τής γής. ι
Τ
• Psal. L X X I , i 7 . Deut. ιν, 19. · cap. vi^ 12. · Isa. X M X J 6\
(20) "Ωστε καϊ τά δαιμόνια, tegit C l . Thirlbius sanctilas et crescens ex perseculionibus numeras
ώς τ ε . Sed baec satis commode referunlur ad ea perseaitores ipsos saepe terruerinl. Qtii in Chrislia-
qoae proxime pracedunl. Perspicuum enim esl for- nos vebemenlius claniabanl, bi sxpv eorum iii m i -
midiaeni illaro, quam Clirislt nomen daefiionibus ractilis a Oeo impelrandis potesuiem senseraul.
el poieslaiibus lerrae inculiebal, fruclum esse evan- ι Haec oninia tibi, ait TerluIIianus ad Scapulam,
gelii in lolo terrarum orbe pracdicali. Q et de ofticio sirggeri possunt, el ab iisdem advoca-
(21) Καϊ τάς βασιλείας. Sic eiiam infra n. 131, lis, qui et ipsi beneiicia babenl Cbristianorum,
prardictum esseosiendii fore, ut omnes principaius licel acclamenl quae volunt. ι In eodeqi scripto
e i regna Chrislum meluerent. Non possunt de fu- multa Tertnllianus coramemorat exempla divinae
lura regum conversione hxc inielligi, tum quia ullionis in perseculoies Gbrisiianorura, ac plures
nuoquam illos verilaiis insectandae ifnem facinros recenset prsesides, qui aul in c fine viia? sux recor-
deelarat Justinus supra n-39, tuin quia praesentem da li sunl deliquisse, quod vexassenl GbrisiianQS; ρ am
rtrum sialum indicai, cum aii principaius omnes eis faveruul; nec oraiilil Severi imperaioris in eos
e l regna nomen Chrisli supra omnes deiuuctos aequilalem ol benevolenliam. Nemo inficiari possit
fonnidare. Sic eliam supra n. 50, de Cbrisio : "Ov eadem aliis temporibus ei locis conligisse. luier
καλ τ ά δαιμόνια φρίσσει καλ πάσαι απλώς αί άρχαλ tpsos imperalores- scimus Justini actaie Aiuouinuni
χαλ έξουσίαι τής γης. Regna el principalus et poie- Cbrislianis asquuin se praibuisse, ei Adriauum lein-
aiaies bis iu locis, ut saepe alias, apud Graecos et pla Chrisio suiuere voluisse. lmmerito ergo Jnsii-
Honanos ecriplores, idem sonanl ac reges el pra>- ni narratio iu suspicioiiein vocelur, aul pravis at-
tides et magisiralus. Scd quomodo banc omniuin lenlelur coajecluris deleudo illud τής γης n. 50,
poleslaluin adversos Gbrisiuin reverenliam conci- posl έξουσίαι, u l doclissiino Tbirlbio visuiu est.
li^bimus cuin blaspbemiis, quas in Gbrislum evo- (2*2) Ους έκ παντός τρόπου. Legendmn ούκ έχ
itiebanl, el suppliciis, quibu» Gbrislianos ailkie- παντδς τρόπου CUIII puncio iulerrogauie; idqueanlo
bein? justkii leslimoiiiura niuiu coiiiirtnant. Nan lne adinunuil G l . Thirlbius.
euiai dubiuiu quiii Gbrbliauoruui luiracula, viu» (23) Τά τοΰ Πατρός έπιγ. πάντα. Yide ο. 44.
759 S. JUSTIINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 7G0
122. Immerito hwc Judopi de proselytis intM- Α 122. Ταΰτα ύμεΐς μέν είς τδν Γηόραν και τούς
gunt. — Alque baec vos quhlem in Geioram etpro- προσηλύτους είρήσθαι νομίζετε* τ φ δντι δέ είς ήμας
Τ
selytos vesiros dicta existimatis; at vere in nos dt- εΓρηται τούς διά Ίησοΰ πεφωτισμένους. Η γάρ Αν
cla sunl, qoi per Jesum illumiuati sumus. Nam χάκείνοις έμαρτυρεί ό Χριστός* νΰν δέ διπλότερον
profecto islis etiam lestimoniam perbibuisset Cbri- υίολ γεέννης, ώς αύτδς είπε, γίνεσθε (24). Ού πρδς
stus : nunc autem duplo, ut ipse dixit, iilii geben- έχείνους ούν ουδέ τά διά τών προφητών είρημένα
nae iitis * · . Non ergo ad eos prophelaruni dicta λέλεχται, Αλλά πρδς ημάς, περί ών δ λόγος λέγει·
pertinent, sed ad nos, de quibus dicit Seriptura : c "Αξω έν όδφ τυφλούς ήν ούχ έγνωσαν και τρίβους
c Ducam caecos iu via quam nesciunl, et gemitas, ούς ούκ ήδεισαν, πατήσουσι. Κάγώ μάρτυς, λέγει
quas ignoraverunt, inambulabtinl Elego lestis, Κύριος δ Θεδς, κα\ δ παδς μου δν έξελεζάμην. ι Τί-
dicii Dominus Deus, et puer meus, quem elegi . i σιν ουν μαρτυρεί δ Χριστός; Δήλον ώς τοις π ε π ι -
l t
Quibusnam igiiur lesiimoniuni perhibet Christus ? στευκόσιν. 01 δέ προσήλυτοι ού μόνον ού πιστεύουσιν,

Credentibus videlicei. Proselyti auiem non niodo άλλά διπλότερον υμών βλασφημοΰσιν είς τδ δνομα
non credunt, sed eiiam duplo vos superant blas- αύτοΰ, καλ ημάς τούς είς εκείνον πιστεύοντας καλ
pheroiis in nomen ejus evomendis; ac nos qui in φονεύειν καλ αίκίζειν βούλονται* κατά πάντα γάρ
eum credimus, el occidere el excruciare volunl; ^ ύμίν έξομοιοΰσθαι σπεύδουσι. Καλ πάλιν έν άλλοις
in omnibus euiin assimilari vobis couantur. Ae βοά* c Έ γ ώ Κύριος έκάλεσά σε τή δικαιοσύνη, καλ
rursus alibi clamal : c Ego Dominus vocavi te in κρατήσω τής χειρός σου, καλ ισχύσω σε , καλ θήσω
justitia, et appreheudam nianum tuam, ti fortem σε εις διαθήκην γένους, είς φώς εθνών, άνοίζαι
reddam le, ei pouam te in testamenlum geoeris, in οφθαλμούς τυφλών, έξαγαγείν έκ δεσμών πεπεδημέ-
lucein gentium, u i aperias oculos caecorum, ei edu- νους. · Έπελ καλ ταύτα, ώ άνδρες, πρδς τδν Χρι
cas ex viuculis eompedilos * Quoniam haec quo- στδν, καλ περλ τών εθνών τών πεφωτισμένων εΓρη
que ad Cbristum et dc gentibus illuminatis dicia ται, ή πάλιν ύμεϊς έρείτε· Πρδς τδν νόμον λέγει καλ
sunt, an rursum dicetis: Ad legem et ad prosely- τούς προσηλύτους ταΰτα;
loshacdicii?
Hic tanquam in theatro vociferaii sunl oonnuIU Καλ ώσπερ έν θεάτρω άνέκραγόν τίνες τών τ ^
eoram, qui postridie venerani: Quid? Nonne ad δευτέρα άφιγμένων ·Αλλά τ ί ; ού πρδς τδν νόμον λέ
legem ei ad eos, qui ab ea illuminantur, baec dicitt γει, καλ τούς φωτιζόμενους ύπ' αύτοΰ; Ούτοι δέ είσιν.
l l i auiem sunt proeelyii. οί προσήλυτοι.
Minhne, inquam, Tryphonem respiciens; nam si £ Ούκ, έφην, άπιδών πρδς τδν Τρύφωνα* έπελ, ε ί
lex genles, el eos qui legem habent, Hluminare νόμος είχε τδ φωτίζειν τά έθνη καλ τούς έχοντας α ύ
posset, quLopus essei Novo Tcsiamento? Quoniam τδν, τίς χρεία Καινής Διαθήκης; Επειδή (25) Κ α ι
aulem Novum Tesianienium et auernam legem ac νήν Διαθήκην, καλ νόμον αίώνιον καλ πρόσταγμα δ
mandatum missurum se Deus pranuiuiabat, non Θεδς προεκήρυσσε πέμψειν, ούχλ τδν παλαιδν νόμεν
veterera illam legem ejusque proselyios inlellige- άκουσόμεθα καλ τούς προσηλύτους αύτοΰ, άλλά τδν 1
iiiue, sed Cbrislum ac proselytos ipsius, nos scili» Χριστδν καλ τούς προσηλύτους αύτοΰ, ημάς τά έθνη,
cel ex gentibus, quos illuminavit, quemadinodum ούς έφώτισεν, ώς πού φησιν c Ούτω λέγει Κύριος·
alicubi a i l : c Sic dicit Dominus : Tempore aeceplo Καιρώ δεκτφ έπήκουσά σου, καλ έν ήμερα σωτηρίας
exaudivi te, el in die salutis auxiliatus smu tibi. έβοήθησά σοι (26), καλ έδωκα σε είς διαθήκην εθνών
E l dedi le in tesiamenlum genlium, ut conslitueres τοΰ καταστήσαι τήν γήν, καλ κληρονομίαν κληρσνο-
u
lerranv et barediialem acciperes loca deserla . » μήσαι έρημους, ι Τίς ούν ή κληρονομιά τού Χ ρ ι
Quaenam igitur bareditas Cbristi? nonne gentes? στού; ούχλ τά έθνη; Τίς ή διαθήκη τού Θεού; ούχ
Quodnain Dei leslamenlum ? nonne Cbrislus ? ό Χριστός; Ώ ς καλ άλλαχοΰ φησιν c Υιός μου εί σύ*
Quemadmodum eiiara alibi d i c i l : c Filius meus ee έγώ σήμερον γεγέννηκά σε. Αίτησα·, παρ' έμού, καλ
tu : ego bodie genui le. Postula a me, el dabo tibi D δώσω σοι έθνη τήν κληρονομίαν σου καλ τήν κατά-
genles btereditatem tuam, ei possessionem tuain σχεσίν σου τά πέρατα τής γής. >
lerminos terrae ι
125. Ridicula interprelationes Judaorum. Chri^ 125. Ό ς ουν. πάντα ταύτα εΓρηται πρδς τδν Χρι-
$tiani veru$ hrael. — Quemadraodum igUur haiC τδν καλ τά. Ιθνη, ούτως κάκεϊνα είρήσθαι νομίζετε.
1 0
Matih, χχιιι, 15. lsa. XLII, 16. 1 1
Isa. x w n , 10. *» I$a. x u i 6. " b a . x u x . 8, 9. Psal.
ιι, 7.
(24) Πτεσβε. Nimirum cuin Judaica inslilula (25) Έπε/δή. Saepe in bac voce lapsi librarii.
ainplecliroini. Qua: enini proselytis dicil, eaJudseis Legendtim έπελ δέ, iil moniiit C!. Tbirlbins.
ipsis dici poleranl quibuscuin proselyios unumesse (26) 'Εδοήθησά σοι. Addilur in Ribliis καλ έπλα
iiopulum probal n. 123. Quare necesse nou esl euin

t. Stepbano legere γίνεσθαι ποιείτε,aul cuuiTbiii-
bto λέγονται.
σα σε, quae verba eiiam in cod. Alex. ei apud Cy-
h l l . ei Clem. Afex. p. 762, deesse idem vir crudi*
lus o b s e m u
m DIALOGUS C U M T R Y P H O N E JBDJEO. 76*
OWkv γάρ χρήζουσιν οί προσήλυτοι διαθήκης, εί Α orania ad Chrislum el gentes dicta sunt , ila et i l l i
ένδς xa\ του αύτοΰ πάσι τοις περίτεμνομένοις κει eiistimate esse dicla. Non eiiiro indigent proselyii
μένου νόμου , περλ εκείνων ούτως ή Γραφή λέγε*;* tetrtamenio; si, cuin una et eadero lex omnibos
c Καλ προστεθήσεται καλ ό Γηόρας πρδς αυτούς, καλ circumcisis posita sit, de iltis Scriptura sic loqui-
προστεθήσεται πρδς τδν οΐκον Ιακώβ. > Καλ δτι μέν tur : c E l apponelur eliam Geioras ad ipsos, el ap-
u
προσήλυτος (27) δ περιτεμνόμενος είς τψ λαψ προσ- ponelur ad domura Jacob . > Tum eliam quia
u { 8 ( 1
χεχωρηκέναι (28) έστλν ώς αυτόχθων* ημείς δε λαδς proselyius, qui circumcisus esi, 2 1 6 popu-
κεκλήσθαι ήξιωμένοι, ομοίως (29) έθνος έσμέν διά τδ lum accedat, esi inaiar indigenaj : nos aulem , qui
άπερίτμητοι είναι. Πρδς δέ καλ γελοϊόν έστιν ήγεί- populi appellalione dignati suinus, gens lamen SII-
σθαι υμάς, τών μέν προσηλύτων αυτών άνεψχθαι τά mus, eo quod circumcisi non siinus. PraHerea r i -
βμματα, υμών δέ ού* καλ υμάς μέν άκούειν τυφλούς diculuin est, ut proselyiorum quidem oculos aper-
καλ κωφούς, εκείνους δέ πεφωτισμένους. Καλ δτι toe esse, veslros auiem nequaquam; ac vos quidem
γελοιότερον (30) άποβήσεται ύμίν τδ πράγμα, εί τδν cscos ei surdos, illos auiem, illuminatos dici exi-
νόμον τοίς έθνεσι δεδόσθαι φήσετε, ύμείς ούτε εκεί siimelis. Res adhuc magis ridicula videbilur, si le-
νον τδν νδμον έγνωτε. Ηύλαβείσθε γάρ άν τήν τοΰ geia genlibus dalara d i c a l i s , vos aiilem ipsain
Β
θεού δργήν, καλ υίολ άνομοι καλ (δεμβεύοντες ούκ άν 'Ham legem non noverilis. Nam si nossetis, iram
ήτε, δυσωπούμενοι άκούειν εκάστοτε λέγοντος αύτοΰ* Dei metuisselis, nec 61 ii iniqjii esselis el errore
c ΊΓίολ οΓς ούκ Ιστι πίστις έν αύτοϊς. Καλ τίς τυφλδς, vagantes; sed cavisseiis ne eum semper dicenletn
t f
άλλ' ή οί παίδες μου* καλ κωφός, άλλ* ή οί κυριεύ audiretis : « E i l i i quibus non esl fldes i:i ip&is .
οντας α υ τ ώ ν ; Καλ έτυφλώθησαν οί δούλοι τοΰ θεού* E l quis caecus nisi pueri inoi? E l quls surdus, nisi
r
Ε! δέ γε (31) πολλάκις, καλ ούκ έφυλάξασθε* άνεωγμέ qui doniinanlur eis? E l excaecali sunt servi Dei.
να τά ώ τ α υμών, καλ ούκ ηχούσατε. · Εί καλδς Yidisiis saepe, el ιιοιι observaslis : apertae aurcs ve-
l s
υμών δ Ιπαινος τού θεού καλ θεοΰ μαρτυρία δούλοις strae, et non audisiis . > Num praeclara baec laus,
πρέπουσα; ούκ αίσχύνεσθε πολλάκις ταύτα άκούοντες, quam Deus vobis Iribuil, el Dei leslimonium ser-
ούδε άπειλούντος τοΰ θεοΰ φρίσσετε, άλλ' ή λαδς μω vns decens ? Non vos pudel eadem sa?pe audire.
ρός καλ σκληροκάρδιός έστε. ι Διά τοΰτο ίδού προσ- nec Deo comminaiile conlremiscUis; aed proieclo
θήσω τού μεταθείναι τδν λαδν τούτον, > λέγει Κ ύ populus eslis insipieiis e l corde obduralus. c Pro-
ριος , « καλ μεταθήσω αυτούς, καλ άπολώ τήν αοφίαν pierea ecce addam ul iransferam populum buuc, »
τών σοφών, καλ τήν συνεσιν τών συνετών κρύψω. > dicii Donikius, « el iraiisferam eos : ei perdan sa-
Ευλόγως* ού γάρ σοφοί έστε, ουδέ συνετολ, άλλά δρι- ^ pientiam sapienliuin, el iiiielligeuliam intelligen-
μεϊς καλ πανούργοι· σοφολ είς τδ κακοποιήσαι μόνον lium abscondaiu * · . ι Merild sane; neque enim
γνώναι δε βουλήν θεού κεκρυμμένην, ή διαθήκην Κυ sapieiues esiisaul prudeutes, sed asluli el versuti;
ρίου πιστήν, ή τρίβους αιωνίους εύρείν, αδύνατοι. in lioe tantumsapienies ut roale agaiis; abscondi-
« Τοιγαρούν έγερώ, φησλ, τψ Ισραήλ καλ τψ Ιούδα fjtm autem Dei consUium aul lidele teslamenlum
σπέρμα Ανθρώπων, καλ σπέρμα κτηνών. > Καλ διά Domini cogiiosccre, aut aclernas semitas invetiire
Ήσαίου περλ άλλου Ισραήλ ούτω φησί* ι Τή ήμερα non polestis. c Uaque excitabo, inquil, Israeli et
εκείνη Ισται τρίτος Ισραήλ έν τοίς Άσσυρίοις καλ Judae semen hoiniiium ei senien pecudum · · . ι E l
Αίγυπτίοις, ευλογημένος έντή γή ή ν ευλόγησε Κύριος per Isaiam de alio Israele sic loquiiur : c Jn die
Σαβαωθ, λ έ γ ω ν Ευλογημένος έσται ό λαός μου ό έν illa erii tenius Israel in Assyriis el sEgyptiis be-
Αίγύπτψ, καλ ό έν 'Ασσυρίοις, καλ ή κληρονομιά μου nedicms iu lerra, quam beuedixil Dominus S a -
M
" Isa. xiv, 1. » DeuL xxxit, 20. " Isa. XLII, 19. >· Isa. xxix, 14. Jer. xxxi, 27.
(17) Kal δτι μέτ προσήΛντος. Nescio cur opii- 9 Sylbttrgii conjeclura inducit προσκεχώρηκεν. Mullo-
main (eclionem C l . Tbirlbius prava emendaiione aplior eril senienlia si moiislraiam in codiceClaro-
aileailaverit. Legii enim καλ έτι μέν, et ιιιοχ έν τψ montano viam sequenles, leganius είς τδ* τψ λαψ^
λαψ pro είς τ ώ λαψ. His verbts καλ δτι μέν secuu- προσκεχωρηκέναι, proselylus, qui circumcisus est
dam Jasiint ratiouem conliueri patel ex his qua3 u i ad populum accedat. Sed subabsurda iuesset
sequuutur, πρδς δέ καλ γελοίον. Trcg enim raliones dubilaiio bis vorbis : t Prosclyius circumcisus, si
atfert, cur pvaeclara illa leslimonia ad proselyios ad populum accedal, > quasi ex proselyiia cirCum-
Jodzonim detorqueri non possint. Prima, quia Ju- cisis alii adjuiigerenlur populo, alii non.
da?is e l proselylis una et eadem lex; non ergo iu (29) Όμοίως. Laugus legii δμως et paulo post
proselyiis promissio nova* legis impletur. Secunda, ύμων δέ ού* καλ υμάς. Liquet bunc esse sensuin
qnia iudau ei proselyii unus sunl populus, unde liiariyris.
manifesla conelusio est proselyios non esse iltam (30) Καϊ δτι γεΑοιότερογ. Hic eliam conjicit v i r
Senlium bxrediiaiem Ghrisio promissaiii. Terlia enidilus legendum καλ έτι. Probabilior sane conje-
eaique, quia absurdum forel proselylos illuniina- ciura, eique libenler assentior; quamvis illud καλ
losdici. caecos vero Judaros. δτι eodem sensu, ac paulo anle, inlelligi possit.
(28) Elc τφ Χαφ χροσχεχωρηχέναι. Sic legilur (31) ΕΙδέγε. Legendum β85βείδετε, u l in Bibliis
ia codicc Claromoiilano, exceplo quod babet τψ obser%avit erudilus Tbiribius, ac lsai;e hxc verba et
*αλώ pro τψ λαώ. Legiuir eiiain προσκεχωρηκέ- sequeniia resliluil, auae Jusiiuo iu aliis edilionibua
ναι ίιι Reg. el apud R . Siepbanum. Sed in edilioiies perperaui a u r i b u u fueraul.
Gr«eco-Laiiuas (Loudiiieii5«s taiueu excipio) viliosa
705 S. J U S T I M PHILOSOPHI ET MAilTYRIS 764
baolh, dicene : Benediclus erit populus meus, qui Α Ισραήλ. · Εύλογούντος οδν του θεοΰ, χαλ Ισραήλ
esi in jEgypio, et qui in Assyriie, et bsrediias mea τοΰτον τδν λαδν χαλοΰντος, χαλ κληρονομίαν αύτοΰ
Israel · Cum igilur Deus hunc populum benedi- βοώντος είναι, πώς ού μετανοείτε έπί τε τ ψ εαυτούς
cal et Israelem vocet, ac haereditalem suam esse άπατάν ώς μόνοι Ισραήλ δντες, καλ έπλ τψ καταρά-
clamet, quomodo poeniienliam non agiiis, el quod σθαι τδν εύλογημένον τού θεού λαόν; Και γάρ δτε
vos ipsi decipiatis, quasi soli Israel essetis, et quod πρδς τήν Ιερουσαλήμ καλ τάς πέριξ αυτής έλεγε χ ώ
benedictum bunc Dei populum exsecremini ? Posl- ρας, ούτω πάλιν έπειπε;.ι Καλ γεννήσω έφ' δμάς
qunm enim ad Jerusalem et ad eas, quae circa iliam ανθρώπους τδν λαόν μου Ισραήλ · καλ κληρονομή-
siml, regiones, loculus est, sic rursiiin addidit: σουσιν υμάς, καλ έσεσθε αύτοϊς είς κατάσχεσαν καλ
ι E l generabo super vos homines, populum ineum ού μή προστεθήτε έτι άτεκνωθήναι άπ' αυτών. >
iii Israel: et bxrediiate possidebunl vos,. el erilis eis in possessionenv; el ιιοιι addclur vobis ullra ut
absque libcris vos facianf. ·
Quid igiltir? inquil Trypbo; vos Israel estis, acde Τ ί ο ύ ν ; φησλνό Τρύφων ύμεϊς Ισραήλ έστε, καλ
vobis ba-c dicil ? περλ υμών λέγει τ α ύ τ α ;
Si quidem, aiebam i l l i , non de bis jam disse- ρ Εί μέν, έφην αύτψ, μή περλ τούτων καλ πολύν \ό~
ruissem, idque pluribus, dubilarem,, ulrnna id mi- γον πεποιήμεθα, κάν άμφέβαλλον μή τι ού συνιών
nus inielligens interroga veris; sed quia banc quo- τούτο έρωτας· επειδή δέ καλ μετά αποδείξεως καλ
que quxslioneni, c l cum demoiislrairone el cunt συγκαταθέσεως καλ τούτο συνηγάγομεν τδ ζήτημα,
assonsione conclusiinus, non le exislitno ignorare ού νομίζω σε άγνοεϊν μέν τά προειρημένα, ουδέ π ά
quae jam dicta sunl, aul rursus conientionis sludio λιν φιλεριστεϊν, άλλά προκαλεϊσθαί με καλ τούτοις
indulgere, sed provocare u l bts quoq-ue eadem de- τήν αυτήν άπόδειξιν ποιήσασθαι. Καλ τψ διά τών
niouslrem. 2 1 7 Tum illo oculorum nulu assen- οφθαλμών νεύματι συντιθεμένου, Πάλιν, έλεγον έγώ,
tienle,.R4irsus, aiebam, in Isaia, si auribus audien- έν τψ Ησαΐα, ώσλν άκούοντες εί άρα άκούετε, περλ
les audilis, de Gbrisio Deus in parabola loquens, τού Χριστού λέγων ό θεδς έν παραβολή, Ιακώβ α ύ
Jacob illum et Israel appellal. Sic auiem a i l : ι Ja- τδν καλεί καλ Ισραήλ. Ούτω λέγει- ι Ιακώβ ό παις
cob scrvus meus, suscipiam eum : Jsrael eleclus μου, άντιλήψομαι αύτοΰ· Ισραήλ εκλεκτός μου (52),
meu6 , ponaiu spirilum meum supcr eum, eljudi- θήσω τδ πνεύμα μου έπ* αύτδν, καλ κρίσιν τοίς έθνε-
cium genlibus proferei. Non coniendet, neque cla- σιν έξοίσει. Ούκ ερίσει, ούτε κράξει, ούτε άκούσεταί
jnabii, neqne audiel quisquain in plaleis vocem τις έν ταίς πλατείαις τήν φωνήν αυτού · κάλαμον
ejus : calamum conlrilum non confringet, et linum Q συντετριμμένον ού κατεάξει, καλ λίνον τυφόμενον ού
fmnigaiie ιιοιι exstiuguel; sed iu verilaic proferel μή σβέσει· άλλά είς άλήθειαν έξοίσει κρίσιν, άναλή-
judiciuin y recipiel et non frangeiur, donec ponal ψει (53) καλ ού μή θραυσθήσεται έως άν θή έπλ τής
ia lerra judicium. Et in nomine ejns geuies spe- γής κρίσιν. Καλ έπλ τψ ονόματι αύτοΰ έλπιοΰσιν
rabuiU > Quemadmodum igilur ab uno illo Ja- έθνη. > Ός ούν άπδ τοΰ -ένδ% Ιακώβ εκείνου τοΰ καλ
cob, qui et Israel cognominatus e s l , omne genus Ισραήλ έπικληθέντος, τδ πάν γένος υμών προση-
veslruin Jacob et Israel vocatum est; sic el nos ab γόρευτο Ιακώβ καλ Ισραήλ, ούτω καλ ημείς άπδ τού
eo qui nos in Deo genuil C h r i s i o , u l Jacob et γεννήσαντος ημάς είς θεδν Χριστού, ώς καλ Ίακαιβ
lsrael, el Juda et Josepb, el David, ila eliam veri καλ Ισραήλ, καλ "Ιούδα καλ Ιωσήφ, καλ Δαβλδ, καλ
filii Dei vocainur el sumus, mandaia Cbristi seiv θεού τέκνα αληθινά καλούμεθα καλ έσμέν , οί τάς
vantes. έντολάς τού Χριστού φυλάσσοντες.
124. Cliriiliani filii Dei. — Cumque eos viderem 124. Καλ επειδή εΐδον αυτούς συνταραχθέντας έπλ
periurbalos, quia dixeram, nos etiam Dei filioe τψ είπείν με καλ θεοΰ τέκνα είναι η μ ά ς , προλαβών
esse ; inlerrogaiioni eorum occurrens : Audile, in- τδ άνερωτηθήναι, εΐπον · Ακούσατε, ώ Ανδρες,
quam, ο v i r i , quomodo Spiritus sanclus de popnlo πώς τδ άγιον Πνεύμα λέγει περλ τοΰ λαού τούτου,
isio dical filios Allissimi omnes esse, et in eo- D δτι υίολ Υψίστου πάντες είσλ, καλ έν τή συναγωγή
runi convenlu adfulurum ipsum illum Cbristum, αύτών παρέσται αύτδς ούτος ό Χριστδς, τήν κρίσιν
υ ι oinne hoiniuum genus judicel. H*c verba per άπδ παντδς γένους ανθρώπων (34) ποιούμενος. ΕΓ-
Davidein , u l vos quidem inlerpretamini, sic dicla ρηνται δέ οι λόγοι διά Δαβλδ, ώς μέν ύμείς έξηγεί-
sunt: c Deus gtelil in synagoga deorum : in medio σθε. ούτως · ι Ό θεδς έστη έν συναγωγή θεών · έν
aulcm deos dijudical. Usquequo judicaiis iniquila- μέσω δέ θεούς διακρίνει. "Εως πότε κρίνετε άδικίαν,
te η , ei facies peccaiorum suinilis ? Judioale egeno καλ πρόσωπα αμαρτωλών λαμβάνετε; Κρίνατε όρ-
" Isa. xix, 24, 25. " Isa. u u , 1-4.
(52) ΈκΛεχτός μου. Legitur in utroque codice quam legendum π ε ρ ί , ut Sylburgius et alii extsti-
ms. εκλεκτού μου, quse scriplnra a Slephano iin- maruiil, sed sic iiuelligendum, quasi scriptum essel
muiala, eo qnod cmn Bibliis non qnadrarel. ανθρώπων άπδ παντδς γένους vel τών άπδ παντδς
33) Έξοίσει κρίσιν, άναΛήψει. Posl Grolinm γένους ανθρώπων. Juslino familiaris esl baec lo-
el Grabium niouei Tbirlbius legenduin, ul apudLXX qtiendi ralio. Hincn. 131, legimus άπδ παντδς με*
έξοίσει κρίσιν, άναλάμψει. τάνοιαν πεποιήσθαι.
(54) 'ΑΛΟ παντκς γένους ανθρώπων. Ncqua-
703 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDyEO. 766
φανψ καλ π τ ι ο χ ώ , καλ ταπεινδν καλ πένητα δικαιώ- Α et ριιρίΙΙο , et humilem et pauperem justiflcale.
σατε. Έξέλεσθε π έ ν η τ α , κα\ πτωχδν έκ χειρδς αμαρ Eripite pauperem,et egenum de manu peccaioris
τωλού βύσασθε. Ουκ έγνωσαν ουδέ συνήκαν, έν σκό- liberaie. Nescierunt neque ititellexertinl, in te-
τει διαπορεύονται, σαλευθήσονται πάντα τά θεμέλια nebris ambulant; movebuniur omnia fundainenia
της γης. Έ γ ώ ε ί π α · θεοί έστε, καλ υίολ Υψίστου terra3. Ego dixi : Dii eslis el filii Excelsi omnes.
πάντες. Ύ μ ε ί ς δέ ώς άνθρωποι αποθνήσκετε, κα\ Vos aulem sicut honiines morimini, et sicut
ώ ς είς τών αρχόντων πίπτετε. Ανάστα δ θεδς , κρί unus de principibus cadiiis. Exsurge, Deus, judica
νον τήν γήν, δτι σύ κατακληρονομήσεις έν πάσι τοίς terram, quoniam lu beredilabis iti omnibus geuli-
έΟνεσιν. ι Έ ν δέ τή τών Έβδομήκοντα (35) εξηγήσει, b u s . i In Sepluaginla aulem inlerpretaiione dictuoi
, s
εΓρηται · c Ίδού δή ώς άνθρωποι αποθνήσκετε , κα\ est: c Ecce sicul homines morimini, el sicut unus
ώς εΤς τών αρχόντων πίπτετε· ν ίνα δηλώση καλ de principibus cadilis; > m inobedienliam bomi-
τήν παρακοή ν τών ανθρώπων, τοΰ "Αδάμ λέγω καλ iium declaret, id esl Adae el Evae, et casum unius
τής Ε ύ α ς , καλ τήν πτώσιν τοΰ ένδς τών αρχόντων, ex principibus, id esi illius qui serpens diclus est,
τουτέστι τοΰ κεκλημένου εκείνου δφεως , πεσόντος ac magno casu concidil, eo quod Evam decepisset.
πτώσιν μεγάλην, διά τδ άποπλανήσαι τήν Εΰαν (36). Sed quia non in bunc usum verba illa uunc pro-
'Αλλ* επειδή ού πρδς τοΰτό μοι νΰν ό λόγος λέλεκται, Β fero, sed ul vobis demonslrem Spiriluin sanciuin
αλλά πρδς τδ άποδείξαι ύμίν, δτι τδ Πνεύμα τδ άγιον exprobrare bominibos quod, cum ita facti sint ut
όνειδίζει τούς ανθρώπους, τούς καλ θεψ ομοίως άπα*· Deo similes ac perpessionis c l morlis experie?, si
θείς κα\ αθανάτους, έάν φυλάξωσι τά προστάγματα mandata ejus servenl, fuiuri sint, cumque eo ho-
αύτου , γεγενη μένους , κα\ κατηξιωμένους ύπ* αύτοΰ nore sint dignali ul ejus lilii vocentur, ipsi Adae et
οίους αύτοΰ καλείσθαι, και ούτοι όμοίως (37) τψ Evae assimilati morlein sibi ipsi conflciant; babeat
Αδάμ καλ τ ή Εύα εξομοιούμενοι, θάνατον έαυτοίς eaue, ul vullis, eliam psatmi inierprelalio; sic
αργάζονται · έχέτω καλ ή ερμηνεία τοΰ ψαλμού ώς lamen consiabit omnibus concessum esse, ut dii,
βούλεσθε, καλ ούτως άποδέδεικται, δτι θεολ κατη- ac filii Allissimi fieri possint, ac pro se quetnque
ξίωνται γενέσθαι, καλ υίολ Τψίστου πάντες δύνασθαι et judicandum et condeninandum esse, 2 1 8 q»em-
γενέσθαι κατηξίωνται, καλ παρ' εαυτούς καλ κρίνεσθαι admoduin Adamum et Evam. Gbrisium auiem etiam
καλ καταδικάζεσθαι μέλλουσιν, ώς καλ 'Αδάμ καλ Εύα. Deum vocari jam muliis deinousiraiuiii est.
"Οτι δε καλ θεδν τδν Χριστδν καλεί, έν πολλοίς άπο-»
δέδεικται.
125. Έβουλόμην, λέγω, παρ' υμών μαθείν, ώ 125. Explical quam vim habeat vox hrael el quo-
Γ , , - , —, R - R — J , _ . ,
άνδρες, τ ί ς ή δύναμις τοΰ Ισραήλ όνόματος. Καλ ^ modo conveniat Christo.— Sed ex vobisscire velim,
ήσυχαζδντων αυτών , έπήνεγκα · Έ γ ώ δ έπίσταμαι ο v i r i , quam viin babeat illud nomen Israel. Cura-
έ*ρώ· οίιτε γ ά ρ είδότα μή λέγειν δίκαιον ηγούμαι, que illi silerenl, inluli : Dicam equidem quod scio.
ούτε ύπονοούντα έπίστασθαι υμάς, καλ διά φθόνον ή Neque aeqtium esse arbitror, ut quod scio non elo-
δι* άπειρίαν τήν τοΰ βούλεσθαι, έπίσταμαι αύτδς (38) quar, aut vos ecire quidem, sed invidia, auivalun-
φροντίζειν άελ , άλλά πάντα απλώς καλ άδόλως λέ taria imperilia vosroelipsos decipere suspicans,
γειν, ώς δ έμδς Κύριος εΐπεν · « Έξήλθεν ό σπείρων aemper soUiciludine dislringar, sed polius ui omnia
τού σπείραι τδν σπόρον · καλ ό μέν έπεσεν είς τήν simpliciter ac sine dolo proferam, queinadmodura
όδόν · δ δέ είς τάς άκανθας · ό δέ έπλ τά πετρώδη · Dominus meus dixit : < E x i i i q u i seminal seminare
δ δέ έπλ τήν γήν τήν καλήν. » Έλπίδι ούν τοΰ είναί semen; et aliud cecidil in viam, aliud in spiuas,
n
«ου καλήν γήν, λέγειν δεί · επειδή γε εκείνος δ έμδς aliud in loca saxosa, aliud in terram bouam . t
Κύριος, ώς ίσχυρδς καλ δυνατδς, τά ίδια παρά πάν In banc ergo spem alicubi esse lerram bonam, d i -
των απαιτήσει έλθών ,. καλ τδν οίκονόμον εαυτού ού cendum esi. Meus euim ille Dominus, tanquam
καταδικάσει, εί γνωρίζοι αύτδν διά τδ έπίστασθαι forlis et poiens, sua veniens ab omnibus reposcei;
δτ* δυνατός έστιν δ Κύριος αύτοΰ καλ έλθών άπαι- ^ ac dispensatorem suum non condemnabit, si illum
τήσει τ ά ίδια, έπλ πάσαν τράπεζαν δίδοντα, άλλ' ού noverit, cum probe scirel Dominum suum poieniein
δι* αίτίαν οίανδηποτοΰν κατορύξαντα. Καλ τδ ούν esse, ac venienlem sua repeiiiurum , ad omnem
Ισραήλ δνομα τοΰτο σημαίνει, άνθρωπος νικών 6ύ- iuejisam dedisse quae accepcral, minime vero defo-
ναμιν. Τδ γ ά ρ Ί σ ρ α (39), άνθρωπος έστι- τδ δέ disse ob ullam prorsus causam. Id igiiur vale(
*· Ρίαΐ» LXXXI per totum. " Maith. x i n , 3.
Γ35) Έν δέ τη των Έδδομήκοντα. Decla ra l profecto (56) άιά τδ άποπλανήσαι τήν Εΰαν. Vide T a -
Jnsuoas aliquid esse discriminis inter Hebrajuin et tianum n. 8.
Septuaginta. Nulluiu lamen discrimen reliquerunt (57) Όμοίως. Legendum δ μ ω ς , ul admomiil eru-
librarii. Sed tota res expedielur, si supra legamug dilus Tbirlbius.
ω ς άνθρωπος, ut \n Hebraeo. Ipse Juslinus non (58) Έπίσταμαι αυτός. Pro bis vocibus tegen-
otacare indieat di&crimen in eo posilum esse quod dum videlur άπατάν εαυτούς. S;epe alias exprobrat
SepUiaginla posuerinl ώς άνθρωποι. A i l enim illo- Judaeis, quod seineiipsos decipianl; cujua rei exeiu-
mm inierpretalionera apiam esse ad demonslran- pla babemus n . 34 el 103.
•iam boniinam inobedienliam , τήν παρακοήν τών (39) Τδ γάρ Ισρα. Locus non caret vilio, iia
α ^ ρ ώ π ω ν , Adami scilicel et Evap,. corrigendus : Τδ γάρ Ί σ ρ α άνθρωπος έ σ τ ι π κ ώ τ ,
IsraelU nomen, liomo vinceni virlutem. Ura eniin Α "//Λ, δύναμις. "Οπερ καλ διά τοΰ μυστηρίου της
est homo vincens, £ / aulem virluy. Quod quidem πάλης ήν έπάλαισεν Ιακώβ μετά τοΰ φαινομένου
Cbrisium ila facturum esse, cum liomo faclug fuis- μέν (40), έκ τοΰ τή τού Πατρδς βουλή ύπηρετείν,
get, per mysterium illius eliam luclationis prap- Θεού δέ, έκ τού (41) είναι τέκνον πρωτότοκον τών
diclum e s l , qua Jacob luclaius esl cum eo qui v i -όλων κτισμάτων, έπεπροφήτευτο ούτως καλ Ανθρωπος
debatur quidem, eo quod Palris voluntali minislra- γενόμενος δ Χριστδς ποιήσειν. "Οτε γάρ άνθρωπος
rel, Deus auiem est, eo quod filius primogeniius git γέγονεν, ώς προείπον , προσήλθεν αύτψ 4 διάβολος,
omnium crealurarum. Poslquam eniin homo factus τουτέστιν ή δύναμις εκείνη ή καλ δφις κεκλημένη καλ
est, ui jain dixi, accessil ad eum diabolus, id est Σατανάς , πειράζων αύτδν, καλ αγωνιζόμενος κατα-
\irius illa, quae ei serpens vocaiurel Satanas, len- βαλείν, διά τοΰ άξιοΰν προσκυνήσαι αυτόν. Ό δέ αύ
lans eum , et proslcrnere conlendeitg, postutando τδν κατέλυσε καλ κατέβαλεν, έλέγξας δτι πονηρός
ul se adoraret. Αι Chrisius eum profligavil el pro- έστι, παρά τήν Γραφήν άξιων προσκυνείσθαι ώς Θεδς,
glravil, iniprobmn esse arguens, qui contra Scri- αποστάτης τής τού Θεού γνώμης γεγενημένος. Απο
pluram adorari se ul Deum poslularet, a Dei κρίνεται γάρ αύτψ · c Γέγραπται · Κύριον τδν Θεόν
voluntaie faclus aposiata. Respondit enim i l l i : σου προσκυνήσεις, καλ αύτψ μόνψ λατρεύσεις. > Καλ
ι Scriplum est: Dominuin Deum luum adorabis, et Β ηττημένος καλ έληλεγμένος άπένευσε τότε ό διάβολος.
illi soli servies > Tum fraclus et convictus dia Άλλ* έπελ καλ ναρκών έμελλε, τουτέστιν έν πόνψ
bolus discessit. Sed quia fulurum eiiain erat ut καλ έν άντιλήψει τοΰ πάθους, δτε σταυρού σθαι έμελ
Cbrislus noster marcesceret, id esl in xrumna et λεν δ Χριστός ό ημέτερος, καλ τούτου προκήρυξιν
passionig sensu in crucem aclus versareiur, liujus έ ποίησε διά τοΰ άψα σθαι τού μηρού τοΰ Ι α κ ώ β ,
quoque rei pranunlialionem exhibuil, cum Jacobi καλ ναρκήσαι ποιήσαι. Ό δέ Ισραήλ ήν δνομα αύτώ
femur teiigil, atque ut marcegcerel effecit. Erai άνωθεν, δ έπωνόμασε τδν μακάριον ίακωβ εύλογων
auiem illi anliquiius nomen Israel, quo beaiuin τψ εαυτού ονόματι, κηρύσσων καλ διά τούτου έτι
Jacob cognominavit, benedicens eum suo ipsius πάντες οί δι' αύτοΰ τψ Πατρλ προσφεύγοντες, ευλο
nomine, aique hac etiam ralione pradicens omnes γημένος Ισραήλ έστιν. Ύμείς δ έ , μηδέν τούτων
qui per eum ad Patrem oonfugiunt, benedicium esse νενοηκότες , μηδέ νοείν παρασκευαζόμενοι, επειδή
Jsraelein. Vos auiem cum nihil horum inleUigalis, κατά τδ σαρκικδν σπέρμα τοΰ Ιακώβ τέκνα έστέ,
a(
nec 2 1 9 * inielligendum parali siiis; quia secun- πάντως σωθήσεσθαι προσδοκάτε. Άλλ' δτι καλ έν
duin caruale semen filii eslis Jacobi, salvos omntno τούτοις εαυτούς πλανάτε, άποδέδεικταί μοι έν πολ
vos futuros exspectalis. At vos in his quoque a λοίς.
vobisnieiipsis in erroreiu induci, pluribus a nie de-
nior.siraiiim esi. *
126. Varia Chritti nomina secundum ulramqut 126. Τίς δ* έστλν ούτος δς καλ Άγγελος μεγάλης
naturum. Deum esse t//um, et apparuiue patriarchii βουλής ποτε, καλ άνήρ διά Ιεζεκιήλ, καλ ώς Τίδς άν
ostendiiur.-— Quod, si nosselis quis tandem ille sit, θρωπου διά Δανιήλ, καλ παιδίον διά Ήσαίου, καλ
qui el Angelus magni consilii, iulerdum, ei vir ab Χριστδς, καλ Θεδς προσκυνητδς, καλ Δαβλδ (42), καλ
·» Matih. ιν, 10;
τδ δέ Ή λ δνναμις. Correclio cerla e\ ipso loco Nnm tilpole nning ei ingenUi et non eiiarrabilig Dei F i -
prxcedit καλ τδ ούν "Ισραήλ δνομα τοΰτο σημαίνει litis. ln bis omnibiig locis generatio aelerna intelli-
άνθρωπος νικών δύναμιν. Senlenlia Juslini, Israel genda. Mam eisi gcneraiio apud Jtiglinuiu idem eal
dicius, qnasi SM mg* 0 > M « bomo vincens poien- uonnunquam ac progressio ad mundi crealionem;
tiaiu.» Dius. Comm. po$t. ad voces iV. T., pag. 190. ai CUIII Dei Filius noininaiur, generalio aeierna i n -
JEBB. lelligenda. Nam c Dei Filius, qui solus proprie F i -
(40) Τού φαινομένου μέν. P m e r t u n l Juslini lius diciiur, Verbum aniequam mundus c r e a r e l u r ,
genientiam qui ctiui Sylburgio posl has voces ad- D quod el una cum eo aderai, el genitum esi, CUIII
duiit ανδρός anl αγγέλου. Loquilur Juslinus de quo- per itlud iuilio omnia condidii ei ornavil, hic, i i i -
cuiique modo appareudi; ei apie ac principiis suis quam, Filius, eo quod unctus sil ei per eum Deug
consenianee Pairem nunquain apparuisse nec appa- omnia ornaverit, Cbrislug vocalur. ι l l a Jugiiitug
rere posse, Filiuin veroapparuisse censel, non quod Apol. ιι, ιι. 6, ubi a«ierna Filii gcneratio inanifeslo
cadein non sil in Paire el Filio natura, sed qtiia disliiiguimr a Yerbi progressioue. bic eliam bialog.
Filins a Palre millilur, Paler vero milii uon polesl. ιι. 105, cum Cbrisius vocaiur t iiiiigeiiilus P a r e u -
— Τού φαινομένου. Scil. έν Ιδέα άνθρωπου (β. 58). lis univergoruui, proprie c x eo Verbum ei virlus
besignaitir auiem Logos; nunquam eitiin supreinus geuiiug, > ιιοιι alia debel generalio, nisi aeierna,
Deug (ό δντως Θεός) in lerram descendii, ui Jusli- inlelligi. Quin eliam cum Auslinus de U i n p o r a r i a a d
iius mullis locia docel. OTTU. iuuiidi crealiuiiem generatioiie loquiiur, proposilum
( i l ) θεού δέ, έκ τού. Sic etlam supra n . 61, esi ei, ui modo iu noi. ad n. 128 videbiuius, aeler-
Filiuui aii vocari aiigeluineiarcbidiicein, ι eo quod nam probaic.
Pairis volunlali miuislrel: ι Deum vero el Doini- (42) Καϊ ΑαδΙδ. Sylburgiug ante hag voceg ponit
iiutii el Verbum, c eo quod voluniaie ex Palre ge- διά Δαβίδ, aique baec pogireina verba excidisse p u -
nilus sit; > quibus posiremig verbis respondet quod lal ob siiuiliiudiueiu cum geqnentibug. Sed gaiiua
boc loco ail Jusiinus: c Deus auiein est, eo quod videiur pro bis vocibus καλ Δαβίδ, legere διά Aa6id»
Fdius primogeniius sil omniuni creaturaruin. ι Sic ila ciiaui visuui erudilo ediiori Loiidnienai.
eiiam iufra u. seq., et o. 129.« Deug eese » dicituc
169 D I A L O G U S C U M T R Y P H O N E JUDJEO. 775
Χρίστος, κσΛ Λίθος διά πολλών, καλ Σοφία διά Σολο- Α Ezecbiele, el tanquam Filius bominis a Daniele, et
μώνβς,καλ Ι ω σ ή φ κα\ Ιούδας, και Άστρον διά Μωύ puerulus ab Isaia, el Gbristus et Deus adoraudus a
σεως, καλ Ανατολή διά Ζαχαρίου, καλ παθητδς καλ Davide,et Cbrislus et Lapis a muliis,et Sapienlia a
Ιακώβ καλ Ισραήλ πάλιν διά Ήσαΐου, καλ Τάβδος Salomone, ei Josepb ei Judas el Siella a Moyse, et
καλ Άνθος καλΑίθος ακρογωνιαίος κέκληται, καλϊίδς Oriens a Zacharia, et rursus ab Isaia passibilis et
θεού, εί έγνώκειτε, ώ Τρύφων, έφην, ούκ άν έβλασ- Jacob et Israel, et Virga et Elos, et Lapis summus
φημεϊτε εις αύτδν ήδη καλ παραγενόμενον, καλ γεν angularis vocatus; hoc, inquam, si nosselis, Try-
νηθέντα, καλ παθόντα, καλ άναβάντα είς τδν ούρανόν · pho, non eum profecto blaspbemiis appelerelis,
δς καλ πάλιν παρέσται, καλ τότε κόψονται υμών αί etiam postquam advenil, et naius ac passus est, ac
δώδεκα φυλαί. Έπελ, εί νενοήκατε τά είρημένα ύπδ in ccelum ascendit; qui quidem rursum adveniet,
τών προφητών, ούκ άν έξηρνείσθε αύτδν είναι θεδν, ac tunc plangent duodecim veslrae iribus. Nain si
τού μόνου καλ άγεννήτου καλ ά ψ η τ ο υ θεού Τίόν. ΕΓ intellexisselis quae a prophetis dicla s u n l ; non eum
ρηται γάρ που καλ διά Μωύσέως έ ν τ ή Έξόδψ ούτως· negassetis Deum esse, solius et ingeniii ei non
ι Έλάλησεδέ Κύριος πρδςΜωύσήν, καλ είπε πρδς αύ enarrabilie Dei Filium. Diclum est enim alicubi et
τδν· Έ γ ώ είμι Κύριος, καλ ώφθην πρδς τδν Αβραάμ, per Moysen in Exodo ad bunc modum ; c Locuius
"~ -* ' * · ι ι » ^ R
καλ Ι σ α ά κ , καλ Ιακώβ, θεδς αυτών, καλ τδ δνομά esl aulem Dorninus ad Moysen et dixit ad euin
μου (43) ούκ έδήλωσα αύτοίς, καλ έστησα τήν διαθή Ego sum Dominus,et visus sum Abrabae etlsaacet
κην μου πρδς αυτούς. > Καλ ούτω πάλιν λέγει · ι Κατά Jacob, Deus eorum, et nomen meuro non indicavi
Ιακώβ άνθρωπος έπάλαιε · > καλ θεόν φησιν είναι. eis, et staiui lestamenium meum ad e o s " . > Sic
* Εΐδον γ ά ρ θεδν πρόσωπον πρδς πρόσωπον, καλ έσώ- etiara rursus a i i : « Gum Jacob bomo hiclaius est,»
• η ή ψυχή μου, > λέγει είρηκέναι τδν Ιακώβ. Καλ eumquc Deum esse dicil. Nam Jacob dixisse referl:
Φτι καλ τδν τόπον δπου αύτψ έπάλαισε καλ ώφθη καλ c Vidi Deum iacie ad faciem; el stflva facia est
iT
ευλόγησε, καλ έκάλεσεν Είδος θεού, ανέγραψε. Καλ anima m e a . » Scribii eiiam locum, ubi cum eo
*ψ Αβραάμ ομοίως, Μωύσής φησιν, ώφθη ό θεδς πρδς luclalus esl, eiqoe apparuil et benedixit, ab eo vo-
* j δρυΐ τ ή Μαμβρή, καθημένψ έπλ τής θύρας τής caium fuisse Faciem Dei. Et Abrabae siwililer, ut
σκηνής αυτού μεσημβρίας. Είτα ταύτα είπων, επι ait Moyses, Deus ad quercum Mambrae apparutt,
φέρει * c Άναβλέψας δε τοίς όφθαλμοίς είδε, καλ ίδού sedenti ad oslium labernaculi meridie. Deinde posl-
τρεις άνδρες είστήκεισαν επάνω αύτοΰ * καλ ίδών, quam baec dicit, adjicit : ι Suspiciens aulem oculis
συνέδραμε ν είς συνάντησιν αύτοίς. ι Μετ'ολίγον δέ vidit, ei ecce ires viri slabant supra eum; eicuro
8
εις έξ αυτών ύπισχνεϊται τψ Αβραάμ υ ί ό ν ι Τί δτι Q vidisset, occurrii illis obviam* .* Paulo posi unus
r
έγέλασε Σά££α, λέγουσα · Apd γε τέξομαι; Έγώ δέ ex illis promillit Abraha? filium : c Quid ita risit
γεγήραχα. Μή αδυνατεί παρά τώ θεψ £ήμα; Είς τδν Sara, dicens : Nutn igitur pariam? Ego vero con-
καιρδν τούτον αποστρέψω είς ώρας, καλ έσται τή tenui. A u iinpossibile esl apud Deuin verbum ?
Σά££α υιός. Καλ απαλλάσσονται άπδ Αβραάμ. > Καλ Teropore islo reverlar in horas, el erit Sarae fiiius.
ούτω περλ αυτών πάλιν λέγει* c Έξαναστάντες δέ E l discesserunt ab Abrabamo". > Deinde sic de
εκείθεν οί άνδρες κατέβλεψαν έπλ πρόσο>πον Σοδό illis rursus loqtiitur : < lude aulem exsurgeules virl
μων. » Είτα πάλιν πρδς τδν Αβραάμ δς ήν καλ έστιν, respexerunl in faciem Sudomorum". > Tum rursus
ως λέγει (44) · ι Ού μή κρύψω άπδ τοΰ παιδός μου quomodo Abrahamum is qui est el qtii erat sic al-
Αβραάμ έ γ ώ & μέλλω ποιείν · > καλ τά έξης ανιστο loqualur: « Non celabo Abrabain servum meum
ρημένα άπδ τών τοΰ Μωύσέως, καλ εξηγημένα ύπ' quae faciurus s u m " ; > elquae sequunlur ex Moysis
έμοΰ πάλιν έλεγον, δι' ών άποδέδεικται ύπδ τψ Πατρλ scripiis jam deprompia ei a me exposiia rursus re-
καλ Κυρίω τεταγμένος, καλ υπηρετών τή βουλή αύ petii; ex quibus denionsiralur, sub Palre e( Domi-
τοΰ, ούτος δς ώφθη τ ψ τε Αβραάμ, καλ τψ Ισαάκ, no praefectum esae, ac cjus voluntati ministiare
καλ τ ψ Ι α κ ώ β , καλ τοίς άλλοις πατριάρχαις άναγε- islum, qui apparuit Abrabae ei Isaac et Jacob ei
e
* Exod. v i . 2 , 3. " Gen. xxxn,24, 30. * Gen. x v m , 2. »Mbid.,13, 14. *° Ibid., 16. " Ibid., 17.
(43) Καϊ τδ δνομά μον. Biblia addunt Κύριος, censei, ubi ad Moysem ventum est, non jam sibi in
quam quideni voceiu omiltil eiiam Pliilo lib. De bac senleniia constat, sed Palrem lorulum esse,
mmmnwn tnutalione, p. 1046. THIRLB. — Eusebius angelum apparuisse periendil? Non aliani sane ob
Ca*sariensis, longe omnium, qui in parlibus Ariauis causam, nisi quia videbal his verbis : ι Ego sum
foerunt, doctissiraus, praeclare vidil banc Jtistini et exsislens ille, > naltiram divinam ila signilicanier
alioram Pairum anie Nicaenorum senienliam non exprimi, u l eam Ghrisio denegare non pnssit, si
poste cmn Ariano vencno conciliari. Pro eo euim quis bsec illi verba ailribual. Suam haiic Eusebius
qood Jttsunos Verbura Moysi apparuisse docet, ei- opinionem exponit in pluribus iocis iib. vi Demonstr.
qoe dixisse, nl habeinus n. 60, el Apol. i , n. 63 : evang. praccipue vero c. 14. Nolebal enim Gbristo
y
c Ego som exsislen* ille, Deus Abraham, Deus Isaac, aplari loca, in quibus iiomen esl quadrilaieruni*
e i Deas Jacob; > negal Eusebius Filiuin apparuisse Yide ejus Comment. t/ι P$almo$, p. 554 ol 584.
ltoysi, eiqne ha?c verba dixisse: ipsum Pairem lo- (44) Ός καϊ έστιν, ώς λέγει. Legendiim ΓΟΓ-
cuuim esse couiendil, angelum aulcm apparuisse. tasse δς ήν καλ έστιν ούτω λέγει, aique ila legit Lan-
Cur ergo Eusebius, qul Palrem iiunquam visuiu gus. Sed lameu uullam esse einendandi nece&sila-
c t i e , sed Filium Abrahae, Isaac ei Jacob apparuisse tem perspici poiesl ex interpretalione.
771 S. JUSTINI PHILOSOPm ET MARTYRIS 771
aliis patriarchis, appellalurque i n Scripluris 2 2 0 Α γραμμένος θεδς, έλεγον. Έπέφερον δε, β! κα\ μή ε!-
Deus. Hic illud adjeci elsi antea non dixeram : Sic πρν έν τοις έμπροσθεν · Ούτω δέ καί δτε κρέας έπ**
eiiam et cum carnem edere populus concupivil, ac θύμησεν ό λαδς φαγεϊν, κα\ άπιστεϊ (45) Μωύσής τφ
Moyses ei, qui illiceliam appcllatur Angelus, Deum λελεγμένψ κάκεϊ άγγέλω, έπαγγελλομένψ δώσειν αύ-
ad satieialem illis dalurum pollicenli non credidit; τοϊς τδν θεδν είς πλησμονήν, αύτδς ών κα\ θεδς, κα\
ipse ille qui et Detis esl el angelus a Patre missus άγγελος παρά τού Πατρδς πεπεμμένος, ταΰτα είπείν
fuerat, baec dixisse et fecissc narratur. Sic enim καί πράξαι δηλοΰται. Ούτως γάρ επάγει ή Γραφή λέ
ail Scripinra : c Et dixil Dominus ad ftfoysen : An γουσα · c Κα\ είπε Κύριος πρδς Μωύσήν Μή ή χε\ρ
manus Domini non sufficiei? Jam cognosces an oper- Κυρίου ούκ έξαρκέσει; Τϊδη γνώση εί έπικαλύψε-
lurum le sil verbum nieiim, nec n e " . > Et rursum ταί (46) σε δ λόγος μου, ή ού. · Κα\ πάλιν έν άλλοις
alio in loco sic ail : ι Dominus dixit ad me: Non λόγοις ούτω φησί · c Κύριος δέ είπε πρδς μ έ · Ού δια-
transibis Jordanem isluin; Domimis Deue luus, qui 6ήση τδν Ίορδάνην τοΰτον · Κύριος δ θεός σου ό προ
praecedii anta faciem luam, ipse exterminabit gen- πορευόμενος τοΰ προσώπου σου, αύτδς εξολοθρεύσει
M
les . » τά έθνη. >
127. H(tc Scriplurie loca Patri non conveniunt, 127. Κα\ τά άλλα δέ τοιαΰτά έστιν είρημένα τψ
ted Verbo. - Stinl et alia ejusmodi legislaioris e l Β νομοθέτη xa\ τοις προφήταις· κα\ ίκανώς είρήσθαί
propbetarum dicia, el qua? dixi sufficere mibi v i - μοι ύπολαμβάνω, δτι δταν μου δ θεδς (47) λέγη ·
dentur, u l , cum Deus alicubi d i c i l : c Ascendit Deus ι 'Ανέβη δ θεδς άπδ Αβραάμ·» ή· € Έλάλησε Κύριος
ab Abraliain ·*; > a u l : c Locutus esl Dominus ad πρδς Μωύσήν · ι καί · c Κατέβη Κύριος τδν πύργον
Moysein; > et: « Desceudil Dominus ad videndam ίδεϊν δν ψκοδόμησαν οί υίο\ τών ανθρώπων > ή δτε·
tiirrim quam aedificaveranl filii bominum", ι vel : c Έκλεισεν ό Θεδς τήν κιβωτδν Νώε έξωθεν, ι μή
€ Claosit Dcus arcam Noe extrinsecus", > non ήγεϊσθε αύτδν τδν άγέννητον Θεδν καταβεβηκέναι ή
exisiimelis tpsum ingenilum Deuni descendisse aui άναβεβηκέναι ποθέν. Ό γάρ ά ψ η τ ο ς Πατήρ κα\ Κύ
atiquo ex loco ascendisse. Neque enim ille non ριος τών πάντων ούτε ποι άφϊκται, ούτε περιπατεί,
enarrabilis Paier et Doininus universoruni in ali- ούτε καθεύδει, ούτε άνίσταται, άλλ' έν τή αυτού χώρα,
quem locum venit, neque ambulat, neque dormii, δπου ποτέ, μένει, όξύ ορών, καλ όξύ άκούων, ούκ
sed in regione sua, qiuecunque tandem illa esi, ma- όφθαλμοϊςούδέ ώσ\ν, άλλά δυνάμει άλέκτψ· κα\ πάντα
uel, aculiiin cernens el acuium audiens, non oculis έφορ$, κα\ πάντα γινώσκει, καί ούδε\ς ήμων λέληθεν
quidem nec auribus, scd virtute non enarrabili; ac αυτόν · ούτε κινούμενος ό τόπω τε αχώρητος, κα\ τψ
omnia videl, et omuia cognoscil; nec qnisquam κόσμψ δλψ, δς γε ήν κα\ πρ\ν τδν κόσμον γενέσθαι.
nostrum eum lalet; nec roovetur, nec loco compre- C Πώς άν ούν ούτος (48) ή λαλήσειε πρός τινα, ή όφθείη
1 1 Μ n
Mum. χι, 23. Deul. xxxi, 2. Gen. x v u , 22. 1» Gen. χ ι , 3. •· Gen. νιι, 16.
(45) Άχιστεϊ. Legendum conjicil ήπίστει Tbirl- uiroque natnra, sed quia Filius minislrat Pntri ac
bius, sed posiea coiijeclurani suam deseril, ac n i - Deus esl de Deo el a Patre mittitur. Έπάλαισεν
bii iiiuiai. Ibideui obsei val eum, qui tunc appamit Ιακώβ, inquit η . 125, ιχετά τού φαινομένου αέν έκ
Moyei, non augelnm vocaii in Scripiura, u i opina- τού τή τοΰ Πατοδς βουλή ύπηρετεϊν Θεοΰ δέ, eie.
tus est Jusiiuus, sed Doiuinum. c Luciaius esl Jacob cuni eo qui videbaiur qnidem,
(46) ΈχιχαΛύψεται. Magis arridet eidem eru- eo quod voluniaii Palris rainislret; Deus aiilem
dilo cdilori id quod babetur iu Bibliis έπικαταλή- est,» etc. Hoc ipso in loco idem repetit ac Filium
ψεται. aiigelum esse a i l , quia Patris voluntati iniiiistrau
(47) Ότι δταν μου ό θεός. Legendum videtiir Supra n. 56 el seqq. deinonslral eum, qui appa-
δτι δταν που ό Θεός, ul paulo aulea, εΓρηται γάρ που ruil, el Deum esse ei angelum vocari. 5 · Jusiiauui
κα\ διά Μωύσέο>ς. Pro eo autem quod liic babemiis, in bac Pairis el Filii dislinclione nulluui prorsus
κα\ ίκανώς είρήσθαί μοι ύπολαμβάνω δτι... μή ήγεϊ nalura? discrimen speciare, illud eiiam, argumenio
σθε, mallem eqiiidem ώς μή ήγεϊσθαι. Sedcur nihil esi, quod Scriptursc luca ex quibus F i l i u m , uon
audeam nuiiandum propouere, deiinel me similis Pairein apparuisse colligil, ccrlissinuim e l evideii-
locus n. 80, ubi Jusliuus sic loquiliir : "Οτι δέ ούκ ^ lissiiniini babeanl divinae nalurae tesiimonium.Ouid
έφ' υμών μόνων τούτο λέγειν με έπίστασθε, τών γε eiiiin bis Scriplurat verbis inaûiiicenlius : < Ego
γενημένων ήμϊν λόγων απάντων, ώς δύναμίς μου, sum qui sum, Dominus virluluin, Dominus forlisel
σύνταξιν ποιήσομαι. poiens, Domiiius regnavil, eienim correxil orbem
(48) ΙΙώς αν ούν ούτος. In hoc loco et in alio lerra?, Dominus regnavil, irascaniur populi, >ei aliis
siinili, quem supra vtdimus n. 60, quasi victores ex- ejusmodi quae lain saepe ei in Apol. i , e i in boe
suiianl, qui de Ghrisio Domino aut sallem de san- Dialogo ad Gbrisuim referri Jusuuus couiendil ? bi
clis Pairibusa?qua non seiiiiuiii. Gonlendil Juslinus naturani idcirco diversam in Palre"et Filio credi-
non Pairein apparuisse, sed F i l i u m ; quia Paier ira- dissei quia Paier nunquam apparuit, sed F i l i u s ; aa
roensus ei iiniuuiabilis esl. lude, inquiunt, mani- hxc verba : ι Exallaie Domiiium Deuiu noslruiu, »
iesia conrlusio est dissimileii) in ulroque naiuraiii a de Filio dicla esse putassei, quia is de quo dicun-
Jusiiiio admiui. Sed 1« Si Jusiinus naiurae dissimi- tur, c iu coluinna nubis loquebaUir > ati Muysemf
litudiiiciii, ιιοιι persouaium dislinclioiieiii conside- 4 · Quidquid ergo discriminis Pairem imer ei F i -
rai, dum Filiuni visuin esse docel, Pairem videri liuiii ponil, lioc uuo niliiur, quod lueiuorali in
posse ncgai; tur ipsiim Filium non in propria for- Scripiuris asceusus el descensus cum divina i u -
iua, :sed, ul paulo posl legimus, iu bominis aui an- meiisilatc el iimnulabiliiaie conciliari non pos8tul t
gd» ioriua aui ciiam in gloria ignis visum esse desi Patri tribuanlur; seeus vero, si Filio. Gur euiiu
darai? 2· llas formas sumere iudigiiutii Paire,nun Paier desceuderit et ascenderii, illud causas aflern
bidccoium Filio exibliinai, noii quia dissimilis in non poiegi, quod ab alio missug s i i . Quineiiam M *
773 DIALOGUS C U M TRYPHONE J C M I O . 774
τινλ, ή έν έλαχίστω μέρει γής φανείη; Όποτε γε ουδέ hendi potest, imo ne loto quidem mundo, qnippe
τήν δόξαν του παρ* αύτοΰ πεμφθέντος Γσχυεν ό λαδς qui erat etiam aniequam imiudus fieret. Quomodo
ίδεϊν έν Σινά, ούδ* αύτδς Μωύσής Γσχυσεν είσελθειν εις igilur.ille aut quemquam alloquatur, aul cuiquam
τήν σκηνήν ήν έποίησεν, εί μή έπληρώθη (49) τής appareat, aul in arigusiissima ierr:e parte conspi-
παρά τού θεού δόξης· ουδέ μήν δ ιερεύς ύπέμεινε ciaiur ? Gum ne illius quidem, qui ab co missus est,
χατενώπιον τού ναού στήναι, δτε τήν κιβωτδν Σολο gloriam populus in Sina intueri poiuerit; nec ipse
μών εί σε κόμισε ν είς τδν οίκον τδν έν Ιερουσαλήμ, δν Moyses labcrnaculum, quod fecerat, ingredi posset,
αύτδς δ Σολομών ώκοδομήκει. Ούτε ούν Αβραάμ, 8i gloria Dei iinplelum essel; neque etiam sacerdos
ούτε "Ισαάκ, ούτε Ιακώβ, ούτε άλλος ανθρώπων είδε pro (emplo stare sustinuerit, cum arcam Salomon
τδν Πατέρα καλ άνόητον Κύριον τών πάντων απλώς, iiilulit in domiim Hierosolymiianam, quam ipse
και αυτού τού Χριστού (50) * άλλ' εκείνον τδν κατά ronstruxerat. Nec Abraham igilur, nec Isaac, nec
βουλήν τήν εκείνου (51) καλ θεδν δντα Υίδν αύτοΰ, καλ 2 2 1 Jacob, nec quisquam ex bominibus illum
άγγελον έκ τού ύπηρετεϊν τή γνώμη αύτοΰ · δν κα\ omnium omnino, ac ipsius Gbrisli Palrem et Domi-
άνθρωπον γεννηθήναι διά τής Παρθένου βεβούληται · ntim non enarrabilem vidit; sed eum, qui secun-
δς καλ π ύ ρ ποτε γέγονε τή πρδς Μωύσέα ομιλία τή άπδ dum ipsius volunlalem et Deus esl ipsius Filius, ei
τής βάτου. Έπελ, έάν μή ούτω νοήσωμεν τάς Γραφάς, Β angelus ex eo quod minislrel ipsius voluncati; qiiem *
συμβήσεται τδν Πατέρα καλ Κύριον τών δλων μή γε ei bominem nasci ex Virgine v o l u i l ; qui et ignis
γενήσθαί τότε έν τοις όυρανοϊς. δτε διά Μωύσέως λέ- aliquando fuil in eolloquio cum Moyse ex rubo. Nisi
λεκται · € Καλ Κύριος έβρεξεν έπλ Σόδομα πΰρ καλ euim Scripturas ila Intelligamus, eo res evadel u l
θείον π α ρ ά Κυρίου έκ τού ουρανού· ι καλ πάλιν διά Paler el Dominus universorum lunc in coetis non
Ααβ\δ δτε λέλεκται ούτως* ι Άρατε πύλας, οί άρχον fueiil, cuin per Moysera diclum esl : « E l Do-
τες, υμών. κα\ έπάρθητε, πύλαι αίώνιοι · καλ είσελεύ- minns pluil super Sodomam ignem el stilpbtir a
σεται δ Βασ;λεύς τ ή ς δόξης · 3 καλ πάλιν δτε φησί · Domino ex C O R I O ' ; I aut cum rursus per Davideno :
7
ι Αέγει Κύριος τ φ Κ υ ρ ί ω μου-Κάθου έκ δεξιών μου, c Tollile porias, principes, vestras;et elevamini,
έως άν θώ τούς εχθρούς σου ύποπόδιον τών ποδών porta3 aelernales , ei iiuroibii Bex g l o r i * * ; laul cum
3
σου. ι idem a i t : c Dixit Dominus Domino meo : Sede a

dexlris meis, donec ponam inimicos luos scabellum
pedum luorum**. »
128. Καλ δτι Κύριος ών δ Χριστδς, καλ θεδς θεού 128. Verbum non ul virlus inanima mittitur, $ed
Τίδς υπάρχων, και δυνάμει φαινόμενος (52) πρότε tif persona ex Patris substantia genita. — A c Gbri-
ρον ώς άνήρ, καλ άγγελος, καλ έν πυρδς δόξη, ώς έν C stum quidem Dominum el Deum Dei Filium esse,
τξ βάτω πέφανται, καλ έπλ τής κρίσεως τής γεγε- el viriute prius apparuisse ut virum et angelum,
νημένης έπλ Σόδομα, άποδέδεικται έν πολλοίς τοις ei in gloria ignis, velut in rubo el in judicio de
εΐρημένοις. Ανιστορούν δέ πάλιν ά καλ προέγραψα Sodomis facto, jain pluribiis deroonslraium est.
άπδ τής Εξόδου πάντα, περί τε τής οπτασίας τής Referebam auiem ilenini onuiia, qua? prius ex
έπλ τής βάτου, καλ τ ή ς επικλήσεως τοΰ Ιησού όνό Exodo descripsi, tum de visione in rubo obiala,
ματος, καλ έ π έ λ ε γ ο ν Καλ μή νομίζητε, ώ ούτοι, tum de imposila nominis Jesu appcllaiione ium- y
δτι περιττολογών ταύτα λέγω πολλάκις * άλλ' έπελ que haec insuper addidi: Ne existiinelis me verbis
γινώσκω καί τινας προλέγειν ταύτα βουλομένους, καλ superflucnlein bxc sacpius ilerare: sed quia non-
1 7 Μ
Gen. χ ι χ , 24. Psal. ΧΧΙΙΙ, 7. »· PsaK α χ ,
ijacrctnr, ut paulo posl a i l Jusiinus, eum aliquan- (50) Καϊ αύτοΰ τοΰ Χρίστου. Quo sensn Deus
diu coxlo abfuisse, si ad eum referrenlur hsec S c r i - Ghrisli dicaiur, explicai Jiislimis iu/ra n. 129. N i -
piorae loca : c Aiiollile porias, principes, vestras el mirum qualenus ejus paier esi, eique praesial u l
elevamiui, porlse anernales, ei iiilroibil Rex gloriae. poiens sil ei Doniiriiis ei Deus.
D i x i i Domiuus Doiuino mco : Sede a tlexiris meis, > (51) Κατά βονΛήν τήγ εκείνον. Ha?c loquendi
ei alia ejusraodi quae de Filio dicla facile concilian- raiio, qua? merilo suspecta essel in hoiiiinibus
tor cum iiaiura diviua, quia Filius a Palre mittitur geueraiioiiem ex eubslaniia rejicieniibus, nibil
«i babiu raiione bumanilaiis aliquandiu coelo ab- prorsus babei suspicionis in ore Jusiim, qui paulo
iu\u Αι in Pairem collata, non jain suppeienle ea- post declarai Yerbuni ex Pairis substantia geniwm
dern rei explicandae raiioue, divinam esseiiliam la> esse, u l lumen de lumine. Quaproptef cum Fiiiuni
atmii. 5 · Eo speciat tola Jusliui disserendi ralio, secunduin voliintatem Pairis Filium el Deum esse
bi Jadaeos faleri cogal Filimn ex Paire, velmi lu- dicil, ιιοιι alio cousilio id dicore poluit, nisi ul
mcii ex lumine geuiiuin esse, neduni ei naluram banc ex subsianiia generalioueui exprimerel, ac
diviuain inviderii. 6 · Judaei, u l eis exprobral Jusli- Ftlium demonstraret a Palre diviaain naluram ac-
feut uuin. 114. Deum sibi, ulcuntposiiuin quoddam cepisê, nec eo invilo, ui de coiiuiieiilitio illo Deo,
aniiiial, lingebair, el idcirco eum volebaut appa- sive secuudo principio flngebaui Marcioniia?, c x -
inisse. Quia iniriiin ergo, si eos ad sublimiora vo- sislere. Aliam etiam explicaiiouein ipse paulo pust
cai Jusiiuos, ac Filium in variisformis, Pairem νό subjicil Juslinus. A i l enim Filium ι ex Paire geni-
το aequaqnain in propria nalura visum esse con- lum esse, potesiate et volunuie ipiius, aequaquam
vero per abscissionem.»
(49) Ei μή έχΛηρώθη. Legeudum εί μέν έπλη (52) Δυνάμει φαινόμενος. Nimirum per opera-
ρώθη vel εί έπληρώθη, ul Jusliuus cuin Sci iptura lioneiu e i vii lulcm, πρότερον, id esl aiiie Incama-
uracilieuir. TUIRLB. liojiciu.
(
775 S. JLSTINI PHILOSOPHI E T MARTYRIS 776
nullos etiam esse scio qtii baec occupare velini, ac Α
φάσκειν τήν δύναμιν τήν παρά τού Πατρδς τών δλων
dicere, virlutem iliain, quae a Palre universonim φανείσαν τώ Μωύσεί, ή τ φ Αβραάμ, ή τψ Ίακωβ,
Moysi aul Abrabae aut Jacob apparuit, angeliiin άγγελον καλεί σθαι έν τή πρδς ανθρώπους προόδψ,
vocari cum ad liomines venit, quia pcream'inan- επειδή δι' αυτής τά παρά τοΰ Πατρδς τοις άνθρώ-
daia Pairis bominibus nunlianUir; gloriam, quia ποις άγγέλλεται · δόξαν δέ, επειδή έν άχωρήτψ ποτέ
per visa, q\ix suslineri non possunl, apparel in- φαντασία φαίνεται* άνδρα δε ποτε κα\ άνθρωπον κα-
terdum; virum aliquando et hominem, quia in λεϊσθαι, επειδή έν μορφαις τοιαύταις σχηματιζόμε
ejusmodi formis pro volunlale Palris conspicitur; νος φαίνεται, αίσπερ βούλεται ό Πατήρ* κα\ Λόγον
Yerbum denique appellanl, quia Patris sermones καλούσιν, επειδή κα\ τάς παρά τοΰ Πατρδς ομιλίας
ad homincs perferat. Hanc auiem virtulem a Palre φέρει τοις άνθρώποις. "Ατμητον δέ καί άχώριστον
abscindi aut separari non posse, quemadmodum τοΰ Π α τ ρ δ ς ταύτην τήν δύναμιν ύπάρχειν, δνπερ
lux solis iu lerra abscindi el separari neqiiil a sole
τρόπον τδ τοΰ ηλίου φασ\ φώς έπ\ γής είναι ά τ μ η -
qui esl in coelo, et cum sol occideril, lux simul τον κα\ άχώριστον δντος τοΰ ή)ίου έν τψ ούρανώ*
occidil; sic cum vult Paler, inquiunt, facit ut κα\ δταν δύση, συναποφέρεται τδ φ ώ ς · ούτως δ Πα
virlus ejus prosiliai; rursus cum vult, illam ad τήρ, δταν βούληται, λέγουσι, δύναμιν αύτοΰ προπη-
seipsum refleciil. Eodem modo angelos eliara ab Β δ#ν ποιεί* κα\ δταν βούληται, πάλιν αναστέλλει είς
eo fieri docenl. Sed angelos quidem esse ac semper εαυτόν. Κατά τούτον τδν τρόπον καί τούς αγγέλους
manere, neqtie in i d , ex quo exsliicre, dissolvi ποιείν αύτδν διδάσκουσιν. Άλλ' δτι μέν ουν είσιν
demonstraium est. Illam aulem virlulem, quam el άγγελοι, "κα\ άε\ μένοντες, κα\ μή άναλυόμενοι είς
Deum sermo propbeiicus, ul muliis 'simiiiler de- εκείνο έξ ούπερ γεγόνασιν, άποδέδεικται · κα\ δτι δύ
monslralum est, et angelum vocal, non solo nomi- ναμις αύτη ήν καί θεδν καλεί δ προφητικός λόγος,
ne, ui lucem solis, numerari, sed et numero aliud διά πολλών (53) ωσαύτως άποδέδεικται, κα\ άγγελον,
quid esse, eliam supra brcviier disserui; cum 2 2 2 ούχ ώς τδ τοΰ ηλίου φώς ονόματι μόνον αριθμείται,
virtutem illam ex Palre genilam dicerem, vinuie άλλά κα\ αριθμώ έτερον τί έστι, κα\ έν τοίς προει-
et volunlaie ipsius, nou vero per abscissionem, ρημένοις διά βραχέων τδν λόγον έξήτασα, είπων τήν
quasi Patris subslanlia dividerelur, quemadmoduiu δύναμιν ταύτην γεγεννήσθαι (54) άπδ τοΰ Πατρδς,
cfttera omnia quae dividuntur et scindumur, non δυνάμει κα\ βουλή αύτοΰ, άλλ' ού κατά άποτομήν, ώς
eadem sunt ac anlequam seinderentur, ac exempli άπομεριζομένης τής τοΰ Πατρδς ουσίας, οποία τά
causa sumpsi ignes, quos ex alio igne accendi v i - άλλα πάντα μεριζόμενα κα\ τεμνόμενα ού τά αυτά
demus, non imminulo illo ex quo mulii accendi έστιν Α κα\ πρ\ν τμηθήναι · κα\ παραδείγματος χά-
possunl, sed eodein mancnle. C ριν παρειλήφειν τά ώς άπδ πυρδς άναπτόμενα πυρά
έτερα (55) όρώμεν, ουδέν έλαττουμένου εκείνου έξ ού άναφθήναι πολλά δύνανται, άλλά ταύτοΰ μένοντος.
129. Id confirmalur ex aiiii Scrirturce locis. — 129. Κα\ νΰν δέ έτι κα\ ούς είπον λόγους είς ά π δ -
.,(53) άιά αοΛΛώτ. Praemitlendum ώς, quaevocnla plum humani λόγου, quem Juslinus ail minime i m -
videiiir excidisse ob siinilem sonum syllabae prae- lnimii diim proferliir. 4° Ipse declarai quidquid ea
cedeiuis. de re disseruiin. 61, id se ea inenie disseniisse,
(54) Γεγεττήσθαι. Haec de aelema Verbi gene- ul probarel c virinlem illam, quain et Deum sermo
ralione, simul el lemporaria ad muridi crealionem propbeiicus el angeluiii vocat, uon solo itouiine,
progre&sione imelligi debenl. De teniporaria qui- ul lucem solis, uumerari, aed ei nuiiiero aliud
deni satis mulia diximus ad n. 61. De aMerna au- [uid esse, » eive, ut ail n. 62, semper cum Paire
lem perspicuuni erit, si coiisideremus, 1· lis Justi-
num boc loco occurrere, qui Verbtim negabanl ex-
?
uisse el cuin eo Palrem collociiitini, u l cum per-
sona divina. Videudusea de re Taiianus n. 5, ubi
siilisse anleouam prodirei ad uiiindi crealioncm ct magisiri doclriiiam, si niinus lolidem verbis, cer.e
adalias perfunelioues; virtulem enim esseaPatre totidem senleruiis explanat.
raiinime dislinciam, quai ιιοιι exsisiat aniequam (55) "Ετερα. Postulal seustis nt legamus Α έτε
prosilial, ei ubi rediil, exsisiere desinal. 2 · lidein ρα, tiisi quis legere malil ώς τά άπδ πυρός. Mirifice
boiHiiies, qualis sil illa virms existimari volebaut, congruil anerna! generalioui boc exemplum liiniinis
ex modo quo progrediiur. Quare quod ait Justinus de lumiiie accensi; nec itiirum videri debtit, cur
ad eoa rerellendos, Yerbuiu Ua generaium fuisse, Juslinus, ciim boc in loco et supra, n. 61, loqoa*
u i ignein ex igne accensum, eo speclat ui Verbuni D ιιιr de Verbi ad mundi creatioiiem progressione,
semper fuisse luiueii de lumine, ac proinde semper cxeinpluin adbibeai generaiioiit ajienia; iiiaxinie
aequale el consubsianliale P a l h inlelligamus. 5° ln conseiiianeum. Cuni enim, uijam dixi, loia illius
bis rebus disserendis aeque Verbi ac Patris immu- disputaiio-eo specuit, ul Verbuiii semper luisse ciim
labililali consulil. Conleudil eniin Verbum a Paire Palre, semper lumeii de luuihie exsiiiisse dcmou-
generaliim fuisse, ι vinule el voluniaie ipsius, ι u l strel; lum vero solemne esi sanclis Palribus l e m -
personam divinam el immuiabileiii, « nou vero per porariain Filii missioiieiii, iisdem exemplis ac
absci. sionem, > u l ellicienliaiti ei rem iiianiiiiaiu. yelernani explicare. S. Cyrillus Alexaudruius,lib. iv
Slaluil mitiime divisam Pairis subsianliam; quod in Joann., p. 415, Filiiim in buuc iuuiuluiiia Palre
quidciu meluendum essel, si virius qusMam ina · inissuui luisse a i i , t ui verbiim ex meitie, ut splen-
niina el imiiabilis ab ejus subslaulia avellereiur; doreui s<»lis ex ipso, ι απεστάλη δέ ούτως, ώς Λόγος
ai oibil ejusmodi suspicaiiduui, ubi lumeii de lu- έκ νού, ώς απαύγασμα τδ ήλιακδν έξ αυτού. Eadcui
miue ad iinuidi creaiionem progredilur, id esi per- babel iNiteias iu uraiioiieut 08, S. Greguni Naxian-
§oua aique iuiiuuiabUis ac ipse Paier, sive VerUum zeui. Sed si quid diQicuilalis iu boc loco, aui m eo
oimiibus ejus ideis ac oittmpoleiiiia e l oinuibus qui supra oectirrit, n.61, residuuiu bii, Vciiui d l i u *
•liributis ab aiierno doiialuni. Eaiudem Verbi iiu- explauatio repeuiur ex Taliano.
niuubililalem a&lruil adb.biluin n. 61 aliud exetu-
777 DIALOGUSCUIH TRYPHONE JUDiEO. 778
δειξιν τούτου έ ρ ώ . "Οταν λέγη* ι Έβρεξε Κύ- Α Nunc auiem el quae ad bnjus rei demgnslralionein
ριος πύρ παρά Κυρίου έχ τού ουρανού ,ι δυο βντας aliuti lesiimouia repetam. Cum dicil propbelicns
άριθμψ μηνύει 6 λόγος ό προφητικός· τδν μένέπλ γης sermo:« Pluit Dominus ignem a Domino decoelo " , i
δντα, δς φησι χαταβεβηχέναι ίδεϊν τήν κραυγήν Σο duos numero esse declaral: alium quidem in terra,
δόμων* τδν δέ, έν τοις ούρανοϊς υπάρχοντα* δς καλ quein descendisse dicit ut viderel clamorem Sodo-
τού έπλ γ η ς Κυρίου Κύριος έστιν, ώς Πατήρ καλ morum; alium auiem in coelis, qui ei illius in
θεδς, αίτιος τε αύτφ τού εΐναι κα\ δυνατώ, καλ Κυ- lerra apparenlis Domini Dominus est, qualentis
ρίω, και θ ε ώ . Καλ πάλιν δταν λέγη δ λόγος είρηκέ Pater ei Deus, qui ei prsestat, ul et poiens sit et
ναι τδν θεδν έν άρχή · c Ίδού 'Αδάμ γέγονεν ώς είς Dominus et Deus. Rursus cum refert Scriplura
έξ ημών, > τόδε, ι ώς εΤς έξ ημών, ι καλ αύτδ αρι Deum in principio dixisse: ι Ecce Adam faclus eet
θμού δηλωτικόν έστιν · άλλ' ού τροπολογίαν χωρούσιν (anquam unus ex n o b i s , » id quoque numerum 41
οί λόγοι, ώς έξηγείσθαι έπιχειρούσιν οί σοφισταλ, καλ indicat; nequehxc verba iropologiam admilluni,
μηδέ λέγειν τήν άλήθειαν, μηδέ νοεΐν δυνάμενοι. Καλ ut interprelari conantur sopbistae, el qui veritalem
έν τή Σοφία εΓρηται · ι Έάν αναγγείλω ύμίν τά καθ* nec dicere, nec inlelligere possunt. Diclum est
ήμέραν γινόμενα, μνημονεύσω τά έξ αίώνος άριθμή eliam in Sapientia : c Si annunliavero vobis, qiue
σαι. Κύριος έκτισε με αρχήν οδών αυτού (56) είς Β in diem fiunl: memor ero quaea saeculo, numerare
έργα α υ τ ο ύ ' πρδ τού αιώνος έθεμελίωσέ με έν άρχή, Dominus condidit me ioilium viarum suarum in
πρδ τού τήν γήν ποιήσαι, καλ πρδ τού τάς αβύσσους opera sua : anle saeculum fundavit me, in priiici-
ποιήσαι, καλ πρδ τού προελθεΐν τάς πηγάς τών υδά pio, antequam lerram facerel, et antequam abys-
των, πρδ τού δρη έδρασθήναι * πρδ δέ πάντων βου BOS conslilueret, priusquam prodirent fontes aqua-
νών γέννα με. ι Καλ είπων ταύτα, έπήγαγον Νοείτε, rum, anlequam monies collocarenltir, ei anle om-
ώ άκροαταλ, εί γε καλ τδν νούν προσέχετε, καλ δτι 4t
nes colles general n i e . I E I cum hsec dixissem,
γεγεννήσθαι ύπδ του Πατρδς τούτο τδ γέννημα πρδ addidi: Inlelligitis, audilores, giquidem animum
πάντων απλώς τών κτισμάτων δ λόγος έδήλου, καλ adverlitis, Scripluram dcclarare, progeniem ex
τδ γεννώμενον (57) τού γεννώντος άριθμψ έτερον Paire aoleomnes omnino res creatas geniiam essa.
έστι, π α ς όστισούν όμολογήσειε. Porro genilum a gigoente alium numero esse qui-
libet falebitur.
130. Καλ συντιθεμένων πάντων, είπον · καλ λόγους 150. Redit ad conversionem genlium eamque pr<*-
δέ τινας ούς μή άπεμνημόνευσα πρότερον, εΓποιμ* diciam o$tendit. — Cura assentirenlur omnes, d i x i .
άν άρτι. Είσλ δέ είρημένοι ύπδ τού πιστού θεράπον- Q Nonnulla testimonia, quse aniea non memoravi,
τος Μωύσέως έπικεκαλυμμένως. ΕΓρηται δέ ούτως * nunc proferam. Sunt aulem arcanc a iideli famulo
« Εύφράνθητε ούρανολ άμα αύτψ, καλ προσκυνησά- Moyse dicla in hunc modum: c Laelamini, coeli,
τωσαν αύτώ πάντες άγγελοι θεού, > καλ τά έξης τού cum ipso , et adorent eum omnee angeti Dei : »
λόγου έπέφερον ταύτα· ι Εύφράνθητε έθνη μετά τού el baec quae sequunior in Scripiura adjeci: c Laela-
λαού αύτοΰ, καλ ένισχυσάτωσαν αύτψ πάντες άγγελοι mini, gentes, cum populo ejus, et confortentur ei
θεού* δτι τδ αίμα τών υιών αύτοΰ εκδικείται, καλ omnes angelt Dei, quia sanguinem filiorum suorura
έκδικήσει, καλ ανταποδώσει δίκη ν τοϊς έχθροϊς, καλ ulciacitur et ulcisceiur, et vindictam reiribuel i n i -
e u m
τοις μισοΰσιν αύτδν ανταποδώσει, καλ έκκαθαριεϊ micis, el his qui oderunt 223 relribuet, et
u
Κύριος τήν γήν τοΰ λαού αύτοΰ. > Καλ είπών ταύτα, cxpurgabil Domiuus lerram populi sui . > Alque
ημάς τ ά έθνη λέγει εύφραίνεσθαι μετά τοΰ λαού αυ bis verbis declaral nos, qui gentes sumus, cum
τού, λέγω Αβραάμ, καλ Ισαάκ, καλ Ιακώβ, καλ τούς ipsitis populo lanari; dico autem Abraham el Isaac
προφήτας απλώς (58), καλ τούς άπ' εκείνου τού λαού ei Jacob, et omnes prorsus prophetas, et quicun-
πάντας εύαρεστοΰντας τψ θ ε φ κατά τά προωμολογη- que ex illo populo plactierunt Deo, quemadmodum
μένα ήμίν · άλλ' ού πάντας τούς άπδ τοΰ γένους υμών aniea iuter nos conveirit: al nequaquam omnes,
άκουσόμεθα · επειδή έγνωμεν καλ διά Έσαίου τά D qui ex vesiro genere sunl, inlelligemus; siquidem
κώλα τών παραβεβηκότων ύπδ σκώληκος καλ άπαύ- οχ I s a i a " didiciuius fulurum, ul nieinbra praeva-
στου πυρδς διαβιβρώσκεσθαι μέλλειν, αθάνατα μέ ricaiorum a verme el iton exsttiigueiido igne vo-
νοντα, ώστε καλ είναι είς δρασιν πάσης σαρκός (59). retilur, immortalia permaneniia, ita ui speclaculo
Έπειπεϊν δέ ύμίν βούλομαι καλ πρδς τούτοις, ώ άν sinl omni carni. Yolo aulem vobis, praner haec
δρες, Ιφην, καλ άλλους τινάς λόγους άπ' αυτών τών teslimonia, ο viri, aiebam, aiia eiiam ex iisdcra
4 1 4 t 4 8 4 4 4 5
*· G c n . xix, 24. Gen. m , 22. * Prov. vm, 22-25. Deul. xxxu, 45. cap. L X V , 24.
(56) Όδών αύτοΰ. Ctorom. δδδν αυτού. Sic eliam καλ απλώς τούς άπ* εκείνου.
Regius a«l marginetii el R. Slepbauns ad cabem. (59) Πάσης σαρκός. Legil idert vir erudilus
(57) Καϊ τδ γεννώμενον. Yel l<*g<*nduiii καλ δτι πάση σαρκί, ut in Bibliis ei apud Juslinum n. 44 ct
τδ γεννώμενον, vel p r x m i U e n d u m ώς liis vcrbis πάς 140.' Sed cum Juslimis Scriplurrc \erba non refe-
δστισοϋν. r a l boc loco, non video ctir ei non licuerit aliquid
(58) Καϊ τους προφήτας άχΑώς* lllud απλώς leviier immuiare ei malos speclacuiuin omnis car-
melioTe loco cxistimal collocari Tbiilbius legendo, nis fuluros ditere,
PAT&OL. G * . V I , 25
779 S. J t f S t l M PHILOSOPHI E T MARTYRIS 780
Moysis scriplis nondulla proferre, ex quibus eliam Α ΜωΟσέως λόγων * έξ ών κα\ νοήσαι δύνασθε, δτι άνω-
inielligere potesiis, Deum anliquilus dispersisse θεν μέν παντός τους ανθρώπους ό θεδς διεσκόρπισε,
omnes homines secundum genera ei linguag; cum καί τά γένη (60), και γλώσσας * έκ πάντων δέ των
autem ex omnibos generibus veslrtim sibi genus γενών, γένος έαυτψ λαβών τδ ύμέτερον, γένος άχρη-
assumpseril, genus inutile et inobedienset infidele; στον, κα\ άπειθές, καί άπιστον , δείξας τούς άπδ
cumque eos, qui ex omni geuere elecii sunt, ipsius παντδς γένους αίρουμένους πεπεϊσθαι αυτού τή βου
Tolunlati per Cbrislum, quem el iacob vocat et λή διά τού Χριστού, δν κα\ Ιακώβ καλεί, καί Ισραήλ
Israelem nominat, paruisse ostenderit, eos et Ja- ονομάζει, τούτους κα\ Ιακώβ καί Ισραήλ, ώς προέ-
cobum et Israelem, ut jam pluribus dixi esse de- φην έν πολλοίς, είναι δεί (61). · Εύφράνθητε, γάρ»
y
bere. Dum enim ail : < Laetamini, genies, cuiu po- έθνη μετά τού λαού αυτού,> είπων, τήν μέν όμοίαν
pulo ejus, ι eimilem illis quideni iribuit haercdi- αύτοίς απονέμει κληρονομίαν, κα\ τήν όμοίαν όνομα-
laiem, nomen autem non simile; sed duni gentes σίαν δίδωσιν (62) · έθνη δέ αυτούς κα\ εύφραινομέ*
et catn populo suo laelantes dicit, in probrura ve- νους μετά τού λαού αύτου λέγων, είς όνειδος τδ ύμέ
slrum genles appellal. Quemadmodum enira et vos τερον λέγει έθνος. "Ον γάρ κα\ ύμείς τρόπον παρωρ-
ad iracundiam Hlum conciiasiis, dum simulacra γίσατε είδωλολατρήσαντες, ούτω κα\ αύτους είδωλο-
colitis, ita et illos, cuin simulacrorum cultores Β λάτρας δντας κατηξίωσε γνώναι τήν βουλήν αυτού,
essent, hac gratia dignatus est, ut cognoscerent καί κληρονομήσαι τήν κληρονομίαν τήν παρ'αύτψ.
ipsius volunlalem, el baereduatem, quae apud illuai
est, acciperent.
431. Quanto fidelioret Deo gentet ad Chrhtum 1 31.Έρώ δε καΐτούς λόγους δι'ών δηλοΰται μερίσας
conversie quam Judoei. — Proferam autero verba πάντα τά έθνη δ θεός. Είσϊ δέ ούτοι · ι Έπερώτησον
ex quibus omnes genles a Deo divisas fuisse osten- τδν πατέρα σου, κα\ άναγγελεΐ σοι* τους πρεσβυτέ
dilur. Sunt autem ejusmodi: c Inierroga patrem ρους σου, κα\ έρούσί σοι, δτε δ ιε μέριζε ν ό Ύψιστος
lnum et annuniiabit l i b i : majores tuos, et dicent έθνη, ώς διέσπειρεν υίούς Αδάμ. Έστησεν δρια
tibi,quando dividebat Altissiraus genles, quando εθνών κατά αριθμούς υίών Ισραήλ, κα\ έγενήθη με-
dispergebat filios Adam. Constiluit tenninos gen- ρ\ς Κυρίου λαδς αυτού Ιακώβ, σχοίνισμα κληρονο
lium secundum numerum filiorum Israel, et facta μιάς αύτου Ισραήλ.ι Καί είπών ταύτα, έπήνεγκα
est pars Domini popiitas ejus Jacob: funiculus λέγων, δτι οί Έβδομήκοντα έξηγήσαντο, δτι ι Έ σ τ η
haereditalis ejus Israel " · > Et cum haec dixissem, σεν δρια εθνών κατά άριθμδν αγγέλων θεοΰ. > Άλλ*
addidi Sepiuaginta interpreles ila exposuerunt: Q έπε\ κα\ έκ τούτου πάλιν ουδέν μοι έλαττοΰται δ λδ-
c Consiiluit terminos populorum juxta numerum γος, τήν ύμετέραν έξήγησιν εΤπον. Καί ύμείς δ* ε!
aiigelorum Dei.i Sed vesirani interpreiationein βούλεσθε (63) τήν άλήθειαν δμολογήσαι, δτι πιστό
reiuli, quia nihil ex ea re mihi imminuilur ralio- τεροι πρδς τδν θεόν έσμεν, οίτινες διά τού έξουθενη-
cinatio. Vos autem, si vcrum faleri vuliis, non ne- μένου κα\ ονείδους μεστού μυστηρίου τού σταυρού
gabilis nos, qui per abjecltim et probri plenum κληθέντες ύπδ τού θεοΰ (ών κα\ τή ομολογία καλ
crucis roysterium a Deo vocati (quorum confessioni τή υπακοή, κα\ τή εύσεβεία, κολάσεις μέχρι θανά
ei obedientiae et pielali suppltcia ad mortem usque του ύπδ τών δαιμονίων κα\ τής στρατιάς τού διαβδ-
a daemonibus et exercitu diaboli per veslrum,quod λου διά τής ύφ' υμών έκείνοις γεγενημένης υπηρε
IHi* exhibaislis, ministerium infligunlur) omnia σίας, προστετίμηνται), πάνθ' ύπομένομεν ύπ>ρ τού
perferimus ne Cbrislum voce tenus negemus, per μηδέ μέχρι φωνής άρνείσθαι τδν Χριστδν, δι'ού εκλή
quem ad praeparatam a Palre salulem vocati eu- θη μεν είς σωτηρίαν τήν προητοιμασμένην παρά τού
mus: nos, inquam, fideliores Deo esse quam vos, Πατρδς ημών (64), τών έν βραχίονι ύψηλώ κα\ επι
qui in brachio excelso et visiialione magnae glo- σκοπή μεγάλης δόξης λυτρωθέντων άπδ τής Αιγύ
riae 2 2 4 redempli eslis ex jEgypto, cum vobis πτου, θαλάσσης ύμίν τμηθείσης, κα\ γενομένης δδοδ
mare divisum esi ac siccum iler effectum, in quo ξηράς, έν ή τούς διώκοντας υμάς μετά δυνάμεως
eos, qui vos cum magna prorsus potestaie et πολλής πάνυ, κα\ ένδοξων αρμάτων, έπικλύσας αύ
splendidis curribus perseqirebanlur, occidit Deus, τοίς τήν δι' υμάς δδοποιηθείσαν θάλασσαν, άπέκτει-
effuso in eos mari quod propier vos calcabile fa- ν ε ν οΤς καλ στύλος φωτδς έλαμπεν, ίνα κα\ παρά
cium erat; quam vos, inquam, quibus columna τδν πάντα άλλον λαδν τδν έν τψ κόσρψ, ίδίψ καί άνελ-
u
Deut. xxxii, 7-9.
(60) Kal τά γένη. Legendum κατά γένη per se gendum ού δίδωσιν. Hinc enfm loia pendet ralioci-
paiet, idque Tbiribius admonuit. nalio Justini, quod populus et genies nominaiim
(61) Είναι δει. Haec verborum constructio νοή dislinguantur, ct genlium nomen, quas Dcus ad
σαι δύνασθε δ η . . . διεσκόρπισε· έκ πάντων δέ λαβών poenilentiam vocabat, in opprobrium Judaici po-
...είναι δεί, minime accurata est, sed exemplis non puli, quetn Dens rejiciebai, usurpelur. Fruslra ergo
caret apnd Justinum, ut jam non semel observa- pro λέγει έθνος oblrudil λέγει δ θεός erudiius Lou*
vimus. Y i d . Apol. i , n. 55 el 61, el Dialog. n. 88, dinensis edilor.
104, 105 el 110, Sic eiiain infra n. 140: Ά π ε ρ (63) ΕΙ βούλεσθε. Snbaudiendum δύνασθε.
ημείς δντες, συνιέναι ύμεΐς ού δύνασθε. (64) Πατρός ήμων. Mclius, ul admonuit Tbirlbitis,
^62) Καϊ τήν όμοίαν όνομασίαν δίδωσιν. Le- Πατρδς, υμών τών.
781 DIALOGUS CUM TRYPHONE JUDiEO.
Xtftt? καλ μ ή δύνοντι φωτ\ χρήσθαι Ιχητε· οΤς Αρτον, Α luminis affulsit, ut eiiam preler aliam quemlibet
!είς τροφήν, δν Αγγέλων ουρανίων (65) τδ μάννα in lerrarum orbe populum propria et defectum
Ιβρεξεν, Ινα μηδέ σιτοποιίας δεόμενοι ζητήσητε· καλ atque occasum nescienti luce uti posseiis; qoibus
τδ έν Mt£P$ ύδωρ έγλυκάνθη* καλ σημείον του σταυ- pancm, alimoniae causa, propriam angelorum c « -
ρούσβαι μέλλοντος καλ έπλ τών δφεων τών διδασκόν leslium, manna scilicet, pliiit»ul ne panificio qui-
των (66) υμάς, ώς προείπον, γεγενήσθαί (πάντα προ- dem vobis opusesset; qoibus aquae in Mara dulces
λαμβάνοντος πρδ τών Ιδίων καιρών τά μυστήρια χα- factae sunl; quibus denique signum illius, qui cru-
ρίζεσβαι ύμίν τού θεού· πρδς δν αχάριστοι έλέγχεσθε cifigendus erat, u i jam dixi, exhibilum esl, etcum
άελ γεγενημένοι) καλ διά τοΰ τύπου της εκτάσεως vos morderenl serpentes (omnia in antecessum my-
τών χειρών Μωύσέως, κα\ ώς τοΰ έπονομασθέντος sleria vobis ante propria lempora gratificaiite
Ιησού, πολεμούντων τδν Άμαλήκ* περλ ού εΐπεν δ Deo, in quem semper ingrato fuisse animo argui-
βεδς αναγραφήναι τδ γεγενη μένον, φήσας (67) καλ mini) ei cum per iiguram extensionis manuiim
είς τ ά ς υμών άκοάς Ιησού παραθέσθαι τδ δνομα, Moysis, et eum qui cognominaius est Jesus, de-
ειπών, δτι ούτος (68) έστιν δ μέλλων έξαλείφειν άπδ bellareiur Amalec : qua de re praecepii Deue, ut
της ύπδ τδν ούρανδν τδ μνημόσυνον τοΰ Άμαλήκ Sn litleras referrelcir, et auribus veslris nonien
- — — j— — t~ · -jι ' - - — —ι r j%
Καί δτι τδ μνημδσυνον τοΰ Άμαλήκ καλ μετά τδν * mandarelur, bunc esse dicens, qui deleturug
τού Ναυη* υίδν μένει, φαίνεται* διά δέ τοΰ Ίησοΰ erat de terra raemoriam Amalec» Porro Amaleci
τού σταυρωθέντος, ού καλ τά σύμβολα εκείνα προ- memoriam eiiam posi filium Navae manere liquet:
κ η ρ ύ γ μ α τ α ή ν τών κατ' αύτοΰ (69) απάντων, δτι μέλ atfulurum ut per Jesum cruciGxum, cujus eiiatn
λει έξολοθρευθήσεσθαι τά δαιμόνια, καλ δεδιέναι τδ res omnes bis symbolis prxsigniftcabantur, daemo-
δνομα αύτοΰ, καλ πάσας τάς αρχάς καλ τάς βασι nes exlenflinarenlur, ejusque nomen formidarent,
λείας ομοίως ύφοράσθαι αύτδν, καλ έκ παντδς γένους eumque pariier omnes principaius et regna metue-
ανθρώπων θεοσεβείς καλ είρηνικούς δείκνυσθαι εΤναι renl, et ex orani hominum genere pii et paciftct
τούς είς αύτδν πιστεύοντας, φανερόν ποιεί, καλ τά oslenderentur, qui in iilum credunt, Scriptura
«ροανιστορημένα ύ π ' έμοΰ, Τρύφων, σημαίνουσι. declarat, idque etiam demonslrant, quaejama me,
Καλ τοσαύτη δέ δρτυγομήτρα εδόθη ύμίν έπιθυμή- Trypbo, eommemorata sunl. Vobis etiam carnes
σασι κρεωφαγίας, δση άνάριθμος είπείν * οΓς καλ έκ concupiscenlibus lania dala est coturnicam copia
πέτρας ύδωρ άνέβλυσε, καλ νεφέλη είς σκιάν άπδ quanta numerari non posset, quibus etiam aqua
καύματος καλ φυλακήν άπδ κρύους είπετο, άλλου ου ex rupe scaturivil; quos nubes et ab aeaiu obum-
ρανού καινού τρόπον (70) καλ προαγγελίαν άπαγγέλ- g brans et a frigore custodiens eonsequebatur, novi
λούσα· ών καλ οί ιμάντες τών υποδημάτων ούκ έ ^ ά - alius eoeli speciem et praesignificationem habens;
γησαν, ουδέ αυτά τά υποδήματα έπαλαιώθη, ουδέ τά quorom nec lora calceamenloram rupta sunt, nec
ενδύματα κατετρίβη, άλλά καλ τά τών νεωτέρων συν- ipsa calceamenia veterarunt, nec vesiimenta con-
ηύξανε (71). Irita, sed el in junioribus siroul crescebaot.
132. Κ α ι πρδς τούτοις έμοσχοποιήσατε, καλ πρδς 152. Quanla vi$ fuerit nominis Jesu in Veteri Tt»
τάς θυγατέρας τών αλλογενών πορνεΰσαι καλ είδωλο- stamento. — E t post haec vilulum conflaalis, et
λατρηααι έσπουδάσατε* καλ μετά ταύτα πάλιν τής cnm filiabus alienigenarum fornicari, e i simulacra
γής ύμίν παραδοθείσης μετά δυνάμεως τοσαύτης, ώς colere studuislis, eliam postquam iradita vobis
χαλ τδν ήλιον θεάσασθαι υμάς προστάξει τοΰ άνδρδς terra est tania cum virtote, u i solem jussu illius
εκείνου τού έπονομασθέντος τψ Ίησοΰ ονόματι, στα viri, qui Jesu appellalione cognominatus esl, in
βέντα έν τ ψ ούρανφ, καλ μή δύναντα (72) μέχρι eoelo stantem,nec usquettd boras Iriginta sex oc-
ωρών τριακονταέξ, καλ τάς άλλας πάσας δυνάμεις cidentem, vidcreiis, et alias omnes virluies, q u »
τάς κατά καιρδν γεγενη μένας ύ μ ί ν ών καλ άλλη ν vobis exhibilac variis lemporibus fuerunt; quarum
μίαν καταριθμήσαι τανΰν εΤναί*]μοι δοκεί (73). Συν- etiam una videtar mihi boc loco coromemoranda;
αίρεται γ ά ρ πρδς τδ καλ έξ αυτής συ νι ένα ι υμάς D &d boc enim eonducit ut vel ex illa cognoscalis Je-
τ*ν Ίησούν, δν καλ ημείς έπέγνωμεν Χριστδν Τίδν eum, quem nos Cbristum esse Filium Dei agnovi-
Θεού σταυρωθέντα, καλ άναστάντα, καλ άνεληλυθότα mus, qui cruciftxus est, el resarrexit, et ascendit
%
(65) A* άγγέΛωτ ουρανίων. Pcrpaucos fore ar- sic ad calcem Rob. Stephanus.
%
bitror, qnibas baec nrrideal sententia, panem per (69) Τών κατ αύτοΰ. Legendnm τών κατ' αυ
aagekM Israelitis suppediutum fuisse. Multo magis τόν, idque Tbirlbio observalum. Mox subaudienduui
ooadrai ot panem angelorum illis Deus pluisse μέλλειν anle ύφοράσθαι.
dicaliir. Qoare legeodum : άρτον είς τροφήν ίδιον (70) Τρόπον. Tbirlbio magis arriilel τύπον.
αγγέλων. (71) Συνηύζανε. De hac sancli roariyris R6n-
(66) Διδασκόντων. Legendum esse δακόντων ad- (eruia consulendi cummenlalores sacra3 Scri-
TMMiutl Sylborjfiug, el mox γεγένηται, pro γεγενή- pturae.
•βαι, et διά του έπονομασθέντος. Hiijus posierioris (72) Δύναντα. In δύναντα Iriplicrs lectionis snni
Μενί aiiam emendationem proponit Tbirlbius valde vesiigia, nempe δύνοντα, δύσαντα ei δύντα. Nam
probabilem, nempe Αύσή pro ώς. δύναντα nsu recopium non esl. SYLBURGIUS.
(67) Φήσας* Pro bac voce idero vir eruditus pro- (73) Τανΰν είναι δοκει. llliacl είναι tollendum,
ponil φθάσας. vel addendnm ούκ άτοπον. T H I H L B I U S . — Forle aU-
(68) "Οτι οίτος Reg. admarginero δ τοιούτος, et dendum δίκαιον, ul infra n. 137.
785 S. JtJSTlNl PHILOSOPHI E T MARTYRIS 781
in coelos, et ilerum omnium oronino bominom us- Α είς τούς ουρανούς, χα\ πάλιν παραγενησόμενον κρι-
que ad ipsum Adamum, judex 2 2 5 ventnrus esl. τήν πάντων απλώς ανθρώπων μέχρις αυτού Αδάμ.
Sciiis igilnr bostes Azolios, coro tabernaculum te- Έπίστασθε ούν, έλεγον, δτι τής σκηνής τού μαρτυ
stitnonii cepissent, ac borribili el insanabili plaga ρίου ύπδ τών περι Άζωτίους πολεμίων άρπαγείσης,
percussi fuissent, hpc coiwilium cepisse, ut illud κα\ πληγής αύτοις γεγενημένης φοβέρας κα\ ανιάτου,
currai, cui vaccas a pariu recenles junxoranl, i m - έβουλεύσαντο έφ* αμάξης, ύφ' ή δαμάλεις νεοτόχους
ponerent, pericult faeiendi causa, an virlute Dei έζευξαν, έπιθεϊναι, είς πεΐραν τού γνώναι, εί δυνά
propier tabernaculum percussi fuissent, illudque μει θεού διά τήν σκηνήν πεπληγμένοι είσ\, κα\ βού
Deus eo reduci vellet, unde educium foerat. Quod λεται δ θεδς άπενεχθήναι αυτήν δθεν ελήφθη. Κα\
cum fecissent, vacca?, nullo buminum dncenie, non πραξάντων τούτο, αί δαμάλεις, ύπδ μηδενδς οδηγού
in eum locuin venerunl, unde educlum tabernacu- μενα ι ανθρώπων, ούκ ήλθον μέν είς τδν τόπον οπόθεν
lum fuerat, sed in agrora cujuadam bominis qui εΓληπτο ή σκηνή, άλλ' είς χωρίον τινδς άνδρδς καλου
Auses vocabalur, eodcm iioinine, ac ille, qui Je- μένου Αύσή, ομωνύμου εκείνου τού μετονομασθέντος
eqs, u l Jam diclum esi, cognominaius popalum i n - τψ Ίησου ονόματι, ώς προελέλεκτο, δς κα\ εισήγαγε
Iroduxii in terraro, eamque ipsis dislribuit. Quem τδν λαδν είς τήν γήν, καί κατε κληροδότησεν αυτοίς
in agrum vaccae cum venissenl, consliterunt ; ex ^ αυτήν είς δ χωρίον έλθούσαι, μεμενήκασι, δεικνυ-
ηυο eiiara vobis monstralur eas viriule nominis μένου ύμΤν κα\ διά τούτων, δτι τψ τής δυνάμεως
deduclas fuisse; quemadmodum antea populus ex ονόματι (7i) ώδηγήθησαν, ώς πρότερον ό περιλειφθείς
bis, qui ex iEgyplo profecti fuerant, residuus, per λαδς άπδ τών άπ* Αιγύπτου εξελθόντων, διά τοΰ λα-
eum, qui nomen Jesu accepil, cum Ause anlea vo- βόντος τδ Ίησοΰ δνομα, Αύσή πρότερον καλουμένου,
carelur, in lerram induclus est. εις τήν γήν ώδηγήθη.
155. Durilia cordii Judaeorum pro quibu$ orata 155. Και τούτων κα\ πάντων τών τοιούτων παρά
Ckrisliani. — Etcumbaec eialia ejusraodi miracula δοξων καί θαυμαστών ύμίν γενομένων τε κα\ δρω
habueritiset diversis temporibus viderilis , arguunl μένων κατά καιρούς, έλέγχεσθε κα\ διά προφητών (75),
voseliam propbeUe, quod vestros eiiam filios dae- μέχρι τού καί τά εαυτών τέκνα τεθυκέναι τοίς δαι-
moniis immolaverilis, el bis scelcribus adjccerilis, μονίοις* κα\ έπ\ τούτοις πάσι τοιαύτα τετολμηκέναι
quse in Cbrislum ausi estis, et eliamnum audetis, είς τδν Χριστδν, κα\ έτι τολμών έφ* οις πάσι γέ
de quibus omnibus uiinam, concessa vobis a Deo νοιτο ύμίν, έλεος παρά τοΰ θεού καλ τοΰ Χριστού
et Chrislo ejus misericordia, saWemini. Nam per αύτοΰ λαβοΰσι, σωθήναι. Διά γάρ τοΰ προφήτου
prophetam lsaiam l>eus, cum praesciret vos haec Q Ήσαΐου προεπιστάμενος ό θεδς ταΰτα μέλλειν υμάς
facluros, iia vos exsecratus e s l : € Va3 aniiuae ipso- ποιείν, κατηράσατο ούτως· c Ούα\ τή ψυχή αυτών
rum, quoaiam consiliati sunt consilium pes&imum βεβούλευνται βουλήν πονηράν καθ* εαυτών, είπόντες ·
conira semeiipsos, dicenies : Alligemus juetum, Δήσωμεν τδν δίκαιον δτι δύσχρηστος ήμίν έστι. Τοί
quoniam incommodus esl nobis. Uaque fruclus νυν τά γεννήματα τών έργων αυτών φάγονται. Ούαλ
operum suorum coraedent. Vae iniquo: mala secun- τψ άνόμψ* πονηρά, κατά τά έργα τών χειρών αύτου,
dum opera manuum ejus accident ei. Popule meus, συμβήσεται αύτώ. Λαός μου, οί πράκτορες υμών
exactores vestri spoliant vos, el exigenles domi- καλαμώνται υμάς, καί οί απαιτούντες κυριεύσουαιν
nabunlur vobis. Popule meus, qui beaios vos d i - υμών. Λαός μου, οί μακαρίζοντες υμάς πλανωσιν
cunt, dccipiunt vos, et semitam viarum vestra- υμάς, καί τήν τρίβον τών οδών (76) υμών ταράσ-
rum turbanl. Sed nunc sisiet in judicio populuin σουσιν. Άλλά νΰν καταστήσεται είς κρίσιν (77) τδν
suum; et ipse Doimnus ad judiciura veniet cum λαδν αύτοΰ, κα\ αύτδς Κύριος είς κρίσιν ήξει μετά
senioribus populi, et cum principibus ejus. Vos τών πρεσβυτέρων τοΰ λαού καλ τών αρχόντων αυτού.
aiitem quare incendislis vineam roeam, et rapina 'Τμείς δέ τί ένεπυρίσατε τδν αμπελώνα μου, καλ ή
pauperis in doraibus veslris? Quare vos injuriis αρπαγή τού πτωχού έν τοίς οίκοις υμών; Ύμείς τί
afficitis populum meum, et faciem bumiliuni con- D αδικείτε τδν λαόν μου, καί τδ πρόσωπον τών ταπει-
fundiiis"? ι Et alio iiem loco idem propbeta in νών κατησχύνατε; > Καί έν έτέροις πάλιν λόγοις δ
camdem sententiam d i x i t : ι Vae, qui irabunt pec- αύτδς προφήτης είς τδ αύτδ εΐπεν · « Ούα\ οί έπι-
cata sua quasi funiculo longo, et quasi jugi corrigia σπ;υμενοι τάς αμαρτίας αυτών ώς έν σχοινίψ μακρψ»
vilula?, iniquitates; qui dicunt : Celerilas ejus ap- καί ώς ζυγού ίμάντι δαμάλεως τάς ανομίας · οί λέ
propinquet, et veuiat consilium sancti lsrael, \it γοντες· Τδ τάχος αύτοΰ έγγισάτω, κα\ έλθέτω ή
cognoscamus. Va?, qui dicnnt bonum malum, et βουλή τού αγίου Ισραήλ, ίνα γνώμεν. Ούα\ οί λέγον
malum booum, qui ponunt lucem tenebras, et τες τδ πονηρδν καλδν κα\ τδ καλδν πονηρόνοί τι-
T
* Isa. ιιι, 0 ct sq.
(74) Τφ της δυνάμεως ονόματι. Jusiinus autscri- (76) Τρίδον τών οδών. Biblia ei Palrcs babenl
psiiaul scribcre νοίιιίΐ,τή του όνόματος δυνάμει. Tn. τών ποδών. Jusiiuus u l in Hebraeo. THIRLB.
(75) Καϊ διά τών προφητών. Illud καί banc v i - (77) Καταστήσεται είς κρίσιν. Jiisiinum Tbirl-
dciur babere sentenlfam, Israclilas eiiain a pro- bius scripsisse pmat, ui iu Bibliis, καταστήσεται
pbeiis reprebensos fuisse, cuiu idcm iUis perjwepe a είς κρίσιν Κύριος, καί στήσει εις κρίσιν τδν λαδν
Moyse axcidisbei. αυτού.
785 D U L O G U S CUM TRYPHONE WDMO. 786
θέντες τδ φ ώ ς σκότος, κσΛ τδ σκότος φώς * οί τι- Α lenebraa lucem; qui ponunl amanim dulce, et dulce
θέντες τδ π ι κ ρ ο ν γλυκύ, κα\ τδ γλυκύ πικ-ρόν. Ούαλ amarum. Ya% qui sont arguti in semelipsis, et
οί συνετοί έν έαυτοίς κα\ ενώπιον αυτών επιστήμο coram seraelipsis ecientes. Va?, valenies veslri, qui
νες. ΟύαΙ οΕ Ισχύοντες υμών, οί τδν οινον πίνοντες, bibunt vinum, et potentes, et qui miscent siceram,
κα\ οί δ υ ν ά σ τ α ι , καλ οί κιρνώντες τδ σίκερα· οί qui jusiiflcanl irapium propter munera, et jus justi
δλκαιούντες τ δ ν Ασεβή ένεκεν δώρων, καί τδ δίκαιον tollunt. Propter hoc, sicut urctar stipula a carbone
τοΰ δικαίου αΓροντες. Διά τοΰτο δν τρόπον καυθήσε- igni», sinaul quoque comburentar a flamma ardente;
ται καλάμη ύ π δ άνθρακος πυρδς, καί συγκαυθήσε- radix quasi lanugo erit, 61 flos eorum quasi pulvis
ται ύπδ φ λ ο γ δ ς καιομένης (78), ή ρίζα ώς χνοΰς ascendet. 2 2 6 Non
e n , m
yoluerunt legem Domini
Ισται, καλ τ δ Ανθος αυτών ώς κονιορτδς άναβήσεται. Sabaoib, eed eloquium Domini sancli Israel i r r i l a -
Ου γάρ η θ έ λ η σ α ν τδν νόμον Κυρίου Σαβαώθ, άλλά verunt. E i indignatus est ira Dominus Sabaoth, et
τδ λόγιον Κ υ ρ ί ο υ τοΰ αγίου Ισραήλ παρώξυναν. Καί immisit manus super eos, et percussit eos, et con-
ίθυμώθη δ ρ γ ή Κύριος Σαβαώθ, κα\ επέβαλε τάς χεί cilatus est in montes : et facla sunl morlicina eo-
ρας έ π ' α υ τ ο ύ ς , καί έπάταξεν αυτούς, κα\ παρω- rum in medio, quasi stercus via?. E l in omnibus
ξύνθη έπλ τ ά δρη* κα\ έγενήθη τά θνησιμαία αύ- bis non sunl aversi, sed adhuc manus eorum ex-
w
τών έν μέσψ ώ ς κοπριά οδού. Καί έν πάσι τούτοις celsa . ι Vere enim adhuc maous vestra ad male
ούκ ά π ε σ τ ρ α φ η σ α ν (79), άλλ* έτι ή χε\ρ αυτών agenduin extenia est; quippe qui cum Christum
υψηλή. » " Έ τ ι γ ά ρ αληθώς ή χε>.ρ υμών πρδς κακο- occiderilis, ne eic quidem poeniienliam agiiis, sed
πκίαν υψηλή, δ τ ι κα\ τδν Χριστδν άποκτείναντες, nos etiaro, qui per eom Dco el Pairi universorum
oW ούτως μετανοείτε, άλλά κα\ ημάς τούς πιστεύ- credidimus, odistis, ci quoiies faculias daiur, occi-
σαντας δι* αύτοΰ τ φ θ ε φ κα\ Πατρ\ τών δλων μι dilis; illnmque indesineoier et eos, qui ab illo
σείτε καλ φονεύετε, οσάκις Αν λάβητε έξουσίαν orii 8uni, exsecramini; cum nos omnes pro vobis
αδιαλείπτως δέ καταράσθε αύτφ τε έκείνφ, κα\ τοίς precemur, ac pro omnibus omnino bominibus,
άπ* αύτοΰ, π ά ν τ ω ν ημών ευχόμενων υπέρ υμών, κα\ quemadmodum a Ghrisio noslro etiDomino facere
υπέρ π ά ν τ ω ν απλώς ανθρώπων, ώς ύπδ τού Χριστού edocii sumus; qui prcecepit, u l eliam pro iniroicia
ημών καλ Κυρίου ποιείν έδιδάχθημεν, παραγγείλαντος precemur, et eos diligamus qui nos oderunt, et
ήμΓν εύχεσθαι καλ υπέρ τών έχθρων, κα\ αγαπάν maledicentibus benedicamus.
τους μισούντας, κα\ εύλογείν τούς κατα ρω μένους.
154. ΕΙ ούν χαλ υμάς δυσωπεί τά τε τών προφη· 154. Ecclesiafiguraconnubia Jacob. — Igitnr si
τ ω ν διδάγματα, κα\ τά εκείνου αύτοΰ, βέλτιόν έστιν ôs quoque el prophetarara et ipsius illius doctriaa
c
δμας τ ψ θ ε ώ έπεσθαι ή τοις άσυνέτοις κα\ τυφλοϊς commovet, salius est ut Deum sequamini, quam
διδασκάλοις υμών, οίτινες κα\ μέχρι νΰν καί τεσσάρας imprudentes et caecos magislros vesiros, qui etiam-
καλ πέντε εχειν υμάς γυναίκας έκαστβν συγχωροΰσι, num quatuor aui quinque uxorea habere unicuique
καλ έάν εομορφόν τις (80) ίδών έπιθυμήση αυτής · permittunt; et si quis venuslam inspioiens concu-
τ α ς Ι α κ ώ β τού Ισραήλ κα\ τών άλλων πατριαρχών piverit, Jacob qul Israel dictus est, et aliorum
βράζεις άνιστοροΰντες, καί μηδέν άδικείν λέγοντες palriarcbarum facla, commemorantes, ac negantea
τους τ ά δμοια πράττοντας · τάλανες κα\ ανόητοι καί peccare, si quis siroilia facial; miseri bac ei\am
κατά τούτο δντες. -Ως προέφην γάρ, οίκονομίαι τινές in re el Insipientes. Nam, ut jam dixi, dispensa-
μεγάλων μυστηρίων έν έκαστη τινί τοιαύτη πράξει iiones magnorum mysieriorum in unaquaque ejug-
άπετελούντο. Έ ν γάρ τοϊς γάμοις τοΰ Ιακώβ, τίς modi actionuin peragebantur. Dicam aulem qua>
οικονομία καί προκήρυξις άπετελείτο, έρώ, δπως κα\ nam dispensalio et prxsigniGcalio in nuptiis Jacob
έν τούτοις έπιγνώτε, δτι ουδέν πρδς τδ θειωδέστερον peracta fuerii; u i in bis quoque agnoscatis *e-
δι* δ έκαστη πράξις γέγονεν, άπεϊδον υμών άελ οί airos semper magistros, non ad diviniorem cujus-
διδάσκαλοι, άλλά πρδς τά χαμαιπετή, κα\ τά διαφθο que facii causam, sed poiius ad bumi repenies ct
ρας μάλλον πάθη. Προσέχετε τοιγαρούν οΤς λέγω. D corruplionis plenas affecliones respexisse. Animum
Της ύπδ τοΰ Χριστού μελλούσης άπαρτίζεσθαι πρά igiiur bis quae dico adverlile. Nuptias Jacob id quod
ξεως τύποι ήσαν οί γάμοι τοΰ Ιακώβ. Δύο γάρ. αδελ Gbristus erat faciurus praenunliabanl. Duas enira
φός κατά τδ αύτδ ού θεμιτδν γαμήσαι τδν Ιακώβ. sorores simul uxores ducere Jacob fas non eral.
Καί δουλεύει δέ τ φ Λαβαν υπέρ τών θυγατέρων (81) · Is servit Laban pro Gliabus, ac deceplus in juniore,
w
U a . ν , 18-25.
(78) Καιομέντ\ς. Juslinnm scripsisse pulat Thirl- " (80) Καϊ έάν εΰμορράτ τις. ld est, quatuor aiit
imis άνημμένης, ul in Bibliis. Sed lainen S. Joannes quinque uxoribns aliam addi. posse docenl, si quis
Cbrjsoalomus babct άνημμένης, eodem sensu ac iii speciosa muliere aliqua commolus fuerit. lufra
Jusimus, nec aliler S. Hteroiiyuias, qui ila v e r l i l , enim Jusiinus n. 441, banc liceniiam latlssiino.
t Sicul calur flammae exuril. » vagari, et quocunque lerraruin veniaiil aul millan-
(79) Ούχ άπεστράφτ\σατ. Haheni Biblta : Ούκ tur Jud:ei, ibi inulieres, malrimonii noiniiie, ab eis
άπεστράφη δ θυμδς αύτοΰ, άλλά έτι ή χεΊρ υψηλή. duci lestaiiir.
Jusiiuuiii lla scripsisse, ul ιη hoc Dialoyo legimus, (81) Υπέρ τών Θνι^ατέρων. Legendum CQnjicit
perspici polesl ex bis qtiae sequunlur. Legil eodcm Tbirlbius υπέρ τής νεωτέρας τών θυγατέρων. Sed
ttodo Cypriaaus, u l €1. Thirlbius admouuit. nou vidil verba beqaemia, και ψευσΟείς, a i c . , c x -
S. J l S T I N l PHILOSOPHI ET MARTYRIS 788
iierura servit annis septem. L i a quidexa populus καλ ψευσθελς έπλ τή νεωτέρα, πάλιν έδούλενσεν έπτά
vester el Synagoga : Racbel vero Ecclesia nostra. έτη. "Αλλά Λεία μέν δ λαδς υμών καλ ή συναγωγή *
Pro his servil bactenus Cbrislus et pro servis, qui 'Ραχήλ δέ ή Εκκλησία ήμων. Καλ υπέρ τούτων δου
in utraque sunt. Nam cum Noe duobus liliis semen λεύει μέχρι νύν ό Χριστδς, κα\ τών έν άμφοτέραις
terlii in servitutera iradiderit, nunc conlra et ad δούλων. Έπελ γάρ τοις δυσλν υίοϊς τδ τρίτου σπέρμα
amborum, qui liberi erant, flliorum, et ad servo- είς δούλε ία ν δ Νώε έδωκε, νύν πάλιν είς αποκατά
rum, qui inter eos sunt, resiiiulionem advenit σταση αμφοτέρων τε τών ελευθέρων τέκνων, καλ
Cbristus, eamdem omaibus dignitatem attribuens, τών έν αύτοίς δούλων, Χριστός έλήλυθε, τών αυτών
qui ejus mandaia servant; quemadmudum el quos πάντας καταξιών τούς φυλάσσοντας τάς έντολάς
ex liberis uxoribus et quos ex ancillis Jacob itlios αυτού * δν τρόπον καλ οί άπδ τών ελευθέρων, καλ
susceperal, iilii oranes fuere ac eadem digniiale. οί άπδ τών δούλων γενόμενοι τψ Ιακώβ, πάντες
Qualis aulein quisque fnlurus essel secuiuium ordi- υίολ κα\ ομότιμο», γεγόνασι. Κατά δέ τήν τάξιν,
nem et secundum prascienliam prsedicium est. κα\ κατά τήν πρόγνωσιν, όποιος έκαστος έσται
Servivu Jacob Labano pro maculosis el variis pe- προλέλεκται. Έδούλευσεν Ιακώβ τψ Λαβαν υπέρ
coribus; serviliitem Cbrislus eliam usque ad cru- τών (δαντών καλ πολυμόρφων θρεμμάτων έδού-
cem pro variis ex omni genere el mulliformibus λευσε καλ τήν μέχρι σταυρού δούλείαν ό Χρι-
2 2 7 bominibus servivit, sanguine suo et mysterio στδς υπέρ τών έκ παντδς γένους ποικίλων καλ πο-
crucis eos acquirens. L1a& infiruii erant oculi; valde λυειδών ανθρώπων, δι' αίματος καλ μυστηρίου τού
cnim infirnii veslrae meniis oculi. Furata esl Racbel σταυρού κτησάμενος αυτούς. Λείας ασθενείς ήσαν οί
deos Labani, el abscondit eos usque in hodiernum οφθαλμοί · καλ γάρ υμών σφόδρα οί τής ψυχής οφθαλ
diem; nobis quoque periere pairii el maieriales μοί. Έκλεψε 'Ραχήλ τούς θεούς Λαβαν, καλ κατέ-
d i i . Onini lenipore Jacob odio babebalura fralre : κρυψεν αυτούς έως τής σήμερον ημέρας· καλ ήμίν
nos quoque ac ipse Dominus nosier odio habemur άπολώλασιν οί πατρικολ καλ ύλικολ θεοί. Τδν χρόνον
a vobis et ab orauibus prorsus hominibus, cuni πάντα έμισεΐτο ύπδ τοΰ αδελφού ό Ιακώβ · καλ ημείς
omnes nalura fratres simus. lsrael cognoniinatus νΰν, καλ αύτδς δ Κύριος ημών μισείται ύφ' υμών, καλ
est Jacob : lsraelem quoque Cbrisium esse de« ύπδ τών άλλων απλώς ανθρώπων, δντων πάντων τή
luonstratum est, qui esi et vocaiur Jesus. φύσει αδελφών. Ισραήλ έπεκλήθη Ιακώβ · καλ Τσ-
ραήλ καλ ό Χριστδς άποδέδεικται, δ ών καλ καλού
μενος Ίησοΰς.
435. Christui rex Israel et Chrittiani Itraeliticum 135. Καλ δταν ή Γραφή λέγη, c Έ γ ώ Κύριος δ
genu$. — Et cum ait Scriptura : c Ego Dominus θεδς ό άγιος Ισραήλ, ό καταδείξας Ισραήλ βασιλέα
Deus sanctus Israel, qui osteiidi IsraeJem regcm υμών, ι ούχλ αληθώς τδν Χριστδν τδν α ίων ιον βασι
9
vestrum* ; > an non vere Christum sempiternum λέα άκούσεσθε; καλ Ιακώβ γάρ ότου Ισαάκ υίδς, δτι
regem inlelligeiis ? Nam Jacob filiunr Isaac nun- ουδέποτε βασιλεύς γέγονεν, έπίστασθε. Καλ διά τοΰ
quam regem fuisse scitis; quocirca Scriptura rur- το ή Γραφή πάλιν έξηγουμένη ήμίν τίνα λέγει βασι
sum explicans nobis quemnam regem .Jacob et λέα Ιακώβ καλ Ισραήλ, ούτως έφη· ι Ιακώβ ό παΙς
Israel designet, sic ait : c Jacob puer meus; μου, άντιλήψομαι αυτού· καλ Ισραήλ δ εκλεκτός
assumam eum; ei Israel elecius meus, suscipiet μου, προσδέξεται αύτδν ή ψυχή μου. Δέδωκα τδ
eum aniroa mea. Dedi spiritum meum super eum : πνεύμα μου έπ* αυτόν καλ κρίσιν τοίς έθνεσιν έξοί
et judicium genlibus proferet. Non clamabit, neque σει. Ού κεκράξεται, ουδέ άκουσθήσεται έξω ή φωνή
aqdietur foris vox ejus. Calamum fracium non con- αύτοΰ. Κάλαμον τεθραυσμένον ού συντρίψει, καλ λί-
leret, el linum fumigans non exstioguet : doncc v i - νον τυφόμενον ού σβέσει, εως ού νίκος έξοίσει (82)·
ctoriam proferat. Judicium recipiet, el non commi- κρίσιν άναλήψει, καλ ού Θραυσ1)ήσεται, έως άν θή
nuetur, donec ponat super terram judicium. Et in έπλ τής γής κρίσιν. Καλ έπλ τώ ονόματι αύτοΰ έλ-
0
nomine ejus gentes sperabunt* . > Num igitur qui πιοΰσιν έθνη. ι Μήτι ούν έπλ τδν Ιακώβ τδν π α -
ex gemibus sunt, ac vosmetipsi, in Jatob pa- τριάρχην οί άπδ τών εθνών έλπίζουσιν, άλλ' ούκ έπλ
triarcham speralis ac non in Gbristum ? Quemad- τδν Χριστδν, καλ ύμείς δέ αυτοί; Ός ούν Ισραήλ
roodum Igitur Israelem Cbrisiura el Jacob sic τδν Χριστδν καλ Ιακώβ ούτως λέγει (85), καλ ημείς
appellat; iia et nos ex Christl uiero recisi verum έκ τής κοιλίας τοΰ Χριστού λατομηθέντες, Ίσραηλι-
ftimus Israelitieum genus. Sed ad ipsum potius τικ ν τδ άληθινόν έσμεν γένος. Αύτψ δέ μάλλον τ ψ
Scriptura locum aniinum advertamus : c E l edu- £ητψ προσέχωμεν c Καλ εξαγάγω, ΐφησλ, τδ έξ
cam illud de Jacob semen ei de Juda : et hxredi- Ιακώβ σπέρμα καλ έξ Ιούδα· καλ κληρονομήσει τδ
tabit monlem sancium meum : et baeredilabuut elc- δρος τδ άγιόν μου, καλ κληρονομήσουσιν οί εκλεχτοί
cii Diei, el servi mei, el habilabunl i b i ; et eruni in μου καλ οί δούλοί μου, καλ κατοικήσουσιν εκεί* καλ
w
Isa. XLHI, 15. ·« Isa. XLII, 1-4.
Elicalionera esse servituiis, quam Jacob pro filiabus

.aban servivit. De his conmibiis Jacob, de ejus
serviime, et Esau in iJJum odio eadem habeinus
Saniuel JEBB.
(82) "Εως ου νΐχος έξοίσει. Legil Tbirlbiut,
έως ού είς νίκος έξοίσει κρίσιν, άναλάμψει.
apud S, lrenaeum lib. ιν, cap. 21 > ut observavit (85) OvrwcUe^MaUelTbirlbius, ούτως καλ ή μ ί ί ς .
189 DIALOGUS C U M TRTPHONE WDJEO. 799
Ιοοντα* έν τ ώ δ ρ υ μ φ επαύλεις ποιμνίων, καλ φάραγξ Α s»llu ovilia gregum; ei vallis Achor in requiem ar-
'Αχώρ είς Ανάπαυσιν βουκολίων τψ λαψ ο! έζήτησάν menlorum populo, qui requisierunt me. Vos autein
με. Ύμείς δε οί έγκαταλείποντές με, καλ έπιλανθα- qui relinquitis me, et oblivisciniini montig eancli
νόμενοι τδ δρος τδ Αγιον μου, χα\ έτοιμάζοντες τοϊς mei, et paratis dsemoniis mensam, et impleii» da>
δαιμονίοις τράπεζαν, καλ πληρούντες τψ δαίμονι κέ moni teroperalionem, ego tradam vos Ία gladium;
ρασμα, έ γ ώ παραδώσω υμάς είς μάχαιρα ν. Πάντες omnes in maclaiione cadeiis; qooniam vocavi vos,
σφαγή πεσείσθε, δτι έκάλεσα ύμά£, καλ ούχ ύπη- et non obedistis, et fecislis malum in conspecta
κουσατε (84), καλ έποιήσατε τδ πονηρδν ενώπιον meo, et, quae nolebam, elegisiis . > Yerba qaidem 5 I
μου, καλ & ούκ έβουλόμην έξελέξασθε. > Καλ τά μέν Scripluro sic habent; inlelligilis autem et ipsi
της Γραφής ταύτα* συννοείτε δέ καλ αύτολ, δτι άλλο aliud quoddam esse Jacob semen , de quo nunc
τί έστι τ δ έξ Ι α κ ώ β σπέρμα νύν λεγδμενον, ούχ ώς Scriplura loquitur, nec de populo vestro, ut forle
οίηθείη τ ι ς άν περλ τοΰ λαού λέγεσθαι. Ού γάρ εν aliquis existimaveril, id dici. Repugnai enim u l
δέχεται τοίς έξ Ιακώβ γεγεννημένοις άπολιπεϊν bis, qui ex Jacob geniti sunt, sabiniroeundi locum
έπείσαξιν τούς έξ Ιακώβ σπαρέντας, ουδέ δνειδίζοντα relinquanl qui ex Jacob sali sunt; et qui populo
τψ λαψ, ώς μή άξίω τής κληρονομίας, πάλιν ώς exprobrat quod baerediiale indignus sit, rursus
· · ' - · · " . · - . . · ο · " '
D
ύπολαβδμενος τοίς αύτοίς ύπισχνείσθαι· άλλ* δνπερ quaai euindem probet, haereditalem ei poilicealur.
τρόπον έκεϊ φησλν δ προφήτης · c Καλ νΰν σύ οΐκος Sed quo modo propheia illic a i i : ι Et nunc tu, do-
τού Ι α κ ώ β , δεύρο καλ πορευθώμενέν φωτλ Κυρίου* mus Jacob, venite, et ambulemus in luce Domini;
άνηκε γ ά ρ τδν λαδν αύτοΰ τδν οΐκον Ιακώβ, δτι έπλή* dimisit enim populum suum, domum Jacob : qtiia»
σθη ή χώρα αυτών, ώς τδ απαρχής, μαντείων καλ repleia esl, ut ab initio, terra eorum divinalionibu»
κληδονισμών, > ούτω καλ ένθάδε δεί νοείν ημάς δύο ei valiciiiiis " : > iia ei hoc loco duo nobis intelli-
σπέρματα Ιούδα, καλ δύο γένη, ώς δύο οίκους Ιακώβ* genda sunl Judai semina ei duo genera, quemadmo-
τδν μέν έξ αίματος καλ σαρκός* τδν δέ έκ πίστεως dum duse domus Jacob, alieruin | ex sanguioe et
χαλ πνεύματος γεγεννημένον. carne, alierumex lide et spirilu natum.
138. Ό ρ ά τ ε γάρ ώς πρδς τδν λαδν νΰν λέγει, 2 2 8 *3*>· Yidele enim quomodo nunc populum
Ανωτέρω ε ί π ω ν , c *Ον τρόπον εύρεθήσεται 0άξ έν alloquatur. Poslquam superius dixit : c Quomodo
βότρυί, καλ έροΰσι, Μή Ανμανή αυτόν, δτι εύΛογΙα invenietur acinus uva3 in botro, et dicent, Ne laese*
έν αύτφ έστιν ούτω ποιήσω ένεκεν τού δουλεύοντός ris illum, quia benedictio est in eo; sic faciam
μοι* τούτου ένεκεν ού μή απολέσω πάντας· ι καλ μετά propter servieiUem mihi : propler hunc non dis-
f ( i a m
τοϋτο επιφέρει- ι Καλ έξάξω τδ έξ Ιακώβ καλ έξ C Pe omnes; > deinde inierl hoc : ι E l educam
Ιούδα. > Δήλον ούν (85), εί έκείνοις ούτως οργίζε illud de Jacob semen et de Juda ι Manifesta
ται, χαλ δλιγοστούς καταλείψει ν απειλεί, άλλους τ ι - ergo res esl, si islis iia irascilur et paucissimos re-
νάς έξάξειν επαγγέλλεται, οί κατοικήσουσιν έν τψ lictumm iuinalur, alios quosdam adduciurum se
βρει αύτου. Ούτοι δέ είσιν ούς είπε σπερείν καλ γεν- pollicetur, qui babitaluri sint in monie sancto ejus.
νήσειν. Ύ μ ε ί ς γάρ ούτε καλοΰντος αύτοΰ άνέχεσθε, l l i autem non alii sunt, quam qpos saturura sc et
ούτε λαλούντος άκούετε, άλλά καλ τδ πονηρδν έποιή- generaturum dixit. Yos enim nec vocaiitem eum
αατε ενώπιον Κυρίου. Τδ δέ υπερβάλλον υμών τής perfertis, nec loquentem audiiis, sed ei rtoalum fe-
κακίας τ δ καλ μισείν, έφονεύσατε (86) δίκαιον, καλ cisiis coram DoiDino. In boc auiem maxime exu-
τους άπ* αύτοΰ λαβόντας είναι δπερ είσλν, ευσεβείς berat nequilia vestra, qiiod euam oderilis justum,
καλ δίκαιοι, χαλ φιλάνθρωποι. Τοιγαροΰν « Ούαλ τή quem occidistis, ei eos qui ab eo aqcepere utsint id
ψυχή αύτων, λέγει Κύριος, διδ βεβούλευνται βουλήν quod sunt, pii, justi el humani. Itaque « Vae ani-
«ονηράν καθ* εαυτών, είπόντες· "Α ρω με ν τδν δίκαιον, inae ipsorum, dicil Dorainus, eo quod consilium ca-
δτι δύσχρηστος ήμίν έστιν. > Ού γάρ καλ ύμείς τή perunt adversus seipsos dicenles: Toilamus jusium,
Βάαλ έθύετε, ώς οί πατέρες υμών, ουδέ έν συσκίοις quoniam inuiilisesi nobis " · > Neque enim ei vos
ή μετεώροις τόποις πέμματα έποιείτε τή στρατιφ & Baali sacrificasiis, ut patrgs veslri, nec in luciset in
τού ουρανού· άλλ' δτι ούκ έδέξασθε τδν Χριστδν αυ excelsis locis bellaria obtulislis miiilise coeli; sed
τού. Ό γ ά ρ τούτον αγνοώ ν, αγνοεί καλ τήν βουλήν non suscepistis Cbrisluro Dei. Nam qui hunc igno-
τού Θεού* καλ δ τοΰτον υβρίζων καλ μισών, καλ τδν rat, coosilium Dei ignorat, el qui bunc injuria af-
πέμψαντα δηλονότι καλ μισεί καλ υβρίζει. Καλ εί ού ficii, eunique odit, eum videlicet, a quo missos
πιστεύει τις είς αύτδν, ού πιστεύει τοις τών προφη est, odit et injuria afflcil. E l si quis non credit iu
τών χηρύγμασι τοις αύτδν εύαγγελισαμένοις, καλ eum, non credit propbetarum valiciniis illum pra^
χηρύξασιν είς πάντας. nuntianiibus el npud omnes pradicanlibus.
e i M e
Isa. L X V , 9-12. " Isa. u , 5, 6. laa. L X V , 8, 9. M s a . m , 9.
(%Α)ΚαΙούχύπηχούσατε.0η\\3*Λ a librariis qurc locum scripsimus et interpretaii sumus, uX necessc

sequuultir apud Isaiam, έλάλησακαλπαοηκούσατε. Ad non sil banc vocem addere.
kstc enim yerba respicii jjaulo posl Jiisiintis, ciitn (86) Έφονεύσατε. Vel legendum καλ φονευσαι,
ait : ΠΓμείς γάο ούτε καλούντος αυτού άνέχεσθε, ούτε vel, quod simplicius etaplius milii videlur, δν έφο
λαλούντος άκούετε. THIRLB. νεύσατε. Dlraque emendandi ralio proposita afe
(85) Aq.tcr ούν. Addi possct δτι, sed sic bunc crudilo Loudineusi editore.
»1 S. J U S T l N i PHILOSOPHI E T MARTYRIS 792
137. Uortatur Judatot ad convenionem. — Ne Α 137. Μήδή, ώ αδελφοί, κακόν τι εΓπητε είς εκείνον
quid mali, fratres, iu hunc crucifixum dicatis, τδν έσταυρωμένον, μηδέ χλευάσητε αύτου τούς μώ
nec vibices ejus rideatis, quibus licel omni- λωπας οΓς ίαθήναι πάσι δυνατδν, ώς καλ ημείς ίάθη-
bus sanari, quemadmodum et nos sanaii sumus. μεν. Καλδν γάρ, ήν πεισθέντες τοϊς λόγοις περιτμη-
Praeclarum enim fuerit, si Scripiuris assemieules, θήτε τήν σκληροκαρδίαν, ήν ούχλ (87) δι' υμών έγγι-
duri cordis clrcumcisionera accipiaiis: noo iliam νομένην γνώμην έχετε , επειδή εις σημείον ήν δεδο
quam ob insitas vobis opiniooes babetis. Hanc μένη, άλλ' ούκ είς δικαιοπραξίας έργον, οί λόγοι
euini in signum instilulana fuisse, non ad opus j u - άναγκάζουσι. Συμφάμενοι ούν μή λοιδορήτε έπλ τδν
hliiiae, Scriplurae necessario demonstrant. Assenliie Υίδν τού θεού, μηδέ Φαρισαίοις πειθόμενοι διδα-
igilar, oec convicium faciatis Filio D e i ; nec Pha- σκάλοις, τδν βασιλέα τού Ισραήλ έπισκώψητέ ποτε"
risaeis magisiris morem gerenles, Regem Urael ca- όποια διδάσκουσιν οί άρχισυνάγωγοι υμών μετά τήν
cbinnis axagilelia, qualee a Synagogae vestrae prin- προσευχήν (88)* εί γάρ ό άπτόμενος τών μή εύαρέ-
cipibus post preces docentur. Nam si is qui honii- στων (89) τψ θεψ, ώς ό άπτόμενος κόρης τού θεού,
wee Deo non placentes iangit, pupillam Dei langil πολύ μάλλον δ τού ήγαπημένου καθαπτόμενος. "Οτι
quodammodo ·*, quanio magis qui dileciura tan- δέ ούτος αυτός έστι, καλ ίκανώς άποδέδεικται. Καλ
gil? Hunc aulem ipsum esse saiis mullis demon- Β σιγώντων αυτών, εΐπον Έ γ ώ , ώ φίλοι, καλ τάς Γρα-
slratum. Tacenlibus illis, Equidem, inquam, amici, φάς λέγω νύν ώς έξηγήσαντο οί Έβδομήκοντα · ει
Scripturas uunc refero, ut inierpretali s u n l Seplua- πών γάρ αύτάς πρότερον ώς ύμεΐς αύτάς έχετε, πεΓ-
ginta. Nara cum eas anlea retulissem, ut apud vos ραν υμών έποιούμην, πώς διάκεισθε ήδη τήν γνώ
e
babeotur, nunc aniroi vestri senLeiitiam 2 2 9 P " μην. Λέγων γάρ τήν Γραφήν ή λέγει, ι Ούαλ αύτοίς,
riclitari volui. Recilans enim Scripluram qua* d i - δτι βεβούλευνται βουλήν πονηράν καθ' εαυτών, εΐ-
« i l : ι Vae ipsis, quia consiliura malum ceperunl ad- πόντες, > ώς έξηγήσαντο οί Έβδομήκοντα, έπήνεγκα,
versus seipsos, dicenles, > addidi, ut iuterpreiaii ι "Αρωμεν τδν δίκαιον (90), δτι δύσχρηστος ήμίν
sunt Septuagiota: c Tollamus j u s t u m , quia i n u t i - έστιν, ι έμοΰ έν άρχή τής ομιλίας καλ είπόντος
lis e*t nobis; > cum initio colloquii retulissem i d δπερ ύμεΤς είρήσθαι βούλεσθε, είπόντες · ι Δήσω-
quod vos d i c i vultis, dicentes: c Vinciamus jugiunt, μεν τδν δίκαιον, δτι δύσχρηστος ήμίν έστιν. ι "Αλλα
quia incommodus e»i nobis. > Sed vos alias res δέ τινα έπράξατε, καλ ού δοκειτέ μοι (91) άνηκόως
i e
Zach. ιι, 8.
(87) Ήν ουχί. Legemlo ούχ ήν, clara et expedita C miamm, quas Judaei in synagogis adversus Jesnm
liel ex corrupta et obscura baec verborum com- evoinebaiit, lesiis est eiiaui Origenes, in Jtrem.
plexio. Mox laraeu legenduni ώς oi λόγοι, ui admo- p . l l l et!76.
nuil Sylburgius. (89) Τών μή εύαρέστων. Negaiioncm recidendam
(88) Μετά τήν προσευχήν. Snpra n. 16, et pluri^ exislimavit Sylburgius, nec eam in inlerpretando
bus aliis in locis, quae recensere longius foret, ex- Langus 'servavit. A l eis non assentilur Tbirlbius,
probral Judaeie, quod in synagogis suis Cbrislianoe et merilo quidem; natn apud Zachariam Judîs,
diris aganU Jusiini lcelimonio videtur dissenlire quos Justinus Deo semper displicuisse conlendiu
Epiphaniue, qui diras illas preces non in Cbrisiia- haic dicuutur: Ό άπτόμενος υμών ώς ό άπτόμενος
nos, sedin baereiieos illos, qui Nazaraei dicebanlur, τής κόρης τοΰ οφθαλμού αύτοΰ. Cum ergo haee dicla
effundi testatur. Sic euim de illis ba?relicis loqui- huii ad ejiismodi homines, quos non tideiur Jusli-
lur, p. 224 : Πάνυ δέ ούτοι έχθρολ τοις 'ίουδαίοις iius Deo graios el acceplos exislimasse, inde colli-
ύπάρχουσιν. Ού μόνον γάρ οί τών Ιουδαίων παίδες gil vir erudiius non delendain esse iu Juslini le-
προς τούτους κέκτηνται μίσος, άλλά άνιστάιχενοι slimouio negalionem.
έσωθεν (έωθεν) καλ μέσης ημέρας καλ περλ τήν έσπέ- (90) "Αρωμεν τόν δίκαιον, lla legnnt, ut obser-
ραν, τρλς τής ημέρας, δτε τάς εύχάς έπιτελούσιν έν val Tbirlbius, Terlullianua ιιι ado. Marc> c. 2 2 ;
ταις αυτών συναγωγαΐς, έπαρώνται αύτοΐς καλ άνα- Clem. Alex., p. 713; Hegesipp. apud Euseb. Hisi.
θευ.ατίζουσι φάσκοντες, δτι Έπικαταράσαι ό θεδς ιι, c. 23. Scaliger in Euseb. Chron. p. 194, exisit-
τους Ναζωραίους. ι Oinnino auiem isli invisi sunt mal in btinc lsaiie locum, qui aliier in Hebrao ac
Jiid&ts. Non solum eiiiui filii Judaeorum illos odio D apud L X X legilur, (ranslaia fuisse haec libri S a -
piosequunlur, sed eiiatn surgeuies inane, inehdie pienliai cap. n , v. 12, verbii: Ένεδρεύσωμεν δ ί
ei ad vesperam, ler de die, cum preces absolvunt καιον, έπελ δύσχρηστος ήμίν έστιν. Yerbum Αρω
in synagogis suis, cxsccranlur illos el analbemali- μεν Thirlbius debumpiuui putal ex Isaix cap. L V H ,
xanl, dicenies : Exsecrelur Deus NazaraH)S. ι Jusli-* ν . 1 ei 2.
iitim errasse non puio : videlur potius Epipbanius, (91) Καϊ οϋ δοκειτέ μοι. In verbis quae proxime
nominis errore deccplus, baerelicorum Nazaryeoruiii nnieceduiii, visi sunl sibi Langus el ulerque Angli-
sectam sumpsisse pro Cbrislianis, quus ipseiu pri- canus ediior reprebensiouem iacinoruni a Judueis
mordiis Nazaraos vocaios fuisse ibideiu tesialur. admissortini aniiiiadverlere; iu islis autera : Καλ ού
lloc Nazaraorum nomine Cbrisiianos ludaji appel- δοκειτέ μοι, e i c , laudcin el graiiarum actiuneui,
lare non desierunl, u l e x bis Terlulliaui veibis di- quod Juslino palieiiles aures accoinmoda&%enl.
scimus : € Nazaraeus vucari, iiiquil, lib. iv in Sed liquel his verbis, άλλα δέ τινα έπράξατε, id s i -
Marc> c. v m , habebat secundum propbeliam Cbri- gniiicari, JudaOs alias res egis>c, cuui Justinus
auis creatoris : unde et ipso nouiine nos Judaei hcripuiraiu, ui apud Sepiuagima, proferrel, ei>sque
ISazaraeos appellanl per eiun. » llieronymus cun- iia sc gessisse quasi hanc Scripiura? ciiandx ral»t>-
lioversiam dirimil inier Juslinum ei Epipbauium. neni ιιοιι animadverlisseni, el idcirco miiiime re-
A i l eiiim de Juda-is, lib. LII in l*a. col. 377 :
t clamasse. Uuare ouiniiio lcgendum: Καλ δοκειτέ
« Sub nomine, ul sa?pe dixi, Nazareiiorum ler iu μο: άνηκόως.
die in Chrislianos cougeruui maledicia. > Blaspbe-
793 DIALOGUS CDM TRYPHONE J U D A O . 794
τών λόγων έπακηκοέναι. Άλλ* έπελ καλ νΰν ήδη Α egislis, mihique videmini quid dieerem aodiendo
ή ήμερα πέρας ποιείσθαι μέλλει- προς δυσμάς γάρ non animadverlisse. Sed qoia jam dies decedit, ad
ήδη ό ήλιος έστι- καλ έν τι προσθελς τοις είρημένοις, occasuin enim fsol e,st; postquam supradiclis
1
πανσομαι. Τούτο δ αύτδ κα\ έν τοίς είρημένοις, unum aliquid addidero, desinam. Alque id quidem
μοι έ££ήθη, άλλά πάλιν αύτώ έπεξεργάσασθαι (92) jam proluli, sed iterum aliquid opera in illud im-
άν δίκαιον είναί μβι δοκεί. ptndere aequum mibi videlur.
138. Γινώσκετε ούν, ώ άνδρες, έφην, δτι έν τώ 138. Noe ftqura Christi qui no$ per aquam el / i *
Όσαΐα λέλεκται ύπδ τοΰ θεού πρδς τήν Ιερουσαλήμ, dem et lignum regeneravit. — Nostis igiiur, ο viri,
δτι f Έ π λ τοΰ κατακλυσμού τού Νώε έσωσα σε. · in Isaia dictum esse a Deo ad Jerusalem : c In di-
Τούτο δέ έστιν δ έλεγεν ό θεδς, δτι τδ μυστήριον τών i e
lnvio Noe servavi le . ι Quod autero dixit Deus,
σωζόμενων ανθρώπων έπλ τοΰ κατακλυσμού γέγονεν. illud est, mystenum bominum salvandorum in di-
Ό δίκαιος γάρ Νώε μετά τών άλλων ανθρώπων έπλ luvio fuisse. Jusius enim Noe cum aliis hominibus,
τού κατακλυσμού, τουτέστι τής τε γυναικός τής αύ id esl cura uxore et iribus filiis et filiorum uxori-
τοΰ, καλ τών τριών τέκνων αύτοΰ, καλ τών γυναικών bus, qui numero octo eranl, siguum babuerunt
τών υίών αύτοΰ · οί τίνες (93) αριθμώ δντες οκτώ, diei, numero quidem oclavi, in quo Chrislus ex
σύμβολον εΤχον τής αριθμώ μέν ογδόης ημέρας, έν ^ morluis redivivus apparoit, poteslate auiem semper
η έφάνη δ Χριστδς ημών άπδ νεκρών άναστάς, δυνά priini. Cbrislus enim, curo primogenilus essel om-
μει 4^ άελ πρώτης ύπαρχούσης. Ό γάρ Χρίστος, nis creatnrae, rursus eliam faclus est princtpium
πρωτότοκος πάσης κτίσεως ών, καλ άρχή πάλιν άλλου alierius generis ab ipso regenerati per aquam «1
γένους γέγονεν τοΰ άναγεννηθέντος ύπ' αύτοΰ δι' ύδα fldein et lignum, quo mysierium crucis conlinciur;
τος καλ πίστεως, καλ ξύλου τοΰ τδ μυστήριον τού quemadinodum el Noe in ligno salvatus est aquis
σταυρού έχοντος · δν τρόπον καλ ό Νώε έν ξύλφ διε- inveclus una cum suis. €um ergo dicil propbeta :
σώθη εποχούμενος τοίς ύδασι μετά τών Ιδίων. "Οταν c Tempore Noe servavi le, ι ut ]am dixi, baec ad
ουν ε ί π η δ προφήτης, c έπλ Νώε έσωσα σε, > προέ- populum Deo pariter fldelem, eademqae signa ha-
φην (94), τ ψ όμοίως πιστψ λαψ πρδς θεδν δντι (95) beniem dieiu Nam Moyses virgam manibus gerens
καλ τά σύμβολα ταύτα **χοντα λέγει· Καλ γάρ ^άβδον populum vestrum per raare traduxil. Vos autera
έχων δ Μωύσής μετά χείρα (96), διά τής θαλάσσης vestro taotura generi aul l e r r a baec ctsm dixisse
διήγαγεν υμών τδν λαόν. Τ μ ε ϊ ς δέ ύπολαμβάνετε δτι opioaroini. Sed cum universa terra, ut ait Scri-
τω γένει υμών μόνων έλεγεν ή τή γή. "Οτι γάρ (97) piura, inundala sit, et aqua allior iuerit, quam
πάσα ή γ ή , ώς ή Γραφή λέγει, κατεκλύσθη, καλ g monles omnes, quindecim cubilis; liquet Deum b s c
ύγώθη τδ ύδωρ επάνω πάντων ορέων πήχεις δεκα lerne non dixisae, sed populo qui ei obsequitur,
πέντε · ώστε ού τή γή φαίνεται είρηκώς, άλλά τψ cuique eliara requiem Hierosolynrfs praparavit, ut
λαψ τ ώ πειθομένψ αύτψ · ψ καλ άνάπαυσιν προητοί- per ftigna omnia in diluvio edila prenionslralum
μασεν έν Ιερουσαλήμ (98), ώς προαποδέδεικται διά e s i ; id esl per aquam et fidere ei lignum, qui prae-
πάντων τών έπλ τού κατακλυσμού συμβόλων * εΐπον paraii sunt, et peccaiorum pceniieniiaoi agunl,
δέ, δι* ύδατος, καλ πίστεως, καλ ξύλου οί προπαρα- venlurum Dei judicium effugienu
σκευαζόμενοι, καλ μετανοοΰντες έφ' οΤς ήμαρτον, έκφεύξονται τήν μέλλουσαν έπέρχεσθαι τοΰ θεοΰ κρίσιν.
439. Καλ γάρ άλλο μυστήριον έπλ τοΰ Νώε προεφη 139. Benedictiones daUv α JNoe et ip$a etiam ma-
τεύθη τελουμενον, δ ούκ έπίστασθε. Έστι δέ τούτο. ledictio prcediciio erant fulurorum. — Nam el aliud
Έν ταίς εύλογίαις αίς εύλόγει ό Νώε τούς δύο υίούς mysierium lempore Noe prsedicebalur, quod vos
αύτοΰ, καλ τδν υίδν τοΰ υίού αύτοΰ καταράται. Τδν nesciiis. Sic autem se habet. In benediciiotiibus
γάρ υίδν συνευλογηθέντα ύπδ τοΰ θεοΰ, τδ προφητικδν quibus Noe filios suos imperlit, nepoli suo maledi-
Πνεύμα καταράσθαι ούκ έμελλεν. \Αλλ* έπελ δι 'δλου c i l . Nam (ilio, qui simul curo fratribus a Deo bene-
τού γένους τού έπιγελάσαντος τή γυμνώσει (98*) υίού diclus fueral, propbelicus Spirilus non erat male-
αυτού, ή προστίμησις τού αμαρτήματος είναι έμελλεν, dicturus. 2 3 0 Sed 9 u i a
fulurum erat ul ad uuU
454
Ua. LIV, 9.
(92) Αντώ έπεξεργάσασθαι. Tdem vldettir esse βολα ταΰτα Ιχοντι, nt observavil Sylbiirgins.
βΐέπ* αύτώ έξεργάσασθαι, nec neoesse esl cmii Syl- (96) Χείρα. Legil Tbirlbius χείρας, ιιι supra n. 86.
bnrgio Iegei-βαύτό. Idem monei lcgetidum paulo aule (97) Ότι γάρ... ώστε. Jam ιιυη seinel in siylo
έ££έθη, quod grammalicm regulit magis consoual. Juslini simileH naevos observavimus, qui quidein
(93) ΟΙ τίνες. Magis placel Thirlbio legere πάν nou videiilur in librarios rcjiciendi.
τες, quod mibiquidem ininime iiecessarimn videtur. (98) Άνάπαυσιν προητοίμασεν έν Ίερουσα-
(91) Έπϊ Ηώε έσωσα σε προέφην. Melius ώς Λήμ. Libenlcr crederem bxc de coelesti Jemsaleiii
προέφην, quanquain ιιοιι desuul apud Jtisliniifii inlelligeuda esse; sed reiinel me S. Ireiiarus, qui
exempbi ejusmodi, in quibus, verbo pareulhesi quade ferrena eodem modo loqniiur lib. v, c. 30, n. 4.
ibm incluso, parlicula ώς omillilur. Vid. n. 113. (98*) Τή γυμνώσει. Scil. τοΰ πατρός. A l i i , inqnit
Ια hisaolem verbis, έπλ Νώε έσωσα σε, vel ul paulo Tbirlb., forlusse legenl τοΰ πατρδς' αυτού pro υίού
anie, έπλ τοΰ κατακλυσμού τού Νώε, videtur Jusii- αύτοΰ vcl τ. γ . αύτοΰ υίού. Deinde, posl άπδ του
IMIS legiste in Hebrao, c in diluvio» » unius lillurse υίού, addeiidum αύτοΰ, υί Cbauaan dcsignelur.
prrnmruilione. Forie bcripseril Jusiinus άπδ τοΰ υίωνοΰ. Ο Τ Τ Ο .
(95) Πρός Θεδν δντι. Mox ergo legenduin σύμ-
795 S. JUSTINI PHILOSOPHI ET MARTYRIS 79«
vergura genus illius, qui nudura palrem irriserat, Α άπδ του υίοΰ τήν κατάραν πεποίηται. Έν δέ οΤς είπε,
pcena peccaii pertineret, ab ejus filio iniiium fecit προέλεγεν, δτε καλ οί άπδ Σήμ (99) γενησόμενοι δια-
inaledicendi. In bisautem, qua3 dixit, futurum praedi- καθέξουσι τάς κτήσεις κα\ οικήσεις του Χαναάν · κα\
cebal, ul Sem posteri possesaionea et domicilia Cba- πάλιν οί άπδ του Ίάφεθ αύτάς, Ας διακατέσχον παρά
naan deiinereut; ei rursus qui ex iaphet ea detine- τών τού Χαναάν οί άπδ Σήμ, παραλαβόντες κα\ άπδ
renl, quoeposieri Sem ademplaposlerisGhanaan de- τού Ίάφεθ (4) διακαθέξουσιν, άφελόμενοι τούς άπδ
linebanl, ei Sem posteros spoliarent, quemadmoduni Σήμ γενομένους, δν τρόπον αφαιρεθέντων αυτά τών
isii postero» Gbanaau spoliaveruut. Aique hoc ita υίών Χαναάν αύτολ διακατέσχον. Καλ δτι ούτω γέγο
factum esse audite. Vos enim, qui ex Sem genus νεν ακούσατε. Ύμείς γάρ οί άπδ τού Σήμ κατάγον-
ducilijs, in lerram filiorum Chanaan secundum Dei τες τδ γένος, έπήλθετε κατά τήν τού θεού βουλήν
volunlatem invasisiis, eamque lenuislis. Non miuus τή γ ή τών υίών Χαναάν, καλ διακατέσχετε αυτήν.
constai tilios Japbet secundum Dei judicium in vos Καλ δτι οί υίολ Ίάφεθ, κατά τήν τού θεού κρίσιν
invasisse, et terram, quam vobis absiulerunt, te- έπελθόντες καλ αύτολ ύμίν, άφείλοντο υμών τήν γήν,
nuisse. Ha?c auiem dicia sunt in bunc modum: καλ διακατέσχον αυτήν, φαίνεται. ΕΓρηται δέ ταύτα
c Sobrius vero faclus est Noe a vino: et cognovii ούτως · ι Έξένηψε δέ Νώε άπδ τοΰ οΓνου, καλ έγνω
omnia quae fecil ei filius ejus junior, et dixit: Ma- ^ δσα έποίησεν αύτφ δ υίδς αύτοΰ ό νεώτερος · και
ledictus Gbanaan puer; famulus erit fralribus ε ΐ π ε ν Έπικατάρατος Χαναάν παΐς· οίκέτης έσται
suis. Et d i x i t : Benedictus Dominus Deus Sem, et τοίς άδελφοις αύτοΰ. Κα\ εΐπεν · Εύλογητδς Κύριος
erit Gbanaan servus ejus. Dilaiet Doroinus Japbet, δ θεδς Σήμ, καλ έσται Χαναάν παις αύτοΰ. Πλατύ ναι
et habilet ία domibus Sem, et Oal Gbanaan servus Κύριος τώ Ίάφεθ, καλ κατοικησάτω έν τοις οΓκοις
7
ejus · . > llaque cum duo populi benedicii essenl, Σήμ, καλ γενηθήτω Χαναάν παις αύτοΰ. ι Δύο ουν
qui ex Sem, et qui ex Japhet; cumque ut posteri λαών εύλογηθέντων, τών άπδ τοΰ Σήμ καλ τοΰ Ί ά
Sem domos Ghanaan primi tenerenl, decretum es~ φεθ * κα\ πρώτων κατασχεΐν τούς οΓκους τού Χαναάν
eet, ac praedictum rursus ab eis easdem possessio- εγνωσμένων τών άπδ Σήμ, κα\ πάλιν διαδέξασθαι
nes posteros Japhet accepturos; cumque duobus παρ' αυτών τάς αύτάς κτήσεις τών άπδ Ίάφεθ προ-
populie unus populus ex Gbanaan orlus in serviiu- ειρημένων, καλ τοίς δυσλ λαδίς τοΰ έν^ς λαού τού
lem iraditus fuisset; Gbristus secundum omnipo- άπδ Χαναάν είς δουλείαν παραδοθέντος, δ Χριστδς
lentis Patris virtutem ipgi iradilam advenil, ac in κατά τήν τοΰ παντοκράτορος Πατρδς δύναμιν δοθε£
amiciiiam el benediclionem et poenitentiam el con- σαν αύτφ παρεγένετο, είς φιλίαν καλ ευλογία ν καλ με-
viclum vocans, fuluram in eadem lerra sanclorum Q τάνοιαν καλ συνοικίαν καλών, τήν έν τή αυτή γη τών
omnium possessionem, ut jam demonsiracum est, αγίων πάντων μέλλουσαν γίνεσθαι, ώς προαποδέδει
proroisit. Unde quacunque ex regione, sive servi, κται, διακατάσχεσιν έπήγγελται. "Οθεν οί πάντοθεν
sive liberi, credenles in Ghrislura, et eorum, qiue Ανθρωποι, εΓτε δούλοι είτε ελεύθεροι, πιστεύοντες έπλ
tum ab ipso, lum a propheiis tradita sunt, verifti- τδν Χριστδν, καλ έγνωκότες τήν έν τοϊς λόγοις αυτού
lem agnoscentes, sciunl se una cum eo in illa κα\ τών προφητών αύτοΰ άλήθειαν, έπίστανται άμα
terra fuluros et aelerna ac incorrupta bona baeredi- αύτψ έν τή γή εκείνη γενησόμενοι, και τά αιώνια καλ
lale accepiuros. Αφθαρτα κληρονομήσειν.
140. In Chritlo omnes liberi. Fruttra ialutem $pe- ν 140. "Οθεν καλ Ιακώβ, ώς προείπον, τύπος ών
rant Judcei, quia fitii sunt Abrahas. — Hinc eliam καλ αύτδς τοΰ Χριστού, καλ τάς δύο δούλας τών δύο
Jacob, ut jam dixi, cum ipse etiam essel Gbrisli ελευθέρων αύτοΰ γυναικών έγεγαμήκει, καλ έξ αυτών
Agura, duas ancilias duarum liberarum conjugum έτέκνωσεν υίούς, εις τδ προμηνυθήναι, δτι ό Χριστδς
auarum duxerai, el ex illis iilios suscepii, ut p r « - προσλήψεται καλ τούς έν γένει τοΰ Ίάφεθ, δντας άπδ
nuntiarelur Ghristum eos, qui in Japhet genere, τοΰ Χαναάν πάντας (2), ομοίως τοίς έλευθέροις, καλ
omnes ex Ghanaan orti, versantur, pariter ac Π τέκνα συγκληρονόμα έξει. "Απερ ημείς δντες, συνιέ-
bcros suscepturum, ei in filiorum cobaeredum loco D ναι ύμείς ού δύνασθε, διά τδ μή δύνασθαι άπδ τής
babiturum. Atque bi quidem nos sumus, sed intel- τοΰ θεού ^ζώσης πηγής πιείν, άλλά άπδ τών συντε
ligere non polestis, quia ex vivo Dei fonie non po- τριμμένων λάκκων, καλ ύδωρ [μή δυναμένων συνέ-
lesiie bibere, sed ex confraclts cislernis, nec aquam χειν, ώς ή Γραφή λέγει. Είσλ δέ λάκκοι συντετριμμέ
cominece vaientibus, ut ait Scriplura. Confraci» νοι, καλ ύδωρ μή συνέχοντες, ούς ώρυξαν ύμίν οί
aatem cisleriue, nec aquam cominentes, ex sunt διδάσκαλοι υμών αυτών, ώς καλ ή Γραφή δια^ήδην
quas vobis foderutil inagisiri vesiri, ul nominatini λέγει, ι διδάσκοντες διδασκαλίας, εντάλματα άνθρώ-
7
« Gen. ix, 24-27.
(99) 01 άπό Σήθ. Manifestus error pro οί άπδ probalur his verbis, άπερ ημείς οντες, ex qnibns
Σήμ. paiel genliles cobaeredes esse illos lilios, quos
(4) Καϊ άπδ τού Ιάφεθ. Inuidis prorsus repeiilio, Gbrislus uoa cum Israelilis credenlibus asseruii in
Lojeiidum pulai erudilus LoudineiidU edilor, οί άπδ liberlaiem, cum anlea c ex genere Ghanaan O H I -
του Ίάφεθ. nes > essent,non origine quidem, sed serviuue, —
(2) Όντας άχό τον Χαναάν πάντας. Inlerpun- Mox congruenlius legerelur "Απερ ημάς δντας vel
ctiu, qiiaiu el iu iiiiotpicundo bum beculus, coiu- είναι. EDIT. PATRQL
m DIALOGIJS C U H TRYPHONE J U D ^ O .
m
«ων. » Καλ πρδς τούτοις εαυτούς καλ υμάς βουκο- Α declarai Scriptura : ι Doceatcs doctrinas, man-
λούσιν, ύπολαμβάνοντες, δτι πάντως τοίς άπδ της M
data bominum . > Praelerea et vos ei aaipeos l u -
σποράς της χατά σάρχα του Αβραάμ ούσι, χάν αμαρ
diGcantur, dum exisiimant oinnibas ex semiue
τωλοί ώσι χαλ άπιστοι χαλ άπειθεϊς πρδς τδν θεδν,
Abrabae secundum carnem edilis, etiamsi peccato-
ή βασιλεία ή αιώνιος δοθήσεται · άπερ απέδειξαν αί
reg et iucreduli et in Deum contumaces fuerinl, re-
Γραφαλ ούχ δντα. *Η γάρ τούτο ούχ άν εΐπεν Ησαΐας,
gnum aelernum datuiu i r i ; qood aliier *e babere
€ χαλ εί μ ή Κύριος Σαβαώθ έγκατέλιπεν ήμϊν σπέρμα,
deinonstrat Scriptura. Nunqoam enim profecio
ως Σόδομα άν χαλ Γ ό μ ο ^ α έγενήθημεν. > Καλ Ίεζε-
îxissel Isaias: € Et niei Dorainus 231 Sabaoth
χιήλ, δτι, c Κάν Νώε χαλ Ιακώβ καλ Δανιήλ έξαιτή
reliquisset nobis semen, qnasi Sodoma et Gomor-
σωνται υίούς ή θυγατέρας, ού μή δοθή αύτοίς. ·
rha facti casemug · · . » Et Ezecbiel: c Eiiamsi Noe,
'Αλλ' ούτε πατήρ υπέρ υίού, ούτε υίδς υπέρ πατρδς,
el Jacob, el Daniel deposcerent filiog aut Uuag, non
άλλ' έκαστος τή αμαρτία αύτοΰ άπολείται, χαλ έκα e o
dabuntur tamen eis . » Sed nec paler pro filio,
στος τή εαυτού δικαιοπραξία σωθήσεται. Καλ πάλιν
iiec fllius pro paire, sed unusquisque proprio pec-
Ησαΐας · c "Οψονται τά κώλα τών παραβεβηκότων ·
cato inleribil, ei unusquisque propriis jusliliae ope-
δ σκώληξ αυτών ού παύσεται, καλ τδ πΰρ αυτών ού
ribug salvabitur. Et rursus Isaias : c Yidebunt ca-
σβεσθήσεται, καλ έσονται είς δρασιν πάση σαρκί. ι Β davera eoruoi, qui praevaricati gunt, verinig eorum
Καλ ό Κύριος ημών κατά τδ θέλημα τοΰ πέμψαντος non quiescet, ei lgnig eorum non exstinguetur, et
αύτδν Πατρδς , καλ Δεσπότου τών δλων, ούκ άν εΐ erunl in visionem omni carni ·*. > Neque eliam
πεν, c "Ηξουσιν άπδ δυσμών καλ ανατολών, καλ άνα- nogier gecuodum voluniaiem Patris, a quo uiigsua
χλιθήσονται μετά Αβραάμ καλ Ισαάκ καλ Ιακώβ est, ei dominatoris omuium Dominus dixisset:
έν τ ή βασιλεία τών ουρανών. Οί δέ υίολ τής βασι c Veaient ab occidente et oriente el recumbenl c u n
λείας έχβληθήσονται είς τδ σκότος τδ εξώτερον. > Abrabain, Igaac el Jacob in regno ccelorum. F i l i i
'Λλλά καλ δτι ούκ αιτία τοΰ θεοΰ οί προγινωσκόμε- vero regni ejicientur in lenebras exleriores " . ·
νοι καλ γενησόμενοι άδικοι, είτε άγγελοι, είτε άνθρω Quod aulem qui futuri iniqui pranoscebanlur, sive
ποι γίνονται φαύλοι, άλλά τή εαυτών έκαστος αίτία angeli, give bomines, non Dei culpa improbi ftunt,
τοιούτοί είσιν, οποίος έκαστος φανήσεται, απέδειξα sed 6uo quisque vitio lales stint, qualis quisque ap-
χαλ έν τοίς έμπροσθεν. parebil, id eliam gupra demonslravi " ·
141. Πνα δε μή πρόφασιν έχητε λέγειν, δτι έδει 141. Liberum arbiirium in hominibus et angeli$.
τδν Χριστδν σταυρωθήναι, ή καλ έν τψ γένει ημών — Sed ne vobig dicendi locus relinquatur opor-
είναι τους παραβαίνοντας, καλ ούκ άν άλλως έδύνατο £ luisse ut Chrislus cruciflgeretur, ac in vestro ge-
γενέσθαι, φθάσας διά βραχέων εΐπον, δτι, βουλόμε- nere essent qui praevaricareniur, neqne aliter eve-
νος τούς αγγέλους καλ τούς ανθρώπους έπεσθαι τή nire potuisse; paucis anieveriens dixi Deum, cttim
βουλή αυτού δ θεδς, έβουλήθη ποιήσαι τούτους αυτ angelos et hoinineg aoa volunlati parere vellel,
εξούσιους πρδς δικαιοπραξίαν, μετά λόγου τοΰ έπί liberos ad jugtiliae observalionem creare vuluigse,
στασθαι αυτούς ύφ' ού γεγόνασι, καλ δι' δν είσι πρό indila eis raiione qua cognoscerent a quo creaii
τερον ούκ δντες, καλ μετά νόμου τοΰ ύπ' αύτοΰ κρί sinl, etper quem exsisianl, cum antea non essent;
νεσθαι, έάν παρά τδν όρθδν λόγον πράττωσι* χαλ δι* imposila etiam bac lcge, ut ab eo judicarentur, ai
εαυτούς ημείς οί άνθρωποι χαλ οί άγγελοι έλεγχθη- prxter rectain ralionem facerent. Quamobrem per
οόμεθα πονηρευσάμενοι, έάν μή φθάσαντες μεταθώ- nog ipgi, bomines et angeli, improbilalis arguemur,
μεθα. Εί δέ ό λόγος τοΰ θεοΰ προμηνύει πάντως τι- nisi poeniieniiam occupemos. Quod si verbum Dei
νάς χαλ αγγέλους χαλ ανθρώπους κολασθήσεσθαι μέλ praedicil omnino quosdam angelos et boinines pu-
λοντας, διότι προεγίνωσχεν αυτούς αμετάβλητους nitum i r i , idcirco haec pradicit, quod eos cilra u l -
(δ) γενησομένους πονηρούς, προεϊπε ταΰτα, άλλ' ούχ lam iunnulaiionem improbos iulurog praenoaceret,
δτι αυτούς ό θεδς τοιούτους έποίησεν. "Ωστε έάν με- nequaquam autem quod eos Deus tales feceriL
τανοήσωσι, πάντες βουλόμενοι τυχείν τού παρά τοΰ D Quapropter si poenilenliam agaot, licet omnibos,
θεού ελέους δύνανται, χαλ μακάριους αυτούς ό λόγος quicunque voluerinl, misericordiam a Deo consequi,
προλέγει ε ί π ω ν c Μακάριος ψ ού μή λογίσηται Κ ύ eosque bealoa Scriplura praedicalhis verbis: cBea-
ριος άμαρτίαν» τούτο δέ έστιν, ώς (4) μετανοήσας iug cui non impulaverit Dominus peccatum ·*. ι Id
έπλ τοίς αμάρτημα σι, τών αμαρτημάτων παρά τοΰ autem banc vim babet ut, peccalorum poenitentiam
θεού λάβη άφεσιν, άλλ' ούχ ώς ύμείς απατάτε έαυ- agendo, peccalorum a Deo reinigsionein accipial,
e f e e
M
I s a . xxix, 13. · · Isa. i , 9. · · Ezech. xiv, 18. Isa. LXVI, 24. Mntlh. νιιι, 12. ·» sup. n. 88
ei 102. " Psal. xxxi, 2
(3) Άμετα&Ιήτονς. Sylburgius conjicil Iegendum sel ώς. Apage intempeglivam verecundiam. Ceria
άμεταβλήτως. rcs e s i ; > sed quod erudito viro lam cerlum ei ex-
(4) Τούτο δέ έστιν\ ώς. ι Pro ώς legi eiiam ploratum vidotur, id vereor ul nullam in aliia dti-
possel δς, > inquil Sylburgius. Sed ejus limidila- bitaiionem inveniat, cuiu vulgata Scriptura nou
icui sic casligai Tbinbius : c Quasi eiiam legi pos- careat praciaro sûsu*
799 S. JUSTINI PHILOS. E T M A R T . DIAL. CUM TRYPHONE JUD. 800
neqtiaquam antem ut vosmelipsos decipilts, el alii Α τούς, κα\ Αλλοι τινές (5) ύμιν δμοιοι χατά τούτο, ο?
quidam vobis bac in re similes, qui dicunl eiiamsi λέγουσιν δτι, χάν αμαρτωλοί ώσι, Θεδν δε γινώσκου-
peecalores sint, Deum tamen, modo euin cogno- σιν, ού μήλογίσηται αύτοίς Κύριος άμαρτίαν. Μαρ-
scant, ιιοη impulalurum illis peccalum. Iltijus rei τύριον δέ τούτου τήν μίαν τού Δαβίδ, διά τήν χαυ-
lesiiiiioninm liabemus, ununi Davidislapsum propter χησιν αύτοΰ, γενομένην παράπτωσιν έχομεν, ήτις
ipshis gloriaiionem ; quod peccaium ei lum demuin τότε άφείθη, δτε ούτως έκλαυσε χα\ έθρήνησεν, ώς
remissiim est, cum sic flevil et lamenlalus est, ul γέγραπται. Εί δέ τώ τοιούτω άφεσις πρ\ν μετανοή-
Scripiura teslalur. Quod si lali viro remissio non σαι ούχ εδόθη, άλλ' δτε τοιαύτα έχλαυσε κα\ έπραξβν
anle concessa esl, quam poeniteiitiam ageret, sed δ μέγας ούτος βασιλεύς χαί χριστδς, κα\ προφήτης,
Ιιι ιη demum cum sic flevil, seque ila gessil magnus πώςοί ακάθαρτοι, χα\ πάντα απονενοημένοι, έάνμή
ille rex et unctus q*. prophela ; quomodo impuri ac θρηνήσωσι, χα\ κόψωνται, κα\ μετανοήσωσιν, ελπίδα
prorsus complorali, nisi larnententur el plangant, έχειν δύνανται, δτι ού μή λογίσηται αύτοίς Κύριος
epem babere possint non impulalurum eis Domi- άμαρτίαν; Κα\ ή μία δέ αύτη τής παραπτώσεως τού
num peccalum ? Atque alteruro eliam illud Davi- Δαβ\δ πρδς τήν τοΰ Ούρίου γυναίκα πράξις, ώ άν-
dis in Uriae conjugem peccalum argumenlo est* ο δρες, έφην, δείκνυσιν, δτι ούχ ώς πορνεύοντες πολ-
viri,aiebam, palriarchas non ulmoecbarenlur plures ^ λάς έσχον γυναίκας οί πατριάρχαι, άλλ'οίκονομία
uxores habuisse, seddispensalionem232 quamdam τις κα\ μυστήρια πάντα δι* αυτών άπετελεΤτο. Έπε\,
e i mysleria omnia per eos fuisse peracla. Nam si εί συνεχωρείτο ήν βούλεταί τις, κα\ ώς βούλεται,
licere.l quam quisque voluerit, el quo voluerit modo κα\ δσας βούλεται λαμβάνειν γυναίκας, όποιον πράτ-
elquot voluerit uxores assuroere (quale est quod τουσιν ot άπδ τοΰ γένους υμών άνθρωποι, κατά tti-
faciunt vestri generis bomines, qui in tolo orbe σαν γήν, ένθα άν έπιδημήσωσιν ή προσπεμφθώσιν,
lerrarum, quocunque venerint aul miltanlur, mu- αγόμενοι ονόματι γάμου γυναίκας, πολύ μάλλον 3ν
lieres ducurit nomine matrimonii); quanto magis τώ Ααβ\δ (6) τούτο συνεχωρείτο πράξε ιν. Ταΰτα
id Davidi facere licerel ? Haec cum dixissem, ami- ειπών, ώ φίλτατε Μάρκε Πομπήιε, έπαυσάμην.
cissime Marce Pompei, Onem feci.
142. Graiiat agunl Judvi ei α Justino discedunt. 142. Έπλ ποσδν δέ ό Τρύφων έπισχών, Όρ$ς,
— Tryphon autem cum aliquandiu sese tenuisset, έφη, δτι ούκ άπδ έπιτηδεύσεως γέγονεν έν τούτοις
Vides, inquil, non dala opera conligisse ul bis de ημάς συμβαλείν. Κα\ δτι έξαιρέτως ήσθην τή συνου-
Tebus colloqueremur. Equidem me congressu ma- σία, ομολογώ· κα\ τούτους δέ οΤμαι όμοίως έμο\ δια-
jorem in moduni deleclalum esse faleor, aique Q τεθείσθαι. Πλέον γάρ εύρομεν ή προσεδοκώμεν, καί
!ios eodem ac me auimo affectos esse arbiiror. προσδοκηθήναί ποτε δυνατδν ήν. Εί δέ συνεχέστερων
Plus enim invenimus, quara exspectabamus, aut ήν τοΰτο ποιείν ημάς, μάλλον άν ώφεληθείμεν, έξε·
quam exspeciari unquam possil. Quod si id nobis τάζοντες αυτούς τούς λόγους. 'Αλλ' επειδή, φημΜ7),
eaepius facere liceret, majorero sane ulilitatem per- πρδς τή αναγωγή εί, κα\ καθ' ήμέραν τί λογιεϊσθαι
ciperemus, dum ipsas Scripluras expendtmus. Sed (8) προσδοκάς, μήδχνει ώς φίλων ημών μεμνήσθαι
quia, ul dixisti, in procinclu es, et quotidie navi- έάν απαλλαγής,
galionem futuram exspeclas, nc pigreris nostri, ul amicorum, si discesscris, meminisse.
Qnod ad mespeclal, iiiquam, si remanerem, qno- Έμοΰ δέ χάριν, έφην, εί έπέμενον, καθ'ήμέραν
iidie idem fieri vellem. Sed cum me soluiurum έβουλόμην ταύτδ γίνεσθαι. Άναχθήσεσθαι δέ ήδη
exspectem concedenle et adjuvanle Deo, adhorlor προσδοκών, επιτρέποντος τοΰ θεοΰ κα\ συνεργούν-
•os ut in hoc maximum pro salutc veslra certamen τος, υμάς προτρέπομαι ένστησαμένους ύπερ της
liicumbentes, magislris vestris Chrislum omnipo- εαυτών σωτηρίας μέγιστον τούτον αγώνα, τών δι-
lenlis Dei anleponere studeatis. Posl ha»c ila dis- δασκάλων υμών σπουδάσαι προτιμήσαι μάλλον τδν
ccssere, ul m i b i et a navigalione et ab omni malo D ύ παντοκράτορος θεοΰ Χριστόν. Μεθ' ά άπήεζχν
τ ο
saluiem precarentur. Ego aulem pro eis orans, λοιπδν, ευχόμενοι τέ μοι σωτηρίαν κα\ άπδ τοΰ πλου
Niliil majus, aiebam, vobis precari possum, quam κα\ άπδ πάσης κακίας. Έ γ ώ τε, υπέρ αυτών εύχό-
ιιΐ hac via mentem omni homini dari agnoscentes, μένος, έφην Ουδέν άλλο μείζον ύμίν εύχεσθαι δύνα-
ipsi quoque idem omnino ac nos sentialis Jesum μαι, ώ άνδρες, ή ίνα, έπιγνόντες διά ταύτης της
esse Christura Dei. όδοΰ δίδοσθαι παντϊ άνθρώπίνον νουν (9), πάντως
χα*ι αύτο\ ήμίν δμοια ποιήσητε, τδ ημών είμαι τδν Χριστδν τοΰ θεού.
(5) Dubio procul Gnosiicae factionis sectalores (8) Τί Λογιεϊσθαι. ldem proponil ναυτιλείσθαι.
perslringit, quos errorem isluiu liirpissimum er- Lcgendum crediderim πλουν γενέσθαι.
rasae docet nos Irenaeus passim. Vide Adv. hieres. (9) Παντϊ άνθρώπίνον vcvv. Legcndnm videtur
ι , 1 et 2 0 , el Feuardeniii nolas in uirumque Ιο- παντϊ άνθρώπφ τδν νούν. Μοχ vel legeiidiim πι-
cuin. UULLUS, Harm. apo$t. \>. 1 0 8 .
f στεύσητε, vel ομοιον ποιήσητε supplendo νούν. Dicit
(6) "Ar τφΑαδίδ. l i a codex Claroinontanus, me- Jiistinus inilio Dialogi n . 8 : Βουλοίμην δ' άν χαι
liug quain edili έν τώ Δαβίδ. πάντας Ισον έμο\ θυμδν ποιησαρ^νους μή άφίστασθαι
(7) ΦημΙ. Legil Tbirlbius φησί. τών τοΰ Σωτήρος λόγων. Pro τδ ήι«ϊ>ν Icgo τδν Ιησούν.
(llic h\ ediiione D. Prudcnlii Marani lcgitur Epittola ad Diognetum, quam inter scripta Patrura saeculi
priiiu (am dedimus. EDIT. PJLTR.)
TATIANI A S S Y R U O R A T I O A D V E R S U S GRJECOS. 802
ANALYSIS
ORATIONIS TATIANl ADVERSUS G R J U C O S .
233*241 Demonstrat Tatianus in hac adversus Grccm Oraiione pricstantiam et antiquilatem Chritticnce reltgionii,
mm sine saiiinu et aculeis in adversarios, quorutn erroret et mpersiitioiiet cwn Ciirislianw veritatis luce comparai.
Ac mtfio quidem {η. I) exagitat ethnico$ quod de irceclaris arlibtu ei disciplinis tuniopere g.orienlur; cum lumen
y
mceas mvenerint, nec iis,ut par e$t, utantur, sed rhetoricum ad injnsUiiam et culumnium, potticam ad nxorum cor-
Tupteiam ccmverlant, ac ipsi eltam (n. 2 et 3) pJiilosophorum principes suis quitqne vhiis et erroribus miignes sini. /ro
mertio ergo (n. 4) Christianos tanquam sceleraliuimo* odio huberi, quod ejusmodi instiluki spenianl. Cwiemni eos reg
submissos esse, sed solwn Deum mcUiere : liac una m re non purere, si Deum negare jubewdur.
Ab his exorsus initiis interiora religionis dogtnata apertius expontl, ul iiiius pr<E*tantiam demonslret, ac pluntms
tdiaertt quid de Deo ejusque Verbo, quid de tnundi creutione, ei corporutn resurrectiove, quid de hoinims lupsu el ds
Utptus reparandi modk CliriUiani sentiant; ac tandem hccc mslituta comparat cum etlmicorum imiitulis.
Umim et singularem Demn esse statuit (n. 5); ab eo omnia creata per Verbum, quod in eo et cum eoeraf, et omnia
nuteniabat, anteqmm mundusfieret.Verimm ex eo prodiit ad mundt creidionem, tia L.men ut abeonon diveilerelur,
sed lantum voluntariam admimslralionem susciperet.
Bec de creatione doctrina confirmatfidemresurreclionis (n. 6), qtue aliquando judicii causa futura est. Ridetur hoce
doctrina. sedparvi pendwit Chmliani, qui, queniadmodnm creali sml, cum antea non essent, sic qmmvis nwUatiur
et rideri destnant, revicturos $e aiiquando confidwit, Dco parliculas corporum ex elementis colligente.
Sed ui immortaiilatis consequendai siudia commovent Taiiatms, pluribus disseril quonwdo lapsun til Itomo, quibutqm
modis ruinas sarcire possil. Huc autem redil lota illius ratiocinatio (n. 7): Verbum ccele&te creavit /tominem immortali
Itfts WB imaginem et ante eum angelos. Utrimte liberi creati, ut pro merilis remwierart possent. Postquam atUem
pnmoqenitum angeivm iecutus Itomo α divim fege dhceuil, mortalis factus etl polenliore Spiritu eum deserexte. Prt-
mogeniau autem tlle atujelus damwn eflectus csl, ejusgue tecUdore* dmmonum exenitus. Dcemottum peccuti msteria
inines fuere (n. 8) Α akmombus enim tabula positionis siderum hominibus momtrata; α d&monibu* fatum inducttim
tujus tpu moderatores sub deorum nominilm ferunlur : ab iisdem (n. 9) ammaiia m calo colocala, trunstormattone*
deorum et hominum improborum inductce consecratiottes. At [alo non indigenl mores Chrislianorum (n 10), nec
fato hommet peccarunt $ed libere {η. 11): ab ipsis productum e$t tnalum, ηοη α Deo; $ed qui produxerunt, fugere ac
rqmdiare possunl. Quornodo autem id assequantur sic exponit:
Dmo sunt sptrituum genera (it. 12): alter anima tflcatur alter aulem SpirUus sanctu*. Non potett anima unmorialU
y
peri, nisi Spirilui sancto conjungalur (n. 13). Neque enim perse ipsa immortalis e&l, sed sua tponte nihil aliud est quum
knebrtF. Quapropler si degal solitaria, deorsum ad materiam vergit, una cum corpore moriem. Cum dimno auteni Spi-
rifti copulula, non caret auxilio, sed eo aicendit qup deducitur α Spirilu. Mulio satius (n. U ; Smritum ducem tetmi
t
quam iamwnes, qui elsi nunc non moriunturut homines, eo gravius m immortalitale pwiienlur. Vanda ergo opera (n. 1$),
af qmod amuimus r&fuiramus, el anbnam cum Spiritu sancto conjungamus. Nequaquam, ut dcemones, spe υβιάω
cortwKS. Sed victi, rursut vincere possumu*.
Si vincere volumus, cavendum ne nobis Uludant dcemones, dum potentiam suam ostentant, vel mali aliquid in/ligend
(n. 16), quod quidem virtute SpirUus ccslestisfacile repetlemus; vel tanitaUm per occuluu dittentiones [n. 17), vel per
mortuonun reliquias promillendo, vel rebus non vetilis alias proJMtas adjunqendo (n. 18); non enim stmant, $ed Aonw-
jtffacs illudunt. Fravce. cupiditates (n. 19) 2 4 2 *Ρ*ι* etUtm philosophis dominanlur, fulem conciHanl his dcenio-
nwm opinatis curalionibus, ei pr&dktionitms. Ktiamsi materia adhibiia cnremur (n. 20), qratia! ob eam rem Deo agendw,
ac danda opera ul spreta maieria ala$ illax Spiritus recuperermu, quUm amistis migeli e ccrto delrusi, homines e lerra
longe hoc rerttm ornatu prantantiore ac geographis prorsus ignota.
Comparat Tatianus (n. 21) cum inslitutis noslris ethnicorum nugas; ac Christianos, dum Deum in hominit forma na*
ftfin pradieanti mirtime desipere dedarat, $ed ipsos Grazcos, dum ejusmodi deo$ colunt, qui aul improbi et mortalcs tun
« u « ad naiuram irahantur, ad nihilum decidunt. Tum salsiuime exagiUU (n. 22) mimot, aUdeta* (n. 23), gt*-
f
diaiores, et cdia spectacula (n. 24).

Nec ejus u&e* effugiuntphilotopki(n. W) quorum cultum et habitum, jacUmtiam et dissensionetacutii naribut tuspen-
%
dit : ac qufcrU cur dttcordes concordibus Christianis ac mulio praestanhora docentibus bellum indicant; cur Thyestem
ccaut Chrisiianit affingwlur, curn ejuttnodi facmora deorum exemplis comprobatasinL Ridet etiam (n. 26)irumem Grce-
corum in qp&stiombui imailibut laborem ei absurda grammalica et atticw prommtiationis $tudia. Quo lenaciores ejut-
modi buiitulorum Grceci, eo magis vituperandi (n. 27), dum multo prcestanliora Christianis crimini verlunt. Frustra
mor$ Chrisiianu intentatur, ut snam religionem menttantur, aut nugas Grcecorum probent. Ne ipm quidem Grmcorum
leget probari possint (n. 28), quw mirum in modurn varicc sunt, cum ecedem ubique esse deberent. Addxt Talianus (n.
tese, cum htrc per$pexi$$et, ac in libros quosdam barbarorum incidisset, omnibus veritatis notis, quibus hi libri signa
tmti, captum ei perctdsum Christiawe reltgioni nomen dedi$$e,nec iam damwni (n. 30), qui vel tninimis momenlis corro-
boratur, nobisqtte ope occulli Ihesauri insidiatur, amam ullam velle relinquere.
In aliera parie Cmruuanam philosophiam longe antiquiorem esse Grcecorum instUtUh demomtrat, adductis in exem
ptum Mouse et Uomero (n. 31). De Homeri cetate summa varielas sentenliarum, aliis octoginta umiis post bellum Tro-
jauan. aitis quadringenlii aul etiam quingentis vixi&se asserentibtu. Argumento est hax dissensio Grwcorum lii&toria*
Tttlo taionon uare. Apud Cliristianos auiem, ul nullum gloriolw aucupium/Ua nulla dissensio: ab eorum doctrina
mdla (Plas aut conditio excluditur. Rident ethnici mulierculas et virgincs Christiance discxplmm addictat. sed prorstu
immerito; atm ipsi merelrkum diuimdi sinl ac meretricibus ac improbis hominibus statuas posuerinl (n. 33),
f u i mdme se testatur Tatiamu {n. 34), cum el magnam orbis partem peragrissel, et Romcp, quam in urbem allatat
faerwni, versaius euet. Redil ad Moysem el Homerwn, ac primum longe anttquiorem e$*e demonslrat [n. 35) ex Chal*
dmU el Phoemcitms scripiorifm (36) qui de Moyse loculi sunl, et ex Mgypim (37), qui illwn coltocant sub lnacho (58),
ideti amus ante Iliaca 400, ut palet ex serie regum Argivorum (39). Credendum ergo Moysi potitu quam Grwcu
(a. 40). Imo alios Homero anUquioru superat Moyses(n. Al):ac tu, qui existimali sunt sapiente*, longe unli-
φύοτ csi.
Yandem perorans (n. 42) declarai u in A$$yriorum regione natum esse, ac primo itistilutis Grcecorum imbutum
fmste, deinae ChruHana doctrina, cui $e ita profitelur adfuerescere, ut eam abnegare nefas esse judicet.
803 TATIANI ASSYRTI 804
ΤΑΤΙΑΝΟΥ
ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ
ΤΑΤΙΑΝΙ
ORATIO ABVERSUS GRiECOS.
243 1· Artium inventionem fruttra $ibi arrogantΑ 1. Μή πάνυ φιλέχθρως διατίθεσθε πρδς τούς βαρ
Graci.—Ne infensum omnino inbarbaros animum, βάρους, ω άνδρες Έλληνες, μηδέ φθονήσητε τοίς τού
ο Grseci, gerile, nec eorum invidete placitis. Quod των δόγμασι. Ποίον γάρ επιτήδευμα παρ' ύμίν τήν
enim apud vos institulum non a barbaris originem σύστασιν ούκ άπδ βαρβάρων έκτήσατο ; Τελμισ-
accepit?Nam Telmessensium spectatissimi divinandi σέων (2) μέν γάρ οί δοκιμώτατοι τήν δι' ονείρων
ex somniis artem invenerunt; prenoscendi ex astris έξεύρον μαντική ν · Κάρες τήν διά τών άστρων πρό-
Cares; Phryges etlsaurorum anliquissimi auspicia; γ ν ω σ ι ν πτήσεις ορνίθων Φρύγες κα\ Ίσαύρων οί
baruspicinam C y p r i i ; aslronomiam Babylonii, ma · παλαιότατοι, Κύπριοι θυτικήν (3), άστρονομείν (4)
giam Persse, geometriam iEgyptii, litterarum ele- Βαβυλώνιοι, μαγεύειν Πέρσαι, γεωμετρείν Αιγύ
roenla Phocnices. Quapropter desinite inventa dice- πτιοι, τήν διά γραμμάτων παιδείαν Φοίνικες. "Οθεν
re quae imiialione expressa sunt. Poesim enim ex- παύσασθε τάς μιμήσεις ευρέσεις άποκαλούντες. Ποίη
colere et cantare docuit vos Orpheus; idem et i n i - σιν μέν γάρ άσκείν κα\ $δειν Όρφεύς υμάς έδίδα-
t i a r i ; plasticen Tuscani; historias adornare com- ξ ε ν δ δ έ αύτδς κα\ μυείσθαι · Τουσκανο\ πλάττειν,
mentarii temporum apud Augyplios. Marsya autem ιστορίας συντάττειν αί παρ' Αίγυπτίοις τών χρόνων
et Olympi tibiarum modulationem ascivislis. Arobo άναγραφαί. Μαρσύου δέ καί Όλύμπου τήν αύλητικήν
Pbryges, ambo bomines agresles, fistulae concen- Β άπηνέγκασθε · Φρύγες (ο) δέ οί αμφότεροι τήν διά
(\)Πρύς "ΕΧΙηνας. Addilur in editis : Ότι ου έσχον. Oclavium autem Chaldmi el haruspices qui-
δέν τών επιτηδευμάτων, οΤς "Ελληνες καλλωπίζοντας dam et Sibyllistte Romm detinuerunt. Gbaldaeis pras-
Έλλιηνικόν · άλλ' έκ βαρβάρων τήν εύρεσιν έσχηκός. cipue astrologia tribuitur; binc ibidem Plularchus
Quod nultum ex institutis, quibus Gratcx glorianlur, tabuiam Chaldaicam in sinu Octavii interempti re-
Grcecum esl, $ed α barbarU invenlum. Sed haec pro perlam fuisse narrat. Glemens nec Gypriis, nec
tilnlo apponi non debent; non enim argumentum Chaldsis invent* haruspicinac dedccus adjudicat -
hujus orationis comprebenduni, ac instar scholii sed, ut alii fere omnes scriptores, Hetruscis, qui
habentur in Regio primo. Legitur initio μή πάν bujus discinlinae Tagetem monslratorem ferebanlur
τως in Reg, 2. babuisse. Hinc Tagetici libri apud Aromianum l i b .
(2) ΤεΛμισσέων. Uterque Regius cod. Τελμι- xvir. Ex quo emendan potest quod legilur in epi-
σέων. Sic etiam Clemens Strom. i , p. 307. At E u - stola inter Augustinianas 234, De prtcceptis O r -
sebius Pra>p. lib. x, c. 5, el Gregorius Naz. or. 3, phich, Ageticis et Trismegi$licu. Legendum Tage-
p. 401, babent utedili noslri. ticis.
(3) Κύχοιοι Θντιχήν. Hinc forte Cyprii Jovem (4) Άστρονομείν. Deest in utroque codice Regio
είλαπιναστήν κα\ σπλαγχνοτόμον convivalorem et vi- et Anglicano. Sed necessarium esl illud verbum ad
teerum sectorem colebant, teste Eustatbio p. 1413. sentenliae seriem, atque ita legeruni Glemens ct
Ex boc autem Tatiani loco non pauca Clemens r Gregorius, qui Babylonios asironomia inventores
Alexandrinus in primum Stromatum librum, p. ^ fuisse dicunl. lisdem astronomiara altribuit Gle-
307, et Gregorius Naz. in tertiam orationem, p. mens in alio opere, nempe Prolrept., p. 48. Theo-
100, translulerunt. Illam Ουτικήν videlur Gregorius doretus, lib. ι adv. Grcec. astronomiam ascribit
non harueptcinam, sed victimarum immolalionem iEgypiiis, άστρολογίαν et γενεθλιαλογίαν Chaldaeis,
intelligere. Aitenim : Τδ θύε ινδέ ού παρά Χαλδαίων pag. 407.
εΤτ' ούν Κυπρίων; Sacrificare autem nonne α Chal- (5) Φρύγες. Fmstra Gesnerus et Worthius ad
deeis, $ive α Cypriis ? Sed leve est hoc discrimen ; majorem et minorem Phrygiam confugiuiit, ut Ta-r
slve enim sacrificia, in quibus exta inspiciuntur, tianum explicent. Loquitur de Marsva et Olympo,
eiveipsa inspiciendorum ars exlorum Iribuatur Cy- ambobus Phrygibus et agreslibus. Glemens Ale-
priis, perinde est. At illud mirum est, quod Gre- xandrinus Strom. i , pag. 306: Τυ££ηνο\ σάλπιγγα
gorius Cbaldajos hic oblrudat. Hi enim secernun- έπενόησαν, κα\ Φρύγες αύλόν. Φρυγες γάρ ήστην
tur ab haruspicibus, ut palet ex his Plntarchi ver- "Ολυ|ΐπός τε κα\ Μαρσυας. Tgrrheni tubam, Phry-
Lis in Mario, p. 430 : Όκτάβιον δέ Χαλδαϊοι κα\ ges itbiam excogitaven. Phryges enim erant Olymmig
θύται τίνες καί σιβυλ)ιστα\ πείσαντες έν 'Ρώμη κατ- et Marsyas.
805 ORATK) ADVERSUS G R A G O S . 806
σύριγγος άρμονίαν άγροιχοι συνεστήσαντο· Ίυρ(5η- Α tum invenerunt; tubam Tyrrheni, fabricam aera-
vot σάλπιγγα * χαλκεύε ιν Κύκλωπες, κα\ έπιστολάς riam Cyclopes, epistolas scribere mulier, Persa-
σύντασσε ιν ή Περσών ποτε ήγησαμένη γυνή (καθά- rum, u i ait Hellanicus, oliro regina, cui noraen erat
περ φησλν Ε λ λ ά ν ι κ ο ς ) · "Ατοσσα δε δνομα αυτή ήν. Atossae. Deponite igitur bunc fasturo, nec verbo-
Καταβάλλετε τοιγαρούν τοΰτον τδν τΰφον, μηδέ προ· rum elegantiam oslentate; qui dum vosnielipsos
βάλλεσθε βημάτων εύπρέπειαν, οιτινες ύφ' υμών (6) laudatis, domeslicos adbibelis paironos. Oporiet
αυτών έπαινούμενοι, συνηγόρους τούς οίκοι κέκτη- autem u l q u i h a n c laudem sibi arrogant, Γι, si sa-
σθε. Χρή δε τδν νούν έχοντα τήν άφ' έτερων περι- piant, aliorum testimonium exspeclent, ac in ipsa
μένειν μαρτυρίαν, συνφδειν τε (7) κα\ έν τή τοΰ λό sermonis pronuntialione inter se consentiant. Nunc
n e i n
γου προφορά. Νύν δέ μόνοις ύμίν άποβέβηκε, μηδέ aulem vobis solis contigit 2 4 4 colloquiis
έν ταΐς δμιλίαις δμοφωνείν. Δωριέων μέν γάρ ούχ ή quidem similes sonos edere. Neque enim Doricorum
αυτή λέξις τοϊς άπδ τής Αττικής · Αιολείς τε ούχ eadem dictio est ac Atticorum ; nec jEoles siroili-
ομοίως τοις ^ σ ι φθέγγονται. Στάσεως δέ ούσης τοσ- ter u l Iones loquuntur. Gum ergo tantum sit inter
αύτης παρ* οΤς ούκ έχρήν, απορώ τίνα με δεί κα eos dissidium, inler quos minime oportebat, sta-
λείν "Ελληνα. Καί γάρ τδ πάντων (8) άτοπώτατον, tuere non possum, quem a roe Gracum oporteat
τάς μή συγγενείς υμών ερμηνείας τετιμήκατε, βαρ- appellari. Naoi quod omnium absurdissimum est,di-
βαρικαίς τε φωναίς έσθ' δτε καταχρώμενοι, συμφύρ- ciiones, quae vobis affines non suni, in pretio habetis,
δην (9) υμών πεποιήκατε τήν διάλεκτον. Τούτου χά et barbaris interdum vocibus abulenles, sarlagi-
ριν άπεταξάμεθα τή παρ' ύμίν σοφία, κάν εί πάνυ nem loquendi Hnguam vestram effecistis. Quaraob-
σεμνός τ ι ς fiv έν αυτή. Κατά γάρ τδν Κωμικόν rem gapienlia? vestrae valediximus, quamvis in hoc
genere praclarus omnino et spectatus aliquig ee-
sem. Nam, ut ail Gomicus:
ΈχιφνΧΧΙδες ταύτ* έστϊ (10) καϊ στωμύΑματα, Jnfrucluosi hwc tunt pampini et loquacilas,
ΧεΑιδόνων μουσεία, Λωβηταϊ, τέχνης Mnscea hirundinum: inferunt damnum haud lete
Ααρνγγίώσϊ τε οί ταύτης έφιέμενοι, Et turpe ciamanl hujut artis aucupei
Καϊ κοράκων άφίενται (11) φωνήν. Corvique ructantur sonos.
Τητορικήν μέν γάρ έπ' αδικία καί συκοφαντία συν- Rbetoricam enim ad injustitiam et calumniam inell-
•ετήσασΟε, μισθού πιπράσκοντες τών λόγων υμών tuistis, pretio addicentes sermonura vestrorum l i -
τδ αύτεξούσιον · καλ πολλάκις τδ νΰν δίκαιον, αύθις bertatem, et ssepe id quod nunc jostum, alias baud
ούκ άγαθδν παριστώντες · ποιητικήν δέ, μάχας Γ bonum asserentes. Poeticam vero, ut pugnas de-
u
Ινα συντάισητε, κα\ θεών έρωτας και ψυχής δια- scriberetis, el deorum amores et anim« corruple-
φθοράν. lam.
2. Τί γάρ σεμνδν (12) φιλοσοφοΰντες έξηνέγκατε; 2. Philoiophorum vitia et errores,— Quid enim
τίς δέ τών πάνυ σπουδαίων αλαζονείας έξω καθέ- egregii philosophando protulietis, aut quis ex iis,
στηκεν; Διογένης, πιθάκνης καυχήματι τήν αύτάρ- qui praesiantissimi fuerunt, extra arroganliam con-
(6) Ύρ? ύμων. Sic codex Anglicanus el Fronlo qui non solum inter se variie dialectis discrepant,
Docaeus in Bibliotbeca Patrum, melius quam alii sed eliam a barbaris, quos spernunl, vocabula mu-
codices mss. et editi ύφ' ημών. Mox codex Joannis tuanlur. lllud ergo absurdissimum videlur Tatiano,
Frisii, qui primus Tatianuni Grace edidit, ad mar- quod non solum se a suis dirimant Graeci, sed eliam
ginera habebat κέχρησθε pro κέκτησθε. cum barbaris conjunffant.
(7) Σννφδειν τε. Frustra Taliani interpretes ad- (9) Συμφύρδην. Sic uterqoe codex Reg. cum
dendum putant, τούς μάρτυρας; unde Gesnems sic Anglicano et edilionibus Tigur. et Front. Duc.
veriit: et tesle$ iptot inter se conuntire. Non le- Alise editiones συμφέρδην. Hanc aulem vocem
stinm i n dicendo testimonio, sed loquenlium in aplius vertere non polui, quam imitando illud Per-
iermonis pronuntiatione consensum requirit Talia- sii, sal. 1:
nus. Hunc enim consensum opponit variis pronun-
tiandi modis inler Gracos vigentibus. Quamobrem . . . Unde hcccsartago loquendi
negat eos jure serraonis elegantiam sibi vindicarc; Venerit in linguas.
priroo quidero quia aliorum exspectandum essel Melius συμφυρτήν. Mox editi παρ' ήμίν. Reg. 2,
teslimoniam, deinde vero, quia eadem pronunlian- Angl. et Ducaeus ut in lextu. Ibidem recentior co-
di ralio inler Grecos adhibenda esset; aliis enim dex Reg. et Anglic. cum edit. Tigur. et Front. ήν
aliler proDuntianlibus jam slatui non posse quinaiu έν αυτή. Deerat ήν in aliis.
aiiil Grseci. (10) ΈπιφυΧΧίδες. Duo primi versue desumpti
(8) Τό χάντων. Ita ediliones Paris. ex conjectu- sunlex Ranis Arislophanis, act. i , scen. 2, v. 5 5 ;
ra Ge&neri. Legitur τδ πάν in Tigor. et tribus niss. aequenlia unde bausta eint nescio. Tatiani oraiio-
His autem verbis insignis quaedam et absurda i n - nem esse, non versus, exislimat erudiius edilor
eoosianiia notatur. Quare monuil me vir peraculus Oxoniensis. Quod aulem de absurdis poelis dicit
et emditus R. D. de Monsoury, abbas Orbacensis, Aristophanes, eos esse infructuosos pampinos, e t c ,
legendum esse ήτιμήκατε. Dicliones vobis non affi- id Tatianus de ipsa Graecorum dicendi arle usur-
net spernilit et oarbaris interdum vocibus utenies, pa(, ila ut haec esse debeal illius verborum con-
eic. QU.Y quidem legendi ralio non videtur vilupe- slructio: Λωβηταί είσι, λαρυγγιώσί τε οί τέχνης
rari posse. Sed tamen necessariam illam esse non ταύτης έφιέμενοι. — Vere editor Oxon. EO.PATR. *
puto, quia jam .satis Talianus exprobravil Grscis (11) Άφίενται. Ulerque Reg et Angi. έφίενται.
€ontempluin barbaroruro, utea res legentium menti (12) Τί yiip σεμνόν. Rcg. secuadus, τί γάρ
haereat, ac Graecos absurdissime facere intelligant, σοφόν.
807 ΤΑΤΙΑΝΙ ASSTRII 808
stitutus fuit? Diogenes, qui -dolii ostenlatione de Α κειαν σεμνυνόμενος, πολύποδος ώμοβορία (13), πάθει
frugalitate glortabatur, cum polypum crudum τ ο - συσχεθε\ς ίλεψ διά τήν άκρασίαν άποτέθνηκεν. Αρί
rasset, morbo intesiinorum correptus propter i n - στιππος έν πορφυρίδι περίπατων άξιοπίστως ήσω-
lemperantiam periit. Arislippus in veste purpurea τεύσατο (14)» Πλάτων φιλοσόφων, ύπδ Διονυσίου διά
ambulans gratuito nepos erat. Duro Plato philoso- γαστριμαργίαν έπιπράσκετο (13). Κα\ Αριστοτέλης,
phatur, a Dionysio propter gulam venditus est. A r i - άμαθώς δρον τή προνοία θείς, κα\ τήν εύδαιμονίαν
stoteles, qui fines providenliae impcritc posuit, ei έν οΤς ήρέσκετο περιγράψας λίαν άπαιδεύτως, Άλέ-
felicilatem iis rebus, quibus delertabatur, admo- ξανδρόν τε μεμνημένος (16) μειράκιον έκολάκευεν
dum 245 inscite circumscripsit, Alexandro assen- δστις 'Αριστοτελικώς πάνυ τδν εαυτού φίλον, διά τδ
labalur, adolcscemem illum esse oblitus. Qui qui- μή βούλεσθαι αύτδν προσκυνείν καθείρίας, ώσπερ
dem amictim suum prorsus Arislotelice, quod ado- άρκτον ή πάρδαλιν, περιέφερε. Πάνυ γοΰν έπείθετο
rare se nollel, instar ursi aut pardi inclusum cir- τοϊς τοΰ διδασκάλου δόγμασι, τήν άνδρείαν κα\ τήν
cumferebat. Omnino igitur parcbat magislri decre- άρετήν συμποσίοις έπιδεικνύμένος, κα\ τδν οίκείον
lis forlitudinem in conviviis et virtulcm demon- καί πάνυ φίλτατον διαπείρων τώ δόρατι, καί πάλιν
strans, et amicum in priniis cbarum hastili iransft- κλαίων κα\ άποκαρτερών προφάσει λύπης, ίνα ύπδ
gens, ac postea plorans, seque per causam doloris Β τών οίκείων μή μισηθή. Γελάσαιμι δ* άν κα\ τούς μέ
inedia, ne iia odium suorum incurreret, macerans. χρι νΰν τοίς δογμασιν αύτοΰ καταχρωμένους, οί, τά
ftideo equidem illius etiamnum opinionum secta- μετά σελήνην άπρονδητα λέγοντες είναι, προσγεώτε-
lores, qui cum sublunaria negent providentia regi, ροι παρά τήν σελήνην υπάρχοντες, καί κατώτεροι τοΰ
ipsi yiciniores terrse quam luna, ejusque orbe i n - ταύτης δρόμου, προνοοΰσι τών άπρονοήτων. Παρ* οΤς
feriores, rebus a providentia desertis provident. δέ ούκ έστι κάλλος, ού πλούτος, ού £ώμη σώματος,
(13) ΠοΛύΧοδος ώμοβορία. De morte Diogenis, faroae nocuerunt Siculae dapes. Hinc eum Xenophon
inquit Laerlius lib. v i , varia feruntur. Alii eum non obscure vellicat in quadam ad jEscbinem epi-
cum polt/podem crudum comedisset, bili accema cor- slola. Terlullianus loco supra citato: Plato, in-
repium tnieriitse; alii cum animam continuisset. A d quit, α Dionysio venlris gralia venditatur. Carpit
banc postremam opiniouem accedit quod ail Hiero- etiam Gregortus Nazianzenus orat. 3 : Sicutam
nynius lib. u in Jovin.:Eum elito per noctem gutture Platonit voracitatem, ob quam etiam ipte venditur,
inleriisse, cum non tam mori se diceret, quam fe- ac ne ab ullo auidem di$cipulorum, imo nec ab ho-
brem morte excludere. Julianus factum Diogenis mine Grwco reaimilur. Ter profeclus est in Siciliam
pluribus defendit in qninta oratione, eumque ob Plalo, semel quidem sub Dionysio seniore, bissub
voralum polypodem crudum immerito exagitari juniore, ut Plutarchus in Dionis Vita, Diogenes
conlendit. Videlur Gregorius Nazianzenus ad banc G Laerlius Ub. m , Arislides apud Pholium lestantur.
bisloriam respicere, cum Diogeni όψοφαγίαν, sive Ulrique tyranno in offensam venit : senior eum
obsoniorum aviditatem exprobrat orat. 23, p. 414. Pollidi Lacedaemonio tradidit, a quo venditus est
Eum inter celebres όψοφάγους sive obsonii vora- jEginae; sub juniore in periculum adductus esl, ut
tores recenset Athenaeus lib. v m , cap. 5, ob buoc Dionis ad liberandam insulam hortator. Probabi-
polvpodem voratum. lius ha?c po^trema molestia in amorem Siculae men-
(Ϊ4) Άξιοχίστως ήσωτεύσατο. Videtur Tertul- sae rejiceretur; nam Dionysii junioris invilatu in
lianus haec Taliani verba interprelari voluisse cum Siciliam venit, nec inguslalis aulae deliciis abiil.
diceret Apolog. c. 4 6 : Aritiippus in purpura sub Sedaliud illud periculuro,quod Pollidi Iraditus sub-
magna gravilatis sperie nepotatur. Sed valde dubilo iit, in eamdem causain conferri non polest. Nam
an Tatiani mcnlem asseculiis s i l . Neque enim A r i - eo consilio sub tyranno seniore in Siciliam navi-
slippus trislis quidam libidinosus fuit; nec gravila- gavit Plato, ut insulam viserel, nec se in lyranni
tcm inter voluptates, sed jocum potius et lusum familiaritatem insinuavit: sed ad ejus cotloquium
adhibebat, ut ex multis ejus dicteriis apud anli- opera Dionis admissus, sic illius animum dicendi
J tios niemoratis perspicitur. V i d . Ciemenlem Alex.

'(edag. p. 177 et 179. Refert Lactantius I. ιιι ln-
stitut., c. 14, illud Arislippi dictum, ad quod re-
libertate commovit, ut slatini de illo necando aut
sallem vendendo mandata Pollidi data sinl, ul nar-
rat Plutarcbus in Vita Dionis. Erravit ergo tentpo-
spexisse Tatianum existimo: lllud inter me, aiebat ribus Tatianus. Multo minus consentit cum Plular-
Aristippus, et nepotes interest, quod isli percharo, cho S. Gyrillus, qui in libro u adv. Jul., p. 50, ait
ego gratis voluptates consequar. Videlur άξιοπί D de Platone: Ού γάρ άρεσθέντα ταίς παρ' αύτοΰ
στως idem valere apud Tatianum ac gratis apud θωπείαις τδν Διονύσιον άποδόσθαι φασ\ν αυτόν.
Lactantium. Signiflcat enim Arislippum, cum vo- Venditut enim fertur α Dionysio Ulius assentaiioid-
luptatibus se daret, coaclum non fuisse pecuniam but offenso.
statim mimerare, sed idero ei honoris habiium fuis- (16) ΆΛέξανδρόν τε μεμντψένος. Legitur ad
se ac divitibus, quibus faciie creditur, quia bo- margmem in cod. Keg. 2 : 'Αλεξάνδρω τε τι μη μένος.
num nomen existimari solenl. lllud enim άξιοπί Vox illa μεμνηαένος deest in codice Anglicano, Co-
στως in hanc sentenliam Tatianus accipere solet. telerius tom. l i l Monum. Eccl. Gr<Pi., p. 657, le-
Opponit n. 13 άξιοπιστίανρβιιρβι^ΐίδ et indigenliae [endum censet μεμηνημένον μειράκιον, adolescenli
epinioni; ei n. 11 divilibus άξιοπιστίαν attribuit; urioso assentabalur. At multo aptior emendatio, si
quia videlicet bona nomina exislimantur, nec nu- ! egamus, μή μεμνημένος, adolesceniem es$e oblilus.
mernia pecunia, si quid emere velini, aul pignora, Facile poluil excidere illud μή ob simililudinem
si pecuniam mutueniur, exigi ab iliis soleant. Jo- syllaba? sequentis. Nullus dubitosic legisse Teitullia-
calur ergo in Arislippum Tatianus, eumque libi- num : sic enim reddit hunc locum Tatiani: Aniio- i
dincs graluilo saiiasse indical, cum illum άξιοπί teles, inquit Apolog. p. 46, tam turpiler Alexandro,
στως luiuriatum, id est pretii slalim solvendi lege, regendo potius^ udulatur. Nemo non videt quam apte
veltiti bonum aliquod nomen, immuiiem fuisse respondeat illnd Terlulliani, regendo polius, nis
dicit. Taliani verbis μή μεμνημένος μειράκιον, adolescen*
<15; Ata γαστριμαργίαν έχιχράσχετο* Platonis tem cf$i oblilut.
809 ΟΚΑΤ10 A D Y E R S U S GRJECOS. 810
ούχ ιύγένβια π α ρ ά τούτοις ούχ Εστι παρά τδν Α Quibus aatem ιιοιι adest pulcbritudo, ηοη diviti»,
y
'Αριστοτέλην (17) τδ εΰδαιμον. Καλ οί τοιούτοι (18) non robur corporis, non nobililas, ab iis abest 66«
φιλοσοφείτωσαν. cundum Aristotelem felicitas. Ac talee quidem bo-
xnines philosophentur.
5. Τδν γ ά ρ Ήράκλειτον ούχ άν άποδεξαίμην, Έμαν 3. PhUoiophot vellkarepergit.— Heraclitum enim
τότ έοιδαξάμητ (19), είπόντα, διά τ δ αύτοδίδακτον
minime probaverim, qui cum essei a seipso doclu*
είναι χαλ ύπερήφανον.Ούτ' άν έπαινέσαιμι χαταχρύ- et arrogans, dicebai: Ego ipu me investigavi. Mec
ψαντα τ ή ν ποίησιν έν τ ψ τής Αρτέμιδος ν α ψ , μ υ latidaverim quod carraen in teinpk) Diana? occulia-
στηριωδώς δπως ύστερον ή ταύτης έχδοσις γένη- verit, u l postea inslar mysterii ederetur. Nam qui-
ται(20). Κα\γάροΤς μέλον έστί περ\ τούτων, φασλν, bos isla curae 8unt, i i Euripidem tragicum dicunt,
Ευριπίδην τδν τραγωδοποιδν κατιόντα, καλ άναγινώ- cucn eo ventUaret et legeret, memoriae paulaiiui
1
σκοντα. διά μνήμης κατ ολίγον τδ Ηρακλείτου σκό Heracliti tenebrae diligenier tradidisse. Hujus auieui
τος (21) σπουδαίως παραδεδωκέναι. Τούτου μέν ούν imperiiiam mors redarguU. Aqua enim iniercuie
τήν άμαθίαν δ θάνατος διήλεγξεν. "Ύδρωπι γ ά ρ correptus, cnin medicinam eodem modo ac pbilo-
συσχεΟελς, χα\ τήν ίατριχήν ώς φιλοσοφίαν (22) έπι- sopbiam pertractasset, seque slercoribus bouai
τηδεύσας, βολβίτοις τε περιπλάσας έαυτδν, τής χό- Β circumlevisset, fimo ifidurato ac totum corpue con-
πρου χρατυνθείσης, συνολχάς τε τού παντδς άπερ- vellente dilaceratus interiit. Neque eiiam audtan*
γασαμένης σώματος, σπασθελς (23) έτελεύτησε. Τδν dueZencquiper conflagralionem pronuntiat eoedesn
γάρ Ζήνωνα διά τ ή ς έχπυρώσεως άποφαινόμενον rursus bomines ad eadem resurgere, id eet, Anytwn
άνίστασΟαι πάλιν τούς αυτούς έ π \ τοίς αύτοίς, λέγω ei Melitum ad accnsandam, Bugirim ad hoapitea
δέ Ά ν υ τ ο ν χ α \ Μέλιτον (24) έπλ τ φ κατηγορείν, necaodoe, Herculem ad repetendoe cerianiinam ia-
Βούσιριν δέ έπλ τ φ ξενοχτονείν, καί Ήρακλέα πάλιν boree. Qui quidem in bac conOagrationie ratione
έπ\ τ φ άΟλεΐν παραιτητέον* δστις έν τ φ χατά τήν plurca inducit improboe quam jaetos, cum airas
έχπυρωσιν λόγφ (25) πλείονας τούς μοχθηρούς τών tantum Socrales fuerit, unus Hercules, et alii ejue-
δικαίων εΐαηγείται, Σωκράτους ένδς χαί Ηρακλέους, modi non multi exeliterint, sed pauci. Mali enim
χαί τινών άλλων (26) τοιούτων γεγονότων ολίγων, omnino plures inveniuntur, 2 4 6 <I uam
b°ni. Beus
κα\ ού πολλών. 01 γάρ κακο\ πάνυ πλείους εύρεθή- quoque malorum secundum illum auctor eese de-
(17} Παρά τότ ΆριστοτέΛητ. Ita Regii codices clilus, quia ab illis tenebris, quibus philosopbiam
cnm Anglicano et editioue Tigurina. Aliae κατά τδν demerserat, ne hydropicus quidem factus in ronsu-
'Αριστοτέλην. C lendis medicis discedere voluit. Nam, ut ait Laer-
(18) TotovTou Addit μέν admarrinem Reg. 2 , e i tius : Τών ιατρών αίνιγματωδώς έπυνθάνετο εί δύ-
mox pro τδν γάρ habet in raargine τον δέ. ναιντο έξ έπομβρίας αύχμδν ποιήσαι. Quarebat
(19) Έμαντότ έδιδαξάμητ. Legenduin credide- α medicis per cenigma, αη ex imbre iiccitatern possent
rtin, έδιζησάμην; lum quia insulsa prorsus efsset et efficere.
Tatiani salibus indigna baec ταυτολογία : Heracli- (23) rjrflwr^/c-ExifUimavitaucloreditionis Oxo-
tum non probaverim dicenletn, Ego meipsum docui, niensis sic inlerpretandum esse: Dilaceratm α cani-
quia α seipso doctus erat et superbus; tum quia nie- hus, interiit. At nequaquam Tatianus dilaceratuin a
morabite est inprimis illud Heracliti diclum, quod canibus Heraclitum dicit, sed ab illo bovis slercore,
refertur a Juliano, oral. 6 : Έδιζηαάμην έμωυτόν, quod lotum corpus convellebat et dilacerabal. Sic
Ego meipsum intestigavi. GonOrmant emendationem etiam apud Tertuilianum Heraclitus u bubulo sier~
nostram baec Laertii de Heraclito verba, iib. i x : core oblitum exustisse dicitur. Idem testatur Her-
Έκουσέ τε ούδενδς, άλλ' αύτδν έφη διζήσασθαι κα\ mippus apud Laertiura lib. ix, nempe Heraclitum,
1
μαθείν πάντα π α ρ εαυτού. Neminem audiwt, sed cum pueris jussisset ut sebovis stercore oblinerent,
u investigasse teipsum dicebat, et α seipso omnia dt- κατατεινόμενον δεύτε ραίον τελευτήσαι, κα\ ταφή ναι
dicisse. έν τή άγορςί, obrigume ac postridie interiisse ac $e-
(20) Γέτηται. Sic legitur hic locus i n margine pultum fuisse in foro. Fucum fecit erudito Anglo
Regii secundi : Γένηται. Κα\ γάρ έτεσι τριάκοντα quod ait ibidem Neanthes Gyzicenus, fleraclilum
περ\ τούτων. μτι δυνηθέντα αύτδν άποσπάσαι τά βόλιτα μεϊναι,
(21) Τό ΉραχΛείτον σκότος. Editio Ticurinaxb jv και διά τήν μεταβολήν άγνοηθέντα, κυνόβρωτον γ ε
Όραχλείτειον σκότος. Reg. I et A n ^ i . Ήράκλειτον. νέσθαι, cum ηοη potuisset itercus avelUre, ibidem
Neuio nescil Ileraclituni apud antiquos σκοτεινό ν mansisse, et cum ob immutalionem agnitus non fuis-
appellalum fuisse. Tenebrosum appellat Tertullia- tet, canibus escam [nisse. Sed boc Neanthis teslimo-
mta l i b . De anima. Unus ex legalis Philippi Mace- nium pugnat illud quidem cum Hermippo de He-
donum regis ad Anaibalem Heraclitus scotinus vo- racliti sepullura, nequaquam autem de morlis ge-
cabatur, nomen et cognomen Heracliti Epbesii r c - nere; si quidem uterque Heraclitum bovis stercore
ferens. Emendandus^Cyrillus Alexandrinus in lib. ι oblititm periisee meinorat; verum alter posiridie
adt. Jul., pag. 13, ubi legitur sepluagesima Olyra- sepultum dicit, alter a canibus voralum proplerea
piade floruisse Democritum et Anaxagoram pbiloso- quod ab hominibus agnitus non fuisset.
pbos pbysicos simul e l Heraclidem cognomine Σκο- (24) ΜΙΖιτοτ. Reg. 2, Μέλητον.
τεινόν. Wemo noA videt legendum esse Heraclitum. (2
(25) ~ τφ κατά. τήτ
Έτ . έκχύρωσιτ
. . Λόγφ. Nullus
Lepide jocatur in bas Heracliii lenebras Plato, cura bic liber Zeoonis de conflagratione aut de universo
ail lib. π De rep., p. 498, studium philosophia? in cilatur; sed quod ex illius de conflagralione sen-
plerisqae citiug exetingni quam solem Heracliti, quia tenlia consequebatur, id refellit Talianus.
videlicet clare interdum et splendide disserebat He- (26) "ΑΛΛωτ. Deesl in.Reg. secundo. Uox lego πάνυ
racliius. utleslalur Laertius, sed cilo lenebris suis πλείους υ t i n R e g . 1, et Angl. Reg. 2, ad marg. πολύ
immergebatur. πλείους. Editi πάλιν πλείους. Doclus abbas in supe-
(22) Ίατρικητ ώς φιΧοσοφΙατ. Medicinam eodem riore pagina laudatus existimal Heraclitum bic pro
IIHXIO ac philosopbiara pertractasse dicitur tiera- Herculereponenduuhut apudJustinum Apo/. i,n.40.
JPATHOL. G E . VI. SL6
811 ΤΑΤΙΑΝ1 ASSYRII 811
prebendetur, et in cloacis et vermibus et nefanda Α σονταιτών αγαθών. Καί δ βεδς κακών άποδειχθήβε-
patrantibus vereari. EmpedoclU aulem arrogantiam ται κατ' αύτδν ποιητής, έν άμάραις τε κα\ σκώληξι,
iguis in Sicilia eruptiones coarguerunt, quia cum καί ά££ητουργοίς καταγινδμενος. Εμπεδοκλέους γάρ
Deus non esset, parum abfuit quin se Deum esee τδ άλαζονικδν α! κατά τήν Σικελίαν τού πυρδς άνα-
roentirelur. Rideo etiam Pberecydis aniles fabulas, φυσήσεις απέδειξαν* δτι μή βεδς ών τοδθ' δπερ
et ejus decretorum Pylhagoram baeredem, et Plato- έλεγεν (27) είναι κατεψεύδετο. Γελώ κα\ τήν Φερε-
nem, eiiamsi id negent nonnulli, imitaiorem. Quis κύδους γραολογίαν (28), καί τού Πυθαγόρου τήν περί
autem caninas Cratetis nuptias iestiroonio suo com- τδ δόγμα κληρονομίαν, καί τήν τοΰ Π)άτωνος, κάν
probaverit, ac non potius rejecla ejus similiura τίνες μή θέλωσι, περί τούτου μίμησιν. Τίς γάρ άν
arroganti linguae insania, ad id quod vere bonum έπιμαρτυρήσαι τή Κράτητος κοινογαμία (29), καΐού
est inquirendum sese convertat ? Quare non vos μάλλον (3Q) παραιτησάμενος τήν έντυφον τών Ομοίων
abripiant pbilosophorum, qui philosophi non sunt, αύτψ γλωσσομανίαν, έπϊ τδ ζητεΐν τδ κατ* άλήθειαν
solemRes convenius; qui secum ipsi pugnant, et σπουδαίον τρέψεται; Διόπερ μή παρασυρέτωσαν υμάς
ut quaeqoe res in raenlem venerit, ita eam quisque αί τών φιλοσόφων κα\ ού φιλοσόφων (31) πανηγύ
effutiant. Multae autem etiam apud eos offensiones; ρεις, οίτινες εναντία μέν έαυτοίς δογματίζουσιν* κατά
odit enim alter alterum; aeoaul» inter geopinionibus g δέ τδ έπελθδν έκαστος έκπεφώνηκε (32). Πολλά δέ
certant, praetantiora loca ob arroganliam eligunt. καλ παρ' αύτοίς έστι προσκρούματα* μισεί μέν γάρ
Oportebat anteni, ut nec iraperia anticipalis officiis έτερος τδν έτερον* άντιδοξοΰσιν δέ έαυτοίς (53), διά
cotereirt, aec principibae asaeBtarentUT, aed exspe- τήν άλαζονείαν τόπους επιλεγόμενοι τούς προύχοντας,
ctarent, d u n magni ad eos veniant. Έχρήν δέ μήτε βασιλείας (34) προλήμματι (35) θε-
ραπεόειν, ή κολακεύειν τούς ηγουμένους* περιμένειν δέ μέχρις άν πρδς αυτούς οί μεγιστάνες άφίκωνται.
4. Merito heec spernunt Chmtiani ac $olum Deum 4. Διά τί γάρ, άνδρες Έλληνες, ώσπερ έν πυγμή
celunt. — Quid est igiiur, ο Gweci, cur tanquaui ίιι συγκρούειν βούλεσθε τάς πολιτείας καθ' ημών (36);
(27) Τονθ" δχβρ ΜΛεγεν. Claudicat bic Taliaui eimi editoris ralio, ex Glementis, Theodoreti et
sententia, sed emendan potest levissima immuta- Suidae lesiimoniis petita. Celebriores enim Cyniei
lione, si pro τοΰθ' δπερ έλεγεν, legamus τοΰτο παρ* ob cauinos, sive publicos concubitus, quam ob mn-
ολίγον. Non enim dicebat Empedocles se Deum liemm comrounitatem. Gregoriug Naz. orat, 23, p.
eese, sed astu consequi voluit ut Deus baberetur, 19, κοινογαμίαν, u l Tatianus, exprobrat Crateti. Sed
ac ea mente in ardenteni iEtnam desiluit. Quare Elias Gretensis videtur legisse κυνογαμίαν. Hanc
nihil propius factum est quam ut evanuisse et in eniiu potissimum causam affert, cur Grates ita no-
coelum translatus.esse crederetur. Sed illiuscom- r leiur, quod in publica schola corpus cum uxore ml-
luentuw nudaverunt crepidje, quas igois erumpens $cueril.
rejecit. (30) Καϊ ov μαΛΛοτ. Reg. 2, cum A n g l . xal
(28) ΓραοΛογίαν. Pberecydes anilium fabularum μάλλον. Mox Reg. 2, έπιζητείν έπ\ τψ et aa marg.
auctor hoc loco dicilur, non ob descriptam deorum τό. Angl. έπ\ τδ ζητείν έπ\ τό. Sic etiam Tigur.
genealogiam, ut eruditi viri Gesnerus et Worth. cen- (31) ΦιΛοσόφωτ κα% ου φιΛοσόφωτ. Delendum
suerunt, sed ob inventam Metempsychosim. Aniles videtur illud καί quod hujus gripbi eleganUam de-
labulas vocat Tatianus hoc dogma, quod a Phere- fbrmat. Erit eoim elegantius si legas, utapudCle-
cyde Pytbagoram accepisse, Platonera imUatione menlem ΑΙΡΧ., άκουε μύθο ν, ού μΰθον Hb. Qu i dives 9
expressisse pronuntiat. Addit de Platone nonnullis etc. et άνδρες ούκ άνδρες initio Exhort., vel forte
videri secus. Revera sic elaboravit Plato in hac legenduro, u l apud Justinura in minore ApoL, n. 3 :
illustranda sententia, ut illius parensel arcbitectus Φιλοψόφων καί ού φιλοσόφων. StrepUus ηοη sapien-
babitus sit. Hinc Irenaeus sic de Metempsycbosi ac tice amatorum.
de Platone loquitur !ib. u , c. 33 : Ad hwc Plato, (32) Έκπερώτηκε. Edit. Tigar. έκπεφρόνηκε.
vetus ille Athentensis, qui et primus sententiam hane Parig. anni 1615 έκπεφρώνηκε. Mox Reg. 2 έπιπροσ-
introduxit, cum excusare non posset, oblivionit in- κρούματα.
duxit poculum. De eodem Plalone Tertulliantis lib. (53) Έαντοις. Ita Reg. 1, cum Anglicano el Front.
De antma, c. 23 : Novum, inquil, elaboravit argu- Duc. * edili αύτοίς, αύτοίς Reg. 2.
mentum, μαθήσεις αναμνήσεις, id eet discentias, (34) ΒασιΛείας χροΛήμματι. Ita Reg. uterque
reminiscentias esse. Suslulimus ope codicis Augli- cum Anglicano; editi, excepto Tigur., babeni
cani τήν ante has voces περί τούτου. Π βασιλέας, ex coujectura prorsus inulili. Puiarunt
(29) Γ# Κράτητοςκοινογαμία. Legendum monei enim erudlti viri, banc vocem, βασιλείας esse in
κυνογαμία auctor editionis Oxonieneis. Quam le- singulari gignendi c a s u ; hinc aucior edilionfe
ctionem dupuci ratiune confirmat; 1° quidem, quia Oxon.sicinterpretandum putat, silegatur βασιλείας,
communes nuptias nusquam Crates approbasse, regix majeitalis pratextu. A l facilis el usUala eat
uieretrices nonnunquam insectatos esge dicilur. haac loquendi ratio, βασιλείας προλήμματι imperia
Deinde vero quia apud Glementem Alexandrinum eive inaperantes aoticipatia officiia colere. Naro ut
Strom. iv, p. 523, apud Tbeodoretum adv. Grac. άρχή non solum imperium designat, sed eoa eiiam
p. 671, et apud Suidam Grates dicitur κυνογαμίαν, qtii imperant, sic etiara βασιλεία. Hinc iUad Giv>
sive caninas nuptias aperio et publico concubitu in gorii Naz. orat. 3, p. 66, in pbiloeopbos d i c t u m ,
porticu celebrasse. Assenliri non possum erudito τάς σεμνάς τυραννίδας μόνον ού προσκυνούσι, εψΙβΛ-
viro communitatemrnulienim Grateti probatam non didas tyrannides tantum mm adorant.
fuisse. Gerte Diogenes illius praeoeptor hoc inler (35) ΠροΛήμματι. Reg. 4, προσλήμματι, 2 , προ-
alia imptidenlcr autumabat, teste Laertio, comnm- λήματι. lta etiam edilio Paris. anni 1615, et Oxon.
nes mulieres esse oporlere, ne verboquidem nuptias Habenl προλήμματι cod. Angl. el DucaBas.
ajppellans. Ipse Grates filiam suam discipulis fertur (36) Καθ' Υψών. Ita Reg. ulerque cum A a g l i c ;
tradidisse. Quod autem meretricibus convicium fe- editi καθ* ήμας. Mox iideni codices ciim edHioae
cisse dicitur, id minime niirum de homine omni- Ticurina τοίς τινών. A l i a editione* τοίς υμών.
bus couviciari solito. Magig arridet allera dociis*
813 ORATIO A D Y E R S U S GRiECOS. 814
Καλ tl μή τοις τινών νομίμοις συγχρήσθαι βούλομαι, Α pugHatu aliorum inetituta iiicilare in ROg velilig?
τίνος χάριν καθ ά π ε ρ μιαρώτατος μεμίσημαι ;Προσ- Ac si nonnallorum instUratte uli uolo, cur Unquam
τάττει φόρους τελεΤν ό βασιλεύς; "Ετοιμος παρέχειν. ecelestissimus odio babeor ? Jubet rex tributa peit-
Αουλεύειν ό δεσπότης και ύπηρετείν; τήν δουλείαν dere? Paratus eum solvere. Servire et ministrare
γινώσκων (37). Tbv μέν γάρ άνθρωπον ανθρωπίνως domimis? SenrUutem agnosco. Homo enim, ut ho-
τιμητέον. Φοδητέον δέ μόνον τδν θ ε ό ν δστις άνθρω- minem decet, colendug e s t : eolus autem Deus uie-
πίνοις ούκ Εστιν δρατδς δφθαλμοίς, ού τέχνη περι- tuendus, qui nec oculig bumahis cerni potest, nec
ληπτός. Τούτον μόνον άρνεϊσθαι κελευόμενος, ού arte comprehendi. Hunc negare si jubear, hac tan-
πεισΟήσομαι, τεθνήξομαι δέ μάλλον, ίνα μή ψεύστης lum iu re non parebo, moriarque potius, ne mendax
τεαλ αχάριστος αποδειχθώ. Θεδς δ καθ'ημάς ούκ Εχει ei ingratus arguar. Beug nosler non esse coepit in
σύστασιν έν χρόνψ, μόνος άναρχος ών, καλ αύτδς lempore, cum solus sine principio, ipse omniom sit
υπάρχων των δλων άρχή. Πνεύμα δ θεδς, ού διήκον (38) principium. Spiritus Deus, oon iamen maleriam
διά τ ή ς ύλης, πνευμάτων δέ υλικών κα\ τών έν αυτή permeans spiritus, sed materialium spirituum et
σχημάτων κατασκευαστής· αόρατος τε κα\ άναφής, figurarum, quae in materia sunt, opifex ; etvigu et
αίσθητών καλ αοράτων αύτδς γεγονώς πατήρ. Τούτον tactu indepreheiisus, quippe 247 c u m
- P ^ sensi-
διά τ ή ς ποιήσεως αυτού ίσμεν, κα\ τής δυνάμεως Β biliura et invisibilium exslilerit parens. Hunc ex
αυτού τδ άόρατον τοις ποιήμασι καταλαμβανόμεθα. his quae creavit cognoscimus, ei poleoltara invisi-
Δημιουργίαν τήν δπ'αυτού γεγενη μένη ν χάριν ημών bilem ex operibus appreheodimus. Opus ab eo iio-
προσκυνείν ού θέλω. Γέγονεν ήλιος καί σελήνη δι' stra cauea condkum adorare nolo. Sol et luna
ημάς· ε ί τ α πώς τούς έμούς (39) ύπηρέτας προσκυ propier noe creata simt; quomodo ergo ministros
ν ή σ ω ; Π ώ ς δέ ξύλα χαί λίθους θεούς άποφανούμαι; roeos adorem! Quomodo ligna ei lapides pronunliem
Πνεύμα γ ά ρ τδ διά τής ύλης διήκον Ελαττον υπάρχει deog ? Eat enim epirttu divioiore inferior ille spi-
τού θειοτέρου πνεύματος· δπερ δέ (40), ψυχή παρω- rKus, qui materiam pervadit; qui quidem cum anima*
μοιωμένον, ού τιμητέον επίσης τφ τελείφ θ ε φ . Άλλ' assimilatus sit, non eodem ac perfectus Deug bo-
ούδε τδν άνωνόμαστον θεδν δωροδοκητέον (41). Ό nore colendus est. Neque eiiam illum non enarra-
γάρ πάντων άνενδεής ού διαβλητέος ύφ' ημών (42) bilem Deum munerari debemus. Nam qui nulliug
ως ενδεής. Φανερώτερον δέ έκθήσομαι τά ημέτερα. roi indigus est, is ut indigere exislimetur minime
a nobis conimitiendum est. Apertius autem nostra
exponam.
3. βεδς ήν έν άρχή· τήν δέ αρχήν Λόγου δύναμιν C 5. Christienorum doctrina de mundi ereatione per
παρειλήφαμεν. *0 γάρ Δεσπότης τών δλων, αύτδς Verbum. — Deus erat in principio : principium au-
υπάρχων του παντδς ή ύπόστασις, κατά μέν τήν lem Yerbi potentiam esse accepimua. Universomm
μηδέπω γεγενη μένη ν ποίησιν μόνος ή ν καθδ δέ πάσα enim Dominus: quatenus quidem mundus nondum
δόνα μ ι ς , ορατών τε καί αοράτων αύτδς ύπόστασις erat creatus, golug erat; quatenus aulem ipse po-
ήν, συν α ύ τ φ τά πάντα (σύν αύτψ γάρ) διά λογικής teiitia omnis, et eorum quae videntur et non viden-
δυνάμεως, αύτδς κα\ δ Αόγος δς ήν έν αύτψ ύπέστη- iur hypostasis sive sustentaiio erat, omnia cuii.
σε (43). βελήματι δέ τής άπλότητος αυτού προπηδ$ eo per rationalem potentiam sustentabal ipsum etiam
(57) Γινώσχωτ. Reg. secundas ad marg. et Joan- in qua mibiiia et invistbilia cuncta contistunt, omnia
nis F r i s i i eodex pariter ad marg. et Fronto Ducaeue cum ipso erant. ln ipso enim per potentiam Verbi,
habenl γινώσκω. Altae editiones ^ ινώσκων. tum tpte> lum Verbum, quod in eo eraf, exttilil.
(38) Aii\xor. Reg. uterque et Fronto Ducaeus Inde accusatus Talianus quod Yerbum ante mundi
διήκων. crcationem non actu, ut personam, sed polentia
(59) Τους έμούς. Postrema vox percommode re- tantum credideril in Patre cum aliig rebus exsti-
perta esl in Reg. primo; deerat in aliis mss. et edi- lisse. Iniquam criminalionein nova inlerpretatio
tis, excepta editione Frontonis Ducaei. refellit. Haecautem verba σύν αύτψ γάρ uncinig
(40) "ΟΛΒΟ δέ. Reg. 2, et Angl. cum editione inclusi nec in interpretando Latine rcddidi, quia
Tigur. ώσπερ δέ. ab aliquo librario addita videntur. Nam 1· lllud
(41) Ουδέ τότ άτωτόμαστοτ Θεότ δωροδοχη- γάρ deest in Regiig codicibus et Anglicano et T i -
τέοτ. S i qnis illud δωροδοκητέον, idem esse non gurina ediiione. Quod si hacc vocula a iibrariig ad-
patet ac munerari, et baVc verba ita reddenda exi- d i l a ; idem dicendum erit de big vocibug σύν αύτφ
gtioiet, u i reddidit Gesnerus: Non existimandum quae cum ea necessario conjuncta sunl. 2° Repu-
etf Demm innominatum muneribus affici, haud equi- gnat ut Deug dicatur solus non fuisse, quia omnia
dem repagnabo. Hujus verbi is videlur sensus esse in eo potestale exsistebant. 3° Non aliter legit hunc
maxime aceuratus : lonnera in mentem venire non locum Terlullianug, qui Tatianum sic imilatur :
debeni, i:bi de Deo, qui noroine caret, agitur. L o - Ante omnia enim, inquit cap. 5, adv. Prax. Deu$f
quiiur manifeste Tatianug de viclimis et nidoribug, erat $olu$, ip$e sibi et mundus et tocus el omnia. So-
qutbos elhnici deoe suoe colebant. Infra n. 16 deos lus autem, quia nihil extrin$ecus prater illum. Cv-
vocat δωρολήπτας. temm ne tunc quidem wlui; habebat enim tecutn,
(42) Ύρ'ημωτ. Codex mss. Angl. ύφ'ήμίν. E d i - quam habebat in semetipto, ralionem suam scilicet.
tio Oxon. e i ParU. an. 1615, ύφ' υμών. l)eum ergo Tertullianus golum non fuisse exigiimat
(43) Ύχέστησε. Hoc verbum prave reddituro in antemnndi creationem, quia Verbumillius cum eo
•euientiam Tatiani tenebrag injecit. Sic enim babet exsistebat, minime vero propter creaturag potenlia
iuierpreiatio Gesneri: St teroretpiciaspotentiam eju$ 9 in ipso exgistenles.
815 ΤΑΤ1ΑΝ1 A S S i K l l
m
illud Verbum, quod erai in eo. Voluntate auteuu Α Λόγος* ό δέ Λόγος ού χατά κενού χωρήσας (44),Ιργον
gituplicitatis ejus prosilit Yerbum; Yerbum autem, πρωτότοκον τού Πατρός (45) γίνεται. Τούτον Εσμεν
non in vacuura progressum, ftt opus primogenituni τού κόσμου τήν αρχήν. Γέγονε δέ χατά μερισμον,
Patris. Uoc scimus esse mundi principium. Natuni ού χατά άποκοπήν. Τδ γάρ άποτμηθέν τού πρώτοι»
est autem per coramunicationem, non per abscis- χεχώρισται* τδ δέ μερισΟέν οίκονομίας τήν αίρεαν
sionem. Nani quod abscissum est, a primu aepa- προσλαδδν (46) ούκ ένδεά (47) τδν δθεν είληπται *ε·
(44) Ού χατά xsrov χωρήσας. Yerbum ηοη pro- Λα6όν. Non probat Justinus banc luquendi ralio»
gressum est in vacuum ei inane, quia statim atque nein : ait enim Diaioa. n . 61, ea quae dividunlur el
progressum est', mundus e nihilo educlus. l n quo scinduntur τά μεριζομενα κα\ τεμνόμενα, ηοη ea-
quidem signiOcal Talianug Yerbum non esse rem dem permanere. Sed quod in bac voce displicebat
inaiiimatn, sive sonura inanem, ged personam om- Justino, id corrigit Tatianus, dum ait: Quod auten
nibus Patris ideis, ejusque polentia et omnibus toluntariam administrationem suscipiens per com-
attribulis inslructam • qua progrediente non potoit municationem progreditur. His enim verbis decla-
effectio non cousequi. Tatiani sensum egregle ex- ratur Yerbum, non ut efficientiam a Palre abecis-
plicat Terlullianus dum a i t : Quod est entm, dices, sam, nec ut sonum, qui in auras evanescat, sed ut
**rmo, niti vox et tonus o r a , ef, sicut grammatici Filium Patri sequalem, ejusque idets el omnibug
tradunt, aer offensus, intelligibilis auditu, cceterum β atlributis ab aelerno donatum prodiisse, nec crea
vacuum netcio quid el inane et tncorporale. At ego ttim fuisse sie progrediendo aut mulalum, sed vo-
nihil dico de Deo inane et vacuum prodire potui$se
9 lunlariam administralioneni suscepisse. Sed si hxc
ut non de inani et vacuo prolatum, nec carere substan- Yerbi progressio nihil aliud est auatn voluntariae
tia quod de tanta subslantia processit, ei lantas sub- administrationis susceptio, cur Yerbum μερισθέν
staniias fecit; fecii enim et tpsc quw faela sunt per sive per comniqnicalionem progressum aut natuui
illum. Quale est ut nihil $it ipse sine quo nihil factum dicitur? Cur Tatianus utitur facis ex alia face ac-
e$t; ut inanis %olida el vaeuus plena el incorporulis censa? exemplo, quod generationi aeternae explicand*
eorporalia tit operalus. Tertull. cap. 5 adv. Prax. aptum et appositum videtur? Ad hujus rei explana»
(45) "Εργον πρωτότοκον τού Πατρός. Sic Regius tionem adjuvat Tertullianus, cum a i t : Tunc igitur
primus; editi του Πνεύματος, excepta lamen edilione etiam ipse sermo tpeciem et ornaium $uum sumii f
Frontonis Ducaei. Non verendum est ne Filium Dei sonum et vocem, cum dicit Deus : < Fiat lux, > adv.
in rebus creatis numeret Tatianus. Satis ejus aeter- Prax., c. 7. Idem paulo anle dicebat, nempe cap.
niiati consulit, dum illud omnia ab anerno susten- 5 : Rationalii enim Deus, et ratio in ipso priu$;et
tasse d i c i t , ataue banc generationem ad niundi ita ab ip$o omnia. Qum ratio tentus ipsius tit; hanc
creatiouem nihii aliud esse quam volunlariam ad- Graeci λόγον dicunt, quo vocabulo etiam sermonem
ministrationem. jEqualitalera et substantiae unita- appellamus. Ideoque jatn in usu ett nostrorum per
tem non minus aperte declarat, cum Yerbum ait stmplicUatem interpretationis, sermonem dieere in
esse lumen de lumine accensum; ita lainen ut primordio apud Deum fuisse, cum magit rationm
a Patre separari non possit. Yerbum ergo vocatur ρ compelat antiquiorem haberi, quia non termonalU α
A
opus, quia non in vacuum progreuum est, sed sla» — - * sed ralionalis Deus eliam· —#-—•«^.««»
principiOy ·
ante principium;
tiin atque prodiil, effeclus conseculus est. Unde el quia ipse sermo ratione consistens, priorem eam
Pbilo lib. De sacrificiis Abel et Cain, p. 140 : Ό γάρ ut subttanttam suam ostendit. Tamen et sic nihil
θεδς λέγων άμα έποίει, μηδέν μεταξύ άμφοίν τιθείς· interest. Nam etti Deus termonem wutn nondum
εί δέ χρή δόγμα κινεϊν άληθέστερον, ό Αόγος έργον miserat, promde eum cwn ipsa et tn ipta ratiom
αυτού. Deus enim *imul dicendo faciebat, nihil tnier inlra semelipsum habebat, tacite cogilando et dtipo-
utrumque tpalii interponent; vel si verior sententia nendo *ecum, quce per sermonem mox erat factunu.
proferenddy Verbum est opus ejus. Justinus Dialog. Subtilis illa ejusdeni personae sub duobus nomini-
n. 114, conlendit bis in verbis : Videbo ccelos tuos, bus consideralio non displicuit Augustino, qui in
opera digiiorum tuorutn, nou aliam operationein libro QucBsiionum ocloginta trium eiplicans illud
inielligendam esse quam Yerbum Dei. .Sic etiam Joannis : ln principie eral Verbum. quaest. 63, sic
Tertullianus adv. Hermogen., c. 2 0 : Sapientiam loquitur: Hoc loco meliut Verbum interpretamur,
fuisse initiura viaruui, quia cogilatio et aispositio ut significetur non solum ad Patrem respectm, $ed
prima Sophice (it operatio, de cogilatu viam overibus ad ilia eliam, quce per Verbum facla tunt, operativa
instituens. In quo quidem observandum est Ycrbum potentia. Ratio autem, elsi per eam nihil /Sa(, recte
appellari opus, non solum quia Deus instrumenlis ralio dieitur. Huc ergo redil id quod Filio ad inundi
non indiget ac dicendo operalur, sed eliaro maxime creationem progredienti communicatum fuit a Pa-
quia per consubstantialem personam operatur, nou tre, nempe epecies et ornatus, sonus et vox, ut ait
uer sonum evanescentem aut inanimam eiQcienliam. n Terlullianus, cujus verbis respondet apud Tatia-
u
Hinc etiam yocatur upus primogenitum, quod de re num volunlariae administrationis suscepiio. Subtili
inanima dici non posset, cui uec ideae mundi ines- dislinctione eadem persona nunc ralio, nunc Yer-
sent, nec omnipoteniia ad mundum creandum. Sed bum dicitur; sed non magis in Filio suspicaoda
cum ideae, qua3, ut pote ailerns, antiquiores sunt mutalio, quam in ipso Patre, qui non termonalisa
iimiido, traditae Yerbo fuerint; cumque exemplar princjpio, sed ralionalis etiam anle princtpium. Sed
inuudi iu boc Yerbo omnia sustentante descriptuna cur Tatianug, ilidern u l Justinus, exemplo utitur
fuerit, Yerbuoi appellatur opus primogenituui Pa- facis de alia face accensse ? Nonne id aptius qua-
tris. Tola res ilhtslratur bis Pbilonis verbis ex libro draret cum aelerna generaiione, i n qua Deus tolam
De mundi opificio : Ούδ' ό έκ τών ίδεών κόσμος άλλον guam Filio subgiantiaui ita iradidit, ut ipse eaui
Αν έχοι τόπον, ή τδν θείον Λόγον τδν ταύτα διάκο- non amilleret, quemadmodum fax, ex qua aliae ac-
σαήσαντα... ΕΙ δέ τις έθελήσειε γυμνοτέροις χρήσα- cenduntur, minime minuitur. 1° Jam observavimu»
σθαι τοις όνόμασιν, ουδέν αν έτερον εΓποι τδν νοη- ad Jusiini Dialog. n. 128, aeternara generationeiu
τδν είναι κόσμον, ή θεού Λόγον ήδη κοσμοποιούντος. et processionem ex temporaria progressione diju-
Neque iUe ex ideis mundus alium habueril locum, dicari. 2* Exemplum fac.s de alia aceensas non
quam divinum Verbum, quod adornavit hccc omnia... idcirco adbibent Juatinug el Tatianus, quod Filiuiu
Quod $i cui libtat apertioribus uti vocabulis, nihil Dei tunc lumen de lumine esse cctpisse credideriidj
aliud dixerit etxe mutidum intelligibilem, quam Ver-
bum Dei mundum jam condentis.
(46) Τό δέ μεριο*0έν οίχονομίας alpear npoc- (47) Erdsti. Reg. 2, ενδεή.
917 ORATIO ADVERSUS GRiECOS. S18
T
«οίηχεν. "Οσπερ γ α ρ άπδ μιας δχδδς άνάπτεται μέν Α ratur. Quod autem 2 4 8 P* communicationem
κυρά πολλά, τ ή ς δέ πρώτης δαδδς διά τήν έξαψιν progreditur voluntariam administrationem susci-
τών πολλών δ^δών ούχ έλαττούται τδ φώς· ούτω χαλ piens, id eum non imminuit ex quo desumptum
δ Αόγος, προελθων έχ τής τού Πατρδς δυνάμεως, ούχ est. Quemadmodum enim ex una face multi ignes
Αλογον πεποίηκε τδν γεγεννηκδτα. Κα\ γ ά ρ αύτδς accenduntur, nec tamen primae facis, ob plures ac-
έγω λαλώ, χαλ ύμείς άκούετε, χαί ού δήπου διά τής censas faces, lux imminuitur: sic Verbum ex P a -
μεταβάσεως τού λόγου χενδς δ προσομιλών λόγου tris potentia prodiens, genitorem Verbi expertem
γίνομαι· προβαλλόμενος δέ τήν έμαυτού φωνήν, δια- non fecit. Nam et ego loquor et vos andiiis; nec
κοσμείν τήν έν ύμίν άχόσμητον ύλην προήρημαι. Καλ propter transmissionem sermonis ego qui alloquor
χαδάπερ 6 Λόγος, έν άρχή γεννηθε\ς, άντεγέννησε (48) sermone vacuus fio; sed vocem meam proferens
τήν καθ* η μ ά ς ποίησιν, αύτδς έαυτψ τήν ύλην δ ή materiam in vobis inornatam ornare instiluo. E t
μιου ργή σας* ούτω χ ά γ ώ , χατά τήν τού Λόγου μ ί μ η qoemadmodum Yerbuni in principio genitum, v i -
σιν αναγεννηθείς, χα\ τήν τού αληθούς χατάληψιν cissira raundum nostrum genuit, cum ipsum sibi
πεποιη μένος, μεταρρυθμίζω (49) τής συγγενούς ύλης materiam produxisset, sic ego quoque ad imilatio-
τήν σύγχυσιν. Ούτε γάρ άναρχος ή ύλη χαθάπερ ό nem Verbi regeneratus et verilatts illustratus co-
βεδς (50), ουδέ διά τδ άναρχον χα\ αυτή Ισοδύναμος ^ gnitione, maleria) mihi cognatae confusionem einen-
τψ β ε φ · γεννητή δέ χαί ούχ ύπδ τού άλλου γεγονυΤα, do. Non enim caret initio maleria, queraadmodum
μόνου δε ύ π δ τού πάντων δημιουργού προδεβλη- Deus: nec Deo, u i prlncipii expers, parem babet
μένη. potestatem; verum creata est, nec ab alio facta, sed
a solo universorum opifice producta.
6. Καλ διά τούτο χα\ σωμάτων (51) άνάστασιν έσε 6. Ex hi$ iequitur resurrectio, quat argumenlh
σθαι πεπιστεύχαμεν μετά τήν τών δλων συντέλειαν, confirmatur. — Proplerea etiam corporuiA resur-
ούχ ώ ς οέ ΣτωΙχολ δογματίζουσι χατά τινας κύκλων reclionem futuram credimus, ciim orania fuerint
περιόδους, γινομένων άε\ κα\ άπογινομένων τών αυ absokHa; non, ut Stoici decernuot, aecundum quos-
τών, ούκ έ π ί τι χρησιμον άπαξ δέ, τών καθ'ημάς dam orbium circuitus iisdem semper nascentibus
αίώνων πεπερασμένων, κα\ είς τδ παντελές, διά μό et pereunlibue, nullam ob rem utilem; sed semel,
νων τ ώ ν ανθρώπων τήν σύστασιν έσεσθαι, χάριν saculjs nostris absolutis, e l in perpeiuum, propler
κρίσεως (52). Δικάζουσι δέ ήμίν ού Μίνως, ουδέ 'Ρα- bominum solorum constilutionem, jodicii causa.
δάμανθυς (53), ών πρδ τής τελευτής ουδεμία τών iudicium autem de nobis nec Minos nec Rhadaman-
t B 1 1 8
ψυχών, ώ ς μυθολογούσιν, έκρίνετο· δοκιμαστής δέ C ^ c i u D t , quorwn ante mortem nulla prorsus,
αύτδς δ ποιητής βεδς γίνεται. Κάν γάρ πάνυ φληνά- irt fabolantnr, anima judicabatur; sed arbiler eal
φοος χαλ σπερμολόγους ημάς νομίσητε, μέλον ούκ ipse creator Deus. Etiamsi enim vobis omnino nn-
έστιν ήμΓν, έπεί τούτω τ ψ λόγψ πεπιστεύκαμεν. gatores et blaterones videamur, parvi pendimus,
Τ Η π ε ρ γ ά ρ ούκ ών πρ\ν ή γενέσθαι (54) τίς ήμην cum bac ratlone adducti crediderimus. Quemad-
ούχ έγίνωσχον, μόνον δέ έν ύποστάσει τής σαρκικής modum enim cara non essem antequam nascerer,
eed i u boc lantum consistit comparatio, quod quem- iianus corponim resurrectionem ex maleriaB crea-
adraodora fax, ex qua aliae accenduntur, mmime tione consequi exielimat. Nefarii enini baeretici,
iainiinaitur, ita Palris substantia, Filio progre- qtii munduDJ a vero Deo creatum negabant, nihil
dieoie, minime divisa cst, itec Verbum progrediens etiam loci reiinquebant corporum resurrectioni. At
€9 Patris potentia genitorem Verbi expertem fecit. semel posito materiam a vero Deo creatam esse ;
Iode autem manifestum est, quam certa et explo- non jam meiuendum est ne corpua humanum reslS-
rata Justino et Tatiano fuerit unitas numerica tuere non possit. Gesnerus, omissa praepositione,
aabstantia* in Patre ec Filio. Nam cum lumen de legendum censet : Μόνων τών ανθρώπων τήν άνά
alio lumine accensum separatim exsistat primo m i - στασιν έσεσθαι.
nime imminulo; cur F i l i u s , qui lumen est de l u - (52) Xaptr κρίσεως. Tertalliairas Apolog., cap.
laine, aeparari a Palre non posset quin divideretur D 48 : Certe quia ratio restitutwnu destinatio jndicii
«t minoeretur Patris substamia; cur istud, inquam, e*t necessario idem ipse qui fuerat exhibebitur, ut
t
uisi quia una ororsus et singularis in Patre ct F i - boni seu contrarU meriti judkium α Deo referat.
tio tubstantiaf Eadem substantiae singularitas con- Jdeoque reprcesenlabuntur et eorpora. Vide infra
firaiatar exemplo bumani λόγου quo Justinus et Alhenag. De resurrect.
Tatiajius utantur. (53) Ψαδάμανθυς. Sic omnee codices mss. et
editi. Lecitur 'Ραδάμανθος in editione Oxoniensi.
(48) 'Αγτεγέττησε. Ex his conflrmatoT et expH- (54) Πρϊτ ή γενέσθαι. Reg. 2, πρίν γενέσθαι.
catar quidqoid antiqui scriptores de Yerbi ad raondi Totum boc argumentiim mutuattis est Tatianns a
creationera generatione dixerunt. Cum Filius o m - magisiro suo Justino, Apolog. i . Sic etiam Terttil-
nes ideas Patris ac omnia attriboia possideat, lianus loco modo laudato : Considera teipsum, ο
cmiHjiie mundi exemplar m Verbo descriptum ftie- homo, et fidem rei inveiiie$. Hecogita quid fueris,
ric , tnter Yerbi generationem illam, site progres- antequam es$es; utique nihit. Meminisies enbn, $i
uooem el mnndi creationem necessaria iniercessit quid fuisses. Qui ergo nihil fueras prmsquam esse$ 9
connexio. tdem nihit faclus cum etse desierit, eur non possis
(48) ΜεταφφνΰμΙζω. Reg. 2, Aogl. et Tigur. μ ε - r*r$us esse de nihilo, ejvsdem ipsiu$ auetoris vohtn-
τοΑΛοΟμίζων. tate qui te votuit e$$e de nihiio ? Quid novi tibi eve-
(50) Ό Θεός. Reg. 1, χαλ δ βεός. Μοχ DucaBiis niet? Qui non eras, faetus ε$; eum Uerum non eris,
χαλ ύπδ τού άλλου. fies. Redde, si pote$, rationem qua factui es, et tunt
(51) Λιά TCVTO καϊ σωμάτων. Non immerilo T a - require qua fies.
819 TATIANI ASSYRIi
iguorftbam quis essera ac tantum i a gubgtanlia car- Α ύλης ύπήρχον* γεγσνώς δέ δ μή πάλαι (55), διά τής
iiea? materiae exsistebara; genitus autem qui olrui γενέαεα>ς τδ είναι πεπίστευκα* τδν αύτδν τρόπον ο
non eram, ex generatione consecutue sum, ut me γενόμενος, κα\ διά θανάτου μηκέτι ών, αύθίς τε μη*
exgtgtere non dubitem; eodem modo genitus ac per κέθ' δρώμενος, έσομαι πάλιν, ώσπερ μή πάλαι γεγο
mortem esse ac viderl desiaens, denuo exsigiam; νώς, είτα γεννηθείς. Κάν πυρ έξαφανίση μου τδ σαρ-
quemadmodum olim cum non essem, postea geni- κίον (56), έξατμισθεΐσαν τήν ύλην ό κόσμος κεχώρη-
tus sum. Etiamsi mea care igne evanescat, 2 4 9 κεν* κάν έν ποταμοΤς, κάν έν θαλάσσαις έκδαπανηθώ,
diffusam inetar vaporis materiam mundus excepit. κάν ύπδ θηρίων διασπασθώ, ταμείοις έναπόκειμαι
Etiamgi in flyminibus, etiamei in mari absumar, πλουσίου Δεσπότου. Κα\ δ μέν πτωχδς καί άθεος ούκ
eiiamsi a feris dilanier, thesaurls recondoc divUis οίδε τά αποκείμενα* Θεδς δέ δ βασιλεύων, δτε βού
Doraini. Ac inopem quidem et atbeiMii latent quae λεται, τήνδρατήν αύτφ μόνψ ύπόστασιν αποκατα
recondita sunt * regnator autem Deus consplcuam στήσει πρδς τδ άρχαΤον~
sibi eoli substantiam, ubi volet, in pristinum sta-
tum revocabit.
7. Quomodo homines lapsi. — Yerbam enira illad 7. Αόγος γάρ ά επουράνιος, Πνεύμα γεγονως άπδ
coeleste, Spiritus a Patre genilus, et Yerbum ex ra- Β τού Πατρδς, κα\ Λόγος έκ τής λογικής δννάμεως (57)>
tionali poteniia, ad imitationem Patrig, a quo ge- κατά τήν τοΰ γεννήσαντος αύτδν Πατρδς (58) μίμησιν».
nttum egt, imagioero immortalitatis bominem fecit; είκόνα τής αθανασίας (59) τδν άνθρωπον έποίησεν
«t quemadmodum immortalilag est apnd Deum, Γνα, ώσπερ ή αφθαρσία παρά τ φ Θεφ, τδν αύτδν
aic bomo, Dei portionis particepe factus, immorta- τρόπον Θεοΰ μοΐραν (60) άνθρωπος μεταλαβων, έχη
lilatem etiam babeat. Yerbura quidem ante homi- κα\ τδ άθάνατον. Ό μέν ούν Λόγος πρδ τής τών αν
nes crealos angelorum fit opifex. Utraque autem δρών κατασκευής αγγέλων δημιουργός γίνεται. Τδ δέ,
opificii species Itbera creata est, non habeos na- έκάτερον τής ποιήσεως είδος αύτεξούσιον γέγονε, τά-
toram boni; id enim goli Deo inest, ab bominiUus γαθοΰ φύσιν μή έχον, δ πλήν μόνον παρά τψ Θεώ
autem libera anirai inductione perflcitur, ut waalus (61), τή δέ ελευθερία τής προαιρέσεως ύπδ τών
uierito puniatur per se improbus factus; juslug ανθρώπων έκτελειούμενον* δπως ό μέν φαύλος δι
autem ob recte facta jure laudetur, ui qui, libero καίως κολάζηται δι* αύτδν γεγονώς μοχθηρός · δ δε
uteng arbitrio, voluntalem Dei Iransgressus aon sit. δίκαιος χάριν τών ανδραγαθημάτων άξίως έπαινή-
Atque ila qaidem se babent quae angelos et homi ται, κατά τδ αύτεξούσιον τοΰ Θεοΰ μή παραβάς τδ
neg spectanl. Yerbi autem potentia, cum in ge Q βούλημα. Κα\ τά μέν περ\ τούς αγγέλους κα\ άνθρώ-
pravideret quid esset, non illud quidem fato sed πους τοΰτον έχει τδν τρόπον. Ή δέ τοΰ Αόγου δύνα
libera eligentium voluntate, eventurum; futurarum μις, έχουσα παρ' εαυτή προγνωστικδν τδ μέλλον (62)
rerum eventus pradicebat, ac nequiiiam interdictig άποδαίνειν, ού καθ' είμαρμένην, τή δετών αίρουμένων
prabibebat, eos autem laudabat qui boni permane- αυτεξουσίων γνώμη,, τών μελλόντων προύλεγε τάς
rent. Poglquam autem bomines uuum aliquei» αποβάσεις - κα\ τής μέν πονηρίας κωλυτής έγίνετο
praeter caHerog, propterea quod primog«nitus erat, δι* απαγορεύσεων, τών δέ μενόντων αγαθών εγκω
callidiorem assectati gunt, ac euni eisi legi Dei μιαστής, Κα\ επειδή Ttvi φρονιμωτέρφ παρά τούς
obluctabatur, pro Deo babuere; tum Yerbi poteu- λοιπούς δντι διά τδ πρωτόγονον (65) συνεξηχολούθη-
(55) Μή πάΛαι. Anglic. et Tigur. μή πάλιν. κα\ είκόνα τ ί ς ίδίας Ιδιότητος δπο&ησεν αυτόν. Le-
(56) Κάν πυρ έξαφανίση μου τό σαρκίον. Sic geudam άϊδιότητος.
Reg. 1 et Anglic. Edili έξαφανίση πάν τδ σαρχίον. (60) Θεοΰ μοΐραν. Reg. 2 : Θεού μοίρας. Dei
(57) Αόγος έκ τής Λογικής δυνάμεως. Poientia portionem Tatianus non animara bumanaip appeUat,
rationalis hoc loco non esl vis productiva Yerbi, ut ut sibi edilor Oxoniensis Onxit, sed Spiritum sau-
editor Oxoniensis existimat; multo minus poiestas ctum, a quo animam accipere iromorlaliutem de*
creandi,ut placuit Pelavio; sed idem est pro^sus ac D clarat. Eodem sensu Filiug apud TerluUianum edv.
ipgumYerbum, quod Tatianus pro varia consideraudi Prax., c. 9, dicitur derivatio totius el porlio.
ratione nunc Yerbum appellai, nunc λόγου δύναμιν (61) Ό χΛήν μόνον παρά τφ Θεφ. l l a 1 Reg.
el λογικήν δύναμιν, Verbt give rationis potentiam et et Ducaeug. At Reg. 2, Angl. et Tigur. babeat
rationalem potentiam. Dicebat antea n . 5 : Deut δπλην. Deest δ in editt. Paris. Legitur ad margi-
erat in principio. Principium autem Αόγου δύναμιν, nem Regii secundi δπερ μόνψ πάρεστι τψ Θεφ,
Verbi poleniiam esse accepimus. Deug aple et recte quod idem valet.
dicitur esse in Filio, give in Yerbo suo\ Nequaquam (62) Τό μέΛΛον. Meliug τοΰ μέλλοντος, ut obgei^
dicatur esse in vi productiva Yerbi, aut in poteotia vat Anglus editor. Mox legendum videtur αύτεξου- -
creandi. Hoc ipgo in loco, vel saltem non mullo σίψ γνώμη.
pogtipga Yerbi persona bis appellatur Λόγου δύναμις. (65) Τό πρωτόγονον. Ad verbum, ob primogeni-
Sic eliam infra n . 18. Non aliud ergo discrimen turam; Gesnerus, utpote provectiorem astate. Mani-
inter Yerbum ei raiionalem polentiam admittit Ta- fegtum est Tatianum de eo loqui, quero mox pri-
tianug, quam inter Yerbum et ralionem Terlullianug mogenitum appellal, nempe de diabolo. Non ideo
etAugustinus, quorum testimonia mpdo reiuiimus. tamen ila appellat, ut nonnulli opinali gunt, quod
(58) Πατρός. Deest in Reg. 2. angelog ante homines crealos creaerel, sed respicU
(59) ΕΙκόνα τής αθανασίας. S. Clemens Strom. ad haec verba Scriplune, quse de diabolo anliqui
Τ Ι , p. 665, Tatianum, ut gxpe alias, imitauir. Ait gcriploreg iDtelliguiit: Τουτέστιν άρχή χΑάσμα-
enim : Ό Θεδς έκτισε τδν άνθρωπον έπ\ αφθαρσία, τος Κυρίου, Job. XL, 14.
821 ORATIO A D V E R S U S GH£GO& 8»
ααν, καλ Θεδν ανέ&ιζαν (64) o4 Ανθρωποι καλ τδν Α tia et mceptorem profligaUe temertiatis, et ejus
έπανιστάμενον (65) τ ψ νόμφ του Θεοΰ, τότε ή του sectalores a sua consuetudine exclusil. Atque is
Αόγου δύναμις τδν τ ε Αρξαντα της άπονοίας χαί τούς quidem, qui ad imaginem Dei factus erat, diece-
σννακολουθήσαντας τούτψ της σύν αύτφ διαίτης π α ρ - dente ab eo potentiore Spiritu, fii niortalis; ille
ητήσατο. Καλ δ μέν κατ' είκόνα τού Θεού γεγονώς, autem primogenitua propier transgressioueui e i
χωρισθέντος ά π ' αυτού τού Πνεύματος τού δυνατωτέ- ignorationem daemon esse incoepU, et qui inauia-
ρου, θνητδς γίνεται * διά δε τήν παράδασιν χα\ τήν iliius visa fuerant imitaU, daamonitm exercitug
Αγνοιαν δ πρωτόγονος δαίμων άποδείκνυται, χαί οί evaserunt, ac propter arbitrii libertatem suae stul-
μιμησάμενοι (66) τούτου τά φαντάσματα δαιμόνων tilias traditi euut.
στρατδπεδον άποβεδήκασι, χα\ διά τδ αύτεξούσιον τή
σφών αβελτηρία παρεδόθησαν.
8. Ύπόθεσις δέ (67) αύτοίς τής αποστασίας οί άν 8. Bominum peccali materia damonet. — Mate-
θρωποι γίνονται. Διάγραμμα γάρ αύτοίς άστροθε- ria autem defectionis bomines illis 250 fuorunt.
σίας (68) άναδείξαντες, ώσπερ οί τοίς χύδοις παίζον Nam cum eis tabulam positionis siderum ostendis-
τες, τήν είμαρμένην είσηγήσαντο λίαν άδιχον. "Ο τε sent, velut qui tesseris ludunt, fatum induxerunt,
γάρ πρίνων χαλ δ κρινόμενος καθ' είμαρμένην είσ\ rem valde injustam. Nam qui judicat e: qui judica-
γεγονότες, καλ οί φονεύοντες χα\ οί φονευόμενοι, χα\ tur, tales secundum fatum facti sunt; e l qui occi-
οί πλούτουντες χαλ οί πενόμενοι, τής αυτής είμαρ- dunt et qui occiduntur, divites et pauperes, ejus-
μένης ύπάρχουσιν άπογεννήματα' πάσα τε γένεσις dem sunt fali effectus; ac tota illis genitura, tao-
(60), ώ σ π ε ρ έν θεάτρψ (70), τερπωλήν παρέσχε τού· quam in iheatro, oblecUmentum prsebet, apud
τοις (71), παρ* οίς, ώς φησιν "Ομηρος, quos
Άσβεστος δ* α ρ ' ένώρτο^γέΧως μαχάρεσσι θεοΊσιν. Inexstinctusritutexortns e$i beatu dus»

Οί γ ά ρ τους μονομαχούντας βλέποντες, χαί θάτερος
•ατέ ρω σπουδάζων, χαλ ό γαμών (72) κα\ παιδοφθορών, Nam qui singulare certamen spectant ei alier alleri
χαλ μοιχεύων, γελών τε χα\ όργιζόμενος, φεύγων τε certantium favent; qui nubit et pneros sluprat Η
(64) Καϊ Θεδν ανέδειξαν. De Adamo et Eva haec oratione babita in Lacizis, qnae ob styli dissimili-
iBtelligenda non puto, qui serpenlem quidein secuti tudinem dubia est, inTidiae superbiara pra?ivis*e
srtnt, aed eum tamen pro Deo non babueruut. At docet; sed etiam in commentano in Isaiaro pro^-
tfnimque convenit, ut observaviraus ad Cohort. ^ pbetam, auem Basilii esse multis rationibus proba-
Juslioi, n . 21; iis, qui deorum cultum primi induxe- vimus in vit. Basil. ait : Fortaue, antequam homo
ront. H i enim non solum priraogeniUim illum an- crearetur, loei aliquid etiam diaboli poenilenticc r*«
getam pro Deo habuere , sed etiara, ob acoeptam lictum juiste. Τάχα γάρ πρδ τού κτισθήναι τδν άν
ab Adaroo et Eva baeredilaiem peccali, non imme- θρωπον τόπος μετανοίας και τψ διαβόλφ ύπελείπετο*
rito dici possunt et a serpente decepti fuisse et a Minus sane probabilis ba3C conjeciura, sed lauien
Tcrbo ejecti paradiso. Unde Tatianus de omnibus eaiti Cassianus ascivit in collationem 8, c. 10.
boainibus ait n . 11 : Non facii sumus ut morere- (68) Τής άστροθεσίας. Aslrologiam bomines a
mmr; sed noitra eulpa morimur. Perdidit nos libera dsemouibus edoctos fuisse d^clarat Terluilianus Dt
wiunlas ; tervi facti sumus qui iiberi eramus. idololatria, c. 9.
(65) Kal τδν έπανιστάμενον. Deest χαί in co- (69) Udoid τε γένεσις. Hac voce non designatur
diee Aaglicano. mtfftat inferiorii natura, sed toia itla, ut vocant
[88) Καϊ ol μιμησάμενοι. Corroptus bic locus i n astrologi, genitura, quae ex tabula posilioiiis side-
tripus msa. et edit. Tigur. ubi sic legitur : K a \ rum constituilur. Hinc ait Tatianus num. 9, ira-
τούτον (Aogl., Tigur. τούτων) οί μιμησααενοι τού cundum et laboriosum, temperantem et interape-
του τ α , etc. Paulo ante mallem legere και άπόνοιαν. rantem, ab iisdem geniturue gubernatoribus talet
(87) Ύχόθεσις. Eadem habes apud Juslinum exttUisse. Et n . 11 : Πώς ούν γένεσιν τήν καθ'
DmUm. n . 124, Sic etiam Irenseus lib. m , c. 55, είμαρμένην άποδέξομαι;
ra, 8 : Serpent initium et materiatn apostasite suw (70) "Ωσπερ έν θεάτρφ. Glemens Alexandrinus
AftAca* kominem, et l i b . v, c. 24, n . 4 : lnvidens eos, qui deorum nuptias et liberornm procrealiones
Jtoettxt apostata α divina factu* ett lege. Idem do- D et aduiteria et conmvia et risu* induxemnt, sic com -
ceni Tertullianus lib. De pat. c. 5, et Gyprianus pellaU: Οίμοι',τής άθεότητος! σκΥ)νήν πεποιήκατε τδν
i a libro Ue xelo et ihore, ac alii plures. Non invi- ούρανόν. Ο impietatem! scenam fecistis αε/ttm.Prolrept.
dhua hoc loco commemoral Tatianus, eed, quod ex. (71) Τούτοις. Cod. Fris. τοίς τοιούτοις.
iovidi» fonte profluxit, astrologiae invenliouem ad m\ Ό γαμών. Existimat vir doctissimus (not.
bominnin videlicel perniciem. Superbiam et affecta- in S. Joan. Damasc. lib. De hceres.) matriraonium
tam divinitatem eis exprobrat n. 9 ei 12. In quo a Tatiano vituperari, eumque jam tum ad ha?resini
qraidem observandum est, peccatis malorum ange- inclinasse, cum haec scriberet. Sed si Tatianua
lorooi, qaae antiqiii scriplores cum bominibus aut mairimonium in diis exagiut, num idcirco illed in
iu bofninee commissa enumerant, videri praeivisse borainibus exagitasse et imperHiissum dixisse v i -
peccaium soperbiae. Nam Tatianus, qui bomines debitur? lmitalur hunc locuin Glemens Alexandri-
nateriam fuisse defeclionis angelorum asseverat, nus, u i in noia precedenti vidimus, nec veretur
patalo ante dicebat: Postquam autem homines unum malrimoDium in diis eodem modo ac Tatianus
mHquem prceler cmterot, propterea quod pnmogenitu*explodere. ldem in alio eiusdem operie loco sic lo-
ermX, astutiorem auectati saraf, elc. Non videtur ha3c quilur p. 2 5 : Ανάγκη τοίνυν θεραπείας χαί τροφές
aslutia nisi spiritui perverso et a prima sanctitate παρεισαμενος αύτοίς, ών είσ\ν ενδεείς. Διδ τρά-
ta vitiuifi delapao congmere. Sic etiam Basilius, πεςαι κα\ αέθαι κα\ γέλωτες κα\ συνουσίαι · ούκ
qui diabolam invidia lapsuro esse docet in oratlo- άν αφροδίσιο ι ς χρωμένων ανθρώπων, ούδε παιδο-
ujtas de invidia et de hnmililale, non solum in ποιουμένων, ουδέ ρ,ψ ύπνωσσόντων, εί αθάνατοι κα\
895 ΤΑΤ1ΑΝΙ ASSTRII 824
i»oecbatur, qui ridel el i m e i l u r , qtn fagit ei vul A x t i τιτρ€ι>7χόμένος, πώς ούχ\ θνητός (75) είναι νομισθή.
ueratur, quoaodo nortalie non extftinetur? Fer σεται; Δι' ώνπερ γάρ εαυτούς, όποΖοί τίνες πεφυχασι,
qoae enim se ipei bominibus quales eesenl aperue- τοίς άνθρώποις πεφανερώχαστ, ο^άτούτων τούς άχούον
nint, per ea audieates ad gimitia laeinora hortati ταςέπΐ τά δμοια προετρέψαντο. Κα\ μήτι γε oi δαίμονες
gent. Atqiie an non ipsi daemones cum d*ce iUorum αύτο\ μετά τού ηγουμένου αυτών Διδς ύπδ τήν είμαρ
Jove sub fettra cecidere, iisden ac bommes cupi- μένην πεπτώχασι, τοΤς αύτοΐς πάθεαιν, ώαπερ χα\
dUaiibus superati I Praeterea quomodo coleedi apud οί άνθρωποι, χρατηθέντες; Καί άλλως δέ πώς τιμη
quo» plurima opinionum dtssenaio? Nam Rheam, τέον τούτους π α ρ ' οΤς δογμάτων έναντιοτης έστι
quam Gybelem vocant Phrygiorum montium inco- πολλή ; Τέαν μέν γ ά ρ , ήν οί άπδ τών Φρυγίων όρων
la? pudendonim exsectiones aiunt propter Atyn,
f Κυδέλην, φασίν άποτμήσεις αΙδοίων νενομοθέτηχε ναι
quem amabat, lege sancivisse. Venus conjngii com- (74) διά τδν έρώμενον ταύτης "Αττιν (75). *Αφροο1τη
plexibus detoctatur; magoe esl Diana, medicns δε γάμου πλοχαίς ήδεται* μάγος έστλν Άρτεμις,
Apollo. Et post abacisswn Gorgonis Nephini aioicae θεραπεύει δ Απόλλων. Κα\ μετά τήν Γοργούς χα-
eaput, unde Pegasus equus et Chrysaor prosihie- ρατομίαν, τής Ποσειδώνος ερωμένης, άφ' ής Ηήγασος
runt, sanguinis guttas Minenra et iEsculapius δ ίππος, χαλ δ Χρυσάωρ άνέθορε, τάς σταγόνας τών
partiti sunt; aCque ex iis quidem iste salutem affe- Β αίμάτων ή 'Αθηνά χαί 'Ασχληπως διενείμαντο · χαί
rebat, illa aolem ex siroili cruore homicida et bel- ό μέν άπ' αυτών έσωζε ν, ή δέ άπδ των ομοίων λύ-
foram atictor exsiitit. Yidentur mihi Atbenienses, θρων άνθρωποχτόνος χαί πολεμοποιδς έγίνετο. Ταύ
cuni de ejus fania detrahere nollent, filium ex V u i - την μοι (76) δοχουσιν Αθηναίοι αή βουληθέντ^ δια-
eani consuetudine genifum eiiam tenrae attribuisse, βάλλειν, χα\ τδν άπδ τής Ηφαίστου μίξεως γινόμε
ne, ut Alalanta? a Meleagro, ita Minervae a Vulcauo νον τή γή προσάπτειν, Γνα μή νομίζηται χαθάπερ ή
Tirilitas erepta videretur. Hic enim utrimque clau- Αταλάντη διά τδν Μελέαγρον, ούτω χαλ ή 'Αθηνά διά
dus, fibularum et flexarum inaurium opifex bis, τδν Ήφαιστον τής ανδρείας (77) έστερήσΟαι. Ό γάρ
nt verisimile est, puellarum ornamentis orbataiu άμφιγυήεις, ώς είκδς, δ πόρπας καλ γναμπτάς
niatre et piipillam infantem decepit. Neptunus na- (78) έλικας δημιουργών, τοίς κοροκοσμίοις ήπάτησε
•igat, Mars delectatur betbe, citharadug est τήν άμήτορα παίδα καλ όρφανήν. Ποσειδών ναυτίλ-
Apollo, tyrannus Tbebarum Racchus, Saturnus λεται, πολέμοις "Αρης ήδεται, κιθαριστής έστιν δ
251 tyrannicida. Jupiter cum Alia miftcetur, et Α π ό λ λ ω ν Θηβαίοις Διόνυσος τυραννεί* Κρόνος τυ-
ex eo fllia concipit. Testes mibi nunc erunl Eleusis ραννοκτονεΓ (79). Ζεύς καλ θυγατρ\ συγγίνεται, καλ ή
et Draco mysticus et Orpbeus qui d l c i t : ^ θυγάτηρ άπ' αύτου κύει. Μαρτυρήσει μοι νύν Έλευ-
σ\ς, κα\ Δράκων ό μυστικός, καί 'Ορφεύς δ
Ptrta* oburate profanh.
θύρας δ* έχίθεσθε βεβήΛοι* (80)
Pluto rapit Proserpinam, ejtisque facinora fiunt mys- λέγων. 'Αΐδωνεύς αρπάζει τήν Κόρην, χαλ αί πρά-
άνενδεείς καί άγήρως ύπήρχον. Legendum videtur litate illa spoliasaet.

πορίσασθαι pro παρεισάμενος. Sic autem locum ab (78) ΓναμΛτάς. Regii et Angl. γνάπτας. Sic aa-
niterpretibus deformatum inlerpretabor: Necesse est bent Hoiueri versus ΙΪ. E , v. 404 :
ergo ut turationes et alimenta *ibi comparent. Unde Πδρχας τε γναμπτάς ο'&Λιχας χάΧυχάς τε χα\
ettam menice et ebrktates, et risus et concubilus; cum [όρμους.
tamen homine* nec rebui venereis uterentur, nec /t- Hunc puellarem mundum Yulcanus Iliad. 18. per
beris operam darent, nec dormirent, si immortales ac uovem annos apud Eurvnomen nympham et Tbe-
nullius rei egeni et tenii experies enent. tyn fabricasse se dicit. G E S N E R .
(75) Πώς ούχϊ θνητός. De dxmonibtis, qui giib (79) ΤυραννοχτονεΙ. Frustra eruditi viri illud
deorum nominibus colebantur, quaerit Talianus, τυραννοχτονεί idem esse putant ac tyrannice ocd-
quomodo non existimentur morlales; non quod eos dit, ob filios videlicet a Saturno imraaoiter voralot.
mortales crederet. sed quia illos per totam vitam Cum enim banc interpreiatfonem vox Graeca nou
moriy ut ail n. 14, ac toties mori pttfabat, quoties patitur; tum vero quid velal Saturoum tyraunici-
seetatoret suot ad peccandutn erudiunt. n dam dici ob Patrem solio deturbatum, virilibus ex-
u
(74) 'Ρέαν μέν γαρ νενομοθετηχέναι. Hunc eectis. Auctorem bujus ioterprelationis habeo Gre-
focuni reprasenlaiidum duxi, ut habetur in codici- gorium Naz. qui Jovem exemplo patris tyrauuici-
bus mss. et edil. Tigurina, excepto tamen quod dam essc pronuntiat, quia quemadmodum patrem
interpunclionein mutaverim et Verbum φασίν re- Saturnus, ita Salurnum Jupiter recuo dejecit. Lo-
feram ad 'Ρέαν, cum antea referrelur ad Κυβέλην. cus exstaiorat, 5, p. 107, ubi sicloquitur Greao-
Facilius est supplere verbum χαλούσι. Ediliones r i u s : Πώς δέ ού πείσει Κρόνος Ούρανδν έχτεμών, ίνα
Parisienses et Oxon. habent 'Ρέαν νενομοθέτηκε, άγονος ή θεών και δψ κύμασιν άποτελέσαι θεδν αφρού
Ducaeus Τ έ α . γέννημα, και Κρόνψ Ζεύς έπανιστάμενος κατά μίμη
(75) Ταύτης Άττιν. Frisii codex ad roarg. αυ σιν του πατρδς, ό γλυκύς λίθος καλ πικρδς τυραννο
τής, Gesnerus legendum conjicit "Ατην. κτόνος. Quidni autem hoc persuadeat (reverentiain
(76) Ταύτην μοι. Sic Reg. 2. &ic eliam ad erga parentes) Saturnut Ccelo genUales partes ampa-
margmera Anglic. et Reg. 2, qui cum Tigur. ba- tatu, ne deos gignat* verum hoc fluetibus det, ut
beiit in textu ταύτην μή. Edili ταύτην ή . deam spumw felum efficianl; et Jupiter afiversu$
(77) Τής ανδρείας. Legendum άγνείας suspica- Saturnum Patris exemplo insurgent, duicis inqumx,
y
tur auclor ediiionis Oxon. At ea vox oninino re- Ule lapis et twvtts turannieida.
fmer.da. Proprium enim estMinerva3T6 άνδριχόν, ut (80) ΒεδήΧοις. Sic uterque Regiuset Anglicaout
ait Justinus in orat. adv. Grcec, n. 2, ut qua3 n i - cum Tigurina «ditione. AliaB ediiiones βέβηλοι,
Lil prorsus nniliebre perageret. Quamobreui si ei quaro scnpturam viho non carerc probaviraus, I V
Vukanus virginiiaiem eripuisset, siiuul eam viri- Iwt. S. Juslini, n. 14.
m O R A T I O A D V E R S U S GRJEGOS.
m
ξ κ ς αύτου γεγόνασι μυστήρια. Κλαίει Δημήτηρ τήν Α teria; Ceres filiam luget, el quidam per Albenien-
θυγατέρα, χαί τίνες άπατώνται διά τούς Αθηναίους ses decipiuotur. Ια templo Apollinig eet locug qui
(8!). Έ ν τ ψ τεμένει τού Λητόίδου χαλείταί τις Ό μ - Omphalus dicitur: Bacchi autem sepulcnim Oov
φαλός (82) * ό δέ Όμφαλδς τάφος εστίν Διονύσου. pbalus. Laudo te nunc, ο Dapbne, quas vicia A p o l
Επαινώ σε νύν, ώ Δάφνη * τήν άχρασίαν τού Απόλ linis intemperanlia illius divinationem convicerit;
λωνος νιχήσασα, ήλεγξας αυτού τήν μαντιχήν * δτι quippe cum tiibil sua illutn are juverit, ut res tua*
μή προγνούς τά περί σέ, τής αυτού τέχνης ούκ ώνα- pranoaceret. Dicat ounc mihijaculalor Apollo.quo
το. Αεγέτω μοι νΰν δ Έκατηβόλος, πώς ΎάκινΘον modo Hyacinthum Zephyrus occiderii. Zephyrug
διεχρήσατο Ζέφυρος. Ζέφυρος αύτδν νενίκηκε * χα\ eum vicit; et cum tragicus poeta dicat,
τοΰ τραγψδοποιου λέγοντος,
Α £ ρ α Θεώτ όχημα τιμιώτατον, Aura deum currut pretio$ior,
ύπδ βραχείας αύρας νικηθείς, απώλεσε τδν έρώμε. ipse ab exigua victus aura perdidit amasium.
νον.
9. Τοιούτοί τινές είσιν οί δαίμονες- ούτοι οί τήν 9.De$uper$tUionibtuinductuadiEmonibus.—Taleg
είμαρμένην ώρισαν. Στοιχείωσις δέ αύτοίς ή ζώωσις suiit daemones : hi sunt qui falum defioierunt.
ήν. Τά γ ά ρ έπϊ τής γής ερπετά, χα\ τά έν τοίς ύδασι ^ Elementum autem illis fuit animalium in coelo col-
νηχτά, χαλ τ ά έπϊ τοίς δρεσι τετράποδα, μεθ' j&v localio. Nam animalia, quibuscum coclo ejecii dege-
έχοιούντο τήν δίαιταν, έχβλητοιτής έν ούρανψ διαί bant, sive in terris repentia, sive in aquis natantia,
της γεγενημένοι, ταΰτα τής επουρανίου τιμής ήξίω- sive in montibus quadrupedes, coelesti honore di-
σαν, ίνα τε νομίσθώσιν αύτο\ διατρίβειν έν ούρανψ, gnati sunt, ut et ipsi in coelo versari existimareii-
χαλ τήν άλογον (83) έπ\ γής πολιτείαν εύλογον διά τής tur, et vilam in terris a ratione alienam, ratioui
άστροθεσίας άποδείξωσιν. "Ωστε ό θυμιχδς, κα\ δ consentaneam esse per siderum positionem per-
έπίμοχθος, χα\ δ έγκρατευόμενος, κα\ δ άκρατης, suaderent. Quapropler iracundus et patiens, et leio-
χαλ ό πτωχεύων, ά π ' αυτών (84) έστι τών νομοθετη- perans et intemperans et pauper ab iisdem genitu-
σάντων τήν γένεσιν. Ή γάρ τού Ζωδιακού κύκλου rae legislatoribus taleg exstitere. Nam Zodiaci cir-
γραφή, θεών έστι ποίημα. Κα\ τδ επικρατήσαν, ώς culi descriplio deorum estopus. Quod, si lux eorum
φασιν, ένδς αυτών φώς τούς πλείονας παραβραβεύει * unius dowinetur (ita enim ipsi loquuntur), caelerig
χαλ ά νιχώμενος είσαύθις νΰν έπικρατείν εΓωθεν. bonorem praeripit; et qui nunc vincitur, rursua
Εύαρεστούσι δέ αύτοίς οί έπτά πλανήται, ώσπερ οί vincere solet. Delectanlur autem septero planeiig,
έν τοίςπεσσοϊς άθύροντες. Η μ ε ί ς δέ χα\ είμαρμένης - velut qui lesseris ludunt. Nos autem et fato supe-
έσμέν ανώτεροι, χαλ άντϊ πλανητών δαιμόνων ένα τδν riores surous, et pro errantibus daemonibus unum
Απλανή δεσπΟτην μεμαθήχαμεν χαλ ού καθ' είμαρ Dorainum non (jrranlem didicimus: et cum fato iion
μένην αγόμενοι, τούς ταύτης νομοθέτας παρητήμεθα. regamur, ejus legislatores r^jicimus. D i c , age, per
Αέγε μοι πρδς τού Θεού, Τριπτόλεμος Εσπειρε τούς Deum, fruges sevit Triptolemus, et posi luctura be-
πυρούς, καί μετά τδ πένθος ευεργετεί τούς Αθηναίους; neflcium in Alhenienees contulit ? Sed cur Ceres,
Αιά τ ί δ έ ή Δημήτηρ τ ή ς θυγατρος μή άπολωλυίας antequani flliam aroitteret, bene"de horaioibus non
τών ανθρώπων εύεργέτις ούκ έγένετο; Κύων δ τής merebatur ? Ganis Erigones in coelo monslratur; et
Ήριγόνης έν ούρανψ δείκνυται, καλ Σκορπίος δ τής Scorpius Dianse auxiliator, et Cbiron centaurus, et
"Αρτέμιδος βοηθδς, καί Χείρων ό Κένταυρος, χα\ ή ήμί- Argo dimidiata et Callistus Ursa. Quomodo igiti.r
τομος 'Αργώ, χα\ ή Κάλλιστους "Αρκτος. ΕΤτα πώς, antequam isli praedicla facinora ederent, inorna-
πρίν τούτους περ\ τάς προειρημένας πράξεις γενέ tora erat coelam ? Quis autem non rideal Deltotutn
σθαι, άκόσμητος ήν δ ουρανός; Τίνι δέ ού γελοίον εί illud propter Siciliam, utnonnullis252 placet, vel,
ναι (85) δόξει τδ κατά μέν τινάς διά τήν Σικελίαν ut aliis, propter primam Jovi appellationis litterara,
άστροθετούμενον (86) Δελτωτδν, κατ' ένίους δέ τής iuter astra consecratum? Cur enim non Sardioiaa
(81) άιά τους ΆθηταΙονς. Ducaeug vertendum ^ erat Baccbas.

extsitmavit, propier Atheniense*. Sed minus aniraad- (83) Καϊ r^r άΛογον. Non id dicit Tatianag.auod
vertil stylnm Tatiani, qui paulo ante dicebat, διά eum dixtgse exislimaruni inlerpretes, vilae dele-
τδν Μελέαγρον, per Meleagrum, διά τδν Έφαιστον, riori laudem conciliari, dum coelo congeclraiitiirqui
per Vulcanum. Difficilig locus mutata interpun- malevixeruni. Sed da3moneg per $iderum positionen*
ciione enhescit. Antea scriplum erat : διά τούς perfecigge dicit.ut vita a ratione aliena rationi con-
Αθηναίους έν τψ τεμένει τού Αητοΐδου καλείται, etc. sentanea videretur; quia scilicet per tabulain posi-
E x q a o tenebrset iis qiwe praecedunt, et iis quse se- tionis siderum fatum induxeruut, et sive quig v i r -
qooniar injecta». Nunc utraque facilius explicabi- tutem colal, sive vitiosus git, ab iitdem genitupfe
mot. A i t Tatianua: Ceres filiam luget et nonnulli gubernatoribus talig exsiilil, non propria volunlale.
ftr AlAeuienset dectptuntur^ quia videlicet ex illo Similia babemus paulo ante n. 8. Supra legendum
Gerarig lactu oriînem mygieriorum repetebant, ei videlur : *Ή τήν άκρασίαν τοΰ Άπόλ.
qaoe hig inygieriig iniliabant, iig multa quidera (84) ' Α Λ αυτών. Sic Reg. 1. Edili έ π ' αυτών.
%
bona e l , ut ait Gicero II, De legibus, n. 44, spem Μοχ Reg. 2 et Angl. cum Tigur. δνομαθετησάντων
melioran moriendi promiltebant: ged eos decipi τήν γένεσιν. Gesnmig addendum pulal καλ δ πλου·
proBBjiliat Tatianug, quibug inanissimae illae spes των. Paulo posl lege ό νικώμενος νύν είσαύθις.
iUudebai&t. . (83) Elrat. Deegt in Reg. 2 et Angt.
(82) Όμφαΐός. Non Delpbog ita appellat Talia- r
(86) 'Αστροβετονμετογ. R^g. 2, άστροθετευόμ·-
neg> ged locnm in Apoliinig lemplo ubi aepullug vov. Ad bunc locum exstat hoc scholium in marg«
827 T A T I A M ASSYRII 828
quoque et Gypro coelum concessum ? Aat quam ob Α του Διδς προσωνυμίας πρωτότυπον στοιχείον , διά τί
causam Jovis fratrum, qui regna partiti sunt, non γάρ ούχ\ κα\ ή Σαρδω κα\ ή Κύπρος έν ούρανφ τετί-
ips*e etiam lilterarura figurae inter astra sunt rela- μ η ν τ α ι ; Τίνος δέ ένεκεν ούχ\ καί τών τοΰ Διδς αδελ
taet Quomodo vinctus Salurnus et regno ejectus fati φών, οί διενείμαντο τάς βασιλείας (87), γραμμάτων
moderator constiluitur ? Aut quomodo regna donat σχηματουργία (88) κατεστηρίχθησαν ; Πώς τε δ πε-
qni non jam regnat ? Projicite igitur bas nugas, nec δηθείς Κρόνος καί της βασιλείας έκβλητος γενόμενος
injusto in nos odio fas et jura violate. της είμαρμένης οίκονόμος καθίσταται; Πώς τε βασι
λείας ό μηκέτι βασιλεύων δίδωσι; Καταβάλλετε τοιγαροΰν τδν λήρον, κα\ μή διά τδ μισείν ημάς αδίκως
παρανομήσητε (89).
40. Fato ηοη indigent nxotei Christianorum. — 40. Μεταμόρφωσις άνθρώποις μεμυθολόγηται * με-
Narraiur fabulosa bominum transformatio ; trans- ταμορφοΰνται δέ παρ' ύμίν κα\ οί θεοί. Δένδρονή
formantur apud vos et dii. Rhea fit arbor; Jupiter 'Ρέα γίνεται * δράκων δέ ό Ζεύς διά τήν Φερσέφαα-
draco propier Proserpinam : populi Phaethontis so- σαν * αίγειροι αί τοΰ Φαέθοντος άδελφα\, κα\ ή Λητώ
rores ; Latona vile animal, propter quam Ortygia ζώον ευτελές, δι' ήν Όρτυγία Δήλος ή νΰν κέκληται.
vocataquse nunc Delus est. Deus dic, age, fit olor, Θεδς, είπε μοι, κύκνος γίνεται, κα\τήν αετού μορφήν
Ί — 7 R
et aquilae formam capit, el dum Ganymedem a po- αναλαμβάνει, κα\ δι' olvoxotav τοΰ Γανυμήδους τή
culis habet, de turpi puerorum amore gloriatur? παιδεραστία σεμνύνεται; Τί μοι σέβειν θεούς δωρο-
Quid attinet deos colere munerum aucupes, ac n i - λήπτας, καί όργιζομένους, άν μή λάβωσιν (90); Έχέ-
si acceperint, irascentes ? Habeant illi falum; ego τωσαν ούτοι τήν είμαρμένην · τούς πλάνητος προσ
atellas erranles adorare nolo. Quis est ille Bereni- κυνείν ού βούλομαι. Τίς έστιν δ Βερενίκης πλόκαμος;
ces capillus ? Aut ubi slellae ejus antequam ipsa Πού δέ οί αστέρες αυτής πρίν τήν προειρημένην άπο-
inoreretur ? Quomodo mortuus AntinoOs, formosus θανείν; Πώς δέ ό τεθνεώς 'Αντίνοος, μειράκιον έν τή
i n l u n a adolescens consecratns? Aut quis illum eo σελήνη ώραίον καθίδρυται; Τίς δ άναβιβάσας αυτόν;
evexit ? Nisi forte (queroadinodum fidem iuvenit si Εί μή (91) τι κα\ τοΰτον (ώς τούς βασιλέας, μισθού
quis reges mercede conductus !n coelum ascendtsse δι' έπιορκίας (92) τ\ς, τούς θεούς καταγελών, είς τον
non sine perjurio ac deorum irrisione affirmel) ita ούρανδν άνεληλυθέναι φήσας, πεπίστευται) κατά τδν
etiam hunc aliquis in dcos simili ralione referens, δμοιον θεολογήσας(9δ) τιμής κα\ δωρεάς ήξίωται. Τί
prcemiis et muneribus ornatus est. Gur in Deum μοι τδν Θεδν σεσυλήκατε (94); Τί δέ αυτού τήν ποίη
estis sacrilegt ? Cur ejusdem opus dedecoralis ? Ma σιν ατιμάζετε; Θύεις πρόβατον, τδ δ" αύτδ προσκυ-
ctasovem,et eamdera adoras; taurus esl in c * l o c * · * (95) · ταύρος έστ\ν έν ούρανψ, κα\ τήν είκόνα
et ejus imaginem tgucidas. Is quem vocant Engona- σφάττεις αύτοΰ. Ζώον πονηρδν δ Ένγόνασι (96) εκ
sin premit animal noxium; honore afficitur aquila θλίβει * κα\ τδν άνθρωποποιδν Προμηθέα καταφαγών
opificem bominis Promelheum peredens. Preclarus άετδς τετίμηται. Καλδς δ Κύκνος, δτι μοιχδς ήν. Κ«λο\
gane Cycnus, quoniam adulter erat. Egregii illi a l - δέ χαί οί έτεροήμεροι Διόσκουροι τών Λευκιππί-
ternis diebus viventes filii Jovis, filiarum Leucippi δων οί άρπασταί. Κρείττων ή Ε λ έ ν η , τδν μέν κα-
raptores. Prestantior his Helena, quae, relicto fla- ρήξανθον Μενέλαον καταλιποΰσα, τ ψ δέ μιτρηφδρψ
vicomo Menelao, roitrigerum et abundaotem auro κα\ πολυχρύσψ Πάριδι κατακολουθοΰσα. Δίκαιος χαλ
Paridem secuta est! jEquns etiam exstitit Sophron, σώφρων (97) δ τήνέκπορνεύσασαν είς Ηλύσια πεδία
Reg. 2 : Τινές δέ διά τδ έν Αίγύπτψ, φασ\ν, καλού μέ ihesis gpero me lucem loco dilficillimo aUulisse.
νον Δέλτα ού (legit δ Edilor Oxon.) ποιούσιν άνωθεν Ibidem Grabius Not. in Apol. Juslini n. 21, legea-
μέν δ Νείλος διιστάμενος άφ' ένδς τοΰ εαυτού γεύμα dura putat θεούς καταγγέλλων.
τος είς δύο, κάτωθεν δ έ ^ πρδς 'Αλεξάνδρειαν θάλασ (95) ΘεοΛογήσας. Sic Reg. uterque ; edili θεολβ-
σα, είς ήν τά στόματα του Νείλου έκδιδοί. γήσαι.ΡΐΌΜΟ Dticxus κατά τδν "Ομηρον θεολογήσει.
(87) Βασιλείας. Hunc locum illuslrat Gesnerus Legendum videtur κατά τδ δμοιον.
petita ex nugis astrologorum observatione. Si geni- > (94) Τί μοι τόν θεόν σεσυΛήχατε ; nempe ilfius
lurat gubernaculum accipienti Salumo, inquit Pon- nomen el cultum in res crealas iransferendo. Iiifra
lanus lib. vm, cap. 2, de rebus coelestibus, oppor- n . 12 da3mones vocantur ληστα\ θεότητος, latroms
tunoque in loco collocato, opportuno eiiam ac felici divinitatis.
e loeo benepcm ttellcc suffragium conlulerint, sitque
diurna gemtura; natu$ ille fulurus est nobilis, prce. S
95) Προσκυνείς. Fronto Ducxus κα\ προσκυνείς.
I. Apol. ι Justini n. 24. Praeclare S. Glemens
clarisquein actionibus acnegotii$ver$abilurjionore$, Strom. p. 655: KaX τά ίδια βρώματα βροτοίς, θύαατα
dignitates, magittratusque conseculuru$ quot signa,
t Ούουσι και νεκρά νεκροϊς προσφέροντες, ώς θεοίς,
loca, signorumque ipsorum domxni eorumque confi- άχαριστούσι τψ Θεψ. Legenduni videtur βρώματα
y
guraliones pollicebuntur. βρωτοίς, θύματα θύμασι vel θύεσι, cibot cibis, victi-
ί 88) Σχηματουργία. Legendum Σχηματουργίαι. mas victimis offerentes.

$&)Παρανομήσητε. Reg.l etAngl. παρανομίσητε. (96) "Ενγόνασι. Fronlo ένγόνασις. Ibidero Reg. 2 el
90) Άν μή Λάβωσιν. Reg. 1 άν λάβωσιν, el su- Angl. θλίβει. Engonasin signuniincoelo est,quod Laln
pra lineam μή. ne Ingeniculus vocalur, et esl Hercules, qui dcxiro
^ (91) ΕΙ μή. Ua Reg. uterque, Angl., Tigur. et genu nixus sinistro pede capilis draconis dextraui
Fronto Ducaeus. Sed legendum \idetur εί μή τις. pariem opprimere conatur. G E S N E R U S .
Aliae ediliones εί μή καί. (97) Αίκαιος καϊ σώφρων. Haec de Sophrone ac-
(92) Μισθού δι έχιορκίας. SicReg. ulerquccum cipio, insigni scriptore et slaluano, non de prol*
Anglicauo. Editi μισθού ή δι' έπιορκίας. Ope paren- et bonesto viro.
ORATIO A D V E R S U S G R ^ C O S . 850
μετατεθεικώς. *Αλλ* ουδέ ή Τυνδαρ\ς άπηθανάτισται· Α qui hanc merelricem in campos Elyftioe tranglulit.
χαί σοφώς δ Ευριπίδης ύπδ Όρέστου (98) της προει- Sed neque Tyndarig immortalitatc douata e s t acr
ρημένης γυναικός τήν άναίρεσιν παρεισήγαγε. sapieater Euripides eam ab Oreste occisam tradii.
11. Πώς ούν γένεσιν τήν καθ' είμαρμένην άποδέ- 41. Non fato homine* peccarunt, sed libere.—
ξομαι, τοιούτους αυτής τούς οικονόμους θεωρών; Βα- Quomodo igitur illam ex fato genituram probem,
σιλεύειν ού θέλω * πλουτείν ού βούλομαι * τήν στρατη cuiu tales ejus moderatores videam ? Regnare uolo,
γών παρήτημαι · πορνείαν μεμίσηκα · ναυτίλλεσθαι ditescere non libet, praturam recuso, gcorlationeiu
διά τήν άπληστίαν ούκ έπιτηδεύω * στεφάνους έχειν odi» navigare ob insatiabilem avariiiam DOII cupio,
ούκ αγωνίζομαι, δοξομανίας (99) άπήλλαγμαι · θανά de coronis consequendis non dimico, Hber sum
του καταφρονώ * νόσου παντοδαπής ανώτερος γίνομαι* a
253 b insana gloriae cupiditate, mortem coulem-
λύπη μου τήν ψυχήν ούκ αναλίσκει. Δούλος έάν ώ, no, quovis morbi genere superior sum, moerorani-
δουλείαν υπομένω* κάν ελεύθερος υπάρχω, τήν εύγε- roum noa perediL Si servus sum, servitutem su.sti-
νειαν ού σεμνύνομαι. Τδν ήλιον δρώ πάντων τδν αύ neo; si Ubeiv ingenuitatem non ostenlo. Solem v i -
τδν, ένα δέ κατά πάντων τδν θάνατον δι* ηδονής κα\ deo omnium etimdem, unam omnium niortem, sive
ελαττώματος. Ό πλούσιος σπείρει, κα\ ό πένης τής in voluptate vivas> sive inedia labores. Dives semi-
αυτής σποράς μεταλαμβάνει * τελευτώσιν οί πλου nal, el pauper eodem semente periruilur. Moriun-
σιότατοι, καλ οί μεταιτούντες τήν αυτήν έχουσι τού tur ditissimi, eumdem vitae exUum babent mendici.
βίου περιγραφήν. Πλειόνων χρήζουσιν οί πλουτούντες, Pluribus rebus indigent diviteg, quamvis ildes lllig
και δι'αξιοπιστίας μετά τής δόξης γίνονται (1)· πένηςθέ et bonos babeatur. Pauper autem et raoderatissiraug
κα\δ μετριώτατος, τών καθ' έαυτδν έφιέμενος, εύμα- quisque id quod sibi satis est desiderang, factliua
ρέστερον περιγίνεται. Τί μοι (2) καθ'είμαρμένην αγρυ consequitur. Quid est quod ex fato praj avaritia
πνείς διά φιλαργυρίαν; τί δέ μοι, καθ' είμαρμένην πολ vigilas? Cur ex falo saepe appetens, gaepe moreris ?
λάκις όρεγόμενος, πολλάκις αποθνήσκεις; απόθνησκε Mundo raorere ejus insaniam rejiciens; vive Deo,.
τφ κόσμω, παραιτούμενος τήν έν αύτφ μανίαν ζήθιτψ per ipsius cognitionem, veterem generationem repu-
Θεφ, διά τής εαυτού καταλήψεως (5) τήν πάλαιαν γένε diane. Non iaeli sumus ut moreremur, sed ,noslra
σιν παραιτούμενος. Ούκ έγενόμεθα πρδς τδ άποθνή- culpa morimur. Perdidit nos libera voluntas ; servi
σκειν, άποθνήσκομεν δέ δι' εαυτούς. 'Απώλεσεν ημάς facti sumus, qui liberi eramus; per peccatum veu-
τδ αύτεξούσιον · δούλοι γεγόναμεν οί ελεύθεροι · διά dili sumus. Nibil mali factum est a Deo : IIOS ipsi
τήν άμαρτίαν έπράθημεν. Ουδέν φαύλον ύπδ τού Θεού improbitalem produximus. Eam vero qui produxe-
πεποίηται * τήν πονηρίαν ημείς άνεδείξαμεν °· & Q TUhi 9 denuo repudiare possunt.
άναδείξαντες δυνατοί πάλιν παραιτήσασθαι.
12. Δύο πνευμάτων διαφοράς (4) Γσμεν ημείς, ών 12. Duo spiriluum genera.—Duo spirituum discri-
τδ μέν καλείται ψυχή * τδ δέ μείζον μέν τής ψυχής, mina novimus, quorum alter anima vocatur, alter
Θεού δέ είκών καί δμοίωσις. Έκάτερα δέ παρά τοίς anima praestantior, Dei imago et similitudo. Uler-
άνθρώποις τοίς πρώτοις ύπήρχεν, ίνα τδ μέν τι ώσιν que primis hominibus inerat, ut parlim ex materia
ύλικο\, τδ δέ ανώτεροι τής ύλης. "Εχει δέ ούτω* π ά constarent, partim maleria prastantiores essent.
σαν έστιν ίδείν τού κόσμου τήν κατασκευήν σύμπα- Sic autem se res babet. Universam videre est
σάν τε τήν ποίησιν γεγονυίαν (5) έξ ύλης, κα\ τήν mundi constructionem, ac univcrsum opus e\ ma-
ύλην δέ αυτήν ύπδ τού Θεού προβεβλημένην, ίνα τδ teria profectum, ipsam autem materiam a Deo
μέν τι αυτής άπορον κα\ άσχη μάτι στον νοήται πρδ creatam; ita u l partim rudis et informis intelliga-
τού διάκρισιν λαβείν, τδ δέ κεκοσμη μένον κα\ εύτα- tur, anlequam divisionem acciperel, partim ornata
(98) 'Τπδ Όρέστου. Angl. άπδ Όρέστου. Νοη cognilionem intelligere, sed amorem etiam bac
deHelena ha?c dicla, sed de Cly taemnestra editor voce et conjunctionem cum Spirilu sancto com-
Oxoniensis existimavit. plecti. Uode non mirum si per banc cognitioneui
(99) Αοξομανίας.'$\c mss. codd. etFroDto Du- D renovari hominem docet.
eaettg. Aliae editiones δοξημανίας. (4) Αύο πνευμάτων διαφοράς. Ingreditur Tatia-
J l ) Καϊ δι αξιοπιστίας... γίνονται. Legendum

elur κάν δι' αξιοπιστίας... γίνωνται.
f2) Τϊ μοι... τί δή μοι. Sic tres mss. codices el
nus prolixam disputaliouem de anim» humanae
imbecilliiale, nisi a Spiritu sancto ad consequen-
dam immorlalitatem adjuvelur. Huic sententiae non
edilio Tigurina. Parisienses τί μή... τί δέ μή. parum lucis affert lrenseus, qui Taliani vestigiis
(5) Δια τής έαυτου καταλήψεως. Si haec scri- Spiritum sanctum immortalilalis auciorem esse
plora gervetur, sic erit iiHerpretandam : Per tuam deinonslrans, similiter monet eum a spiritu illo
tpsims comprehensionem, sive cognilionem, veterem universum mundum permeanle dislinguendumesse.
generationetn repudians. Sed longe melior sententia Sic loquitur S. martyr lib. v, cap. 12, n. 2 : Aliud
exstabit, si legamus, αυτού pro εαυτού : Vive Deo > est enim affialut vitw, qui et animalem efficit homi-
per cognitionem ipsiut veterem generationem repu- nem : el alxud Spiritus vivificant, qui el spirilalem
dtans. Satia perspicitur nihil vitii inesse huic sen- e/ficit eum. Aliud atitem est quod faclum est ab eo
lentia?. Agnitio enim Dei, inquit Irenaeus lib. v, qui feeit. Afflatus igitur temporalis, Spiritus aulem
c. 12, α. 4, renoval hominem. Infra n. 20, Tatianus tempiternus. Supra Tatianus • n. 4 , Spirilum divi-
Cbristianam doclrinam vocat τήν περί Θεού κατά- ntim, qitem pcrfectum Deum vocat, ab mferiore spi-
ληψιν. Et η . 15, docet animaro, quae Dei cognilione rilu distingui monet.
insirupta est, immortalem fieri. Cum auleni animae (5) Γεγονυίαν. Sic Reg. 1 et Front. meliue quam
immorialitatem repetat ex conjunctione cum Spi- editi κα\ γεγονυίαν.
r i U sancto; liquel eum Dei cognitione non nudam
831 TATIANI AS&IRII 832
et digesla post peractam In ea divisionem. Coclum χ κτον μετά τήν έν αυτή διαίρεσιν. Έστιν ουν έν αυτή
igituret quae in eo stellae, ex materia constant; et ό ούρανδς έξ ύλης, χα\ τά άστρα τά έν αύτφ * χαί ή
terra ac quidquid ea conlinetur similem babet con- γή δέ κα\ πάν τδ άπδ αυτής νοούμενον τήν όμοίαν
gtitutionem, ita ut eadem sit communis omniuui έχει σύστασιν, ώς είναι χοινήν πάντων γένεσιν. Τού
generatio. Quamvis autem baec ita se babeant, sunt των δέ ούτως υπαρχόντων, διαφοραί τίνες τών έξ
tamen qusedam eorum, quae ex materia constant, ύλης εΙσ\ν, ώς είναι τδ μέν τι χάλλιον, τδ δέ χα\ αύτδ
disCrimina , ila ut aliud pulchrius sit, aliud vero μέν χαλδν, πλήν ύπό τίνος κρείττονος έλαττούμενον.
pulcbrum illud quidem, sed tamen ab alio pul- "Ώσπερ γάρ ή μέν τού σώματος σύστασις μιάς έστιν
cbriore superalum. Quemadmodum enim corporig οίκονομίας, περί δέ αυτό έστι τού γεγενήσθαί τδ α ί
constitutio unins est descriptionis et circa illud τιον · καί τούτων ούτως δντων , διαφοραί τινές είσι
versatur nascendi causa; sed lamen quamvis liaec δόξης έν αύτφ, και τδ μέν οφθαλμός τίς έστιν, τδ δέ
ita se habeant, sunl quaedam in eo dignitatis dis- ούς, τδ δέ τριχών διακόσμησις , κα\ εντοσθίων οίκο
crimina, atque aliud est oculus, aliad est auris, νομία μυελών τε, καί όστέων καλ νεύρων σύμπηξις *
9
aliud capillorum ornatus et inlestinorura medulla- θάτερον δέ θατέρου δν διάφορον, κατ οίκονομίαν
rumque distributio, ac ossium et nervorura com- συμφωνίας έστ\ν αρμονία- παραπλησίως κα\ δ κό
pages; et cum aliud ab eo differat, summus esl in Β σμος, κατά τήν τού πεποιηκότος αύτδν δύναμιν, τ ά
communi dislributione concentus; similiter mun- μέν τοι (6) φαιδρότερα, τά δέ τινα τούτοις ανόμοια
dus gecundum 2 5 4 auctoris eui potestalen quav κεκτημένος, θελήματι τού δήμιουργήσαντος, πνεύ
dam splen Jidiora, quaedam his dissimilia conli- ματος (7) μετείληφεν υλικού. Τά δέ καθ' έκαστα (8)
nens, materialem gpiriium, ita volente opifice, δυνατδν κατανοήσαι τψ μή κενοδόξως άποσκορακί-
accepit. Ha3c autem singulatira perspicere potest ζοντι τάς θειοτάτας ερμηνείας, αί κατά χρόνον διά
qui non superbe despuit in divina oracula, quae r a - Γραφής έξεληλεγμέναι πάνυ θεοφιλείς τούς προσέ
riis temporibus consignata litteris, sludiosos sui χοντας αύταΐς πεποιήκασιν. "Ομως δέ ούν κα\ οί δαί
amicos Deo prorsug faciunt. Daemones igitur (ita μονες ούς ύμείς ούτω φατέ (9), σύμπηξιν έξ ύλης
enim appellatis),cum ex materia compacti fuissent, λαβόντες, κτησάμενοί τε πνεύμα τδ άπ' αυτής (10),
et spiritum ex ea traxissent, intemperantes et gu- άσωτοι κα\ λίχνοι γεγόνασιν, οι μέν τίνες αυτών έπλ
losi evaserunt, alii quidem ad puriorem maleriam τδ καθαρώτερον τραπέντες, οί δέ τ ή ς (11) ύλης έ π ι -
conversi, alii autem viliorem eligentes, et ad illius λεξάμενοι τδ έλαττον, κα\ κατά τδ δμοιον αυτή πολι
gkuilitudinem yitam instituentes. Istos adoratis, ο τευόμενοι. Τούτους δέ, άνδρες Έλληνες, προσκυνείτε,
Graeci, factog quidem ex materia, longe autem a γεγονότας μέν έξ ύλης, μακράν δέ τής ευταξίας ευ
recto ordine renoolos. Sua enim ipsorum stullitia ρεθέντος. Οί γάρ προειρημένοι, τή σφών αβελτηρία
ad inanem gloriam conversi, frenisque excussis, πρδς τδ κενοδοξείν τραπέντες , κα\ άφηνιάσαντες,
latrones divioilatis Ceri conati sunt. Universoruui ληστα\ θεότητος γενέσθαι προεθυμήθησαν. Ό δέ τών
autem Dominug tamdiu illudere eos s i v i t , duui δλων Δεσπότης έντρυφ$ν αυτούς εΓασε μέχρις άν δ
mundus ad flnem perducius dissolvatur, ac judex κόσμος πέρας λαβών άναλυθή, κα\ δ δικαστής παρα-
adyeniat, et quicunque perfecti Dei cognitionem, γένηται, κα\ πάντες οί άνθρωποι, διά τής τών δαι
licet a daemonibus oppugnati, concupiverint, per- μόνων επαναστάσεως έφιέμενοι τής τού τελείου θεού
fectius proptercertamina teslimonium in die judicii γνώσεως, τελειοτέραν διά τών αγώνων έν ήμερα κρί
consequantur. Spiritus igitur in stellis, spiritus in σεως τήν μαρτυρίαν λάβωσιν. Έστιν ούν πνεύμα έν
augelis, spiriius in planlis, spiritus in hominibus, φωστήρσι, πνεύμα έν άγγέλοις, πνεύμα έν φυτοίς
gpiriius io animalibus, et quamvis unus et idem χα\ ύδασι, πνεύμα έν άνθρωποις, πνεύμα έν ζώοις *
sit, babet tamen in se discrimina. Atque h « c qui- έν δέ υπάρχον καί ταύτδν, διαφοράς έν αύτφ κέκτη
dem nobis, non lingua nec probabili ratione nec ται. Ταύτα δέ ημών λεγόντων, ούκ άπδ γ λ ώ τ τ η ς ,
gopbistarum apparaiu disserentibus, sed diviniorig ουδέ άπδ τών είκότων εννοιών, συντάξεως τε σοφιστι-
cujusdam vocig serraone utentibus, qui discere D *ής» θειοτόρας δέ τίνος έχφωνήσεως λόγοις (12) χ α -
Tultig, festinate. E i q u i in Scytbam Anacbarsim ταχ ρω μένων, ol βουλόμενοι μανθάνειν σπεύσατε. Καλ
non despuilis, neque etiam nunc indignum vobig οί τδν Σχύθην Άνάχαρσιν μή άποσκορακίζοντες (13),
(β) Τάμέν τοι. Ita Reg. uterque. Edilf τά μέν τι. Duc. Editi τδ ΰπ* αυτής.
(7) Πνεύματος, ln Reg. 1 habemus hoc gcbolion: (11) 01 δέ τής. Scholion ad haec verba exbibet
Δαίάονες σύνθετοι έξ ύλης κα\ είδους. Reg. 1, quod sic babet: Τούτο Πλατωνικδν, είς δύο
m Τά δέ καθ' έκαστα. Sic Reg. 1. Editi τδ δέ διαιρείνείδη τούς δαίμονας, άύλοτέρους κα\ ύλιχωτέ-
χαθ' έκαστα. Μοχ edili διαγραφής. Scripsimug ut ρους, κα\ τούς μέν άύλοτέρους αγαθούς εΐναι, ιούς
m ross. et apud Ducaeuni. οέ ύλικωτέρους πονηρούς και κακοποιούς.
(9) 01 δαίμονες ούς ύμεΐς ούτω φατέ. Damones (12) Αόγοις. Iia Reg. 1, et Angf. et oodex, ex
auos Ua appellatii. Videtur daemonum nomine anuo Tigurina editio; legHur λόγφ in aiiis. Mox
gelos bonog et nialos designare. Nauo gi malog
tantum, non diceret Gentilibos: Damones quos ita
8 eg. 2 , et Anglic. et Tigur. ούς οί, ibrte pno δσοι.
(13) 'Αχοσκορακίζοντες. Glemeng Alex. n P<r-
appellati$; quippe cum Ghrigtianoram pruprium dag , c. 12, p. 208 : Τά κόσμια, ώαπερ κοροκόσμια
esset dsraonum nomen malis angelis Iribuere. άποσκορακιστέον.
(10) Τύ άχ' αυτής. Sic Reg. 1 et Angl. et Fronlo
835 ORATIO ADVERSUS G R i E C O S . 854
χαλ ν υ ν μ ή ά ξ ι ο π α θ ή σ η τ ε (14) π α ρ ά τοις β α ρ β α ρ ι κ ή Α ducite ab h i s , q u i barbaricara d i s c i p l i n a m t e q u u D -
νομοθεσία παρακολουθούσι παιδεύεσθαι. Χρήσασθε tur, erudiri. Dogmata noslra saliem υΐ illam Baby-
τοίς δογμασιν ή μ ω ν , κάν ώς τή κατά Βαβυλώνιους lonioruiu divinationem ascisciie; aurem nobis d i -
προγνωστική * κατακούσατε λεγόντων η μ ώ ν , κάν ώς ceniibus, saltera ut quercui vaticinanli, accoiumo-
6ρυος μαντευομένης. Κα\ τά μεν προειρημένα παρά dale. Suat h » c quidem quae recensuimus, daeiuouum
φορων δαιμόνων έστ\ν άντισοφιστεύματα, τά δέ τής furentium straiagemata; nosira aulem doctriua
ημετέρας παιδείας εστίν ανωτέρω τής κοσμικής sublimior, quam ut eam raundus possit compre-
καταλήψεως. bendere.
15. Ούκ έστιν αθάνατος (15), άνδρες Έλληνες, ή 15. Anima non potesl fieri immortali*, niti cum
ψυχή καθ* έαυτήν (16), θνητή δέ. 'Αλλά δύναται ή Spirilu sancto conjungatur. — Non est immortalis
αυτή καλ μή άποθνήσκειν. θνήσκει μέν γάρ καί per se ipsa, ο Graeci, anima, sed morlalis. Polest
λύεται μετά τού σώματος, μή γινώσκουσα τήν άλή tamen eadem non mori. Morilur enim et dissoivhur
θειαν , άνίσταται (17) δέ είς ύστερον έπ\ συντελεία cum corpore, si verilatem ignoret; postea auieoi
τού κόσμου συν τ ψ σώματι, θάνατον διά τιμωρίας έν resurgit in ftne mundi una cum corpore, morteui
Αθανασία λαμβάνουσα. Πάλιν τε ού θνήσκει, κάν per aupplicia in immortalitate accipiens. Rttrsus
πρδς καιρδν λυθή, τήν έπίγνωσιν τού θεού πεποιη- ^ autem non moritur, eiiamsi solvalur ad tempus, si
μένη. Κ α θ ' έαυτήν γάρ σκότος έστι, καί ουδέν έν Dei cognilione iostructa sit. Per se enim nibil aliud
αυτή φωτεινδν, καλ τούτο έστιν άρα τδ είρημένον * est quaro tenebrae, nec quidquam in ea luminosum.
Ή σκοτία τό φώς σύ καταλαμβάνει. Υυχή γάρ (18) a
Atque 2 5 5 <* ipsum est quod dicitur: Tenebras
ούκ αυτή τδ πνεύμα έσωσεν, έσώθη δέ ύπ' αυτού, 1
lucem non comprehenderunl . Neque enim anima
καλ τδ φώς τήν σκοτίαν κατέλαβεν. Ό Αόγος (19) spiritum servavit, sed ab eo servaia est, et lux
μέν έστι τδ τού θεού φώς, σκότος δέ ή άν επιστήμων lenebras apprebendit. Egl autem Verbum divina
ψυχή. Διά τούτο μόνη μέν διαιτωμένη, πρδς τήν lux : tenebrae yero imperiia anima. Quapropter si
ύλην νεύει κάτω, συναποθνήσκουσα τή σαρκί · συζυ- degat solitaria, deorauro ad materiam vergii, una
γίαν δέ κεκτημένη τήν τού θείου Πνεύματος, ούκ cum carne moriens. Cura divino autem Spirilu co-
έστιν αβοήθητος- ανέρχεται δέ πρδς άπερ αυτήν pulata, non caret auxilio, sed eo ascendit, quo de-
οδηγεί χωρία τδ Πνεύμα. Τού μέν (20) γάρ έστ\ν ducitur a spiritu. Hujus enim sedes in supernis ;
Ανω τδ οίχητήριον, τής δέ κάτωθεν εστίν ή γένεσις. isiius generatio in inferioribus locis. Ac inilio qui-
Γέγονε μέν ουν συνδίαιτον άρχήθεν τδ πνεύμα τή dem spiritus animae convictor erat; sed eam sequi
ψυχή · τδ δέ πνεύμα ταύτην έπεσθαι (21) μή βουλο- Q nolentem deseruit. IUa autem cum ejus virtuti*
μένην αύτψ καταλέλοιπεν. *fl δέ ώσπερ έναυσμα quasdam veluti fcinUltalas relinerel, sed ab eo se-
1
Joan. i , 5.
(14) Αξιοπαθήσητε. Edilor Oxonieneis legen- dlxerint cum corpore reaurgere, ex iis perepici
dom putat άναξιοπαθήσητε. Sed boc verbum non polest, quae obaervabimus ad Theopbili lib. i .
Tideturetim Grecae linffuse ingenio conciliari posse ^,(18) Ψυχή γάρ. Non absimililer Irenseus lib. v,
%
Melius profecto άξιοπαθείν, quod idera videtur esse, cap. 9, n. 4 : Nonpossidet, $ed potsidetur caro. Et
ac propriae dignitatis opinione aliquid aspernari et paulo poet: Caro hac tecundum eetp««m, id e$t 9
fogere. Mox Reg. 2, Anglic. et Tigur. κάν μή ώς τ ή . $ola regnum Dei hagreditate potsidere non potest;
ia Reg. 1, μή supra lineam. hwreditate autem possideri in regno α Spiritu potest.
(15) Ούκ έστιν αθάνατος. Yidetur prima specle Bwreditate enim postidet qui vivil ea quw sunt mor-
inesse his verbis, nec inest lamen deterior sen- itti.... llle enim dominatur et praetl et disponil ea
leniia. Multi imroortaUtatem aniraae a Tatiano everti qua* hwredilate potsidel, qutmadmodum ipte velit,
exisiimaol, velut auctor disseriaiionis quae oost tlla vero subjecta sunt et dominantur ab eo et suA
Tatiani orationem exstat ad calcem edilioriis Oxo- dominatu tunt ejut qui possidet.
niensis. Sed Ulius sensum in Praefatione satis pro- (19) V Αόγος. Ree. uterque ή Λόγος Verbum
batum ac purgatum fuisse spero. Gonsuli etiam non confundit cum Spiritu sancio, quamvis uirunj-
poeeuot qiwe ioilio DitUogi cum Tryphone noUvi- que lueem appellet. Sed cum Joannee tfe Verbo
D
mas. Nunc satis erit observare Tatianum iion eam dixerit: Lux tn lenebris lucel, bis verbis uiiiur T a -
aninue imraortalilatem denegare, quae ex Dei vo- tianus u l lucem etiam esse probel illius Spiritum,
lanlate et omnipolentia pendeat, sed quae ipeiiis per quem inhabitat in nobis, ac gine bac luce ani-
aaimae viribus et naturae tribuatur. Quid enim aiiud mam nostram tenebras esse. Propter illam idenli-
sibi volunt baec illius verba : Non e$t immorialit latem suhstantiae in Verbo et Spirttu sancio, quos
per $e ip$a. E l pauto posl : Per u enim nihil aiiud Yerbum a sua consuetudine excludit, ab iis diecedil
csl qmam temebrm. Sic etiam animae raorlem inter- potentior Spiritus, ut ail Tatianus n. 7.
p r e u i n r , noa diseolutionem et deetructionem, sed (20) Τού μέν. Reg. 2, τούτου μέν.
peccatum el viiiosum rerum corporearum amorem; (21) "Επεσθαι. Reg. 2, et Angelic. cum edit.
MI quod aatis declaral bis verbis : Deortum ad ma- Tigur. έσεσθαι. Ibidem deest negatio in editione
tertmm vergit, una cum came morien*. U l u d : θ ν ή Tigurina anle βουλομένην. Quod autem vocat Spi-
σκει μεν γάρ κα\ λύεται, non potest de destructione r i t u m animae συνδίαιτον, in boc asaeDtientem habel
iiilelligi, cum eam soluiionein attribuat Tauanus Clementem Alexandrinum, qui sic loquilur Pro-
aaiBaae quae oon morilur, πάλιν τε ού θνήσκει κάν trept. p. 40 : Η μ ε ί ς έσμεν οί τήν είκόνα τού θεού
«ρδς καιρδν λυθή. περιφέροντες έν τω ζώντι κα\ κινουμένω τούτψ
(16) Kaff έαυτήν. Haec desunt in Reg. 2 et A n - άγάλματι, τψ άνθρωπψ, σύνοικον είκόνα, σύμβουλον,
giic, ac suspecla sunt editori Oxoniensi, sed pror- συνόμιλον, συνέστιον,_ συμπαθή, ανάθημα γεγόναμεν
§*s iniiDerilo. τώ θεψ υπέρ Χριστού.
(17) 'Ανίσταται. Quo sensu aniraam antiqui
855 TATIANI A S S Y R I l 850
parala intueri res snblimiores non posset, dnm Deum Α τής δυνάμεως αύτου κεκτημένη, καί διά τον χωρι-
quaerit, opmionis errore muttos effinxil, doli artifl- σμδν τά τέλεια (22) καθορ^ν μή δυναμένη, ζητούσα
ces daemones sequens. Forro Spiritus Dei non om- τδν βεδν, κατά πλάνην πολλούς θεούς άνετύπωσε,
nibus inest, sed i n quibusdam juste vWenlibus re- τοίς άντισοφιστεύουσι (25) δαίμοσι κατακολουθή-
sidens et cora eorum animo complicatus, per σασα (24). Πνεύμα δέ του Θεού παρά πάσιν μέν ούχ
praedictiones caeteris animabus res absconditas έστι, παρά δέ τ ι σι τοίς δικαίως (25) πολιτευομένοις
minliavit. Atque illae quidem quae sapientiae parue- καταγόμενον, κα\ συμπλεκόμενον (26) τή ψ υ / J , διά
runt, cognatam sibi Spiritam attraxere: q u a vero προαγορεύσεων τα?ς λοιπαίς ψυχαϊς τδ κεκρυμμένον
non paruerunt et ministrum Dei passi rejecerunl, ανήγγειλε. Κα\ αί μέν πειθόμεναι σοφία σφίσιν αύ
cum Deo polias depreheneae sunt pugnare, quam ταίς έφείλκοντο Πνεύμα συγγενές * αϊ δέ μή πειθό-
eum colere. μεναι κα\ τδν διάκονον τού πεπονθότος Θεού (27)
παραιτούμενοι, θεομάχοι μάλλον ήπερ θεοσεβεις
άνεφαίνοντο.
44. Dcemene* qravmspunientur quam homines. —ι 44. Τοιούτοί τινές έστε καλ ύμείς, ω Έλληνες,
Tales et vos estis, ο Graeci, lingua quidem expoliti, £ήμασι μέν στωμύλοι, γνώμην δέ έχοντες άλλόκοτον'
mente auiem absurdi; ac multorum principatum B χ ν ί η ν μάλλον ήπερ τήν μοναρχί*
π ο υ κ ο ι ρ α
potius quam unius professi estis, dum daemones, έξησκήσατε, καθάπερ ίσχυροίς νομίζοντες δαίμοσι
quasi praepoteates essent, statuitis assectari. Queuv- κατακολουθεΐν. "Οεπερ γάρ δ ληστεύων, απάνθρωπος
admodura enim latro, cum inhumanus s i l , audacia ών, διά τόλμης τών ομοίων έπικρατείν εΓωθεν * ούτω
solet similes sui domare; sic daemones ad suramam καί οί δαίμονες, είς πολλήν κακίαν έξοκείλαντες, τάς
improbilatem progressi solitarias apud vos auuuas μεμονωμένος (28) παρ' ύμίν ψυχάς δι άγνοιών κα\ 1
ignoratione et inanibus visig deceperuni. Quiquidem φαντασιών έξηπατήκασιν. Οί θνήσκουσι μέν ού £α-
non facile moriuntur, sunt enim carnis experles, δίως, σαρκδς γάρ άμοιρου σ ι , ζώντες δέ θανάτου
aed vivenies mortis iostituia proiitenlur, toties u i - πράττουσιν επιτηδεύματα, τοσαυτάκις καί αυτοί
inirum et ipsi morienles, quolies ad peccandura θνήσκοντες, οσάκις άν τούς επόμενους αύτοίς τάς
eectatores suos erudiunt. ltaque quod nunc preeci- αμαρτίας έκπαιδεύσωσιν (29). "Ώσθ' δπερ εστίν αύ
puum illis est, ut similiier ac homines non morian- τοίς περιττδν έν τψ νύν μή όμοίως τοίς άνθρώποις
tur, id eis adfuturum est, quando suppliciis tra- αποθνήσκει ν, τοΰθ' όπότ' άν μέλλωσι κολάζεσθαι παρ-
dentur; neque tunc vilae aHernae participes erunt, δν αύτοίς, ού μεθέξουσιν άίδίου ζωής, άντ\ θανά
aed niortem quamdam in immortauiate sorticTUur του (50) έν άθανάτψ μεταλαμβάνοντες. "Ώσπερ δέ
Queinadinodnm enim nos, quibus nunc facile mori C γ ^0 ή
ς ρ ^θ ν @η αποβαίνει νύν,
α χ € ι ν [ ω ς
contingit, posteacnm voluptate immorLalitatem, vel είσαύθις μετά άπολαύσεως ήτδ άΟάνατον ή τδλυπηρδν
doloretn cum immortalitate percipimus : sic et dae- μετά αθανασίας (32) προσλαμβάνομεν * ούτω κα\ οί
v t a au
moues, qui presenli 2 5 6 * * peccanduon abu- δαίμονες τή νύν ζωή πρδς τδ πλημμελείνκαταχρώμε-
tinitur, ac per tolam vitam moriuntur, rursus im- νοι, διά παντδς κα\ διά τού ζήν (33) αποθνήσκοντες,
mortalilatem habebunt, eamdem quidem ac dum είσαύθις έξουσιν τήν άθανασίαν (54) όμοίαν της παρ'
viyerent, slatu autem siniilem illorum bominum, δν Ιζων χρόνον, κατά δέ τήν (55) σύστασιν όμοίαν
qui ex aiiimi sui senLentia gessere quidquid viven- άνθρώποις τοίς κατά γνώμην διαπραξαμένοις, άπερ
(22) Τέλεια. Reg. τελετά et ad marg. τελευταία. ad mundi creatipnem. Spiritus sanctos apud Tcr-
(23) "Αντισοφιστεύουσι. Sic etiam paulo ante tullianum Prcetcript. cap. 28, vocatur Dei villicut,
arles daeraonum vocabal άντισοφιστήματα. Christi vicarius. Suspecla esse non debet Tatiaai
(24) ΚαταχοΛουθήσασα. Codex ^Joan. Fris. ad sententia de sancio Spiritu, quem hoc ipso in loco
marg. κατακολουθούσα. Sapieniiam vocat ei n. 4, Deum perfectuni.
(25} Αιχαίως. Ua Fronto Ducaeus, quem sequi (28) Μεμονωμένος. Ita Reg. uterque et Aagl.
ιιοιι dubitavi, quamvis in aliis edilis legatur oi- melius multo quam editi μεμωρωμένας.
καίοις. D (29) ΈχΛαιδεύσωσιν. Reg. 2 el Angl. έκπαι-
(26) Συμχλεχόμενον. Sic etiam Irenaeus De Spi- δεύουσι.
rilu sancto lib. v, c. 42, n. 2 ; Τδ δέ περιλαβδν έν- (30) Άντϊ θανάτου. Videtur legendum una toce
δοθεν κα\ έξωθεν τδν άνθρωπον. SpiriLu$ circumdan* άντιθανάτου, ut antea άντισοφιστήματα, άντισοφί
ixlus etforis hominem. στεύουσι.
(27) Τδν dtdxoror του Λεαονθότος θεοΰ. Prae- (31) 'ΡφδΙως. Anglic. όάδιον.
clare boc de Filio dictum, quera alibi n . 20, Tatia- (32) "Αθανασίας. Sic Reg. ulerque et Duoeus.
nusvocat Deum in formahoniinis natum. Sic eliam Editi άθανασίης.
Clemens Alex. Protrept. p. 66 :Πίστευσον,άνθρωπε, (35) Ata παντδς χαΧ διά τοΰ ζχχν. Meliua forte
άνθρώπψ κα\ Θεψ* πίστευσον, άνθρωπε, τώ παθόντι διά παντδς τοΰ ζήν.
κα\ προσκυνουμένψ Θεψ ζώντι. Crede, homo, ho- (34) Τήν άθανασίαν. Reg. uterque et Anglic.
mini ei Deo; crede, homo, passo et adorato Deo vi- τήν αυτήν άθανασίαν.
renti. Neque etiam de sanclo Spiritu exililer aul (35) Κατά δέ τήν. Rep. 2, et Anglic. κατά μέν
impie sensit. Ministrum illum quidera vocat, sed τήν. Sic intcrpreiatur Gesnerus quasi legendum
eum iia vocat, quia Pater et Filius per Spiritum in essel: κατά ιιέν τίιν σύστασιν, κατά δέ τήν κόλασιν.
iiobis tanquam in lemplis babitanl, n . 45; ac per Sed uibil mibi viuetur mulandum. Nam vox illa
cumdeoi Spirilum corpora et anima3 nostra vivifi- σύστασις, quaa apud Tatianum sa?pe essentiara cl
caniur n. 7,13,15. Elucel diviniUs elomnipolenlia naturam significat, saepe eiiam statum signiGcat.
Spiritus sancti in hoc ministerio, nec magis I)eo Legimus enim n. seq. : τής συστάσεως τδ είδος, el
indignum est, quaui suscepta a Filio adroinislralio paulo post : Θανάτου τήν σύστασιν.
837 ORATIO A D V E R S U S G R i E C O S . 838
αύτοίς παρ* 5v £ζων χρόνον νενομοθετήκασι. Καλ Α ûus daemoneg prsescripserunt. A n non enim bo-
μήτι γ ε τοίς μεν Ανθρώπους έλάττονα της Αμαρτίας niinibug paucioreg peccatorum gpeciee ob vilae bre-
έξανθούσι τ ά είδη δια τδ μή πολυχρονίους βιούν, τοίς vitatem effiorescunt; pnedictis autem daemonibug
δε προειρημίνοις δαίμοσι τδ πλημμελείν μειζόνως ob infinituua sevum magig peccare contingii?
αποβέβηκε διά τΑ άπειρον τής βιότητος;
15. Κά\ χ ρ ή λοιπδν ημάς δπερ έχοντες άπολωλέ- 15. Danda opera ui aninta cumSpiritu sancto ton-
χαμεν, τούτο νΰν άναζητείν, ζευγνύναι τε τήν ψυχήν jungatur. — Jam vero oportet, ut quod habentes.
τω Πνεύματι τ ψ άγίψ, χαλ τήν χατά θεδν συζυγίαν amisimus» id nunc quaeramus, eC animam cum Spi-
πραγματεύε σθαι, Υυχή μέν ούν ή τών ανθρώπων riiu saucto copulemus et ad conjunctioneui cum Deo
πολυμερής έστι, κάλ ού μονομερής. Συνθέτη (36) enitamur. Non igitur siroplex est hominum anima,
γάρ έ σ τ ι ν , ώς είναι φανεράν αυτήν διά σώματος. sed exmukis partibus consiat. Estenim composita»
Ούτε γ ά ρ άν αυτή φανείη ποτέ χωρίς σώματος, ούτε ila u l per corpus manifesla fiat. Neque enimtinquani
άνίσταται ή σαρξ χωρΛς ψυχής. Έ σ τ ι γάρ άνθρω ipsa sine corpore appamerit; nec caro resurgit sine
πος (37), ούχ ώσπερ οί κορακόφωνοι δογματίζουσιν, aiiima. Est euim bomo, non ut quidam instar «or-
ζώον λογικδν, νού χα\ επιστήμης δεκτικόν · δειχθή- vorum crocitantesdecernunt, animal raiione ulene,
B
σεται γ ά ρ κατ' αυτούς καλ τά άλογα νού καλ επιστή mentis elscientiae capax; nam ipsa?. secnndum illos
μης δεκτικά. Μόνος δέ άνθρωπος είκών καλ όμοίωσις bellua? raeolis et scienlige capaces ostendentur. So-
τού θεού. Αέγω δέ άνθρωπον ούχλ τδν δμοια τοίς lus autem homo imago et similitudo Dei. Honiiiem
ζώοις πράττοντα, άλλά τδν πόρρω μέν άνθρωπότητος, autem dico non eum tjui similta belluis faciat, sed
πρδς αύτδν δέ τδν θεδν κεχωρηκότα. Καλ περ\ μέν «qui procul ab humanitate constitulus ad Denm per-
τούτου έν τώ Περϊ ζώων ακριβέστερον ήμίν συντέ- venerit. Atque id equidera in libro De aninuilibus
ταχται. Τδ δέ νύν συνέχον 0ητέον, ποταπή τις έστ\ν accuratius disserui. Nunc autem id quod ingtai dis-
ή χατά θεδν είκών χα\ δμοίωσις · τδ μέν άσύγκριτον gerendum, qualis sit illa secundum Deom imago et
ουδέν έστιν έτερον ή αύτδ τδ δν · τδ δέ συγκρινόμε simililudo. Qaod comparari non potest, nihil aliud
να» οδτι Ετερον (38) ή αύτδ τδ παρόμοιον. "Ασαρκος est quain ipsum ens ;' quod autem comparatur, n i -
μέν ούν δ τέλειος βεδς, άνθρωπος δέ σαρξ * δεσμδς δέ hil aliud quam quod siinile est. Carnis quidem ex-
τής σαρχδς ψυχή, σχετική δέ τής ψυχής ή σαρξ. Τδ perg perfectus Deus : bemo autem caro. Tlnculum
δέ τοιούτον τής συστάσεως είδος, εί μέν ώς ναδς ή , esl carnis anima : ammam caro conlinet. Ac talis
χατοικείν έν αύτψ βούλεται Θεδς διά τού πρεσβεύον- quidetn naturae species, gi se instar tempii babeat,
(36) Συνθέτη. Male \n edit. Paris. συνετή. [Huc Talianug, qui non particulam Spiritus sancti gub-
pertinei quod paulo ante dicebat, spiritum et ani- glautiae in nos derivari existiniat, sed ipgum i n
mam primis hoimnibug fuisse concessa, ut partim uobis tanquam in templis habitare. Quamobrem
ex MAleria conslarent, partim materia praatantiores cum eum bominem solum esse conlendit, in quo
euent. A n ergo corpoream et composilam animam Spiritus sanchis habitat, secus vero, negal a bel-
exislimavit Talianus? Non immorabor in hac i l - luis distare; Spiritus sancli gratiam coinmendat,
losiranda qiwestione; siquidem antequam gtatuaiur, bomiuig irabellicilalem agnogcit, qui nisi adjuvetur
uLram ankoara Tatianus corpoream necne existi- a Spiritu gancto, in viliura flectiiur. Quam quideui
maverit,exculiendum eritquid corporis nomine i n - Tatiani senleniiam sic imitalur Irenaeug, ut simul
telltgat, quam disceptalionem Augustinus inutilem explicet et illustret. Sunt tria inquit, exquibu$
%
jodicai. An forte, inquit lib. u De anima, n. 7, perfectus homo constat, carne anima et spiritu : et
%
enimam non spiritum esse sed corpus ? Non quidem altero quidem salvante et fgurante, qui e*t Spiritus;
Mffntim doctrincc Christianw arbitror e$$e detrimen- altero quod unitur et formatur,quod est caro: idvero
tmm isla nescire: et si de corporum generibus subti- quod inter haec est duo, quod e$t anima... Quotquot
Hter disputetur, hoc majore diflicultate quam ulilitate autem timent Deumet creduntin adtentum Filii cjus,
perdiscitur. Sententiain Tatiani illustrare polest et per fidem constituunt in cordibus suis Spirilum
Melhodius, qui apud Pholium cod. 234, gub fin., Dei, hi tales jusle homines dicenlur, et mundi et spi-
negal animam esse incorporcam, qoia, si incorpo- riluales etviventes Deo; quiahabent Spirilum PatrU.
e
rwi sit, iropagsibilem esse necegse OM
gil,
σι»,
nec cum D P h » autem qui non babent bpintuui ganctum gic
• -
corpore dofente et patienle mutari.• Unde
·* sic con- loquitur cap. 8 : Eos autem qut abjtctunt qutdem
dudit : Εί δέ συμπάσχοι τψ σώματι, καθάπερ καί Spirilus consilium> carnis aulem voluptalibus ser-
διά τ ή ς έπιμαρτυρήσεως τών φαινομένων έπιδείκνυ- viunt, et effrenati dejiciuntur in sua desideria, quippe
ται, ασώματος είναι ού δύναται. "Ηγουν άγένητος nullam habenle* aspirationem divini Spiritus, ud
χαί άνενδεής κα\ ακάματος φύσις ό Θεός μόνος ήδε porcorumet canummore vivunt, hos juste Apostclus
ται ααώματος ών, διδ κα\ αόρατος* Θεδν γάρ ούδε\ς carnates vocal, quoniam nihil aliud quam carnalia
έώρακεν - αί δε ψυχαΐ άπδ τού δημιουργού καί Πα sentiunt. Et prophetce autem propter hanc eamdem
τρός τ ώ ν δλων, σώματα νοερά υπάρχουσα ι, είς λόγψ causam irrationalibus animalibus assimilant «os, etc.
^εωρητά μέλη διακεκόσμηνται. Sic eiiam S. Basiliug (38) Ούτι έτερον. I u Reg. i el Angl. et Reg. 2, ad
ep. 8, n m t angelog ease naturae gimpljcig, atque marg. Sicetiam editioTigurina, exceplo quod habet
id soliug Dei proprium eggegtatuit. δντι, pro ούτι. Aliae editiones τδ δέ συγκρινόμενον δντι
(37) Έστι γαρ άνθρωπος, elc. Hominem fluuin έτερον ή αύτδ, παρόμοιον δέ. Quod autem eomparn-
Toeabant Gnoslici substantiara illam, quam ab tur cum eo quod ett, aliud quidem est, sed tamen gt-
Acbamoib, give a Spirito sancto accepisse se fingc- mile. Sirailis senientia apud Tertullianum ιι
baal; corpag ei animam gpernebarit, ut peritura et adv. Marc, cap. 9 ; Porro imago, inquit, veritati
ab infertore Deo creata; scd ob acceptain a Spiritu non usquequaque adocquabitur; aliud est enitn H~
gancto particulam immortales gibi et Deo con* eundum veritatem esse, aliud ipsam veritatem
gnbttaulialeg tidebantur. Ab his longc dtscrepat este.
8ΓΡ TATIANI ASSYRIl 840
libenter iUod ineolit Deut per legatum Spiritum. \ τος Πνεύματος. Τοιούτου δέ μή δντος τού σκηνώμα-
Sivero tale ηοη fueril taberaacalum, pragiat boino τος, προύχει τών θηρίων ό άνθρωπος κατά τήν έναρ-
belleis gola voce articulaU, ctttera vero ejusdem θρον φωνήν μόνον * τά δέ λοιπά, τής αυτής έκείνοις
est ac illae viveadi rationit, ut qui non sit gimili- διαίτης έστλν, ούκ ών δμοίωσις τού Θεού. Δαίμονες
tudo Dei. Porro dsmones omneg nullara habent δέ πάντες σαρκίβν μέν ού κέκτηνται, πνευματική δέ
camem, sed spiriialis est eig compages, ut ignis et εστίν αύτοίς ή σύμπηξις ώς πυρδς, ώς αέρος. Μόνοι;
.aeris. lis autem solis, qui Spirjtu Dei communili δέ τοίς Πνεύματι Θεού φρβυρουμένοις ευσύνοπτα καλ
gunt, facile videri poggunt eliam daemonum 2 5 7 τά τών δαιμόνων έστι σώματος (59) * τοίς λοιποίς δέ
corpora; cajteris vero nequaquam, id est psychicis. ούδαμού, λέγω δέ τοίς ψυχικοίς (40). Τδ γάρ έλαττον
Nam praegtantiug ab inferiore comprebendi non po- κατάληψιν ούκ ίσχυε ι ποιείσθαι τού κρείττονος. Διά
lcst. Propierea ergo daemonum natura pcenitenliae τούτο γούν ή τών δαιμόνων ύπόστασις ούκ έχει μετα
locum non iiabet. Suni enim materiae et nequitiae νοίας τόπον. Τής γάρ ύλης κα\ τής πονηρίας είσιν
quidam gplendoreg. Maleria autem animam in ser- απαυγάσματα. "Τλη δέ τής ψυχής κατεξουσιάζειν
vitutem redigere voluit, ac secundum liberum ar* ήθέλησεν * καλ κατά τδ (41) αύτεξούσιον οί μέν θα
bUrium, isti quidem legeg roortis bominibus tradi- νάτου νόμους τοίς άνθρώποις παραδεδώκασιν · οί 5s
derunt; bomines vero post immortalitatig jacturam άνθρωποι, μετά τήν τής αθανασίας άποβολήν (42),
inorle per fidem obeunda mortem guperaveruut, ac θανάτψ τ ψ διά πίστεως τδν θάνατον νενικήκασι, κα\
per peenttentiam vocatio eis concessa secundura διά μετανοίας κλήσις αύτοίς δεδώρηται, κατά τδν
hunc eeroTiOnem : Quoniam paulo minus ab angtlis είπόντα λόγον (45) · Επειδή βραχύ τιπαράάγγέ-
imminuti sunt *. Poteet autem quisquis victus e$4 Λους ήΛαττώθησατ. Δυνατδν δέ παντ\ τψ νενικη-
rursos vwcere, si morlig causam repudiet. Qiuenam μένψ πάλιν νικφν,τοΰ θανάτου τήν σύστασιν παραι-
autem illa sit faclle pergpicere possunt, qui inimor- τούμενον. Τίς δέ αύτη, εύσύνοπτον έσται τοίς βουλο-
talitatem concupiscunl. μένοις άνθρώποιςτδ άθάνατον.
46. Frustra dasmonet potentiam $uam ostinlant. 16. Δαίμονες δέ οί τοίς άνθρωποις έπιτάττοντες
Facile vincunlur virlute Spiritus $ancti. — Dsemones ούκ είσλν αϊ τών ανθρώπων ψυχαί. Πώς γάρ άν γέ-
autem qui hoininibus imperant, non sunt hoimnuin νοιντο δραστικαλ καλ μετά τδ άποθανείν; χωρίς εί
aniraae. Quo euioi pacto eflkaces eliam posl inor- μή (44) ό ζών μέν άνθρωπος, ανόητος κα\ αδύνατος
lem fuerint? Niai forte bomo quandiu vivit, insi- γένοιτο, νεκρδς δέ γενόμενος, λοιπδν δραστικωτέρας
piens et invalidu» e s i : mortuug efficaciore crcditur πιστεύοιτο μεταλαμβάνειν δυνάμεως. 'Αλλ' ούτε τοΰθ'
praditug poteslate. Sed res iia se non habet, ut ούτως έστλν, ώς έν άλλοις άπεδείξαμεν · κα\ χαλεπδν
alibi demonstravimus; ac perdiflkiteest existimare Q οίεσθαι τήν άθάνατον (45) ύπδ τών τού σώματος με-
f
animam immortalem, qua? corporis membrif impe- ρών έμποδιζομένην, φρονιμωτέραν, έπειδάν άπ' a j-
ditur, sagaciorem, cum ex eo migraverit, fleri. Da> τού μετανάστη, γίνεσθαι. Δαίμονες γ ά ρ τή σφών κα-
mones enim, dura pro gua ncquitia in bomines da- κοηθείατοίς άνθρώποις (46) έκβακχεύοντες, ποικίλαις
bacchanlur, deorsum vergentes eorum aniraos va- κα\ έψευσμέναις δραματουργίαις τάς γνιομας αυτών
riis et fallacibus macbinationibus perverttint, quo- παρατρέπουσι κάτω νενευκυίας, δπως μεταρσιούσΟαι
iniuus ad viam coelorum erigi possint. Sed nec ea πρδς τήν έν ούρανοίς πορείαν έξαδυνατώσιν. Άλλ'
1
Psal. viif,. 4.
(59) Σύψατος. Reg. 2, Angl. et Front. σώ- bila inferiore ac viliore materia operam dare, ut not
Γ α. Ibkfem Ducaeus ουδαμώς. Non absimilis est vincant. Unde hortatur u l materiam repudiel quis-
Basilii senlentia, qui in libro De Spiritu sancto quis illos vincere volet.
cqp. 16, p. 52, sic loquilur de angelis: Ουσία αυ
· .
(45) Κατά τόν είπόντα Λόγον. Hic aliquid subinlelli-
τών άέριον πνεύμα, εί τύχοι, ή πύρ άύλον... διδ κα\ gendum atqueex supra dictisemenduni, Ua ut haec sit
έν τόπω είσι κα\ όρατο\ γίνονται. senlentia : Per poemientiaro vocalio bominibus coa-
(40) Τοις ψνχικοϊς. Non verendum est ne banc cessa, quia inferiores sunl angelis eecundum Scri-
vocem Taiianus eodem eensu usurpet ac Gnostici, I> pturam, quae dicit, etc.
quorum errores amplexus est post composiiam banc (44) Χωρίς ^ Ita Reg.2. Editi άποθανείν χωρίς;
oraiioncm. Neque eniro, ut illi, catbohcos hac voce εί μή. Ibidem e d i i i : Εί μή οζών άνθρωπος μέν, ανόη
designai, sed eos tanlum qui non ita vivunt, ut in τος οϊ αδύνατος. Emendavimug ope Reg. 1. Pauio
eis habitet Spirilus sanctus. In quo quidem Tatianug anle βύίιιτίς δέ γάρ αυτή. Euieiidavit Oucaeus.
auctorem babet Apostolum, qui ait I Gor. u , 14: (45) Τήν άθάνατον. Huc redil genientia Taliani.
Ψυχικός δέ άνθρωπος ού δέχεται τά τού Πνεύ Aniiiiain immortalem, id est ineorpoream el gpirila-
ματος τού θεού. Animalis aulem homo ηοη percipU lem, quae cum corpore conjuneia membris corporig
ea qucc sunt Spiritus Dei. Sic etiam lrenaeus lib. v, impediebatur, creaibile non est gagaciorem, cum ex
cap. 6, η . 1 : Si auiem defuerit anima Spiritus, ani- corpore nugraverit, fuiuram in iisdem meoobrig ad
malis estvere, quiest tolis, elc. ldem cap. 12, n. 5, ganandum aut nocendum adbibendig. Aliuui Tauano
aniinales opponit spiritualibus. Quamvis ergo ba> sensuin ascriberc non ginunt, qvae leguntur n. 17:
reiici, dura catholicos vocant psycbicos sive anima- Quo enim pacto titnu ego minime sim mo/au, wei a«-
les, invidiam buic voci conflasseni, non idcirco ex tem mortuiy nikil agenle me, reliquim quce non mo-
catholicorum usu facessebat. ventuty imo nec aniiunt, aliquid quod Menliaiur
(41) Κατά τό. Angl. et Tigur. τδ χατά τό. ciant.
(42) Thv... άποδοΧήν. Reg. 2 τάς... άποβολάς. (46) Τοις άνθρωποις. Reg. 1 el 2, τούς ανθρώ
Quod ait Tatianus maleriam animae txnperare νυ- πους ad marginem.
luisse, id explical n. *eq., ubi docet dsemones adbi-
SU ORATIO A D Y E K S U S G R i E C O S . 842
ούτε ή μ α ς τ ά έν κόσμω λέληθε, και ήμίν (47) εύχα- Α uos lalent, qua? in mundo sunl; et divina facile a
τάληπτον τ δ θείον τ ή ς άπαθανατιζούσης τάς ψυχάς nobie comprenendi possunl, si vis illa. quae animoa
ήμίν προσελθούσης. Βλέπονται δέ χαλ ύπδ τών ψυχι immortales facil, ad TIOS accesserii. Yidenlur au-
κών oi δαίμονες, Ισθ' δτε τοις άνθρώποις εαυτούς tem et a psychicis daeniones, ac sese nonnunquam
εκείνων δεικνύντων, ίνα τε νομίσθώσιν είναι τινές, ή bominum aspeclui exbibenl, vel ut aliquid esse
καί τι βλάψωσι, καθάπερ πολεμίους, φίλοι κακοί, τήν exislimeniur, vel otiam aliquid tanquam iniuiicis
γνώμην υπάρχοντες, εί τοίς (48) είς αυτούς θρησκείας noceant amici mala raente praditi, vel ut sui simi-
τοις δμοίοις αύτοίς τάς άφορμάς παράσχωσιν. ΕΙ γάρ libus causas ipsorum colendorum iniwclant. Natn
δυνατδν αύτοίς, πάντως άν καλ τδν ούρανδν σύν άμα 8i possenl, coelum ipsum profecto cum caneris re-
τζ λοιπή ποιήσει καθείλκυσαν. Νύν δέ τοΰτο μέν bus creatis subverlerenl. Nunc autem nequaquam
πράττουσιν ουδαμώς* άδυνατοΰσι γ ά ρ · ύλη δέ τή id faciunt; neque enim possont; sed maieria infe-
κάτω, πρδς τήν όμοίαν (49) αύτοίς ύλην πολεμούσι. riore materiam sibi similem oppugnant. Hos ergo
Τούτους δέ νικ$ν άν τις θελήση, τήν ύλην παραιτη- si quis vinoere velit, materiaoi repudiet. Lorica
σάσθω. βώρακι γάρ Πνεύματος επουρανίου καθω- enim Spiritus coeteslis annatus servare poleritquid-
πλισμένος, πάν τδ ύπ' αύτοΰ περιεχόμενον σώσαι δυ- quid abeo 2 5 8 circtimdatum fuerit. Habet quidem
Β
νατδς έσται. Είσ\ μέν ούν κα\ νόσοι καί στάσεις τής materia noeira morbos et tuoiuUus, qui cum acci
έν ήμίν (50) ύλης* δαίμονες δέ αύτώ τούτων τάς deriot, eoram causas sibi daemones ascrrbunt, mor-
αίτίας, έπειδάν συμβαίνωσιν, έαυτοίς προσγράφουσιν, bo invadenti supervcnienles. Ipsi eliam inlerdum
έπιόντες οπόταν καταλαμβάνη κάματος. Έ σ τ ι δέ δτε nequitia? sua? teropesiate babitum corporia noeiri
χαλ αύτολ χειμώνι τής σφών αβελτηρίας κραδαίνουσι concutiant; sed verbo virtulis Dei percussi, disce-
τήν Ιξιν τού σώματος, οί, λόγφ θεού δυνάμεως dunt exterriti et a?ger sanatur.
πληττόμενοι, δεδιότες άπίασι, καί ό κάμνων θερα
πεύεται.
17. Περλ γάρ τών χατά τδν Δημόκριτον συμπαθειών 17. Frustra sanitaum promittunt per occullas con-
τε χαλ αντιπαθειών τί χαλ λέγειν έχομε ν , ή τούθ' $ensione$ et di$$entione$ aut morluorum reliquiar.
δτι κατά τδν κοινδν λόγον 'Α6δηρολόγος έστιν ό άπδ — De occultis enim secunduin Democrituiu con-
τών Αβδήρων άνθρωπος; "Ωσπερ δέ ό τή πόλει τής aonsiouibus et dissensionibus quid dicere babea-
προσηγορίας αίτιος, φίλος ών Ηρακλέους, ώς φασιν, mus, niei id quod communi sermone conlritum est,
ύπδ τών Διομήδους ίππων κατεβρώθη * τρόπω τ ψ Abderiloquam esse homiuem Abderitam. Quemad-
αύτώ χαλ δ τδν μάγον Όστάνην χαυχώμενος έν ήμέ- Q modum autem is, a quo civilas illa nomen accepit,
ρα συντέλειας πυρδς αιωνίου βορ$ παραδοθήσεται. Herculis, ut ferunt, amicus, ab equis Diomedis de ·
Κα\ ΰμείς δέ, τοΰ γέλωτος ή ν μή άποπαύσησθε, τών •oratii9 e s i : sie et iste, qui de mago Ostane gloria-
αυτών ώνπερ (51) καί οί γόητες τιμωριών απολαύσε tur, in die consummationis igni depascendus tra-
τε. Διόπερ, ώ Έλληνες, χεκραγότος ώσπερ άπδ τού detur. Ae vos quoque, nisi risum desinatis, eadem
μετεώρου κατακούσατέ μου, μηδέ έπιτωθάζοντες τήν ac magi stippltcia luetis. Quocirca velut ex loco
υμετέρα ν άλογιστίαν έπϊ τδν κήρυκα τής αληθείας excelso clamantem me, G r a c i , audile, nec cacbin-
(47) Καϊ ήμίν. Regii codices com Anglicano el gestasse, ut puta natura subslanliue tpirilalis, et ti
editiune Tigurina babent ύμίν, el paulo post ψυχάς corporis alicuius, stit tamen generis. Animam spiri -
ύμίν. Codex Anglicanns καλ ύμίν έστιν. Ibidemdeeat tualis eese substantiae declaral Taiianus, et cum eaiu
δυνάμεως aut aliquid simiie post άπαθανατιζούσης. negal videri posse nisi per corpus n. 15, et cum
Paulo post Reg. 1 νομίζωσι, Angl. et T i g i i r , * ^ i - ail u. 15, Spiiitum sanctum ab initio convictoreni
ζουσιν. l l a Reg. 2 et ad marg. νομισθώσι. Aliae edi- animse fuisse, et aninias, quae sapientise pamerunl,
tiooes νομίζωνται ex conjectura Gesneri. Sic etiam cognalum sibi Spiriluin attraxisse. Distinguit duo
infra n . 55, pro eo quod legitur νομίζωσι in mss. spiriluum ducrimina, quorum alter anima vocatut.
ft edil. Tigur., et νομισθώσι apud Eusebium, edi- alter anima prccstantior, Dei imago et similitudu.
tiones aliae habent νομίζωνται. D Ulrumque primis hominibus dalum, ut partim ex ma-
148) ΕΙ τοις. In editione Tigurina legitur ad mar- teriaconstareniy partim materia prcuslanliore* essent;
ginem ή τ η ς . Ibidem vox θρησκείας deest in codici- id esl, ut partiiD materiales essent per corpus spi-
bus Regiis et Anglicano. Legerem libenter ή τιμής ritu corporeo inotum, partim materia praesianliores
είς αύτους. esaent per roentem Spiritu sanclo aniniatam. Ange-
(49) Πρός τήτ όμοίαν. Ιά est, animam noslrara, lis compagem spiritalem altribuit Tatianus, utignis
q r a ipsia si«illinia eet, ope materiae oppu^nant. Di- et aeris n. 15. Sed cum eos ex materia compactos
ccbai snpra Tatianos n. 0 : Materite mihi cognatm dicit n. 12 el materiae ac nequitiae quosdam esse
eonfutionem emendo, quia scilieet verilalara in bo- splendores, vel id de corporibus sui generit, ut ait
n i m i n i sibi sinilhiin aniroos insinaare conabatur. Tertullianus, intelligendum, vel de corporibus vere
Cnr aotem angelos et homines roateriam appeUet, e roateria faclis, qua? angelis atlribuere videlur n.
quaoms ulrosque a maleria longe discernat, id ap- 15. Eaenim spirittialibus hominibusfacileconspicua
tiore in \oto examiiiabilur, nerope in part. ιι prsefat. esse docet, a psychicis aulem non videri posse nisi
[TTJ^ Si κάζω κ. τ . λ. Maieria infcriore mule-
%
adoiodumraro n. 15.1—Ex Addendis et Emendandis.
rimm siK timilim oppugnant dcemones. Dicebai Ta- (50) Τής έτ ήμϊτ. IU Reg. 1, licet alia uianu. Edi-
tiaaus in earodem aenCenliam n. 6 : Materiw mihi ti τής έν ύμίν.
cufnatec confusionem emendo. Forte hsec intelligenda (51) Αϋτώτ ωτχερ. Sic Reg. 1 et A n g l i c , et ad
ot illod Teriulliani de angelis dictum 1H>. Dt carm marg. edit. Tigur. Aliae edit. αυτών ών πέρι. Mcx
CAntlr, cnp. 6 : Centlal angelos carnetn propriam non Reg. 2 άπολαύσητε.
PATBOL. GR VI. 27
TATIANI ASSYRII **4
nando demenliam veslram in preconem veritatis Α μετάγετε. Πάθος ούχ έστι δι' αντιπάθειας άπολλύμε-
iransferte. Νοη tollilur roorbus per occuUam dis- νον, ουδέ ό μεμηνώς σκυτίδωνέξαρτήμαει θεραπεύε
sensionem, nec furiosuspelliculis appcneis curatur. ται. Δαιμόνων είσ\ν έπιφοιτήσεις, χα\ δ νόσων, καί
Sed daemones venlitant: et qui aegrotat et qui ama- ό λέγων έρ$ν, χαλ ό μισών, χαί δ βουλδμενος άμύνε-
re se dicil, et qui odit et qui ulcisci cupit, bos ca- σθαι, τούτους λαμβάνουσι βοηθούς. Τρόπος (52) δε
pitint adjutores. Modus autem eorum machinationis αύτοίς της μηχανής ούτος· ώσπερ γάρ οί τών γραμ
sic se babet. Quemadmodum enim litlerarum figure, μάτων χαρακτήρες, στίχοι τε οί ά π ' αυτών, ού καθ*
et versus qui ex eis constant, non possunt per se εαυτούς είσι δυνατο\ σημαίνειν τδ συνταττδμενον,
ipsa id, quod cogitatur el componitur, demonstrare, σημεία δέ τών εννοιών σφίσιν άνθρωποι δεδημιουρ-
sed sibi homines signa cogitalionum instituerunt, γήκασι παρά τήν ποιον αυτών σύνθεσιν γινώσκοντες,
ex certa eorum conslruciione id percipientes, cujus δπως καί ή τάξις τών γραμμάτων έχειν νενομοθέτη-
signiOcandi causa etiam litterarum ordo institutus ται* παραπλησίως κα\ τών ριζών αί ποικιλίαι, νεύ
est: similiter nec radicum varietates, nec nervorum ρων τε κα\ δστέων παραλήψεις (55), ούκ αύτα\ καθ*
ei ossium appositiones per se ipsa quidquam effi- έαυτάς δραστικοί τινές είσι, στοιχείωσις δέ έστι τ ή ς
ciunt, sed sunt daemomira improbitatis elemenlum, τών δαιμόνων μοχθηρίας, οί πρδς άπερ έκαστον α ύ -
qui ad quid valeret unumquodque illorum deOnie- τών (54) ίσχύει, ώρίκασιν. Έ π ε \ δ' άν παρειλημ.
nint. Ubi autem vident consenlire bomines, ut sibi μένην ύπδ τών ανθρώπων θεάσωνται τήν δι' αύτων
per eas res ministrelur, tunc supervenientes efficinnt ύπηρεσίαν, έπιλαμβάνοντές (55) σφισιν αύτοίς δου-
ut sibi homines serviant. Quomodo enim bonestum λεύειν τούς ανθρώπους απεργάζονται. Πώς δέ Αν
sit adulteriis ministrare, aut prxclarura auxilio άγαθδν μοιχείαις ύπηρετεΐν; πώς δέ καί σπουδαίόν
adesse nonnullis ut oderint, aut materiae decorum πρδς τδ μισείν τινας παριόντας (56) βοηθείν; ή π ω ς
altribuere furentium curationcm ac non Deo! Arte ύλη καλδν προσυνάπτειν (57) τήν είς τους με μη νότας
enim a Dei cultu homines avertunt, dum eos addu- βοήθειαν, καλ μή τψ θ ε ψ ; Τέχνη γάρ τής θεοσεβείας
cunt, ut berbis et radicibus Gdem babeant. Deus τούς ανθρώπους παρατρέπουσιν, πόαις (58) αυτούς
autem, si haec ad id efficiendum creasset, quod ho- κα\ ρίζαις πείθε σθαι παρασκευάζοντες. Ό δέ Θεδς,
minibus libet, malarum sane rerum optfex esset. εΓπερ αυτά πρδς τδ ποιείν, Απερ οί άνθρωποι βού-
Verum ipsc omnia bene se habentia creavit; sed λονται, κατεσκευάκει, πονηρών άν ήν πραγμάτων
dsemonum intemperantia iis, quae in mundo sunt, δημιουργός. Έπελ αύτδς μέν, πάν τδ ευ πως έχον
ad male agendum abusa est; eorumquc est nequi- έδημιούργησεν ή δετών δαιμόνων ασωτία τοίς έ ν τ ψ
tise species, non perfecli 259 Dei. Quo enim pacto C Χ^σμω πρδς τδ κακοποιείν έχρήσατο, κα\ τούτων έστλ
vivus ego minime sim malus, mei aulem mortui, τής κακίας είδος, κα\ ούχ\ τοΰ τελείου (59). Πώς γάρ
nihil agente me, reliquise, quae non moventur, imo {ών μέν ήκιστα μοχθηρδς είην, νεκρού δέ δντος μου,
nec sentiunt, aliquid quod sentktur efficiant? Et λείψανον τδ έν έμολ μηδέν έμοΰ πράττοντος, τδ μήτε
qui morte miserrima mortuus est, quomodo poterit κινούμενον, άλλά μήτε αίσθανόμενον, αίσθητόν τι
ad alterius ultionem operam navare ? Hoc enira si άπεργάσεται; Πώς δέ ότεθνεώς οίκτίστω θανάτω (60)
(52) Τρόπος. Edit. Tigur. τύπος. Tritam herbam si biberit, venter non dolebil; el aliud
(55) Ποιχιλίαι... παραλήψεις. Sic codices tres tit dicere : Istam herbam collo si suspenderis, ten-
niss., et Tigur. el Froul. Aliae edit. ποικίλοι... ter non delebit. Ibi enim probatur conlemperalio «<*-
πσράληψις. Melius forte δραστικοί τίνος. lubrit, hic tignificatio superstitiosa damnalur. C b r i -
(54) "Εκαστον αυτών. Angl. et Tigur. έκαστος stianos accusabat Celsus quod lustraiiones el i n -
et ad marg. έκαστον. Ibidem legitur ίσχύειν in co- cantationes docerent et varia innumeris, lapidibus,
dicibus Regiis et AngUcano et edit. Tigurina quae planlis et radioibus amuleta. Sed banc criminatio-
ad raarginem habet ίσχύει. Daemones dennivi&se i i i - nem spernilOrigenes, ut nulla prorsus verisimilitu-
c i l ad quid res ejusmodi valerenl, id est quid per dine coloratam, lib. v i Cels. p. 504.
f
radicum varietales et ossium appositiones ipsi per- (59) Τοΰ τελείου. Sic Regii codices et Anglic.
iicereni, et quos in usus ista adaiberenl, ad fucum Editi τοΰ Θεοΰ τελείου. Tigur. τοΰ Θεού τοΰ τε).είου.
hominibus faciendum. Faleiur quidem Tatianus n. (60) Οίκτίστω θανάτω. U l inlelligalur Tatiani
46, interdum habiium corporis nostri a daemonibus senlentia, observandum est antiquos cxistimasse
conculi; ac negal eos sanare, sed prorsus illudere, anioias hominum violenter morluorum mullo plus
n.48. posse in magicis operationibus, quara eorum qui
(55) Έπιλαμβάνοντες. Reg, 4 λαμβάνοντες. Se- sicca et matura morte obierunl. Invocantur quidam,
cundus cum Angl. et Tig,ur. υπολαμβάνοντες. Legi- inquit Tertuiiiamis lib. De anima, cap. 57, ahori et
tur in 4 Reg. ύπό supra lineam. biczothanati tub illo fxdei argumento, quod credibite
videaiur eas potissimum animat ad vtm et injunam
(56) Παριόντας. Reg. 2 παριέντας. facere, quas per vim et injuriam scevui etimmatunu
(57) Προσυνάπτειν. Fronlo Ducaeus legU προσαν- finis extorsit, quasi ad vicem oflfemce. Ex bis emen-
άπτειν. Editor Anglus citat Galakerum qui in A d - dari possunt quae paulo post sequuntur. Uanc quo-
notalionibu* in M. Antoninum p. 407, legenduiu roo- que faltaciam, inquil, spiritus nequam tub penoni*
net προσσυνάπτειν.. αε(ηηαοτχιη delitescenlU, nisi fallor, eliam rebus
(58) Πόαις. Sic Regit codices et Tigurina editio. probamus, cum in exorcismis interdum aliquem «#
Aliae oabeni ποίαις. Non legitimum herbarum osum ex parentibus hominem sui (Rigalt. tuis) affirmal*
damnat Taiianus, nec medicinam daemonibus acce- interdum gladialorem, vel besiiarium, ticut et alibi
ptam refert; sed in superslitiosas radicum ei oesium Deum nitiil magis curans quam hoc iptum exctuder*
appositiones invebitur. Aliud est enim, inquit A u - quod prcedicamuty ne facile credamus animas unirer-
gustinus lib. u De docirina Chrittiana n. 45, dicere: iot ad inferos redigi, ut et judicii et resurrecliomi* i -
8*5 ORATIO A D V E R S U S GRiEGOS. 840
δυνήσεται πρδς τιμωρίαν τίνος έξυπηρετήσαι; Τούτο Α ita esset, raullo magis a se ipso proprium Inimicum
γαρ εί ούτως είη, πολλψ μάλλον άφ' εαυτού τόν propulsaret; nam qui opem etiam aliis ferre poiert,
οιχείον έχβρδν άμύνηται· δυνάμενος γάρ χα\ άλλοις multo magis sui ipsius ultor erit.
βοηθείν, εχδιχος πολλψ μάλλον εαυτού καταστή
σεται.
48. Φαρμακεία δέ κα\ πάν τδ έν αυτή είδος, της 48. Rebut pernussit alias telitas scepe adjungmnt:
αυτής έστιν έπιτεχνήσεως. Ε Ι γάρ τις ύπδ της ύλης $ed iliudunt nec sananl. — Medicandi auiem ralio
θεραπεύεται, πιστεύων αυτή, θεραπευθήσεται μάλ et quidquid ea coniinetur ejusdem est artificii. Nam
λον αύτδς δυνάμει Θεού προσανέχων. "Ωσπερ γάρ τά ai quis materia curatur ei confideiw, multo magis
δηλητήρια συνθέσεις είσιν ύλικα\, τδν αύτδν τρόπον curabilur si ad virtutem Dei confugiat. Quemadmo-
καλ τ ά Ιωμενα τής αυτής υποστάσεως έστιν. Ε Ι δέ dam enim ea quae nocent, composiliones sunt ma-
(61) τήν φαυλοτέραν ύλην (62) παραιτουμεθα* πολλά teriales, sic et quae sanant ejusdeni sunt naturae.
κις καλ διά τής έφ* Ιτερον (65) τών κακών τίνος επι Quod si deteriorem maleriam recusamus, saepe
πλοκής ίάσασθαί τίνες έπιτηδεύουσι, κα\ τοίς κα- nonnulii etiam per mala alicujus rei cum alia con*
κοίς (84) άν πρδς τδ άγαθδν καταχρήσονται. Καθάπερ junctionem mederi conanlur, et malis ad bonum
δέ τώ ληστεύοντι (65) συνδειπνήσας, κάν μή ληστής abulunlur. Sed quemadmodum is, qui cum lalrone
αύτδς ή , άλλ' Ομως διά τδ συνεστίασηναι τιμωρίας coenavit, etiamsi ipse non sit lalro, quia lamen con-
μεταλαμβάνει - τρόπψ τψ αύτώ καλ ό μή (66) καχδς, vivatus est, poenae Ot parliceps : sic qui minime
τψ δέ φαύλψ αναριγείς, πρδς τδ νομιζόμενον χαλδν malus est, sed cum eo, quod malum esl, implica-
(67) συγχρησάμενος, διά τήν είς αύτδν κοινωνίαν ύπδ tur, eoque ad opinatum bonum utiiur, propter cora-
τού κρίνοντος (68) Θεού κολασθήσεται. Διά τί γάρ ό mercium, quod cum eo habuit, a Deo judice con-
πιστεύων ύλης οίκονομία, πιστεύειν ού βούλεται τψ demaabilur. Gur enim qui materiae dispositioni
θ ε ψ ; Τίνος δέ χάριν ού τω δυνατωτέρψ προσέρχη credit, Deo non vult credere ? A u l quam ob causam
Δεσπότη, θεραπεύεις δέ μάλλον αύτδν (69), ώσπερ ό ad potenlioran Dominum son accedis, sed polius
μέν χύων διά πόας, δ δέ έλαφος δι' έχίδνης, ό δέ σύς ipse tibi mederis, ut canis gramine, cervus vipera,
διά των έν ποταμοίς καρκίνων, ό δέ λέων διά τών πι 8us cancris fluvialibus, leo siraiis ? Gur Us, quae in
θήκων ; τί δέ μοι θεοποιείς τά έν κόσμω; Τί δέ θε- mundo sunt, dmniutem Iribuis ? Gur proximum
ραπεύων τδν πλησίον ευεργέτης άποκαλή ; Αόγου δυ sanans, beneficus vocaris? Verbi potentiam seque-
νάμει κατακολούθησον (70). Ού θεραπεύουσι δαίμο- re. Non sanant daemones, sed arle bomines capiunt
dem turbet. Legendum videtur, aliquem $e expa- C stitione implicare, sea natura prodeste vidtaniur. Sic
fontibus hominem fuisse afirmat. Hinc forte Gelsus loquitur, n. 45 : Quanquam ubi pracantationes et
apud Origenenilib. VII, p. 567, quasiChrisliani ejus- invocaliones el characteres non sunt, plerumque dubium
modi conimenta in Christo colendo sequerentur, est utrum res quce alltgalur, aul quoquo modo adjun-
satius eos faciuros ait si pro Ghrisio Herculem aut giiur sanando corpori, vi naturce vateat, quod libere
j £ s c u l a p i u m , aut Orpheum κα\ αύτδν βιαίως απο adhibendum est; an significativa quadam obligatione
θανόντα, qui el ipse violenta morte sublatu$ ett, aut proveniat, quod tanto prudentius oportei cavere Chri-
Anaxarchum aut Epictelum colant. Hanc de ejus- stianum, quanto efficacius prodeste videbilur.
oiodi aniroabus opinionem illud etiam conflrmabat, (65) ΠοΛΛάκις καϊ.... έφ* έτερον. Sic Reg. 4 et
a uod eas ad ipsum sepulchrum detineri credcrent.

linc Terlullianus ibidem : Aut optimum e$t hic re-
tineri secundum ahoros, aut pessimum secundum
Angl. Edili πολλάκις γάρ διά τής ύφ' έτερον.
(64) Τών κακών.... τοις κακοΐς. Sic codices
tres mss. et Tigur. et Fronio D U C K U S . Aliae editio-
buBothanatoi. Porphyrius lib. 2, de abslinentia ani- nes τών καλών.... τοίς καλοίς.
maiium p. 242 : Καί τών ανθρώπων αί ψυχα\ τών (65) Τφ Ληστεύοντι. Fronto Ducaeus ό τψ λη
βία αποθανόντων κατέχονται πρδς τψ σώαατι. Homi- στεύοντι.
num, qnibus vi erepta vita e*t animat aa ipsum cor-
9 (66) Καϊ ό μή. Deest καί in utroque Regio.
put delinentur. (67) ΚαΛόν. Sic Fronto Ducxus el codex Joannis
(64) ΕΙ δέ.... χαραιτούαεθα. Locum corruptissi- F r i s i i . Re£. uterque πρδς τδν νοιχιζόμενον κακόν.
muni sic emendavi ope Regii primi. Habent enim (68) Τον κρίνοντος. Editi addunt τούτον, quod
alii codices cum Tigurina editione εί δέ παραιτού- D multo roelius abest a Reg. ι, et Angl. Nam supe-
μεvα.Reg. 2 admarg., παραιτούμενοι. Alia?ediliones, riora verba, τψ δέ φαύλψ άναμιγείς, ιιοιι significant
οί δε παραιτούμενοι. Legendum conjicit editor A Q - conjunctioneni cum bominibus raalis, sed cum r6-
glus υποστάσεως είδη.... παραιτούμενα. bus; eamque Tatianus viliosam esse demonstrat,
(82) ΦανΛοτέραν ύΛην. Videlur Tatianus mate- exemplo petilo ex ipsa cum horoinibus malis, con-
riam deterioreni intelliaere, non eam cujua nalurae junctione. lnde patet, expungendum esse τούτον,
alkiaid insil vitii (nibil eriim non creatum a Deo, ac paulo ante legendum είς αυτό.
nibil DOO bonum esse paulo antea roonebat), sed (69) θεραπεύεις.... αυτόν. Fronto Ducaeus σε-
eam quae cuin 8ua sponie nihil aflerat ad morbi cu- αυτόν. Gesnerus legendum conjicit σαυτόν. Non le-
raiionein, sine superstitione, ac magicae operalicnis gilimum, ut jam d i x i , medicinae usum vituperat
crimine ad morbos curandos adhiberi nou polest. Talianus, sed postquam incanlaliones notavit, nuac
Quia aolem saepe fiebat, ut ejusmodi res ad dissi- iliud eliam pnescribit ut medicina3 non fidamus,
molandum et occuliandum scelus, cum aliis rebus quasi ipsa in se aliud praeter niateriales composi-
sua sponte ad ae^ros lcvandos ulilibus conjunge- tiones habeat, sed ulilitatem, quam ex ea percipi-
reolur; ne sic quidem magicae operalionis critneii mus,ad Deuni referamus. Basilius in ulliiua lon-
eviiart pronuntiat. Sic Auguslinus in libro n De giorum regularum pluribusdemonslralsic medicina
do€lrinaChn$tiana n . 50, fucatum ejusmodi magi-
y
utenduin esse, ut morborum levatio nou buic arti,
Gt operalionis genus condemnat ac remedia, quce sed Deo accepta referatur.
wuiiore nomine vhqsica vocant, ui quasi non tuper- (70) ΚατακοΛούθησον. Ua Reg. 4, melius quam
847 TATIANI A S S Y R H 84S
et in serviiulcm redigunt. Ac recte admirandus ille Α νες, τέχνη δέ τούς ανθρώπους αίχμαλωτεύουσι. Κ α\ δ
imprimis Justinus eos latronibus similes essedecla- θαυμασιώτατος Ίουστίνος όρθώς έξεφώνησεν έοικέ-
ravit. Queroadraodum 2 6 0 e n i m
ναι τούς προειρημένους λησταίς (71). "Ωσπερ γάρ
nonnullos isti v i -
Vos capere solent, ac deinde stiis eos pretio resti- έκείνοις έθος έστλ ζωγρείν τινας, είτα τούς αυτούς
tuere; sic et qui existimantur d i i , posiquam non- μισθού (72) τοίς οίκείοις άποκαθιστάν · ούτω κα\ οί
nullorum corporibus obrepsere, ac deinde opinio- νομιζόμενοι θεο\ τοίς τίνων έπιφοιτώντες μέλεσιν,
nem prseseniise enae per somnia fecere, in publicum έπειτα δι' ονείρων τήν είς αυτούς πραγματευόμενοι
eos prodire jubent, ac omuibus spectantibus, cum δόξαν, δημοσία τε τούς τοιούτους προΐέναι κελεύσαν-
rebus mundanis potiti fuerint, ab segris avolant, et τες, πάντων δρωντων, έπειδάν τών έγκοσμίων άπο-
morbo, qugm inflixerant, deleto, hominem pristinae λαύσωσιν, άποπτάμενοι τών καμνόντων , ήν έπρα-
valetudini resliluunt. γματεύσαντο νόσον περιγράφοντες, τούς ανθρώπους
είς τδ άρχαίον άποκαθιστώσιν.
49. Pravce cupiditates fidem conciliant dcemonum 49. Ύμείς δέ, τούτων ούκ έχοντες τήν κατάληψιν,
operationibus et prcedictionibu*.— GaHeruni vosqui παρ' ημών τών είδότων έκπαιδεύεσθε. Λέγοντες θα
baec non perspicitis, a nobis, qui perspicimus, d i - νάτου καταφρονείν κα\ τήν αύτάρκειαν άσκείν (73)
scite. Qui mortem a vobis contemni el animum n i - R (οί γάρ παρ* ύμιν φιλόσοφοι τοσούτον άποδέουσι (74) τής
hil extra se quaerentem exerceri diciiis (vestri ασκήσεως, ώστε παρά τού Τωμαίων βασιλέως ετη
enim philosophi taotum absunt ab boc studio, ut σίους χρυσούς (75) έξακοσίους λαμβάνειν τινάς είς
quotannis nonnulli a Romanorum rege sexcentos ουδέν χρησιμον, δπως μηδέ τδ γένειον δωρεάν καθει-
aureos accipiant, nullam ad rem utilem, sed ne gra- μένον αυτών έχωσι. Κρίσκης ουν δ έννεοττεύσας τή
tis barbampromissam gerant. Grescens quidem ille, μεγάλη πόλει (76), παιδβραστεία μέν πάντας ύπερή-
qui in roagna urbe nidum posuerat, puerorum νεγκεν, φιλαργυρία δέ πάνυ προσεχής ήν. θανάτου
amore superabat oranes, et omnino pecuniae studio δέ ό καταφρονών (77) ούτως αύτδν έδεδίει τδν θάνα
attentus erat. Iste autem niortis conteroptor ila τον, ώς καλ Ίουστίνον, καθάπερ κα\ έμέ, ούς κακφ
morlera metuebat, u l eam Justino, oon secus ac (78) τψ θανάτψ περιβαλείν (79) πραγματεύσασθαι,
mihi, veluti mahim aliquod, macbiuatioaibus infer- διότι, κηρύττων τπν άλήθειαν, λίχνουςκαΐ απατεώνας
rfditi κατακολουθής, aut Reg. 2 , κατακολουθείς. (76) Τη μεγάΛη ΛόΛει. Gesnerus ac ipse etiam
Fronto Ducaeus κατακολουθήσας. Sic eliara in mar- Fronto Ducxus Megalopolim a Taliano designari ar-
gine editio Tigurina. Ibidem quod legebatur in edi- bilrali sunt. Melius Ruflinus et Ghrislopbcrsonus
tis αποκαλεί emendaluin ope codieum mss. magnam civitatem inlerprelanlur in Hist. eccles.
(74) Αησταϊς. S. Joannes Cbrysostomus orat. ι C Eusebii, qui hunc Tatiani locura cilat lib. ιν, cap.
Μ Judwo* dicit de da&monibus : imidiari tciunt ac 46. Roinani iia appellari a Taliano perspicuuni est,
nocere, non mederi; sed tamen etiamsi Deo permit- tum ex minore Justini Apologia lum boc ipso ex
%
iente aliquando medeantur, quemadmorfum homines, loco, ubi in Justinum, quem Romae passum esse
uimirum adbibitis medicamenlis; in boc comparat constat, Grescentis insidias commemorat Taiianus.
cos cum latronibus, qui puerit interdum beliaria, Eodem modo Romam designat Porpbyrius lib. n
placenlas, astragalos porrigunt* quibus inescatos / i - De abstin. animal., p. 226, ubi sie loquilur : 'ΑλΛ'
bertate ac vita ipsaprtvant. Y i d . Atbenag. Apol., u . έτι κα\ νύν τίς αγνοεί κατά τήν μεγάλην πόλιν τή
23 et 27. τού Αατιαρίου Διδς εορτή σφαζόμενον άνθρωπον; Sed
(72) Μισθού. Sic mss. codices et Tigurin. Aliae etiam nunc quis nesctt iit mngna urbe die festo Jovi$
ediliones μισθφ. Latiarii hominem maetarifSic etiam Roma appella-
(73) Και τήν αύτάρκεαζν άσκεΤν. Haec verba sic tur apud Tbeodoret. in epistola Concilii Gonslanti-
readenda: et frugalUatem exerceri. Hanc frugalitalem nopolitani, addito tamen Romae proprio nomine. In-
Tatianus n. 9 sic exprimit: Πένης δέ καί ό μετριώ- terdum id nomen defertur aliis urbibus, ut Alexan-
τατος τών καθ έαυτδν έφιέμενος εύμαρέστερον περι- dria; apud Evagrium lib. u , cap. 4, Thebis apud
1
γίνεται. Εχ Addendis et emendandis. Synesium DeProvid. p. 94; Conslantinopoli inepislo-

(74) "Αποδέουσι. Sig. Reg. secundus, licet supra la modo cilata el apud S. Joannem Ghrysost. or. 47
liueam Editi άποδεύουσι. ad Anlioch. et in epist. Altici ad Cyriuum, el apud
Pallad. Vit. S. Chrytost. p. 85, et Photiam Νυιι.ο-
(75) "Ετησίους χρυσούς. Lucianus in Eunucbo
D can. cap. 2, tit. 8.
ιιοιι (onge a primordio sic loauitur : Συντέτακται
μέν, ώ Πάαφιλε, ώς οΐσθα, έκ βασιλέως μισθοφορά (77) Ό καταφρονών. Legitur : Ό καταφρονείν
τις, ου φαύλη, κατά γένη τοις φιλοσόφοις, Στωικοίς συμβουλεύων ούτως αύτδς έδεδίει τδν θάνατον apud
λέγω καί Πλατωνικοίς και Έπικουρείοις, έτι καί Euseb. Hist. I. ιν, c. 46.
τοίς έκ του Περιπάτου, τά ίσα τούτοις άπασιν. Έδει (78) Καϊ έμέ ους κακφ. Legendum ώς κακψ
δέ αποθανόντος αυτών τινδς άλλον άντικαθίστασθαι, jamdudum monuere inlerpretes Tatiani. Codex
δοκιμασθέντα ψήφω τών αρίστων * καί τά άθλα ού Joan. Fris. οίον κακψ. Sic habct Eusebius ώς καλ
βοείη τις ή ν, κατά τδν ποιητήν, ούδ' ίερήίον, άλλά Ίουστίνον, καθάπερ μεγάλψ κακψ, τψ θανάτψ. \ ί -
μύριαι κατά τδν ένιαυτδν έφ ότω συνείναι τοίς detur Eusebius de lndustria illud κα\ έμέ omisisse,
νέοις. Scis, Pamphile, saiarium, idque ηοη exiguum, quia nibil conducebat illius proposito. Probal enim
ab imperatore constitutum fuisse tingulis generibus ex boc testimonio Juslinum insidiis a Crescente
pnilo$ophorum puta Stoicit, PlatonicU,
f Epicureis, structis occisum fuisse; quod idem Tatiaiio non
el Peripatelicis, unicuique teclce pra*mium wquale. evenii. Sed tamcn retinendas esse has voces non
CiBterum demortuo ex hit quopiam, aliu* in ejus /o- solum ex codicum mss. consensu declaratur, sed
cnm subrogandus, optimatum calcutU probatus. etiam ex his quse sequuntur: Quosnam autem philo-
Pramium auteni non pellit bubula juxta poetam, sophorum, nisi no$ $olo$ insectari solebatf Fuit er-
f
ueaue porcellut : scd in singulo$ annos decem mi/- go peiieulorum Justini socius Tatianus, qtiamvts
lia nummorum, quos accipiunt ut doceant juven- raoriem magno suo malo lunc effugerit.
lutem. (79) ΠεριΰαΛεΊν. Angl. περιλαβείν.
»49 ΟΑΑΤΙΟ A D V E R S U S G R J E C O S . 850
«ους φιλοσόφους συνήλβγχεν (80). Τίνος δε άν κα\ Α τβ conatus eit, quia veritatem praedicans gulae et
διώξαι των φιλοσόφων, εί μή μόνους (81) ημάς είω- fraudis pbilosopbos arguebat. Quosnam autem phi-
Οεν;) εί φατέ μή δε?ν δεδιέναι τδν θάνατον, κοινω- losophorum, nisi nos solos insectari solcbat ?) ei
νοΰντες ήμων τοις δόγμασι, μ ή διά τήν άνθρωπίνην mortem metuendara non esse dicitis, decr#is
δοξομανίαν (82), ως Άνάξαρχος, αποθνήσκετε · χά nostris consentientes; ne mortem , ut Anaxar-
ριν δέ τής του θεοΰ γνώσεως (85), τοΰ θανάτου κατα- chus, propter insanum bominum laudis amorem
φρονηταλ γένεσθε. Κόσμου μέν γάρ ή κατασκευή appetalis , sed propter Dei cognitionem , cou-
καλή, τδ δέ έν αύτψ πολίτευμα φαΰλον · καί καθάπερ temptores niortis eificiamini. Muudi enim constru-
έν πανηγύρει θεατροκοπουμένους ένεστιν ίδείν τούς clio prseclara, sed prava in eo vivendi ratio; ac v i -
ούκ είδότας τδν θεόν. Τί γάρ έστι μαντική; τί δέ dere est eos, qui Deum ignorant, tanquam in so-
νπ' αυτής πεπλάνησθε; Τών έν κόσμψ πλεονεξιών lemni conveniu admiratione et plausu excipi. Quid
έστί σοι διάκονος. Πολεμείν θέλεις, κα\ τδν Άπόλλω enira eet divinatio; cur abea decipimini ? Minislra
σύμβουλον τών φόνων λαμβάνεις. Κόρην άρπάσαι est libi vigeolium in mundo cupiditatuui. Vis bel-
θέλεις, κα\ τδ δαιμόνιον σοι συναγωνίσασθαι προαιρή. lum gerere, et Apollinem consiliarium csedium ca-
Νοσείς διά σεαυτδν, κα\, ώσπερ Αγαμέμνων δέκα pis. Yis rapere virginem, et d^nionem libi optas
«υμφράδμονας, είναι θέλεις μετά σεαυτού θεούς. Β auxilio venire. jEgrolas per te ipse, et ut Agaiue-
Πιούσά τις ύδωρ (84) μαίνεται, καί διά λιβάνων (85) mnon decem consiliarios, ita deos tibi cupis adesse.
εκφρων γίνεται, καί σύ τήν τοιαύτην μαντεύεσθαι 261 Quaedam furil aqua pota, et adhibito thure
λέγεις. Προγνώστης ύπήρχεν ό Απόλλων κα\ τών amens fit : hanc tu vaticinari dicis. Prascius erat
μαντευομένων διδάσκαλος · έπ\ τής Δάφνης έαυτδν futurorum Apollo et vaticinantium magister : se ipse
έψεύσατο. Δρυς, είπε μοι, μαντεύεται, καί πάλιν δρ- in Daphne frustratus est. Quercus, dic mibi, divi-
νιθες προαγορεύουσι; Σύ δέ τών ζώων και φυτών nat, rursumque aves futura pnenuntianl ? Tu vero
έλάττων υπάρχεις; Καλδν άρα σοι γενέσθαι ξύλψ animalibus et planlis ignobilior es ? Praeclarura tibi
μαντικφ (86), κα\ τών άε ροφοί των τήν πτήσιν λαμ erat fleri lignum presagum et avium volalum su-
βάνειν. Ό ποιών σε φιλάργυρον, ούτος καί περί τοΰ mere. Qui te facit avarum, idem et de re facieuda
πλουτείν σοι μαντεύεται. Στάσεις καί μάχας ό έγεί- vaticinatur. Qui seditiones et pugnas excitat, idem
ρων, κα\ περ\ τής έν πολέμψ νίκης προαγορεύει. Τών et de belli victoria praedicit. Si perturbationes animi
παθών άν ύπάρχης ανώτερος (87), τών έν τψ κόσμψ viceris, omnia quae in mundo sunt contemnes. Guiu
πάντων καταφρονήσεις. Τοιούτους ημάς δντας μή tales simus, nolite nos odio prosequi, sed dsemoni-
άποστυγήσητε, άλλά παραιτησάμενοι τούς δαίμονας bus rejtectis, solum Deum sectamini : Omnia pet
· ι ι ' r »—ι · ' Λ > #
1
θ ε ώ τ φ μόνψ κατακολουθήσατε. Πάντα ύπ' αύτοΰ, κα\ iptum facta suni, et sine ipso factumest nthii*. S i
χωρίς αυτού γέγονεν ουδέ έν. Εί δέ έστιν έν τοίς quid autem veneni est in his quae nascuntur, id pro-
φυομένοις κα\ δηλητήριον, τοΰτο διά τδ ένάμαρτον pter peccatum nostrum sdpervenit. Horum imagi-
ημών έπισυμβέβηκεν. "Εχω δεικνύειν τήν τούτων εί nem demonstrare licet; tanlum vos auscultate, et
κόνα · μόνον (88)« ύμείς κατακούσατε, καί ό πιστεύων qui credil inlelliget.
έπιγνώσεται.
* Joan. ι, 3.
(80) ΣννήΛεγχεν. Euseb/έξήλεγχεν. Nicephorus ferme Mileto accitum sacerdotem, hausta fontis or-
et codices Golbertini Eusebii cum uno ex Regiis cani aqua edere responsa versibus. Y i d . Greg. Nyse.
perantiquo habent ut Tatianus. eontra falsum, Vit. Apollonii lib. vit, Porphyriuiu
(81) Μόνους. Ita mss. codiCes et Fronto DucseuR. in epistola ad Anebonem , ubi videtur a Luciano
Aliae editiones νόμους. dissentire. Nam Glarium quidem sacerdotem ait,
(82) άοξομανίαν. Jam antea emendavimus vul- epota aqua, in exstasim rapi; at Pylhiae id eveui-
gatam leclionem δοξημανίαν, qua3 cum ilerura bic re, dum insidet cuidam oriflcio; in Branchidis au-
oceurreret, visa est euiendanda, quamvis in codici- tem propbetissam id assequi, dum vaporibus ex.
bus mss. et editis exslet, excepto cod. Angl. el aqua manantibus perfunditur.
edit. Front. Ducaei. (85) Διά Λιβάνων. Legimus apud Dionem Cas-
(83) Της τοΰ Θεοΰ γνώσεως. Horum verboruni D siura, pag. 42, exslitisse Apolloniae oraculum quod-
non is videtur esse aensus, ut morlem l)ei cogni- dam, ubi ex thure in ignem injecto futura pra3no-
fionis comparandse causa spernamus, sed ul eam scebantur. Ejusmodi oraculis operara videnlur de-
pro fide libenler oppetamus. Dei enim cognitio idem disse, qui a Cyrillo Alex. v i , in Jul., p. 198, voian-
interdum eunal apud Taiianuni ac lides quie per cbari- tur έμπυρομάντεις.
tatemoperatur. Anima Dei cognilione instructa n. 13 (86) ΞνΛφ μαντικφ. S. Hieronymus in illud Osec
kiem est ac aniraa qirce Spirilum sanctnm accepii. ιν : Populus meus in ligno suo interrugavil, et bacu~
(84) Πιοΰσά τις ύδωρ. Lucianus in Bis accusato lus ejus annnntiavit et, sic loquUur : Prophela
peracule ridet laboriosam artem Apoltinis, cui quasi stupens et mirabundu* eloquitur : Populus
n*nc Detphis esse necesse est: paulo post Coloplw- meusy qui quondam meo vocabatur nomine, iignum
nem cursu pelil : inde et Xanthum transit, postea interrogavit et virgas; quod genus divinationis Grceci
C/emm currendo contendit, deinde Delum aul Bran- (δαβδομαντείαν vocant. Unde in Kzechiele legimus (c.
ikidas, deniqne quocunque vates sacrdm lalicem po~ xx\)quod virgas suas mi&cuerit Nabuchodonotor con-
U. manducata tauro et coneusso tripode venire jubet: tra Ammon et Jeruialem, et exierit virga contraJeru-
κα\ δλως ένθα άν ή πρόααντις πιούσα τοΰ ίεροΰ νά salem. Yid. Cyrill. Alexand. in eumdem Oseelocum.
ματος κα\ μασησαμένη οάφνης κα\ τήν τρίποδα δια- (87) Ανώτερος. Deest in Reg. 2 , ubi ad marg.
σεισαμένη κελεύη παρείναι. Narrat Cornelius Taci- κρείττων.
tns ad aiinum 771, apud Clarium Apollinera, noa (88) Μόνον. Anglicanus codex et edit. Tigur. pro
(oniinaiu ut apud Delphos, tcd certis e famiiiis et bac voce babenl μίαν.
851 TATIANl A S S Y R H 851
20. Pharmacis curati grates Deo agere debemut, Α 20. Καν θεραπεύησθε φαρμάκοις, κατά συγγνώ-
t% materia spreta alas Spiritu* qucerere. — Etiara μην επιτρέπω σοι · τήν μαρτυρίαν προσάπτειν σέ
si le pharmacis cures, quod quidem tibi ad indul- δε? (89) τ ψ θ ε ψ . Κόσμος γάρ ήμας έτι καθέλκει (90),
genliam concedo, oportet tamen ut testimonio tuo κα\ δι' άτονίαν τήν ύλην επιζητώ. Πτέρωσις γάρ ή
rem Deo asstgnes. Trahit enim nos adhuc mundus, τής ψυχής τδ Πνεύμα τδ τέλειον, δπερ άπο^ίψασα
et maleriaro propler imbecillitatem quaero. Alae διά τήν άμαρτίαν, Ιπτη ώσπερ νεοσσδς, κα\ χαμαι-
enim erant anima? Spirilus sanctus, quem cum pec- πετής έγένετο· μεταβάσα δέ τής ουρανίου συνουσίας,
cando projecisset, volavit insiar pulli et humi deci- τών έλαττόνων μετουσίαν έπεπόθησεν. Μετωκίσθη-
d i l ; coelesti autem convictu delapsa inferiorum σαν (91) οί δαίμονες, έξωρί#θησαν οί πρωτόπλαστοι·
commercium appetivit. Transmigrarunt daemones, κα\ οί μέν άπ' ουρανού κατεβλήθησαν , οί δέ άπδ γής
1
primi homines ejecti sunt; ac isti quidem e ccelo μέν, άλλ ούκ έκ ταύτης, κρείττονος δέ τής ένταυθοί
delrusi, bi autem e lerra, non ista quidem, sed hoc διακοσμήσεως. Και χρή λοιπδν ημάς, έπιποθήσαντας
rerum ornalu prsestantiore. Deinceps oportet ut, τδ άρχαϊον, παραιτήσασθαι πάν τδ έμποδών γινόμε
anliquae conditionis desiderio commoti, quidquid νον. Ούκ έστι γάρ άπειρος ό ούρανδς, ώ Ανθρωπε, πε
obslat removeamus. Non enim infinitura estcoelum, περασμένος δέ, κα\ έπϊ τέρματι. Τά δέ υπέρ τούτον
ο bone, sed finitum, et terminis circuinscriptum. (92), αίώνες οί κρείττονες, ού μεταβολήν ωρών έχον-
Supra illud autem saecula praslantiora, quae tera- τες, δι' ών ποικίλαι νόσοι καθίστανται, πάσης δέ ευ
pestatum, ex quibus varii morbi nascuntur, vicis- κρασίας μετειληφότες ήμέραν έχουσι διαμένουσαν,
situdinem nesciunt, sed temperie omni praedila καί φέγγος τοίς εντεύθεν άνθρώποις άπρόσιτον. Οί
dieiu babent perpetuum ac lumen nostris homini- μέν ούν τάς γεωγραφίας έκπονήσαντες, μέχρις ήν
bus inaccessum. Qui autem terrae descripliones δυνατδν άνθρώπω, τών χωρίων τήν άναγραφήν έποιή-
elaboraverunt, ii quantum homini fas erat, regio- σαντο. Τά δέ έπέκεινα λέγειν ούκ έχοντες διά τδ
nes descripserunt; sed cum non baberent quod de αδύνατον τής θεωρίας, άμπώτεις (93) ήτιάσαντο,
iis, quae ultra sunt, dicerent, propterea quod 262 κα\ θαλασσών τήν μέν πρασώδη, τήν δέ πηλώδη·
invisi non possint, maris aestus causati sunt, et τόπων δέ, τών μέν τδ έκπυρον,τών δέ τδ ψυχρδνκαλ
quod marium aliud alga, aliud luto plenum sit, et διαπεπηγός. Ημείς δέ τά ύφ' υμών αγνοούμενα διά
locorum alia torrida, alia frigida et gelu concreta. προφητών μεμαθήκαμεν οίτινες άμα τ ή ψυχή πε
Nos autem quae a vobis ignorantur per prophetas πεισμένοι, δτι πνεύμα τδ ούράνιον έπένδυμα τής
didicimus; qui quidem cum certo tenerent corpus θνητότητος τήν άθανασίαν (94) κεκτήσεται, τά δσα
simul cum aniraa indumentum coeleste moflalitatis Q μή έγίνωσκον αί λοιπα\ ψυχα\, προύλεγον. Δυνατδν
immortalitalem adepturum, plurima caeteris ani- δέ παντ\ γυμνητεύοντι κτήσασθαι τδ έπικόσμημα,
mabus abscondila praenuntiabant. Potest autem κα\ πρδς τήν συγγένειαν τήν άρχαίαν άναδραμεΐν.
quisquis nudus est hoc ornamentum cousequi et ad
veterem cognationera redire.
21. Cum doctrina Chri$tianorum de Deo sub ho- 21. Ού γάρ μωραίνομεν, άνδρες ΊΕλληνες, ουδέ
minh forma nato comparatur doctrina Grcecorum de λήρους άπαγγέλλομεν, θεδν έν άνθρωπου μορφή γε
diw. — Non enim desipimus, ο Graeci, nec nugas γονέναι καταγγέλλοντες. Οί λοιδορούντες ημάς συγ
predicamus, Deum sub bominis forma naium nuu- κρίνατε τούς μύθους υμών τοις ήμετέροις διηγήμασι.
tiantes. Qui nobis convicium facitis, fabulas ve- Δηίφοβος, ώς φασιν, ήν ή 'Αθηνά διά τδν Έκτορα,
ί89) Προσάπτειν σέ δει. Postremam vocem ad- reposilis accipi debel. Caeterum non soli Tatiano
didimus ex Regiis codicibus, et Angl. el Tigur. ejusmodi ultra Oceanum regiones placuerunt. No-
(90) "Ετι χαθέΛχει. Sic Reff. 1, Angl., Fronto Du- luni eniin est ofnnibus illud S. Cleoienlis in epist. ι
caus, et ad marg. edit. Tigurina. Aliae ediliones έπι- ad Cor., cap. 20 : Ώκεανδς άνθρώποις απέραντος
καθέλκει. καί οί μετ' αύτδν κόσμοι. Oceanus hominibus imper-
(91) ΜετφχΙσ&ησατ. Ad marginem Regii primi Π meabilii et qui post ipsum sunt mundi. Yide adno-
D
legitur hoc scholium : Κατ' έξουσίαν διδασκαλικώς, tationem Cotelerii in bunc S. Clementis locum. Ια
ούκ έπιδεικτικώς ταύτα. Platonis teslimonio, quod cilatur ab Athenagora,
(92) Τά δέ υπέρ τούτον. Nempe ούρανόν, exquo Apol. n. 4, ουρανός idem sonat ac κόσμος, el cum
y
paiet bac voce non coelum a Tatiano intelligi, ut mundus saepe orbem lerrarum signiflcet, videtur id
Valesius existimavit, not. in Euseb., p. 259, scd Tatianum adduxisse, ut ούρανόν eodem sensu usur-
orbem terrarum. Agit enim bic de paradiso, quem paret. Huc ergo redit tota illius seotentia : mun-
in terra longe prastanliore, quam baec nostra est, dus noster non est inflnitus, sed noslrae ignoratio-
situra fuisse pronunliat. Sed cum id dillicile ad ni tribuendum, si reraotiores illius lerminos non
credendum videri posset, ullra eas regiones, quae deprebendimus. Mox cod. Joan. Tres. έν τέρματι.
nobis cogniisc sunt, alias esse longe meliores con- J 9 3 ) ' Α / * α ώ τ κ ς . I u Reg. 1, et Fronl. Editi άμ-
tendit, ac lesiimonio utitur geographoritm, qui, ut πώτις.
observai-Ducaeus, solebanl leste Plutarcbo V i i . (94) Τήν άθανασίαν. Haec desunt in codice An-
Thes. ad marginem labularum adnoiare: Τά δέ έπέ glicano, nec leguntur in Rcgio 1, nist ad n.argi-
κεινα θίνες άνυδροι, καί θηριώδεις, ή πηλδς άίδνής, ή nem, ac forte e marffine in textum venerunt. Nullus
Χκυθικδν κρύος, ή πέλαγος πεπηγός. Tota ergo Ta- aulem dubito quin hoc loco legeiiduni sit, ul in
tiani dispulalio hujus orbis terrarum finibus conli- int^rpretatione expressi σώμα, oon vero Πνεύμα.
nelur, ac proinde lllud τά δέ υπέρ τούτον idein va- Νοιι euim Spiriius sanctus, sed corpus cum aniuia
let ac τά δέ έπέκεινα, quod paulo post sequitur, ac induet iminorlalilaieuu
de regionibus ultra eas, quse ncbis cognifa3 smit,
O H A T I Q A D Y E R S U S GRJECOS. 854
καλ χάριν Αδμήτου Φοίβος άκειρεκόμης (95) τάς εί- Α slras conferte cum nostris narrationibus. Deipbo"
λίποδας βούςέποίμαινε, κα\ πρεσβύτις άφικνείται πρδς bus erat, ut ferunl, Minerva propter Hectorem, Η
τήν Σεμέλην ή του Διδς γαμετή. Τοιαύτα δέ μελε- in gratiam Admeli intonsus Apollo flexipedes bo-
τωντες, πώς ημάς διαγελάτε; Τέθνηκεν υμών δ ves pasccbat; anusque venit ad Semelem Jovis
*Ασκληπιδς, κα\ δ τάς πεντήκοντα παρθένους μι$ conjux. Qui talia excolitis, quomodo nos irridells?
νυχτ\ βεσπίασι (96) διακορεύσας, βορ$ πυρδς έαυτδν Obiil ^sculapius vester, et qui quinquaginta virgr-
παρόδους, οΓχεται. Προμηθεύς τ φ Καυκάσω προσαρ nes una nocte Tbespiis violavit, cum se voraci flam-
τηθείς, τιμωρίαν χάριν τής είς ανθρώπους ευεργε ma3 iradidisset, vitam reliquit. Prometbeus Gauca-
σίας ύπήνεγκεν. Φθονερός δ Ζεύς καθ' υμάς (97), κα\ 80 afllxus poenas ob collalum in homines beneii-
κρύπτει τδν δνειρον (98) τοίς άνθρώποις βουλόμενος cium persolvit. Jupiter secundura vos invidus est et
άπόλλυσθαι. Διδπερ άποβλέψαντες πρδς (99) τά οίκεία somnium borainibus abscondit, eos perire volens.
απομνημονεύματα, κάν ώς όμοίως μυθολογούν- Quapropter propria monuraenta intuentes, saltem
τας (1) άποδέξασθε. Καί ημείς μέν ούκ άφραίνομεν, nos, ut similia fabulantes, approbate. Ac nos qui-
φλήναφα δέ τά υμέτερα. Γένεσιν άν λέγητε θεών, dem non desipimus : vestra aulem merae sunl nu-
καί θνητούς αυτούς άποφανείσθε. Διά τί γάρ ού χύει gae. Si generationem deorum merooratis, etiam
νύν ή Ή ρ α ; Πότερον γεγήρακεν; ή τού μηνύσαντος mortales eos declaratis. Gur ςτιίιη nunc Jono noa
(2) ύμίν απορείτε ; Πείσθητε μοι νύν, ώ άνδρες "Ελ praegnat? Ulrum consenuit, an deestqui vobisnun-
ληνες, μηδέ τούς μύθους; μηδέ τούς θεούς υμών άλ- tium aflerat? Gredile nunc mibi, ο Graeci, nec fabu-
ληγορήσητε. Κάν γάρ τούτο πράττειν έπιχειρήσητε, las, nec deos vestros ad allegoriajn trahile. Nam
θεότης ή κ α θ ' υμάς άνήρηται καλ ύφ' υμών (3). Οί i d facere tenletis, vestra etiam a vobis nuniiua
γάρ τοιούτοι π α ρ ' ύμίν δντες οί δαίμονες, οποίοι κα\ evertunlnr. Y e l enim daemones improbis &unt mo-
λέγονται, φαύλοι τδν τρόπον είσίν ή μεταγενόμενοι ribus, si tales sunt quales apud vos riicunlur; vel
πρδς τδ φυσικώτερον, ούκ είσ\ν οίοι κα\ λέγονται. si Iransferuntur ad naturam, non i i sunt qui d i -
Σέβειν δε τ ώ ν στοιχείων τήν ύπόστασιν, ούτ' άν πει- cuntur. Equidera ad colendam elementorum natu-
σθείην, ούτ' άν πείσαιμι τδν πλησίον. Καί Μητρόδω- ram nec adducar ipse, nec quemquam adduxeriin.
ρος δέ ό Λαμψακηνδς, έν τψ περ\ Όμηρου λίαν εύ- Ifetrodorus aulem Lampsacenus in libro De Home-
ήθως διείλεκται, πάντα είς άλληγορίαν μετάγων. Ούτε ro slolide prorsus disseruit, omnia ad physiolo-
γάρ "Ηραν, ούτε Άθηνάν, ούτε Δία τούτ' είναί φ η giara revocans. Nam nec Junonem, nec M i n e m m ,
σιν, δπερ οί τούς περιβόλους αύτοίς και τεμένη καθ- nec Jovem id esse dicit quod existimant, qui
ιίρύσαντες νομίζουσι * φύσεως δέ υποστάσεις κα\ ^ aedes illis et teropla constituerunt, sed nalurse par-
ετοιχείων διακοσμήσεις. Καί τδν Έκτορα δέ, κα\ tes et-eleraentorura disposiiiones. ~Hectorem
~ eliam
τδν Αχιλλέα δηλαδή, κα\ τδν Αγαμέμνονα, κα\ πάν et Acbillem et Agamemnonem, ac omnes omnino
τας άπαξαπλώς Έλληνας τε καί βαρβάρους σύν τή Graecos et barbaros cum Helena el Paride, ad 263
Ελένη καλ τ ψ Πάριδι τής αυτής φύσεως ύπάρχον- eamdem naturam referri dicetis, c l artis ae dispen-
«ας, χάριν οικονομίας έρείτε (4) παρεισήχθαι» ούδε- sationis causa introductos fuissc, cum praedictorum
(95) "Αχειρεχόμης. Joannis Frisii codex : άκερσε- vorum. Sic Somxiium jussu Jovis alloquebatur Aga-
Χόαης. meranonera :
^96) θεσπιάσι. Non immerito castigavit Fronto βωρήξαί σε κέλευσε · καρηκομόωντας'Αχαιούς,
Ducaeus banc Gesneri interpretationem : Qui Thes- Πανσυδίη* νύν γάρ κεν έλοις πόλιν εύρυάγυιαν
i filias quinquaginla violavit. Illud enim βεσπίασι
C cum, ubi gesta res est, necessario designat. Prae-
Τρώων.
terea, ut idem observal Ducaeus, Theslii filias hoc Armare te jussit comaiot J^chivos omnibut eopiis ;
sUipmm pas&as esse teslanlur Pausanias in Bceoti- nunc enim capies civitatem latos vicos habenteni
cti, Atheaaeus lib. X I I I , Clemens in Protrepi., A r - Trojanorum. Agamemnon cum arabiguara illaita
nobius l i b . i v . liis adjungi potest Gregorius Naz. vocem πανσυδίη miiius inlelligeret, quae, ut obser-
orat. 3, p. 108. Favei tamen Gesneri senlentiae Dio- \ a l Synesius lie insomn., p. 149, Achilleni el M y r r
dorus Siculus, qui teslatur Thespim Atheniensem D luidonum pbalangero compleclebatur, stulte der
Erechlkei /i/tum, cum quinquayinta filiat ex diversis lusus est, quasi urbem primo impetu sine Achillis
tHuGeribus genuissei, easque omnes ex Herculis com- auxilio caplurus.
plexu prolem suscipere vehtmenter oplaret, eum ad (99) Πρός. Reg. 2 et Fris. είς,
ioUmne quoddam sacrificium invitasse, eidemque (1) ΜνθοΛογούττας. Fronio Duca?qs addit ημάς.
wngnifice admodum et iaute excepto singulas seorsim (2) Μητύσαττος. Legendum putal H . Stepbanus
$*bmiti$se. Illum autem cum omnibu$ una eadem- μηνύσοντος.
qtu uocle congrettum, eoxum qui Thespiada vocan- (3) Καϊ ύφ' ύρώτ. Sic Duâeus, cui favent Regii
lar patrem effeclum esse. Addil ex bis Thespiadis codices, nisi quod habent ύφ'ήμων κα\ ύ φ ' υ μ ώ ν .
duosTbebis mansisse, seplem vero in urbe Tbes- ,
Ali« editionesκα\ύφ ημών. Moxleg. ή γάρ τοιούτον
piarum, δημούχους fuisse, eoruuique posteros per- (4) Έρείτε. Ua, codex Anglicanus, Tigur. et Du-
dio urbis principes fuisse. caeus. Alii έρεί τε, nempe Achillera et oinnes Grae-
(97) Καθ" νμας. Sic Regius 1, et edil. Tigurina. cos, Hectorem et oinnes barbaros, Metrodorus, ai
Afae editiojies καθ' ημάς. secum conslel, pariter asseverabii nuilos exstilisse.
(98) Κρύπτει τότ οτειροτ. Fruslra auctor E d i - Sed mal.iui legere έρείτε. Monitis paulu anie Gra>
Uonis Oxon. δνειρον bic poni putat pro δνηρον, auxi- cis ne fabulas suas ad pbysiologiaui trabant, nunc
liatorem. Respicit Tatianus ad librum secundura demonstrat quid incomraodi ex hac rerum expli-
ItiodM, nbi Jupiler dicilur Agamemnoni somnium capdanim ratioue consequaiur. Ibidem codex Joan-
peraiciosum, ούλον δνειρον, misisae, ut Achillem nis Frisii έν τή ποιήσει παρεισήχθησαν. MoxReg. 1
banore afeeret ac multos perdcret apud naves AM τών προειρημένων. l)eerat articulus in ediUf,
f 7
855 ΤΑΤΙΛΝΙ ASSYRU 8b6
Iioiuinum nulliis cxstitisset. Atqiic bncc quidcm Α νδς δντος τών προειρημένοτ; Ανθρώπων. Ταΰτα &
nnimi causa protulimus ; nostram cnim Dci cogni- ημείς προετείναμεν ώσπερ έπϊ υποθέσεως (5)· τήν
tioncm nc confcrrc quidcm fas cst cum iis, qui in γαρ ήμετέραν περ\ τοΰ Θεοΰ κατάληψιν ουδέ συγχρί-
mntcria ct hiio volutantur. νειν δσιον τοίς ε:ς ΰλην (6) χα\ βδρβορσ/ χυλινδουμέ-
νο».ς.
22. Solemnes ludi Grircorum ei hislriones exaghan- 22. Οία γάρ έστιν υμών χα* τά διδάγματα; ΤΙς
inr.—Quales onim suiit diseiplina? vcs^rsc? Quis ούχ άν χλευάσοι τάς δημοτελεϊς πανηγύρεις υμών, αι Φ
iion rideat solcmncs vcslros ct publicis pcractos προφάσει πονηρών δαιμόνων επιτελούμενοι, είς
sumpiibiis ludos, qui pravorum dxmonum occa- άδοξίαν τούς ανθρώπους περιτρέπουσιν; ΕΤδόντινα(7)
sionc cclcbrali, liomincs ίιι ignominiam impingunl? πολλάκις, και ίόων έθαύμασα, χα\ μετάτδθαυμάώαι,
Vidi saepcnumcro qucmdam, c l cum vidcrcm mira- χατεφρόνησα, πώς έσο>θεν μέν έστιν άλλος, ίξωθεν δι
lus sum, ct posiquam miralus sum conlempsi, ut δπερ ούχ έστι ψεύδεται, άβρυνδμενον σφόδρα, χα\
qui alins sil inliis, foris auicm id quod non cst mcn- παντο(ως διακλώμενον, κα\ τοΰτο μέν τοϊς όφθαλ-
lialiir. Hunc, hiquam, vidi luxu valde difllucntem, μοϊς μαρμαρύσσοντα, τοΰτο δέ τώ χεΓρε λυγιζόμε-
et niollitic omni fractum, ac modo oculis ralilan- νον (8), και διά πηλίνης δψεως (9) δαιμονώντα, κα\
lem, inodo nianus huc el illuc vcrsantem ct lutoso ^ ποτέ ρ^έν ώς Άφροδίτην, ποτέ δέ Απόλλωνα γινόμε
vultu insanicnlcm, et minc Veneri, nunc Apollini νον, ένα κατήγορονπάντων τών θεών (10), δεισιδαι
similem; ununi omnium deorum accusatorem, su- μονίας (11) έπιτομήν, διάβολον ηρωικών πράξεων,
pcrstilionis compendium, viluperalorctn aciionum φόνο^ν ύποκριτήν, μοιχείας ύπομνηματιστήν, θησαν-
bcroicnrum, ca?dhim bisirioncm, adulteni inonstra- ρομανίας (12), κιναίδων παιδευτήν, καταδικαζομέ-
lorcin et avaritia», cynxdorum doctorcm, occasio- νων άφορμήν (15), κα\ τδν τοιούτον ύπδ πάντων
neni scntcnlianim eapilalium; eumdcm lainen ab έπαινούμενον. Έ γ ώ δέ αύτδν παρητησάμην πάντα
oninibus laudaluiii. Ego autcm illum omnia nien- ψευδόμενον, κα\ τήν άθεότητα, κα\ τά επιτηδεύματα,
licntcm, cjusque impicialem c l sludia, ac lolum κα\ τδν άνθρωπον. Ύμείς δέ ύπδ τούτων συλαγω-
(5) "Ωσπερ έπϊ υποθέσεως. M&le Gesncrus, ar- Cynici demcniiac exemplum narral. Quare imme-
gumenlo sermonis invilati. Paulo anle comparavcrat rilo erudilus Oxonicnsis cditor indc concludil, lu-
rcs Cbristianoruiii cum clliiiicoruni rcbus dicendo: team faciem de qua bic Tatianus, Crescenli conve-
Propria intuentes monumenla sallem nos ut similia
y nirc. Multo aplius bac voce designatur larva ab
fabulantes approbale. Indc adducius cst nt Metro- bislrionibus adbiberi solita.
uori nugas referrcl. Ne cui crgo viderelur scriam (10) "Eru κατήγορον πάντων τών θεών. Rac
compuralionem insttluissc inler rcs adco dissimi- r tbeatris opiime conveniunt, ubi deorura ilagilia el
lcs, declarat se bax dixissc tanquain cx hypolbesi, facinora agebanlur aut acla referebantur. Inde
id csl supponendo, at mininie slaluendo aut con- Tertullianus Apol. cap. 15 : Coeiera lauivim m-
ccdcndo' rcs Cbristianas cui» Graccis posse con- genia etiam voluptatibu* vettris per deorum dedecus
ferri. operantur... Sed el hislrionum tiitera; omnem fiedi*
(6) Τοις είς ϋΛην. Ariiculus additus ex cod. tatem eorum designant, et 1, ad Nat.: Exmde quis
Angl. el edilione Tigurina. non poetarum tx auctoritatc principis sui in deot
(7) Εϊδό* τινα. Tatiani edilores, et eruditi c r i - insolens, aut vera prodendo aut falsa fingendo? tt
l i c i , in bis Tillcmontius, Grescentem Gynicum, tragici quidem aut comici pepercerunt, ut non wtum*
jain anlca nolalum, ilcrum boc loco describi exisli- nas ac poenas dei prwjarentur ? Sic etiam Lacian-
iiiant. Sctl illis assenliri nou possum. Nam Tatia- lius lib. v, c. 20 : Qualis ha*c religio aul quanta
nuni dc iiiimis loqui demonsirant et qux praece- majeslat putanda est qu<e adoralur in templis, i//a-
dunl, c l qusc sequunlur, ac ipsa eliam instituta ditur in tlieairis! V i d . Theopbil. lib. ιιι, n. 15.
dcscriptio. Quod cnim sic prafalur : Quh non r i - (11) Αεισιδαιμονίας. Quia sciiicet, ut pauloanle
deat solemnes ludos, id eum non dc pbilosopbis, dixit, haec occasione pravorum dsemonuin fieri so-
sed de spectaculis disptilalurum nidicat. Tres au- iebanl. Sic etiam Tertullianus De qpect. cap. iO,
%
lein ludoruni spccics pcrcurril, niinios, pugilcs et demonstrat res scenicas idololatria lolas coniineri,
gladiatorcs. Dc duobns postremis nulla prorsus sive origo speclelur, sive apparatus, sive tbeatruni,
controvcrsia; ncque eliam de primis ulla supererit, quod proprie sacrarium Veueris e$l.
6i atlcndamiis I I R C vcrba : Ut qui alius xit intus, (12) θησαυρόμανίας. Videtur deesse καί, aut
foris aulcm id quod non est mentialur. Hunc vtdi D forte noroen aliquod simile iis qua pracedunl et
luxu valde diflluenlem el mollilie omni fractum, sequunlur.
ac modo oculis rulilanlem, modo manus huc (15) Καταδιχαζομένων άφορμήν. Saepe usu eve-
el illuc versantem, nunc Veneri, nunc Aputlini nit, ut scena3 insignium virorum accusatoribus
similem. Nonne \\x.c ad sccnain necessariu refe- viam aperirent. Unde Aristophanes cum Anyto ei
renda, ubi, ut ait Tertuilianus, lib. De spect., Melito constiiuisse dicitur, ut Socralem luderet iu
cap. 10 : Quos prioata et propria sunt scence de ISubibus. Sed prsecipue in Gbriatianos invehi sole-
gestuetflexucorport8 nam mollitiamVeneri el Libero
n banl mimi et scenobal*. Odi$$e debemus, iuquit
immolanl; ubi, ut idem Apol.> cap. 15, imago dei Tertullianus, De spect. 26, wios conientus et cvlut
allcujui ignominiosissimum caput et famosum veslit, ethnicorum, vel quod illic nomen Dei blasphematur,
ei corpus impurum et ad istam artem effeminatione illic in nos quolidiani leones exposlulantur videper-
f
productum Minervam atiquam vel Herculem reprie- seculiones decernunlufy inde tentationes emUtunlur.
$entat. Quod autem bunc bominem Taiianus ca> Ex his emendari polesl locus corruptus, lib. i , ad
dium actorem ct magislrum nioecbandi vocat, id Nat. cap. 10, ubi ail : Quod ει, ut unus aunie
cuin scena quadrare ncmo non videt. alius... mus ait, idcirco vobis quoque irascunlur
8) Λ^υγιζόμενον. Reg. 2, λογιζόμενον. (dii) quoniam de nostra eradicatione negligitis, abso-
! 9) Αιά πηΛίνης δψεως. Quod ait Lucianus Pc- iutum ett de infirmitatc et mediocritate eorum. Vi«
regrinum facic luto illila prodiissc in publicum, dclur commode expleri hxc lacuiia, si lcgatur,
χριόμενος δέ πηλω τδ πρόσο>πον, id ul insigne bnjus umis atque alius mimus.
857 ORATIO ADVERSUS CR/E£OS. 858
γείσθε (14) , καλ τους μή κοινωνούντας υμών ταίς Α denique hominem rejeci. Vos aolem capiunt ejus-
χραγματείαις λοιδορείτε. Κεχηνέναι πολλών φδόντων roodi bomines, el qui commuuia vobiscum siudia
ού θέλω, χαΛ τ ώ νεύοντι χα\ κ ι νου μένω παρά φύσιν non babent, eos conviciis exagilalis. Hiare nolo
ού βούλομαι συνδιατίθεσθαι. Τί θαυμαστδν, ή παρ' roullis canenlibus : ab co, qui innuit oculis et mo-
ύμίν έξηρη μένον διαπράττεται; Τ ι ναύλου σι (15) τά vetur pncier naturam, nolo nie in eosdeni afleclus
αισχρά, κινούνται δέ κινήσεις Ας ούκ έχρήν, κα\ τούς vocari. Quid mirabile apud vos aut cgregium pera-
δπως δεί μοιχεύειν έπϊ τής σκηνής σοφιστεύοντας αί gitur? Resonanle naso lurpia loquuntur; movcutur
e t u m i n
θυγατέρες υμών καί οί παίδες θεωρούσ» Καλά παρ' indecore : 2 6 4 ^ scena mcecbandi artem
ύμίν (16) τά ακροατήρια» κηρύττονται πάνθ' άπερ έν docent, filii vestri spectanl ac filiae. Prscclara apud
νυκτΐ μοχθηρώς πραγματεύεται, κα\ τέρποντα τούς vos auditoria, quidquid nefaric noctu perpelratur
άκροατάς αισχρών λόγων έκφωνήμασι. Καλο\ δέ είσιν praedicantia, el turpium sermonum declaroaiioni-
ύμων κα\ οί ποιηταΐ ψευδολόγοι, καί διά σχημά bus auditores oblectantia. Laude eliam digni sunt
των (17) έζαπατώντες τούς άκροωμένους. inendaces poela? veslri, qui eliam pcr gestus fu-
cum auditoribus faciunt.
23. Είδον ανθρώπους ύπδ τής σωμασκίας βεβαρη 23. De pugilibu* et gladiatoribu*.— Yidi homines
μένους, και φορτίον τών έν αύτοίς κρεών περιφέρον Β corporis exerceiidi sludio aggravatos et pondus
τας (18), οΤς έπαθλα χαί στέφανοι πρόκεινται, πα ρ α κα carniun) suarum circuinferentes, quibus pneniia et
λουμένων αυτούς τών άγωνοθετών, ούκέπ'άνδραγαθία, coronae, adhortantibus eos agonotheiis proponun-
ύβρεως δέ κα\ στάσεως φιλονεικία, καί τδν μάλλον tur, non ad praeclarum facinus, sed ad faciend»
πλήκτην στέφανουμενον. Κα\ ταΰτα μέν έστι τών injuriae el excitand» discordiae conlcnlioiiem; et
κακών τά έλάττονα · τά δέ μείζονα τίς ούκ άν έξει- qui inagis percussor fuerit, coronatur. Atque bsec
πείν δκνήσειεν; Άργίαν τινές έπανηρημένοι, διά τήν quideni ininora sunt mala; majora autem quis non
άαωτίαν εαυτούς είς τδ φονευθήναι πιπράσκουσι. Κα\ dicere refugial ? Quidam inertiam profilentes ,
π*>λεί μέν έαυτδν δ πόνων (19), δ δέ πλούτων ώνεί- propter luxuriam seipsos vendunl occidendos. Yen-
ται τούς φονεύοντας * καί τούτοις οί μαρτυροΰντες d i t s e p a u p e r ; emit dives bomicidas; sedcnt qui
καθίζονται, μονομαχοΰσί τε οί πυκτεύοντες περ\ ού- teslimonium de bis ferant, ac singulare cerlamen
Τ
δενδς, καλ δ βοηθήσων ού κάτεισιν. Αρά γε τά ineunt gladiatores nullam ob causam, ncc quis-
τοιαύτα ύ φ ' ύμων καλώς επιτελείται; Τδ μέν γάρ quam descendit, qui auxilielur? An baec pracl&re
ατρατόπεδον τών μιαιφονούντων, ό προύχων έν ύμίν a vobis peragunlur? Qui enim inler vos dignitato
συναγείρει, ληατοτροφείν έπαγγελλόμενος · οί δέ £ praslal, exercituin bomicidarum colligit, seque la-
ληστεύοντες ά π ' αύτοΰ προΐασι, κα\ πάντες έπ\ τήν trones alere profiletur. Prodeunt ab co Jatroucs,
θέαν συνίετε κριταλ γινόμενοι, τοΰτο μέν πονηρίας vosque omnes ad spectaculum convcnilis, judices
άγωνοθέτου, τούτο δέ κα\ αυτών τών μονομαχούντων. futtiri, parlim agonothetac improbHalis, partim ct
Ό όε τώ φόνφ μή περιτυχών, λυπείται * διότι μή ipsorura gladiatorum. Dolet qui caidi non interfuit,
κατεκρίθη πονηρών κα\ άθεων κα\ μιαρών έργων quod spectandis nefariis el irapiis et sceleslis faci-
θεατής γενέσθαι, θύετε ζώα διά τήν κρεωφαγίαν, noribus non fuerit damnatus. Occiditis anitualia ut
χα\ ανθρώπους ώνείσθε τή ψυχή τήν ανθρωποφά carnem edatis, acbominesemilis, utbumanac carnis
γων (20) παρεχόμενοι, τρέφοντες αυτήν αίματοχυ- epulum apponatis animae, eamque valde impia san
σίαις (21) άθεωτάταις. Ό μέν ούν ληστεύων φονεύει guinis effusione pascatis. Occidit latro ut accipiat;
χάριν τού λαβείν * δ δέ πλούτων μονομάχους ώνείται divcs einit gladiatores ut occidantur.
χάριν τού φόνευε σθαι (22).
24. Τί μοι συμβάλλεται πρδς ώφέλειαν, δ κατά τδν 24. De aliis tpectaculis. — Quid me juvcrit illc
Εύριπίδην μαινόμενος, καί τήν Άλκμαίωνος (23) apud Euripidem furiosus, el Alcmaconcni niairici-
(14) ΣνΛαγωγεισθε. Ita Reg. uterque, Angl. et bant κηρύσσονται. Mox Joannis Frisii codcx έκφω-
Tigur. In Regio 2 legitur ad marginem ψυχαγω- B νήματα.
Τείσθε. Aliae editiones δημαγωγείσθε, ex conjectura (17) Καϊ διά σχημάτων. Non figuras pocticas,
wsneri, ut observat editor Anglus. scd gestus indical Talianus. Sic apud Clciu. Alex,
(15) 'ΡιτανΛονσι. Hic in margine ascriptum Piedag,, lib. u i , cap. 4, cjusmodi bomincs άκο-
fcral ι Ή τ ο ι όινοκτυποΰσιν, οίονεΐ τδ πνεύμα τοίς λάστοις ^ήμασι καί σχήμασι τέρπειν dicuiitur.
Αώθωσι συνέλκοντες (συνελκόντων A£lon.), ποιδν (18) Περιφέροντας. Angl. c l Ducaius επιφέρον
ηχον έπ\ κατάγελων άποτελοΰσι (occurril hoc Scho- τας. Mox idcm eodcx Angl. ύβρίσεως.
bon Ίη codice priore Regio), id est, spiritum nari- (19) Ό ποτών. Cod. Joan. Fris. ό πεινών.
bus concipientes sonum risus excilandi gralia eli- (20) Τήτ άτθρωποφαγίατ. Angl. el Tigur. διά
dunt. G E S N E B . Isla, ni fallor, ob oculos habuit τήν. Reg. 2.
Cleitiens, Padag.. lib. m , c. 4, ubi aitde ejusmodi (21) ΑΙματοχυσίαις. Reg. utcrquc αίματεκχν·
boniinibus : Τδ πορνικδν άναίδην είς άσέλγειαν διά σίαις.
(δινών έπι^οφοΰντες έπικιναίδισμα, et paulo posl : (22) Φοτεύεσθαι. Sic edilio Tigurina ad margi*
ΈτΛκροτουσι τή (5ιν\, βατράχων δίκην, καθάπερ ένοι- iiem. Male in aliis edilionibus φονεύσθαι.
χον τοίς μυκτηρσι την χολήν κεκτημένοι. W O R T I I . (25) ΆΛχμαιωτος. Qua» sequuntur cxistimal
Sic ctiam Persius sat. 1 : Rancidulum quiddam cmdilus editor Oxon. non Euripidis qiitdciu vcrba
balba de nare locutus. csse, scd senlcnliara. A l nibil ex Euripidc dcccri»>(
(16) Παρ vpJr. Sic Anglicanus codcx. Edili boc loco Taliamis ; sed aclorcm poclkc dcscribil,
παρ* ήμίν. Ibidcni Rcg. 1, κηρύσσοντα. Edili bal>c- cui itiandauc AlcmxonU mairicidsc paitcs.
TATIANl ASSYRIF 8C0
dara agens, qui nec oris sul formam retinet, ac Α μητροκτονίαν άπαγγέλλων; φ μηδέ τδ οίκείον πρόσ-
majorem πι modum hiat, ensemque circumfert, εστι σχήμα, κέχηνέ (24) τε μέγα κα\ ξίφος περι
clamansque iitcenditur, el stolam inhumanam ge- φέρει, κα\ κεκραγώς πίμπραται, καί φορέει στολήν
rit. Valeant Hcgesilai fabulae; valeat Menandri lin- άπάνθρωπον. Έρβέτω κα\ τά Ήγησιλάου (25) μυ·
gua vcrsuuui scriptoris. Quid est, quod fabulosum θολογήματα, καί Μένανδρος τής εκείνου γλώττης (26)
tibicinem admirer, aut ut Aristoxenus de Tbebano δ στιχοποιός. Τί δέ μοι κα\ τεθηπέναι τδν μυθικδν
Antigepide curiosius laborem? Goncedimus vobis αύλητήν; τ ί μοι καλ κατά 'Αριστόξενον τδν θ η -
res inanes. Vos ergo vel credite dogmatibus no- βαϊον (27) ^ντιγενίδην πολυπραγμονεϊν; Παραχω
stris, vel nostra nobis simililer relinquite. ρούμε ν ύμίν τά μή ωφέλιμα, καλ ύμεϊς ή πείσθητε
τοϊς δδγμασι ήμων, ή κατά τδ δμοιον τών ύ μετέ
ωρων (28) ήμϊν εκχωρήσατε.
25. Philotophorum jaclanlia et dissen$ione$. Chri- 25. Τί μέγα καί θαυμαστδν οί παρ' ύμίν εργάζονται
ttianorum concor* et prceslanlior doctrina, moret tn- φιλόσοφοι; θατέρου γάρ τών ώμων έξαμελούσι (29),
nocui.— Quid magnumaul mirabile faciuntapud vos κόμην έπιειμένοι πολλήν, πωγωνοτροφούσιν, δνυ-
philosopbi ? Alterum bumerum negligunt, plurimam χας θηρίων περιφέροντες, κα\ λέγοντες μέν δείσθαι
demillunt comam, barbam 265 alunt, ungues fe- g μηδενός · κατά δέ τδν Πρωτέα σκυτοδέψου μέν χρή.
rinos circuinferunt. A c nullius quidem sese dicunt ζοντες διά τήνπήραν,ύφάντου (50) δέδιά τδ ίμάτιον,
egere; sed tamen, Protei more, coriario indigenlpro- κα\ διά τδ ξύλον δρυοτόμου, διά δέ τήν (31) γαστρί-
pter peraro,textore propler vestem, lignario propler Τ
μαργίαν τών πλούτουντων καί όψοποιού. Π ζηλών άν
baculum, divitibuspropter ingluviem, etcoquo.O ca- θρωπε τδν κύνα, τδν θεδν ούκ οίδας, καλ έπ\ τήν άλοτ
nis aemulator bomo, Deuin ignoras, et ad belluarum γον μίμησιν (32) μεταβέβηκας. Ό δέ κεκραγώς
imitaiionem declinas; qui publice claroas, non sine δημοσία μετ* αξιοπιστίας, έκδικος γίνη σαυτού, κάν
quadam hominis haud egeni confldenlia, ulcisceris μή λάβης, λοιδορείς· κα\ γίνεταί σοι τέχνη τού πορί-
te ipse, ac nisi accipias, conviciaris; tibiquefitars ζειν τδ φιλοσοφείν. Τοίς Πλάτωνος έπη (33) δόγμασι·
lucrandi philoaopbia. Platonis decrela sequeris; ecce κα\ δ κατ' Έπίκουρον σοφιστεύων διαπρύσιος άνθί-
tibi Epicureus sopbista palam et aperte adversalur. σταταί σοι. Πάλιν τε εΐναι θέλεις κατά τδν Άριστο*
Rursus Arisloielem vis sectari; tibique Democriti τέλην · καί τις κατά τδν Δημόκριτον λοιδορεΐταί σοι.
seclator aliquis conviciatur. Pytbagoras Euphor- Πυθαγόρας Εύφορβος γεγενήσθαί φησιν. Ό δέ Άρι-ι
bum se fuisse ait, et Pberecydis doctrinae est ba> στοτέλης τού Φερεκύδους δόγματος (34) κληρονόμος·
res. Aristoleles animae immortalitatcui exagitat. έστ\, καλ τής ψυχής διαβάλλει τήν άθανασίαν. Στοκ
Vos autem qui lumultuosas habetis dogroatuui C σιώδεις δέ έχοντες τών δογμάτων τ ά ς διάδοχα,
(24) Κέχηνέ τε. Reg. 2, κεχήνει τε. (30) Ύράντον. Reg. 2, ύφάντων.
(25) ΉγησιΛάον. Lcgendum 'Ακουσιλάου mo- (31) Ata δέ τήν. lllud δέ addidi ex codice Aogli-
net eruditus editor Oxoniensis atque bujus emen- cano el edit. Tigur. et Front.
dationis auejorem citat Jonsium, lib. i , cap. 3, De (32) Άλογον μίμησιν. Lege αλόγων.
uriptoribu* philosophicis. (33) Έπη. Sic ope Reg. 1 et Angl. emendavi, at-
(26) Τής εκείνον γλώττης. Subaudicndum v i - que lta emendandura monuerat ediior Oxoniensis
delur ένεκα. Edilor Oxoniensis hanc esse senten- quod viliose iu ediiis legebalur: Τδ φιλοσοφείν τοί;
tiam puiat : Qui pariter ac Acusilaus in re my- Πλάτωνος έπ\ δόγμασι.
tbica versatur. (34) Τον Φερεκύδονςδόγματος. ArUtoteles Phere*
(27) Tbv θηδαιον. Inlerdum i n hac oralione oc- cydis docirina: hccres est et anima* immortaliiaiem
t
currunt verba loco suo depulsa, quae restilui non exagitat. Duo maxima vitia insunt huic vulgaia>
possunt, nisi accuratissime invesligando. Deesse scriptura. 1° Aristoleiem Pherecydis doclrinae b£-
aliquod videtur post τδν ιιυθικδν αύλητήν, nec salis redem facit. A i id prorsus absurduin, e l veierum
couimode dicilur κατά Αριστόξενον, τδν θτιβαίον testiinoniis repugnans, in primis Tatiani, qui su-
Άντιγενίδην πολυπραγμονεϊν. Cum enim durior pra n. 3, non Anstolelem, sed Pythagoram Pher**
hajc loquendi ralio, tuni vero Aristoxenus non in cydis decrelorum haredetn vocat. 2* Non minus
solo Anligenide Tbebaeo occupalus fuii, sed alio- n absurde Aristoleles Ptaerecydis imitalor in exagi-
runi eiiani tibicinum vitas scripsit. Quare videnturv
tanda anima3 immortalilale dicerelur; cum Phere-
baec verba τδν θηβαίον Άντιγενίδην mullo aplius cydes iinmorlalisanimae asseveranda?princepsfuisse
coliocari josse post τδν μυθικό ν αύλητήν. dicalur. In eadem senientia, itiquit Laciantius lib. vu,
(28) Των υμετέρων. Legendum ημετέρων, aut cap. 8, fuit etiam Pythagoras anlea (nempe anle
nulla prorsus erit vel absnrda seutenlia. Pelit Ta- Plaionem ) ejusque prafceplor Pherecydes, qucm C i -
tianus, ut cum sua efbnicis instituta perniitlat, cero iradit primum ae immorlalitatc animarum disp*-
eodem se esse jure patiantur. Eamdem illis fert tasse. Dubium ergo rion e s l , quin legendum s i i :
condilionem, n. 20 et n . 25. Φησ\, καΐτού Φερεκύδους δόγματος κληρονόμος έστί*
(29) Έξαμελοϋσι. Angl. et Reg. έξαμπλούσι, δ δέ Αριστοτέλης τής ψυχής, etc. His qnae de Pbe-
et ad marg. έξαπλώσι. Cynici qui ei έξωμίαι sa> recyde ejusque discipulo Pyibngora dixi, coniraria
pius dicli sunt, pallium mduebant humero dextro •ideri non debeut quae apud Teriullianuoi leguntur
subjectum, el ia sinistrum conjectum, anie et re- lib. De resurr., cap. ι : Sihil e$se post mortem, in-
tro duplicatum. Unde et alteruni humerum nuda- quil, Epicuri tchola e*t. Ait et Seneca omnia /intn
tum et exsertum babebanl, alterura duplicalo pallii post moriem, etiam ipsam. Satis est autem si noa
texlu coopertum. Idem de Cynicis nolat et Cypria- minor philosophia Pythagorte et EmpedoclU. Sed
lius, lib. De bono palientice: Apparet non es$e illic Platonici immortalem animam contrario TccUmanl.
veram patientiam, ubi sit intolens affectalm liberla- Non dubito quin legenduui sit, Prolagorae el Ean
tis audacia et exserti ae seminudi pectoris invere- pedoclis.
cunda jactantia. W O R T H .
m ORATIO A D V E R S U S GRiECOS. 862
ασύμφωνοι προς τους σύμφωνους έαυτοις διαμάχεσθε. Α successiones, discordes cum concordibns pugnatis.
Σώμα τις είναι λέγει Θεόν* έγώ δέ άσώματον άλυτον Est qui Deura corpus esse dicat: ego incorporeum;
είναι τδν κόσμον, έγώ δέ λυόμενον έκπυρωσιν άπο- mundum esse indissolubilem : ego dissolvendum;
βαίνειν κατά και ρους, έγώ δέ είσάπαξ * κριτάς είναι oouQagrationem variis temporibus evenire : ego
Μίνω καί ΊΡαδάμανθυν (35), έγώ δέ αύτδν τδν Θεόν * seme.l eventuram; judices esse Biinoem et Rhada-
άπαθανατίζεσθαι μόνην τήν ψυχήν, έγώ δέ κα\ τδ manthum : ego Deum ipsum; solam animam i m -
σύν αυτή σαρκιον. Τί βλάπτομεν υμάς, ώ άνδρες niortalitate d o n a r i : ego carnera quoque cum ani-
Έλληνες; τί δέ τούς Αόγψ Θεού κατακολουθούντας, ma. Quid vos laedimus, ο Gneci, aul cur eos, qui^
καθάπερ μιαρωτάτους μεμισήκατε; Παρ' ήμίν ούκ Verbum Dei sequuntur, tanquam scelestissimos odi-
έτην ανθρωποφαγία* ψευδομάρτυρες οί πεπαιδευμέ slis? Gamem bumanam non cdimus; falsi testes
νοι (36) γεγόνατε. Παρ' ύμίν δέ ό Πέλοψ δείπνον tstis, qui edocti estis ut id diceretis. Apud vos fit
τών θεών γίνεται, καί Ποσειδώνος ερωμένος, καί Pelops deorum coena, quanquam a Neptuno ama-
Κρόνος τούς υίούς αναλίσκει, καί δ Ζεύς τήν Μήτιν tus. Saturnus filios devoral; Jupiter Metim de-
καταπίνει. glutit.
26. Παύσασθε λόγους άλλοτρίους θριαμβεύοντες, 26. Grcecorum inanes qutestiones et grammatiea
και ώσπερ ό κολοιδς ούκ ίδίοις έπικοσμούμενοι π τ ε - Β $tudia vellicantur.— Desinite alienos sermones vel-
ροίς. Έκαστη πόλις έάν άφέληται τήν Ιδίαν αυτής ut in triumpho ostentare, et Yelut graculus pennis
άφ' υμών λέξιν, έξαδυνατήσουσιν ύμίν τά σοφίσματα. ornari non vestrig. Una quaeque civitas si propriam
Ζητούντες τίς ό Θεδς, τά ένύμίν (37) αγνοείτε· κε- a vobis dictionem repetilum^veniat, vestra vos de-
χηνότες δέ είς ούρανδν, κατά βαράθρων πίπτετε. Αα- ficient sophismata. Dum quaerilis quid s i l Deus,
δυρίνθοις έοίκασιν υμών τών βιβλίων (38) αί αναθέ quid in vobis agatur ignoralis, el in coelum hiantes
σεις, οί δέ άναγινώσκοντες τ ψ π ί θ φ τών Δαναΐδων. in foveas deciditis. Similes sunt labyrinlhis libro-
Τί μοι μερίζετε τδν χρόνον, λέγοντες, τδ μέν τι εΐναι rum vestrorum pertractationes, et qui eos leguiit
παρωχηκδς αύτοΰ, τδ δέ ένεστώς (39), τδ δέ μέλλον ; Danaidum dolio. Quid mihi tempus dividilis, aliud
Πως γάρ δύναται παρελθείν'ό μέλλων, εί έστιν ό ένε quidem praeteritum dicentes, aliud praesens , aliud
στώς; "Ωσπερ δέ οί έμπλέοντες, τής νεώς φερομένης fulurum ? Quomodo enim futurum elabi possit, si
οίονται διά τήν άμαθίαν δτι τά δρη τρέχουσιν · ούτω presens adest? Sed quemadmodum naviganles,
καλ ύμείς ού γινώσκετε παρατρέχοντας μέν υμάς, praeterlabente nave, putani prae imperilia montes
έστώταδέ τδν αίώνα, μέχρις Αν αύτδν ποιήσας είναι currere; ita et vos non perspicitis vos quidenj prav
θελήση.
• ·'
Αιά τ ί γάρ
· ι
εγκαλούμαι
· ι
λέγων
ι
τά έμά,
" » ' τά δέ ρ tercurrere,
,
v
- ,
266 «vum autem slare, quamdiu
v
» M W W ~ 7
^
illud
υ
μου πάντα καταλύειν σπεύδετε; Μή γάρ ούχ ύμείς esse voluerit qui creavit.Cur enira raea exponens
κατά τδν δμοιον τρόπον ήμίν γεγένησθε, τής αυτής incusor, et cnr mea omnia everiere studetis ? Nonne
τού κόσμου διοικήσεως μετειληφότες; Τί φάσκετε σο- enim simili ac nos modo nati estis, ejusdera mundi
φίαν είναι παρ* ύμίν μόνοις,ούκ έχοντες άλλον ήλιον, adiuinistrationis participes? Gur sapientiam apud
ούδ* αστέρων έπιφοιτήσεις , καλ γένεσιν διαφορωτέ- vos esse solos dicitis, cum oec alium solem, nec
ραν, θάνατον τ ε π α ρ ά τούς άλλους ανθρώπους έξαίρε- alios siderum orlus, nec generationem praestantio-
τον; Άρχή τής φλυαρίας ύμιν γεγόνασιν (40) οί γραμ rem, nec mortem prsetcr caeleros bomines eximiain
ματικοί, και οί μερίζοντες τήν σοφίαν τής κατά άλή babeatis? Iuitium nugandi vobis fuere grammatici,
θειαν σοφίας άπετμήθητε * τά δέ ονόματα τών μερών et qui sapienliam dividilis, a vera sapientia abscissi
άνθρώποις προσενείματε. Κα\ τδν μέν Θεδν αγνοείτε, estis, ac parlium illius nomina hominibus attri-
πόλε μουντές δέ έαυτοίς αλλήλους (41) καθαιρείτε. Κα\ buistis. Ac Deuro quidem ignoratis; dum autem i n -
διά τούτο πάντες ουδέν έστε · σφετερίζοντες μέν τούς ter vos digladiamini, vos invicem evertilis. Propterea
λόγους , διαλεγόμενοι δέ καθάπερ τυφλδς κωφφ. Τί nihil prorsus estis omnes; el quamvis sermoncs
κατέχετε σκεύη τεκτονικά , τεκταίνειν μή γινώσκον- vobis quasi proprio jure \indicetis, velut ca>
(35) Ψαδάμαν&νν. Ua tres mss. et Tigur. Aliae ^ Hoc enim non est, quippe quod jam transiit; fu-
edil. Έαδάμανθον, lurum vero nondum adesd, ac proinde non esl ora-
(36) ΟΊ πεπαιδευμένοι. Ita Reg. 4, baud paulo nino. Praesens auicm apprebendi non posse sic
roeltos qitam in editis οί έπιτηδευόμενοι, qui de tn- probal: Τδ δέ γε νΰν αύτου λεγόμενον, άμα νοήματι
dusina id fingitis. Non euim hujus calumniae inven- κα\ φων!^, λόγου θάττον διαδιδράσκει. Ούκ έστι ο άλ
tores eranl b i , quos alloquitur Tatianus, sed eam λως αύτου έπιλαβέσθαι, ώς έστώτος · ή γάρ τά μέλ
ab auis traditam ac sine certo auciore et capite, λοντα (leg. ή γάρ μέλλοντα) προσδοκφν , ή παρελ
tine argumentis jaclalam probabant. Unde eos T a - θόντα συνόρων ανάγκη. Ά μ α γάρ έννοία συνολισθαί-
lianus, ilidem u i falsos tesies, edoctos et suborna- νων φεύγει. Prcesen* autem quod dUUur tempus, «i-
tos fuisse dicit. mul cum ip$a cogitatione ac loculione, tmo etiam
(37) Τά έν ύμιν. Iia Reg. uterque, in quibus ta- citius evolat. Prorsus vero iptum lanquam prcesens
uea legilur τίνα βηΐβτά, quemadmodum et in cod. apprehendere non licet. Nam iliud aut (ulurum ex~
Auglic, et i n edit. Tigur. Aliae editiones τά έν ήμίν, SOectemus aut prateritum contemplemnr necesse est.
el sic Reg. 4, supra hneara. Qnippe $imul cum ip$a cogilalione fugient elabilur.
(58) ΒιδΜων. Rep. 2, βίβλων. (40) Γεγόνασιν Reg. 2 babuit prima manu
(59) Tt δέ ένεστως. Similis sententia apud Euee- γέγονεν.
toumDelaud.contt.cap. 6,p. 615, uLiEusebiusdocet (41) ΆΜΙήΛονς. Ita Reg. i et Ducû». Alise edi-
«ruin nec senescere nec inierire, nec piaesens ap- tiones άλλήλοις.
prebendi posse, uedum praelerituni aui fiUurum.
855 ΤΛΤΙΛΝΙ ASSYRII 104
cns cura surdo disseritis. Quorsum tenetis fa- τ ε ς ; Τί λόγους έπαναιρείσθε, τών f ργων μακράν άφε-
brilia instrumenta, qui fabricari non scitis? στώτες ; φυσώμενοι μέν διά δόξης, έν δέ ταίς συμφο-
Cur sermones proOtemini, qui longe ab operibus ραίς ταπεινούμενοι. Παρά λόγον. καταχράσθε τοίς
distatis; gloria nimirum inflati, in calamilalibas σχήμασι · δημοσία μέν γάρ πομπεύετε, τούς δε λόγους
autem demissi ? Habent actiones vcstrse specicm a έπ\ τάς γωνίας αποκρύπτετε (42). Τοιούτους υμάς
ratione alienam. Nam in publico cum pompa i n - έπιγνόντες καταλελοίπαμεν · καί τών υμετέρων ούκέτι
ceditis; sermones aulem in angulis occuHatis. Mis- ψαύομεν, θεού δέ λόγψ κατακολουθούμεν. Τί γάρ, άν
sos vos fecimus cum lales cognosceremus; nec jam θρωπε, τών γραμμάτων έξαρτύεις τδνπόλεμον; τίδε
de vestris rebus quidquam attinginms, sed verbum ώς έν πυγμή συγκρούεις τάς εκφωνήσεις αύτων διά
Dei sectainur. Cur enim, ο bone, lilterarum bellum τών Αθηναίων ψελλισμών, δέον σε λαλείν φυσικώτε-
cxcitas et earnm pronunliationes tanquam in pu- ρον ; Εί γάρ 'Αττικίζεις, ούκ ών Αθηναίος, λέγε μοι
gilatu, attice balbuticndo, collidis, cum tc magis τού μή Δωρίζει ν τήν αίτίαν. Πώς τδ μέν είναί σοι
aple ad naluram loqui decerel? Nam si cum Athe- δοκεί βαρβαρικώτερον, τδ δέ πρδς τήν όμιλίαν Ιλαρώ-
niensis non sis, sermonem Atticum aflectas, dic mihi τερον ;
cur non Doricum ? Cur alter tibi barbarus videlur,
alter ad colloquia hilarior?
27. Christiani immerito invisi. Mortem oppetere 27. Εί δε συ τής εκείνων άντέχη παιδείας, τί μοι
malunt, quam sua in&tiluta deserere. — Quod si le δόξας αίρουμένψ δογμάτων ών θέλω διαμάχη; Πώς
islorum lenet erudilio , cur inihi dogmatum, quae γάρ ούκ άτοπον, τδν μέν ληστήν διά τδ έπικατηγο-
mihi placent, opinioneseligenti bellum indicis?Quo- ρούμενον δνομα μή κολάζειν, πρ\ν ή τάληθές έπ'
modo enim non absurdum latrones quidem propter άκριβεία καταμανθάνειν, ημάς δέ προλήμματι λο.δο-
nomen illud, quo appellanlur, non puniri antequam ρίας άνεξετάστψ μεμισηκέναι; Διαγόρας Αθηναίος
veritas diligenter explorata fuerit: nos auiem per ήν, άλλά τούτον έξορχησάμενον τά π α ρ ' Αθηναίοι;
aiilicipalam cx conviciis sine examine opinionera μυστήρια τετιμωρήκατε (43) · κα\ τοίς Φρυγίοις αυ
odio baberi? Diagoras Atbeniensis crat, sed ci poo- τού λόγοις (44) έντυγχάνοντες (45), ημάς μεμισή-
nam irrogastis, quod Aiheniensium mysteria vul- κατε. Λέοντος κεκτημένοι τά υπομνήματα, πρδς τους
(42) Αποκρύπτετε. Erudilus auctor edilionis stcria evulgaverit, in prctio habetis; et cjui Phry-
Oxonieii3is bane lectionem refellil ac legendum esse gios illius libros legitis, nos odio habetis. Hauc
coniendil αποκηρύσσετε, prwdicati*. Hac potissi- emendationem conbrmal virdoctissimus simili Ter-
liium ratiune nilitur, quod Cbristus, Pbarisa3orum i lulliani loco, ubi legitur, Apol. cap. 42, edit. Pa-
1
ostentationem notans, έν γωνίαις τών πλατειών, in mel.: lidem eslis, qni Senecam aliquem pluribus tl
angulis platearum stanles precari dicat. Sed non majoribm de veslra superstiiione peroranlem repreken-
animadvertit vir erudilus aliud esse in angulis pla- ditis. Melius in edil. Rigallii, probatis.
tearuin orare, aliud in angulis loqui. Qui in an- (44) ΤοΤς Φρνγίοις αυτού Χοχοις. In his Pbrygii*
gulis platearum orat, multorum oculos non «ffugil; libris ca quae ad Cybelen perlinent, traciata a
qtii in angtilis loquitur, a paucis tantum audiri po- Diagora fuisse existimat Yossius l i b . ιι De hi$to-
test. Illud autcm dubium esse non potest quin la- ricis Gr<Ecit, cap. 2. Deorum aulem refellendoruiu
lendi causa angulos pbilosopbi quaesierint. Callicles cum ipse Diagoras, tum duo alii, quos uiodo nomi-
apud Platonem in Gorgia, p. 485, aii pbilosopbum nabit Talianus, banc viam sequebantur, ul eos vel
tnedia urbis toca et forum fugientem latebras persequi horoines csse vel res inanimas probarent. Arnobius
μετά μειρακίων έν γωνία τριών ή τεττάρων ψιθυρί- lib. iv Contra gentes recenset Diagoram et Leoa-
ςσντα, cum tribus aut qualuor in angulo pueris $u- tem Pellacum inter scriplores, qui $crupulo$ce dili-
surrantem. Eodem sensu apud Tnemisl. or. 22, genlice cura in lucem res abditas libertate ingenua
έν γωνία ψιθυρίζειν. Apud Photium cod. 242, in protulerunt; seque posse declarat eorum tesb-
Vita Isidori opponuntur vitae actuosse ac mnltas nti- monio omnes istos deos homines fuiM
litates praeslanti οί έν γωνία καθήμενοι λόγοι, «t- monstrare. Non dubium quin iidem scriptores noa
dentes tn angulis termones. Quotusquisque nunc i n - segniter elaboraveriut in revocandis ad n^turam
9
qnit Hieronyimis Prafal. lib. m in epist. adGalat., fabulosis diis. Sic enim de Phrygiis et iEgypliacii
Arislotelem legit? Quanti Platonh vel libros novere libris Plularchus apud Eusebium Ρταηρ. tvangel.
(
vel nomen ? Vix in anguli* otiosi eo$ senes recolunt. lib. ιιι, c. 4: *Οτι μέν ούν ή παλαιά φυσιολογία κα\
1
Lactanlius lib. iv, cap. 1 6 : Bonos facere, inquit, παρ' "Ελλησι κα\ βαρβάροις λόγος ήν φυσικδς έγκεκα-
oporiet polius, quam inclusos in angulh facienda λυ μ μένος μύθοις , τά πολλά δι' αίνιγαάτων κα\ υπο
prffciperc. Teslatur Origenes lib. m adv. Celsum, νοιών έπίκρυφος καί μυστηριώδης θεολογία, τάτε
ιι. 5, nonnullos Cynicos publice apud iortuiliiui λαλούμε να τών σιγωμένων σαφέστερα τοίς πολλοίς
auditorium solilos esse disserere, δημοσία πρδς τούς έχοντα (leg. έχουσα), κα\ τά σιγώμενατών λαλουμέ-
παρατυγχάνοντας διαλεγόμενοι. Sed cuiii Talianus νων ύποπτότερα, δήλόν έστιν έντοίς Όρφικοίς £πεσι
opponat eorum in angulis dispulationes superba? κα\ τοίς Αίγυπτιακοίς κα\ Φρυγίοις λόγοις. Anliquam
in publicum proditioni, liquet eum loqtii de do- pJiysiologiam et ayud Grcccot et apud barbaros ra-
ctrina, quam philosopborum pleriqneinstar niysterit tionem Juisse naluralem fabnlis involutam el ple- t
occullam tcnebant. Y i d . Origenem 1 adv. Celsum, rumque per (tnigmata el abdilas sententia* occultam
Synesium ep. 442. et mysierii plenam Iheologiam, in qua et his* qua
(45) Τετ/μωρήκατε. Si nihil mutetur in lexlu, is tacentur, clariora non sunl apud vulgus ea qum ettun-
crit scnsus: Quamvis (anla fuerit licenlia Diagora, tiantur, el quce taceniur vlut su$picioni$ a/ferunl
ut Athents pulsus fueril, lamen ejus Pbrygios libros quam qucc enuntianlur; id manifesium etl ex Or-
legitis, nec nobs infensi ess3 dcsinilis. Sed mihi phicis versibus et jEgypliacis ac Phrygiis UbrU. Leg.
yalde arridel eruditi abbalis Orbaccnsis, jam non ού σαφέστερα
S P U I C I a me laudali, senlenlia, qui lcgendum puiat (45) Έντυγγ,άνογτες. Reg. utcrque : έντυγχλ-
τετιμήκατε. Piagoram Alhcnienscm, quamvis my- νοντας.
Χ65 ORATIO A D V E R S U S G R i E C O S . 8C6
α?' ημών έλεγχους δυσχεραίνετε κα\ τάς περί τών Α gassel: et qui Phrygios illius legitis libros, odio nos
u
χιτ' Αίγυπτον θεών δόξας 'Αππίωνος (46) έχοντες habelis; 267 <l * Leonis conunenlarios servaiis,
παρ* έαυτοίς, ώς άθεωτάτους ήμας έκκηρύσσετε. Τά- nioleste feriis vos a nobis argui; ct qui Appionis
ςος τοΰ Όλυμπίου Διδς καθ* υμάς δείκνυται, καν de diis iEgyptiis opiniones apud vos babetis, nos
ψίύδεσθαί τις τούς Κρήτας λέγη. Τών πολλών θεών tanquam impiissimos putalis exterminandos. Se-
ή δμήγυρις ουδέν έστι. Κάν δ καταφρονών αυτών pulcrum Jovis Olympii apud vos munstratur, licet
Επίκουρος δαδουχή, τούς άρχοντας (47) ουδέν πλέον quidam Cretenses mentiri dicat. Nihil est illa iuul-
τοΰ θεοΰ κατάληψιν ήν έχω περ\ τών δλων ταύτην titudinis deorum congregatio. Quamvis Epicurus
G5X αποκρύπτομαι. Τί μοι συμβουλεύεις ψεύσασθαι corumcontemptor Uediferi munere fungalur, nihilo
τήν πολιτείαν; τί % λέγων θανάτου καταφρονείν, διά magis quid de Deo ejusque universorum principatu
τέχνης φεύγειν αύτδν καταγγέλλεις; Έ γ ώ μέν ούκ senliam, principes et magistralus celabo. Quid
ίχωκαρδίαν έλάφου· τά δέ τών υμετέρων λόγων επι mibi auclor es ut meum institulum menliar; et qui
τηδεύματα κατά τδν αμετροεπή θερσίτην γίνεται. morlem a te contemni dictitas , cur bortaris ut
Πώς πεισθήσομαι τώ λέγοντι μύδρον τδν ήλιον , καλ eam astu declinem? At ego cor cervi non habeo ;
τήν σελήνην γ ή ν ; Τά γάρ τοιαύτα λόγων εστίν άμιλλα, vestrarum autem litlerarum studia loquacissimum
χιι ούκ αληθείας διακόσμησις. Ή πώς ούκ ήλίθιον Β Thersilen imitanlur. Quomodo credam dicenti so-
πείθεσθαι (48) τοις Ηροδότου (49) βιβλίοις περ\ τοΰ lem esse massam ignitam, lunamque terram? Haec
χαθ* Ήρακλέα λόγου, γήν άνω κηρύττουσιν, κατελη- enim verborum pugna sunt, non veritalis illuslratio.
λυθέναι τε ά π ' αυτής λέοντα τδν ύφ' Ηρακλέους φο Quomodo enira non stullum Herodoli de Herculis
νευθέντα ; Τί δ' Αν ώφελήσειε λέξ·ς Αττική, καί φιλο historia libris credere, terram superiorem praedi-
σόφων σωρεία, καί συλλογισμών πιθανότητες, κα\ cantibns, ac inde delapsum leonem quem Hercules
μέτρα γ ή ς , κα\ άστρων θέσεις, κα\ ηλίου δρόμοι; Τδ occidit. Quid enim prodest stylus Atlicus et philo-
γάρ περί τοιαύτην άσχολείσθαι ζήτησιν νομοθετούντος sophorum sorites, et syllogismorum probabilitales
εστ\ν έργον έαυτψ τά δόγματα. et terrae mensura et astrorum positiones et solis
cursus ? Ejusmodi enim quaeStionibus occupari ho-
minum esl sibi dogmala inslar legis imponenlium.
28. Αιά τοΰτο κα\ τής παρ' ύμίν κατέγνων νομο 28. Ne leges quidem Grcecorutn probanda*.—Qua-
θεσίας. Μίαν μέν γάρ έχρήν είναι και κοινήν απάν propter vestras quoque legum inslitutiones con-
των τήν πολιτείαν. Νυνι δέ δσα γένη πόλεων, τοσαΰται tempsi. Unam enim oporlebat esse et communem
κα\ τών νόμων θέσεις, ώς είναι τ ά π α ρ ' ένίοις αίσχρά, Q omnium vivendi normam. Nunc aulem quot civiia-
παράτισι σπουδαία. Νομίζουσι γοΰν Έλληνες φευκτδν tes, tot legum instilutiones, ila ut quae apud uon-
είναι τδ συγγίνεσθαι (50) μητρί · κάλλιστον δέ τδ nullos turpia sunt, apud alios sint pradara. Graecis
τοιούτον έστιν επιτήδευμα παρά τοις ΪΙερσών μάγοις. nimirum fugieudum videlur ne quis cum matre
Κα\ παιδεραστία μέν ύπδ βαρβάρων διώκεται, προ conjungalur; at id prseclarissimum apud Persa-
νομίας (51) δέ ύπδ Τωμαίων ήξίωται, παίδων άγέ- riim magos institutum. Puerorum aroor a barbaris
λας, ώσπερ ί π π ω ν φορβάδων, συναγείρειν αυτών πει- daronatur, a Romartis autem praerogativa donatur,
ρωμένων. qui puerorum greges, insiar equorum gregalium,
cogere studenl.
29. Ταΰτα ουν ίδων, έτι δέ και μυστηρίων μετάλα 29. Quomodo Talianus ad Christianam religionem
βαν, και τάς παρά πάσι θρησκείας δοκιμάσας, διά conversut. — Haec cum vidissem ac pralerea myste-
θηλυδριών (52) καί ανδρογύνων συνισταμένας * εύ rioruni parlicep3 factus, varias ubique religiones,
ρων δε παρά μέν Τωμαίοις τδν Λατιάριον (55) Δία quae quidem ab effeminatis et androgynis procu-
λύθροις ανθρώπων κα\ τοίς άπδ τών άνδροκτασιών raniur, explorassem , cumque reperissem Latiarem
αίμασι τερπόμενον,"Αρτεμιν δέ ού μακράν τής Μεγά- apad Romanos Jovem cruore huniano et sanguine
λης πόλεως τών αυτών πράξεων έπανηρημένην τδ D homicidiis deleclan; Dianara non procul Mega-
e i
ειδος, άλλον τε άλλαχή δαίμονα κακοπραγίας επανα lopoli sirailes actiones proAleri, et aiiorum alibi
στάσεις πραγματευόμενον · κατ' έμαυτδν γενόμενος dsemonum molitione multa nefarie fieri; ut me ipse
(46) ΑόζαςΆΛΧίωνος. Editi Άπίωνος, manifesto rit apud Herodotum : at de Hercule scripsisse He-
errore. Vocatur enim Appion sub linem hujus ora- rodorum patel ex Glem. Alex. Slrom. i , pag. 506,
tionis et apud Justinum Cohort. u . 9, et alios scri-idemque apud Aihenaeum lib. ix, c. ult., sub finem
piorcs. 1
sic c i i a l u r : Ήρόδωρος δ έν έπτακαιδεκάτη τοΰ καθ'
(471 Ααδουχή' τους άρχοντας. Gonatus sum buic Ήρακλέα λόγου.
b>co tucem aflerre, sic interpungendo. Editi δαδουχή (50) Συγγίνεσθαι. Reg. 4, συγγενέσθαι.
τους άρχοντας. Sic rcddidil Gesnerus : Licel con- (51) Προνομίας. Reg. ulerque, προνομίαις.
lemptor eorum Epicurus faces in deorum festis prin- (52) Αιά θηΛυδριών. Obseivat Auguslinus lib. νι
cipibut (erat. Deciv. Dei, sacra committi infamibus gallis,quibus
(48) Πείθεσθαι. Sic Reg. uterque et Ducxus. Aliae ne in scenam quidem prodire liceat.
eUtiones πιθέσθαι. (55) Τόν Αατιάριον. Tres mss. et edit. Tigur. ha-
(49) Ήξίοδότον. Legendum esse Ήροδωρου probent τδν κατά τους. Reg. 2, ad marg., τδν κατ' αυ
bai cnidiUis Wortbius, quia nibil bu'usmodi occur- τούς, atque ita legeudum existimabal H . Slepbauu».
867 TATIANl A S S Y R I ! 8C8
collegi, quomodo verura invenire possem inquisivi; Α έζήτουν, δτω τρόπω τάληθές έξχυρεΐν δύναμαι (54).
cumque animum per oplima quaeque versarem , Περινοοΰντι δέ μοι τά σπουδαία συνέβη γραφαί; τισιν
forte in quosdam barbaricos libros incidi, anti- έντυχείν βαρβαρικαίς, πρεσβυτέραις μέν ώ ς πρδς τά
qi/iores quam ut cuni Grsecorum disciplinis, divi- Ελλήνων δόγματα, θειοτέραις δέ ώς πρδς τήν Κεί
niores quam ul cum eorura erroribus conferri pos- νων πλάνην. Καί μοι πεισθήναι ταύτας συνέβη διά τε
sint. Usu mibi evenit, ut bis fidem haberem propler τών λέξεων τδ άτυφον, καί τών είπόντων τδ ανεπιτή
djcendi genus mininie arrogans, scriptorum 2 6 8 δευτον, κα\ τής τοΰ παντδς ποιήσεως τδ εύκατάλη-
ingcnium arlificii expers, universi creationis expli- πτον, κα\ τών μελλόντων τδ προγνωστικδν, καί τών
cationem captu facilem, futurorum pracognilioneui, παραγγελμάτων τδ έξαίσιον, κα\ τών δλων τδ μοναρ-
praeceplorum excellentiam, ac singularem univer- χικόν. Θεοδιδάκτου δέ μου γενομένης τής ψυχή;, συν-
sorum principaluoi. Ilaque mente mea divinitus ήκα, δτι τά μέν καταδίκης έχει τρόπον, τά δε δτι
edocta intcllexi isla quidem condemnationi affinia λύει τήν έν κόσμω δουλείαν, κα\ αρχόντων μεν πολ
esse, ab his aulem servitulem illam, qtue in uiundo λών, κα\ μυρίων ημάς αποσπά τυράννων, δίδωσι δε
est, dissolvi, nosque a mullis principibus et infinitis ήμίν ούχ δπερ μή έλάβομεν (55), άλλ' δπερ λαβόντε;
tyrannis liberari, ac dono augeri non illo quidem ύπδ τής πλάνης έχειν έκωλύθημεν.
alias non concesso, sed quod acceptum retiiiere
error non siverat.
50. Quomodo staluil resistere diabolo. — Horum 50. Τούτων ούν τήν κατάληψιν μεμυημένος κα\
cognilione initialus et instruclus, volo inslar pue- πεποιημένος (56), βούλομαι καθάπερ τά νήπια τών
rorum infantium exui el nudari. Nequitiae enim na- βρεφών άποδύσασθαι. Τήν γάρ τής πονηρίας σύστασιν
turam minimorum seminum natura similem esse έοικυίαν τή τών βραχυτάτων σπερμάτων ίσμεν δτε
scimus; quippe cum ex parvis niomenlis isle cor- διά μικράς αφορμής τούτου (57) κρατυνθέντος, πάλιν
roborelur, rursus lamea dissolvendus, s i verbis δέ αύ λυθησομένου ημών πειθομένωνλόγοιςθεοΰ(58),
Pei fidem adjuiigamus nec nos ipsi dissipemus. κα\ μή σκορπιζόντων εαυτούς. Διά τίνος γάρ απόκρυ
Noslra enhn invasit ope occulti cujusdam tbesauri, φου θησαυρού τών ημετέρων έπεκράτησεν, δν δρύτ-
quem dum fodiniu$, pulverc quidera impleti sumus, τοντες, κονιορτψ (59) μέν ημείς ένεπλήσθημεν, τού
ipsi aulem consistendl copiam prsebuimus. Oninia τω (60) δέ τοΰ συνεστάναι τήν άφορμήν παρέχομεν.
enim suam posscssioncm esse ducens,preliosioresdi- Τδ γάρ αύτοΰ πάν (64) αποδεχόμενος κτήμα, τοΰ πο
vitias in suam polestatem redegit. Aique bacc quidem λυτιμότερου πλούτου τήν έξουσίαν έχειρώσατο Ταΰτα
nostris dicta sint. Vobis autem Graecis quid aliud μέν ούν πρδς τούς ημών οί*είους είρήσθω. Πρδς δε
dicam, nisi ut ne melioribus convicium facialis, υμάς τούς Έλληνας τί άν έτερον, ή τδ μή τοις κρείτ-
nec, si barbari dicuntur, inde ansam arripialis ca- τοσι λοιδορείσθαι, μηδέ εί βάρβαροι λέγοιντο, ταύτην
villaudi ? Nam cur alii aliorum linguam invicem λαμβάνειν τής χλεύης τήν άφορμήν; Τοΰ γάρ πάντας
intelligere non possint, causam, si vultis, repcrire αλλήλων ύπακούειν τής διαλέκτου μή δύνασθαι, τήν
polerilis. Noslra enim inquirere si velitis, facilem αίτίαν εύρείν, ήν έθέλητε, δυνήσεσθε· έξετάζειν γαρ
vobis et copiosam iiarrationem insliluam. βουλόμενος τά ημέτερα, £αδίαν καλ άφθονον ποιήσο-
μαι τήν διήγησιν.
51. Chri$tiana philosophia quanlo antiquior 6><F- 31. Νΰν δέ προσήκον (62) μοι νομίζω παραστησαι
ca. De Homeri atate varios opiniones. — Nunc au- πρεσβυτέραν τήν ήμετέραν φιλοσοφίαν τών παρ' Έλ-
(54) Avrauai. Legendum δύνωμαι exislimavit Η. Quare nulla contextus iromutandi causa, nec pro-
Stephahus. Sed non videtur Tatianiôratio ad ac- bandus videtur is qui ad oram Reg. 4 scripsit, λεί
curalissimas grammalica* leges seitiper revocanda. πει ν δοκεί, deesse aliquid videtur.
(55) ΈΛάβομετ. Reg. 2, Angl. et edil. Tigur. (58) Αόγοις Θεού. Angl. et Tigur. λόγων θεού.
έλαύνομεν. (59) Κοηορτφ. Ila Reg. utcrquc.. Editi xovtop-
(56) Πεποιημέτος. Iia Ires mss. et Tigur. Aliae τών. Videtur Tatianus respicere ad illum Heracliii
editiones πεπεισμένος ex conjeclura Gesneri, qui diclum : Χρυσδν οί διζόμενοι γήν πολλήν δρύσσουσι
imrnerito immutavil scripluratn a Tatiano non se- κα\ εύρίσκουσιν ολίγον. Qui rimantur owram, piari-
mel usurpalani; supra enim n. 43 : Τήν έπίγνωσιν mam terram effodiunt, parumque inveniuut, apud
τοΰ θεού πεποιημένη, anima Dei cognilione instru- Tbeodoret. ι adv. Grarc, p. 478.
cla. (60) Τοντφ. Sic uterque Reg. Editi babebant τού
(57) Τούτον. Ua Reg. uterque, Angl. el Tigur. των : atque bujus scriplure vitio tenebrae erant Ta-
Haoenl ali;c ediliones τοΰ πονηρού ex conjectura tiani verba, adeo ut edilor Oxoniensis, dum malam
Gesneri, salis illa quidcm accominodala ad senten- interprelatiouera emendare conatur, pejorein effe-
liam Tatiani, sed tamen minime necessaria. Liquet cerit, ad Deum referens, quae de diabolo dicuntur.
enim Talianum loqui de diabolo, qui nostra invasit Legendum videtur παρέσχομεν.
et omnia possessioncm suam csse ducit, cuique (61) Τό γάρ αυτού πάν, elc. Ha3C etiam diabolo
consislendi copiam damus, dum tbesaurum occul- optime conveniunt, qui dicere ausus est Cbrislo :
I U I I I fodinius. Haec dc peccato, sive de nequilia, de Hwc omnia libi dabo, quia mihi tradila sunt.
qua paulo ante loculus est, inlelligi non possunt, (62) Προσήκον. Προσήκειν Reg. 2, Angl. Sic
sed diabolo prorsiis conveniuut. Atque bunc qui- etiam Eusebius, qui totum bunc Taiiani locuin, iis
deui bac voce, isie, satis manifeste designal Tatia- lamen omissis, quse numeris 52, 33, 34 et 55 cdo-
iius; cura prascrtim, ut ipse paulo post admonet, tinentur, inseruit lib. x Prasp., cap. 44. Paulo anie
uon Graecis, sed Chiistianis baec dicta voluerit. leg. βουλομένοις.
§69 ORATIO ADVERSUS GRiECOS. 870
λησιν έπττηδευμάτων.'Οροιδέήμίν κείσονται Μωύσής tem convenire arbitror, ut pbilosopbiam nostram
καλ "Ομηρος τ φ έκάτερον (63) αυτών είναι παλαιότε- Graecorum disciplinis antiquiorem esse demonstrem.
ρον · καί τδν μέν ποιητών καλ Ιστορικών είναι πρεσβύ Termini nobis erunt Moyses et Homerus, quod uter-
τερο* , τδν δέ πάσης βαρβάρου σοφίας άρχηγδν. Κα\ que sit vetustissimus, ac iste quidera poetarum et
ύφ'ημών νΰν (64) είς συγκρισιν παραλαμβανέσθωσαν. bistoricorum antiquissimus, bic autem barbaraeora-
Εύρήσομεν γ ά ρ ού μόνον τής Ελλήνων παιδείας τά nis sapienlise princeps. Eos ergo in comparationera
παρ' ήμΤν, άλλ' έτι χα\ τής (65) τών γραμμάτων ε υ vocemus. Nostra enim reperienius non solum Grae-
ρέσεως ανώτερα. Μάρτυρας δέ ού τους οΓχοι παραλή - corum disciplinis, sed etiam litterarum iuventione
ψομαι, βοηθοίς δε μάλλον Έλλησι χρήσομαι (66). Τδ aiitiquiora. Testes aulem oon domi assuraam, sed
μέν γ ά ρ Αγνωμον, δτι μηδέ ύφ' υμών (67) παρα- polius Graecis ular adjutoribus. AUerum enim i n -
δεχτέον (68)· τδ δ'άν άποδειχνύηται θαυμαστδν, δταν sulsum, quia ne adroittendum quidem a vobis est.
ύμίν διά τών υμετέρων δπλων (69) άντερείδων (70) Alterum vero admirabile oslenditur, si vestris vo-
ανύποπτους παρ' υμών τούς έλεγχους λαμβάνω (74). biscum armis pugnans, non suspecta a vobis argu-
ΠερΊ γάρ τής ποιήσεως τοΰ Όμηρου, γένους τε α υ menta desumaro. Nam de Homeri pocsi, ejusque
τού χα\ χρόνου καθ* δν ήχμασεν, προηρεύνησαν οί genere, el tempore quo floruit, investigarunt anli-
πρεσβύτατοι, Θεαγένης τε δ ΊΡήγιος χατά Καμβύσην quissinii, Tbeagcnes Rbegius, qui reguanle fuil
γεγονώς, Στησίμβροτός (72) τε ό θάσιος, χα\ "Αντί Cambyse; Stesimbrolus 269 Tbasius, Aniima-
μαχος (73) ό Κολοφώνιος, Ηρόδοτος τε ό 'Αλιχαρνασ- chus Golophonius, Herodolus Halicarnasseus, et
«εύς, χα\ Διονύσιος ό Όλύνθιος. Μετ' εκείνους Έ φ ο Dionysius Olyntbius. Post hos Ephorus Gumseus,
ρος ό ϊ υ μ α ί ο ς , χαί Φιλόχορος ό Αθηναίος, Μεγακλεί- Philocborus Albeniensis, Megaclides et Gbamaeleo
8ης τε χαλ Χα μα ιλέων (74), οί Περιπατητικοί * έπειτα peripatetici : deinile grammalici Zenodotus, Aristo-
γραμματικοί, Ζηνόδοτος, Αριστοφάνης, Καλλίμαχος, phanes, Gallimacbus, Grales, Eratostbenes, Aristar-
Κράτης, Ερατοσθένης, Άρίσταρχος, Απολλόδωρος. chus, Apollodorus. Ex bis Grates Homerum ante
Τούτων δέ οί περ\ Κράτητα πρδ τής (75) Ηρακλεί Heraclidarum reditum floruisse a i t , intra annos
δων καθόδου φασ\ν αύτδν ήκμακέναι μετά τά Τρωικά post bellum Trojanum octoginta; Eratoslbenespost
ένδοτέρω τών όγδοήκοντα ε τ ώ ν οί δέ περ\ Ερατο annum ccnlesimura ab Uio capto; Aristarcbus oirca
σθένη (76) μετά έκατοστδν έτος τής Ιλίου αλώσεως· lonicam migralionem, quae posl Troica annis cen-
οί δέ περλ 'Αρίσταρχον κατά τήν Τωνικήν άποικίαν, lum et quadraginta contigit; Philochorus posi loni-
ή έστι μετά έκατδν καί τεσσαράκοντα έτη τών Ίλια- cam migrationem, archonte Alhenis Archippo, ao-
κών· Φιλόχορος δέ μετά τήν Ίωνικήν άποικίαν (77), nis post Iliaca centum et ocloginla; Apollodonis
Ιχ\ άρχοντος Άθήνησιν 'Αρχίππου (78), τών Ίλια- post Ionicam profectionem annis centura, id est
κών ύστερον έτεσιν έκατδν όγδοήκοντα · οί δέ περλ post lliaca ducenlis et quadraginta. Quidam, illum
'Απολλόδωρον , μετά τήν Ιωνική ν άποικίαν έτεσιν anle Olympiades vixisse dixerunt annis nonaginta,
εκατόν · δπερ (79) γένοιτο άν ύστερον τών Ίλιακών id est post Trojam captam trecenlis supra decem
διακοσίων τεσσαράκοντα (80). Τινές δέ πρδ τών et septein. Alii lempus infra deducunt, et Home-
Όλυμπιάδων έφασαν αύτδν γεγονέναι, τουτέστι μετά rum Archilocho acqualem fuisse dicunt; floruit au-
teni Arcbilochus circa Olympiadem vigesitiiam ler-
τήν Ιλίου άλωσιν έτεσι τετρακοσίοις έννενήκοντα (84).
ί?
(63) Τφ έκάτερον. Euseb. τω γάρ et mox παλαί- 76) "Ερατοσθένη. Euseb. Έρατοσθένην.
τατον, πρεσβύτατον. Testatur Worlhius in codice 77) "Αποικίαν. Addit Eusebius έτεσιν.
ms. collegii S. Joan. R. legi παλαιότατον. 78) "Αρχίππον. lta Ducaeus. Editi Άρξίππου.
(64) NvY. Deest apud Euseb., sed noD deesse in 9) "Οπερ. Legitur δ apud Euseb. δ γάρ inniss.
codice ms. testalur idem vir erudilus. igur.
(65) "ΑΛΧ Ιτι καϊ τής. Euseb. έτι δέ κα\ τής. (80) Τεσσαράκοντα. Sic habel Eusebius, sicque
J 66) Χρήσομαι. Euseb. καταχρήσομαι. emendandum monuit Ducaeus tum ex cod. ms.
67) Ύφνμωτ. IiaEusebius. Edili ημών. Reg. 4 Reg. tum quod paulo ante diierit Talianus migra-
>et ύ supra lineam. tionem lonicam annis 740 post bellum Trojanum
(68) Παραδεκτέον. Euseb. παραδεκτόν. Mox Reg.4 conligisse. Legebatur in edilis πεντήκοντα. Hiero-
el Tigur., τόσω δ* άν άποδεικνύηται. Mox Euseb. Dymus in Chronico babet sexaginla.
οπόταν. (84) Τετρακοσίοις έννενήκοντα. Sic Reg. utcr-
(69) "ΟπΛων. fta Euseb. et codices mss. Editi que, et Angl, Ducaeus et edil. Tigurina, cujiis ad
δλων, excepta Oxon. edit. marginem cum positum fuisset, τετρακοσίοις έπτά,
(70) Αντερείδων. Ita Easeb. et Ires mss. et T i - placuil id Gesnero, et induelum fuit in Parisienses
gnr. et Oxon. Editiones aliae άναντιδ^των. ediliones, sed ulraque scriplura bis vitiosa est. P r i -
(71) Λαμβάνω. Euseb. παραλαμβάνω, et mox mum vitium in his verbis occurril : Τινές δέ πρδ
πρεσδυτατοι αέν... Τηγίνος. τών Όλυμπιάδων έφασαν αύτδν γεγονέναι. Quos hac-
(72) Στησίμβροτος. Euseb. Στησύμβροτος. tcnus nominaveral Tatianus, bi omnes natu majo-
(73) "Αντίμαχος.Ε\χ%^. Καλλίμαχος. Idera paulo rem Olympiadibus Homennn dixerant. Cur ergo
pott αετά δέ εκείνους. iiunc, velut in singulari quadani opinione, dicit :
(74) Καϊ ΧαμαιΜων. Gonjunciionem ex Eusebio Quidam aulem ilium anle Olympmdes exsliiisse dixe-
addidi: editi nostri babebant ό Χαααιλέων. Reg. ι, runt / H u c acceditaliud erratum. Nani si anle Olym-
Angl. et cod. Joao. Fris. Χαμαιλέων. Reg. 2 X a -
μαχέων. Euseb. Χαμελέων. {>iades exsiilit, neque annis 490, neque 407, post
liaca exstilit; si quidem annos ipsos 407, ab lliacis
(75) Πρό τής. Paulo aliter Clemene Alexandri- rebus ad Olympiades numerat Talianus. Ulrumquo
ntis: Περί τήν Ηρακλείδων κάθοδον . . . . μετά έτη vulnus sanabitur,si posthas voces αύτδν γεγονέναι,
όγδοήκοντα. addamus έτεσιν έννενήκοντα, quidam illum ante Qlym-
871 ΤΛΤ1ΛΧΙ A S S I R H 87t
ti?ra, lemporc Gygis Lydi, annis a bello Trojano Α "Ετεροι δέ κάτω τδν χρόνον ύπήγαγον, συν ΆρχΟοχω
quingenlis. Alquc bajc quidein a nobis dc praedicli γεγονέναι τον Όμηρον είπόντες.Ό δέ Αρχίλοχο*
poelse, id est Homcri actalc, ac. corum, qui dc ipso ήκμασε περί Όλυμπιάδα τρίτην κα\ είκοστήν, κατά
loculi sunt, dissensione, satis mulla bis, qui dili- Γύγην (82) τδν Λυδδν, τών Ίλιακών ύστερον (83)
genler investigare possunl, licci brcvilcr el coni- έτεσι πεντακοσίοις. Κα\ περ\ μεν του χρόνου (8i) του
pendiosc dicia sinl. Falsi cnim argui possenl elquai προειρημένου ποιητοΰ, λέγω δη Όμηρου, συστάσεως
de rebus ipsis fcrunlur opinioncs. Ubi cnim lenipo- τε καλ τών είπόντων περί αύτοΰ (8ο) ασυμφωνίας,
rum dcscriptio non cobscrcl, ncc vera csse possit τοίς έ π ' ακριβές έξετάζειν δυναμένοις, αύτάρκως(86)
bisloria. Quid cniiii causac esl cur iu scribendo er- ήμίν ώς έπ\ κεφαλαίων ειρήσθω. Δυνατόν γάρ ψευ
ratur, nisi quia non vera componunlur? δείς άποφήνασθαι κα\ τάς περ\ τούς λόγους (87) δό
ξας. Παρ' οίς γάρ ασυνάρτητος έστιν ή τών χρόνων αναγραφή, παρά τούτοις ουδέ τά τής ιστορίας άλη-
θεύειν δυνατόν (88). Τί γάρ τδ αιτών τής έν τ ψ γράφειν πλάνης, εί μή τδ συντάττειν τά μή αληθή;
32. Christiana doctrina α dis&en&ionibus remola el 52. Παρ' ήμίν δέ τής μέν κενοδοξίας ό ίμερος ούκ
ad omnem wlatem el condilionem accommodata. — εστί, δογμάτων δέ ποικιλίας ού καταχρώμεθα. Λόγου
Apiid nos aulcm ncc inanis gloriae cupidilas, nec ^ γάρ τοΰ δημοσίου κα\ επιγείου κεχωρισμένοι, καλ
varietas senlenliarum. Hcinoli enim a pervulgala et πειΟόμενοι θεοΰ παραγγέλμασι, κα\ νόμω Πατρδς
lerrena doctrina, Dci praeccpiis parentes, ac legem αφθαρσίας επόμενοι, πάν τδ έν δόξη κείμενον άνθρω
palris incorruplionis sequentes, quidquid humanis πίνη παραλού μεθα. Φιλοσοφοΰσί τεού μόνον οί πλου-
opinionibus cortlinetur, rejicimus. Pbilosopbanlur τοΰντες (89), άλλά κα\ οί πένητες προίκα τής διδα
non solum diviles, sed el graluilq pauperes doctrina σκαλίας άπολαύουσι. Τ ά γ ά ρ παρά θεοΰ τής έν κόσμφ
perfruuntur. Majora cnim sunt quae a Deu profici- δωρεάς ύπερπαίει (90)τήνάμοιβήν. Τούςδέάκροάσθαι
scunlur, quam ut mundi muneribus 2 7 0 rependi βουλομένους πάντας ούτως προσιέμεθα, κάν πρεσβύτι-
possint. Quicunque aulem audire voluerint, omnes δες ώσι, κάν μειράκια* πάσα τε άπαξαπλώς ηλικία παρ'
boc modo admiilemus eliamsi anus, eliamsi adole- ήμίν τυγχάνει τιμής· τά δέ τής άσελγείας πό£ρω κε-
scentes fuerinl; ac omni prorsus astati suus est χώρισται. Κα\ ημείς μέν λέγοντες ού ψευδόμεθα· τά
apud nos honor, sed longe abest lascivia. Nihil sane δέ τής υμετέρας περ\ τήν άπιστίαν επιμονής καλδν
nicnlimur, sed preclarum fuerit, si vcstra in incre- μέν (91) εί λαμβάνοι περιγραφήν εί δ' ού, τά ημέτερα
duutate perseveranlia modum accipial; sin minus, έστω θεοΰ γνώμη βεβαιούμενα. Γελάτε δέ ύμείς, ώςκαΐ
res nostre Dei sententia confirmaiae maneant. Vos κλαύσοντες. Πώς γάρ ούκ άτοπον, Νέστορα μέν κβΟ'
autem ridete, ut et ploraiuri. Nonne enim absur- υμάς τών ίππων τάς παρηορίας βραδέως άποτέμνοντα,
1
dum est Nestorem, tarde equorum lora abscindeu- διά τδ άτονον (92) κα\ νωθές τής ηλικίας, θαυμάζεσθαι,
lem ob infirmam et gelidam aetatem, admirationi πειρώμενον επίσης τοις νέοις πολεμείν* τούς δέ παρ'
apud vos esse, quod se juvenibue in bello adaequare ήμίν τ ψ γήρα παλαίοντας, καλ τάπερ\θεοΰ πραγμα-
conetur; qui aulem apud nos cura senectute l u - τευομένους γελάσθαι; τίς δέ ούκ άν γελάσειεν Αμα
ctantur, et res divinas pertractant, irrideri ? Quis ζόνας μέν κα\ Σεμίραμιν, καί τινας άλλας πολεμικός
vos non rideat, quod dum Amazones et Semiramin φασκόντων υμών γεγονέναι, τ ά ς δέ παρ* ήμίν παρ
el nonnullas alias dicitis bellicosas exstitisse, con- θένους λοιδορούντων (93); Μειράκιον ήν ό Άχώλεύς,
vicium nostris virginibus faciatis ? Adolescens erat κα\ γενναίος είναι πεπίστευται σφόδρα. Κα\ ό Νεο
Acbilles, et admoduui generosus fuisse credilur. πτόλεμος νεώτερος, άλλά ίσχυρδς ήν. Φιλοκτήτης
ytades exstitlsse dixerunt annis nonaginta. Nititur Panlo post idero στάσεως τ ε , quod melius mibi v>
liaec emendatio pluribus rationum momentis. l ° F a - detur.
vent codices mss. in quibus paulo post, sed loco (85) Περϊ αυτού. Euseb. τ ά περλ αυτών.
non suo, legitur vox illa έννενήκοντα. 2 · Manca erit, (86) Αύτάρκως. Ua Reg. ulerque et Enseb. Editi
ui jam dixi, sententia, si Homerus ante Olympiades αύταρκέως. Mox idem δυνατδν γ ά ρ παντί.
collocari dicaiur, non addito annorum numero. Λ (87) Αόγονς. Iia Euseb. tres mss. et editio Ti-
3° Huc accedit testimonium S. Clementis Alexan- giirina. Aliae editiones χρόνους ex mala Gesneri con-
drini, qui Hoinerum a Sosibio Lacone annis90 ante jectura.
Olympiades collocaium narrat, Strom. i , p. 337. (88) άννατόν. Eu$eb. δύναται. Quod deinde ait
Ex bis autem alterum erratuni sanatur. A i l enim Taiianus : Quid enim causa est cur in scribendo tr-
sub iinem orationis Talianus se jam numerasse ratur, nisi quia non vera componuntur, sic debft
aonos 407 ab Iliacis rebus ad Olympiades. Locus intelligi: Quid causae est cur lemporibus in ecri-
autem in quo ita numeraverit, alius afferri oon bendo erratur, ntsi quia non rera componuntur?
polest praeler eum, qui nunc in manibus est. Quare (89) ΠΛοντούντες. l u Reg. i , et ad marginem
E ro annis 407, aul 490, aut etiam, u l apud Euse-
ium, 480, apponendus est ejusmodi numerus ex
quo scquatur Tatianuni numerare annos 407 ab
secundus. Edili πληροΰντες.
(90) Ύπερπαίει.
unde nal»et ύπεραίρει.
Editio Paris. anni 1656, nescio
lliacis rebus ad Olympiades, ac proinde legendum (91) KaXbv μέν. Parlicula addita ex tribosmes.
τιζ', sive 317. * . ei Tigur. Ibidem editi εί δ' ούν. Melius Ducanis,
(82) Κατά Γύγην. Ita Eusebius et Worlh. Editi quem seculi sumus. Mox ex Gesneri cotijectura
noslri κα\ Γύγην. έτι θεοΰ. Tres ross. et Tigur. έστω.
(83) "Υστερον. Hanc vocem, quae deerat in editis, (92) "Ατονον. Male in Paris. edit. άτοπον.
restiluit Reg. ι Hanc etiam habet in marg. Reg. 2. (93) Λοιδορούντων. Codex Joau. Fris. λοιδο-
Leîlur apud Eusebium ύστερον τών Ίλιακών. ρείσθαι.
(84) Περϊ μέν τού χρόνον. Euseb. τών χρόνων.
873 ORATIO ADVERSUS GRÊGOS. 874
Ισθενής, άλλ* Ιχρηζεν αύτου χατά Τροίας τ6 δαιμό- Α Junior Neoptolemus, eed fortis erat. InOrmus P h i -
νιον. Ό β ε ρ σ ί τ η ς οποίος ή ν ; άλλ' έστρατήγει· τδ δ* loctetes, sed lamen eo egebal adversus Trojani da>
αμετροεπές εί μή προσήν αύτφ διά τήν ά μαθ ία ν, monium. Qualis fuit Tbersites? Sed tamen agminis
ούχ άν ώς φοξδς χαλ ψεδνδς διεβάλλετο. Πάντες οί duclor eral; acnisi immoderaia in eo loquacitas ob
Ρονλόμενοι φιλοσοφείν παρ' ήμίν άνθρωποι, ού τδ imperiliam exstitisset, non sane ei acutum et cal-
ορώμενον δοκιμάζομεν, ούδε τούς προσιόντας ήμίν vum caput exprobratum fuisset. Quicunque pbilo-
ατο σχήματος χρίνομεν. Τδ γάρ τής γνώμης ί(>{>ω- sophari apud nos volunt, eos ex vultu noo proba-
μένον (94) παρά πάσιν είναι δύνασθαι λελογίσμεθα, mus; nec de accedentibus judiciura ex specie et
χάν ασθενείς ώσι τοίς σώμασι* τά δέ υμέτερα φθόνου babitu facimus. Nam robur animi omnibus inessc
μεστά χαλ βλακείας πολλής. posse censemus, quamvis inQrmis sint corporibui.
Vestra autem invidiae plcna ac plurima3 socordiae.
53. Διά τούτο προεθυμήθην άπδ τών νομιζομένων 53. Mulieres Cliristiana philosophia imbutas frus-
παρ' ύμίν τιμίων παριστ$ν, δτι τά μέν ημέτερα σω- tra ndent, qui statuas meretricibus posuere.— Qua-
ορανεί, τά δέ υμέτερα έθη μανίας (95) έχεται πολ propter ex iis rebus, quas vos in pretio babetis,
λής· Οί γάρ έν γυναιξί κα\ μειραχίοις (96), παρθέ- planum facere decrevi, noslra inslituta lemperan-
νοις τε χαλ πρεσβύταις φλυαρεΐν ημάς λέγοντες, χα\ ^ liam servare; vestra vero insania referla esse. Nam
οιά τδ μή σύν ύμίν είναι χλευάζοντες, ακούσατε τών quinos interrauHeres et adolesccntes, iuter virgines
παρ* Ελλήνων πραγμάτων τδν λήρον. Ληραίνει γάρ et anus nugari dicilis, et quia vobiscum non su-
διά δόξης μάλλον πολλής τών παρ' ύμίν θεών τά επιτη mug, irridelis; quid migarum ferant res Graeco-
δεύματα, και διά τής γυναικωνίτιδος άσχημονείτε (97). ruro audite. Nuganluj* enim eorum artes, dum ma-
Πράξιλλαν μέν γάρ Λύσιππος έχαλκούργησεν, μηδέν jore in pretio sunl, quam veslri dii, et circa gynae-
είπούσαν δ ι ά τ ω ν ποιημάτων χρησιμον Λεαρχίδα δέ ceum indecorevos geritis. Praxillam emm, qua3 niliil
Μενέστρατος, Σιλανίων (98) δέ Σαπφώ τήν έταίραν, utile carminibus dixit, aeream fecii Lysippus. Lear-
"Ηρινναν τήν Λεσβίαν Ναυκύδης (99), Βοΐτκος (1) cbidero Menestralus, Sappbo meretricem Silanion,
Μυρτίδα, Μυρώ (2) τήν Βυζαντίαν Κηφισόδοτος, Γόμ Erinnam Lesbiani Naucydes, Boiscus Myrlidem,
φος Πραξιγορίδα, κα\ Άμφίστρατος Κλειτώ. Τί γάρ Myrum Ryzantiam Gephisodolus, Praxigoridem
μοι περλ Άνύτης λέγειν, Τελεσίλλης τε κα\ Μυστί- Gomphus, Glitum Amphistralus. Quid enim dicam
4ος; τής μέν γάρ Εύθυκράτης τε κα\ Κηφισόδοτος, de Anyta, Telesilla et Mystide ? Primae Euibycrales
τής δέ Νικήρατος, τής δέ Άριστόδοτος, είσ\ν οί δη- el Gepbisodotus, secundae Niceratus, lertiae Aristo-
μιουργοί (3). Μνησιαρχίδος τής 'Εφεσίας Εύθυκρά- Q dotus, opifices fuerunt. Mnesarcbidis Epbesiae E u -
της, Κορίννης Σιλανίων, θαλαρχίδος τής Αργεί ας thycrates, Gorinnae Silanion, Thalarcbidis Argiv»
Εύθυκράτης. Ταύτας δέ είπείν προύθυμήθην, ίνα Ealbycrates. Has recensere volui, ne quid novi
μηδέ παρ' ήμίν ξένον τι πράττεσθαι νομίζητε* κα\ apud nos exislimetis fieri, atqtie ut obversantia
συγχρίναντεςτάύπ' δψιν επιτηδεύματα, μή χλευάζητε ocuiis monumenta271 comparantes, eas quae apud
τάς παρ* ήμίν φιλοσοφούσας. Κα\ ή μεν Σαπφώ γ ύ - nos philosophanlur non irridealis. Ac Sappho qui-
ναιον πορνιχδν ερωτομανές, καί τήν εαυτής ασέλγεια ν deui meretrix et impudica muliercula; ac suani
φδει· πάσαι δέ α! παρ* ήμίν σωφρονούσι, κα\ περ\ ipsius lascmam canit. A l omnes pudicse apud nos
τάς ήλακάτας αί παρθένοι τά κατά θεδν λαλούσιν sunt, et circum cola virgHies, mullo praeclarius,
έκφωνήματα (4) τής παρ* ύμίν παιδδς (5) σπουδαιό- quam vestra illa puella, divina oracula pronuiitiaot.
τερον. Τούτου χάριν αίδέσθητε, μαθηταΐ μέν ύμείς Qaapropler pudere vos debet, quod ipsi q u i d e »
τών γυναίων ευρισκόμενοι, τάς δε σύν ήμίν πολιτευο- rauliercularum discipuli sitis, mulieres autem insti-
(94) Έίφωμένστ. Ita Reg. I, sic ctiam Rejr. 2 in liani impia dicieria apud S. Gyrill. I. v n , p. 229, et
» a r g i n e . E d i l i , exceplo Froalone Ducseo el Oxon., responsionera S. Cyrilli.
έρωμένην. n (97) Άσχημοτ8ΐΤ8. Reg. 2 άσχημονείται.
u
(95) Ματιάς. Hanc vocero gtippeditavit Reg. I, (98) ΣιΛατϊωτ. Reg. uterque Σειλανίων.
αέθης ad marginem Reg. 2. Paulo ante edili παρ' (99) Νανχύδης. Angl. Νακύδης.
ήμίν, excepio Ducaeo, quem seculus siim. (1) Βοΐσχος. Gesnerus, cujus adnotatioin edilione
(96) Έτ γυταιζϊ χαϊ μειρακίοις. Hoc probri ge- Oxoniensi apponitur, legendum conjicil Βοηθός,qiii
nerealebatur Celsus in Cbrisiianos, quod lanifices, sculptor insignis fuit, Plinio niajorem in modum
Mtoreg, fullones in suis aedibus, et iMiUeralissimos laudatus lib. x x x i n , c. 42, el xxxiv, c. 8, el xxxvi,
qoosqu*», pueros et mulierculas ad Ghrislianam re- c. 45.
ligiooem adducere conenlur, ac pueris dicani de- "(2)Λίι;ρώ. Reg.2, Τυοώ.
bereeoe, relicto paireetpnecepioribus.ire cum mu- (3) Δημιουργοί. Post banc vocem addunt uterque
tiercolis el collusoribus pucris in conclave mulie- Regius el Angl. Κλειτούς δέ Άμφίστρατος.
n n aot officjnam sulonam, fulloniamve, ut iny- (4) Έχρωτήματα. Sic etiam supra n. 12 : θειο-
tterits inilienlur, ίνα τδ τέλειον λάβωσι. Digna est τέρας δέ τίνος έκφωνήσεως λόγοις καταχρωμένων, et
quae perlegatur Origenis preclariesinia responsio, n. 3, έκπεφώνηκε pro eo quod habebalur in Tigu-
I ιι, ρ 445. Quod autem etbnici Gbristianis, ul pro- rina edilione έκπεφρόνηκε. Eadem edilio boc loco
kmm objiciebant, id religionis defensores magnae έκφρονήματα.
bodi esse ducebani, ut paulp anlea Talianus, Justi- (5) Τής παρ' ύμϊτ παιδός. ln Reg. 1, legitur
m Apol. n , n. 40; Alhenag. Apol. n. 41; Glem.
y hoc scholium ad inarginem : Γλαυκίππην λέγει,
Alexandr. Strom. iv, p. 497; Lactantius 1. \i / n - Glaucippen dicit. Sed inepla prorsus ba?c adnotaiio,
•tifitf., c. 4 ; Tbeodotet. adv. Grtecos 1. v. Yidc Ju- cum luce clarius sil Talianuin de Saupbo loqui.
PATROL. GR. V I . 28
875 ίΑΤΙΑΝΙ ASSYRII 876
tuto nostro addiclas, cum solemnibus, quas ill» Α μένος συν τή μετ* αυτών πανηγύρει (6) χλευάζοντες.
obeunt, conventibus exagilelis. Qualem cnim vobis Τί γάρ ύμϊν ή Γλαυκίππη σεμνδν είσηγήσατο παι
et quam praclaram proiem edidil Glaucippe, quae δίον ; ή τί τεράστιον έγέννησεν, καθώς δείκνυσιν αυ
monstrum peperit, quemadmodum demonstrat illius τής ή είκών, Νικηράτου του Εύκτήμονός Αθηναίου
slatua, opifice Nicerato Allieniensi Euctemonis filio. τδ γένος χαλκεύσαντος; ΕΙ γάρ έκύησεν ελέφαντα,
E l s i enim Elephantem peperil Glaucippe, quid causa? τί τδ αΓτιον του δημοσίας (7) άπολαΰσαι τιμής τήν
est cur publico boriore perfrualur? Phrynen vobis Γλαυκίππην; Φρύνην τε τήν έταίραν ύμϊν Πραξιτέ
meretricem Praxiieles et Hcrodolus fecerunl, Pan- λης κα\ Ηρόδοτος πεποιήκασι, κα\ Παντευχίδα συλ-
teucbidem e scortalore gravidam Euthycrates. λαμβάνουσαν έκ φθορέως Εύθυκράτης έχαλκούργη-
Besanlidem Paconum reginam, quod nigrum infan- σεν. Βησαντίδα τήν Παιόνων βασίλισσαν, δτι παιδίον
lem peperissct, arte sua Dinoinenes hominum me- μέλαν έκύησε, Δεινομένης διά τής εαυτού τέχνης μνη-
moriae commendavil. Ego aulcm e l Pythagoram μονεύεσθαι παρεσκεύασεν. Έ γ ώ καί Πυθαγόρου κα-
qui Europam tauro imposuit, et vos condemno, qui τέγνωκα τήνΕύρώπηνέπΙ τού ταύρου καθιδρύσαντος,
Jovis accusatorem honore ob ipsius artcm nflicilis. και υμών, οιτινες τού Διδς τδν κατήγορον διά τήν
Rideo et Myronis arlem, qui bueulum effinxit, eique εκείνου τέχνην τετιμήκατε. Γελώ κα\ τήν Μύρω-
victoriam imposuit, quod rapta Agenoris fllia adul- Β νος (8) έπιστήμην ποιήσαντος μόσχον, έπϊ δέ αυτού
leriiet intemperantise pranrium reporlasscl. Glyce- νίκην, οτι τήν 'Αγήνορος άρπάσας θυγατέρα, μοιχείας
ram merelricem el Argivam psallriam Herodolus καί άκρασίας βραβείον άπηνέγκατο.Τήν Γλυκέραν(9)
Olynthius expressit. Bryaxis Pasiphaen sialuit, τήν έταίραν κα\ 'Αργείαν τήν ψάλτριαν δ Όλύνθιος
cujus lasciviam commemoranles tanlum non sludio Ηρόδοτος κατεσκεύασεν. Βρύαξις Πασιφάην ίστη-
babetis, ut lales sint hodie mulieres. Quaedam Me- σεν, ής τήν άσέλγειαν μνημονεύσαντες, μονονουχί
lanippe sapiens eral, eamque idcirco Lysistralus κα>. τάς γυναίκας τάς νύν τοιαύτας είναι (10) προή-
effinxit; al vos sapienles esse apud nos mulieres ρησ^ε. Μελανίππη τις ήν σοφή, διά τούτο ταύτην ό
non creditis. Λυσίστρατος έδημιούργησεν, ύμεΐς (11) δέ είναι παρ*
ήμίν σοφάς ού πεπιστεύκατε.
54. Improbis etiam hominibm statuos potxtc. 54. Πάνυ γούν σεμνδς κα\ δ τύραννος Φάλαρις, δς
— Egregius sane Phalaris tyrannus, qui pueros τούς έπιμαστιδίους θοινώμενος παίδας, διά της Πολυ-
lacienles vorans Polystrali Ampraciolae arte eliaro- στράτου τού 'Αμπρακιώτου κατασκευής μέχρι νΰν
num, quasi v i r quidam admirandus, monslratur. ώς τις άνήρ θαυμαστδς δείκνυται, Κα\ οί μέν Άκρα-
Ac talem quidem illius vultum Acraganliui ob hu- ^ γαντίνοι βλέπειν αύτοΰ τδ πρόσωπον τδ προειρημένον
maiiae carnis esum intucri reformidant; at qui eru- διά τήν άνθρωποφαγίαν έδεδίεσαν · οΤς δέ μέλον έστί
ditioni dant operam, gloriantur quod eum per ima- παιδείας, αύχοΰσιν, δτι δι' εικόνος αύτδν θεωροΰσι.
ginem aspiciant. Annon flagiliosum esl fraiernam Πώς γάρ ού χαλεπδν άδελφοκτονίαν παρ' ύμίν τετι-
caedera apud vos honorari, qui Polynicis et Eieoclis μήσθαι, οί Πολυνείκους κα\ Έτεοκλέους όρώντες τά
imagines aspicitis, ac non potius eas cum opilice σχήματα, καί μή σύν τω ποιήσαντι Πυθαγόρα κατα-
Pytbagora defodislis, ut nequiliae monuraenta inte- βοθρώσαντες (12), έναπόλλυτε (15) τής κακίας τά
rirent?Quid causae est cur mulierem Iriginta pueros υπομνήματα; Τί μοι, διά τδν Περικλύμενον,γύναιον
enixam, propter Periclymenum, veluli admiranduni δπερ έκύησε τριάκοντα παίδας ώ ς θαυμαστδν ήγεί-
quidpiam,intuearetcontempler?Nam cum mullae in- σθαι καί κατανοείν (14) ποίημα; Πολλής γάρ άκρα
temperantia3 fructus tulisset, preclarum erat illam σίας άπενεγκαμένη τά άκροθίνια βδελύττεσθαι καλδν
deleslari, utpote illi apud RomanosScrophacassimila- ήν, τή κατά Τωμαίους συΐ παρεικαζομένη, ήτις κι)
tam, quae et ipsae sacrum aliquem cultum ob similem αυτή διά τδ δμοιον μυστικωτέρας (15), ώς φασν ,
parlum iertur assecuta. Moecbatus esl Mars cuia ήξίωται θεραπείας. Έμοίχευσε δέ "Αρης τήν 'Αφρο-
Venere, e l natam ex illis Harmoniam Andron vobis δίτην, κα\ τήν άπ* αυτών 'Αρμονίαν "Ανδρών ύμίν
expressit. Sophron qui nugas 2 7 2 el ineptias l i l - κατεσκεύασε. Λήρους (16) κα\ φλυαρίας Σώφρων διά
D
taris mandavit, clarior fuit ob aeream fabricam,quae συνταγμάτων παραδούς,ένδοξότερος χάριν τής χαλκευ-
eiiamnum exslal. Fabulatorem jEsopum immorta- τικής, ή μέχρι νΰν έστι. Κα\ τδν ψευδολόγον Αίσω-
liiati DOII solum fabutae commendarunt, sed eliam πον άείμνηστον ού μόνον τά μυθολογήματα (17), άλλά
(6) Πανηγύρει. Joan. Fris. δμηγύρει. Angl. et Reg. 2.

(7) ΑημοσΙας. Reg. 2, δημοσίου. 11) Ύμεις. Reg. 1, ή ύμείς.
(8) Μύρωνος. Haec leclio conjectura est Gesneri (12) ΚαταβοΟρώσαντες. l l a Reg. 1, et Angl. ei
ln editiones Tigurina posleriores inducla. Legilur Ducaeus. Reg. 2 ad luarginem καταβορβώσαντες.
Μ ή κώνος in tribus mss. et Tigur. Gesnerus Myco- Editi καταβορθώσαντες.
ncm aut Myronem reslituenduin esse exislimat. (13) ΈναπόΧΧντε. Ducaeus έναπόλοιντο, cod.
Uterque inler insignes statuarios numeratur et a Joan. Fris. έναπόλλοιτο.
Plinio ob*artis praestantiam landalur lib. xxxiv, (14) Καϊ κατανοείν. Ita Reg. 2. et Angl. LegUur
c. 8. Addit Gesnerus in Buculam Myronis permulia in Keg. ι, ήγείσθαι κατανοείν el supra lineam καί»
«pigrammata legi lib. 4 Florileg. Griec, secl. 7. Editi ήγείσθαι τδ κατανοείν.
(9) ΓΛνκέραν. Rcg. uterque, Angl. et Tigur. διά (15) Μνστικωτέρας. Reg. 2, μυστικώτερον.
τήν Γλυκέραν. 16) Αήρονς. Augl. λήρους τε καί. *
(10) Τοιαύτας εΐναι. Dccst pjslrema vox in coJ. ! 17) ΜνΟοΛογήματα. Fris. ψευδολογήματα.
877 ORATIO ADVERSUS GRJ3COS. 878
κα\ ή χατά τδν 'Αριστδδημον πλαστική περισπούσα- Α Aristodemi ars decus iHi ei celebrilalem conciliavii.
στον άπέδειξεν. Είτα πώς ούκ αίδείσθε, τοσαύτας Quomodo ergo qui lot poetrias nullani ad rein u l i -
μεν Εχοντες ποιήτριας ούκ έπί τι χρησιμον, πόρνας lem, innumeras meretric^s et lot improbos viros
δε Απείρους, καί μοχθηρούς άνδρας, τών παρ' ή μιν habetis, mulierum apud nos teraperanliam calum-
γυναικών διαβάλλοντες τήν σεμνότητα; τί μοι σπου- niari non pudel? Quid pracclari iecerim, si Evan-
δαιον μανθάνειν Εύάνθην έν περιπατώ τεκείν (18), then in Peripalo discara peperisse, aut Callislrali
καλ προς τήν Καλλιστράτου κεχηνέναι τέχνην, καί arti inhiem, aut in Calliad» Neaera oculos defigam?
πρδς τάΚαλλιάδου (19)Νεαίρα παρέχετν τούς οφθαλ Erat enim mereirix. Lais scortata cst, eanique
μούς ; Ε τ α ί ρ α γάρ ήν. Ααΐς έπόρνευσε, καί ό Τουρ- Turnus scortalionis monumentum staluit. Gur non
νος αυτήν υπόμνημα τής πορνείας έποίησεν. Ata τί vobis pudori est Hephaeslionis scortatio, quamvis
τήν Ηφαιστίωνος ούκ αίδείσθε πορνείαν, καί εί πάνυ eum Philo affabre expresseril? Aut qua de causa,
Φίλων αύτδν (20) έντέχνως ποιεϊ; Τίνος δέ χάριν διά propter Ganymedem Leocharis, cimedum, veluti
Αεωχάρους Γανυμήδη, τδν άνδρόγυνον, ώς τι σπου- praclarum quidpiam possidentes, honore afficitis?
δαΓον έχοντες κτήμα, τετιμήκατε; Καλ Σπιλούμε- Spiluraenem etiam Praxitcles mulierculam efiinxit.
νόν (21) τ ι γύναιον Πραξιτέλης έδημιούργησεν. Satius erat omnibus ejusmodi rebus amandatis.
Έχρήν δε πάν τδ τοιούτον (22) παραίτησα μένους τδ Β quae; vere practora el honesU sunt qiuerere; nec
κατά άλήθειαν σπουδαϊον ζητεϊν · καί μηδέ Φιλαινίδος Philaenidig et Elephantidis nefanda inveula ascis-
μηδέ Έλεφαντίδος τών ά ψ η τ ω ν έπινοιών άντ ι ποιού centes, iuslituta noslra detestari.
μενους, τήν ήμετέραν πολιτείαν βδελύττεσθαι.
55. Ταύτα μέν ούν ού παρ' άλλου μαθών έξεθέμην, 55. Tatianus eorum quce objkit Grceci$> ocuiaHi
πολλήν έπιφοιτήσας γήν, καί τούτο μέν σοφιστεύσας testis est. - r - Hcec equidem non ab aHo accepla ex-
τά υμέτερα, τούτο δέ τέχναις καί έπινοίαις έγκυρή- posui, qui mullas regiones peragravi, ac partim in
σας πολλαις, έσχατον δέ τή 'Ρωμαίων ένδιατρίψας vestris exercilalus sum disciplinis, partim in arles
et invenla mulla incidi, ac landem in Romanorum
πόλει, καλ τάς άφ' υμών ώς αυτούς (25) άνακομισθεί-
urbc commoralus, statuarum varieiales a vobis illuc
• σας ανδριάντων ποικιλίας καταμαθών. Ού γάρ ώς (24)
cxportalas vidi. Non enim, ut plerique solenl, alie-
έθος έστί τοις πολλοίς, άλλοτρίαις δόξαις τάμαυτού
nis opinionibus mea conGrmare, sed quaecunque
κρατύνειν πειρώμαι* πάντων δέ ών άποποιήσομαι
vidi, ea litterig mandare aggredior.Vale igilur diclo
αύτδς τήν κατάληψιν, τούτων καί τήν άναγραφήν
et Romanorum jactantiie, et frigido Albeniensium
σνντάσσειν βούλομαι. Διόπερ χαίρειν ειπών καί τή
8 β Γ η , 0 η ί η , α Ι β r t t o i n i o n i b u s b a r b a r a m n 0
Τωμαί^μεγαλ.υχί,,χαΙτϊαθηναίων ψ υ χ ρ ο λ ο γ £ ? ) β ·. ? °P « "
stram pbilosopbiam complexus sura; quae quomodo
όόγμασιν άσυναρτήτοις, τής καθ' ημάς (25) βαρβάρου
φιλοσοφίας άντεποιησάμην · ήτις δν τρόπον εστίν τών vestris instilutis anliquior sit, cum scribere incoc-
παρ* ύμίν επιτηδευμάτων αρχαιότερα, γράφειν μέν perim, sed propler inglantem narrationero dislule-
άρξάμενος, διά δέ τδ κατεπείγον τής έξηγήσεως ύπερ- r i m , oiinc, cum lempus esl, de illius decretis dis-
Οέμενος, νύν, δτε καιρδς, περί τών κατ' αυτήν δο serere inslUuam. Ne crgo stomachum vobis faciat
γμάτων λέγειν πειράσομαι. Μή γάρ δυσχεράνητε τήν erudilio nostra; nec referlam nugis ei scurriliter
ήμετέραν παιδείαν, μηδέ φλυαρίαις καί βωμολοχίαις dictis confulalionem io nos elaboretis, dicenles :
μεστήν άντιλογίαν κ α θ ' η μ ώ ν πραγματεύησθε, λέ Tatianus gupra Graecos, supra inGnilam philoso-
γοντες · Τατιανδς υπέρ τούς Έλληνας, υπέρ τδ άπει pborum multiludinem, novus est barbarorum do-
ρον τών φιλοσοφούντων (26) καινοτομεί τά βαρβάρων ctrinae gectalor. Quid eiiim incommodi bomines,
δόγματα. Τί γάρ χαλεπδν ανθρώπους πεφηνότας αμα quorum imperilia monslrata est, nunc ab bomine
θείς, ύπδ άνθρωπου νύν όμοιοπαθούς συνελέγχεσθαι; ejusdem nature argui? Aut quid absurdi, morc
Τί δέ καί Ατοπον, κατά τδν οίκείον ύμίν σοφιστήν, vcstri sophistae, semper aliquid discentes senescere ?
γηράσκειν άεί πάντα (27) διδασκόμενους ;
1
(18) Τεκείν. l l a Reg. uterque et Ducaeus. Editi Deerat vocula in aliis editionibus. Reg. 2, ωσαύτως.
τέκνων. (24) Ού γαρ ώς. Sic emeudalum ope Reg. 1. Le-
τ
(19) Πρός & ΚαΧΧιάδον. Legendum πρδς τ ή , gebatur ούχ ώς in edilis.
v d «ρδς τήν Νέχιραν. (25) Της καθ' ήμας. Η. Stephanus legendum
(20) Αυτόν. Reg. 2 et Joan. Fris. αυτήν. conjecil τής καθ' υμάς, eam philo&ophiam, quam vos
(21) ΣχιΛούμενον. f res codices ms$. habent δ barbaricam appellatis, amplexus sum. Sed pluribus
ψελιουμενον. Tigurina editio δ ψελιούμενον. Unde locis Tatianus Judxorum et Gbristianorum doclri-
nam boc nomine barbaram dicil. Barbaricos libros
Gesnerus effecit Σπιλούμενον* quia Praxiteles apud
commemoraln.29; Moysem barbarae omnis sapien-
Plinium lib. xxxiv, c. 8, Spilumenen, id esl con-
tiae principem vocal, n. 31; barbara? pbilosophiao
taminalam diciUir effinxisse. Fecit Praxiteles Sle- addictum se esse dicil n. 42.
phusain, SpiIumenen,€Enophonim. Probat Gesneri
conjecluram Ducaeus; sed eruditus Oxoniensis (26) ΦιΛοσοφούντων. Reg. 1, et Angl. φιλοσοφη-
editor legendum exislimat δ ψελλιούμενον, mulier- σάντων. Ibideru edili addunt πλήθος. Sed eleganlius
culam armilla instructam. abest a Regio 1, ad oram tamen additum fuil.
(22) Τό τοιούτον. Editi addunt είδος, quod mtilto (27) Πάντα. Melius πολλά. Sic enim, ut obser-
eleganlius deest in perantiquo codice Regio, cujus vavit Gesnerus, in Elegiis Solonis legitur versus
lamen ad oram alia manu addilum fuit. quem Tatian. citat :
(25) Ώς αυτούς. Ita Reg. 1 ei Angl. et Tigur. Γηράσκω δ' αίεί πολλά διδασκόμενος.
879 T A T I A M ASSYRH
36. Moytis antiquita&probatur lestimonio Chaldcco- Α 36. Πλήν Όμηρος έστω μή μόνον (28) ύστερον τών
rum scriptorum. — S i l sane Hoinerus non modo Ίλιακών, άλλά κατ' εκείνον αύτδν ύπειλήφθω (29)
oon junior IHacis r e b u s » s e d ipsi bello aequalis, et τδν τού πολέμου καιρδν, έτι δέ κα\ τοίς περ\ τδν
cum Agamemnone mililasse, ac si quis velit, anle "Αγαμέμνονα συστρατεύεσθαι (30) κα\, εί βούλεται (31)
litleras invenias cxslilisse existimelur. Perepicuum τις, πρίν κα\τών στοιχείων γεγονέναι τήν εύρεσιν.Φα-
erit prauiiclum Moysem Troja?273 EXCITIL
° omnino νήσεται γάρ ό προειρημένος Μωύσής, αυτής μεν της
antiquiorem esse muliis annis, ut qui Ilit conslru- Ίλιακής αλώσεως πρεσβύτερος πάνυ πολλοίς έτεσι
ctionem, ei Trois ac Dardani aetatem aiiiecedat. γεγονώς, τής δέ Ιλίου (32) κτίσεως, και τούΤρωδς καί
Cujus rei demonslrand» causa lestibus utar Cbal- Δαρδάνου λίαν αρχαιότερος. Αποδείξεως δέ Ενεκεν
dseis, Pboenicibus et jEgypliis. Quid plura dicam? μάρτυσι χρήσομαι Χαλδαίοις, Φοίνιξιν, Αίγυπτίοις.
Oportet enim, ut qui persuadcndi operam profile- Κα\ τί μοι λέγειν (53) πλείονα; Χρή γάρ τδν πεί-
tur, res quasque audientibus breviter et corapen- Οειν έπαγγελλόμενον συντομωτέρας ποιείσθαι τάς
diose cnarret. Berosus Babylonius, Beli apud Baby- περ\ τών πραγμάτων πρδς τούς άκούοντας διηγήσεις.
lonios sacerdos, qui Alexandro acqualis fuit, el l e i - Βηρωσδς (34) άνήρ Βαβυλώνιος, ιερεύς τού παρ' αύ
tio posi euni Antiocbo bisloriam Chaklceorum Iribus τοίς Βήλου, κατ' Άλέξανδρον γεγονώς (35), Άν-
libris inscripsil, ac res geslas regum exposuil, Β τιόχω τψ μετ' αύτδν τρίτψ (36) τήν Χαλδαίων ιστο-
quemdam ex eis commemoral nomine Nabucbodo- ρίαν έν τρισ\ βιβλίοις κατατάξας, καί τά περ\ τών
nosor, a quo suscepla in Pbocnices et Judieos ex- βασιλέων εκθεμένος (37), αφηγείται τίνος αυτών, δνομα
pedilio. Haec a propbelis noslris praedicata scimus; Ναβουχοδονόσορ, τού στρατεύσαντος έπ\ Φοίνικας κα\
ac mullo quidem Moysis aetale serius conligissc, Ιουδαίους· άτι να διά τών καθ' ημάς προφητών Γαμεν
annis vicelicet anlePersarum imperium septuaginla. κεκηρυγμένα, γεγονότα μέν πολύ τής Μωύσέως ηλι
Est autera Berosus 'longe doclissimus scriplor, κίας κατώτερον, πρδ δέ τής (38) Περσών ηγεμονίας
cujus rei argumentum est, quod Juba de rebus Assy- έτεσιν έβδομήκοντα. Βηρωσδς δέ έστιν άνήρ ίκανώ-
riorum scribens, bisloriam se a Beroso didicisse τατος, κα\ τούτου τεκμήριον Ίόβας, δς, περ\ (39)
dcclarat. Scripsil autem libros duos de rebus gestis Άσσυρίων γράφων, παρά Βηρωσού φησι μεμαθηχέναι
Assyriorum. τήν ίστορίαν. Είσ\ δέ αύτψ βίβλοι περ\ Άσσυρίων
δύο.
37. Idem testantur Phcenicet. — Post Cbaldaeos 57. Μετά δέ τούς Χαλδαίους (40) τά Φοινίκων ού
sic se babent res Pboenicum. Exsliterunt apud eos τως έχει. Γεγόνασιν παρ' αύτοίς τρεις άνδρες, θεό-
trcs viri, Tbeodolus, Hypsicrates, Mocbus; borum ^ δοτός, Ύψικράτης, Μώχος · τούτων τάς βίβλους είς
(
libros ia Graecam linguam convertit Laitus, qui et ' Ελληνίδα κατέταξεν φωνήν Χαΐτος, δ κα\ (41) τούς
vilas philosopborum accurate conscripsit. Ια bis βίους τών φιλοσόφων έπ* ακριβές πραγματευσάμε-
auiem bisloriis iiarralur sub quodam rege raplus νος. Έ ν δέ ταΐς τών προειρη μένων δηλούται Ιστο-
Europs, Mcnelai in iEgyptum advenlus, ac res ρίαις, κατά τινα τών βασιλέων Ευρώπης άρπαγήν
eliani a Cbiramo gesta?, qui filiam suam Salomoni γεγονέναι, Μενελάου τε είς τήν Φοινικην άφιξις (42),
Judaeorum regi in matrimonium dedil, ac omne l i - κα\ τά περ\ Χείραμον (43), δστις Σολομώνι τώ Ιου
gnorum genus ad templi conslructionem suppedi- δαίων βασιλεί πρδς γάμον δούς τήν θυγατέρα (44),
lavit. Eadcm scribit Menander Pergamenus. Ac και ξύλων παντοδαπών ύλην είς τήν τού ναού κατα
Cbirami quidem aHas luacis rebus vicina est; Sa- σκευήν έδωρήσατο. Κα\ Μένανδρος δέ δ Περγαμηνδς
lomon autem Cbiramo sequalis mullo receulior est περ\ τών αυτών τήν άναγραφήν έποιήσατο. Τού δέ
Moysis xiale. Χειράμου ό χρόνος ήδη που τοίς Ιλιακοίς εγγίζει.
Σολομών δέ ό κατά Χείραμον πολύ κατώτερος έστι
τής Μωΰσέως ηλικίας.
38. Moysem sub Inacko AZgyptii coliocanl. —• 58. Αιγυπτίων δέ είσιν αί έ π ' ακριβές (45) χρό-
(28) Μή μόνον. Ita Eusebius. Legitur in Reg. 1, (39) "Ος περί. l l l u d etiam δς Eusebio debemus.
μή ύστερον. Deeral uegalio in edilis. (40) Τούς ΧαΛδαίους. lla Keg. ulerqiie el Eu-
(29) ΎπειΛήρθω. Eusebius addil γεγονέναι. seb. Edili τά Χαλδαίων. Tigur. τούς Χαλδαίων. (Sic
(50) Συστρατεύεσθαι. Euseb. συνεκστρατεύσαι. eliam Angl.) et ad marginem τά Χαλδαίων.
(31) Καϊ εί βούΛεται. Euseb. κάν βούληται. (41) Χαϊτος ό καί. Edili noslri καί δ, quod qui-
(32) Τής δέ ΊΛΙου. Secundaiii voculam desumpsi dem emeudavi beneflcio Eusebii. Sed aliud c n atum
ex Eusebio, qui sic babet : Πολλοί; έτεσι* τής δέ esl iu voce Χαίτος. Eusebius άσιτος. Legenduin csse
γεγονυίας Ιλίου. Λαίτος probal erudilus Oxomensis E d i l o r leslimonio
(33) ΤΙ μοι Λέγειν. Euseb. : τί με λέγειν δεί. Cleinenlis Sirom. i , pag. 326, aiqae ita placuisae
134) Βηρωσός. Euseb. Βηρωσσός, cl sic iuira ubi Rcinesio el Bocbaito monet.
idem nomen occurrit. (42) "Αφιζις. lia Regius uterque e l Eusebius.
(35) Γεγονώς. Euseb. γενόμενος. Edili άφιξιν. llabel etiam Euseb*us α ρ π α γ ή .
(56) ϊφ μετ" αύτδν τρίτφ. Euseb. τώ μετά Σέ- (43) Χείραμον. Eusebius ΕΓραμον.
λευκον τρίτω. (44) Τήν θυγατέρα. Euseb. τήν εαυτού θυγατέρα,
(37) "Εκθεμένος. Ensebius εκτιθέμενος. et mox τού νεώ.
(38) Πρύ δέ τής. Secundam voculam suppedi~ (45) Έπ" ακριβές. Ita Ducsus e l ad marginem
tavii Eusebius. Ex eodein sumpsimus κατώτερον pro Tigur. Eusebius ακριβείς. Edili έπ ακριβείς.
eo quod eral iu edilis uoslria κατώτερα.
88i O R A T I O A D V E R S I S GRJECOS. 882
νων (46) άναγραφαΐ, κα\ τών κατ' αύτους πραγμά- χ Sunt eliam iEgypliorum tempora accurate descri-
των (47) έρμηνεύς έστι Πτολεμαίος, ούχ ό βασιλεύς, pla, rerumquc apud eos geslarum interpres est
Ιερεύς δε Μένδητος. Ούτος, τάς τών βασιλέων πρά Ptolemaeus, non ille quidein rex, sed sacerdos Men-
ξεις εκτιθέμενος, κατ* Άμωσιν(48) βασιλέα Αιγύπτου desius. Is regum res geslas exponens, Judseos sub
γεγονέναι Τουδαίοις φησ\ τήν έξ Αιγύπτου πορείαν, Amose jEgyptiorum rege ex iEgypto in ea, quae oc-
είς άπερ ήλθον (49) χωρία, Μωύσέως ηγουμένου. cuparunt, loca, duce Moyse, profectos esse testa-
Αέγει δέ ούτως · Ό δέ Άμωσις έγένετο κατ' Ίνα- tur. Sic autem loquitur lAmosis autem erat ccquali*
χοτ βασιλέα. Μετά δέ τοΰτον 'Αππίων δ γραμμα Inacho regi. Post hunc Αρρίοα grammaticus, vir
τικός , άνήρ δοκιμώτατος, έν τή τετάρτη τών Αιγυ doctissimus, in quarto iEgyptiacorum (sunt enim
πτιακών (πέντε δέ είσιν αύτώ γραφαί) πολλά μέν quinquo illius libri), inler alia mulla testatur Ava-
κα\ άλλα, φησί δέ δτι κατέσκαψε τήν Αύαριν (50) rim evertisse Amosim Argivo Inacho 2 7 4 a
®q* ~
'Αμωσις κατά τδν 'Αργείον γενόμενος Ίναχον, ώς /ero, ut in Annalibus scripsit Ptolemseus Mende-
έν τοίς χρόνοις άνέγραψεν δ Μενδήσιος Πτολεμαίος. sius. Tempus autem, quod ab Inacho ad Ilii exci-
Ό δέ ά π ' Τνάχου χρόνος άχρι τής Ιλίου αλώσεως dium effluxit, aetales iroplet v i g i m i ; idque hoc
άποπληροί γενεάς είκοσι· κα\ τά τής αποδείξεως modo demonstraiur.
έχει τοΰτον τδν τρόπον. Β
39. Γεγόνασιν 'Αργείων βασιλείς οίδε* "Ιναχος, 39. Series Regum Argioorum. — Hi fuerunt A r -
Φορωνεύς, "Απις, Κρίασις (51), Τριόπας, 'Αργεϊος, givorum reges : Inacbus, Pboroneus, Apis, Criasis,
Φόρβας, Κροτώπας (52), Σθενέλαος (53), Δαναδς, Triopas, Argius, Pborbas, Crotopas, Slbenelaus,
Αυγκεύς, Προίτος, 'Αβάς (54), Ακρίσιος, Περσεύς, Danaus, Lynceus, Proctus, Abas, Acrisius, Perseus,
Σθενέλαος (55), Εύρυσθεύς, 'Ατρεύς, θυέστης, Αγα Slhenelaus, Euryslhes, Atreus, Thyestes, Agamera-
μέμνων · ού κατά τδ όκτωκαιδέκατον έτος τής βασι non, cujus regni anno decimo octavo captaest Troja.
λείας Τλιον έάλω. Κα\ χρή τδν νουνεχή συνιέναι (56) Debet autem quisquis sapit diligenter observare,
μετά πάσης ακριβείας, δτι κατά τήν Ελλήνων πα- nullum historiae monumentum apud Graecos, quem-
ράδοσιν ούδ* ί στορ ί ας (57) τις ήν παρ* αύτοϊς ανα admodtim ipsi perhibent, 3'ittexis consignatum
γραφή. Κάδμος γάρ, ό τά στοιχεία τοίς προειρημέ- fuisse. Nam Gadmus, qui litleras eis tradidit, post
νοις παρόδους, μετά πολλάς γενεάς τής Βοιωτίας mullas generationes in Boeotiam venit.Postlnachum
έπέβη. Μετά δέ "Ιναχον έπ\ Φορωνέως, μόγις (58) autem sub Pboroneo vix tandem homines, ab effe-
τού θηριώδους βίου καί νομάδος περιγραφή γέγονεν, rata nomadum vita ad liberaliorem culium traducli
μετεκοσμήθησαν δέ οί άνθρωποι (59).Διόπερ εί κατά Q sunt. Quamobrem si Inacbo xqualis Moyses, annis
Ίναχον πέφηνεν ό Μωύσής γεγονώς, πρεσβύτερος quadringentis bello Trojano antiquior. Alque id
έστι τών Ίλιακών έτεσι τετρακοσίοις. 'Αποδείκνυται etiam demonslratur ex regum Allicorum, et Mace-
δέ τοϋθ* ούτως έχον, άπό τε τής τών Αττικών βασι donum, et Ptolemaeorum et Anliocborum succes-
λέων διαδοχής, κα\ Μακεδόνικων, καί Πτολεμαΐκών, sionibus. Unde si post Inachum clariores quxque
έτι δέ και 'Αντιοχικών. Όθεν, εί μετά τδν "Ιναχον (60) res geslaB apud Gra3cos scriptae ac notaB fuerunt;
αί διαφανέστεραι πράξεις παρ* Έ λ λ η σ ι άνεγράφη- iiimirum etiam post Moysem. Nam Pboroneo, qui
(46) Χρόνων. Ita mss. et Euseb. Edili χρόνω, ex- tbone apud Josepbum \conlra App . p. 1052.
f
cepta tanien Ducaei edilione. (51) Κρίασις. Sic babet Eusebius Άργείος, Κρία-
(47) Πραγμάτων. Eusebius γραμμάτων, apud σος, Φόρβας, Τριόπας. Sic etiam in cod. Angl., nisi
quem eliam legitur, omisso verbo έρμηνεύς, Πτολε quod habet Χρίασις, pro quo legendum λρίασος
μαίος. existimat Munckerus in editione Mylbograpboruiu,
4*) "Αμωσιν. Godex ioannis Frisii Άμασιν. citatus ab Edilore Oxoniensi.
! 49) ΗΛΘσν. Eusebius ήθελεν, apud quem etiam
Ύ
(52) Κροτώπας. Euseb. Κροτωπός.
adnoiatur ad marginem foriasse delenda esse haec (55) ΣΘενέλαος. Fris. Σθένελος.
rerba : Αέγει δέ ούτως. (54) Προΐτος, Α6άς. Euseb. 'Αβάς, Προίτος.
(50) Κατέσχαψε τήν Αύαριν. Eusebiue habet (55) ΣθενέΛαος. Deest in utroque Regio el apud
κατέστρεφε, sed precUma varietas in voce sequenti ' Eusebium.
posita. Habet enim Clemens Alexandrinus Ά θ υ - (56) Συνιέναι. Ila Eusebius, nielius quam in
ρίαν. Reg. 1, Αύαρίαν. Godex Joan. Fris. Αύαρία. editis nostris συνήναι. Godex Joan. Fris. babet ut
Kosebius "Αβαριν, quod idem est ac Αύαριν urbem. Eusebius. Legitur συνείναι in ulroque Reg. et apud
Sic eliam codex ms. Glementis pro 'Αθυρίαν. Edi- Ducseum.
tiones Tatiani Μαρίαν. Existimat Ducseus legi posse (57) Ούδ' Ιστορίας. Ita Eusebius multo melius
Μαρείαν, ac (orlasse xnielligendum, Amosim e/fo- quam edili noslri ού hi ιστορίας.
ditse Mariam, id est Euripo duclo commisisse Ma- (58) Έπϊ Φορωνέως, μόγις. Euseb. ύπδ Φορω
riam cum Λίί/ο, vel cum ipso mari Mediterraneo. Sed νέως αόλις.
Umen alteram vocem in textum rccipere non dubi- (59) 01 άνθρωποι. Ita Reg. 1, Euseb., Fris. ct
U v i , tum quia ei favent mss. codices el Glemens ac Duca3us. Male in edilis nostris οί ουρανοί, in quibus
Eusebius; tum quia consentit ι um historiae monu- etiam mox aliud errattim, nempe οί κατά "Ιναχον,
ntealis. Nam rex ille, sub quo egrcssi suni ex quod quidem auclore Eusebio sustulimus. Reg. 2
^ g y p l o lsraelitie, apud Manelhonem Tetbinosis, habet εί, sed ad marginem. Sic etiam JoannesFrisius
apul Appionem, ut non solura ex Taliano patet, et Ducaeus.
eed etiara ex Justino Cohort., n. 9, Ainasis dicius (60) ΕΙ μετά τδν Ίναχον. Habet Euscbius :
est. Is autero cum bellura gesserit cum hraelilis, Εί κατά τδν "Ιναχον αί διαφανέσταται... εγρά
HOB mirum si urbem Avarim evertisse dicilur, quae φησαν.
praecipua rideiur Iaraelilarum fuisse, leste Mane-
883 TATIANI A S S Y R I i 88ί
tuccessH Inacbo, Ogygiis apud Albenienses sequalis ^ σάν τε καί γινώσκονται·, δήλον, ώς χαί μετά Μωύσέα.
fuit, sub quo priinum diluvium couligit : Phor» Κατά γάρ Φορωνέα τδν μετ* "Ιναχον μνημονεύεται
banii aulem Aciaeus, a quo et Actaea dicta Auica παρ' 'Αθηναίοις Όγυγδς, έφ' ού κατακλυσμός ό πρώ
regio : Triopce Pronietbeus ei Epimelheus, el Allas, τος · κατά δέ Φόρβαντα 'Ακταίος, άφ' ου κα\ 'Ακ-
et Cecrops ille Diphyes, el lo. Sub Gecrope Phaclbon- ταία (61) ή Αττική· κατά Τριόπαν (62) Προμηθεύς,
tis iricendiura ct Deucalionis diluvium. Sub Sthe- κα\ Έπιμηθεύς, κα\ "Ατλας, κα\ δ Διφυής Κέχροψ,
nelo regnum Amphiclyonis, Danai i n Peloponnesum κα\ ή Ί ώ (63) · κατά δέ Κέκροπα (64), ή έπ\ Φα
adventus, et Dardania a Dardano condita, et Eu~ έθοντος έκπύρωσις, κα\ έπ\ Δευκαλίωνος έπομβρία.
ropse ex Pboenicia Cretam reditus. Sub Lynceo Κατά δέ Σθένελον, ή τε 'Αμφικτυονος βασιλεία, κα\
Proserpinae raptus, templi in Eleusrne constmciia, ή είς Πελοπόννησον Δαναού παρουσία , κα\ ή ύπδ
Triptolemi agricullura, Cadmi Tbebas adventus, Δαρδάνου τής Δαρδανίας κτίσις, ή τε έκ Φοινίκης
Minois regnura. Sub Proelo Euroolpi belhim ad- τής Ευρώπης (65) είς τήν Κρήτην άνακομιδή. Κατά
versus Albenienses. Sub Acrisio Pelopis ex Pbry- δέ Λυγκέα τής Κόρης ή αρπαγή, κα\ ή τού έν Έλευ-
gia descensus, et Ionis Athenas adventus, quem- σϊνι τεμένους καθίδρυσις, χαί ή Τριπτολέμου γεωρ
admodum et Cecrops secundus, et Persei ac Bacchi γία, κα\ ή Κάδμου είς Θήβας παρουσία, Μίνωός τε
res gestae, et discipulus Orphei Musaeus. Sub Aga- Β ή βασιλεία. Κατά δέΠροίτον, ό Εύμόλπου πρδς 'Αθη-
memnonis regno captum Ilium. ναίους πόλεμος. Κατά δέ 'Ακρίσιον ή Πέλοπος άπδ
Φρυγίας διάβασις, καί "Ιωνος είς τάς Αθήνας άφιξις, κα\ δ (66) δεύτερος Κέκροψ, αϊ τε Περσέως κα\
Διονύσου πράξεις, κα\ Όρφέως μαθητής Μουσαίος. Κατά δε τήν Αγαμέμνονος βασιλείαν, έάλω τδ
"Ιλιον.
40. Motjsiy ul antiquiorit credendum.— E x bis 40. Ούκοΰν πέφηνε Μωύσής άπό γε (67) τών προ*
ergo perspicitur Moysem vetusiis beroibus et bellis είρημένων πρεσβύτερος (68) ηρώων παλαιών,πολέμων,
et dxmonibus antiquiorcm esse. Quamobrem, cura δαιμόνων (69). Κα\ χρή τ ψ πρεσβεύοντι κατά τήν
autiquilaie praestet, credendum ei potius quam ήλικίαν πιστεύειν, ήπερ (70) τοις άπδ τής πηγής
Graecis, qui cx fonte bauserunt, non gralo animo, άρυσαμένοις "Ελλησιν, ού κατ' έπίγνωσιν (71) τά
illius 275 dogmata. Mulli enim apud cos sophi- εκείνου δόγματα. ΙΙολλοΊ γάρ οί κατ' αυτούς σοφι-
slae, cum ciiriosius indagarent, quaecunque a Moyse, στα\, κεχρη μένοι περιεργία, τά δσα παρά τών κατά
el ab iis, qui similiter ac ille philosophati, cogno- Μωύσέα κα\ τών όμοίως αύτψ φιλοσοφούντων έγνω
vcriwit, ea adulcerare conali sunt; primum qui- σαν, κα\ παραχαράττειν (72) έπειράθησαν πρώτον
dem, ut aliqoid proprie suura dicere viderentur; C μέν ίνα τι λέγειν ίδιον νομισθώσι (75), δεύτερον δέ
demde, ut qua? minus inlellexerunt, ea disertis δπως τά δσα μή συνίεσαν, διά τίνος επίπλαστου
quibtiedam commenlis obvolventes, fabulae speciem Ιστολογίας (74) παρακαλύπτοντες, ώς μυθολο-
aflingerent veritati. De noslro igitur insliluto, ac γίαν (75) τήν άλήθειαν παραπρεσβεύωσι (76). Περί
de lcguin nostrarum bisloria qusenam cruditi apud μέν ούν τής καθ' ημάς πολιτείας, Ιστορίας τε της
Gracos dixerint, quamque mulli et quales sint κατά τούς ημετέρους νόμους, δσα τε είρήκασιν οί
(61) Καϊ 'Ακταία. Decsl conjunctio apud Euseb. grato animo desump$erint $ed eas sibi tanquam pro-
y
ct Glemciit. Slrom. ι, p, 521. 1

pria dogmata attribuerint. Ταύτα δ άν ε!εν κλέπται
(62) Τριόπαν. Reg. 2 Πριόπαν in margine. Sic καί ληστα\ οί παρ' "Ελλησι φιλόσοφοι, καί πρδ τής τοΰ
ciiam Angl. in lexlu. Euseb. κατά δέ Τριόπαν. Mox Κυρίου παρουσίας πάρα τών Εβραϊκών προφητών
1
Clemens, κα\ "Ατλας καί ΈπιμηΟεύς. μέρη τής αληθείας ού κατ' έπίγνωσιν λαβόντες, άλλ
(G3) Καϊ ή 7ώ. Clemetis και Ίνώ. ώς ίδια σφετερισάμενοι δόγ|ΐατα. Έπίγνωσιν ergt
(64) Κατά δέ Κέκροπα. Legcndum essc κατά δέ intelligebat grali animi signiiicationem, cni officio
Κροτωπόν deinonslral Ducaeus, tiim quia Eusebius deesse exislimabat Graecoruiu pbilosophos, quia
vt Glemens ita babent, luin quia recenset Tatianus sibi tanquam propria atlribueranl, qua3 ab Hebrans
Argivos reges, quos intcr jam antea numeravil muiuo acceperant.
Grulopum. Mox Eusebius Σθενέλαον. n (72) Παρά τών.... καϊ παραχαράττειν. Ita Eu-
D
(65) Της Ευρώπης. lla?c desunl apud Glemen- sebius, melius quam edili nostn περί τών.... ά καί
lcni, apud quem legiuir; "Η τε έκ Κρήτης είς Φοι- παραχαράττειν. Habei etiam Cleuiens παρά τών.
νίκην άνακομιδή. Lecilur apud Eusebium οί δσα.
(66) Καϊ ό. Ila Euseb. et Clcm. et Reg. 1. Editi (73) Νομισθώσι. Sic eliam Euscbiue. Tres mss.
ώς ό; Mox Eusebius el Glemens Όρφεύς τε κα\ Μου el Tigur. νομίζωσι. Ad oram edilionis Tiguiinae po-
σαίος, situm eral νομίζωνται, quod inde iii alias fluxil
(67) Άπό τε. Ita Eusebius; άπό τε Reg. ulerque. ediiiones.
(68) Πρεσβύτερος. Euseb. πρεσβύτατος. (74) ΨητοΛογίας. Reg. 2 ad marg. φορολο
f
(69) ΠοΛέμων, δαιμόνων. Sic i n iribus mss. γίας, ab al. m .

ApudEuscbium, πόλεων. Male in editis άπό τε (75) Ώς μνθοΛογΙαν. Ita Euseb. Angl. ώς μυθο
πολέμων δαιμόνων. λογίας. Edili ταίς μυθολογίαις. ^Reg. 1 ώς μυθολο-
(70) Ήπερ. Eusebius μάλλον ήπερ. Sic etiam γίαις. Gonsenlit haec senteDtia cum Jushno inartjre,
Reg. 2 in marginc. qui docel Apol. i , n. 54, fabulas invcntas fuisse, ui
(71) Ού κατ' έπίγνωσιν. Ut ba?c verba sic red- veriias pro fabula baberetur.
dercm, non grato animo, persuasit roihi Glenicns (76) Παραπρεσδενωσι. Euseb. παραβραβεύωσι.
Alexandrinus, qui ea non aliam in senlcnliam v i - Sententiam Taiiani sic imitatiir Clcmeus loco jam
dolnr accepisse. A i l eniin Sirom. i , p. 312 : Grcrcos cilalo : Και τά μέν παρα^αράττοντες, τά δ^ ύπδ
philosophes fures cste et lalrone$, qui ante advenlum περιεργίας άμαθώς σοφισαμενοι, τ ά δέ κα\ έςευ-
Uomini ub Ilebrai* prophclis partes veriiatis nvn ρόντες.
885 ORATIO ADVERSUS GRÊCOS. 886
παρά τοίς Έλλησιν λόγιοι, χαλ πόσοι καλ τίνες Α qui his de rebus merainere, in libro adversus eos
είσ\ (77) μνημονεύσαντες, έν τψ πρδς τούς άποφηνα· qui de rebus divinis asseveraverunt deraonstra-
μένους (78) τά περ\ θεοΰ δειχθήσεται bitur.
41. Τδδέ συνέχον (79) σπευστέον μετά πάσης ακρι 41. Velustior Moytes aliis tcriploribut Homero
βείας σαφηνίζειν, ώς ούχ Όμηρου μόνον πρεσβύτε antiquioribus. — Nunc autem, qiiod instat, quam
ρος έστιν ό Μωύσής · έτι δέ τών πρδ αύτοΰ συγγρα diligenlissime demonstrandum est, non solum Ho-
φέων, Αίνου, Φιλάμμωνος , θαμύριδος, 'Αμφίονος, mero antiquiorera esse Moysem, sed etiam vetustio-
Μουσαίου, Όρφέως (80), Δημοδόκου, Φημίου, Σι ribus Homero scriptoribus, L i n o , Philaramone,
βύλλης, Έπιμενίδου τοΰ Κρητδς, δστις είς τήν Thamyride, Ampbione, Musaeo, Orpbeo, Demodoco,
Σπάρτην άφίκετο, 'Αρισταίου τοΰ Προκοννησίου τοΰ Phemio, Sibylla, Creta Epimenide qui Spartam ve-
τά Άριμάσπια (81) συγγράψαντος, Άσβόλου τε τοΰ nit, Aristaeo Proconnesio qui scripsil Arimaspia,
κενταύρου, κα\ Ίσάτιδος, Δρυμώνός τε κα\ Εύμί- Asbolo Gentauro, Isatide, Drymone, Eumiclo Gyprio,
κλου (82) τού Κυπρίου, καλ Όρου τοΰ Σαμίου , καί Horo Samio, Prosnautide Atheniensi. Nam Linue
Προσναυτίδου (83) τοΰ Αθηναίου. Αίνος μέν γάρ Herculis magisler fuit: Hercules autem una aelate
Ηρακλέους έστ\ διδάσκαλος* δ δέ Ηρακλής μι$ bellum Trojanum antecedit,ulplanam eetex ejus filio
τών Τρωικών προγενέστερος πέφηνε γενε$ · τοΰτο δέ ^ Tlepolemo, qui adversus llium profectus est. Or-
έστι φανερδν άπδ τοΰ παιδδς αύτοΰ Τληπολέμου, pbeus aulem Herculi anjualis; nam quae sub illius
στρατεύσαντος έπλ Ίλιον. Όρφεύς δέ κατά τδν αύ nominc fcruntur, ea ab Onomacrito Aibeniensi,
τδν χρόνον Ήρακλεί γέγονεν, άλλως τε κα\ τά είς qui Pisistralidis regnantibus circa Olympiadem
αύτδν έ πι φερόμενα (84), φασ\ν ύπδ Όνομακρίτου quinquagesimam degebat, composita existimantur.
τοΰ Αθηναίου συντετάχθαι, γενομένου κατά τήν Orphei discipulus fuit Musseus; Amphion autem,
Πεισιστρατιδών αρχήν, περ\ τήν πεντηκοστήν Όλυμ- cum duabus aetalibus Uiaca antecedat, plura d i -
πιάδα. Τού δέ Όρφέως μαθητής Μουσαίος · Αμφίων scendi cupidis proferre probibct. Demodocus ct
δε δυσ\ προάγων γενεαίς τών Τλιακών (85), τοΰ πλείονα Phemius ipsius belli Trojani tempore fuerunt; erat
πρδς τούς φιλομαθείς συντάττειν άπείργει (86) ημάς. enim alier apud Procos, alter apud Phaeaces. Tba-
Δημόδοκος δέ καλ Φήμιος κατά τδν. αύτδν τών Τρωι myris etPhilamraon non multo his antiquiores sunt.
κών πόλεμον γεγόνασι · διέτριβον γάρ δ μέν Igilur d3 scriplis ad unamquamque docirinam s|>e-
παρά τοίς μνηστήρσιν, δ δέ παρά τοίς Φαίαξιν. ctaniibus, ac de leniporibus et temporum descri-
Ό Θάμυρις δέ καί ό Φιλάμμων ού πολύ τού- ptione, arbilror me satis multa quam accuralissime
των είσ\ν αρχαιότεροι. Περ\ μέν ουν τής καθ' Q scripsisse. Sed ut ea etiam, quai bactenus super-
Ικιττον λόγον πραγματείας, χρόνων τε κα\ αναγρα sunt, expleamus; adhuc et de i i s , qui exisiimati
φής αύτων, ώς οΐμαι, σφόδρα μετά πάσης ακριβείας eunt sapientes, demonstraiionem instUuam. Minos
ύ«ίν άνεγράψαμεν. Ί ν α δέ κα\ τδ μέχρι νΰν ένδέον enim, qui in omni sapientiae genere, ac prudentia ct
est
αποπληρώσω με ν , έτι κα\ περ\ τών νομιζομένων σο legum inslitutione prauvisse existimatus 2 7 6 »
φών ποιήσομαι (87) τήν άπόδειξιν. Μίνως γάρ ό π ά sub Lynceo Danai successore exslilit, undecima
σης προύχειν νομισθείς σοφίας, άγχινοίας τε κα\ posl Inacbuin aetate. Lycurgus, multo post caplum
νομοθεσίας (88), έπϊ Λυγκέως, τοΰ μετά Δαναδν βα- Ilium nalus, annis cenluin anle Olympiades Lacedee-
σιλεύσαντος γέγονεν , ενδέκατη γενεφ μετά Ίναχον*
f rooniis leges praescribit. Draco circa trigesimara
(77) Καϊ τίνες είσί. Deesl verbum apud Euse- illa tot rerum collectio.
binm. . (79) Τό δέ συνέχον. Euseb. τδ δέ νΰν έχον.
(78) Πρός τους άποφηναμενους. Verlit Gesne- (80) Μουσαίου, Όρφέως. Mclius Eusebius Ό ρ
rus : / n tibro ad eos qui rebns divinis simplicem φέως, Μουσαίου.
fidem deirahunt, sive ut in adnotatione explicat: (81) ΤάΆριμάσπια. Corrupte Eusebius τά 'Αρι-
Qui de Dto et rebus divini$ demonsirationibus agunt. μώσπια.
In bac adnolalione, quam adoptat erudilus Oxo- (82) ΕϋμίκΛου. Eusebius Εύκλου, quod quidem
niensis editor, existimat Gesnerus Tatianum idera magis placelerudilo Oxoniensi edilori, eiqucassen-
sensisse ac Apellem, nempe non oportere omninoD titur Fabricius Biblioth. Grmc. tom. I, p. 38.
fkdet diseuti ralionem, sed unumauemque debere in (83) Προσναυτίδου. Ulerque Reg. Προναυτίδου.
eo, auod credal, permanere, apua Euseb. lib. v, c. Euseb. Πραταινίδου et ad inarg. Προναιτίδου. Gy-
e
15. Sed l V«rbum άποφαίνεσθαι non idein boc loco raldus Dialog., p. 48, De poel. Iiist. et Vossius l i b .
•alet ac demonstrationibus agere. 2° Talianus adhuc i , De hisloricis Grtecis, cap. 1, legendum pulant
caiholicus idem sentire nou poluil ac Apelles. 3° Si Προσμαντίδου. Sed id ininime probalur erudito
religionem Tatianus argumentis deiendi debere non Worlbio, eiquc magis arridct Προναπίδου. ls enim
palabat; c u r i n promissu illo operestatueral exqui- Homeripneceplor fuisse perbibetur apud Diodorum
siiig argumentis el ex remolissima anliquilate com- Siculum lib. m , p. 140. Erudito edilori assenlilur
poitatis uti ? Anteάποφηναμένους supplendum παρά Fabricius Bibliotli. lom. I, p. 159.
τοίς "Έλλησιν, q u « quidem verba, cum paulo anle (84) "Εζιφερόμενα. Euseb. έπεισφερόμενα. JoaD.
prxcedanl, repeli necesse non fuit.Erant luncapud F n s . αναφερόμενα. J . Scal. 1. De emendat. tempo-
genliles pltirimi et i i quidem eruditione insignes
t rum έπη φερόυ^να.
viri, qtii de Ghristiana religione plurima sibi ignola 85) ίΧιακων. Euseb. Τρωικών.
et inexplorata eflutirc non dubilabant. Talis eral
! 86) Άπείργει. Ita Reg. 1, et Euseb. et Reg. 2 ,
Crpscens, cujus indoctam lemcritalem Justinus co- ad marginem. Edili άπείογειν.
ram niultis teslibus convicerat, Apol. n , n . 3. Sta- (87) Ποιήσομαι. Euseb. ποιήσωμεν.
tuerat Talianus veierum leslimonio novos refellere. (88) "Αγχινοίας τε καϊ νομοθεσίας. Sic Euae-
Neque enim alio videlur speclare potuisse meditaia bius. Editi nostri άγχινοία τε κα\ νομοθεσία.
887 ΤΑΤ1ΑΝΙ ASSYRII ORATIO A D V E R S U S GRJEGOS. 888
nonam Olympiadem reperilur extitisse, Solon Α Λυκούργος δέ, πολύ γενηθε\ς μετά τήν Ιλίου αλω-
circa quadragesimam octavaro, Pylbagoras circa σιν, προ τών Όλυμπιάδων Ετεσιν έκατδν νομοθετεί
sexagesimara secundam. Olympiades aulero an- Λακεδαιμονίοις. Δράκων δέ περ\ Όλυμπιάδα τρια-
nis post Iliaca seplem el quadringentis inslitutas κοστήν κα\ έννάτην ευρίσκεται .γεγονώς, Σόλων περ\
demonstravimus. Sed hrs ita demonstratis,non jam μ ? (89), Πυθαγόρας περ\ ξβ'. Τάς δέ Όλυμπιάδας
m u l u et de septem sapientium aeUte adscribemus. ύστερον τών Ίλιακών έτεσιν άπεδείξαμεν γεγονυίαςτε-
Nam cum horum ajitiquissimus Thalescirca Olym- τρακοσίοις έπτά. Καλ δή τούτων ούτως άποδεδειγμέ-
piadem quinquagesimam floruerit; ea etiam quae ad νων, διά βραχέων έτι καί περλ τής τών έπτά σοφών
jnlnores nalu pertinent, fere a nobis coinpendiose ηλικίας άναγράψομεν· Τού γάρ πρεσδυτάτου τών
dicla sunt. προειρη μένων θάλητος , γενομένου περί τήν πεντη-
κοστήν Όλυμπιάδα , κα\ τά περλ τών μετ* αύτδν
σχεδδν ύμίν (90) συντόμως εΓρηται.
42. Perorat Talianus. — Haec vobis. ο Graeci, 42. Ταΰτα ύμίν, ώ άνδρες Έλληνες , δ κατά βαρ-
ego Tatianus barbara pbilosophiae addictus compo- βάρου; φιλοσόφων Τατιανδς συνέταξα, γεννηθείς μέν
sui, nalus in terra Assyriorum, ac priraura quidem έν τή τών Άσσυρίων γ ή , παιδευθε\ς δέ πρώτον μέν
veslris disciplinis irobutus, deinde illis, quas me τά υ μ έ τ ε ρ α , δεύτερον δέ άτινα νΰν κηρύττειν (91)
profileor praedicare. Jam vero cuin noverim quis sit επαγγέλλομαι. Γινώσκων δέ λοιπδν τίς δ βεδς, καλ
Deus et quod ejus opus, paralum me vobis ad exa- τίς κατ* αύτδν (92) ποίησις, έτοιμον έμαυτδν ύμίν
men dogmaium exbibeo, manente mihi cilra infl- πρδς τήν άνάκρισιν τών δογμάτων παρ ί στη μ ι , με-
cialionem colendi Dei ralione. νούσης μοι κατά θεδν πολιτείας άνεξαρνήτου.
(89) Σόλων περϊ μζ'. Ila Reg. uterque et Angl. uxia. Sed tamen ea videtur retinenda Tatiani scr*-
tt Euseb. Edili περί μ'. Observat edilor Oxon. plura, quam Eusebius et codices mss. astruunt.
Meursium, lib. ι De archonl. Athen. legendum mo- (90) Ύμιν. Legenduin esse ήμίν neroo est ani
nere περ\ μς^, circa quadrageiimam sextam. Addit non facile animadvertat. lbidem Euseb. μετ' αυτόν
observationem Meursii coulirmari his verbis Cle- (91) lirjp^rmr.UaEuseb.Reg.t.DucaBiiselOxoa
mentis Alexandriui, Strom. i , p. 3 0 2 : "Ηκμασεν Legebalurin aliis codicibus mss. eledilis κρύπτειν.
ούν ό Σόλων κατά τήν τεσσαρακοστήν έκτην Όλυμ- (92) Κατ" αυτόν. Euseb. ή κατ' αυτόν. Sic euaoi
πιάδα. Floruit ergo Solon Olympiade quadragesima Reg. 2, mox Euseb., εαυτόν el τής κατά θεόν.
277 ANALYSIS A P O L O G I i E ATHENAGORiE.

Obtulit hanc Apologiam Alhenagoras armo 177 imperatori Marco Aurelio, ejtaque fUio Commodo, tU tn Prafotfon
pluribu* demomlramus. Queritur (η. 1, 2) quod sub aquissimis imperatoribm Cliri&tiani, nec in summa erga Dem
pieiute eamdem ac aiii in variis et dbsurdis tupentilionibus licenliam, nec in summa morum itmocentia eamdem a
grtsvi&simorum crmunum rei judi€torum formam obiineanl. Deinde (n. δ) venxl ad afficta Chrislianu crnnina, athe
mum, Thyesteas cama$, OEdtpodeos concubitus.
Probdl{n. 4) atheos non e*se Christiatws ex eorum de tmo et ingenito Deo doctrina : cul cum similia dixerint poele
el philosophi (n. 5, 6), nec tamen wsi sint atliei, muito minus hoc crimine notandos Chrislianos (n. 7), qui non, ut
poeUB etphilosqphi, Deum fruslra qtuusierwt, $ed Spiritus divini oractdis nitantur. Hanc Chrislianorum doctrinam
firmant (n. 8) incommoda ex deorum multiludine consequenlia, et prophetarum testitnonia (n. 9). Christiam (n. 10
cum Deo Palre iptita etiam Filium coltait el Spiritum sanctum ; angelos etiam agnoscunt; pottremo *ic vivcndi pro
cepth m[ormanlur, sic vivunt, ul eos alheos e**e nemo mspicari poml (n. 11,12).
Sed quia criminatio inde poiissimum orta, quod nec sacriftcarent Christiani, nec deot colerent, probat Athenago
(n. 13) Deum nidoribus etviclimis cruenti* colendum non es$e. Quod autem spectatad deos, demonstrat, si atheis
Christiani, quia non eotdem oc civitaies deos colunl, idem omnUms civUatibus crimen mluvrere (n. 14), quia *ibi tn
cem impice sunt dum alice alios colunl; aique etiam $i omnc* in hac superstitione cotuentirent, laudando$ etu Chrisl
y
nos (n. 15), quod creatorem α re creata, materiam α Deo discernanl, ac neque mundvm (n. 16), negue mundi wtrtes c
tant, nedum opera hominum, et deos quortan nomina admodtim recenlia, et statuce nudim terttus inventee (n. 17
Cum autem nonnulli objicerent ctUlum slatuis adhibilum ad deo$ referri. ac loco argumenti sumerent insilam no
lls simulacris efpcaciam; respondet (n. 18,19) deo$ illos poetis et philosophis comentienlibtu creaios esse ac proin
non coiendos; tdemqve efficit(n. 20, 21, 22) ex eorwn absurditfigurUet prave faclU el cupidtialibtu et amoribus, qua
quidem frustra ad naluram revocari demonttrat.
Sed cwn obncertlur imra inlerdum ad deorum $UUw$fieri;opmatam illam efficaciam ut explicet Athenagoras, pon
tit medio (n. 25) sententias Thaletis et Platonis de dwmontbus; tum ipse docet [n. 24) angelos α Chnstiams agnotci, e
que, cum Dei opertbus prcepositi fui&senl, alios in offUto permansisse, alios pramricato$ et&e et mulierum amore e
fuisse. Inde genili giqantes, sive dcemones. Ui dcemones (n. 25). itidem ul tnali angeii, dum bono Dei adversatdu
cum dederunt mnmulisprovidsntice perperam negandcc. Hi nidorum avidi ad titnulacra liomines pertrahunt (n. 26),
eorttm nomina. quibus erectce stml stauue, sibi arrogant; perficiuntque ul ad wfirmas uninias, tanquam α simul
visa inama eflluaiU (n. 27); et si quid anima aut conjiciendo divinet, aut medendo el curando navet, hujus rei gloria
trripiunt. Cum antea promisisset Atiienagoras,nempe n. 17, se de nommibtu deorwn dicturum, idque lewter perstrinx
$et,paulouberius prooat (n. 28,29) exherodolo et poetisaeos Ulo$homines tws$e el quomododivinUalis existimalionm
t
asseculiunt, investigal (n. 30).

Odium ChristiaiKV viriulis duo alia crhnina peperit (n. 51), $ed qua> $atis supergue ex Christkmorum de Deo et
miii ceternis doclrina confutata sunl. PraXerea nidlaflagitiorumsuspicio in iis qta liberhrem aspectwn adnlterium d*
cunt (n. 32); quortun summa et in salutando inter se charitas, el in o$cuii$ cautw; qui usum malrimonii liberorum
creatwne definiunl (n. 33) ac virginilatem perpehtam coltml, aut unicis nuptiit contenti sunt (n. 54). Perinique ergo f
ut adtdteri et puerorum 279 corrwptoret in eunuchos et semel nubentes invehanlur; raptores et malefici in Iwmine
justitiiv «o/um, sed eiiam palienlice cultores. ,
Thyeslece aetice sine homicidio peri non posmnt. At nemo unquam vidisse $e dixit hominem α ChristianU occt
mm (n. 35). Nulla hujus (acinori* suspicio in iis, quinejusiam qutdem cacdematpkere velint, nedumgtadiatorum ludo
quirfiie abortms medtcamenlis uli homkidium, liberos exponere parricidium existimant.
Huc accedit (η. 3Γ») Christianorum de resurrectione et pramws cclernit dolrina, qtia* st abturda videatur, nontd
firco improbi Clmtiiani; sed poiiu$ (n. 37) mquum esl, ut, cwn ovtnes criminaiioMt diluermt, impcratores eorwm pea
lioni, pro summa sua iit omnes humunitate, mmuant.
ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ
ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΧΡΙΣΉΑΝΟΥ
1
ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΠΕΡΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ" .
ATHENAGORiE
ATHENIENSIS PHILOSOPHI CHRISTIAPCI
LEGATIO PRO CHRISTIANIS

Conrado Gesnero intcrprete.
Αδτοκράτορσι (2) Μάρχω Αύρηλίω 'Αντωνίνω (3), Α Iniperatoribus Μ. Anrelio Antonino, et L . Auro-
χαλ Αουκίω Αύρηλίω Κομμόδω (4), 'Αρμενιακοίς, lio Commodo, Armeniacis, Sarmalicis et, quod
Σαρματικοϊς, τδ δέ μέγιστον, φιλοσόφοις. naximum est, pbilosopbis.
1. Ή υμετέρα, μεγάλοι βασιλέων (5), οίχουμέ- 279 * · Chrisliana pietas idem juris impetrare non
νη (6) άλλο; άλλοις έθεσι χρώνται χα\ νόμοις, χα\ potest ac impia! superstitiones. — Vesler orbis, maxi-
ούδελς αυτών, νόμω χα\ φόβω δίκης, κάν γελοία ή , rai reges, aliis alibi moribus utitur et legibus; nec
μή στέργειν τά πάτρια εΓργεται. Άλλ' δ μέν Ίλιευς quisquarn lege aut judicii metu patria instituta,
θεδν *Έκτορα λέγει, κα\ τήν Έλένην 'Αδράστειαν (7) eliamsi ridicula fuerint, diltgere probibctur. Sed
(1) Περϊ Χριστατνώτ. Suflridus in suo codice (6) ΟΙκονμένη. Sic vocari solet Romanum impe-
reperil υπέρ, quod ei magis arridet quam περί. At rium. Caius apud Josephum Antiq. lib. xix, p. 6o5,
iminerito proreus Hlud περί in suspicionem venil. dicilur malis e l sycopbanliia replevisse πάσαν τήν
Pneler exemptum ab Henrico Stephano allatum ex οίκουμένην ής έπήρν^ε, totum orbem cui imperabat;
I&ocrate i n Helenae Encomio: Άπολογεΐσθαι μέν el pag. 666, imperium Romanum vocatur ύποτε-
γάρ προσήκει περ\ τών άδικείν αίτίαν εχόντων, niul- λοΰσα Τωμαίοις οίκουμένη. Episcopi Valentis auke
U alia proferri possuut ex sacrts et ecclesiaslicis addtcli vocanlur a Gregorio Naz. orat. 20, p. 338,
scripioribiis. Sic in libro Job, cap. X L U , 28: 7ώ6° n sa3vi tetrarchsR orbis ipsi parcnlis, οί πικρο\ τετράρ-
δέ ό θεράπων ρου εϋζεται περϊ υμών, Job servus χαι τ ί ς ύπ' αύτδν οΙκουμένης. V i d . episl. 42 S. Ra-
meus precabitnr pro vobis. Non rara suut in Scri- eilii. Sic eliam vocanLur uiterdum non lalissimae
ptura ejusraodi exempla. In episl. Maximiani ad Ct/- regiones. Ilieronymus observat illud Isnise: Εί w-
rill*m hsetc leguntur: Μή άμέλει τής περ\ ήμων siiabo superorbi* mala, ubi Hebraice dicilur Tbebcl
πρδς τδν Δεσπότην Χριστδν πρεσβείας. Liber pro et Graece οίκουμένη, non de mundi consuniinalione
Juddrts a Pliilone scriptus, vocaiur ab Eusebio δ πε intelligendum, sed de Babvlonis ruina.
ρί Ιουδαίων συνταχθείς λόγος, lib. ιι Hist. cap.
y (7) Γήν ΈΛένην Άδράστειαν. Mirum eane est
18. Non dubitat Valesius quin legendum sit ύπερ Ilienses tanlum bonoris babuisse Helenae, qtiae lot
Ιουδαίων, qtiia Eitsebius fib. vni Procp. evang., illis malorum causa exslilerat. Sed llienses, ul ob-
rap. 10, locum profert έκ τής Φίλωνος υπέρ 7ου- servat Euslalhtug Jtiad. Δ, p. 590, et H , p. 666,
δαίων 'ΑποΛογίας. Sed cum Suidas libruin Philo- Herculem oderant, quainvis urbem non everltsset;
nis π ε ρ \ "Ιουδαίων commemorel, cumque Ruftinug Acbilli aulem, Antilocho. Patroclo, Ajaci, qui eam
locum Eusebii sic vertal, De Judwis apologeticus / i - solo aequaverant, parenlare non dubilabanl, quia
ber qno etiam modo Hieroiiymus reddidil, nibil
% bellum Herculis bonorificuro Trojse non fueral, at
prorsas in Eusebio immutandum. postremam cladera plurirauin laudis et gloriae com-
(2) Αυτοκράτορα. Sic uterque Reg. et Glarom. pensabal. Hinc forte Helenam colerc non verili
Ediii αντοκράτορσιν- sunt. Gur aulem Helena eub Adrasliaa nomine cul-
(3) Αντωτίνω. Codices nonnulli 'Αντωνίω. De- la fueril, illustrari polest ex Euslalhio, qui docet
tunt in codice Etonensi ba3 voces 'Αντωνίνω κα\ ίηΔ Ody$$. p. 1488; Helenam ab Ilomero cum
t
Α ουκ/ω Αύρηλίω. 1* Artemidecomparari ac inde scriptures Homero poste-

(4) Κομμόδω. Nonnulli codiccs Κομόδω riores ansam arripuuu, ut qnia Ariemis allegorice
(5) ΜεγάΛοι βασιλέων. Legendum eeiistimat
ih Η. luna dicitur, Ihlenam lunarem mulierem fxngerent,
Stepbamis μέγιστοι, ui ex mundo lunari delapsam, eamque %ursum po$tetk
K9J ATHENAGORJE PHILOSOPHI CHRISTIANI 89*
liiensis Hectorem deani dicit, et Helenam colit, Α επισταμένος (8) προσκυνεί· ό δέ Λακεδαιμόνιος 'Λγα-
Adrasteam illam esse exisiimans ; Lacedatmonius μέμνονα (9) Δία, κα\ Φυλονόην τήν Τυνδάρεω θυγα
Agamemnonem Jovem et Pbylonoen Tymiari flliam, τέρα, κα\ Τέννην Όδίαν (10) σέβει · ό δέ Αθηναίος
Tenen Tenedius veneralur. Alheitiensis Erechiheo Έρεχθεΐ Ποσειδωνι θύει · κα\ Άγραύλψ Αθηναίοι
280 Neptnno sacra facit; ac Agraulo Athenienscs κα\ τελετάς καί μυστήρια άγουσι κα\ Πανδρόσψ, αί
c&iemonias et niysteria consecrant et Pandroso, ένομίσθησαν άσεβεϊν, άνοίξασαι τήν λάρνακα. Κα\ ένλ
q u « quidem quod arcam aperuerinl, inipielatis λόγφ, κατά έθνη καί δήμους θυσίας κατάγουσιν, Ας
opinionem non effugerunt. Uno verbo, in oninibus άν έθέλωσιν (11) άνθρωποι, κα\ μυστήρια. Οί δέ
gentibus et populis sacra botnines, quae ipsis pla- Αιγύπτιοι κα\ αίλουρους καλ κροκοδείλους κα\ δφεις
cuerinl, et mysleria colunt. iEgypiii autem et feles καί ασπίδας κα\ κύνας θεούς νομίζουσι. Κα\ τούτοις
et croeodilos ei serpentes el aspides et canes exisii- πάσιν (12) επιτρέπετε κα\ ύμείς κα\ οί νόμοι * τ δ
mant deos. Atque bis quidem omnibus el vos et leges μέν ούν μηδ* δλως Θεδν ήγείσθαι άσεβες κα\ άνόσιον
concedilis, nullum quidem oinnino Deum arbilraw, νομίσαντες · τδ δέ οΤς έκαστος βούλεται χρήσθαι ώ ς
impium elnefarium, deos aulem, quosquisquevoltie- θεοίς, άναγκαίον · ίνα τψ πρδς τδ θείον δέει άπέχων-
rit, colere necessarium judicantes, ul numinis meiu ται (13) τού άδικείν. Ήμίν δέ (14) (κα\ μή παρα-
ab$Uneanliualeiicio.Nostruinautemnooiieii(ne,qua> Β κρουσθήτε, ώςοί πολλοί, έξ ακοής) τώ ονόματι ά π ε -
80, u l vulgus solet, ipso auditu oflendamini) c u r odio χθάνεσθε. Ού γάρ τά* ονόματα μίσους Αξια, άλλά τ δ
habctur?Non enim nominaodiodigna,sed malefaclum αδίκημα δίκης καί τιμωρίας. Διόπερ τδ πράον υμών
poena e l supplicio. Quapropter lenitaiem veslram κα\ ήμερον κα\ τδ πρδς άπαντα (15) είρηνικδν καλ
el mansucludinem, et in omnes placabilitatem ac φιλάνθρωπον θαυμάζοντες, οί μέν καθ ένα ίσονο- 1
htimanilalem admiranles, singuli quidem seqvo μούνται, αί δέ πόλεις πρδς άξίαν τής ίσης μετέχουσι
jure v i v u n l ; civitates antem pro sua quaeque d i - τιμής* κα\ ή σύμπασα οίκουμένη τή υμετέρα συν·
gnilate sequabilem bonorem sorliunlur, ac univer- έσει βαθείας είρήνης άπολαύουσιν. Η μ ε ί ς δέ οί λβ-
sus orbis prudentia? veslrae beneficio, suinina pace γόμενοι Χριστιανοί (δτι μή προνενόησθε κα\ ημών,
perfruilur. Nos autem, qui Cbristiani dicimur, συγχωρείτε δέ, μηδέν άδικουντας (16), άλλά καλ
quia non eliam nobis providelis, sed nibil agentes πάντων, ώς προϊόντος τού λόγου δειχθήσεται, ευσε
mali, vel polius omnium, u l progressu oralionia βέστατα διακειμένους κα\ δικαιότατα πρόςτε τδ θείον
patebit, sanctissime et aequissime de Deo ac de im- κα\ τήν ύμετέραν βασιλείαν, έλαύνεσθαι (17) καλ
raptam. cumJovis consilia per eamfuissent impleta. quam et Όδίαν apud Graecos dici, ul Triviam apud
Ex bis Grccorum fabulis Simon niagus bausisse (; Latinos existimat, quia eadem est ac Hecaie, et
narralur bomil. 2, Clementin. p. 566, quod de He- Ότρύνην ab impellendo, quia suum babel u l Mer-
lena sua diccbat: Eam de tupremis coelis in mundum cunus caduceum; et mortuos ad inferos deducit.
deductam fuisse, atqueesse dominam, quasi omnium Addit idem Suffridus Phylonocn eamdem esse ac
genilricem essenliam ac sapieutiam: pro qua inquit
t Proserpinam caduceatricem, et tollit καί ante
f
Crwci et barbari conflixeruui, imaginem formantes Ότρύνην. Gesnerus legeodum putal Τέννην Τενέ-
veritatis; quw enim vevera ett, lunc apud illum prt- διος, quia, ut ait Gicero ui act. iu Verr. Tenem apud
nmm omniunt habitabat Deum. Tenedios putant esse $ancti$simum Deum ae eorum
(8) Επισταμένος. Veilil Gcsnerus Helenam, ve- urbem condidisse. Porro sive Tennem, sive Tenem
luti Adrastiam, scientes adorant. Scd bsec videntur scribas, perinde esl. Gonon apud Phoiium cod.
explicari posse cx bis qiue infra n. 14, leguntur : 18, scribit cum duplici v. Langus legit τήν Όδίαν,
Έ π ε \ μή τούς αυτούς οί; Γσασι νομίζομεν. Quod ηοη el compitalem Proserpinam inlerprelalur, Meursius
eosdem, quos ipsi agnoscunt, asciscamus deos. Apud mavult, τήν ένοδίαν, ae Dianam iia cognominatam
Eusebium Hht. vit, 11, sic iEmitianus alloquilur csse declarat. lib. i , cap. 2, Mhcell. Laconic.
Dionysium : θεούς γάρ σέβειν έκελεύσθητε καί θεούς (11) Έθέλωσιν. Reg. 1, e l trcs Romani codices
ούς πάντες ίσασι. lllud ergo επισταμένος idem vide- θέλωσιν priraa inanu.
lur esse ac agnoscens. (12) Τούτοις πάσιν. Clarom. et tres Anglicaai
(9) "Αγαμέμνονα. Sic vocalur Aganiemnon apud codices τούτων πάσιν.
Clemenl. Alcx. Protrept., pag. 24, el apud Lyco- (15) Απέχωνται. Reg. 1 et ulerque Oltoboo.
pbronem vers. 85, ubi observal Tzelzes sic olim άπόιχωνται.
1
reges appellari solitos fuisse. Idcm observai Eusia- * (14) ΊΙμϊν δέ. Monet Η. Stepbanus lcgenduni
lliius in Iliad. p. 166. Sj'pe alias noinina deoruru csse ημών δέ, sed videtur loci cmendalioncm tau-
bomiinbus aflmguniur. Paulo ]M)sl Athenagoras luin incboasse. Legilur in Reg. 1 el Oral. απεχθά
Ercclubeum vocat Neptunum, Agesilaum Plulonem νεται. IJnde facile esl accuralaui et cum iis quaese-
Laclanlius lib. i , cap. 11. Observat Glemens Ale- quuulur congruentem sentenliam habere. Quaresic
xandrinus Protrept. p. 36, non regessolum nomina legendum videltir: Η μ ώ ν δέ.. τδ δνομα τί απεχθά
deorum sibi arrogassc, ut Dionysii, scu Baccbi Plo- νεται ; Guin bac scriplura quadral quod sequilur :
lemxum quariuin et Milbridalem, sed idem ausos Ού γάρ τά ονόματα, elc. Quare etiamsi relineamus
essc ipsos eliani privalos, ul Menecralem luedicum, άπεχθάνεσθε, legendum e r i l : Η μ ώ ν δέ τψ ονόματι
et Nicagoram, quonun prior Jupiter, alier Mercu- τί άπεχθαίνεσθε. Legitiir ύμίν δέ in codice Inetila-
rius vocabalur. Hinc eliam Aristarchus Jupilcr tionis Pariensiis Oraiorii.
apnd Albena3um lib. m , cap. 20. V i d . lib. v i , el lib. (15) Πρός άπαντα. Reg. 1 el alter Ottobon. b a -
V I I et !ib. x m . benl πρδς απαντάς.
(10) Τέννην Vdlav. Vari» in bunc locum le- (16) Μηδέν άδικονντας. Reg. 1 e l ulerque O l -
clioncs el conjectursc, de quibus judicium eril eru- lobon. μηδέ να άδικούντας. Ibidem Reg. 1 σ υ γ χ ω
diti lectoris. Codex Reg. 1 bal»et τένι ήοδίαν, se- ρείται.
cundus Τένν 'Οδίαν, codex oral. Τένην όδίαν. Suf- (17) Έλαύνεσθαι. Dodwelli in hunc locum per-
friilus in codice suo reperit *Οτρύνην 'Οδιαν; binc absurdaobservatio lcgitur disscrt. H , G y p r . n . 38 :
• e r l i t : Caducealricem Triviam sive Proserpinam, Non dicit ipsos persecutionum auctores, inquil, /MIS-
LEGATIO PRO CHRISTIANIS.
perio vestro sentientes exagitari, rapt et vexari i i -
φέρεσθαι κχλ δ ι ώ κ ε σ α ι , έπ\ μδνω ονόματι προσπο- χ
λεμούντων ή μ ί ν τών πολλών) μηνυσαι τά καθ' εαυ nilis, plerisque bellum nobis ob solum nomen in-
τούς έτολμήσαμεν (διδαχθήσεσθε δέ ύπδ τού λόγου ferentibus; nos, inquam, ipsi res nostras in lucem
άτερ δίκης κα\ παρά πάντα νόμον κα\ λόγον π ά proferre ausi sumus (docebit aulem vos oratio pra>
σχοντας ήμάς),.κα\ δεόμεΟα υμών καλ περ\ ημών τι ter fas ac prseter legem omnem et rationem haec
σκέψασθαι, δπως παυσώμεθά (18) ποτε ύπδ τών συ D O S pali) ac vos obsecramus, u i et de nobis aliquid
κοφαντών σφαττόμενοι. Ούδε γάρ είς χρήματα ή π α cogiletis, quo tandem aiiquando a sycophanlis ma-
ρά τών διωκόντων ζημία, ουδέ είς έπιτιμίαν ή αι ctari desinamus. Neque enim ad pecunias speciat
σχύνη, ή είς άλλο τι τών μειζόνων ή βλάβη (τού iaimicorum injuria, neque ad mulclam ignominia,
των γ ά ρ καταφρονούμεν, κάν τοίς πολλοίς δοκή nec ad aliud quidpiam rei majoris illaia damna
σπουδαία γε δντα · ού μόνον τδ άντιπαίειν, ουδέ μήν(baec enim conlemnimus, quamvis studio digna
δικάζεσθαι τοίς άγουσι κα\ άρπάζουσιν ημάς, μεμα- aiullis videantur; ut qui non modo non repercu-
θηκδτες· άλλά τοϊς μέν, κάν κατά κ ό ^ η ς προσπη- lere, nec invadentibus et rapientibus diem dicere,
λακίζωσι, κα\ τδ έτερον παίειν παρέχειν τής κεφα sed istis, etiamsi colaphum inflixerint, alteram
λής μέρος* τοϊς δε, εί τδν χιτώνα άφαιροίντο, έπιδι-
capitis pariem percutiendam praebere; his autem,
δόναι καλτδ ίμάτιον), άλλ' είς τά σώματα κα\ τάς Β si tunicam abstulerint, pallium superaddere didi-
δταν άπείπωμεν τοϊς χρήμασιν, έπιβουλεύου- cerimus), sed corporibus ac vitae nostrae, postquam
σιν ήμίν, κατασκεδάζοντες δχλον εγκλημάτων ά pecunias projecerimus, insidianlur, crimiuum acer-
ήμίν μέν ουδέ μέχρις υπόνοιας, τοίς δέ άδολεσχούσι yum in nos effiindenles, quae nobis quidem nec co*
κα\ τ ψ εκείνων πρόσεστι γένει. gilationc lenus, bis autem, qui baec effutiunt, et
illorum similibus inhaerent.
2. Κα\ εί μέν τ ι ς ημάς έλέγχειν έχει ή μικρδν ή 2. Christianorum innocenlia eamdem judiciorum
μείζον άδικούντας, κολάζεσθαι ού παραιτούμεθα, (ormam, ac gravistima crimina impetrare non potest.
άλλά κα\ ήτις πικροτάτη καί ανηλεής τιμωρία, ύπέ- — Ac nos quidem magni minorisvc criminis si quie
χειν άξιοΰμεν. Εί δε μέχρις όνόματος ή κατηγορία arguere babeat; non deprecamur poenam, sed acer-
(είς γούν τήν σήμερον ήμέραν ά περ\ ημών λογο- bissimam e i saevissimam quamque nobis infligen-
ποιούσιν, ή κοινή (19) καί άκριτος τών ανθρώπων dam censemus. Sin 281 autem in solo nomine
φ ή μ η , κα\ ουδείς άδικων Χριστιανδς έλήλεγκται), baeret accusatio (bactcnus enim quod de nobis d i -
υμών ήδη έργον τ " ν μεγίστων κα\ φιλάνθρωπων κα\ ctilant, promiscuus esi et temerarius bominum r u -
φιλομαθέστατων βασιλέων άποσκευάσαι ημών νόμφ mor, ngc ullus malefacli Chrislianus convictus est),
τήν έπήρειαν · ίν* ώσπερ ή σύμπασα (20) ταίς C veslrum jam fuerit, niaxiroi et bumanissimi et lit-
παρ* υμών εύεργεσίαις κα\ καθ' ένα κεκοινώνηκε κα\ teratissimi reges, injuriam a nobis lege propulsare;
κατά πόλεις, κα\ ημείς έχωμεν ύμίν χάριν, σεμνυ- ul quemadmodum in totoorbe el unumqucmque e i
νόμενοι, δτι πεπαύμεθα συκοφαντούμενοι. Κα\ γάρ civitales beneficia veslra complectuntur, ila et nos
ού πρδς τής υμετέρας δικαιοσύνης, τούς μέν άλλους, graliam vobis habeamus glorianles, quod calum-
αίτίαν λαβόντας αδικημάτων, μή πρότερον ή έλεγ- niis appeti desierimus. Neque enim vestwe aequi-
χθήναι κολάζεσθαι· έφ' ημών δε μείζον ίσχύειν τδ tatis est, u l alii quidem, si in judicium de crimine
δνομα τών έπ\ τή δίκη έλεγχων ούκ εί ήδίκησέ τι δ aliquo vocentur, non anto punianlur, qnam coη
κρινόμενος, -τών δικαζόντων έπιζητούντων (21), νίου fuerint; in nobis aulem plus nomen valeat,
άλλ' είς τδ δνομα, ώς είς αδίκημα, ένυβριζόντων. quam in judicio argumenta; non id inquirentibue
Ουδέν δέ δνομα έφ' εαυτού καί δι* αύτου ού πονηρδν judicibus, utrum reus aliquid mali admiserit, sed
ούτε χρηστδν νομίζεται · διά δέ τάς ύποκειμένας αύ- nomini, tanquam £celeri, notam inurenlibus. N u l -
τοίς ή πονηράς ή άγαθάς πράξεις, ή φλαύρα ή αγαθά lum auiem nomen in se et sua sponle bonum aut
δοκεί. Ύμείς δέ ταύτα ίστε φανερώτερον, ώσανεΐ malum ccusetur; scd propler subjectas illis bonas
άπδ φιλοσοφίας κα\ παιδείας πάσης ορμώμενοι. Διά ^ aut malas acliones, bona aul mala videnlur. Sed
τοΰτο καί οί παρ' ύμίν κρινόμενοι, κάν έπϊ μεγί- haec clarius ipsi perspicitis, utpote in philosophia
στοις φεύγωσι (22), θα££ούσιν, είδότες, δτι εξετάσετε et eruditione omni versali. Propterea et qui apud
uimperatorcs, *ed aliorum scevilia oppressis Chri- mus pecunias, insidiantur. His addc illara precero :
siianis non utique subvenisse, plam ad mentem Ter~ Quo tandem aliquando mactari desinamus. Non l e -
luliiani ae Lactantii, ul supra vidimus. Quot vero mere ergo credenduiu Dodwello, si quid conGden-
persecutores inlelligat, ex ipsa pcenarummentione fa- tissime pronunliet.
cile colligitnu$, έλαύνεσθαι, φέρεσθαι κα\ διώκε- (18) Παυσώμεθά. Glarom. et untis ex Anglicanis,
παυσόμεθα.
βθαι. Nempe proscriptionem itla et exilium denotant,
non autem mortes, sed ne cruciatus guidem. Non est (19) Ή κοινή. Delendum articulum monet H .
ilaque quod hic martyres aliquos futsse colligamus.Slepbanus el paulo post lcgcudum φιλανθρωποτά-
A l Dodwellus oscitanler ballucinatus est, si non των.
animadverlit qua3 sequunlur, vel probi viri non (20) Ή σύαπασα. Deesse hic vocem οίκου αένη
functus ofllcio, si dissimulavil. Addit enim panlo aut aliam similem cxistimat Stepbanus, sed forte
post Athcnagoras : Neque enim ad pecunias speclat supplenda magis quam deesse exislimanda.
inimicorum injuria, neque ad muictam ignominia, (21) Έχιζητούντωτ. Deesi in Iribus Angliranis.
uec ad aiiud quidpiam rei majorit illata damna...; (22) Φεύγωσι. lUerque Regius et Orat. φεύγουσι.
icd corporibus ac vitoe no$tra>, pottquam projeceri-
895 ATHENAGORAS PHILOSOPHI CHRI9TIANT 896
•os judicantur, etiamsi maximis. de criminibujs in Α αυτών τδν βίον, κα\ ούτε τοίς δνόμασι προσθήσεσθε,
judicium vocati fuerini, confldunt tamen, cuni fu- &v ή κενά, ούτε ταίς άπδ τών κατηγοριών αίτίαις, tl
lurum intelliganl, ut in eoruin vitam inquiralis, ac ψευδείς εΤεν· έν (ση τάξει (23) τήν καταδικάζουσαν
iieque nominibus, si inania fuerint, neque accusa- τής άπολυούσης δέχονται ψήφον. Τδ τοίνυν πρδς
tionuro criminibus, si falsa, moveamini, ei daro- άπαντος ίσον καί ημείς άξιοΰμεν, μή δτι Χριστιανοί
nantem genlenliara eodem judicii ordine ac absol- λεγόμεθα, μισείσθαι κα\ κολάζεσθαι (τί γ ά ρ ήμίν τδ
venlem experiuniur. Quod igitur commune jus est δνομα πρδς κακίαν τελεί ; ) άλλά κρίνεσθαι έφ' δτων
omnium, nos quoque poslulamus, ut nequaquam Αν κα\ ευθύνη τις, κα\ ή άφίεσθαι απολυόμενους τάς
odio habeamur el puniamur, quia dicimurOhristiani κατηγορίας, ή κολάζεσθαι τούς άλισκομένους πονη
(quid enira nobis boc nomen ad nequitiam aflert?); ρούς· μή έπ\ τ ψ ονόματι (ούδε\ς γάρ Χριστιανός
sed judiceraur de quocunque quis vocavcrit, ac vel πονηρδς, εί μή υποκρίνεται τδν λόγον), έ π ΐ δ έ τ ψ άδι-
absolvamur, rcftilato crimine, vel, convicta impro- κήματι. Ούτω καλ τοξ>ς άπδ φιλοσοφίας (24) κρινό
bitate, puniamur; DOI» propter nomen (nemo enim μενους δρώμεν. Ουδείς αυτών πρδ κρίσεως διά τήν
Christianus improbus, nisi docirinam banc simu- έπιστήμην ή τέχνην άγαθδς ή πονηρδς τ ψ δικαστή
late profliealur), sed proplercrimen. Sic et de phi- είναι δοκεί* άλλά δόξας μέν είναι άδικος, κολάζεται,
losopbis judicium ferri videmus, qtiorum nemo ante Β ξ ξ^ ^ φιλοσοφία προστριψάμένος έγκλημα (εκεί
0 ί τ
judicium, scieniiae aut ariis nomine, bonus aut ma- νος γάρ πονηρδς, δ μή, ώς νόμος, φιλοσόφων* ή δέ
lus judici videlur, sed improbus deprebensus pu- επιστήμη αναίτιος), άπολυσάμενος δέτάς διαβολάς,
nitur, nullo in pbilosopbiam redundante criuiine άφίεται. Έ σ τ ω δήτδ ίσον καλ έφ' ημών* ότών κρι
(improbus eniin ille est, qui non legitime philoso- νόμενων έξεταζέσθω βίος* τδ δέ δνομα παντδς άφεί-
pbatur, scienlia extra noxiam), repuleis aulem ca- σθω εγκλήματος. 'Αναγκαίον δε μοι άρχομένψ ά π ο -
lumniis, dimittiiur. Nobis quoque eervetur ha3C λογείσθαι υπέρ τοΰ λόγου, δεηθήναι υμών, μέγιστοι
Juris sequabilitas; inquiralur in vilam reorum, no- αυτοκράτορες, ίσους ήμίν άκροατάς γενέσθαι, καλ
men ' crimine onini exsolvatur. Necessarium au~ μή τή κοινή κα\ άλόγψ φήμη συναπενεχθέντας προ-
tem raihi est doctrinam nostrara defendere i n - κατασχεθήναι, έπιτρέψαι δέ υμών τδ φιλομαθές καλ
cipienti, Y O S , maximi imperatores, orare, ut sequis φ&άληθες κα\ τ ψ καθ' ημάς λόγψ. Ύμείς τε γ ά ρ
anirais audiaiis, nec conimiini et a ralione alieno ού πρδς αγνοίας έξαμαρτήσετε, κα\ ημείς τά άπδ
rumore abrepti preoccupemini; aed vestrum do- τής άκρίτου τών πολλών φήμης άποδυσάμενοι (25),
ctrinae ac verilatis studium nostris quoque rebus C παυσόμεθα πολεμούμενοι.
conccdatis. Cum enim YOS nibil imprudeoies peccabitis, tum nos eliam postquam ea exuerimus
a
282 q ia3temerarins multorum rumor aiDngit, bello appeli desinemus.
3. Tria crimina Christianis a/ficta. — Tria nobis 3. Τρία έπιφημίζουσιν ήμίν εγκλήματα· άθεότητα,
afingunt criinina : atheismura, Thyesteas coenas, θυέστεια δείπνα, Οίδιποδείους (26) μίξεις. Άλλά, εί
OEdipodeos concubitus. Quae si vera sunl, nulli μέν αληθή ταύτα, μηδενδς γένους φείσησθε, έπεξέλ-
parcile gcneh : poenas scelerum repelite; radicitus θετε δέτοϊς άδικη μασι· σύν γυναιξί κα\ παισΐ προ£-
nos cum uxoribtts ei pueris delete, si quis ferarura ^ίζους ημάς άποκτείνατε, εί γέ τις ανθρώπων ζή δί-
ritn vivit. Quanquam bellua? generis sui belluas non κην θηρίων. Καίτοι γε κα\ τά θηρία τών ομογενών
tangunt, ac lege nalura et ad solum procreandse ούχ άπτεται, κα\ νόμψ φύσεως, κα\ πρδς ένα καιρδν
6 4 b o l ) 8 tempus, non ad omnem licentiam miscen- τδν τής τεκνοποιίας, ούκ έ π ' αδείας μίγνυνται · γνω
lur, ac eosetiam, a quibus eibi bene flt, agnoscunt. ρίζει δέ κα\ ύφ' ών ωφελείται. Ε ί τις ουν κα\ τών θη
Si quie ergo eliara belluis immanior, quamnam ρίων άνημερώτερος, τίνα ουν πρδς τά τηλικαΰτα
ille talium acelerum pcenam persolvens, vel pro ύποσχών δίκην, κα\ πρδς άξίαν κεκολάσθαι νομισθή-
meritis puniri censebitur? Sin aulein haec verba σεται; Εί δέ λογοποιίαι ταύτα κα\ διαβολα*. κενα\,
sunt ct inanes calumniae, quae inde oriuntur quod φυσικψ λόγω πρδς τήν άρετήν τής κακίας, αντικεί
viliuin virtuli adverselur naiurali quadam lege, ^ μενης, καλ πολεμούντων άλλήλοις τών εναντίων (27)
(23) Έν ϊσχι τάζει. Ante haic verba videtur de- Qyts enim pkilotophum sacrificare aul dejerare aut
esse conjunclio copulaliva, quam quidem in inter- lucernas meridie vanat proferre compellitQuinimo
pretando suppleviuuis. Henricus Stepbanus eam et deos vestros palam dettruunt, et superslitiones te-
collorat anle ε ί δότες, quod idem esse pulat ac διά slras commentanis quoque accutani, laudantibus
τδ είδέναι. Videtur ergo Slepbnnus sic inlellexisse vohis.
1
bas voces έν ίση τάξει, e c . , aequo anhno scnlenliam (25) Ά π ο δ υ σ ά μ ε ν ο ι . Videtur Athenagoras Justl-
damuanlem et absolvenlem excipiunt vel exspc- num imilari el falsas criminaliones, ut prava quae-
clanl. Mox tres Angl. έφ' δτψ. Ducaeus έφ' δσων. dam inlegumenta considerare, quae Cbristianae do-
Alii έφ' δτων. ctrina?, u l ait Juslinus Apol. u , n . 13, improbi bo-
(24) Τούς άπδ φιλοσοφίας. Hoc argumentum, mines ad alios delerrendos injecerant. Si qtiis U -
quo ulitur S. Justinus Apol. i , n. 5, eo majoris est men hanc vocem άποδυσάμενοι idem esse velil ac
ponderis, quod pbilosophi siaiuas et deos irride- postguam depulerimus, non repugnabo, sed tunc le-
bant, ncc tamen ub eain reni male audiebant, aut gendum eril άπολυσάμενοι, ut paulo ante el passim.
sacriflcare cogebaiilur. Cur ergo inquii Terlullia-
t
(26) ΟΙδιποδείους. Reg. ulerque, Orat. et Ires
nus Apol.l6 quibus comparamur de disciplina pro-
t t
Angl. Οίδιποδίους.
iude illis non adceguamur ad liccnliam impuuitatem- (27) Τών εναντίων. Elegantius et ornatiu» fore
que disciplhi(r? Yel cur el t7/t\ ul paret no$lri non cxislimat Slepbanus si legitur κα\ εναντίων, sed
urgentur ad oficia, quie no$ non obeumes periclilamur? inutili prorsus opcra, cura locus uec coiruplus sit.
897 LEGATIO PRO CHRISTIANIS. 898
6είω νόμφ, παλτού μηδέν τούτων άδικείν, ύμείς μάρ •t conlrana divina quadam lege intcr se pugucnt;
τυρες, κελεύοντες μή όμονοείν (28) * πρδς ύμων λοι si nibil horum a nobis admilli vos lestes estis, qui
πδν έξέταοτν ποιήσασθαι βίου, δογμάτων, της πρδς nomen noslrum deferri vetatis; vestrum jam fucrit
υμάς καί τδν ύμέτερον οίκον καΛ τήν βασιλείαν (29) de moribue nostris, de doctrina, de nostro in vos
σπουδής καλ υπακοής, κα\ ούτω ποτέ συγχωρήσαι ac domum vestram et imperium sludio el obsequio
ήμίν ουδέν πλέον τοίς διώκουσιν ημάς. Νικήσομεν inquirere, ac nobis tandem aliquandu non amplius
γάρ αυτούς, υπέρ αληθείας άόκνως κα\ τάς ψυχάς juris, quam inimicis nostris, concedere. Yincemu»
έπιδιδόντες (30). «nira eos , ut qui nostram eliam pro verilate vilam
libenter profundamus.
4. *Οτι μέν οδν έσμεν άθεοι (πρδς Ιν έκαστον 4. Christianos atheos non este probat doctrina de
απαντήσω τών εγκλημάτων, μή κα\ γελοίον ή τούς uno Deo. — Quod igitur spectal ad impietalis c r i -
λέγοντας μή έλέγχειν), Διαγόρα μέν γάρ είκότως men, quod immerilo nobig affingilur (singulis enim
άθεότητα έπεκάλουν "Αθηναίοι, μή μόνον τδν Όρφι- criminatioDibus occurram, ne ridiculuin git eos qni
κδν είς μέσον κατατιθέντι λόγον, κα\ τά έν Έλευσίνι hac dicunt non arguere), Diagoraro quidem merito
κα\ τά τών Καβείρων δημεύοντι μυστήρια, κα\ τδ τού atbeum judicabant Atbenienses, qui non solum Or-
Ηρακλέους, Γνα τάς γογγύλας έψοί, χατακόπτοντι * phica verba proferebat in mediuro, ac Eleusinia et
ξόανον άντικρυς δέ άποφαινομένω μηδέ δλως είναι Cabirorum mysteria vulgabat, ct de statua Herculis
Θεόν. Ή μ ί ν δέ, διαιρούσιν άπδ τής ύλης τδν θεδν, secabai, ex qoo rapas suag coqueret; sed eliam
καλ δεικνυουσιν έτερον μέν τι είναι τήν ύλην, άλλο Deum oronino non esee, palam el aperle pronuntia-
δέ τδν θεδν, κα\ τδ διά μέσου πολύ (τδ μέν γάρ θείον, bat. Nobia autem,qui Deum a materia disjungimus,
άγέννητον είναι κα\ άΐδιον, νψ μόνω καλ λόγψ θεω tt aliud quidem materiam, aliud vero Deum esse,
ρού με νον · τήν δέ ύλην γενητήν κα\ φθαρτήν [31]), ac plurirao ulruroque intervallo disiare demonstra-
μήτι ούκ άλόγως τδ τής άθεότητος έπικαλούσιν δνο mus (Deum enim increatum et aeiemum esse, ac
μα ; Εί μέν γάρ έφρονούμεν δμοια τψ Διαγόρα, τόσ sola menle et ratione et cognosci posse; materiam
α ύτα έχοντες πρδς θεοσέβειαν ενέχυρα, τδ εύτα- autem creatam corruplioni obnoxiam), nonne
κτον, τδ διαπαντδς σύμφωνο ν, τδ μέγεθος, τήν immerilo albeorum oomen iroponiturTNam si idem
χροιάν, τδ σχήμα, τήν διάθεσιν τού κόσμου* είκότως a c
2 8 3 Diagoras sentiremus, cum totac lanla babea-
άν ήμίν κα\ ή τού μή θεοσεβείν δόξα κα\ ή τού mus Dei colendipignora, ratum ordinem, perpeiuum
έλαύνεσθαι αιτία προσετρίβετο. Έ π ε ι δέ δ λόγος concentum, maguitudinem, colorem, figuran, de-
ημών ένα θεδν άγει τδν τούδε τού παντδς ποιητήν, ^ scriptiouem mundi; merito in atbeismi crimen, et
Bec inomatus. Eadem sententia occurrit infra n. 31. modopalum dispenit, adjecta etiam aecutatoribus
Non absimili sensu Synesius epist. 76 : Ούκ έθέλει damnatione et quidem tetriore. Quare cum Marcus
περιμένειν άλληλα τδ φώς κα\ τδ σκότος, άλλά νόμψ Christianos accusari vetaret, accusatis poenam non
ουσεως περιίστανται, vel ut esl apud Joan. Daroasc. eximerel. merilo Atbenagoras Hlius lesiimonio
Parallel., p. 532, άντιπεριίστανται. Non sese tavt- Christianorum innocenliam declarari contendit.
cem exspectare amant lux et lenebrtg^ sed lege naturmQuod quidem arguiuenlum sic Tertulliani aervie
u devitant. vibratur Apoioget., c. 2 : 0 senlenliam necessttale
(28) ΚεΛεύοντες μή όμονοείν. Omisit haec verba confu$am! Negai inquirendos ul innocentes, et man-
Gesuerus, ut parum quadrantia, suspicatur con- dal puniendo* ut nocentes. Parcil el tcevil: di$$imu-
jungi deberecum his quse precedunt, ita u l lfcga- lat et animadvertil. Quid temetipsam, censura, circum-
lar : θείψ νόμψ κελεύοντι μή όμονοείν. Suffridus ac venis ? Si damnas, cur non et inquiris ? Si non inqui-
atictor editionis Oxon. nihil mutandum putant; ri$, cur non et absolvi$ ? Haec Terlulliani dicta de
ulerque sic interpretatur, quasi dicat Athenagoras Trajani edicto haud scio an melius quadrent in edi-
•etuisse imperalores, ne elhnici cum Chrisiianie clum M . Aurelii, qui Christianos non solum, u l
consenlirent. Ex quo nulla prorsus senlentia erui Trajanus, inquiri, sed eliam accusari vetabat, in ·
possit, quamvis diversam uterque cruere conetur. flicla accusaloribus ^ravissima poena, quod a Tra-
torrupti loci non diilicilis erit emendatio, si, ut par jano factum non legimus.
est, atlendamus. Lego ilaque μή μηνύειν; si nihil I (29) Τήν βασιΛείαν. Reg. 2 et tres Auglicani τής
horum α nobit admitti vos ihsi testet estis, qui nomen βασιλείας.
notirum deferri vetatis. Neias ambigere, quin respi- (30) Υπέρ άΛηθείας... έπιδιδόντες. Videlur ra-
cial Albenagoras ad aliquod imperalorum ediclura, tiocinalio Allienagorai duabus rebus, lanquam fun-
ex quo Chrislianorura eluceret innocentia. At vix damento, n i l i : 4° Moribus tanto veritatis amore i n -
ullo ediclo iraperalores innocenliam Cbrislianorum flammatis nihil inesse |>osse sceleris, quod l ^ u m
significaiuius declararunt, quam cum eorum noiuen severilalem reformidet; 2* Cbristianos, dum v i u n i
deferri velueruni. Trajanus Pltnto secundo rescri- pro veritate profundunl, non cedere adversariis,
pseral: Hoc grnus inquirendos guidem non e$se ob- nec ab eis vinci, sed potius vincere. Uis suppoeilis,
y
iatos vero puniri oportere, u t a i t Tertull. Apologet., sic raliocinalur Atbenagoras : Si nunc Chnsiiani,
c. 2. Adrianus in Epislola ad Minucium Fundanum cum impetrare non possunl ut leges observentur,
in ipsos delatores animadverlf jusseral, si Cbrislia- mortem libenler oppeluntpro veritate; quanloroa-
DOS solius religionis nomine accusarent. ldem sanxe- giscausa? suae conudcnt ei adversarios non melucul,
rat Anioninus in epistola ad commune Asiae. If. cuoi accusaloribug non jam nonien Chrisliani de-
Aurelius, elsi lam liberaliler cum Cbrislianis non ferendum erit, sed aequabili jure crimina probanda?
agebat, eos tamen accusari veluerat pauds annis Forte legendum ή τοίς διώκουσιν.
aulequaro ei hanc Apologiam Alhenagoras oflerret. (31) Γενητήν καϊ φθαρτήν. Unus ex Anglicanif
Sicut non palam ab ejusmodi hominibus, inquit Ter-
codicibus γεννητήν κα\ φθαρτήν.
tuliianus Apologet., c. 5, poenam dimovit, ita atio
899 ATHENAGORJE PHILOSOPHl C H R I S T I A N I 900
in capitis jiidiciura vocaremur. Sed quia doctrina Α αυτόν μέν ού γενόμενον (δτι τδ Ον ού γίνεται,
noslra unura Deum agnoscit, qui ingenilus ipse άλλά τό μή δν), πάντα δέ διά τού παρ' αυτού λόγου
(quod enim csi non fit, sed quod non est) omnia per πεποιηκότα · έχάτερα άλόγως πάσχομεν, κα\ κακώς
Verbum suum fecit; utrumque praHer rationem pa- άγορευόμεθα χα\ διωκόμεθα.
tirour, ut et male audiamus et vexemur.
5. Poetarttm de uno Deo lestimonia. — Ac poelae 5. Καλ ποιηταΐ μέν κα\ φιλόσοφοι ούκ έδοξαν άθεοι,
quidem et philosophi nequaquam athei visi sunt, έπιστήσαντες περ\ θεού. Ό μέν Ευριπίδης έπ\ μέν
cum dc Deo quxrerent. Euripides de iis, qui i n - τών κατά κοινήν πρόληψιν άνεπιστημόνως ονομαζό
scienter ex pnpjudicata vulgi opinlone appellantur μενων θεών διαπορών *
dii, dubius et incertus :
Debebat alto Jupiter $i ett in polo "ύφειΛε £' εϊπερ ε*στ* έν ούρανφ
Haud perculisse rebu* adversis probum. Ζεύς* μή τδν αύτδν (32) δυστυχή καθιστάναι.
De eo autem, qui scientia percipitur (quemadmo- Έ π \ δετού κατ'επιστήμη ν νοητού (ώς εκείνος δογμα
dum idem poeta decernens et asseverans): τίζων [33])·
Videsne sublimem hurtc, qui et immensum cethera, Όρξίς τδν ύψού (54) τόνδ" άπειρον
R
αΙθέρα,
Ulnisque terras humidis circum tenet ? ** Καϊ γήν πέριξ έγονΟ* ύγραϊς έν άγκάΛαις;
Jovem (Bslimabis hunc hunc deum decernito.
9
Τούτον (35) νόμιζε Ζήνα, τόνδ' ήγού θεόν.
Horum enim nee naturas, quibua nomioa imponi Τών μέν γάρ ούτε τάς ουσίας, αΓς έπικατηγορείσθαι
solent, subesse, τδ δνομα συμβέβηκεν, ύποκειμένας έωρα,
(Ζήναγαρδστιςέστϊ Ζεύς, ούχ οϊδα(Ζβ)πΛήνΛόγι ή
(Quis namque Juppiler haud scio prater sonum). { 9
nec nomina rebus subjectis imponi videbat. Quo- ούτε τά ονόματα καθ' υποκειμένων κατηγορεί σθαι
rura ergo nulla subest natura, quid eis prosint no- πραγμάτων · ών γάρ αί ούσίαι ούχ υπόκεινται, τί
mina? Illum autem invisibilcm ex operibus inqui- πλέον αύτοίς τών ονομάτων; Τδν δέ άπδ τών έργων
rens, ea videbai, quae manifesla sunt in aeibere et όψει τών άδηλων (37) νοών τά φαινόμενα, αέρος, αί-
•erra. Gujus ergo extant opera, cujusque spiritu θέρος, γ η ς . Ού ούν τά ποιήματα, κα\ ύφ' ού τ φ
regunlur, hunc Deum esse perspiciebat, (ei eliam πνεύματι ήνιοχείται, τούτον κατελαμβάνετο είναι
Sophocle, qui dixit, θεδν (συνφδοντος τούτψ κα\ Σοφοκλέους,
Unu$ profecto ett, unut e$t tantum Deui Είς ταϊς άΛηθείαισιν (38), εϊς έστιν θεδς,
Cceli atque lerra eonditor laimimm, "Ος ούρανόν τ" έτευξε χαί γαϊαν μακράν,
assentiente circa Dei naluram, quae divina opera C πρδς τήν τού θεού φύσιν τού κάλλους τού εκείνου
implet pulcbritwdine), utrumque el ubi Deum esse πληρουμένην [39]), έκάτερα, καλ πού δεί είναι τδν
(32) Μή τόν αυτόν. Recte observavit Gesnerus forlasse dedit Albenagone iseiusdem poelae versus,
legendum esse έσθλόν. Ibidem tres Anglicani κα quem cilant Justinus in libro De monarchia, et Gle-
θεστάναι. mens Alcx. Protrept. p. 4 5 :
(33) Ώς εκείνος δογματίζων. Samuel Petitus Τδν πάνθ' όρώντα κ'αύτδν ούχ δρώμενον.
Var. Lect. lib. m , cap. 3, legendum pulat, ώς έχει Qui cuncta cernit, ipse sed non cernitur. Sed illud
νούς, δογματίζων, quod idem est ac apte et ut sana ύγραίς έν άγκάλαις dubitare nou sinii quin aethe-
mens ροίία/αί.Gesnerus legit, δτι θεδς, δογματίζων. rem Euripides appellaveril Deum.
Edilor Oxoniensis, ώς εκείνος ό θεδς δογματίζων, (35) Τούτον. Duo Anglicani codices, τούτο.
illum Deum esse affirmans. Sed parenthesis, quani
(36) Ούκ οΐδα. Sic codices omnes manu cxarali.
apposui, videtur reni expedire, nosque inutiliuin Male in editis οιδεν. GaHerum bic versus accuratius
conjecturarum labore levare. Si quis lamen legere a Justino ex Euripidis Uecuba citatur iu lib. De
malil ούτως εκείνος, $ic ille decernens et asseverans; monarch.:
eo.probabilior erit haec emendaudi ralio, quod vocis
ούτως duse priores littere facile, ob siroililudinem Ζεύς , δστις εί Ζεύς, ού γάρ οιδα πλήν λόγψ.
cum precedentibus, excidere poluerunt. (37) "Οψει τών άδήΛων. Gesnerus legit δψει o i x
134) Όρφς τόν νψον. Hos versus Athenagoraa άδηλων. Edilor Oxoniensis [δψει τδν άδηλον. Atquc
lectit ab ea sententia in quam accipi solent. Sic D
cnim eos inlerpretatur Gicero lib. u Nat. deorum :
baec quidem lucis aliquid bis tenebris aflerre pos-
sunt. Sedcum in ulroqueRegio el utroqiie Oilobon.
el Orat. legamus τά φαινόμενα αέρα, αίθέρος, γ ή ς ,
Vides sxblime fmum immoderatum oeihera, facilis suspicio est illud αέρα corruptum csse, e l
Qui terram tenero circumjectu amptectitur, ex alia voce, quam librarii non belle legerint, o r -
Hunc tummum habeto Divum, hunc perhibeto J ovem.tum esse. Guin enim illud αέρα, non consenlit cum
Liquet Euripidis versus sic a Gicerone reddi, ut sequenlibus vocibus αίθέρος, γής, lnni vero in le-
jether, qui terram circumplectitur, pro Deo babeii- slimonioEuripidis,quod boc loco explanat Atbena-
dus sit. Sed aliter inlerprelandi necessiialem mihi goras, nulla l i l menlio aeris, sed tamtim aeiberie e l
ailulit Aihenagoras, qui non aetherein pro Deo ba- lerrse. Quare pro αέρα lcgendum puto έωρα, sicane
bcri ab Euripide existiroat, sed eum qui el aHberem scnbendum : Τδν δε άπδ τών έργων δψει τδν άδηλον
et terram compleclilur. Nam 1 ° Euripideni laudat νοών, τά φαινόμενα έωρα αίθέρος, γής.
Atbenagoras, quod Deum ex operibus in aelbere el (38) ΆΛηθείαισιν. Fronto Ducaeus άληθείησιν.
terra manifeslis cognosci doceat. Non xlberem Reg. 2et 3, Angl. άληθείαις.
ergo, sed eum, qui aelberem complectilur, Deum ab (39) ΠΛηρουμένην. Ua codices mss. summo
Euripide credidit agnosci. 2° Euripidem loqui de- consensu et ediliones Ducaii et Oxon. Aliae πληρου·
clarat de Deo qui scientia tanlum cognosciuir, έπ\ αέvωv.LanguseLGcsneΓU3dllln legunl πληρουμενων
τού κατ' έπιστήμην νοητού, nedum de «Ibere hos εκάτερος pro έκάτερα, miriun in niodiiin aberra-
veraus acceperil. Sic interprelandi Euripidis locura runl. Suffridus bauc ainal conslruclionem : Γαίαν
901 LEGATIO PKO CHR1STIANI9. 90i
Θεδν, χαλ δτι ένα δεί είναι (40), διδάσκων (41). Α oporleat, et nnuro esse oportere demonstrans.
β. Καί Φιλόλαος δέ, ώσπερ έν φρουρά, πάντα ύπδ 284 6. Philosophorum de uno Deo sententia. —
τού Θεοΰ περιειλήφθαι λέγων, χα\ τδ ένα είναι, χαλ Philolaus autera lanquam in carcere, omnia a Deo
τδ ανωτέρω της ύλης, δεικνύει. Αύσις δέ χαλ comprehendi asserens, et unum esse, et supra maie-
δψει (42) * δ μέν άριθμδν ά ^ η τ ο ν ορίζεται τδν θεδν, riam esse demonstrat. Lysis vero et Opsimus Deum
δ δέ τοΰ μεγίστου τών αριθμών τήν παρά τών εγγυ definiunt, aller quidera numerum non enarrabilem,
τάτων (43) υπεροχή ν. ΕΙ δέ μέγιστος μέν άριθμδς δ alter autem id quo maximus numerus proximum
δέχα, χατά τούς Πυθαγοριχούς, δ τετραχτύς τε ών, sibi numerum superat. Igitur si maximus nume-
χαλ πάντας τούς αριθμητικούς χαλ τούς άρμονίους rus, ut Pythagoricis placet, denarius est, ulpole
περιέχων λόγους, τούτψ δέ εγγύς παράχειται δ εννέα · quaternarius, ac numerales omnes rationes et har-
μονάς εστιν δ Θεδς, τοΰτ' έστιν εΓς. Έν\ γάρ υπερέ monicas in se continens, eumque novenarias pro-
χει δ μέγιστος τδν έγγυτάτω ελάχιστον (44) αύτώ. xime antecedit; unitas est Deus, id est unus. Uni-
Πλάτων δέ κα\ Αριστοτέλης (χαί ούχ ώς επιδεικνύων tate enim maximus numerus eum superat, qui pro-
τά δόγματα τών φιλοσόφων έπ' ακριβές, ούτως ά εί- xime minor est ipso. Platonis etiam et Aristolelis
ρήκασι ιτερί Θεοΰ, διέξειμι. Οίδα γάρ, δτι δσον συνέ- sentenliam exponaro. Ncc lamen quasi philosopho-
σει καλ ίσχύι τής βασιλείας πάντων υπερέχετε, τοσ rum placita accurate demonslrans* ita eorum de
ούτον καλ τώ πάσαν παιδείαν ακριβού ν , πάντων Deo dicta persequor. Scio enim quantum prudenlia
κρατείτε · ούτω καθ' έκαστον παιδείας μέρος κατορ- et imperii poteotia omnes superatis, tanto eliam
θοΰντες, ώς ουδέ οί έν αυτής μόριον άποτεμνόμενοι. accurata omnis eruditionis investigatione omnibus
Άλλ' επειδή αδύνατον δείκνυε ι ν άνευ παραθέσεως prastare, sic iu singulis doctrinae partibus versan-
ονομάτων, δτι μή μόνοι είς μονάδα τδν Θεδν κατα- tea, ut ne i i quidem, qui unam aliquam illius par-
κλείομεν, έπ\ τάς δόξας έτραπόμην [45])' φησιν ούν tem avellunl, tanlum asscquantur. Sedquia demon-
ό Πλάτων* Τόν μένποιητήν χαϊ πατέρα τούδε τον slrari non potest sine apposilione nominum Deum
παντός εύρεϊν τε έργον, χαϊ εύρόντα, είς πάν non anobis solis in unitatein includi, converti me
τας (46) αδύνατον Λέγειν · ένα τδν άγέννητον *α\ ad opiniones. Ait igitor Ptoto iCreatorem et Patrem
άίδιον νοών Θεόν. Εί δ' οιδεν κα\ άλλους, οίον ήλιον hvjus universi invenire difltcile esl; invenlum apud
καλ σελήνην κα\ αστέρας, άλλ* ώς γεννητούς οΐδεν omiies eloqui impossibile; unum ingenilum el ajter-
αυτούς · θεοί θεών(\Τ), ών έγώ δημιουργός, πατήρ num inlelligens Deum. Qnod si et alios agnoscit,
τε έργων, αδύνατα έμού μή θέΛοντος. Τό μέν ούν ut solem, luuam, et stellas, ut crealos agnoscit :
δεθέν πάν, Λυτόν. Εί τοίνυν ούκ έστιν άθεος Πλά- Q Dii deorum, quorum ego opifex, et pater operum, qum
των, Ινα τδν δημιουργδν τών δλων νοών άγέννητον dissolvi non possunt me nolenle. Quidquid autem
Θεόν · ουδέ ημείς άθεοι, ύφ' ού λόγω δεδημιούργηται vinctum est solvi potest. Si igiiiir non alheus Plato
καλ τ ψ παρ' αύτοΰ πνεύματι συνέχεται τά πάντα, unum opiticem oinniuraiiitelligensingenilum Deum;
τοΰτον είδότες καλ κρατούντες Θεόν. Ό δέ Αριστοτέ neque nos atbei, a quo otnnia per Verbum crcata
λης καλ οί ά π ' αυτού, ένα άγοντες οίονει ζώον σύν- sunt, et cujus spirrtu continentur, eum agnoscentes;
θετον (48), έκ ψυχής κα\ σώματος συνεστηκότα λέ et tenentes Deum. Aristotcles et qui eum sequuntur
γουσι τδν Θεδν, σώμα μέν αύτοΰ τδ αίθέριον νομί- unum agnoscentes, veluti compositum quoddam
ζοντες, τούς τε πλανωμένους αστέρας κα\ τήν σφαϊ- animal, ex corpore et anima consiantem inducunl
ραν τών απλανών κινούμενα κυκλοφορητικώς, ψυχήν Deum; corpus illius assignanles aelherem et slellas
δέ, τδν έπ\ τή κινήσει τοΰ σώματος λόγον · αύτδν μέν errantes, et lixarura sphaeram, quae in orbem* I U O -
»
μακράν πληρουιιένην τοΰ κάλλους τοΰ εκείνου πρδς (41) Αιδάσχων. Haec ad Sopboclem non referun-
τήν τοΰ Θεου φυσιν. A l illud πρδς τήν τού Θεού φύσιν tur (is eniro non docebat, ubi Deum esse oporteal)
referri ad praecedens vcrbum συνάδοντος, non vidit sed ad Euripidem, qui tublimem illum, ctijus ulnis
Suflridus. Neque id etiam animadvertit cruditus aether et lerra coiuiuentut, solum Deum esse pro~
editor Oxoniensis, qui ita reddit : Prceter naturam Q nuntial
Dti iUa mundi pulchriludine abundantem, hcec duo .(42) "Οψει. Meursios in Denario Pylbagorico
iusuper o$tendens,'etc. Perabsurde natura divina legit "Οψιμος pro corrupla hac voce δψει.
impleri dicitur raundi pulcbritudine; nec quidquain (43) Παρά τών εγγυτάτων. Jauidudum monuit
magis pugnat cura senlentia quam Athenagoras ex Gesnerus Iegendum τδν έγγυτάτω, ut paulo post
Euripidis versibus deducit. Diflicilem et corruptum legilur.
locum sanare conatus sum legendo, τοΰ κάλλους τά (44) ΈΛάχιστον. Mallet Gesnerus αριθμόν, sed
εκείνου πληρουμένην. Euripides euni pro Deo agno- nibil muiandum.
scil cujus opera videbat; Sophocles unumesse Deum (45) Έτραπόμην. Unus ex Anglicanis έπετρα-
asseverat, qui ca*lum et terram condidit. Ulerque πόμην, ac paulo post τδν δέ τοΰ παντός.
consentit de Dei natura, quae opera sua pulchrilu- ΕΙς πάντας. Tres Anglicani εϊς πλήθος.
dine implet. Themislius ait in teriia oratione, Jft-
.1
θεοί θεών. Hic locus aliier apud Platonem
nervam ex Palru capile prosilientem implevisse ca> in Timaeo ubi pro bis vocibue αδύνατα έμοΰ μ%
lumprinuBva pulchritudine; implevissesolem etlunam θέλοντος, habemus : Δι' έμοΰ γενόμενα άλυτα έμου
tt alia astra. Ή 'Αθηνά, έκθορούσα τής τοΰ πατρδς γε θέλοντος. Giceronero, qui verlit, < roe invito >, le-
κεφαλής, κατέπλτισε μέν ούρανδν τοΰ πρώτου κάλ gisse μή θέλοντος probat Η. Slephanus.
λους, κατέπλησε οέ $λιον κα\ σελήνην κα\ τά λοιπά (48) Ζώον σύνθετον. Sic exponitur sententia
άστρα. Arisiotelis apud Plutarcbum 1. De Placit. philo-
(40) ETva^. I^rum τδν Θεδν tres Angl. codices soph., c. 7.
el R ^ j . secundus.
903 A T H E N A O O R J E PHILOSOPHI CHRISTIANI 904
ventur; animam yero, rationem, quae corporig Α ού κινούμενον, αίτιον δέ της τούτου κινήσεως γινόμ»-
motui praeest, ipsam quidem minime mobilem, aed νον. 01 δέ άπδ της Στοάς, κάν ταίς προσηγορίαις κατά
eflicicDtem ut illud moveatur. Sioici, etsi aecundum τάς παραλλάζεις της ύλης, δι ής φασι τδ πνεύμα
1
niauriae rautationes, per quam Dei spiritum dicunt χωρείν τού θεού, πληθύνωσι τδ θείον τοίς δνόμασι,
permeare, Deum oominibus mulliplicant, revera τ φ γοΰν έργω ένα νομίζουσι τδν θεδν. Εί γάρ δ μέν
unicura staiuunt Deum. Nam si Deus ignis est arli- θεδς πΰρ τεχνικδν όδω βαδίζον έπ\ γενέσεις κόσμου,
ficiosus ad mundi generationes via progrediens, ac έμπεριειληφδς (49) άπαντος τούς σπερματικούς λό
seminales omnes rationes, secundum quas omnia γους, καθ' ούς έκαστα καθ' είμαρμένην γίγνεται, τδ
fato eveniunt, in se complectens; ei ejus spiritus δέ πνεύμα αύτοΰ διήκει δι' δλου τοΰ κόσμου * ό θεδς
totum mundum pervadit; unus est gecundum illos είς κατ' αυτούς, Ζεύς μέν κατά τδ ζέον της ύλης,
Deus, qui Jupiter vocatur pro fervida materiae parte, ονομαζόμενος · "Ηρα δέ, κατά τδν αέρα · καί τά λοιπά
Juno pro aere, et aliis nominibus designatur pro καθ' έκαστον της ύλης μέρος δι* ής κεχώρηκε, κα
singttlis maleriae, quam permeat, panibus. λούμενος.
7. Chrlstianorum longe pnestanUordoctrina, quam 7. "Οταν οδν τδ μέν εΐναι Ιν τδ θείον, ώς έπϊ τδ
poetarum et philoiophorum. — Cum igitur unum πλείστον, κάν μή θέλωσι, τοίς πάσι συμφωνήται, έπ\
esse Delim, ut pluriroum vel invili faieanlur onines, ° τάς αρχάς τών δλων παραγινομένοις, ημείς δέ κρα-
ubi ad uriiversorum principia venerunt; cumqne τύνωμεν τδν διακοσμήσαντα τδ πάν τούτο, τούτον εί
nos eum, a quo haec universitas ornata cst, Deum ναι τδν θεόν · τίς ή αίτία, τοίς μέν, έπ' αδείας έξεί-
esse conflrniemus; quid causse est, cur istls 285 ναι κα\ λέγειν κα\ γράφειν περί τοΰ θείου ά θέλου-
impune de Deo dicere quod libuerit et scribere liceat, σιν * έφ' ήμίν δέ κείσθαι νόμον, οί έχομεν δ τι καλ
nobis autem posita sit lex, qui quod et intelligiraus et νοοΰμεν κα\ όρθώς πεπιστεύκαμεν, ένα θεδν είναι,
rccte crediinus unum esse Deuni, id verilatis signis αληθείας σημείοις κα\ λόγοις παραστήσαι; ΠοιηταΧ
et rationibtis demonatrare possuinus ? Nam poelae et μέν γάρ κα\ φιλόσοφοι, ώς κα\ τοίς (50) άλλοις, έπέ-
pbilosophi, ut res alias, ita banc quoqne conjiciendo βαλον στοχαστικώς, κινηθέντες μέν, κατά συμπάθειαν
attigere, ex quadam divini flalus counatione, a sua τής παρά τοΰ θεοΰ πνοής, ύπδ τής αύτδς "αυτού ψυ
quisque inente impulsi, ut teniarent, num veruin χής έκαστος ζητήσαι, εί δυνατδς εύρείν κα\ νοήσαι
invcnire et inlelligere possent. Sed tanlum in eis τήν άλήθειαν τοσούτον δέ δυνηθέντες (5!) δσον πε-
facultatis roiniroe iuvcntum est, ut rein invesliga- ρινοήσαι ούχ εύρηνται δν ού παρά θεοΰ περί θεοΰ
tione assequerentur; quippe cum de Deo non ab άξιώσαντες μαθείν, άλλά παρ' αύτοΰ έκαστος. Διδ
ipso Dco, sed a se quigque discendum sibi esse C άλλος άλλως έδογμάτισεν αυτών καί περ\ θεοΰ
eiistimaggent: undc etiam alius aliter slatuit et de κα\ περ\ ύλης κα\ περ\ ε Ιδών καλ περ\ κόσμου. Ημείς
Deo ct de materia et de formis e l de mundo. Nog δέ, ών νοούμεν καί πεπιστεύκαμεν, έχομεν προφήτας j
aulem eorum, quas pcrspicimus et credimus, tcsles μάρτυρας, οί Πνεύματι ένθέω (52) έκπεφωνήκασι κα\ ί
babeinue propbclas, qui divino Spiritu afllati de περ\ τοΰ θεοΰ κα\ περ\ τών τοΰ θεοΰ. Είποιτε δ' άν
Deo ac rebus divinis pronunliarunl. Atque id qui- κα\ ύμείς, συνέσει κα\ τή περί τδ δντως θείον εύσε-
dem ipsi quoque coniirmabilis, qui prudentia et pie βεία τούς άλλους προύχοντες, ώς έστιν άλογον, παρα·
tale io vcruiu Numen caeleros superaiis, alienum λιπόντας (53) πιστεύειν τψ παρά τοΰ θεοΰ Πνεύματι,
esse a ralione, ut Dei Spiriiui, qui prophelarum ώς όργανα κεκινηκότι τά τών προφητών στόματα,
ora, tanquam instrumenla pulsavK, credere super- προσέχειν δόξαις άνθρωπίναις.
ssdentes, animura ad humanaa opinionea adjunga-
mua.
8. lncommoda ex pluribus diii cotuequentia. — 8. "Οτι τοίνυν είς έξ αρχής δ τούδε τοΰ παντδς
Unum igilur ab initio esse hujus universi creatorem ποιητής θεδς, ούτωσ\ σκέψασθε, ίν' έχητε καλ τδν
Deum, ad bunc modum considerate, iit noslram λογισμδν ημών τής πίστεως. Εί δύο έξ αρχής ή πλεί-
etiam cum fide conjunclam ratiocinaliunem perspi- D ους ήσαν θεοί, ήτοι έν ένλ καί τούτψ ήσαν, ή ίδίι
cialis. S i duo essent ab initio vel plures d i i ; vel in έκαστος αυτών. 'Εν μέν ούν ένϊ καλ τούτψ είναι ούκ
(49) Έχϊ γενέσεις χόσμον, έμχεριειΧτχφός. Men- dem causam afferunt mulli alii scriptores, in pri-
dose apud Plularcbmn loco jam citato, έπ\ γενέσει mis Lactantius, qui 1. ι /iwf., c. 4, sic loquilur:
κόσμου έμπεριειληφότος. V i d . Euseb. Prcep. Ευ. Neque ego nunc eorum sludium reprehendo, qut re-
l.,*v, c. 44. ritatem scire voluerunt, quia naturam hominis Deus
(50) Ός xol τοις. Legit Gesnerus οί κα\ τοίς. veri adipiscendi cupieniis&imam facit; $ed id arguo,
Sed nihil mutandum. id revinco quod honestam iUorum et oplimam volun-
f
(54) Τοσούτον δέ δννηθέντες. Sic legitur totus tatem non sit secutus effectus, qnia neque quid esset
hic locus i n cod. Clarom: Τοσούτον δέ δυνηθέντες verum ipsum sciebanl, neque quomodo, aut ubi aut
%
περινοήσαι, περ\ θεοΰ άξιώσαντες μαθείν, άλλά παρ' qua mente quwrendum. Et 1. i v , c. 2 : Quid auiem
αύτοΰ έκαστος. Gesnerus legit τούτον δέ δσον μή putemus fui$se causie, cur tot ingeniti, tottjue tem-
δυνηθέντες* sed cum Albenagore verba verbis L a - poribus Kummo sludio et labore quasita non repenre*
tinig reddila commodain babeant seulenliam, nihil iur, nisi quod eam philosophi exlra fines tuos qumie-
prorsus mutandum est, pncter illud δν antc ούκ runl. Vid. Juslinum Cohort.
άξιώσαντες, quod aut lollendum est ut inutile, aut (52) Ενθέω. Unus Angl. έν θεψ.
liiutanduin in oi vel ώς. Gur autem philosophi cuin (53) ΠαραΛιχόντας. Tres Angl. παραλιπόντες,βΙ
feritaleiu qiwerereut, invenire non potuerinl, eam- infra έχοιτε.
905 L E G A t l O PRO C H R I S T I A M S . 906
ήδύναντο. Ού γ ά ρ εί θεοί, δμοίοι · άλλ* δτι άγένητοι, Α uno et eodem loco essent, Yel ιη suo quisque gepa-
ούχ δμοιοι (54). Τά μέν γάρ γενητά δμοια τοίς π α - ratim. l n uno quidem et eodem eese non possent.
ραδείγμασι* τά δέ άγένητα ανόμοια, ούτε άπό τίνος, Neque enim si dii sunt, gimileg esse possint; sed
ούτε πρός τινα γενόμενα. Ει δέ ώς χε\ρ καί οφθαλμός quia ingenili, rainirae eimilee. Nara quae genila
χαλ πους περί έν σώμα είσιν, συμπληροΰντες τ ά sunt, exemplaribos gimilia gunt: ingenita vero dia-
μέρη, Ινα έξ αυτών συμπληροΰντες, δ Θεός εϊς · καί gimilia, cura nec ab alio oita, nec ad aliud exprcssa
τοι ό μέν Σωκράτης , παρ' δ γεννητδς κα\ φθαρτός, sint. Quod si, quemadmodum manug, oculug, peg
συγκείμενος καλ διαιρούμενος είς μέρη« δ δέ θεός circa unum corpus versanlur, el dom parleg com-
άγένητος καλ απαθής κα\ αδιαίρετος. Ούκ άρα συνε- pleni, unum ex se efficiunt, ita Deus unug esi; ve-
στως έ χ μερών. Εί δέ Ιδία έκαστου αυτών δντος, τού rum illud quidem est Socratem, quatenug genilus
τδν κόσμον πεποιηκότος, ανωτέρω τών γεγονότων et corruptioni obnoxius est, compositum esse et
χαλ περ\· ά έποίησέ τε καί έκόσμησε, πού δ έτερος, ή divisum in parles; Deus autem, curo ingenitug sit
οί λοιποί; Εί γάρ δ μέν (55) κόσμος, σφαιρικός άπο- et perpessionis ac divisionis experg, non aane con-
τελεσθε\ς, ουρανού κύκλοις άποκέκλεισται, ό δέ τού gtat ex parlibos. Si vero seorsum quisque fuerint;
χόσμου ποιητής ανωτέρω τών γεγονότων επέχων αύ- cum mundi creator supra mundum sit et circa ea
τόν τή τούτων προνοία, τίς δ τού έτερου θεοΰ ή Β quae condidit et ornayit, alter aut reliqui ubi erunl?
τών λοιπών τόπος; Ούτε γάρ έν τ ώ κόσμψ έστ\ν, Nam si mundus, cum sit rotundus, coeleslibitg
δτι έτερου εστίν · ούτε περ\ τόν κόσμον · υπέρ gphserig concluditur, m u n d i autem conditor Deug
γάρ τοΰτον δ τοΰ κόσμου ποιητής θεός. Εί δέ gupra opera sua vergatur, ad eorum proTidentiam
μήτε έν τ ψ κόσμψ έστ\, μήτε περλ τόν κόσμον (τδ advigilans : quis erit alterius Dei aut eaeterorum
γάρ περ\ αύτδν πάν ύπό τούτου κατέχεται), πού locug ? Neque enim in mundo est, cum sit alterius;
έστιν; Ανωτέρω τοΰ κόσμου και τοΰ θεοΰ; έν έτέρψ neque circa mundum; supra bunc enim m u n d i con-
κόσμω, ή περλ έτερον; άλλ εί μέν έστιν έν έτέρψ ditor Deus. S i Tero neque in mundo est, neque
1
καλ περί έτερον, ούτε περ\ ημάς έστιν έτι. Ούτε γάρ circa mundum (lotus enim ille circuitus ab opiCoa
κόσμου κρατεί, ούτε αυτός δυνάμει μέγας εστίν · έν occupatur), ubinara est? Supra mundum et Deum t
γάρ περιωρισμένψ τόπω εστίν. Εί δέ ούτε έν έτέρψ fn alio mundo, autcirca alium? Sed, gi i n alio est,
χόσμφ έστιν (πάντα γ ά ρ ύπδ τούτου πεπλήρωται), vel circa alium, non jam circa nos est; neqiie
ούτε περλ έτερον (πάντα γάρ ύπδ τούτου κατέχεται), enim m u n d i dominatum tenet, nec polestas ejits
κα\ ούκ Ιστιν, ούκ δντος έν φ έστιν. "Η τί ποιεΓ, inagna est,'286 c u m i n
circunigcripto loco ver-
έτερου μέν δντος ού έστιν δ κόσμος, αυτός δέ άνω- Q setur. Quod gi neque in alio mundo egt (omnia
τέρω ών τοΰ ποιητοΰ τοΰ κόσμου, ούκ ών δέ ούτε έν enim ab isto implentur), neque circa alium (oronia
κόσμψ, ούτε περ\ κόσμον; 'Αλλ* έστι τ \ Ιτερον, ίνα enim ab isto tenentur), jam profecto nullus est,
που στή δ γενόμενος κατά τοΰ δντος (56), άλλ* υπέρ cum nihil sit in quo versetur. Aut quid faciet, si
αύτδν δ θεός καλ τά τοΰ θεοΰ. Καί τίς έσται τόπος, cum ab alio mundus teneatur, ipse supra condito-
τά υπέρ τδν κόσμον τούτου πεπληρωκότος; άλλά προ rem m u n d i , nec tamen in mundoaut circa muodum
νοεί (57); Και μήν ουδέν, εί μή προνοεί, πεποίηκεν. versetur? Sed estne quidpiam, in quo stare possit ?
Εί δέ μή ποιεί, μήτε προνοεί, μήτε έστί τόπος έτε Verum quis erii iste locug, cum ab opifice quae gunt
ρος έν ψ έστιν είς ούτος έξ αρχής κα\ μόνος δ ποιη gopra mundum impleantur? Num etiam providei?
τής τοΰ κόσμου θεός. Nihil sane ab co factam, nisi provideat. Quod si
nec facil quidquaiK, nec providet, nec alius est locus, in quo versetur, unus est ille ab initio
cf solus mundi opifcx Dcus.
9. Εί μέν ουν ταίς τοιαύταις έννοίαις άπηρκούμε- 9. Rationem confirmant lestimonia prophelarum.
θα, άνθρωπικόν Αν τις είναι τόν καθ* ημάς ένόμισεν — Si ejusmodi tantura rationibus niteremur, do-
λόγον. Έ π ε \ δέ αί φωνα\ τών προφητών πιστούσιν clrina nogtra nonnnlLis bumana Yiderelur. Sed quia
ημών τούς λογισμούς (58) (νομίζω κα\ υμάς (59), φι D prophetanim vocibus argumenla nogtra conflrman-
λομαθέστατους καί έπιστημονεστάτους δντας, ούκ lur (non enim vobis, qui lilleratissimi et doctissimi
Ανόητους γεγονέναι ούτε τών Μωύσέως, ούτε τών eslis, ignoia esse puto Moysis scripia aut Isaiae, aut
(54) ΆΛΛά δτι άγένητοι, ούχ όμοιοι. Sic babct assuias essc dubito ab co, qui prius addiderat simi-
codex Glarom. Sic cliatn ι Reg. nisi quod alia ma- lem \occm, κα\ γενητοί, u l duo illi d i i , prailer
nus haud rcccns post άγένητοι addidcrat, u l cst scnlcutiaiu Atheuagorac, gcniti et ingenili dice-
fn aliis codicibus iis&s. c l e d i l i s ^ κα\ γεννητοί; cx rcntur.
quo tola Alhcnagora» de Dci singulariiate dispula- (57) Προνοεί. Rcg. 1 προνοή. Ibidero Rcg. 2, et
tio deibrmabaiur. Eadein raliocinalio occurril apud duo Angl. ουδέ. Lcgcnduin pulal Gcsnerus ουδέ
Joan. Daroasc. Jib. ν De fide, cap. 5. προνοεί εί μή πεποίηκεν. Sed inulilis ejusmodi
(55) ΕΙ γάρ ό μέν. Trcs Romani codices εί μέν cmciidalio loci niiniine nu:ndosi.
γάρ δ. (58) Λογισμούς. Duo Angl. c l Clarom. συλλο
(56) Ό γενόμενος κατά τού δντος. Pugnanl liscc γισμούς.
Terba cura Atbenagora seiilcntia, qui de duobus (59) Νομίζω καί υμάς. Lcgcnd. νομίζω γάρ υμάς*
illis dils, quog animi causa flngii» ita disputat, u i vcl νομίζω δέ. Primum icsiiinonium non repenlur
uimmque ingenitum ei incrcaltim ac proinde dissi- quoad verba. In secundo illiui, και μετά ταύτα, ma-
niilem essc ponal, quemadmoduni supra vidimus. lui rcddcrc, el novUsimus, u l in Yulgata.
Quaroobrem lias voccs in inierpiciaiidu ncglexi * ucc
P A T B O L . G R . V I . 29
907 ATHENAGORÊ PHILOSOPHl CHRfSTIANI 008
Jcremi& et aliorum propbetarum, qui menleel animo Α Ήσαΐου χαί Ιερεμίου, κα\ τών λοιπών προφητών,
exira ge rapii, impellenle Spirilu sancto, quae ipsis οί κατ' έκστασιν τών έν αύτοίς λογισμών, κινήσαντος
inspirabantur, ea aunt l o c u l i ; ulente illis Spirilu αύτους τού θείου Πνεύματος, Α ένηργούντο έξεφώνη-
sancto, velut si tibiam inflel tibicen). Quid igilur σ α ν συγχρησαμένου τού Πνεύματος, ώσε\ καί αυλη
illi ? Dominui Deus noster : non comparabitur aliug τής αύλον έμπνεύσαι) (59*). Τί ούν ούτοι; Κύριος ό
ad illumEt rursus : Ego $um Deus primus et no- θεός ημών · ού Λογισθήσεται έτερος πρός αυτόν.
vis»imu$,et prceter me non est Deus. Similis anteme Κα\ π ά λ ι ν Εγώ θεός πρώτος καϊ μετά ταύτα *
non fuit Deus, et po*t me non erit. Ego $um Deu$,et καϊ πΛήν έμού ούκ έστι θεός. "Ομοιος έμπροσθεν
non est prccter me*. Et de magnitudine ejtis : Cce- έμού ούκ έγένετο άΛΛος θεός, καϊ μετ" έμέ ούκ
lum mihi ihronus est, terra vero scabellum pedum έσται. Εγώ ό θεός, καϊ ούκ έστι πάρεξ έμού (60).
meorum. Quam domum (edificabitis mihi, aul quis Κα\ περ\ τού μεγέθους · Ό ουρανός μοι θρόνος, ή
locus requieti$ me<B*l Scd vobis relinquo ut ipsos δέ γη, ύποπόδιον τών ποδών μου. Ποιον οίκον
libros adeuntes, eoruro expendatis oracula, ut con- οίκοδομήσετέ μοι, ή τίς τόπος τής καταπαύσεώς
sentanea de causa injuriara a nobis propulselis. μον; Καταλείπω δέ ύμιν (61), έ π ' αυτών τών βι
βλίων γενομένοις, άκριβέστερον τάς εκείνων έξετάσαι προφητείας, δπως μετά τού προσήκοντος λογισμού
τήν καθ* ημάς έπήρειαν άποσκευάσησθε.
10. Christiani cum Patre Filium et Spiritum san- Β 40. Τδ μέν ούν άθεοι μή είναι, ένα τδν άγένητον
cium colunt. — Satis igitur demonstratuni a me est κα\ άΐδιον καί αόρατον κα\ απαθή κα\ άκατάληπτον
atheog nos non esse, qui unum ingenitum et seternuin κα\ άχώρητον, νφ μόνφ καί λόγφ καταλαμβανόμενον,
tenemus Deum, invisibilem et impassibilem, qui φωτ\ κα\ κάλλει κα\ πνεύματι κα\ δυνάμει άνεκδιη-
uec capi aut comprehcndi polest, qui sola mente et γήτψ περιεχόμενον, ύφ' ού γεγένηται τδ πάν διά τοΰ
ralione cognoscitur, ac luce el pulchritudine, et spi- αύτοΰ (62) Λόγου κα\ διακεκόσμηται κα\ συγκρατεί
/ i i u ac potentia non enarrabili circumdatus est, a ται, θεδν άγοντες, ίκανώς μοι δέδεικται. Νοοΰμεν
quo denique omnia per ipsius Verbum et creala el γάρ καλ Υίδν τού θεού. Κα\ μή μοι γελοίόν τις νο-
ornata sunt, et conservantur. Agnoscimus enim et μίση τδ Υίδν είναι τ φ θεψ. Ού γάρ, ώς ποιητα\ μ υ -
]>ei Filium. Nec quisquam ridiculum existimet suum θοποιούσιν, ουδέν βελτίους τών ανθρώπων δεικνύντες
Deo esse Filium. Neque enim, ut poelae fabulantur, τούς θεούς, ή περί τού θεού κα\ Πατρδς ή περ\ το3
qui nibilo meliores hoininibus inducunl deos, ita Υίού πεφρονήκαμεν. Άλλ* έστιν δ Υίδς τού θεοΰ Αδ-
de Deo fel Patre aut de Filio sentimus. Sed est F i - γος ;6δ) τοΰ Πατρδς έν Ιδέα καί ενεργεία (64).
lius Dei Verbum Patris in ideaet operaiione; ab Πρδς αύτοΰ (65) γάο κα\ δι' αύτοΰ πάντα έγένετο,
1 1 a
Isa. X L I , 4. Isa. X L V , 5; X L I I I , 40. Isa. LXYI, !.
(59*) Garet altero merobro pbrasig, quod quidem, C eal quam Verbum in quo mundi exemplar descri
Athenagorx, ut videtur, subinlellectum, ab anle- ptuin fuit, et per quod immdus creatus fuit. Notis-
cedenlibus Tcpelendum esl; sicque locus explican- sima est anliquis haec loquendi raiio. Yerbum apud
dus quaei «criptuui s i t : Έ π ε ί δε . . . . λογισμούς Philonem lib. De mundi opificio, p. 5, dicitur esse
(νομίζω γάρ ύαάς . . . . έμπνεύσαι), ούκ άν τις imindus inlclligibilis, sive mundi exemplar, quod
άνθρωπικόν τον καθ" ήμας ένόμισε Λόγον. E D I T . idem esl ac idca. Vocalur idea apud Glementem,
PATROL. Strom. v, p. 553, idea idearum apud Origenem l i b .
(60) Πάρεξέαού. Duo Angl. et Rcg. 2 add. σώζων. vi adv. CeU. p. 320. Neque aliud senserunl quicun-
(64) Ύμιν. t n u s Angl. υμών, et mox tres γενο que omnia in Vcrbo creala dixerunt. Sic etiain Ver-
μένων. bum apud antiquos scriptores vocatur, efleclio, sive
(62) Αιά τού αυτού. Reg. 4 et duo Anglicani δι' operalio, quia per eum omnia facta sunt; quale esl
αύτοΰ. Legilur tamen in Regio διά τοΰ supra l i - illud Tertulliani adv. Hermog. c. 2 0 : E r a l initium
neam. Ibidem inallem συγκροτείται pro eo quod ora- viarum (Sopbia) qvia cogitatio et disposilio prima
nes oditi et mss. habent συγκρατείται. Sophicc fit operatto de cogitalu viam operibus iw«li-
(65) Αόγος. Ulerque Bodl. ό Λόγος. luem. Eadein de causa Verbum appellatur εργα
(64) Έν Ιδέα καϊ ενεργεία. Accusatug Pctayio σία apud Justinum Dialog. n. 444, έργον apud T a -
Albeuagoras, quod Verbum cum Palre usque ad tianuin n. 5, quia nimirum per Vcrbum omnia
mundi creationem confundat. Sed nihil iniqiiius creata sunt. Docct ergo Albenagoras Filium nec
bac criminalione. Duo incommoda removet a F i l i i modo corporeo genituin esse, nee Palris eflicientiam
a i l t
generalione Atbenagoras. Ne quig sibi fuigeret Ghri- D proprielatem esse, sed veram et coaHernam Ge-
glianog de Filio Dei idem senlire ac poetas de filiig nitori personam
deorum, docet Filium Dei esse Verbum Palris in (65) Πρός αυτού. Valde mihi displicet haec gcri-
idea el operalione, ac proinde iUius generatiouem ptura. Neque enim, ut erudilo Biillo visum egl, idem
nibil commune babere cum stultis genliliam de d i - valel ac ύπ αυτού, neque ulluni afferri possil exem*
vinitate commenlis. Rursus nevideretur buoc Λόγον plam, in quo omnia πρδς τοΰ Λόγου creata dicantur,
i ι divinig ideis, veluii quamdam efficientiam et pro- pro eo quod saepissime usurpatur ύπδ τού Λόγου. Sed
prietatem, repouere, explanat bag voces in idea et si legarous προς αυτόν, praeclara exstabit senlenlia,
operalioM, ac demonglrat Dei Filium esse Verbum nempe omnia secunduin Verbum, sive gecundum
Palrii in idea et operatione, quia secundum iptum tt exemplar in Verbo descriptum creau esse. His
per ipsum omnia creala $unt, give quia, ui paulo enim verbis : Πρδς αύτοΰ γάρ κα\ δι' αύτοΰ πάντα
post leginws, Yerbum prodiit ut omnium idea ei έγένετο, continetur expticalio praecedeutium, έν
e/feciio font. ttaque Yerbum declarat Albenagoras ίδέα καί ενεργεία, nec «liflicile est animadverlere,
personam esse aequalera Patri, ut quae omaes Patrig quemadmodain lîlius Yerbum dicitur in operatione,
ideas possideat, et aeque omnipotens sti ac Pater. iiia omnla per eum facla sunt, iia etiaoi in idem
Naui Verbum in idea et operatione, give Yerbum
prodieng ut omnium sit idea et effectio, nibil aliud
3
ici, quia προς αυτόν omnia facia sunl. Dicebai n. 8:
Τά δέ άγέννητα ανόμοια, ούτε πρός τινα γενόμενα.
90Θ LEGATIO PRO CHR!8TIANfS. 910
ένδς δντος τοΰ Πατρδς κα\ τοΰ Υίού. 'Οντος δέ τοΰ ^ eo enim et 287 P ^ r e o m
oronia, cuni Pal«r
Που έν Πατρ\, κα\ Πατρδς έν Υίψ, ένότητι κα\ δυ et Filius imum sint. Cum autem Pater sit in Filio,
νάμει Πνεύματος (66), νούς κα\ Λόγος τοΰ Πατρδς, δ et Filius in Palre, unitate et virtute Spiritus, meng
Υίδς τού Θεοΰ. Εί δέ δΥ ύπερδολήν συνέσεως σκοπείν el Verbura Patris est Filius Dei. Quod si vobis pro
ύμιν έπεισιν, δ Παίς τί βούλεται, έρώ διά βραχέων, suroma vestra intelligentia inquirere subeat, quid
πρώτον γέννημα είναι τ φ Πατρλ, ούχ ώς γενόμενον sibivelit Filius, dicaro breviter priroam esse Patris
(έξ αρχής γάρ δ θεδς νους άΐδιος ών, είχεν αύτδς έν progeniem, non quod factus sit (ab a>tenio enim
έαυτψ (67) τδν Λόγον, άΐδίως λογικδς ών), άλλ* ώς τών D Q U S babebat in seipso Yerbum, ulpote ab aeterno
υλικών ξ υ μπάντων άποίου φύσεως καί γης όχείας (68) rationaKs), sed quod prodierit, ut omnium mate-
υποκειμένων δίκην, μεμιγμένων τών παχυμερεστέ- rialium rerum, quse instar informis nalurae etinerlia
ρων πρδς τά κουφότερα έπ* αύτοΤς, ίδέα κα\ ενέργεια terrsc, partibus crassioribus commi&lig cum levio-
είναι προελθών (69). Συνάδει δέ τψ λόγψ καί τδ προ ribus, jacebant, idca el actus foret. Haec ganctug
φητικδν Πνεύμα· Κύριος γίιρ, φησιν, έκτισε με ipse Spiritus confirmat. Dominm eniro, inquit, con-
άρχ^ν οδών αυτού είς έργα αυτού. Καίτοι κα\ didil me initium viarum ejus ad opera ejus \ Atqui
αύτδ τδ ενεργούν τοίς έκφωνούσι προφητικώς άγιον ipsum illum Spiritum sancium, qui in propfaeti»
Πνεΰμα ά π ό ^ ι α ν είναί φαμεν τοΰ θεοΰ, απορρέον * operatur, eCfluentiam Dei esse dicimus, en\anantem
και έπαναφερόμενον (70), ώς ακτίνα ηλίου. Τίς ούν et redeuntem veluti radium solis. Quig igitur non
ούκ αν (71) άπορήσαι, λέγοντας (72) θεδν Πατέρα miretur, cura alheos vocari audiai eos, qui Deum
καί Υίδν θεδν κα\ Πνεΰμα άγιον, δεικνύντας αυτών Pairem, et Filhim Deum el Spirituro sanctum asse-
κα\ τ ή ν έν τή ενώσει δύναμιν κα\ τήν έν τή τάξει runt, ac eomm et in uniom* polentiam et in ordinc
διαίρασιν, άκουσας άθεους καλουμένους; Κα\ ούκ distinctionem deraonstrant ? Neque big taroen theo-
έπλ τούτοις τδ θεολογικδν (73) ημών ίσταται μέρος · logiae noslrae ratio continetur; sed et multiludinem
άλλά καλ πλήθος αγγέλων χαί λειτουργών φαμεν, angelorum et ministrorum agnoscinius, quog crea-
ούς δ ποιητής χαί δημιουργός κόσμου θεός διά τοΰ tor el opifex mundi Deus per Yerbum suam dislri-
παρ* αύτοΰ Λόγου διένειμε, κα\ διέταξε περί τε τά buit et ordinavU, u l circa elementa, coeloe, mun-
στοιχεία είναι καλ τούς ουρανούς, κα\ τόν κόσμον καλ d i m , et quae in eo sunt, eorunique temperalionem
τά έν αύτψ, καλ τήν τούτων εύταξίαν. yersarentur.
4
Prov. v i n , 22.
(60) Ένότητι χαϊ δυνάμει Πνεύματος. Docet cat Atbenagoras ex mundi ereatione; neque id
Fihum i n Patre esse et Palrero in FiJio, quia una incommode. Suppedilat enim mundi creatio exem-
in ulroque divinilas. Hoc enim loco Spiritus nomine pluro, in quo Filius munus suslinuit, Filio Dei, id
divinitae sipniffcatur, ut saepe alias apud antiquos est, menti et Yerbo Patris convcniens; idea om-
ac nominatim ipsum Athenagoram, qui paulo ante nium exstitit, qui ab aelerno erat mens Patris et
dlcehat Deum spiritu et virtute non enarrabili cir- omnes ideas Patris accepcrat; eflectio omnium,
comdatam esse. Deiim ait esse Spiritum n. 16. qui Yerbum erat Patris et ab aeterno omnipolen-
(67) Έν έαντφ. Tres Anglicani έν αύτψ. tiara ac lotam Patris essentiam acceperat.
(68) Γης όχείας. Glarom. el tres Anglicani γή (70) Έπαναφερόμενον. Simina de Verbo legun-
ώς όχείας. Evanescit iota bujus loci difficultas, quae tur apud Ignatium ep. ad Magne$. n . 7. Nec ve-
t
imrum i n modum lorsit interpreles, si legamus γής rendum est ne baec a Sabellianis commentis oon
αχρείας et mutemus pravam editionuro praceden- satis recedant. Idem enimhicdicit de Spirilu, quod
Uara interpunctionem, άποίου φύσεως καί γής, antea de F i l i o ; quemadmodum Filius ita progree-
όχείας υποκειμένων δίκην. sus est ad mundi crealionem, ut semper sit in Pa-
(69) ΠροεΛΘών. Alia criminatio hic repellenda. tre, ita etiam de Spiriiu sentiendum docet. Paulo
Jam vidimug immerito actusariAthenagoram, quod post, pradicat Irium personaruin et in unione po-
Yerbum cum Patre confundat. Non justior accu- tentiaro et in ordine distinctionem; siroilia habes
sandi causa, quod Yerbura tunc productum fuisse n . 12. Yide etiam, n. 24, ubi Ires personas unum
censeat, cum mundus creatus est. Liquel banc pro- esse dicit κατά δύναμιν, id esl, secundum divinita-
ressionem nihil minus osse quam productionem. tem.
i • Idcirco oinnia per Filium creaia esse dicit, quia (71) Τίς ούν ούκ άν. Reg. 1, et Glarom. ουν et
Pater et Filius umira sunt, quia una in utroque άν supra lineam. Deest ουν in tribus Anglicanig.
dhrinitas. Erant ergo unum, erat una in utroque (72) λέγοντας. Tres Angl. codices λέγοντες, el
dmnilas anlequaro mundus crearetor. 2* Conceptis mox curo Glaromontano δεικνύντας αυτόν, lbideui
verbis declarat minime productum fuisse lunc ver- in Reg. 2 , distinctio apposita post Υίόν, ut vox
bum, sed prodiisseut idea et eflfectioforet omnium re- Deus referatur ad Spiriium saoctum.
m m creandarum. 3*Ejusdem Yerbi aelernilati consu- (73) θεοΛογικόν. Duo codices Anglicani λογικόν,
Ut, cum ait: Ab aterno enimDeus habebat in $eipso quae scriptura Suffrido sine ulla prorsus ratione
Yerbum. Erat ergo ab aetemo Verbum in Patre, ac arrigit. Salis ex bac voce pergpicitur angelig ho-
proinde et ipse Paler in Verbo. Nam idcirco, ut norem aliquem el collum a Ctiristianis adhiberi,
jam d i i i t Atbenagoras, Yerbum est in Patre, quia sed tanto inferiorem eo cultu, qui Deo debetur,
aterque unum sunt ac una in utroque divinitas. quanto res creala distat a Creatore. Quare inime-
Cur aalem Deos, utpote ab celerno ratwnali** Yer- rilo Barbeyrac in traclatu De doctrina moraH Ρα·
bam i n seipso dicatur habuisse, explicabimug ad trum Athenagoram exagitat, quasi baugium e P l a -
lib. ιι Theopbili. 4· Filium ab aHerno Filium tonicis fonlibus angelorum cultum doceat, ac ethni-
faisse iiedem rationibas probatur. Hanc enim Filii cis ha?c legentibus inlegrum non fuerit non exigti-
noiionem subjicil, mens et Verbum Patrh est. Erat raare dmnitate* quasaam inferiorts a Cbrigtianig
aoiem ineng et Yerbum Patris ab aeierno, ut jam coli, et ab eis polytheitmum qoemdam admitli. Ini-
*robayimus. Sed lamen hanc Filii nolionem expli- quiggima sane criminatio post tam muliag Albena-
914 A T H E N A G O R J E PHILOSOPHl C H R I S T I A N I 942
%
44. Christianorum doctrbia de moribus cnmina- Α 41. ΕΣ δδ άχριβώς διέξειμι. τδν καθ ημάς λόγον,
tionem repellU. — Quod si accurate persequor do- μή θαυμάσητε · Γνα γάρ μή τή κοινή κα\ άλόγω συνα-
ctrinae noslrae ralionem, non est quod miremini; ποφέρησθε γνώμη, έχητε δέ τάληθές είδέναι, ακριβο
nam ne communis vos et a ratione aliena abripiat λόγου μαι* έπε\ καλ δι* αυτών τών δογμάτων (74) οΤς
senlenlia, atque ut verum yidere possitis, 288 προσέχομεν (75), ούκ άνθρωπικοίς ούσιν, άλλά θεο-
idcirco diligene et accuratus sum; siquidem ex φάτοις κα\ θεοδιδάκτοις, πείσαι υμάς, μή ώς περλ
ipsis etiam , qutbue adbsereuius praceptis, utpole άθεων έχειν, δυνάμεθα. Τίνες ούν ημών οί λόγοι, οΤς
non humanis, sed a Deo pronuntiatis et lradilis,per- έντρεφόμεθα; Λ^γω ύμίν' "Αγαπάτε τους εχθρούς
stiadere vobis poesumus, ul ne nos atheos exisli- υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους, προσεύχε-
melis. Quaenam sunl igiiur illa placila, in quibus σθε υπέρ τών διωκόντων υμάς, δπως γένησθε
enutrimur? Dico vobis : DHigite inbnicos vestros,νΐοϊ του Πατρδς ύμων (76) τού έν τοις ούρανοΊς,
benedicite maledicenlibus, orate pro persequenlibus δς τόν ήλιον αυτού άνατέΧΧει έπ) πονηρούς καϊ
vo$, ut titis filii Patris vestri , qui in coelis est, qui αγαθούς, καϊ βρέχει έπϊ δικαίους καϊ άδικους.
solem iuum oriri facit super bonos et malos, et pluit Επιτρέψατε (77) ενταύθα τού λόγου έξακούστου μετά
*uper justos et injustos · . Per vos hoc loco mitiiπολλής κραυγής γεγονότος, έπλ πα^ησίαν άναγσ-
liceat, ut apud reges philosophos causara dicenti, ρ γείν, ώς έπλ βασιλέων φιλοσόφων άπολογούμενον. Τίνες
in sermonem magno clamore exaodiendum liberius γάρ ή τών τούς συλλογισμούς άναλυόντων καλ τάς αμφι
erumpere. Quinam enim vel ex iis, qui syllogismos βολίας διαλυόντων καλ τάς ετυμολογίας σαφηνιζόντων,
reaolvunt, et ambigue dicta dissolvunt, et voces ή τών τά ομώνυμα καλ συνώνυμα καλ κατηγορήματα
unde dictse sint explanant, vel ex iis, qui bomo- καλ αξιώματα, καλ τί τδ ύποκείμενον, καλ τί τδ κατ
nyma et synonyma, ac pradicamenta et axiomata, ήγορου μενον (78), οί εύδαίμονας (79) άποτελείν διά τού
et quid sil subjectum, quid pradicatum docent, των καλ τών τοιούτων λόγων ύπισχνούνται τούς συνόν-
atque bis et aliis ejusmodi sermonibus beatura τας, ούτως έκκεκαθαρμένοι είσλ τάς ψυχάς, ώςάντλ τού
auditorcm facturos poilicentur; quinam, inquam, μισειν τούς εχθρούς, αγαπάν, καλ άντλ τοΰ, τδ με-
ex eia ita puri et insontes vivunt, ut inimicos non τριώτατον, κακώς άγορεύειν τούς προκατάρξαντας
modo non oderint, sed eliam diligant, ac iis, qui λοιδορίας, εύλογείν, καλ υπέρ τών έπιβουλευόντων
priores maledixerunt, non modo non maledicant, είς τδ ζήν προσεύχεσθαι; Οί τουναντίον άελ διατε-
qnod tamen moderatissimum videretur, sed etiam λούσι κακώς τά ά π ό ^ η τ α έαυτοίς τ ά τοιαύτα (80)
benedicant, ac pro iis precentur, qui ipsorum viiae μεταλλεύοντες, καλ άεί τι έργάσασθαι επιθυμούντες
insidianlur? At contra nunquam desinunt malo κακδν (81), τέχνην λόγων, καλ ούκ έπίδειξιν έργων,
animo artis suae arcana sibi ipsis invesligare, ac C τδ πράγμα πεποιημένοι. Παρά δ' ήμίν εδροιτε &ν
semper roali aliquid faccre cupiunt, institutum ίδιώτας καλ χειροτέχνας καλ γραΐδια, εί λόγψ ώφέ-
suum artem verborum, non factorum demonstra- λειαν παριστ^ν είσιν αδύνατοι τήν παρά τοΰ λόγου,
tionem existimantes. Apud nos auleir reperietis έργω τήν άπδ τής προαιρέσεως ώφέλειαν έπιδεικνυ-
• Matth. ν , 44.
gorafi camiones, lamque difigenlem ab eo adbibi- (76) Ύμώτ. De.est in tribus Anglicants.
tani opepam, ut in tribus pcrsonis una adoretur (77) Επιτρέπατε. Reg. 2, έπιτρέψασθε. Mox tre»
divinitas, ut increatum a creato, id quod est ab eo Anglicani codices άγαγείν.
quod non esl secernalur, nec quidqtiam Dei nomi- (78) Κατήγορου μενον. Fruslra Gesnerus adden-
nedonetur, nisi quod aeternum s i i . Vox θεολογικόν, dtim puial διδασκόντων.
quse moroso censori slomachum fecit, etsi apud (79) 01 εύδαίμονας. Articulus additusin edilione
antiquos divinae nalurae pnftdicationem significare Oxomensi ex tribus ross. quibuscum consentit Cla-
solei, interdum de omni doctrina divinilus revelala rum. In Reg. 2, habetur supra lineam. ln eodern
usurpatur. Moyses apud Eusebium Prccp. evangel. Clarom. et 2, Angl. legitur, οί διά τούτων εύδαίμο
lib. V I I , c. 44, dicilur legibus, quas Judaeis pra> νας. Mox duo Angl. καλ τούς προκατάρξαντας.
scripsit, praemisisse theologiam anttquilm α majo- (80) D Έαυτοϊς τά τοιαύτα. Ha^c scfiptura Reg. 2,
ribus ad eum tran*mi$$am, τήν άνωθεν έκ προπατό-et iriuni A n ^ l . ionge videtur praferenda vulgalse,
ρων είς αύτδν ήκουσαν θεολογίαν. Hoc aulem Ibeolo- έ π ' αυτούς ταύτα, qua3 sic reddideranl inlerpretes :
gise noroine non ea solum comprehendit Euscbius, Nunquam non pergunt adversus eos, α quibng offenii
quae ad divinam naturam spectanl, sed ea eliam fuere, nefanda quavis excogilare. Sed in bac inier-
qua? ad bominis crealionem. Unde ait cap. seq. : prelatione vox ταύτα nec redditnr, nec videtur red-
Μετά δέ τήν πρώτην θεολογίαν μέτεισιν έπλ τδ δεύ di posae. Sed si illam, aut quod pro ea posuiinus.
τερον δόγμα ^υσικδν δμού κσλ φιλόσοφον. Μετά γούν nempe τά τοιαύτα, referamus ad supradicta artis
τήν περλ θεού γνώσιν, τήν τε περλ δλων διακόσμησιν, sophisticiE instiluta, non difficilis erit nec obscura
τάξει πρόεισιν έπλ τδ καλ τή φύσει δεύτερον · τούτο δέ sententia. Rhetores et Sophistas exagitat Atbena-
ήν, τδ περλ φύσεως άνθρωπου. goras, quod non modo Chrislianorum virtutcm in
(74) Αογμάτων. Hauc vocem Athenagoras pro- diligendis iniinicis non imitentur, sed etiam ipsi in-
prie de vivendi praceptis usurpat, quai quidem a coeptores iujuriarum sese praebeant, el dum aliis
docirina fldfei snpra exposita distineuit. Dogmala beatam vitam docendo pollicentur, ipsi arlis arcana
Cbiisliana Taiiainis eodem sensu videlur usurpare ad maledicta c l malefacta sibi investigare DOU desi-
a. 27, gi quidem ea pravis eibnicoium instilutis nant.
opponit. (84) Κακδν. Legilur σκαιόν in Clarom. Atque ita
(75) Προσέχομεν. Tres codices Anglic. et Gla- in suo exemplari legeral 11. Siepbanus.
roui. προέχομεν.
9Π LEGATIO PRO CHRISTIANIS. VU
μένους. Ού γάρ λόγους διαμνημονεύουσιν, άλλά πρά- Α imperiloa bomineg, et opifices et anug, gi mintig
ξεις άγαθάς έπιδεικνύουσιν · παιόμενοι (82) μή άντι- verbis pneglare poesint eam,quaeex doctrina noelra
τύπτειν, καλ άρπαζόμενοι μή δίχαζε σθαι, τοίς αϊτού- percipilur, utiiitalem, at factis eam, qua3 ex animi
αϊ διδόναι, και τούς πλησίον αγαπάν ώς εαυτούς. inductione proficiscitur, derooustrare. Neque eoim
verba declamitant, sed recte facta exbibent; percutientem noa repercutere, rapienti litem non scri-
bere, pelentibus dare, proximum u l seipsum diligere.
Τ
12. Αρα τοίνυν, εί μή έφεστηκεναι Θεδν τ φ τών 42. Christianorum vita nihit loei reiinquit athei-
άνθρώπων γένει ένομίζομεν, ούτως άν εαυτούς έξε- $mi crimini. — Num igitur, nisi Deum bumano
καθαίρομεν; Ούκ έστιν είπείν. *Αλλ* έπελ πεπείσμε- generi prseesse crederemus, ita puri et insontes
θα ύφέξειν παντδς τού ενταύθα βίου λόγον τ φ π ε - viveremus? Id profecto dici non potest. Sed quia
ποιηκότι καλ ημάς καλ τδν κόσμον θεψ, τδν μέ- persuasom habemus reddiiuros nos lotius hujus
τριον (83) καλ φιλάνθρωπον καλ εύκαταφρόνητον vilae rationera ei, qui el nos et rnundum condidit,
βίον αίρουμεθα, ουδέν τηλικούτον πείσεσθαι κακδν Deo; moderatani et bumanitatis plenam et asperna-
ενταύθα νομίζοντες, κάν τής ψυχής ημάς άφαιρώνταί bilem vitam seclaraur; nihil bic mali, etiamsi quij
τίνες, ών εκεί κομιούμεθα τού πρ<£ου (84) καλ φιλάν vitam eripiat, passuros arbitrati, quod quidem cum
θρωπου καλ επιεικούς βίου παρά τού μεγάλου δικα- β iis conferendtim sit, quae illic a magno judice ob
ovou. Πλάτων μέν οΰνΜίνωκαλ Ταδάμανθυν δικάσειν vitam mansuete et benigne ei mojlerate actam con-
* U κολάσειν τούς πονηρούς έφη· ημείς δέ, κάν Μίνως eequemur. Dixit quidem Plato Μinoem eC Rhada-
«ις κάν 'Ραδάμανθυςή, κανό τούτων πατήρ, ουδέ τού manthum jura daturog et pcenas irrogaluros impro-
τον φαμεν διαφεύξεσθαι τήν κρίσιν τού θεού. Εΐθ* bis; nos autem, etiam si Minos aliquis aul Rhada-
οί μέν τδν βίον τούτον νομίζοντες, Φάγωμεν καϊ manthus fuerit, 289 etiam si illorum paler, ne
χίωμεν (85), αύριον γάρ άχοθνήσκομεν, καλ τδν illum quidem judiciura Dei declinaturum dicimua.
θάνατον βαθύν ύπνον καλ λήθην τιθέμενοι (ύχνω καϊ Deinde vero qui hanc vitam in his posttam putant:
θανάτω διδνμάονε (86)), πιστεύονται θεοσεβείν Manducemus et bibamus, cra$ enim moriemur*; qiri-
άνθρωποι δέ, τδν μέν ενταύθα ολίγου καλ μικρού que mortem gravissimum somnumet oblivioneai
τίνος άξιον βίον λελογισμένοι, ύπδ μόνου δε παρα interpretantur (somnus enim etmon gemelii). i i pie
πεμπόμενοι (87) τούτου, δν Γσως (88) θεδν καλ τδν existimantur vivere. Nos autem qui banc viiam i n -
παρ* αυτού Αόγον είδέναι, τίς ή τού Παιδδς πρδς τδν s u r minimi ponderis habemue; qui hac una re ad
Πατέρα ένότης (89), τίς ή τού Πατρδς πρδς τδν Υίδν futuram perducimur, gi Deum, ejusque Yerbua»
κοινωνία, τί τδ Πνεΰμα, τίς ή τών τοσούτων (90) ένω- cognoscamus ; tum quae F i l i i cum Patre unio, quae
σ;ς, καλ διαίρεσις ένου μένων, τοΰ Πνεύματος, τοΰ C Patrig cum Filio coraraunicalio, quid Spiritua, q u »
Παιδδς, τοΰ Πατρός· πολύ δέ καλ κρείττονα (91) ή trium unio et in unilate dislinclio, Spiritus, F i l i i ,
είπείν λόγψ τδν έκδεχόμενον βίον είδότες. έάν καθα- Patris; qui exspectalam vitam multo, quam verbig
ρολ δντες άπδ παντδς παραπεμφθώμεν αδικήματος · dici possit, praegtantiorem esse scimus, si puri ad
μέχρι τοσούτου δέ φιλανθρωπότατοι, ώστε μή μόνον eam ab orani delicto perducamur; qui humanilalem
στέργειν τούς φίλους (Έάν γαρ άγαχάτε, φησλν, eo perducimus, u i non amicos solum diligamus (Si
* Isa. ΧΧΙΙ, 13.
(82) Παιόμενοι. Duo Anglicani codices παιόμε- άΐδιον καλ μακαρίαν παραπεμπόμενες σωτηρία ν.
νον. Paulo post tres Anglicani ούτω άν εαυτούς, et Virginitas apud uregorium Naz. orat. 20, ρ. 358,
JIK>X Reg. 2, cum duobug Anglicanis, ενταύθα κα dicilur mundum ad mundum traiwnUtere, presen-
κδν πείσεσθαι tem nimirum ad {ulurum, κόσμον κόσμψ παραπέμ-
(83) Τότ μέτριον. Clarom. τδ μέτριον. πουσαν, τδν ενεστώτα τ φ μέλλοντι.
(84; Πρ&ν. Ueest conjunclio post hanc vocem (88) Ύχδ μόνον δέ χαραχεμχόμενοι τούτον, δν
in duobus Anglicanis codicibus et Clarom. Ισως. Sic cmendo hunc locutn : Ύπδ μόνου δέ πα-
(85) Καϊ χίωμετ. Haec desunt in Clarom. Desum- 0 ραπεμπόαενοι τοΰ τδν θεδν καλ τδν παρ* αύτοΰ Λόγον
pia sunt, ut observat Ducaeus, ex Isaise x x u , 15, el είδέναι. £ u r τοΰ ponendum existimein pro τούτου,
1 C o r . xv, 52. ducor auclorilalc codicis Rcg. 2 , ubi poslrcmuni
(86) *Tarra> καϊ θανάτω διδυμάονε. Casus sunt τοΰ alia maiuig addidit. Cuni aiilem librarii alicojns
Ires numeri dualig, nescio quam recte, neque cujug eulpa pro bis vocibus, ύπδ τού τδν θεόν, gcriolum
aoctorig; malira pgo daiivo ύπνω καλ θανάτψ διδυ- fnissct, ύπδ τούτου δν, lcctor non indoctus viueliir
μάονι. GBSH.—Imroo διδυμάοσι, ν . Iliad. Π, 672. Ε. Ρ . apposuissc margini banc notam, ίσως θεόν, fortnsse
(87) Παραχεμχόμενοι. Ex bac voce pcndet lotius heum, id csl forlassc legcrc oportcl θεόν. Indc crgo
loci senlentia; venit Gesncrus : Hlnm duntaxai dw- lacluui, nl bx voccs, ίσως θεόν, quac sua gponle
cem pertranseunles sequimur. Auctor edilionis Oxon.niliil aliud cssc vidciitiir, uisi obscrvatio lccloris
/ M koc tantummodo incumbimui. Langus : Qui hauc ΙΙ.ΧΎΙΙΙΙΙ aiiimatlvcrientis, in ipsnni coiitcxluin reoi-
mtam in hoc lantummodo tran$miuimns. Sic r c|>crcntur, d- ncquc cxpuiigcrclur illud τούτου δν. Yox
dendum videtur : Qui hac una re ad fuiuram vilam θεόν in etdem Rcgio codicc supra lincaiu appogila,
perducimur. Paulo post eodcm sensu ab Albcnagora quoil qiiidem cmciidatioiicni mcani coiilirinai.
nsurpaliir. Nam nc solam fideni rcquircrc viderc- • (89) Ένότης. Dcesl in duobus AiigHcanig.
tur, addit aliam condilionem, ncnipc *i puri *b (90) Τοσούτων. Non improbal lianc scripiiirani
omnidelicto perducamur. Sicapud Cloincnlein Alcx. GcsiiiTiis, scd laiucn lcgi possc cxistimat τούτων
Strom. νι, p, 617, cognilio ιιοιι sine laborc conqia- vel τών τριών.
ramla dicilur his (jni |>cr anguslam viam ad wter- (91) Κρείττονα. Rcg. 2, Clarom. el tluo AnglU
uutn et beatam tuluicm iwrduetmtur, τ ν ς εις τήνcani κοειττον. ûOridi codcx τδ κρείττον.
915 ATHENAGORiE PHILOSOPHI CHRISTIANI 916
tnim diligitis, inquit, eoi qui vos diligunt, et mn- Α τούς αγαπώντας, καϊ δανείζετε τοις δανείζονσιν
tuum dalis Η$, qni mutuum vobis dant, quam mer- ύμίν, τίναμισθδνέξετε;) τοιούτοι δέ ημείς δντες,
1
cedem habebiiis ?); tales, inquam, cum eimus, ac καλ τδν τοιούτον βιοΰντες βίον, ίνα κριθήναι διαφύ-
ejusmodi vilam agamus, ne damnemur io judicio; γωμεν, άπιστου μεθα θεοσεβείν; Ταύτα μέν ουν,
pie vivere non exisliinamur? Haec igitur parva de μιχρά άπδ μεγάλων, χαί ολίγα άπδ πολλών, ίνα μή
magnis, et pauca de mullis, ne pluribus vobis ob- έπ\ πλείον ύμίν ένοχλοίμεν · καλ γάρ τδ μέλι καλ τδν
atrepamus. Nara qui niel et serum lactis explorant, όρδν (92) δοκιμάζοντες, μικρψ μέρει τού παντδς, τδ
ex parte exigua de tota re an bona sit dijudicant. πάν εί καλδν δοκιμάζουσιν.
43. Cur cruentai viclimas non immolant Chri- 43. Έπελ δέ (93) οί πολλο\ τών έπικαλούντων ήμίν
ttiani. — Sed quia plerique eorum qui aos alheos τήν άθεότητα, ούδ' δναρ τί έστι, θεδν έγνωκότες,
esse criminantur, cum Dei cognitione ne per so- αμαθείς καί αθεώρητοι δντες τού φυσικού καί τού
mnium quidem inforniati, sed rudes et ignari na- θεολογικού (94) λόγου, μετρούντες τήν εύσέβειαν θυ
turalium et divinarum rerum, pietatem viclimarum σιών νόμφ, έπικαλούσι, τδ μή καλ τούς αυτούς ταίς
iiorma wetiantur, vilio illud etiam nobis vertunt, πόλεσι θεούς άγειν σκέψασθέ μοι, αυτοκράτορες,
quod non eosdem ac civitates deos cognoscamus; ώδε περλ έκατέρων καλ πρώτον γε περ\ τού μή θύειν.
spectate, quaeso, utrumque, iroperalores; ac primo β Ό τούδε τού παντδς δημιουργός καλ πατήρ ού δείται
quidem cur non imraolemus. Opifex universorum αίματος, ουδέ κνίσσης, ουδέ τής άπδ τών ανθών καλ
et parens non eget sanguine, nec nidore, nec flo- θυμιαμάτων εύωδίας, αύτδς ών ή τελεία εύο>δία (95),
rum aul suffimentorum odore; sed ipse est sua- άνενδεής καί άπροσδεής· άλλά θυσία αύτψ μεγίστη,
vissimus odor, nec ullius rei intra se indigus est άν γιγνώσκωμεν τίς έξέτεινε καλ συνεσφαίρωσε τούς
aut exlra; sed victima ei praslanlissima, si co- ουρανούς, καλ τήν γήν κέντρου δίκην ήδρασε, τΙς
gnoaraiuus quisnam ille sit qui coclos extendit et συνήγαγε τδ ύδωρ είς θάλασσας, καλ διέκρινε τδ φώς
conglobavit, qui terram instar centri stabilivit, άπδ τού σκότους, τίς έκόσμησεν άστροις τδν αίθέρα,
qui congregavit aquas in maria, ac lucem a tene- καλ έποίησε πάν σπέρμα τήν γήν άναβάλλειν, τ ί ς
bris secrevit, qni astris anherem ornavil, fecitque έποίησε ζ ώ α , καλ άνθρωπον έπλασεν. "Οταν (96)
u i lerra omne gemen educeret, qui animalia crea- έχοντες τδν δημιουργδν θεδνσυνέχοντα καλ εποπτεύον
vit et hominem ilnx.it. Hunc igitur opificem tenen- τα επιστήμη καλ τέχνη, καθ* ήν άγει τά πάντα, έπαί-
tes Deom, qui omnia gcieulia et arte guberaatrice ρωμεν οσίους χείρας αύτψ, ποίας έτι χρείαν εκατόμ
M A N U S
conservat ac inspicil; gi puras ei 2 9 0 βης έχει;
lamus, quid adbuc ei opus est hecatomba?
{
Atque illo$ victimis et precibus tnotstis, Καϊ τούς μέν θυσίησι καϊ ενχωΛίχς άγανησι,
Nec non libamine el nidore placant hominet Αοιδη τε χνίσση τε παρατρωπώσ' άνθρωποι,
Orantes, si quis tran$gre$$u$ (uerit et peccaverit,
Αισσόμετοι, δτε κέν τις ύπερδαίη καϊ άμάρτχ^
Quo mibi bolocausta quorui» non indiget Deus, Τίδέ μοι όλοκαυτώσεων, ών μή δείται δ θεός; καίτοι
cum victimara incruentam offenre et cultum ratio*- προσφέρειν δέον (97) άναιμακτον θυσίαν, καλ τήν λο-
nalem adbibere oporteat? γικήν προσάγε ιν λατρείαν.
44. Si impii Christiani quia deos non colunt, idem44. Ό δέ περλ τού μή προσιέναι καλ τούς αυτούς
crimen inhoptebxl omnibus civilatibus. — Quod auteraταίς πόλεσι θεούς Αγειν πάνυ αύτοίς εύήθης λόγος.
querunlur, cur non eosdem ac civitates adeamus Άλλ* ουδέ οί ήμίν έπικαλούντες άθεότητα, έπελ μή
et colarous deos, ioeptum sane est. Sed ne i i qui- τούς αυτούς οΤς ίσασι νομίζομεν, σφίσιν αύτοίς συμ-
dem, qui nos alheos esse criminantur, quia non φωνούσι περλ θεών μάτην (98). Άλλ "Αθηναίοι μέν
1
eosdem ac ipsi agnoscimug, inter ge de diis con- Γ&ελεόν καλ Μετάνειραν (99) ίδρυνται θεούς* Αακε-
7
Matlb. ν , 46.
(92) Vpdr. Sic codioes Regii et Ottoboniani cum vitatis, et omnes suaveolentium vaporationet habcnt
editione Tigurina et codice quo usus est Suffridus. in $e, etiam anteauam Moyses esset.
ί
Mallet tamen SuCfridus δξος, acetum. Gesnerus le- 96) "Οταν. Addendum videtur ούν.
gendam putat olvov vel μύρον vel όπόν. Legilur otvov 97) Αέον. Glarom. et tres Anglicani δεί.
m editt. Paris. Salmasiue όπόν legit Plinian. exer- 98) Μάτην. Hanc vocem, qua? tenebras buic
eil. p. 369. Sed nibil velat quominus όρόν reiinea- loco ofTundit, librario alicui in roentem venissc puio
mus; haec lectio probatur Samueli Petito Var. Lect. obsimilitudinemsequentium syllabarum, άλλ'Άθην.
Kb. ιιι, cap. 3, ubi serum laciis vertendum exi- Saepe enim librariis contigil, ut ex duabus siinili-
glimat. bos vocibus alteram omitlere, ita eamdem vocem
(93) Έπεϊ δέ. Codices tres Anglicani επειδή. Mox bis scribere. Sic infra n. 46, vocem μαρτυρεί, quae
limig ex iisdem codicibus τί έστι Θεός. Codex Suf- perperam iterabatur, ope cod. Rodleiani sustuli.
fridi τί έστιν ό Θεός. (99) Μετάνειραν. Menalina dicilur apud Ovidium
(94) θεολογικού. Codex Suffridi θεωρητικού, quae Fast. lib. iv, legendum Μεγάνειρα. Sic enim Patt-
gcripiura Sunrido arridet, quamvig omnino viliosa sanias, Nicander et Diomedes gramroaticus. SUP-
git. F R I D C S . — M e g a n i n e quoque memiuit Apollodorus
(95) Εύωδία. Sic lrena&us Hb. iv, c. 44, n. 3 : lib. ιιι, c. 3, et Anlonius Liberalig Melamorphos. %
1ρ$ε quidem nullius horum est indigens : est enim cap. 8. RECUEMBERG.
$tmper plenut omnibu* bonit, omncmque odorem tua-
917 LEGATIO P R 9 CHRISTHNIS.
δαιμόνιοι δέ Μενέλεων (1), χα\ θύουσιν αύτφ κα\ ^ scnliunt; setl Alhenienses Cclcum c l Melamram
έορτάζουσιν ΊΧι&Ις δέ, ουδέ τδ δνομα άκούοντες, deos statuunt; MenelaumLaccdxmoiiii, eiquesacri-
Έκτορα φέρουσι · κα\ ΧΤοι (2) Άρισταίον, τδν αύτδν licia et dics fcslos per&gunl; llienscs vero cum
κα\ Δία καλ Άπόλλω νομίζοντες· θάσιοι θεαγένην (δ), liujus nomcn auciianl perinviii, Hcctorcm celebrant;
ύφ' ου και φόνος Όλυμπίασιν έγένετο* Σάμιοι Αύ- ArisUeum Cbi», qucm cumdem esse ac Jovcm ct
σανδρον (4), έπλ τοσαύταις σφαγαίς καλ τοσούτοις Apollineni putant; Tlicagcncm Tbasii, a quo ctiam
κακοίς* Αλκμάν καλ Ησίοδος Μήδείαν καλ Νιό- csedes in Olympicis facla; Lysandrum Samrii post
6ην (5) Κίλικες· Σικελολ Φίλιππον τδν Βουτακίδου· lol csedes et roaleficia; Mcdeam Alcman et llcsio-
*Ονησίλαον Άμαθουσιοι· Άμίλκαν Καρχηδόνιοι. Έ π ι - dus; Nioben Ciiices; Philippuin Bulacid» lilium
λείψει με ή ήμερα τδ πλήθος καταλέγοντα. "Οταν Siculi, Onesilauin Amalhusii; Amilcara Carlbagi-
ουν αύτολ αύτοϊς δίαφωνώσι περλ τών κατ* αυτούς nieuses. Deficiet me dies, si singulos pcrcurram.
6 ε ώ ν , τί ήμίν μή συμφερομένοις έπικαλούσι; Τδ δέ Cum igitur inler se ipsi de diis suis disscntiant,
χατ* Αίγυπτίους μή καί γελύίον ή ; Τύπτρνται γάρ (6) quid nobis crimini vertunt, quod non in ensdcm
εν τοίς ίεροί% τά στήθη κατά τάς πανηγύρεις ώς έπλ ac ipsi opiniones feramur? Quae autem apud
τετελευτηκόσι, καλ θύουσιν ώς θεοίς. Κα\ ουδέν θαυ- piios fiuiU, nonne ridicula sunl? In leniplis cnim,
μαστόν οί γε κα\ τά θηρία θεούς άγουσι, καλ ξυρών- Β cum magnos agunt conventus, peclora fcriunt, ta*i-
ται, έπελ άποθνήσκουσι, καλ θάπτουσιν έν ίεροίς, quam ob defuaclos, et sacrificant tanquam diis.
κα>. δημοτελείς κοπετούς έγείρουσιν. Ά ν τοίνυν ημείς, Neque id mirum, quippe cum ipsas belluas refe-
δτι μή κοινώς έκείνοις θεοσεβούμεν, άσεβώμεν, πά rant in deos, iisque mortuis capillos deponant,
σαι μέν πόλεις, πάντα δέ έθνη άσεβου σι ν (7)· ού γάρ easque sepeliant in lemplis, ac publicos luctus ex-
τούς αυτούς πάντες (8) άγουσι θεούς. cilent. S i ergo impii sumus, quia ιιοιι eamdem ac
illi pietatem in deos sequimur; civitates omnes, gentes omnes impiae. Non enim omnes eosdem ve-
Deranlur deos.
(1) ΜετέΛεων. lllius delubrum in vico Laconico, tium superslitiones, non singulorum poetnrum de-
qui dicebatur Therapne, commemorat Pausanias liria persequitur, bunc locum sic emeudat Variar.
lib. ιιι, p. 199. lect. lib. u i , c. 5 ; Άλλά μέν Καδούσιοι Μήδειαν,ή
(2) Xwi. Legendura esse Κείοι probat eruditus Νιόβη ν Κίλικες. Sed Caduxii colunt εί venerantur
Oxoniensis editor tum ex bis Virgilii (Georg. i , 14) Medeam tanquam deam, quomodo etiam Cilicts Nio -
versibus: ben.
. . . . et eultor nemorum, cui pinguta Cece (6) Τύπτοτται γάρ. Sic Julius Firmicus lib. D§
1
Ter centum nivei tondenl dumeta juvenci; errore prof. relig., p. 21, edil. Lugd. Batav. an.
tnm etiam ex testimonio Diodori Sicuh Bibl. lib. ιν, 1672 : Si aii sunt quo$ colitis, inquil, cur eos luge-
p . 281, ex quo patet Arislaeum non apud Gbios, sed th? Cur eos annuis luctibus plangitis? Si lacrgmis
apud Gejos pro deo habitum fuisse; citat etiam hu- et luctu digni sunt, cur eo$ divino honore cumulatis f
jus emendalionis auctores Hueliuin Dtmonstr., p. Similis seiilentia Xenophanis Golopbonii referlur
550; Bochartum Geogr. gacr. p. 442: el Recbem- apud Phit. Ub. De Osir., p. 379.
bergium. (7) narza δέ §θτη άσεβονσιν. Eodem argumento
(5) θεαγέτητ. Lucianus in deorum concilio Tha- saepe usi sunt alii religionis defensores. Tertullia-
giorum simplicitatem ridet, qui staluam hujus punus Apologet. cap. 13 : Cum alii alio$ colitit, inquit,
gilis febribus mederi putabant. Qnod spectai ad utique quos non colith o/fendilis. Pmlatio alterius
caedem ab eo patratam Olympiae, exisiimai Suffridus sine alterius contumelia non potest procedere; quia
memoriam eflhixisee Athenagore, dum in Theage- nec eleclio sine reprobatione. Jam ergo contemnitis
nem confert celeberrimam hisloriam, quae de Gieo- quo$ reprobando o/fendere non timetts. Eadem le-
mede Asiypalxensi, pugile altero longe clariore, cunlur lib. ι , iVat., cap. 10. Hac ratiocinatione,
narratur. Non iroprobabilis haec conjeclura Suffridi. Auguslinus utendum sibi esse non duxit, quia alind
Quamvis enim, ut observat Rechembergius, non eibi proponebal. Qua in re, inquit, lib. vu De Civit.
repugnei, ut caedem Theagenes patraverit; id lanieu Dei, cap. 1, non dico quod facetius ait Tertullianu*
de Gleomede notum et leslalum est, de Tbeagene fortasse quam veriut, si dii seliquntur ut bulbi, i i / i -
autem, excepto Alhenagora, silent omnino antiqui que cateri reprobi judicanlur. Non hoc dico; vidco
scriptores. A l ea videtur exstiiisse ejusmodi rerum enim etiam ex $electis $eligi aliquot ad aliquid majus
Atheuagorae peritia, ut ei haec facta asseveranti, quse atgue prcvstanlius. Sicut in militia, cum lirones ele-
alii scriptores nec inemoraut ncc negant, fides ιιοιι cti fuerint, ex hi$ quoque eliguntur ad opus aliquod
sit deroganda. majus armorum. Demonstrare instituobat Augusii-
(4) Σύριοι Αύσατδροτ. Gralum animum viden- nus deorum cullu seternam felicilatem comparari
tor Samii bac adulalione signilicare voluisse ob non posse. Huic proposilo parum conducebat elhni-
reslUutam a Lysandro eorum rcmpubUcam, ejectis cos iinpietatis arguere, quia alios alii deos cole-
Atheniensibus, ut lestatur Plutarchus in Lysandri bant. At eadem ratiocinatio magnuni el pneclarum
Vita. ldem scriptor, vivo Lysandro, aras in Gracia Tertulliano usum praebebat, quem profecto rejeclum
ereclas, ac victiiuas narrat oblatas fuisse. Lysandri non fuisse ab Auguslino asseverare licet. Duobus
cmdelilas, quam notat Athenagoras, prsecipue eni- enim illa raliocinaiio slal principiis. 1° Nemini cul-
l c i l in occidendis octingenlis Milesiis, quos juris- lum divinum esse deferendiim, nisi qui ab omnibus
jurandi religione deceptos partim in urbe retiuue- colendus el adorandus sit. 2° Gum Gbrislianos i n i -
rat, parlim in urbero vocaverat. pietaiis nomine damnarent ethnici ob cultum diis
(5) Μήδεια*- χαϊ Nto6r\r. Habent duo Regii, Gla* negatiim; jure nierito referebant Cbristiani quod
rom. et orat. ήΝιόβην. Observat Suffridus Medeam allaium eral ab adversariis.
ab Hesiodo in Theogonia commemorari, non lamen (8) Πάντες. Deest ea vox in editionibus Parisieur
celebrari ut deam. Hac de causa Samuel Pciilus, sibus.
luin etiaro quia Albenagoras hoc loco varias gon-
919 ATHENAGORAE PHILOSOPHI CHRISTIANI 920
2 9 1 1 5 . Chnsliani Deum α materia secernunt.— \ 15. Άλλ* έστωσαν τούς αύτους άγοντες · τ ( ούν,
Sed esto, eosdcm venerenlur Quid igitur? Quia έπελ οί πολλοί διακρίναι ού δυνάμενοι τί μέν ύλη, τί
plerique, cum internoscere nun |>ossiiil, quid sit ma- δέ Θεδς, πόσον δέ τδ διά μέσου (9) αυτών, προσίασι
feria, quid Deus, et quanium inter utrumque inler- τοις άπδ τής ύλης είδωλοις, δι' εκείνους χαλ ημείς οί
vallum, supplicant confectis ex materia simulacris; διακρίνοντες καλ χωρίζοντες τδ άγένητον καλ τδ
num idcirco nos quoque, qui discernimus et disjun- γενητδν, τδ δν καλ τδ ούκ δν, τδ νοητδν καλ τδ αί-
giuius ingenitum et genitum, id quod est el quod σθητδν, καλ έκάστφ αυτών τδ προσήκον δνομα απο
non est, id quod mente el quod sensu pejrcipilur, et δίδοντες, προσελευσόμεθα καλ προσκυνήσομεν τά
aptum unicuique horum nonien imponimus, adibi- αγάλματα; Εί μέν γάρ ταύτδν ύλη καλ Θεδς, δύο
nius et adorabimus simulacra? Nam si unum et ονόματα καθ' ένδς πράγματος, τούς λίθους καλ τά
idem maleria et Deus, ac duo ejusdero rei nomina, ξύλα, τδν χρυσδν καλ τδν άργυρον ού νομίζοντες
impii sunius, qui lapides et ligna, aurura et argen- θεούς, άσεβου μεν · εί δέ διεστάσι πάμπολυ ά π ' αλλή
tum non exisliraemus deos. Sin autem quam lon- λων, καλ τοσούτον δσον τεχνίτης καλ ή πρδς τήν τέ-
gissime el tantura a se inviceio distanl, quanlum χνην αυτού "παρασκευή, τί έγκαλούμεθα ; Ό ς γάρ ό
artifex et subjectus illius arli apparalus, quid i n - κεραμεύς καλ ό πηλδς (ύλη μέν δ πηλδς, τεχνίτης
cusamur? Quemadmodum euim flgulus et lutmn Β δ έ ό κεραμεύς (10)), καλ όΘεδς δημιουργδς, ύπακού-
(materia quidem lutum, artifex autem figulos), ita ουσα δέ αύτψ ή ύλη πρδς τήν τέχνην. Άλλ* ώς δ
0eus opifex, et quae ejus arti obsequitur maleria. πηλδς καθ' έαυτδν σκεύη γενέσθαι χωρλς τέχνης αδύ
Scd ul luium per seipsum vasa fleri sine arte non νατος, καλ ή πανδεχής (11) ύλη άνευ τού δημιουργού
potest : sic oinnium formarum capax materia, sine διάχρισιν καλ σχήμα καλ κόσμον ούκ έλάμβανεν. Ώ ς
opifice Deo, nec dislinctionem, nec figuram, nec δέ ού τδν κέραμον προτιμότερον τοΰ είργασμένου (12)
ornatum accepisset. Qnemadmodum autem flglinum αύτδν έχομεν, ουδέ τάς φ ι άλας καλ χρυσίδας τού χαλ-
opus pluris non facimus, quam figulum, nec phialas κεύσαντος · άλλ' εί τι περλ έκείνας δεξιδν κατά τήν
el vasa aurea quam fabrum; sed, si quid in eis arle τέχνην, τδν τεχνίτην έπαινούμεν, καλ ούτος έστιν δ
elegans, arlificem laudamqs, isque laudem ex vasis τήν έπλ τοίς σκεύεσι δόξαν καρπού μένος · καλ έπλ
reporlat, ita eiiam, ubi agilur de materia et de τής ύλης καλ τού Θεού, τής διαθέσεως τών κεκοσμη-
peo, mundi descriptionis gloriara et honorem non μένων, ούχ ύλη τήν δόξαν καλ τήν τιμήν δικαίαν
inaieria sibi merilo vindicat, scd materise opifex 1
έχει, άλλ ό δημιουργδς αυτής Θεός. ' 0 ς , εί (13) τ ά
Dens. Itaque si materiae species existimemus deos, είδη τής ύλης άγοιμεν θεούς, άναισθητεϊν τοΰ δντος
pullum veri Dei senstim babere videbimur, ut qui Θεού δόξομεν, τά λυτά καλ φθαρτά τώ άίδίψ έξι-
1
astemo ada&quemus obuoxja dissolutioni et corru - σούντες.
1
piioni.
16. Nec mundum, nec mundi partes colunt, ne^ 16. Καλδς μέν γάρ ό κόσμος, καλ τψ μεγέθει π ε
dum opera hominum. — Praeclarus quidem mundue ριέχων, καλ τή διαθέσει τών τε έν τώ λοξψ κύκλω,
ium magniiudine, quia omnia complectilur, tum καλ τών περλ τήν "Αρκτον, καλ τψ σχήματι σφαιρικώ
eoruin quae in obliquo circulo, et eorum quae circa δντι · άλλ' ού τούτον, άλλά τδν τεχνίτην αυτού προσ-
Septentrionem, dispositione, tum etiam flgura spba> κυνητέον. Ουδέ γάρ οί πρδς υμάς άφικνούμενοι υπή
rica; B o n ille laineti, sed artife* adorandus. Ne- κοοι, παραλιπόντες υμάς τούς άρχοντας καλ δέσπο
que enim qui ad vosaccedunt subditi, vobis prin- τας θεραπεύει ν, παρ* ών, ών άν (14) δέοιντο, καλ
(ipibus ac dominis, a quibus sane ea, quibus i n - τύχοιεν, έπλ τδ σεμνδν (15) τής καταγωγής υμών
digent, consequamur, insalutatis, ad palatii vestri καταφεύγουσιν · άλλά τήν μέν βασιλικήν έστίαν, την-
magnificentiani confugiunt; sed regiam quidem do- άλλως έντυχόντες αυτή, θαυμάζουσι καλώς ήσκημέ-
inum obiter spectantes, praclare adornatam m i - νην, υμάς δέ πάντα (16) έν πάσιν άγουσι τή δόξη.
rantur, vos autera omni prorsus bonore prosequun- Καλ ύμείς μέν οί βασιλείς έαυτοίς ασκείτε τάς κατα-
tur. Ac vos quidem reges, vobis ipsi regias domoe j) γωγάς βασιλικός · δ δέ κόσμος, ούχ ώς δεομένου τοΰ
adornalis; mundus auleni non ideo factus, quod eo θεού, γέγονεν. Πάντα γάρ ό Θεός έστιν αύτδς αύτψ,
indigerel Deus. Omnia enim ipse sibi Deus esl, l u - φώς άπρόσιτον, κόσμος τέλειος, πνεΰμα, δύναμις,
men inaccessum, mundus perfectus, spirilus, po- λόγος. Εί τοίνυν εμμελές ό κόσμος δργανον καλ κι-
(9) Μέσου. Tres Anglicani et Reg. 2, μέσον. (15) ΈπΙ τό σεμνόν, etc. Refert Clemens Alex.
(10) KaX ό πηΛός... κεραμεύς. H « voces cnra Protrept. ρ. 33, illud Heraclili: Καλ άγάλμασι του-
deessent in omnibus editi.,restilulse sunt ex mss. τεΌισιν εύχονται, οποίον εί τις δόμοις λεσχηνεύοιτο.
codicibus. Reg. 2 et Clarom. et tribus Anglicanis His timulacris voia faciunt, velut $i quis cum a*dt-
et Suffridi. Habebant editi : Ός γάρ ό κεραρεύς δ bus garriat. Minucius Felix pag. 139 : Qttod si iw-
Θεδς δημιουργός. Unus ex Anglicanis ύπακουσασα. gre$iu$ aliquam domum, omnia exculla, dispo$iia,
(11) Πανοεχής. Reg. 2 et Clarom. cum Iribus ornata vidisses, utique prweste ei credere$ aiiquem
Anglicanis παντευχής. dominum, el illit boni$ rebus multo esse meliorem :
(12) ΕΙργασμέτου. Regius uterque et Otlobon. ita in hac mundi domo, cum ccetum terramque per-
έργασαμένου. spicias, providentiam, ordinem, legem, crede este
(13) Ως εί. Ugendura puiat Gesnerus ώστε. universitati* Dominum, parenumque, ipiis sideribns
r
( U ) Qr άν. Ha?c desunt in Reg. 1, et uno ex et totius mundi partibu* pulehriorem.
Anglioanis. Paulo ante tres Anglicani άφικούμενοι (16) Πάντα. Frustra Gesnerus legendum conjicil
ei iuox anus ex iisdeni τύχοιμεν. υπέρ πάντα.
921 LEGATIO PUO CHRISTIANIS, 922
νούμενον (17) έν (3υθμώ, τδν άρμοσάμενον καλ πλήσ- Α lenlia, ratio. Quamobrem sive mundus concinmim
σοντα (18) τούς φθόγγους, καλ τδ σύμφωνον έπ^δοντα quoddam est et quod in numerum rooveatur inslru-
μέλος, ού τδ δργανον, προσκυνώ. Ουδέ γάρ έπλ τών mentum; eum qui sonos lemperat el pulsat, ac
αγωνιστών, παραλιπόντες οί άθλοθέται τούς κιθαρί nuroerosum concentum modulalur, non ipsum *m-
στας, τ ά ς χιθάρας στεφανούσιν (19) αυτών. Είτε (20) strumentum adoro. Neque enim prasides in certa-
(ώς Πλάτων φησί) τέχνη τού θεού, θαυμάζων αυτού minibus, citharoedis pratermissis, cilharas 292
τδ κάλλος, τ ψ τεχνίτη πρόσειμι · εΓτε ουσία χα\ eorum coronant. Sive mundus, u l ait Plalo, ars
σώμα (21) (ώς οί έπλ τού Περιπάτου), ού παραλιπόν - Dei est, admirans ejus puchritudinem ad ariiiicem
τες προσκυνείν τδν αίτιον τής κινήσεως τοΰ σώματος adeo : sive illius subsiantia et corpus, ut Peripate-
θεδν, έπλ τά πτωχά κα\ ασθενή στοιχεία καταπίπτο- ticis placet; nequaquam Dei, qui molus corporis
μεν, τ ψ άπαθεί αέρι κατ' αυτούς παθητήν ύλην auctor est, omisso cullu, ad egena et infirma ele-
προσχυνοΰντες · είτε δυνάμεις τοΰ θεοΰ, τά μέρη τοΰ menta nos abjicisnus, aere, ut ipsi exislimant, a
κόσμου νοεί τ ι ς , ού τάς δυνάμεις προσιόντες θερα- perpessioneiromuni niateriam perpessioni obnoxiam
πιύομεν, άλλά τδν ποιητήν αυτών καλ δεσπότην. Ούκ adcrantes. Sive quis Dei potcstates mundi partes
αιτώ τήν ύλην Α μή έχει, ουδέ, παραλιπών τδν θεδν. existimat, non aj) poleslates adimus coiendi causa,
Β
τά στοιχεία (22) θεραπεύω, οΤς μηδέν πλέον ή δσον sed ad earum creatorera et doininum. Non ea peto
έκελεύσθησαν έξεστιν (23). Εί γάρ κα\ καλά ίδείν a maleria, quibus ipsa carel, nec, reliclo Deo,
τή τοΰ δημιουργού τέχνη, άλλ' αυτά τή τής ύλης φύ elementa colo, quibus nibil amplius licet, quam
σει (24). Μαρτυρεί δέ τψ λόγψ τούτω καλ Πλάτων (25)· quod jussa sunt. Elsi enim visu praeclara propter
φ
Ον γίιρ ούρανόν, φησί, καϊ κόσμον έπωνόμακεν, opiP.cis artem, non lamen a materiae natura disce-
πολλών μέν μετέσχηκε μακαρίων παρά τού Πα dunt. Testis accedit huic' sentenlia? ipso Plalo.
τρός · άτάρ ούν δή κεκοινώνηκε σώματος ' δθεν Quod enim ccelum, inquit, et mundum appellavit, id
αντφ μεταβολής άμοίρω τνγχάνειν αδύνατον. ΕΙ multa quidem α Patre feiicia consecutum esl; $cd>
τοίνυν, θαυμάζων τδν ούρανδν καλ τά στοιχεία τής tamen corporit est particeps; hinc mutationi$ cxper$
τέχνης, ού προσκυνώ αυτά ώς θεούς, είδως τδν έ π ' es$e non potest. Igilur si coeli et elementorum artem
αύτοίς τής λύσεως λόγον · ών οίδα ανθρώπους (26) admirans, ea ut deos non adoro, quippe cum i i n -
δημιουργούς, πώς ταύτα προσείπω θεούς ; σκέψασθε positam illis dissolutionis legero noveriin; quorum
δέ μοι διά βραχέων. homines opifices esse scio, ea quomodo appellave-
rim deos? Rem mihi paucis considerate.
17. 'Ανάγκη δέ, άπολογούμενον, ακριβέστερους Q 17. Deorum nomina et simulacra sunt recentta. —
παρέχειν τούς λογισμούς, κα\ περ\ τών ονομάτων, Necesse est autem causam dicenli, accuratius et
δτι νεώτερα, καί περλ τών είκόνων, δτι χθες καλ de nominibus, ea esse recenlia, ct de siaiulacris,
πρώην γεγόνασιν, ώς λόγος (27) είπείν. Ί σ τ ε δέ καλ beri et nudius tertius, ut ita dicam, facia deraon-
ύμείς ταΰτα άξιολογώτερον, ώς άν έν πάσι καλ υπέρ Atrare; bsec autem et vos accuratius scitis, ut qiii
πάντας τοίς παλαιοίς συγγενόμενοι. Φημλ ούν Όρφέα cum ooinibus cruditis borainibus, et supra omnes
και "Ομηρον καλ Ήσίοδον είναι τοίς ύπ' αυτών (28) in antiquis scriptoribus versati sitis. Dico igttur
λεγομένοις θεοίς. Μαρτυρεί δέ καλ Ηρόδοτος · Ήσίο Orpheum et Homeruro et Hesiodum esse, qui genera
δον γάρ καϊ "Ομηρον ήλικίην τετρακοσίοις έτεσι et nomiiia iis, quoe appellant, diis dedere. Teslatur
δοκέω πρεσβυτέρους έμού γενέσθαι , καί ού id ipse Herodolus. Hesiodum enim, inquit, et /fo-
πλείοσι, τούς καϊ γένη καϊ ονόματα δόντας (29). tiierum annis quadringenlis existimo majores nalu
Ούτοι δέ είσιν οί ποιήσαντες θευγονίην "Ελλησι, me esse, nec pluribus. Hi sunt qui Grcucis deorum
(Π) Καϊ κινούμενον. Deesl conjunctio in duobus (23) Έξεστιν. Hanc voccm addidimus cx iitroqne
Analicanis el Reg. ulroque. Reg.,utroque Oltobon. Clarom. el Orat. Ibidem ires
(18) ΠΛήσσοντα. Tres Anglicani τδν πλήσσοντα. Anglican: ή δσον έκελεύσθησαν πλέον. Sic etiara Reg.
(19) Τάς κιθάρας στεφανούσιν. Eodeni exemplo 2 , nisi quod deest ή aute δσον. Legitur illud
olitor Teriullianus lib. n ad Nat., cap. 5 : Nam in D έξεστιν in edit. O X O D .
toluptaiibus vestris, inquit, non lib\a> aul citharce (24) Φύσει. Hic edili addunt μαρτυρεί, quod cum
coronam ad pr&mium adjudicatis, sed artifici, qui iterum statim occurrat, ac senlenuani prorsus de-
tibiam et eilharam suavitati* temperet. V i d . Iren. formet, ac deslt in Bodleiano secundo, visum est
lib. ιι, cap. 25. delendum e contexlu.
(20) Εϊτε. Clarom. et tres Anglicani ώστε είτε. (25) Καϊ Πλάτων. Deest conjunctio in duobua
(21) Καϊ σώμα. Subaudiendum est θεού, qua; vox Anglicanis ac Clarom.
paulo ante occurrit. Neque enim Peripaleiicorum (26) "Ανθρώπους Pro bac voce tres Angl. ba-
propria fuit haec senlentia, niundum esse substan- bcnl αυτούς.
tiaoi et corpus; sed, ut supra n. 7, leslatur Atbe- (27) Αόγος. Lcgeitdum esse λόγψ jamdudum ino~
nagoras, Deum Arisioteles ejusque seclalores ex nuit Stepbaiius. Sic lcgitur in edit. Froutonis
rorpore et aniroa, veluti aniuial quoddam compo- Ducsi.
nebant; et corpus quidem assignabanl aelheream sub- %
(28) Ύπ αυτών. Nonnulli codices έ π ' αυτών.
stantiam et tum erranlia, luin iixa sidera, aniinam (29) Τούς καϊ... δόντας. Hasvoces, qux* in con-
atileip* rationem motuum corporie eflectricem. texlu Herodoli non legunlur, nec sine incominodo
(22) Τά στοιχεία. Liquet bacc eleroenla,/qua3 visu legerenlur, restiluendas esse iu avilani sedem, post
praeclara esse propter opificis arlcin declarat, non liaec verba λεγομένοις θεοΓς admonuil Oxoaiensis
^sse, aerem aut aquam aut ignem aut tcrram, scd editor, idque in interpreiando secutus sum.
ftoleui et slellas. Vide 1.1 Tbeopbili.
923 ATHENAGORiE PHILOSOPHl GHRISTIANl 924
originem texuerunt, acdii$ cognomina impoiuerunt, χ καϊ τοισι βεοατιτάςέχωτνμίΛςδάγτες,καϊτιμάς
et honores atque artes dislribuerunt, et eorumxal for-τέχγας διεΧόττες, χαϊ εϊδεα αυτών σημήναγ-
mas acfigurasdesignarunt. Si-mulacra aulem, quan- τες. Αί δ* εικόνες, μέχρι μήπω πλαστική και γραφι
diu plasticeel pictura et ars statuaria non erant, ne κή καί άνδριαντοποιητική ήσαν, ουδέ ένομίζοντο (50)·
eognoscebantur quidem, donec tandeiu Saurius Sa- Σαυρίου δέ του Σαμίου κα\ Κράτωνος τοΰ Σικυωνίου
mius et Craton Sicyonius el Cleanlbes Corinthius, et κα\ Κλεάνθους τοΰ Κορινθίου, κα\ Κόρης Κορινθίας
Core virgo Gorinlhia prodierunt. Ac delinealio qui- επιγενομένων · κα\ σκιαγραφίας μέν ευρεθείσης ύπδ
dem a Saurio inventa est, cum is equum ad solem Σαυρίου, ίππον έν ήλίψ περιγράψαντος, γραφικής δέ
circumscripsisset; pictura autem a Gralone, cum in ύπδ Κράτωχος, έν πίνακι λελευκωμένψ σκιάς (51) ά ν -
tabula dealbala uinbras viri ac mulieris illevisscl; δρδς κα\ γυναικδς έναλείψαντος · άπδ δέ τής Κόρης ή
a Gore autem coroplastice. Haec enim cujus- κοροπλαστική (52) ευρέθη· Ερωτικώς γάρ τίνος
daro amore capla, dorraientis unibram in pariete έχουσα, περιέγραψεν αυτού κοιμωμένου έν τοίχω τήν
delineavit : tum pater imagine simillima delectatus σκιάν εΐθ' δ πατήρ ήσθεις άπαραλλάκτψ ούση τή δμοιό-
(is autem figulus eral) delineationem exculpsit τητι (κέραμον δέ είργάζετο), και άναγλύψας (33) τήν
ac luto implevit. Haec efligies etiamnum servatur περιγραφήν, πηλψ προσανεπλήρωσεν. Ό τύπος έτι
293 Corinthi. His posteriores Daedalus et Tbeo- Β κα\ νΰν έν Κορίνθιο σώζεται. Τούτοις δέ έπιγενόμε-
dorus Milesius plasticen et slatuariam artero inve- νοι Δαίδαλος κα\ Θεόδωρος ό Μιλήσιος, πλαστικήν
nerunt. iEtas igitur imaginibus et simulacrorum καί άνδριαντοποιητικήν (34) προσεξεύρον. Ό μέν δή
apparalui lanlula est, ut cujusque dei arliflcem d i - χρόνος ολίγος τοσούτος ταίς είκοσι κα\ τή περ\ τ ά
cere possimus. Nam Artemidis Ephesise simula- είδωλα πραγματεία, ώς έχειν είπείν τδν έκαστου τβ-
crum, et Minervae, sive Atbenae vel potius Athelae χνίτην θεοΰ. Τδ μέν γάρ έν Έφέσω τής Αρτέμιδος,
(Athela enim dicilur ab bis qui rem secretius ira- καλ τδ τής Αθηνάς, μάλλον γε Άθηλάς (35) (Άθηλαί
dunt, sic enim illud ex olea antiquum siniulacruni), γάρ ώς οί μυστικώτερον, ούτω γάρ τδ άπδ τ ή ς
et Minervara sedentem Endyus fecit Daedali disci- έλαίας (36) τδ παλαιόν), καί τήν καθημένην Ένδυδς
pulus; Pylhius autem opus Theodori et Teleclis : (37) είργάσατο μαθητής Δαιδάλου· δ δέ Πύθιος έρ
Delius et Arlemis, ldeclaei et Angelionis ars. Juno γον Θεοδώρου χαί Τηλεκλέους (38)· κα\ δ Δήλιος χι\
Samia el Argiva, Smilidis manus; Phidia3 cxlera ή Άρτεμις Ίδεκταίου (39) κα\ 'Αγγελίωνος τέχνη·
(30) Έγομίζοητο. Duo codices Anglicani όνομά- mppellabalur. Sed his verbis non simulacri nomen,
ζοντο. Legendum conjicit Gesnerus ώνομάζοντο. sed illius species significari videtur: neque AlbeUe,
(31) Σκιάς. Suffridi codcx σκιάν, idque illi magis sed Poliadis simulacruin dicebalur. At quomodo
probatur. Paulo anie hal>ent editiones Parisieuses C Minerva in hoc simulacro 'Αθηλά eflingi poitiit, si
γραφικής δέ κα\ Κράτωνος. bac voce ubera illi admota non fuisse significetur?
(32) ΚοροχΛαστική. Suffridi codex habet κορο- Dicendum crgo Minervam in boc simulacro cum
πλαθική, quod quidem ei magts probalur, quia vox unica mamilla, ut Amazones solebanl, eflictam
κορόπλαθος frequentiori usu teritur quam κοροπλα- fuisse; vel, illa verba, quse lanlum molestiae faces-
σταί. D E C H A I R ibidem leg. ύπδδή της Κόρης. sunt, post τήν καθημένην rejicienda, uode in locuui
(33) Καϊ άγαγΛύψας. Gonjuuclionem suppedila- non suum, ut saepe alias contigit, migrare potiie-
vit codex Glaromonlanus. runt. Non repugnat Minervam sedenleni in anli-
(34) ΠΛαστικήγ καϊ άγδριαγτοχοιητικήγ. Sic quissiroo quoque illo simulacro expressam fuisse.
emendavi ope Reg. 2, Glaroro. et duorum Anglica- (37) Έγδνος. Ένδιός dicitur in duobus codicibue
norum. Male in editis άνδριαντοποιητικήν καί πλα- Anglicanis; vocatnr Ένδοίος apud Pausaniam lib. i ,
στικήν. Plaslice eniro, ut ait Plinius lib. xxxiv : Prior p. 4 7 , ubi bac leguntiir: Ένδοίος ήν γένος μέν
quam statuaria fuit. Unde eliaro mater sialuaria? Αθηναίος, Δαιδάλου δέ μαθητής· δς κα\ φεύγοντι Δαι-
vocatur apudeurodem lib. xxxv, p. 711. δάλψ διά τδν Κάλω θάνατον έπτικολούθησεν είς Κρή-
(35) ΜαΧΧόγ τε ΆθηΛάς. Secum pugnare Ges- την. Τούτου καθήμενόν έστιν Αθηνάς άγαλμα, ε π ί
nero visue est Athenagoras, quia Athenam, quam γραμμα έχον, ώς Καλλίας μέν άναθείη, ποιήσειεν
biceamdem esse ac Atbelam declarat, infra n. 20, δέ Ένδοίος. Endarns erat patria Atheniensti, D&dali
ab Athela distinguit. Alque haec causa Langum ad- discipulus, qui Dcedalum ob necem Cali (ngxentem
duxil, ut has voces μάλλον γε 'Αθηλάς, 'Αθηλά Creiam u$que $ecutus est. Hujut est tedens J f t -
γάρ, e t c , e contextu in roarginem obrepsisse cre- D nervm $imulacrum, cum hae inscriptione: Catliam
deret. Sed duae sunt Alhelae : altera dicitur e cere- dedicasse, fecisse Endawm.
bro Jovis prodiisse, et ul ail Euslathius in Iliad. (38) Θεοδώρου καϊ ΤηΛεκΑέους. Tbeodonitn
p. 83 : Οίονε\άθηλός τις ούσα, ώς μή θηλάσασα. Έδινε hunc paulo anle Alhenagoras Milcsium vocai; P l i -
μέν γάρ, φασίν, ή κεφαλή τοΰ Διός. Haec Minerva nius Samium fuisse dicit, Uist. nat. lib. vn, c. 58.
dkitur el Atbena, meriloque eam distinguit Aihe- Sed Plinii sententiam conflrinat Pausanias, qui lib.
nagoras ab allera Alhela, sive Proserpina, quam V I I I , p. 479, RhoBcura Philaei, et Theodorum Tele-
Jupiter ex roalre suscepit, quaeque idcirco lactata clisfilium,ambo Samios, m excudere pnmos do-
non fuit, quia mairi, utpote borrendura moostrum, cuisse narrat.
displicuit. (39) ΊδεκταΙου. Τεκταίον vocal Pausanias lib. t i ,
(36) Ούτω γάρ τδ άχό της έΛαίας. Testatur p. 146, ubi sic loquitur : Μαθητής δέ δ Καλλών ήν
Plutarchus apud Eusebium Prcep. evang. 1. ιιι, l i - Τεκταίου κα\ Άγγελίωνος, οί Δηλίοις εποίησαν τδ
gneum fuisse Minerva? Urbicae simulacrum, quod άγαλμα τοΰ Απόλλωνος. Ό δέ Άγγελίων καλ
ab indigenis consecralnm asservabatur apud Aihe- ΤεκταΤος παρά Διποίνω χα\ Σκύλλιδι έδιδάχθη-
nienees. Ξύλινον δέ τδ τής Πολιάδος ύπδ τών αυτοχθό σαν. Discipului aulem fuit Callon Teciwi et Ange-
νων ιδρυθέν, δ μέχρι νΰν Αθηναίοι διαφυλάττουσιν. lionis, qui Samiis simulacrum Apollinis fecerunt*
Atbenagoras verba ούτω γάρ quae Gesnerus inler- Angelion aulem et Teclccus Dipvno et Scyllidi opt-
pres omiserat, sic redduntur in Oxoniensi editione: ram dcderunU
Sic enim quod ex olea fabricaium fuit, antiquitus
L E G A T I O PRO CHRISTIANIS. m
ή δε έν Σάμψ (40) "Ηρα καί έν "Αργεί Σμίλιδος χεί- χ simulacra. Yenns Cnidia merelrix, Praxilelis ara;
ρες, καλ Φειδίου τά λοιπά είδωλα* ή Αφροδίτη έν Epidaurius iEsculapius, opus Pbidi». Unoverbo,
Κνίδφ εταίρα , Πραξιτέλους τέχνη· δ έν Έπιδαύρψ nullum est ex his simulacris, quod dici possit fa-
Άσκληπιδς Ιργον Φειδίου. Συνελόντα φάναι, ουδέν ctum ab homine non fuisse. Si igitur d i i , cur ab
αυτών διαπέφευγεν τδ μή ύπ* άνθρωπου γεγονέναι. Initio non erant ? Cur iis recentiores a quibus facii
Εί τοίνυν θεοί, τί ούκ ήσαν (41) έξ αρχής; Τί δαί (42) sunt?Quid homlnibus et arle opus habebant, ut
είσι νεώτεροι τών πεποιηκότων; Τί δαί' έδει αύ- fierent? Terrabac sunt, etlapides, et materia, ei
τοϊς, πρδς τδ γενέσθαι, ανθρώπων κα\ τέχνης; γή ars curiosa.
ταύτα χαΧ λίθοι, κα\ ύλη, κα\ περίεργος τέχνη.
18. Έ π ε \ τοίνυν φασί τίνες είκδνας μέν είναι 18. Staluarum cullus ad deos referri non potest,
ταύτας, θεούς δέ, έφ' οΤς αί είκόνες· κα\ τάς προσό qui creati sunt, ut fatentur poetas. — Sed qtiia d i -
δους άς τούτοις προσίασι, κα\ τάς θυσίας έπ' εκεί cunt nonnulli simulacra haec quidem esse, deos au-
νους άναφέρεσθαι καί είς εκείνους γίνεσθαι* μή εΤ- tem esse, quorum sunt simulacra; et supplicandi
ναί τε Ιτερον τρόπον τοίς θεοίς ή τούτον προσελθείν ratiopcm, quam simulacris adbibent, et victimas,
(χαλεπολ (43; δέ θεο\ φαίνεσθαι εναργείς), κα\ τοΰ quas illis oflerunt, ad deos referri, el diis fieri, nec
ταΰθ' ούτως έχειν τεκμήρια παρέχουσι τάς ένίων εί- β alium esse ad deos accedendi modum (difficile eniin
δώλων ενεργείας* φέρε, έξετάσωμεντήν έπ\τοις όνό- est ut dii clare ct aperte videantur), et quia argu-
μασι δύναμιν αυτών. Δεήσομαι δέ υμών, μέγιστοι (44) menti loco, cur ita se res habcat, nonnulloruro s i -
αυτοκρατόρων, πρδ τοΰ λόγου, αληθείς παρεχο- mulacrorum efficientias proieruni, age, inquira-
μένψ τούς λογισμούς συγγνώναι. Ού γάρ προκείμε mus ecquid ex imposilis nominibus habeant effi-
νον μοι έλέγχειν τά είδωλα, άλλ' απολυόμενος τάς διά cacilalis. Yos autcm orabo, maximi imperatores,
βολος, λογισμδν τής προαιρέσεως ημών παρέχω (45). antequam dispulationem banc ingrediar, ut veris
Έχοιτε άφ* εαυτών κα\ τήν έπουράνιον βασι- raiiocinationibus utenii ignoscalis. Neque enim
λείαν (46) έξετάζειν ώς γάρ ύμίν πατρ\ κα\ υίψ mibi propositum est simulacra redargiiere, eed
πάντα κεχείρωται, άνωθεν τήν βασιλείαν είληφόσιν cum afficta crimina dissolvam, instituti noslri ra-
(βασιλέως γάρ ψυχή (47) έν χειρ\ θεοΰ, φησλ τδ lionem exhibeo. Licet autem ex vobismeiipsis coe-
προφητικδν Πνεύμα), ούτως έν\ θεψ κα\ τψ παρ* αύ leste regnum spectelis; quemadmodum enim Tobis
τοΰ Αόγψ Υιψ νοουμένψ άμερίστψ πάντα ύποτέ- patri et filio parent omnia, qui coelitus regnum
τακται. Εκείνο τοίνυν σκέψασθέ μοι πρδ τών άλ- accepistis (regis enim anima in 2 9 4 m a
&* «n u e s
>AIV. Ούχ έξ αρχής, ώς φασιν, ήσαν οί θεοί, άλλ' ού- h e t i c u s Spiritus), ila Deo ejusque Verbo.
i n q u i l prop
c
τως γέγονεν (48) αυτών έκαστος, ώς γιγνόμεθα ημείς* quera
q u e r a eparabilem esse inlelligimus,
F i l i u r a n o n S
κα\ τοΰτο πάσιν αύτοίς ξυμφωνεί· Όμηρου μέν γάρ

omnia subjecta. lllud igitur mibi ante omnia per-
λέγοντος,
pendile. Ab inilio, ut aiunt, dii non erant, sed Ua
eorum quisquenatus est, ut nos nascimur; qua dc
re inter eos omnes convenit. Sic enim canil Ho-
merus :
Όχεατότ τε, θεών γένεσιν χαϊ μητέρα Τηθύν ·* *
Ocemum, deorum originem, et matrem Telhyn.
Όρφέως δέ (δς καλ τά ονόματα αυτών πρώτος έξεΰ-
Orpheus autem (qui eorura nomina priraus inve-
ρεν, καλ τάς γενέσεις διεξήλθε, κα\ δσα έκάστοις πέ-
nit, et nascendi modos perseculus est, et res cujus-
8
• ΡΓΟΥ. ΧΧΙ, 1. * II. 2, ν. 201, 302.
(40) Ή δέ έν Σάμφ. Quod ait Alhenagoras de D (45) Παρέχω. Multi veteres libri παρέχων. Mox
Junone Samia, conGrmatur a Pausania, qui Juno- Gesnerus Tegendum putat έχετε vel έχοιτε άν.
nis Samia* templum antiquum esse probat ex ipso (46) Βασιλείαν. Hic editi addunt είληφόσιν, exce-
simulacro, qiiod Smilidis jEginelae, Euclidis filii, pta editione Oxoniensi. Delendam censuit banc vo-
Dcdalo xqualis opus esse testalur. Hinc emendari cem Slephanus, nec eam agnoscunt Anglic. co-
potest quod legitur apud Clementum Alexandrinum dices el Glarom. Linea iransversa notalur in
Protrept. p. 3 0 : Junonis Samm statuam scalproRegio secundo. Mox codices Anglicani ώς φησι.
Etuiidis factam esse, σμίλη τή Εύκλείδου πεποιή- (47) Ψυχή. Liquet hunc locum ab Albenagora
σθαι. Legendum videtur ύπδ Σμίλιδος τού Εύκλείδου de pracipuoquodam in regum vita protegenda prcesi-
«εποιήσθαι, α Smilide Euclidisfiliofaclam e&se. dio inlelligi. Sic inlellexit Theinislius, orator pro-
(41) Τί ούχ ήσαν. Sic editio Oxoniensiset mss. fanus, qui in orat. 7 ait scriplum esse in litleris
Aliae editiones : θεο\ ούκ ήσαν. Vilium aitimadverle- Assyriorum : Ός άρα ό νους τού βασιλέως έν τή τοΰ
rat Siepbaous et legendum monuerat, ut in lextu θεου παλάμη δορυφορειται· el ιιι oralione 11*, τήν
poaoimos. τοΰ βασιλέως καροίαν έν τή τοΰ θεού παλάμη δορυ-
(42) Τί δαί. Reg. 2 et tres Anglicani habent φορείσθαι. PraBsidium singulare significal el ipsa
τ ί δ έ , et mox τί δέ έδει. Mox tres Anglicaui illa vox δορυφορείσθαι et adjuncta a Tbemistio expli-
λίθος. catio, qui in primo loco manum reges custodien-
tem, in altero manum reges asseclantein inlerpre-
(43) Χαλεποί. Pare versus 131, 1. xx Iliad. deest tatur. Mox edili έν\ τψ θεψ. Metius Anglicani co-
θεοί ίη Clarom. ei Iribus Aiigl. dices quoe secutus sum.
(44) Μέγιστοι. Duo codices ώ μέγιστοι. Suffridus
i n soo codice reperit αυτοκράτορες, alque iia iegeii- (48) Γέγονεν. Deest in cod. Glarom.
dam petat.
ATHENAGORiE PHILOSOPHI CHRISTIANl
que geetas narravit, ac veriusde rebus dWinisper- Α πρακται είπε, καί πεπίστευται παρ' αύτοΤς άληθέ-
tractasse apud eos existimaius est, quem Homerus στερον ΘεολογεΤν φ κα\ "Ομηρος τά πολλά κσΛ περλ
in imillis ac praecipue in iis, quae ad deos spectant, θεών μάλιστα έπεται), κα\ αύτοΰ τήν πρώτην γένε
iinilatur); ipse, inquam, Orpbeus primam eoruin σιν αυτών έξ ύδατος συνιστάντος*
generationem ex aqua consiituit:
Oceanus qui omnibus generatio exstitiu Ωκεανός (49), δσπερ γένεσις πάντεσσι τέτνκται.
Aqua cnira, secundum illum, omnium principium *Ην γάρ ύδωρ άρχή κατ* αύτδν τοίς δλοις, άπδ δέ τοΰ
fnit: ex aqua aulem lutum constitit, el ex ulroque ύδατος Ιλύς κατέστη, έκ δέ έκατέρων έγεννήθη ζώον
genilum aniroal draco, adjunctum habens capul δράκων, προσπεφυκυΤαν έχων κεφαλήν λέοντος, διά
leonis. Horum iu medio facies dei, cui nomen Her- μέσου δέ αυτών (50) θεοΰ πρόσωπον, δνομα Η ρ α
cules et Clironus. Hic Hercules genuit ovum i m - κλής, κα\ Χρόνος. Ούτος ό Ηρακλής έγέννησεν υπερ
mcnsaB raagnitudinis, quod, cum esset plenum, ve- μέγεθες ώδν (51), δ, συ μπλη ρου μενον, ύπδ βίας του
beinentius a genitore allrilum in duas partes disru- γεγεννηκότος έκ παρατριβής είς δύο έ ^ ά γ η . Τδ μέν
plum est. Quod superius in eo fuil, coeli formam ούν κατά κορυφήν αυτού ούρανδς είναι έτελέσθη· τδ
accepit; quod aulem depressum, lerrae. Prodiit au- β δέ κατενεχθέν (52) γ ή . Προήλθε δέ κα\ θεδς γή διά
tem dea terra corpore inslrucla. Coelum autem σώματος· ούρανδς δέ (53), γή μιχθείς, γενν$ θηλείας
dum terrae miscetur, genuit feminas quidem Clo- μέν Κλωθώ, Λάχεσιν, Ά τ ρ ο π ο ν άνδρας δέ έκα-
tho, Lachesin, Alropon, mares autcm cenlimanos, τόγχειρας Κόττυν, Γύγην (54), Βριάρεων καί Κ ύ
Collyn, Gygen, Briareum, et Gyclopes, Brontem, κλωπας Βροντήν κα\ Στεροπήν καί "Αργον ούς καλ
Steropem, Argum; quos eliam constrictos in tar- δήσας κατεταρτάρωσεν, έκπεσείσθαι αύτδν ύπδ τών
tara detrusil, cum se regno a flliis pellendum παίδων τής αρχής μαθών. Διδ κα\ δργισθείσα ή γ ή
didicisset. Quapropter iraia terra Tilanes pe- τούς Τιτάνας έγέννη σε·
perit:
Κούρους
Filios autem coelesles genuit veneranda Tellus, ούρανίωνας έγείτατο πόττια Γαία,
Quos el Titanes cognomine vocam, Οΰς δϊ) καϊ Τιτηνας έπίκΧησιν καΛέουσιν,
Ούνεκα τισάσθην (55) μέγαν ούρανότ
Propterea quod ulti sunt coelum stellis micant. άστερόεντα.
19. Philosophi cum poelis consentiunt de rfiis. — 19. Αύτη άρχή γενέσεως περι τούς κατ" αύτους
Iloc principium originis fuit, tum eorura, quos exi- θεούς τε κα\ τψ παντί (56). Εκείνο τοίνυν έκαστον
stiinaut, deorum, tum universarum rerum. Quid C Ϊ*Ρ τών τεθεολογημένων ώς τήν αρχήν δν είναι (57).
(49) "Ωκεανός, etc. Legitur bic versus apud Ho- dem Eusebiutn lib. m , Prwpar., cap. 11, mundi
merum Iliad. 2, cilaiusque est a Juslino marivre opilicem Deum, quem Gnepb appellabant, ex ore
in Cohort. ad Grcccos. Nec mirum esl, si euin 0r- suo ovum Gngebant emisisee; quo ex ovo alium
phco altribuit Athenagoras poiius quam Homero; deum genitum esse, apud ipsos Pluba, apud Gra>
cum ejusmodi versus Orpheo suppoeili, et plerum- cos Yulcanum noinine, illudque ovum inlerpreta-
que ex Horoero iroilatione expressi his, qui fraudem bantur niundum. Quod ad limum speclat, lidem
non subolfaciebant, imilalorem Orpbei Homerum jEgyplii, teste Jambtich. Demytler. secl. 7, c a p . i l ,
1'uisse persuaderent. dicebant eum esse τών στοιχείων κα\ τών περλ
]50) Αυτών. Legendum censuil Gesneros αύ τοίς στοιχείοις δυνάμεων πασών άρχηγδν αίτιον εν
του, unde etiam sic reddidit: Corpus vero mediumπυθμένος λόγψ προύποκείμενον, elementorum et om-
continebal faciem Dei. Sed relinenda est vulgatanium in elenteniis potestatum causam priucipem
lectio. lllud enim Dei caput non in inedio eorpore inttar fundamenti subjeclam.
giium erat, sed inler duo alia capila, nempe dra- (52) Κατενεχθέν. Legilur κάτω κατενεχθέν in uno
conis et leonis. Hercules enim erat tempus apud ex Anglicanis et in codice SulTridi, qui banc pi-o-
jEgyptios, ut observat Suffridus, eique tria capita bat scripluram.
alfiugebant, ut tempus prajterilura, praisens et fu- (53) Ουρανός δέ. Reg. 2 ούρανδς δέ θεός. Μοι
turuiu designarent. Rcg. 2 et duo Anglicani άνδρας τε.
(51) Υπερμέγεθες ώόν. Hsec frustra quansicris (54) Κόττυν, Γύγην. Lcgilur in nonnullis mss.
in versibus sub falso Orpbei nomine exsianlibus ; et cditt. Paris. Κόττην. Habenl eliam nonnulli c o -
sed Athenagore lestimonitim confirmal Plularchus, diccs Γύνην, alius Γύννιν.
qni de Orpbeo sic loquitur Sympos. lib. n, p. 656: (55) Τισάσθτιν. Hax Scriplura debelur Henrico
Ούκ όρνιθος μόνον τδ ώδν άποφαίνει πρεσβύτερο ν, St«' bano. Legitur in codice Glaromontano τ ι μ ω
P
άλλά κα\ συλλαβών άπασαν αύτψ τήν απάντων όμοΰ ρήσω JI, in duobus Anglicanis τ) τιμωρήσωσι, i n
πρεσβυγένειαν άνατίθησι. Non modo gallina ovumntroque Regio ct tribus Romanis ούνεκά τι τ ι μ ω ρ ή -
antiquius facit, sed omnem ei omnium prorstuσωσιν re- ή τιμήσωσιν σάσθην, undc Slephanus elegit
rum originis principatum attribuil. Recenset deiude τισάσθην. Observal Suflridus Tilanes bic confumii
Plutarchus ad firmandam Orphei opinionem ant- cum giganiibus quos sola terra genuit, cuui p r i m i
malia, quae ex ovis nasci conslat, el idcirco ovum ex co3lo c l lerra orli fuerinl.
tfi Becchi myiterm ut imaginem illius, qui omnia (56) Τψ παντί. Locus valde corruplus. Legitur iu
genuit, ei in seipso continel, non absurde consecra- Glaronionlano codice et Iribus Anglicanis. - ψ π α ν τ \
tum fuisse dicii. Eodem fere ac Orpheus modo ώς τήν αρχήν, elc. Editor Oxoniensis percommode
Pboentces, teste apud Euscbiura Saiichuniathone cmendal boe modo, xal τδ π ά ν τί εκείνο τοίνυν ;
Prcep. evang. lib. ι, cap. 10, omnium rerum origi- (57) Ον είναι. Tres Aoglicani codices άν ε ί ν α ι .
9
ncm ex liiuo ac deinde ex ovo quodam repetcbaul. Sulfridus ei Oxoniensis editor decsse έδει exisli—
iEgyptii auleni, ut leslalur Porpbyrius apud euin- niaut; lcgcrc nialim δν νοείται.
929 LBGATIO PRO CHRISTIANIS. 930
Εί γάρ γεγόνασιν ούχ δντες, ώς οί περλ αυτών θεολο- Α hoc igitur sibi vuU ? Unumqiiodque enino eorum.
γούντες λέγουσιν, ούκ είσίν. Ή γάρ άγένητόν τι καλ quibus divinitas Iribuilur, ab inilio esse intclligi-
έστιν άίδιον ή γενητδν φθαρτόν (58) έστι. Καλ ούχ tnr. Naro si, cum non essem, facli sunt, ul iis pla-
έγώ ούτως, έτέρως δέ οί φιλόσοφοι. Τί τό δν άεί, cct, qui de 295 ejusmodi diis disputant, profe*
γένεσιν τε ούχ ίχον ή τί τό γενόμενον μέν, δν cto nulli sunt. Nam vel ingenilum quid et aelernum
δέ ουδέποτε; Περλ νοητού χα\ αισθητού διαλεγόμε- est; vel si genrium, corrupiioni obnoxium es(. Ne-
νος δ Πλάτων, τδ μέν άελ δν, τδ νοητό ν, άγέννητον que baec ego iu hunc modum, aliler aulem philo-
είναι διδάσκει* τδ δέ ούκ δν, τδ αίσθητδν, γεννητδν · sopbi. Quid est, quod temper e$t, generationem au-
άρχο* μενον είναι καλ παυόμενον. Τούτψ καλ οί άπδ tem non habet; aut quid illud, quod gentratur qui~
της Στοάς τ ψ λόγψ έκπυρωθήσεσθαι τά πάντα, καλ dem nunquam autem est? Disserens Plato de
%
πάλιν έσεσθαί φαοιν, έτέραν αρχήν τού κόσμου λα- eo quod mente, ac de co quod scnsu percipilur,
βόντος (59). Εί δέ, καίτοι δισσού αιτίου κατ' αυτούς illud quidem quod semper est, quodque raenle
δντος, τοΰ μέν δραστήριου καλ καταρχομένου, καθδ percipiUir, iogenilum esse doc«t; illud aulem,
ή πρόνοια· τού δέ πάσχοντος καλ τρεπομένου, καθδ quod non est, quodque sensu percipilur, geni-
ή ύλη· αδύνατον δέ έστι καλ προνοούμενον έπλ ταύ- tum deciarat, quippe cum esse incipiat et desi-
τού μείναι τδν κόσμον γενόμενον πώς ή τούτων μέ- R uat. Simili ratione Stoici oinma conflagratura,
νει (GO) συστασις, ού φύσει δντων, άλλά γενομένων; ac iterum futura dicunt, mundo aliud iniiium ac-
Τι δέ τ η ς ύλης κρείττους οί θεολ, τήν σύστασιν έξ cipiente. Quod si, quamvig duse apud eos vigeant
ύδατος έχοντες; *Αλλ' ουδέ κατ' αυτούς ύδωρ τοΤς causae, quarum altera efficiens et imperans, eaque
πάσιν άρχή· έ κ τ ε απλών καλ μονοειδών τί άν συστήναι providentia est; altera paliens et mutabilis, id est
στοιχείων δύναιτο; Δεί δέ καλ τή ύλη τεχνίτου, καλ materia; fieri tamen non potest, ut mundus, qui
ύλης (61) τ ψ τεχνίτη· ή πώς άν γένοιτο τά έκτυπώματα crealus est, eodero in statu, etiam providenlia gu-
χωρλς τ η ς ύλης ή τοΰ τεχνίτου ; Ούτε πρεσβυτέραν bernalus, permaneal; quomodo istorum eonstiluiio
λόγον έχει είναι τήν ύλην τοΰ θεοΰ* τδ γάρ ποιητικδν permanebil, qui non natura exsislunt, sed facti
αίτιον προκατάρχειν τών γιγνομένων ανάγκη. sunt! A u l q u i d maleria prastant d i i , qui ex aqua
coastiluti s u n l l Sed nec aqua omnium <-sl, Μ isli existimant, principium ; ex simplicibus enim el
nniu&modi elemenlis quid possit conslilui ? Opus aulem est et materix arlifex, el artifici materia;
qoi enim formse exprimi possint sine materia aut artifice? Neque eiiam rationi consentaneum est, ut
naleria antiquior sit Deo; necesse esl enim ut causa efficiens priusquam ea quse iiunt exsisiat ct
imperet. $
20. Εί μέν ουν μέχρι τοΰ φήσαι γεγονέναι τούς C 20· Ab$urd<B deorumfigurce.— Si absurda eorum
θεούς, καλ έξ ύδατος τήν σύστασιν έχειν, τδ άπίθανον theologia bis finibus conlineretur, ut deos genera-
ήν αύτοίς τής θεολογίας, έπιδεδειχώς, δτι ουδέν γ ε tos et ex aqua conslilutos dicerenl: cum demon-
νητδν, δ ού καλ διαλυτδν, έπλ τά λοιπά άν παρεγενό- straverim nibil genitum esse, quod non sit dissolu-
μην (62) τών εγκλημάτων. Έπελ δέ τοΰτο μέν διατε- tioni obnoxium, ad eas, quae supersunt, crimina-
θείκασιν αυτών τά σώματα* τδν μέν Ήρακλέα, δτι tiones progrederer. Sed nunc eomm corpora de-
θεδς δράκων (63) έλικτός* τούς δέ έκατόγχειρας εί- scribunt, velut cum Herculem deum draconem
πόντες* καλ τήν θυγατέρα τοΰ Διδς, ήν έκ τής μ η vohibilem, et centiroanos commemorant; vel cum
τρός 'Ρέας καλ Δή μητρός ή Δημήτορος αυτής (64) filiam Jovis, quam is ex ipsa roalre Rbea , sive Ge-
έπαιδοποιήσατο, δύο μέν κατά φύσιν εΐπον έχειν rere suscepit, duobus quidem secuudum naturam
οφθαλμούς, καλ έπλ τψ μετώπω δύο, καλ προτομήν oculis, duobus autem in fronle, ac rostro quodam
κατά τδ δπισθεν τοΰ τραχήλου μέρος, έχειν δέ καλ in posleriore colli parte, ac praeterea cornibus i n -
κέρατα* διδ καλ τήν Τέαν, φοβηθείσαν τδ παιδδς τέ slructam esse dicunt; quare Rbeam hoc puella?
ρας, φυγείν, ούκ έφείσαν αυτή τήν θηλήν ένθεν μυ- monstro exterritam fugisse, nec ei papillam pne-
οτικώς μέν 'Αθηλά, κοινώς δέ Φερσεφόνη καλ Κόρη buisse; unde secretius quidcm Aibela, vulgo autein
Iί
(57) Φθαρτόν. Edilio Oxon. καλ φθαρτόν έστι, et ί62) Παρετενόμην. Reg. 2 παραγενοίμην.
mox ούκ έγώ μέν. Sed nec iu editionibus Parisien- (63) θεός δράκων. Ha»c quoque ex iEgypliorum
sibuK nec m nostris codicibus leguntur hae pani- bausta foniibus. Hercules eniin, ul paulo anle d i -
cuiae καί et μέν. Platonis verba, quae mox citantur, cebat Alhenagoras, opifex cst mundi, cujus ex ore
desumpta sunt ex Timao. Ope codicis Clarooi. ovutn emissum est. A l mundi opificem jEgyplii sub
cmendaYi quod eral in edilis αίσθητδν, γεννητόν. serpenlis specie eflingebanl. Hoc animai Phccnice$,
(59) Αα€όντος. Clarom. et tres Anjjlicani λαβόν- inquit PhUo Biblius apud Euseb. Prtvp. i , cap. ult.,
τες. lufra unus ex Anglicanis αδύνατον δέ καί. bonum dttmonem appellant, J^gypiii vero Cneph.
(60) Μένει. Deest ea vox in editionibus Parisien- Gneph autem nomen est mundi opiikis apud iEgy-
n b u s , legitur inaliis et in codicibus inss. Habent ptios, ut modo observavimus ex Porpbyrii lestinio-
σνάσις Reg 2, €larom. et tres Anglicani. Mox Ges- nio.
nerus el SuffridusmaluflUo γε γάρ κατ' αυτούς. Scd (64) "Η άημήτορος αυτής. Sic emendavi ope co-
Aibil mulandum. dicis Glaromonlani qnod in editis legebatur, καλ
(61) Καϊ ύΛης. Hsec verba et qu& in eamdem sen- Δήμητρος ή Δημήτορος τδν αυτής. Legendum pulant
teniiam dicla consequunlur, dcsunt in Glarom. et Gesnerus et Oxoniensis editor της αυτής. Hinc i u -
tribus Anglicanis, in quibus legilttr : Δεί δέ καλ τή lerpretatur Gesnerus : Eamdem enini illi faciuni.
υλη τεχνίτου * ούτε πρεσβυτέραν, eic.
931 A T H E N A G O R J E PIHLOSOPHI C H R I S T I A N I 93(1
Proserpina et Cere dicilur, non eadera ac Minerva, χ κέκληται, ούχ ή αυτή ουσα τή Άθην$ τή άπδ τ ή ς
quae a pupilla appellatur; nunc autem eorum prae- κόρης (65) λεγομένη- τούτο δέ , τά πραχθέντα 4**
elare, ut ipsi existtmant, gesta persequuntur; velirt ακριβές αύτοΐς, ώς οΓονται, διεξεληλύθασι * Κρόνος
Saiurni, ut verenda patris exsecuerit, ipsumque μέν, ώς έξέτεμε τά αιδοία τού πατρδς, χαί κατέ^ρι-
curru dejecerii, ac parricidio se obstrinxerit raares ψεν αύτδν άπδ τού άρματος, χα\ ώς έτεκνοκτόνει
filios devorans; velut Jovis, ut patrem conslrictum καταπίνων τών παίδων τούς άρσενας· Ζεύς δέ, δτι
in tartara detruserit, quemadmodum filios suos τδν μέν πατέρα δήσας κατεταρτάρωσε, χαθά χαλ
llranus; ut bellum cum Titanibus de imperio ges- τούς υίείς ό Ουρανός· χα\ πρδς Τιτάνας περί τής
e u s
serit, ac matrem Rheam ab 296 J nupliis ab- αρχής έπολέμησε, χα\ δτι τήν μητέρα Τέαν άπαγο-
borrentem perseculus sit, eaque in dracaenam con- ρεύουσαν αυτού τδν γάμον έδίωκε* δραχαίνης δ' αυ
versa, ipse in draconem mutatus, nodo eam, ut τής γενομένης, χα\ αύτδς είς δράκοντα μεταβολών,
vocant, Herculeo constringens cura ea coierit, cu- συ νδή σας αυτήν τψ καλουμένψ Ήρακλειωτικψ ά μ -
jus concubitus imaginem virga Mercurii designat; ματι, έμίγη, τού σχήματος τής μίξεως σύμβολον ή
deinde vero ut cum filia Proserpina coierit, ex qua τού Ερμού ράβδος· είθ' δτι Φερσεφόνη τή θυγατρί
iilium Dionysium suscepit, curo ei quoque in bac έμίγη, βιασάμενος κα\ ταύτην έν δράκοντος σχήματι,
draconis forma vim intulisset. Quamobrem cum β έξ ής παίς Διόνυσος αύτψ· ανάγκη (66) κάν τοσούτον
haec ita se babeanl, necesse est haec saltem verba ειπείν. Τί τδ σεμνδν (67) ή χρηστδν τής τοιαύτης
facere. Quid bonesti aut utilis babel ejusmodi h i - Ιστορίας, ίνα πιστεύσωμεν θεούς είναι τδν Κρδνον,
storia, ut deos esse credamus Saturnum, Jovem, τδν Δία, τήν Κόρην, τούς λοιπούς; Αί διαθέσεις (68)
Coren, et caeleros ? Corporumne descripliones? At τών σωμάτων; Καί τίς άν άνθρωπος κεκριμένος καλ
quis judicio pradiius aut in rebus considerandis έν θεωρία γεγονώς ύπδ θεού γεννηθήναι πιστεύσαι
versalus viperam a Deo progenitam pulel ? Sic enim έχιδναν; (Όρφεύς·
Orpbeus :
Phanes aliam sobolem genuit horribilem m

Ar δέ (69) Φάνης άΛΛην τενεήτ τεχνόχτατο δεινήν
Vtero ex sacro, visu terribilem viperam, Νηδύος έξ Ιερής, προσιοείτ φοβερωπότ έχιδναν9
Cujus ex capite crines, ac pulchra facies ψ

Ης χαΐται μέν άπό χρατός, καΛόν τε πρόσωπον
Erat W S M , aelerce partet terribilis draconii *Hr έσιδειν, τάδε Λοιπά μέρη φοδεροΊο δράχοντος
Summo ex collo. Αύχένος έξ άκρον.)
Aut quis ipsum Phanetem primogenilum deum esse ή αύτδν τδν Φάνητα δέξαιτο, θεδν δντα πρωτόγονον
(is enim est qui primus ex ovo eftusus est), autdra- ( (ούτος γάρ έστιν δ έκ τοΰ ωού προχυθείς), ή σώμα ή
conis corpus ac speciem babere, aut a Jove, ut is σχήμα έχειν δράκοντος , ή καταποθήναι (70) ύπδ του
comprebendi non posset, devoratum approbet Διδς, δπως δ Ζεύς αχώρητος γένοιτο; Εί γάρ μηδέν
fuiese? Nam si nihil a belluis vilissimis discrepani διενηνόχασι τών φαυλότατων θηρίων (δήλον γάρ δτι
(liquei enim inter res terrenas et ex materia edu- ύποδιαλλάσσειν δεί τών γηΐνων χα\ τών άπδ τ η ς
ctas, ac divinum numen ioteresse aliquid oporlere), ύλης άποχρινομένων (71) τδ θείον), ούκ είσ\ θεοί. Τί
Don sunt dii. Quid ergo ad eos adimus, qui gene- δαί κα\ πρόσιμεν αύτοίς , ών κτηνών μέν δίκην έχει
rantur ut belluae, facie ferina suntet deformi? ή γένεσις, αύτο\ δέ θηριόμορφοι καί δυσειδείς;
21. Deorum cupiditatet et amores. — Quod sieos 21. Καίτοι, εί σαρκοειδείς μόνον έλεγον αύτους
carnem tantura babere, el sanguinem ac semen, et κα\ αίμα έχειν κα\ σπέρμα (72), κα\ πάθη οργής
irae ac cupidilatis morbos dicerenl; ne haec quidem κα\ επιθυμίας, κα\ τότε έδει λήρον κα\ γέλωτος >.Α-
(65) Κόρης. Godices nonnulli κόρσης. Ibidem dere est apud Eustathium inlliad., p.83, acdeinde
Clarokn. et tres Anglicani γενομένης. Reg. 2 γενο Minerva per capul Jovis erupit. Quadrat id cum
μένη. Phanete, qui a Jove devoratue dicitur. Ex bispatel
(66) "Ανάγκη. PonitUr post είπείν in duobus A n - immerito Gesnerum existimasse addendum esse τήν
1
glicanis el Reg. secundo. Μήτιν post ύπδ τού Διός, quod quidem in inierpre-
(67) Τί τό σεμνόν. Uterque Bodleianus τί σεμνδν tando sequi non dubiiavit.
ή τί χρηστόν. (70) JCarajro^yflM.Claroni.ei tres Anglicani κατβ-
(68) A / διαθέσεις. Godex Suffridi τίνες αί διαθέ τεθήναι. Sic etiam alius dodex citatus a Ducaeo.
σεις; atque baec illi scriptura plurimum probaiur. (71) Άποκριτομέτων. Glarom. et ires Anglicani
m
(69) Ar δέ. Duo Anglicani τήν δέ, Claromâv δέ άποκρινόμενον. Sic etiam Reg. 2 ad marginem. Qni
Φάνης άλλην γενεών. Unus ex Anglicanis babet γέ contexlum Athenagorae immulaverunt, vidcntur
νεσιν. Hunc Phaneiem ex ovo profusum fuisse non minus intellexisse vim bujus verbi άποκρίνεσθαι e l
dixerat Athenagoras illo in loco, ubi de ovo locutus idcirco illud» retulisse ad Deurn. At verbum illud
esi. Sed diflkile non esl intelligere, simul cum ovo percommode dicilur de iis, quse e maleria edacun-
prodiisse priniogeniluin illum Deum, qui coRlum et lur et generantur; idque observavit Gesnerus, cujos
lerram ovo contenla dicitur condidisse. Idcirco obeervationem confirmat PlnUrchus, quo teate
cnim Phanes ille draconis speciemdicilur habuisse, apud Euseb. Ρταψ. Evang., lib. i , c. 8. Anaximan-
qtiia mundi opifex ita effingi solebat apud jEgy- der docebat iufimtum esse causam mondi genera-
piios. Pbanes ille nihil aliud esse videtur quam M i - tionis et corruptionis. Ex eo enim ecelos educto$
nerva. HaeceRim, ex Patris capite, έκθορούσα,ρτο- fuitse, έξ ού δή φησι τούς τε ουρανούς άποκεκρίσΟαι.
iiliens, ut ait Tbemislius orat. 3, omnia creavit et (72) Καϊ σπέρμα. Deest conjunctio in utroque
cralum ac lerram temperavit. Pranerea Metis , cum Regio et uno Anglicano. Paulo aute tres Anglicani,
pnvgnans Minerva esset, a Jove deglulitur, ul v i - τί οέ καλ πρόσιμεν.
γους τούτους νομίζειν* ούτε γάρ οργή, ούτε έπιθυ- Α oratio nugarum opinionem ct risum effugere debe-
μία χα\ δρεζις, ούδε παιδοποιδν σπέρμα έν τψ θεψ. ret. Nam nec ira, nec cupidilas, nec semen ad pro-
"Εστωσαν τοίνυν σαρκοειδείς, άλλά κρείττους μέν θυ creandum in Deum cadunt. Gonsient igiiur ex car-
μού χαλ δργής· Ινα μή 'Αθηνά μέν βλέπηται ne, sed tamen ira et furore sint si'periores, nc
Σκυζομέντχ ΑιΧ χατρϊ, χόΛος δέ μιν άγριος αί- videatur Minerva
^•(75)· Succentens Jovi patri, ira autem illam vehemensce-
"Ηρα δέ θεωρήται, [perat.
m
HpQ δ" ούκ έχαδε στήθος χόλον, άΧλά προσηύ- Nec Juno hanc speciem exhibeat:
Junonii pectu* non conlinuit iram,
sed prolocuta
κρείττους δέ λύπης· κ [est.
Sint dolore snperiorcs:
~Ω ΛΟΛΟΙ I ή φίΧον άνδρα διωκόμενον περϊ τεϊ-
Proh malum! certe diieclum virum fugatum circ&
ΌρθαΛμοΊσιν όρώμαΐ' έμδν δ" όΧοφύρεται ήτορ [murum
Έ γ ώ μέν γάρ χαλ ανθρώπους (74) αμαθείς καλ Oculis video; meum autem angiiur cor.
αχαιούς λέγω τούς δργή καλ λύπη είχοντας· δταν δέ Ego enim etiam bomines imperilos et iutilcs dico,
πατήρ ανδρών τε θεών τε όδύρηται (75) μέν τδν si iracundiae et dolori cedanl. Sed s i pareos homi-
υίδν, B numque deuinque lugeat filium,
ΑΖ αί (76) (λέγων) δτε μοι Σαρπηδόνα, οίΧτατον m,,n a u o c l m i l l i
ψ,νδρών, 297 » Sarpedonem charissimum

li
[vhorum
ΜοΊρ' ύχδ ΠατρόχΧοιο Μενοιτιάδαο δαμηνα^ · Fatale est α Patroclo Mencetiade interfici!
άδυνατή (77) δέ δδυρόμενος τού κινδύνου έξαρπά- nec possit, dum laincntaiur, eum periculo eruere:
COI ,
Σαρχηδών, Αιδς νΐός' ό δ*ρύδ*φχαιδϊ άμύνει *· 1

Sarpedon Jovit filius;ipte autem ne /i/to quidemtuo
[auxitiatur,
τίς ούκ Αν τούς έπ\ τοϊς τοιούτοις μύθοις φιλόθεους, quis nou eorum imperitiam incuset, qui iis fabulis
μάλλον δέ άθεους, τής άμαθίας καταμέμψοιτο; Έ σ τ ω - se deorum cullores, vel potius atheos prabenl ? Car-
σχν σαρχοειδείς· άλλά μή τιτρωσκέσθωσαν (78), μ η nem babeant, sed Venus oec corpore vulneretur a
%
δέ Αφροδίτη ύπδ Διομήδους τδ σώμα, Diomede:
u
Ούτα με Τνδέος υΐύς, ύχέρθυμος Αιομήδης * Vulneravit me Tydei filiu* superbus Diomedes.
ή ύπδ "Αρεως τήν ψυχήν, Nec animo a Marle :
'Ως έμέ χωΧδν έόντα Αιδς θυγάτηρ Αφροδίτη Vt meclaudum Jovit filia Venus
ι β
Aler ατιμάζει, φιΧέει δ' άίδηΛον "Αρηα . n Semper delioneslat, aniat autem perniciosum Mar
c
1 β
[lem.
Αιά δέ χρόα χαλδν έδαψεν .
Cutem autem pulchram dilaceravit.
Ό δεινός έν πολέμοις, ό σύμμαχος κατά Τιτάνων τού
Terribilis ille in bellis el Jovis adversus Tilancs
Αιδς, ασθενέστερος Διομήδους φαίνεται*
ΙΤ
auxilialor, Diomede infirmior apparet.
(ΜαΙνετο δ' ώς οτ' "Αρης έγχέσπαλος ). Furebat autem velut cum Mars hastam vibrans.
Σιώπησον, "Ομηρε* θεδς ού μαίνεται. Σύ δέ μοι καλ Tace, Homere: Deus non furil. Tu vero mibi et
μιαιφόνον καλ βροτολοιγδν caede inquinalum et perniciosum bominibus
(Άρες, Άρες, βροτολοιγέ, μιαιρόνε ·") (3Iar$,Mars,pernicie$ hominum, cwde inquinate)
διηγή τδν θεδν, καλ τήν μοιχείαν αυτού διεξίης (79) enarras deuro, et illius adulterium describiset vio-
καλ τά δεσμά* cula,
Τώ δ* ές δέμτια βάντε χατέδραθον· άμφϊ δέ δεσ- llli aulem in leclulum ul conuenderunt, dormierunt:
[μοί [vincula autem
Τετνήεττες έχυντο (80) πολύχρονος Ήφαίστοιο, Fabrefacta circumfundebantur prudentis Vulcani
Ούοέ τι χινΐχσαι μελέων ήν ··. Neque ullo pacto movere menibra pourant.
Ού χαταβάλλουσι τδν πολύν τούτον άσεβη λήρον (81) An non, plurimas illas de diis impias nugas pro-
1 1
Uiad. Δ, ν . 23. Iliad Δ, v. 24. »'l!iad. X , v. 168 et 169. " I l i a d . Π, v. 434 et 435.
1 0
Ibid.,
1 1 1 4 17 1 8
Υ . 522. u
lliad. Ε, ν . 576. Odyss. Θ. 507, 508. lliad. E , 858. lliad. O, v. 605. liiad.
l f
Κ, ν . 31. Odyss. θ , 308, 309.
(73) Αίρει. Legilur apud Homerum ήρει. Perpc- D el Ires Anglicaai. Editi τιτρωσκέσθω. Paulo posi
ram coujecit Η. Slepbanus scripsisse Alhenagoram ante baec verba : Διά δέ χρόα καλδν έδαψεν, Gesiie-
αϊρη e l inde factuin αίρει. rus addendtim pulal "Αρης ύπδ τού αυτού. Sed for-
(74) Καϊ ανθρώπους. Decst conjunclio in uno ex lasse Albenagoras, ut in re notissiina , necessc esse
Anglicanis. Mox editio Oxoniensis ό πατήρ. non putavit adoioncre hiec \erba de Marte el Dio-
175) 'Οδύρηται. Clarom. οδύρεται. roede dicta csse.
(76) Αί, αί. Legisse se ail Suffridus in antiquo (79) Αιεξίης. Uterque Regius, duo Romani co-
codice ώ μοι έγών, u l apud Homerum. Λέγων pro dices cura Glaromonlano et iribus Anglicanis ba-
έ γ ώ ν ex incuria. 1>βηΙδιέξη. In nonnullis lamen non exsut ι subscri-
1
(77) Α δ ύ ν α τ η Sic pro αδυνατεί, emendavil Fron- ptum. Godex Suffridi διήξεις.
to Dttcaîs qui daos codices mss. cilat. lla legen- (80) "EJVVTO. Dcest in iribus Anglicanis.
ilnm fDonqcrai Slcphanus, alque ita lcgilur in Rcg. (81) Αηρον. lideiu codices λήρον τδν άσεβη. Le-
2. S i c eliam habuit prima manu Reg. 1. Relimiil genduai vidclur ού καταβαλούσι; sic paulo ame σιώ
Αδυνατεί ulraque edilio Parisiensis. πησον, "Ομηρε.
ι78) Τιτρωσκέσθωσαν. lia Rcg. 2 prima manu
935 ATHENAGORiE PHILOSOPIH GHRISTIANl 936
jicienl?Cocms castratur, ligatur et in lartarum pra> Α *spt τών θεών ; Ούρανδς έκτέμνεται, δείται κα\ κα-
cipitalur Saturnus, insurgunt Tilanes, Slyx mori- ταταρταρούται Κρόνος, εξανίστανται Τιτάνες, Στύξ
lur in prselio : jam el morlales illos faciunt. Amant αποθνήσκει κατά τήν μάχην. "Ηδη κα\ θνητούς α υ
se inviccm, amant bomines : τούς δεικνύουσιν · έρώσιν αλλήλων, έρώσιν ανθρώ
πων
JEneat, quem sub Anchise peperil diva Venus ΑΙνείας, τόν ύχ' Άγχίση τέκε οΤ "Αφροδίτη
Idcv in vertice, Dea morlali mista. "Ιδης έν κνημοϊσι, θεά βροτφ εύνηθεισα · . β
Nonne amant?Nonne paliuntur? Quatenusenun dii, Ούκ έρώσιν; ού πάσχουσιν; γάρ θεοι (82), άψε-
an eos allinget cupiditas? Eliam si carnem Deus ται αυτών επιθυμία; Κάν σάρκα θεδς κατά θείαν
per dispensationem divinam assumat, an idcirco οίκονομίαν λάβη, ήδη δούλος έστιν επιθυμίας;
servus eril cupidilalis?
Aon enim unquam ttc miht dece amor, neque mulie- Ού γάρ χώχοτέ μ" ώδε θεάς έρος, ουδέ γυναικός
[ris
Animum pectoribus circumfusus domuit: θυμόν ένϊ στήθεσσι χεριχροχυθεϊς έδάμασσεν
ISeque quando captus fui amore lxionim uxoris, Ούδ' όχότ' ήρασάμην Ίξιονίης άΧόχοιο,
Neque quando Danaes formosce Acrisii fHice, Ούδ' δτε χερ Αανάης καΧΧισφύρου Ακρισιώνης'
Neque quando Phoenicis filice inclyti, Β Ούδ' δτε Φοίνικος κούρης τηΛεκΛειτοΐσ
flieque quaudo Semeies, neque Alcmenes t» Thebii, Ούδ' δτε χερ ΣεμέΛης, ούδ' 'ΑΛκμήνης ένϊ Οήβη'
Neque quando Cereris pulchricomce reginm, Ούδ' δτε Αήμητρος καΧΧιχΛοκάμοιο άνάσσης·
1
Neque quando Latonce vatde illuslri*, neque tui ip- Ούδ' δτε χερ Αητούς έρικυδέος,ούδέ σευ αυτής* .
[siu$.
2 9 8 Genitus e s l , corruptioni obnoxiusest, nec Γενητδς έστι, φθαρτός έστιν, ουδέν έχων θεού. Άλλά
quidquam liabet Dei. Quin etiam serviunt bomini- κα\ θητεύουσιν άνθριόποις·
bus*
Ο retjiam Admeti domum, in qua periuli Τ
β δώματ' Άδμήτει *, έν οίς έτΛην έγώ
91
Lnudare mensas vernulis,deu$,data$. θήσσαν τράχεζαν αίνέσαι, θεός χερ ών *.
E l armenla pascunt: και βουκολούσιν *
lngre$8us hanc terram, hospiti pavi boves, ΕΛΘώνδ'έςά!αντι\νδ'έ6ουφόρ€ουνξένφ (83),
1 ι
Domumque tervabam hanc. Καϊ τόνδ' έσωζον οίκον ".
W
Est ergo Admetus deo prestantior. Ο vaies et sa- Ούκούν κρείττων "Αδμητος τού θεού. Q μάντι καί
piens, el aliis fulura praesagiens, non es valicina- σοφέ, καί προειδως τοΓς άλλοις τά έσόμενα, ούκ
tus araasii caedem, sed eum ipse manibus tuis oc- έμαντεύσω τού ερωμένου τδν φόνον, άλλά και έκτει-
cidisti. £ νας αύτοχειρί τδν φίλον.
Coeleste Ph&bi o$, nescium mendacii Κάγώ τό (84) Φοίβου θείον άψευδές στόμα
Ego esse credebam, augurum artibus icatens. "ΗΛχιζον είναι, μαντική βρύον τέχνη.
Vl falsum valem «/Eschylus Apollinem exagilat: ( Ώ ς ψευδό μα ντ ι ν κακίζει τδν 'Απόλλω ό Αισχύλος)
Qui cantat ipse, quique camw ipte interest, "Οδ' αυτός ύμνων, αυτός έν θοίνη χαρών,
Ji(cc qui ipse dixit, tpse, proh superi! meum Αυτός τάδ' είχών, αυτός έστιν ό κτανών
Natum peremil. Τόν χαϊδα τόν έμόν.
22. Frustra IUBC ad pliysiglogiam revocentur. — 22. Άλλά ταΰτα μέν Γσως πλάνη ποιητική, φυσι
Sed haec forte commeiita poetica; at in illis natu- κός δέ τις έπ' αύτοις κα\ τοιούτος λόγος,
ralis quaedam ejusmodi ralio,
Jupiter veiox (ut ait Empedocles) et Juno vitalis el Ζεύς αργής (ώς φησιν Εμπεδοκλής) "Ηρη τε φ*-
[PllllO, [ρέσβιος, ήδ? Άϊδωνεύς*
%
Et Nestis, quce tingit lacrymis humanos (ontes. Νήστίς θ ή δακρύοις τέγγει κρούνωμα (85) βρά-
{τειον.
Si igilur Jupiler ignis, Juno terra, Pluto aer, et ΕΙ τοίνυν Ζεύς μέν τδ πύρ, "Ηρα δέ ή γή (86), καλ
Ncstis aqua, haec aulem elementa sunt ignis, aqua, δ άήρ ΆΤδωνεύς, κα\ τδ ύδωρ Νήστις, στοιχεία δέ
aer; oullus eorura deus est, nec Jupiler, nec Juno, ταύτα, τδ π ύ ρ , τδ ύδωρ, δ άήρ· ουδείς αυτών θεδς.
licc Plulo : ex maleria enim a Deo divisa eorum D ούτε Ζεύς, ούτε "Ηρα, ούτε Άΐδωνεύς· άπδ γάρ τ η ς
constitutio ct geueralio. ύλης διακριθείσης ύπδ τού θεού ή τούτων σύστασίς
τε κα\ γένεσις.
1 1 , l t #
•· lliad. Β, 820, 821. lliad. S, 315. Alcesiis, ν. 1, 2. "* Alcestis, y. 8, 9.
Τ
(82) ( ί γάρ θεοί.Εάιΐι ή γάρ θεοί καΐούχ άψεται. τοι. Ibidem Reg. 2 , et duo Anglicani habent Φοί
Godex Suffridi εί γάρ θεοί,' qiue quidem illi scriplura βο ν.
)>robatur, nec non Gesnero. Godex Glaromontanus
\ γάρ θεοί; άψεται, e t c , legendo cum interrogalio-
(85) Αακρύοις τέγγει κρούνωμα. Sic restitiiit
Η. Siephanue, cum aatea legeretur, ut in plensque
1
nis nota, quam quidera miror in hac tota verborura niss. δακρυόεις τ επικούρου νομ$.
complexione ediiori Oxoniensi displicere. (86) "Ηρα δέ ή γή. Plularcbus in libro De placit.
(83) Σένω. Legitur ξένων in Regio primo «t sex philotoph. senteniiam Empedoclis aliler ac A l b e -
aliis. Ibidein monet Oxoniensis editor legi δή γαΐαν nagoras explanat, ac Junonem inierprelalur aereni,
in Alcest. Euripidis, ubi haec leguntur. Plutonem lerram. Sed quia Juno saepe alias ab au-
(84) Κάγώ τό. Sic apud Eusebimn Prcep. 1. XIM, tiquis lerra dicitur, frustra immutelur Athenago-
rap. 3. Sic etiam legendum censuil Gesnerus. Edili ne contextus, ut mulandum opinatus est Langus.
κάγώ τι. Trcs Anglicani cum codice Suffridi κάγώ
Πνρ καϊ νδωρ. καϊ γα~α, καϊ ήέρος
% ήχιον ύφος* { Ignii, aqua, et tellut, btandum aeris atque cacumen,
Καϊ φιΛίη (87) μετά τοισιτ. Adde et amic.tiam / i t i .
'Α χωρίς τ ή ς φιλίας (88) ού δύναται μένειν, ύπδ του Quae quidem sinc amicitia perniancre non possunt,
νείκους συγχεόμενα (89). Πώς άν ούν εΓποι τις ταΰτα discordia autem confunduntur. Quo pacto igitur
είναι θεούς; 'Αρχικδν ή φιλία, χατά τδν Έμπεδο- baec deos esse quisquam dixerit? Imperat amicitia,
χλεα· αρχόμενα τά συγχρίματα· τδ δέ άρχικδν, κύ- gecundum Empedoclem, parent q u « concrcta s u n l ;
ριον. 'Ως έάν (90) μίαν καλ τήν ιού τε αρχομένου* καλ quod autem imperat, dominatum lenet. Itaque si
τοΰ άρχοντος δύναμιν θώμεν, λήσομεν εαυτούς ίσότι- illius quod imperat, et illius quod parct, uiiaiii et
μον τήν ύλην τήν φθαρτήν κα\ ^ευστήν καλ μεταβλη- eaindeiu vim esse ponamus, corruptioni obnoxiam
τήν τ ψ άγεννήτο) κα\ άίδίω καλ διαπαντδς συμφωνώ et fluxam et mulabilem materiam imprudentes inge-
ποιοΰντες θ ε ψ . Ζεύς ή ζέουσα ουσία χατά τούς Στωί- nilo et aeterno et sibi semper conslanti adsequabi-
κούς* "Ηρα δ άήρ, καλ τοΰ ονόματος, εί αύτδ αύτψ iiius Deo. Jupiter fervida essenlia secundum Stoi-
έπισυνάπτοιτο (91), συνεκφωνουμένου (92)· Ποσει cos; Juno aer, ipso etiam nomine, si ipsum sibi
δών, ή πόσις. "Αλλοι δε άλλως φυσιολογοΰσιν · οί μέν guperimponatur, id sonante; Neptunus potus. Uaec
γάρ αέρα διφυή, άρσενόθηλυν τδν Δία (93) λέγουσιν autem alii aliter ad naturam referunt. Quidam enscu
οί θέ καιρδν είς εύκρασίαν τρέποντα τδν χρόνον διδ i aereiu bifonnem, masculo-feminam appellant Jo-
καλ μόνος Κρόνον διέφυγεν. Άλλ' έπλ μέν τών άπδ τής vem; alii vero tempe&latera, quae tempus serenat;
Στοάς έστιν είπείν Εί ένα τδν άνωτάτω θεδν άίδιόν unde solus Saturnum eflugil. Ac cum Stoicis qui-
τε καλ άγέννητον νομίζετε, συγκρίματα δέ Ισα (94) ή dem ita licet disputare : S i onum illum Deum,
τής ύλης αλλαγή, καλ τδ πνεΰμα τοΰ θεοΰ διά qui supreiuus et sempiternus et ingenitus est,
τής ύλης κεχωρηκδς κατά τάς παραλλάξεις αύ- aguoscitis; toudera autem corpora concresccre»
τής (95), άλλο καλ άλλο δνομα μεταλαγχάνειν φα quot materis mutaliones 2 9 9 ^ * * *P*"u n t c
τέ * σώμα μέν τά είδη τής ύλης τοΰ θεοΰ γ ε - rituiu D e i , qui materiam pervadit, pro variis
νήσεται, φθειρομένων δέ τών στοιχείων κατά τήν ejus miitationibus aliud aique aliud nomen sor-
έκπΰρωσιν, ανάγκη συμφθαρήναι δμού τοίς είδεσι tiri diciiis; corpus quidem Dei species matc*
τά ονόματα, μόνου μένοντος τοΰ πνεύματος τοΰ θεού» riae fieut; intereuntibug autem in couflagraiioiie
r
Ov ουν σωμάτων φθαρτή ή κατά τήν ύλην παραλλαγή, eleuientis, necesse est una cum speciebus nomiua
τίς άν ταΰτα πιστεύσαι θεούς; Πρδς δε τούς λέγοντας interire, solo permanente spirilu Dei. Quorutn igi-
τδν μέν Κρόνον χρόνον, τήν δέ Τέαν γήν · τήν μέν συλ- tur corporum, secundum materiam, immutatio cor-
λαμβάνουσαν έκ τοΰ Κρόνου καλ άποτίκτουσαν (ένθεν , ruptio est, ea deos esse quis credalTQuod aulem
καλ μήτηρ νομίζεται πάντων (96)), τδνδέ γεννώντα καλ ' ad eos spectat, qui Salurnum tcmpus esse dicuut,
χαταναλίσκοντα' καλ εΐναι τήν μέν τομήν τών αναγκαίων Rheam autetu terram; atque banc quidem ex Sa-
δμιλίαν τοΰ άρρενος πρδς τδ θήλυ, τέμνουσαν καλ κα- turno concipere et parere (unde eliam omniui» ma-
ταβάλλουσαν σπέρμα είς μήτραν, καλ γεννώσαν άνθρω ler existioiatur), bunc autem gignere et genita de-
πον, έν έαυτψ τήνέπιθυμίαν, δ έστιν Αφροδίτη, έχοντα* vorare; virilium auteni absrfssionem nibil aliud
τήν δε μανίαν τοΰ Κρόνου τ ροπή ν καιρού φθείρουσαν esse, quam yiri cum uiuliere coituro, quo veluti
Ιμψυχα καλ άψυχα ·τά δέ δεσμά καλ τδν τάρταρον χρό resectae viri corpore geniiura inuieraiu deuiuliiur,
νον ύπδ καιρών τρεπόμενον καλ αφανή γινόμενον · πρδς et bouio cui cupidilas, id est Yenus, insita esl, ge-
τοίνυν τούτους φαμέν · Είτε χρόνος έστλν ό Κρόνος,με _neratur; furoreiu vero Salurni nUiil aliud, quam
ταβάλλει -είτε καιρδς, τρέπεται* είτε σκότος, ή πάγος, teniporis mutationem animata et inanimala corrum-
ή ουσία δγρά, ουδέν αυτών μένει* τδ δέ θείον καλ άθάνα penlem; vincula et tartarum tempus esse, quod
τον χαλ άχίνητον χαλ άναλλοίωτον. Ούτε άρα δ Κρόνος, tempestatibus mutatur et evanescit; sic igitur ad-
ούτε τδ έπ* αύτψ είδωλον (97) θεός. Περλ δέ τοΰ Διδς, versus eos digceptamus: Si tempus est Saturnus,
εί μέν άήρ έστι γεγονώς έχ Κρόνου, ού τδ μέν άρσεν mutatur; si tempestas, vertitur; si tcnebrae» aut
(87) Καϊ φιλίη. Anle haec verba alius apud Sex- ^ (89) Συγχεόμενα. Sic plerique codices mss. Edili
tum pbilosophiiDi versug legilur, quem H . Steplia- χεόμενα.
nus apud Alhenagoram onnssura iuisse exisltmat, (90) Ως έάν Legendum, itt Gesnerug et editor
U iietupe : Νείχός τ* ούλόμενον δίχα τών άτάλαντον Oxoniengig monueic, ώστε έάν.
άπάντη. E x q u o nonnulli sex principia Eropedocli (94) Έχισυνάχτοιτο. Edit. Oxon. έπισυνάπτοιο.
aiiribiiunt. Sed cum boc loco Atiienagoras senlen- (92) Συνεκφωτουαέτον. Conjiciunt Jionnulli le*
tiain Empedoclis- ad duo principia revocet, nempe gendum συμφωνουμένου.
amicitiaiu qiwe imperal et ea quibug imperat aniici- (93) Tdr Αία. Tres Anglicani τινές Δία. Clarom.
ftia, hic versue non incuria librariorum, sed consi- τίνες διαλέγουσιν.
iio Atbeaagorae praelermissus. (94) *1σα. Gesnerus mallet δσα. Idem erit gengus,
(88) Ά χωρϊς της φιλίας, x. τ . λ. Quamvig v i - gi legamiig, Ισα τή τής ύλης Αλλαγή. In duobus A n -
tiosa D O I I eit hajue Joci interpunciio aut interpreta- glic. et Clarora. 2 , legilur ή τής ύλης κεχωρηκός,
tio, vkletor tamen utraque melius ee babilora, si caHerig omiggig. Godex Eton. rctinet vocem αλλα
hoiic in cnodura immutelur : Ά χωρίς φιλίας ού δύ γ ή , ca^tera omiitil.
ναται μένειν, ύπδ τοΰ νείκους συγχεόμενα, πώς άν (95) ΑνΓης· Tres Augl. αύτοΰ et paulo post φα-
ουν είποι τις ταΰτα είναι θεούς; Qum sine amicitia τέον μέν δντος.
fermanere non posiunt, discordia autem confundun- (96) Νομίζεται χάντωτ. Sic plerique ingg. Ed.ti
tur hce quomodorfeosetu quitquam dixerit ? — klx πάντων νομίζεται.
t
Addtndi* tt Kuxndandis. (97) Τό έχ'αύτφ εϊ&ωΛον. Hig verbii ιιοιι viilcmr

PAVROL. Γ Ι » . V I
30
939 A T H E N A G O R J E PHILOSOPHI CHRISTIANl 940
suuiiDUiu frigus, aul humida natura, nihil horotn Α δ Ζευς, τδ δε θήλυ Ή ρ α (διδ καλ αδελφή χαλ γ υ ν ή ) ,
permanet. Deus autem immortalis, el immobilis el άλλοιούται * εί δέ καιρδς, τρέπεται. ΟΟτε δέ μεταβάλ
iiimmtabilis. Quocirca neque Salurnus, neque ejus λει, ούτε μεταπίπτει τδ Θείον. Τί δεί (98) πλέον λέ
simulacnim Deus esi- Quod autem spectat ad Jovem, γοντα ένοχλείν, οί άμεινον τά παρ* έκάστοις τών π · -
8i is est ex Satumo genilus aer, cujus id quod ina- φυσιολογηκοτών οίδατε; ή οία περί τής φύσεως ένδυ
sculum ept, Jupiter dicitur; quod autemfemineum, σαν οί συγγραψάμενοι· ή ά περ\ τής Αθηνάς, τήν
Juno (binc eliam soror el conjux), immulatur; si φρόνησιν (99) διά πάντων διήκουσάν φ α σ ι ν ή περλ
tempesias, verlitur. Deus aulem nec mutatur, nec τής Ίσιδος, ήν φύσιν αίώνος, έξ ής πάντες έφυσαν,
cadit. Sed quid altinet vobis, qui nielius perspicitis, κα\ δι' ής πάντες είσλ, λέγουσιν (1) · ή περλ τού Όσί-
quid eoritm quisque dixerit, qui baec ad naturam ριδος, ού σφαγέντος ύπδ Τυφώνος τού αδελφού περί
Τ
revocarunt, plura dicentem obslrepere, vel quid de Πελώρου (2) τού υίού, ή Ισις ζητούσα τά μέλη, καλ
natura senlianl scriplores, expooendo; vel quid de εύρούσαήσκησεν είς τ α φ ή ν ή ταφή έως νύν Όσιρια-
Minerva, quam meutem omnia pervadentem esse κή καλείται. "Ανω γάρ καλ κάτω περλ τά είδη τής
dicunt, vel de Iside, quam aevi naluram, ex qua ύλης στρεφόμενοι, άποπίπτουσι τ φ λόγφ (3) θεωρη-
orta omnia, et per quam exsislunt omnes; vel de τού θ ε ο ύ ' τά δέ στοιχεία καλ τά μδρια αυτών θεο-
Osiride, quo occiso a Typhone fralre, Isis ejus ποιούσιν, άλλοτε άλλα ονόματα αύτοΐς τιθέμενοι· τήν
membra quaesivit, et inventa sepulcro decoravit, μέν τού σίτου σποράν "Οσιριν (δθεν, φασλ, μυστικώς
quod sepulcrum Osiriacum etiamnura vocatur; vel έπλ τή άνευρέσει τών μελών ή τών καρπών έπιλεχθή-
de Oro cjus Olio. Nara dum susdequecirca materise ναι τή "Ισιδι· Εύρήκαμεν 9σνγχαΐρομεν)· τδνδέ τ ή ς
specics vertuntur, ab eo, qui ratione cognoscitur, αμπέλου καρπδν Διόνυσον καλ Σεμέλην αυτήν τήν
Deo abcrrant; elementa aulem et eorum parles άμπελον, καλ κεραυνδν τήν τού ηλίου φλόγα. Καί τι
deos faciunt, aliter alias appellantes; frumenti sa- γάρ (4) πάντα μάλλον ή θεολογοΰσιν οί τούς μύθους
tionem, Osirim (hinc aiunt in mysteriis ob inven- θεοποιούντες, ούκ ε!δότες, δτι οίς απολογούνται υπέρ
tionem membrorum, sive frugum, Isidi acclamari : τών θεών, τούς έπ' αύτοίς λόγους βεβαιούσι (5). Τί ή
lnvenimuty gratulamur); vitis autem fructura, Bac- Ευρώπη και ό Ταύρος καλ ό Κύκνος καλ ή Αήδα πρδς
cbum, ipsatn vitem Semelen, 3 0 0 iulmen solis
a c
γήν καλ αέρα, ίν' ή πρδς ταύτα (6) μιαρά του Διδς
aestum. Nam quidvis polius quam naiuram divinam ρΦί» ή ϊ ή ί *α\ αέρος; Άλλ* άποπίπτοντες (7) του
edisgerunt, qui fabulas in deos vertunt; io quo qui- μεγέθους τού θεού, καλ ύπερκύψαι (8) τ φ λόγφ (ού
<Jem non vident iis, quae ad deorum defensioiiera γάρ έχουσι συμπάθεια ν είς τδν ούράνιον τόπον) ού
adhibent, conlirmari quae de diis dicunlur. Quid Eu- δυνάμενοι, έπλ τά είδη τής ύλης συντετήκασιν (9),
ropa et Taurus, Cycnus et Leda ad terram et aerem, καλ καταπίπτοντες, τάς τών στοιχείων τροπάς θεο-
tit lovis nefarius cura islis coilus, t e r r » et acris ποιούσιν * δμοιον εί καλ ναύν τις, έν ή έπλευσεν, άντλ
•designari simulacrum ex sere aut ligno factura, sed tnr huic corruplissimo loco accidisse. Crediderim
aliena species sub qua depingebatur Saturnus, give «nim scripsisse Aibenagoram ή περλ "Ορου, unde
ficla illa teroports imago, ad quam illius facta revo- factum a librariis, pra?positione ob negligenliaiu
cari solebanl. Videtur bunc locum sic intellexissc repelila περλ Πελώρου, alque bas voces collocandas
Terlullianus, cujiis verba eo libentius rcferam, quod «sse post καλείται. Si cui minus placeanl ba? con-
el anliquis Atheiiagoras non plurimum cognilus fuil, jecturae, legere poterit cum Suffrido μετ' "Ορου ρ ι ο
« l Tertullianoejus vesligia prementi opem ac lucetu περλ Πελώρου. Notum esl enim ex Plularcho lib. D*
afferre polest in explendis lacunis. Sic igitur Ter- h\de cap. 5, ut idera vir erudilus observat, Isidein,
y
lullianus lib. n ad Nat. cap. 42: Aut Saturnus fuit uhi didicit digpersa a Typhone membra Osiridia
aut tempus. Quomodo Salurnus> si tempus? A u l si fuisse, Butira venisse, ub! educabalur Orus, quem
Salurmig, quomodo lempus? Uirumque enim non vo- probabile est a malre agsumptuui, ui Osiridis ineiu-
tes corporale in eo confirmare. Quid autem prohibuii bra simul quaBrerent.
tempus coli tn tua qualitate, et non in specre homt- (5) Τφ Λόγφ. Melius fortasse, ut conjicit Gesne-
nis; aui fabulam hominis in *ua specie, non in tem- rus, τού λόγφ.
poris quabtate? Quid sibi vult intdleciio isio, nisi (4) Καί τι γάρ. Legendum καίτοι γε, ut monuit
foedas materiat mentilis argumenlatiombu* colorare D ? Gesnerus. Ibidem Reg. uterque εί θεολογοΰσιν.
Saturnum neque ideoqui... d tempus (neauc adeo Deest ή in Glarom. et iribus Anglicanis.
qui Deum dicis, das esse lempus), aut aum eum (5) Βεβαιονσι. Tres Anglicaui praemillunt ού. Sic
tempus facis, jam nec hominem vi$ fuisse. eliam Reg. 2. Sed alia manu supra lineam. Ibidem
(98) Τί δε7. Τί δέ Rcg. 2, Clarom et 2 Angl. A d - Glarom. άπ" αύτοίς.
T
dendum ύμίν posl verbura existiraal Gesnerus; sed (6) jp πρός ταντα. Legit Gesnerus πρδς ταύτας.
ea vox facile suppletur. Legendum videlur ή πρδς ταύτας... ή γης.
(7) 'Αποπίπτοντες. Sic ediliones Ducaei el Oxo-
• (99) Τήν φρόνησιν. Legendum ήν φρόνησιν. Μοχ niensis, el codices Glarom. el Suffridi et duo A n -
tres Anglic. τήν φύσιν. Ibidem Reg. 2 el tres A n - glicani et Rcg. secundus alia manu. In aliis edili»
glic. και περλ τής Αθηνάς pro ή ά περλ τής Α θ η et mgg. άποπίπτοντας.
νάς. In Reg. 4, ή περλ Αθηνάς el & supra lineaui. (Η) Ύπερχύψαι. Sic editio Oxon. cum codicibua
(4) Αέγουσιν. Ua tres Angl. et Glaroin. cum Du- Reg. 2, Clarom. tribus Anglic. el Suffridi. Eodem
caeo elOxon. Alise ediliones λέγοντες. Gesnerug bis verbo ulitur Albenagoras infra n. 26. Aliseditioiies
Jegil πάντα. ύποκΰψαι.
' (2) Περϊ ΠεΛωρον. Sa?pe librarii eamdem sylla- (9) Συντετήκασιν. Sic uierque Regiug codex v
bain, eamdemque vocem bis gcripsere iinprudeutes. quibus favenl alii codices. Legitur enira in uno ex
fwpe eiiam eorumdeiu incuria nonnulbe voces e Homanis συντετήκησαν, in alio συντετήκεισαν, io
gua gedein aliam oiigrarunl. Utrumque vitium vide- duobug Angticanis συντεθβίκασιν. EdiU σννεστή-
1
τοΰ χυβερνήτου άγοι. Ό ς δέ ουδέν πλέον νεώς, καν Α coitus sit. Sed cum a Dei liiagrittidtiie aberrave-
j πάσιν ήσκημένη, μή έχούσης τδν κυβερνήτην ου rint, nec ratione allius ferri possint (non eniin le-
δέ τών στοιχείων Οφελος διάκε κοσμημένων, δίχα τή£ nenlur coelesiis loci cognatiorie), circa materiae spc-
παρά τοΰ Θεοΰ προνοίας. *Ή τε γάρ ναΰς *αθ" έαυ*· cies tabescuni, ac bumi aflixi rmutationes elemenlo-
τήν ού πλευσεϊται, τά τε στοιχεία χωρίς τοΰ δημιουρ rum deos faciunt, velut ei quis navem, in qua nari-
γού ού κινηθήσεται. gat, gubernaloris babeat loco. Sed ut navis, eiiamsi
omnibus rebus instructa sit, nihil tamen prodest, nisi gubernatorero habeat, ila nec elemcnU orditie
adoroaia quidquam juvant sine Dei providentia. Navis eniin per se ipsa non navigabil; elementa sine
opiflce non movebuiiiar.
23. Είποιτε άν ούν συνέσει πάντας υπερέχοντες" 23. Thalelis et Platonis tententia de dcemonxbut.
TCvi ουν τ ψ λόγω ένια τών είδώλων ενεργεί, εί μή — Ac vos quidem dicelie, cum inlelligenlia praesle-
είσι θεολ έφ' οΤς ίδρυόμεθα τά αγάλματα; Ού γάρ εί tis omnibus : Qua ergo ratiooe simulacra nonnulla,
κδς τάς άψυχους καλ ακίνητους εικόνας καθ" έαυτάς si dii non sunt i i , quibus ea statuimas, efficacia
ίσχύειν χωρίς τοΰ κινοΰντος. Τδ μέν δή κατά τόπους praedita sunt? Neque enim verisimile est inanimag
β
καλ πόλεις καλ έθνη γίγνεσθαι τινας έπ' ονόματι ε! et immobiles slatuas quidquam per seip9as posse
δώλων ενεργείας ούδ' ημείς άντιλέγομεν ού μήν, εί neraine movenle. Ac variis quideni in locis et civi-
ώφελήθησάν τίνες, καλ αύ έλυπήθησαν έτεροι, θεούς tatibus et genlibus nonnullos edi sub nomine ainiu-
νομιοΰμεν (40) τούς έφ' έκάτερα ένεργήσαντας. Άλλά lacrorum efiectus ne nos quidem inflciamur. Nou
χαλ ψ λόγφ νομίζετε ίσχύειν τά είδωλα, καλ τίνες οί iamen si qui adjuti sunl ac rursus alii male affecti,
ενεργούντες, έπιβατεύοντες αυτών τοίς όνόμασιν, έ π ' pro diis habebimus eos, qui in utramque partem
Ακριβές έξητάκαμεν (44). Άναγκαίονδέ μοι μέλλοντι operaii sunt. Sed qua ratione flat ut simulacra ali-
δεικνύειν τίνες οί έπλ τοίς είδωλοις ενεργούντες, καλ quid posse existimetis, et quinam in eis opereulur,
δτι μή θεολ, προσχρήσασθαί τισι και τών άπδ φιλοσο nomina eoruro sibi arrogantes, accurate vesligavi-
φίας μάρτυσι. Πρώτος Θαλής διαιρεί (42) (ώς οί τά nius. Neeesse autem raibi est demonslrare insti-
εκείνου διαιροΰντες, άκριβοΰντες μνημονεύουσιν; είς tuenti quinam sint i i qui io simuiacris operanlur, et
Θεδν, είς δαίμονας, είς ήρωας. Άλλά Θεδν μέν τδν cur dii non sint, nonnullos etiam ex pbilosophii
νουν τοΰ κόσμου άγει, δαίμονας δέ ουσίας νοεί ψυχι testes premiitere. Primus Tbales, ul accurale com-
κός * καλ ήρωας τάς κεχωρισμένας ψυχάς τών ανθρώ memoraiit qui ejus dispuiationes digerunt, dividit i n
πων, αγαθούς μέν τάς άγαθάς, κακούς δέ τάς Φαύ- Deam, in daemones, in heroes. Ac Deum quideui
λας (13). Πλάτων δέ τά άλλα επέχων, καλ αύτδς είς C uiundi mentem existiraat; daemonesauteni essentias
τε τδν άγέννητον Θεδν, καλ τούς ύπδ τοΰ άγεννήτου aniraales; beroes vero animas botrinum separaiag,
είς κόσμον τδν ουρανού (44) γεγονότας, τούς τε πλά- bonos quidem bonas, malog aulem malas. Plalo au-
κασι. Scriptura, quam in contextura recepimus, nit, morbos interdum immitti a dsemonibus, neque
quaeqne infra itemm occurrit n. 26, confirmatur bis ea res Scripturam reverentibus dubia esse poseit;
Tbeodoreli Terbig, ι adv. Grcecos, p. 477 : Μόνοις sed dum dicunt ea a daemonibus sanari qua laese-
τ ά ρ τοίς δρατοίς συντετ^κατε, καλ τά χειοόκμητα rant, id de morbis per inanem gpeciem immiggis
ξόανα σέβοντες τήν περλ της αοράτου φύσεως οιδασκα- et eodem modo sanatie inlelligunt. Neque euini
λίαν ού δέχεσθε. Soli* enim msibilibut rebus intabe- uiurbi, qui languorem aflerrent el ea qua? ad gen-
$citi$ et manufaeta simuiacra venerantes, doctrinam suum perfunclioneg necessaria sunt, iraraularent,
de inritibili natura non admiltitis. solo daemonum discessu, eteorum, quae constrinxe-
(40) Νομιοΰμεν. Clarom., tres Anglicani et Suf- rant, rcmissione sanan dicercntur. Praeierea iideiu
fridi codex νοοΰμεν quod quidetn Suflrido magis gcriptores, u l infra videbimus ad n. 27, toUm rem
arridet. Tatianus n. 48, Justini auctoritate Iretug inanibus visis et somniis magna ex parle perfici de-
eflectus dsenionum eo rcdigil, ut morbo, quem infli- clarant. Dubilat Irenacus an magi daeinone* a se
zeranty deltto, hominempnslinoevaletudini reslituant; inmiissosejicere pos&inl, nedum morbos, Deo per-
non absimiles hac in re latronibus, qui quos cope- lnitlente, inflicto» sanare. Nec enim cacis pouunt
runl, prelio restituunt. Tertullianus Jusiinum et donare vuum, neque surdis auditum, neque omne$
Talianum imitatur, ctim ail Apolog. cap. 22 : La?- dcemones effugare, prceter eos qui ab ipsis immiuun^
rfnjri enim primo, dehinc remedia prcectoiunt, ad mi- itcr, «t tamen et hoc facinnt, lib. u , c. 34, n. 2.
racutum nova, sive contraria,po$t quce de&inunt lcede- (41) Έζητάχαιιεγ. Gesnerus inallet έξετάσωμεν.
re et cura$$e creduntur. Uuc speclat quod Minucius (42) ΑιαιρεΊ. ldera Gesnerus addi posse non in-
F d i i cap. 27, et S. Cyprianug De idol. van. dicuni, commode existimal τδ Θείον, sed satig est illud gub-
dstmonesremiisis quce constrinxeranl videri curasge. inlelliêre. In codice Suflridi post verbum διαιρεί
Lactaotias I. ιι, c. 45 : Prode$se enim eos putant, addebalur ουσίας τάς λογικός. Libeiitius asseniior
cmm nocere desinunt, qui nihil postunt quam nocere. Gesnero verbum διαιροΰντες gatis iocoinmode i b i -
Easebius lib. v. Prtzp. evangel. dsemones boniinibug deui occurrere, ac uiulto nitidiorem fore oralioneni,
iOudere existimat cum mullis aliis artibug, lum si expungeretur.
curaiionibus corporum, qua postquam propria sua ;(45) Τάς φαύλος. Uterque Regius τάς φαύλους·
dmmonum operatione Iteserunt, rursus iidein, dum Duo Romani τούς φαύλους. Fruslra Suffridue le-
imdext detinunty morbit solutos relinquunt. Θερα- gendum putat τάς κακάς, ut similia similibug respou-
πείαις τε σωμάτων, ά διά τής οικείας αυτών δαιμο deant.
νικής ενέργειας άφανώς αύτολ λυμαινόμενοι, πάλιν (44) Tbv ουρανού. Unus ex Anglic τοΰ ούρ»-
οί αύτολ διά τ η ς έξ αυτών άνέσεως ελευθέρους τών νου, quod Gegnero magis placet.
παθών ήφίεσαν. biter hog omnes scriptores conve-
ATHENAGOILC PHILOSOPHI CHRISTIAM
tem qtifi ceetera quidem asaensura cobibet, idera ta- ^ νητας χα\ τούς απλανείς Αστέρας, χα\ είς δαίμονας
a b
uien in Deum ingenitum, et in facta 301 * n £ e ' τέμνει. Περ\ ών δαιμόνων αύτδς απαξιών λέγειν, τοίς
Dilo ad ornatum coeli lum errantia lum fixa gidera, περ\ αυτών είρηκόσιν προσέχειν άξιοί. i7epi δέ τών
et in daemones dividit. De daemonibus autem dicere άΧλων δω μόνων είπειν, καϊ γνώναι τήν γένεσιν,
recueans, eos audiri jubet qui de iis dixerunt. De μείζον ή καθ' ήμας. Πειστέον δέ τοις είρηκόαν
caleris, inquit, dmmombu* dicere, eorumque genera- έμπροσθεν, έγγόνοις μέν θεών ούσιν, ώς έφασαν,
tionem pernoscere vires nostras superat. Credendum σαφώς γέ που (15) τους εαυτών προγόνους εΙδό~
autem hi$, qui priores dixerunt, deorum, ut ipsi nar- σιν (16). Α δ ύ ν α τ ο ν ούν θεών πανσϊν
1
άπιστε'ν %
raverunl, posteris, qui majores suos probe noverant. *άνπερ άνευ είχότων χαϊ αναγκαίων αποδείξεων
Fides ergo deorum βΙη$ derogari non polett, etiamsi Λέγωσιν (17) · άΛΛά, ώς οΙχεΊα φασχόντων άπαγ-
sine probabilibui et necessariu demonstrationibus di- γέΛΛειν, επόμενους τφ νόμφ πιστευτέον. Ούτως
cant; sed ul res domesticat narrare se profittniibus, ούν κατ' εκείνους χαϊ ήμίν ή γένεσις περϊ αυτών
Ua ut lexjubet, credendum. Sic igitur, ut illU placet, τών θεών (18) έχέτω καϊ Λεγέσθω. Γής τε χαϊ Ου
de deorum generatione teneamut et dicamu*. Ex Terra ρανού παίδες Ωκεανός τε χαϊ Τηθύς έγεννήθη-
ei Coelo filii geniti sunt Oeeanus et Telhys; ex istis
σαν (19) · τούτων δέ, Φόρκυς (20), Κρόνος τε καϊ
Phoreyt et Salurnug et Rliea, omnesque cum eis; e ρ 'ρέα, καϊ δσοι μετά τούτων· έκ δέ Κρόνου τε χαϊ
Saiurno autem et Rhea Jupiler ei Juno et quos 'Ρέας Ζεύς, "Ηρα τε, καϊ πάντες, ούς ϊσμεν πάν
cunque horum (ratres dici twvimus aliosque ρτκ- τας άδεΛφούς Λεγόμενους αυτών· έτι τε τούτων
terea ex utis genitos. Num igilur qui aeternara
(21) άΛΛους έκγόνους. Ά ρ ' ούν δ τδν ΑΙδιον νούν
mentem et Deum, qui ralione cognoscilur, contem- χα\ λόγφ χαταλαμβανόμενον περινοήσας Θεδν (22),
platus fuerat, el qua? ei congruunl explicuerat, nem- κα\ τά έπ-,συμβεβηχότα αύτψ έξειπειν (25), τδ δν-
pe id quod vere est, quod uniusmodi est, bonum ab τως δν, τδ μονοφυές, τδ άγαθδν άπ* αυτού άποχεόμε-
eo cmanans, id est veritatem : item de prima pole- νον (24), δπερ έστλν αλήθεια * καλ περ\ πρώτης δυ
state, et quemadtnodum circa omntum Regem sint νάμεως · και ώς περϊ τδν πάντων Βασιλέα zdnu
omnia, ejusque causa omnia et ipse omniuwi causa: έστϊ, καϊ εκείνου ένεκεν πάντα, χαϊ έχεινο αίτιον
et queroadmodum circa duo et tria, secundum circa πάντων· κα\ περλ δύο κα\ τρία, δεύτερον δέ περϊ
secunda, tenium circa tertia; nura is,inquan), de its τά δεύτερα, χαϊ τρίτον περϊ τά τρίτα · περ\ τών
qui ex rebus sub sensuui cadenlibus, coelo et terra, έκ τών αισθητών γής τε καί ουρανού λεγομένων γε
genili feruntur, verurm perdiscere niajus esse v i r i - γονέναι, μείζον ή καθ* έαυτδν τάληθές μαθείν ένόμι-
bus suis exislimavit? A n potius id prorsus dici non σεν; "Η ούκ έστιν είπείν; άλλ* έπελ αδύνατον γεννών
poteet; sed quia fieri non posse inleliigebat, ut gi- C καί άποκυίσκεσθαι θεούς ένόμισεν, επομένων τοίς
.gnant et gignantur dii, quippe cum genita finis γιγνομένοις τελών, καί τδ τούτου άδυνατώτερον, με·
consequatur, illud aulem adbuc difficilius esse, ut ταπείσαι τούς πολλούς άβασανίστως τούς μύθους
Tulgus, quod fabulas inconsiderale ascivit, dedo- παραδεχόμενους* διά ταύτα μείζον ή καθ* έαυτδν
cealur; propterea majus viribus suis esse dixit, de γνώναι κα\ είπείν έφη περ\ τής τών άλλων δαιμόνων
caeterorum dasmonum generalione pernoscere ac γενέσεως, ούτε μαθείν, ούτε έξειπειν γεννάσθαι θεούς
disserere, cum deos generari nec cogitare posset δυναμένους (25). Κα\ τδ είρημένον αύτψ (26), V δή
nec dicere? Qood autem ab eo dictura est, Rexma- μέγας ήγεμών έν ούρανφ Ζεύς, έΛαύνων πτηνδτ
gnus in coclo Jupiter volucrem currum agent, primus άρμα, πρώτος πορεύεται διακόσμων πάντα καϊ
graditur exornans omnia et gubernam : bunc aulem έπιμεΛούμενος · τφ δέ έπεται στρατιά θεών τε χαϊ
gequitur exercilus deorum et dcemonum; id de illo δαιμόνων, ούκ έπ\ τού άπδ Κρόνου λεγομένου έχει
non dictum esl Jove, qui ex Saturno ortus dicilur. Διός. Έ σ τ ι γάρ έν τούτψ δνομα τ ψ ποιητή τών δλων
Hoc eniui Jovis uomine universorum Opifex designa- δηλοί δέ κα\ αύτδς δ Πλάτων, έτέρψ (27) σημαντικψ
tur; idque demonslrat ipse Plalo, qui cum euin προσειπείν αύτδν ούκ έχων, τψ δημώδει ονόματι, σύχ
alio nomine appellare non haberet, populari, xion ut ^ ώ ; [Βίφ τού Θεού, άλλ' είς σαφήνειαν, δτι μ ή δυνατδν
(15) Γέ που. Reg. 2 el tres Angl. γέ τοι. Legilur edit. Oxon. Ibidem apud Plat. Φόρκυς τε χαλ Κρδ-
δέ που apud Plalonem edil. Francofurt. in Timao νος χα\ 'Ρέα.
onde haec desuropla. (21) Τούτων. Plat. τους τούτων.
(16) ΕΙδόσιν. Legitur είδότων in oclo codicibue (22) θεόν. Reg. 2 Θείον. Tres codices Anglicani
mss. nempe niroque Reg., utroque Rom. Oral., et
9 λαμβανόμενον.
tribus Angl. Sic eliam habet Clemens Aiexandrinus %
(25) Εξειπειν. Legendum έ ξ ε ι π ώ ν , ut monuit
Strom. y, p. 589, qui quidem hunc Plaionis locutu Gesnerus.lbidem frustra Suffridus legeudum p u U t ^
ad prophelas noslros violenler deiorquet. άΐδίως δν pro τδ δντως δν, quaniyis ita invenerit Ui
(17) Αέγωσιν. Legilur λέγουσιν apud Platonem. euo codice 0)8.
(18) Περϊ αυτών θεών. Gesnerus scribi vult κα\ (24) Άποχεόμενον. Reg. 2 et duo A n g l . έπιχεό-
περ\ τούτων τών θεών, quomodo scriptum in ms. et μενον.
excuso Plalonis codice, quo usus esl Suffridus. At (25) Αυναμένους. Legendum δυνάμενος Saflfridua
in Bodl. et Elon. et in edil. Plalonis Francofuri. le- et Gesnerus monuerunl.
gilur περλ τούτων τών θεών. DECHAIR. (26) Αύτφ. Reg. 2 τούτψ.
(19) Έγεννήθησαν. Legitur έγενήθην apgd Pla- (27) Έτέρφ. Gesnerus pulat adilendum esse γάρ.
loneip. ldein erii seusua si legamua δς έτέρ«ρ.
(20) Φόρκυς. Codices uounulli Φόρκος ct »ic
ν
915 LEGATIO PRO CHRISTUNIS. 916
είς πάντας φέρει ν χατά δύναμιν (28) τδν Θεδν, προσε- , Dei proprio, sed ad perspicuitatem, quia Je Dco
χρήσατο, έπικατηγορήσας τδ μέγας, ίνα διαστεφη apud omnes proviribus disseri non poiest, ususesl
τδν ουράνιον άπδ τοΰ χαμάθεν, τδν άγέννητον άπδ τοΰ vocabulo, addilomagni nomine, ut coelestematerre-
γεννητοΰ, τοΰ νεωτέρου μέν ούρανοΰ καλ γης, νεωτέ slri, ingenitum secerneret a genito, qui coelo et 302
ρου δέ Κρητών, οί έξέκλεψαν αύτδν, μή άναιρεθήναι terra posterior cst, ac ipsis eliam Cretensibusposte*
ύπδ τοΰ πατρδς. rior, a quibus subreptus est ne occideretur a patre.
24. Τί δα\ (29) δεΤ, πρδς υμάς πάντα λόγον χεχι- 24. De angetii et gigantibus. — Sed quid necesse
νηχότας, ή ποιητών μνημονεύειν, ή καλ ετέρας δόξας est apud vos, qui in omni doctrina vcrsati estis, aut
έξετάζειν; τοσούτον είπείν έχοντι· Εί χα\ μή ποιηταλ poelarum meminisse, autalias sententias exquirere,
χα\ φιλόσοφοι ένα μέν είναι έπεγίνωσχον θεδν, περλ cutn paucis ita possim dtcere : S i pbilosophi et
δέ τούτων οί μέν ώς περ\ δαιμόνων, οί δε ώς περλ poflae unum quidem Dcum esse non agiioscereui,
δλης, οί δέ ώς περλ ανθρώπων γενομένων έφρόνουν, nec de istis diis ita sentirent, ul eos alii dseinone*
ημείς τε άνείχότως ξενηλατούμεθα (30), διαιρετιχψ esse, alii materiam, alii bomines fuiggg dicant; noti
λόγφ χαλ περλ θεού χαλ ύλης χαλ περλ τής τούτων deesset cansa cur exagitaremur, qui Deum et mate-
αυτών ουσίας χεχρημένοι. Ό ς γάρ θεόν φαμεν, χαλ riam, ac utriusque naturas discernimus. Queiuad-
Υίδν τδν Αόγον αύτοΰ, χαλ Πνεΰμα (31) άγιον, ένού- 1
inodutn enim Deum dicimus et Filiura ipsius, et
μενα μέν χατά δύναμιν (32), τδν Πατέρα, τδν Τίδν, Spiriluiu sanclum, unitos secundum virtulem, P a -
τδ Πνεύμα, δτι Νους, Αόγος, Σοφία, Τίδς τοΰ Πατρδς, trem et Filiom et Sptritum sanclum, quia mena,
χαλ άπό££οια, ώς φώς άπδ πυρδς, τδ Πνεΰμα · ούτως vcrbutu et gapienlia FUius Patris, effluviuni aulctn,
χαλ ετέρας είναι δυνάμεις χατειλήμμεθα περλ τήν ut lumen ab igne, Spiritug: sic alias esse potes.a-
Ολην έχουσας χαλ δι' αυτής (33)" μίαν μέν τήν άντί- tes accepituus, quae circa materiam et ope materise
θεον· ούχ δτι άντιδοξοΰν τι έστλ τ ω θεώ, ώς τή φι principatuin exercent. Unam quidem Deo iniinicaui,
λία τδ νείχος, χατά τδν Έμπεδοχλέα, χαλ τή ήμερα uon quod Deo quidquam adversetur, u l atnicitias
νύξ, χατά τά φαινόμενα (έπελ, χάν εί άνθειστήχει τι discordia secundum Empedoclem, nox diei, utocu-
τώ θ ε ώ , έπαύσατο τοΰ είναι, λυθείσης αυτού τή τοΰ Hs cernimus (si quid eniro Deo advcrsaretur, esse
θεοΰ δυνάμει χαλ ίσχύΐ τής συστάσεως), άλλ* δτι τ φ desiisset, Dei poientia et vi dissolutum); sed quia
τοΰ θεοΰ άγαθψ, δ χατά συμβεβηχός (34) έστιν αύτψ, Dei bono, quod ei adjunctum est, et ei coexsisiit, n l
χαλ συνυπάρχον, ώς χρόα σώματι, ού άνευ ούχ έστιν color corpori, quo sine non exsislit (non quod para
(ούχ ώς μέρους δντος, άλλ* ώς κατ* ανάγκην συνόν- illius sit, sed ut necessario coexsistens proprietas,
τος παρακολουθήματος ηνωμένου καλ συγκεχρωσμέ- eique insita et penitus inflxa, u i igni color fuhrut,
νου (35), ώ ς τ ώ πυρλ ξανθψ είναι, καλ τ ψ αίθέρι slheri caemleus); Dei bono, inqoam, contrarius ebt
χυανψ), εναντίον έστλτδ περλ τήν ύλην έχον πνεΰμα, llle circa maleriam spiritus, a Deo, ut cseteri an-
γενόμενον μέν ύπδ τοΰ θεού, καθδ οί λοιπολ ύπ' αύ- geli, factas, ac materise ejusque specienim adinioi-
(28) Κατά δύναμιν. Imraerito has voc.eg expun- (32) Κατά δύναμιν. Frustra Gesnemg legere-
git Gesnerus, oisi addalur άνθρωπίνην. Neque Ges- mallet τρία μέν κατά δύναμιν, ένούμενα δέ κατ*
nenie hunc locum intellexit, quem ita reddit: Deum ούσίαν. Δύναμις hoc loco idem est ac ουσία et divi-
tnimsummum iilum tit vutgus efferre, hommi pouxbile nitas.
non ett; ncque ipse Oxoniensis editor, qui sic (33) Καϊ δι' αυτής. Yalde mihi displicent ba^c
eniendat : Quod fUri non postit, ut pro potentia verba, q u « commodum eensum non videntur asse-
Deum vulpo paiefaciamus. Non viderunl erudiii viri qifi posse, ftive cura Gesnero reddamus, quoe tet.
Atbeuagoram non guis verbis loqui, sed Platonis, cirea matenam vel intra eam versantur, give cuiu
qui diflicultatem Dei apud omnes praedicandi, xion Lango, circa materiam ver$ante$ et per eam comi-
ex Dei majeslale infinita, non ex praedicantis itnbe- sienles. Sed s i pro έχουσας legamus άρχουσας, quav
cillilate repeiil, ged ex malo audientium afiectu, quidein levissima esl iu.mutalio, paucis verbis ex-
quos kederet ejusmodi praedicatio. Unde Athenago- preggaro babebimus totam Aihenagorae de angelis sen-
ras iinpogsibile esse etatuit ex Platonis aenteUia, id icntiam, quog et materia?. praefecios fuisse, et quid-
esl valde periculosuro, apuJ omnes Deuin pro viri- quid juvanl aut nocent per materiam id praestare
bus prasdicare, seu quod idem esi, iu vulgus eflerre uiox docebit. Ita inierpretari coactus sum, cuui
quidquid de Deo mensaculior invcsligaveril. Respicil aiiter commodam sententiain elicere non possem.
igilur ad haec verba Platonis, supra citaia n . 6 : Τδν (34) Κατά σνμδεβηχός. Sic etiam gupra n. 23, τ ά
μέν ουν ποιτιτήν καλ πατέρα τούδε τού παντδς εύρείν συμβεβηκότα αύτψ. Qua3 quidem loquendi ratio i n -
τε έργον, καλ εύρόντα είς πάντας αδύνατον λέγειν. lerduui significat accidens; unde Glemens Slrom.
(29) ΤΙ δαί. Keg. 2 e l ires Anglicani τί δέ. Quod ν , p. 587 : Deug μήτε συμβεβηκός τ ι , μηδέ φ συμ-
seqmlur ad ipsum referri posset in bunc modum : βέβηκέ τι, neque e*l accidens, neque ei qutdguam ac-
Qmid altinet apud rot, omne doctrince genus scrutan- cidit. Sed tainen eadem voce inlerduin ea, quae ali-
du aul poetarum meminhse, etc. Iltud κεκινηκό-c ui rei necessario conveniunt, aive altribuia signi-
τας afljne esi, utobserval Gegnerug, proverbio, Om- licantur, velut cum ail Eusebius Demonsir. evangel.
nem lapidem movere, salisque convenit bomini ar- lib. iv, p. 148 : Ή μέν αυγή ού κατά προαίρεσιν τοΰ
fuiueiila undique exquirenti ad causa? defeusionem. φωτδς έκλάμπει, κατά τι οέ τής ουσίας συμβεβηκδς
lia bunc locuiu intcllexil Suffridus, uude etiaui άχώριστον. Splendor non ex luminis propotito et vo-
paulo post legil είπείν έχοντας. luntale splendet, sed secundum quiddam, quod esun-
(30) Σεντ\Λατονμεθα. lcgendum ξενηλατοίμεθα lice inseparabiliter convenit. Ambigtia videri tion de-
vel έξενηλατούμεθα inonet Stephanus. Qnanquani ei bet Albinagoiae gentenlia, cuni digerte declaret bac
magig placet ut legatur : Εί καλ ποιηταλ... άνεικότως voce ea significari, quae nec parg Dei eg*e possuul,
ξενηλατούμεθα. ni;c ab eo separari.
«31) Πνεύμα. Tree Anglic. άγιον Πνεύμα. (35) Σνγχεγ^φσμένον. Rog., 1 συγκεχραμένου.
947 A T H E N A G O R J E PHILOSQPHI G H R I S T I A N 948
gtraliom praefecîs. Hoc enim consilio angelos Dcus Α τοΰ γεγόνασιν αχγύχ>%, κα\ τήν έπ\ τή Ολη κα\ τοί*
creavU, rebus scilicel a se creatis providens, iia ut τής Ολης είδεσι πιστευσάμενον διοίκησιν. Τοΰτο γάρ
universam quidem Deos et generalem ouuiiuiti pro- (56) ή τών αγγέλων σύστασις τ φ θ ε φ έπ\ προνοίχ
curationem gereret, eam auleui, quae partes attin- γέγονε τοίς ύπ* αύτοΰ διακεκοσμημένοις, Γνα τήν μέν
git, instiiuli ad hoc munus angeli sueliuerent. παντελικήν κα\ γενικήν ό θεδς τών δλων πρόνοιαν (57),
Quemadmodum autem in bominibug, qui liberaiu τήν δέ έπ\ μέρους (58), οί έπ' αύτοίς ταχθέντες άγγε
babeut eligendae virtuiis aut vitii optionem (neque λοι. Ό ς δή καί έπϊ τών ανθρώπων, αύθαίρετον κα\ τήν
eitiin prajmiisbonos, suppliciis tmpjrobog afficeretis, άρετήν κα\ τήν κακίαν εχόντων (έπεί ούκ άν ούτ* έτι-
* i penes illos siium non esset vUium et virtus; at- μάτε τούς αγαθούς, ούτ* έκολάζετε τούς πονηρούς,
que alii quidem in his, quae a vobis commillunlur, ε I μή έ π ' αύτοίς ή ν κα\ ή κακία κα\ ή αρετή * καλ
probi, alii aulem infideles reperiuntur); sic eliam in οί μέν σπουδαίοι περ\ ά πιστεύονται ύφ' υμών, οί δέ
angelisse res habel. Alii erim, liberi scilicet, 303 άπιστοι ευρίσκονται), κα\ τδ κατά τούς αγγέλους έν
quales a Deo facti fuerant, in his permanserunl, δμοίψ καθέστηκεν. Οί μέν γάρ άλλοι αυθαίρετοι δή,
quoruni causa creati a Deo fueranl, quxque illis οΓοι γεγόνασιν (59) ύπδ τοΰ θεού, έμειναν, έφ* οΤς
Conmiigerat, Deus; aui vero et natura? substanlia et αύτους έποίησεν κα\ διέταξεν δ θεδς · οί δέ ένύβρ*-
piunere gibi comraisso abusi sunt, iste videlicet Β σαν κα\ τή τής ουσίας ύποστάσει κα\ τή άρχή' ούτος
maleriae ejusque specierum iprinceps, et alii circa τε δ τής ύλης κα\ τών έν αυτή είδών άρχων, κα\ έτε
primum boc iirmamentum constituti (scitie auletii ροι τών (40) περ\ τδ πρώτον τούτο στερέωμα (Γστε
nibil nos sine leslibus dicere, sed quae a prupbelis δέ μηδέν ημάς άμάρτυρον λέγειν, ά δέ τοίς προφή-
praedicata sunt, eiponere); isti quidein in virginum ταις έκπεφώνηται, μηνύειν) * εκείνοι μέν, είς έπιθυ-
cupiditalem lapgi et carnis amore superati; ille au- μίαν πεσόντες παρθένων, καλήττους σαρκδς ευρεθέν
iem i n rerum sibi commissaruin adininistratiope τες · ούτος δέ, άμελήσας, κα\ πονηρδς περί τήν τών
pegligens el improbus. E * his igilur virginuua ama- πεπιστευμένων γενόμενος διοίκησιν. Έ κ μέν ουν τών
toribus nati suutii, qui vocantur giganles; de qui- περί τάς παρθένους εχόντων, οί καλούμενοι έγεννή-
|>U8, si qua ex pai te ipsi quoque poetae locuti sunt, θησαν γίγαντες. Εί δέ τις έκ μέρους εΓρηται περί τών
pe iniremini; cum divina sapientia lantum distet a γιγάντων καλ ποιηταις λόγος, μή θαυμάσητε, τ ή ς
iiiundaaa, quaolum veruin a. probabili, atque haec κοσμικής σοφίας, κα\ θεολογικής (41), δσον αλήθεια
quidem coelesiis, ista vero terrena. sit. Na.ni secuu- πιθανού διαφέρει, διαλλαττουσών, κα\ τής μέν ούσης
4μιη matcriae principein επουρανίου, τής $έ επιγείου. Κα\ κατά τδν άρχοντα
τής ύλης
Scimus falsa loqui non paqca tmillima verit. * ' "Ισμεν ψενδεα χοΧΧά Μγειτ έτύμοισιν δμοια.
25. Damotut et tnali augeli in cau$aex$lilere cut 25. Ούτοι τοίνυν οί άγγελοι οί έκπεσόντες τών ούρα*
tonnulli Providentiam negarent. — H i igitur ange- νών, περ\τδν αέρα έχοντες κα\ τήν γ ή ν , ούκέτι ε ί ς
l i , qui de coelo lapsi circa aerem et terram versan- τά ύπερουράνια ύπερκύψαι δυνάμενοι* καλ αί τών
tur, nec jam supracoelum evebi possunt, tum etiaui γιγάντων ψυχα\, οί περ\ τδν κόσμον είσλ πλανώμε-
gigantuiu animae, qui errabundi sunt circa mundum νοι δαίμονες, όμοίας (42) κινήσεις οί μέν αίς έλα-
dffiuiones, motiones excitant, isti quidem, neuipe βον συστάσεσιν οί δαίμονες (43), οί δέ αις έσχον έ π ι -
(56) Τούτο γάρ. Gesnerus praeiuiilendum putat gendum putattrjv δ ε τ ώ ν έπ\ μέρους.
διά. (59) Οζοι γβγοτασιτ. Uterque Keg. et duo A h ^ l .
(57) Πρόνοιαν. Hic addendum έχοι aut aliquod γεγόνασιν οίοι. Metbodius hsec describendo partim
eimile verbum, μί roonel Gesnerus. Generalis illa ipsa verba immulai, parlim ipsara sententiani, aut
providenlia, quam Deo tribuil Aibenagoras, nou sic saltem liberius inierpretatur. Ait enim diabolum
accipienda est, quasj rebus particularibus ita praefi- invidia in bominem concepta peccaase, ac deinde
cial legalos suos, ut nullam ipse illarum procura- caeleros mulierum amore captos fuisse : καί ol μέν
tioneni gerat. Tam slulla ooinio non polest alUngi λοιποί έφ* ών αύτδς έποίησε κα\ διετάξατο ό θεδς
Alhenagore, qui infra lib. resur. n. 18, pronun- *v έμειναν* αύτδς δέ ένύβρισε κα\ πονηρδς π ε ρ ί τ ή ν τ ώ ν
u
$iat nihtl neque in coelo, neque in terra α guberna- πεπιστευμένων έγένετο διοίκησιν, φθόνον έγκισσήσας
tione et providentia Dei destitui, sed ad omnia, »ive καθ* η μ ώ ν ώσπερ κα\ οί μετά ταύτα σαρκών ερα-
pon videanlur, sive videanlur, sive parva sint, tive σθέντες κα\ ταίς των ανθρώπων εις φιλοτησίαν όμιλή-
magnay pervenire Creatoris sollicitudinem. Quare σαντες θυγατράσιν.
piovidenlia illa generalis in eo posita, quod, cutn (40) "Ετεροι τών. Deesl articulus in Regio priuao.
angeli, pro naturae suas condilione, paucjs laniuru Tres Anglicani, έτεροι τού.
rebus providere possinl, Deus omnia prorsus regat et (41) Καϊ θεολογικής. Haec adconlexlus emenda-
gubernel. Unde illam providentiam AlhenagOΓasπαv- tioaem addidil Oxoniengis editor, ex iribug de-
τελικήν et γενικήν vocat. Methodius apud Pholium sumpta codicibus. Keperiunlur eliam ad marginem
cod. 254, ita hunc locum Albenagorae citat, ut eura io Regio gecundo.
non raodo de providentia Dei non delrahcre existi- (42) Όμοιας... ποιούμενοι. Haec desunt i n C l a -
piaverii, sed eliam idoneum ad Dei dominalum χοιη. et duobus Anglicanis.
aatruendum judicaveri.1. Sic enim habet : Τούτων
γάρ ή τών αγγέλων συστασις τ ψ θ ε ψ έπ\ προνοία
γεγονέναι τοϊς ύπ* αύτοΰ διακεκοσμημένοις, ίνα, τήν
S
43) 01 δαίμονες. Legitur γίγαντες in codice Suf-
li, auae scripiura imtuerilo ei prubalur ac Ges-
nero. Nam gigantes Alhenagoras eosdetn esse ac
παντελικήν καί γενικήν ό θεδς έχων τών δλων πρό dxmoneg declaral; in quo quideui facile coucilia-
νοιαν, ή τδ κύρος καί τδ κράτος απάντων αύτδς άνηρ- tur cum Jugiiiio, qui in Apoi. u , n . 5, dacmones ex
τηαένος. angelorum cum mulieribus consuetudiue geuiloa
^38) Tf\r δέ έχϊ μέρους. Sine causa Gesnerus lc- fuisbe tetttatur.
949 LEGATIO PRO GHRISTIANIS. 9*50
θυμίαις ol άγγελοι, ποιούμενοι. Ό δέ τής ύλης άρ- Α dsemones, natura3 et conslitulioni quam accepe-
χων, ώς έστιν έξ αυτών τών γινομένων ίδείν, εναντία rutit; hi autem, scilicet angeli, cupiditatibus, quag
τ ώ άγαθφ τοΰ θεού έπιτροπεύει καλ διοικεί · sensere, congruentes. Materiae autem princeps, ut
ex ipsis rebus, qtwe eveniunt, cernere est, contrariaui Dei bono administrationem ct procurationeiu
c
exercet.
Πολλάκι (44) μοι πραπίδων διήλθε ρροντίς Incerta sape cura mentem agilat meam,
Εϊτε τύχα, εϊτε δαίμων τά βιότια κραίνει- Casus gubernel, an Deus mortalia.
Παρά τ" ελπίδα καϊ παρά δίκαν Spem nempe prmter, jusque prater, hos quidem
%
Τους μέν άπ' οίκων δ άναπίπτοντας Domo excidente$, omnibus nudos bonis :
Άτερ βίον, τους δϊ εϋτνχονντας άγει. lllos fruentes rebus usque prosperis.
Τδ παρ' ελπίδα καλ δίκην εύ πράττειν ή κακώς έν Hi praeter spem el praHer aequum prosperi aut ad-
αφασία τδν Εύριπίδην έποίησε, τίνος ή τοιαύτη τών versi successus eo redegerant Enripidem, ul eloqui
περιγείων διοίκησις, έν ή είποι τις άν * non posset cuinam ascribenda sit ejusmodi admini-
stratio eoruro, quaR circa lerram sunt de qua qui-
deui aliquis dixerit :
Πως ovv τάδ* εϊσορωντες (45), η ύεών γένος Ergo hwc videntes quomodo deum genut
Εϊναι λέγωμεν, ή νόμοισι χρώμεθα; Dicamus esse, aut obsequamur legibu» ?
Τοΰτο κα\ τδν Αριστοτέλη άπρονόητα είπείν τά κα Id quoque Aristotelem induxit, ut qua coelo iufe-
τωτέρω τοΰ ουρανού έποίησε, καίτοι τής άϊδίου επί riora sunl, nulla regi providentia diceret, quam»
σης ήμίν μενού σης προνοίας τοΰ θεοΰ * vis aHerna Dei providentia nobis aequabiliter pra>
sielur,
( Ή γή δΓανάγκη κάν θέλχι, κάν μή θέλχι (Coacta Urra, $eu velit, seu non velit,
Φύονσα ποίον (46) τάμα πιαίνει βοτά') Producit herbas, et pecus patcit tneum),
τής δ" έπ\ μέρους πρδς άλήθειαν ού πρδς δόξαν χω- quae aulem ad singulos pertinet, ad veritalera, mm
ρούσης έπλ τούς άξίους, κα\ τών λοιπών κατά τδ ad opinionem, pro raeritis cujusque procedat;
κοινδν συστάσεως νόμφ (47) λόγου προνόου μένων. csRtera autero secundum communem naturat ceristi-
•Αλλ* έπελ αί άπδ τούναντίου πνεύματος δαιμονικαλ tutioiietn lege rationis gubernentur. Sed quia pro-
κινήσεις καλ ένέργειαι τάς άτακτους ταύτας έπιφο- fectae a contrario 3 0 4 sp»ritu daeraonicse motionea
ράς παρέχσυσιν, ήδη καλ τούς ανθρώπους άλλον άλ et operationes bos impetus inordinatos excilaut, ac
λως καλ καθ' ένα καλ κατά έθνη, μερικώς καλ κοινώς boraines alium aliter, singulos et universos, priva-
κατά τδν τής ύλης λόγον καλ τής πρδς τά θεία συμ- C tkn et coinmuniter, pro ratione maleriae et* cogna*
παθείας, ένδοθεν καλ έξωθεν κ*.νούσαι· δλά τούτο tionis cum diviris rebus, intus el exlerius moveut;
τίνες, ών δοξαι ού μικραλ, ένόμισαν ού τάξει τινλ τδ prupterea nonuulli, quorum non levis existimatio
πάν τοΰτο συνεστάναι, άλλ' άλόγφ τύχη άγεσθαι καλ est, tiullo ordine hoc universnm consistere, sed
φέρεσθαι* ούκ είδότες, δτι τών μέν περλ τήν τοΰ παν casu temerario agi ei ferri eensuerunl. In quo ιιοιι
τδς κόσμου σύστασιν ουδέν άτακτον ουδέ άπημελημέ yiderunt ex iis quidem, quae ad tolius mundi con-
νον, άλλ* έκαστον αυτών γεγονδς λόγψ· διδ ουδέ τήν stitutiouera attinent, nibil inordinatum esse aul
ώρισμένην έπ* άύτοίς παραβαίνουσι τάξιν · ό δέ άν neglcclum, sed unumquodque ratione fleri, unde
θρωπος κατά μέν τδν πεποιηκότα καλ αύτδς εύτά- nec praescriptum sibi ordinem transgredtuntur;
κτως έχει, καλ τή κατά τήν γένεσιν φύσει, καλ ένα καλ bominem autem, quantum ad eum, a quo factufr
κοινδν έπεχούση λόγον, καλ τή κατά τήν πλάσιν δια est, speetat, tum generationis natura, quae unatu
θέσει, ού παραβαινούση τδν έπ* αυτή νόμον, καλ τώ et communem rationem retinet, lum corporis, quod
τοΰ βίου τέλει, ίσφ καλ κοινψ μένοντι* κατά δέ formatur, dispositione, quae convenientem ipsi le-
τδν ίδιον εαυτού λόγον καλ τήν τοΰ επέχοντος (48) άρ- gemnon transgreditur, tum vitae exitu, qui paret
χοντος, καλ τών παρακολουθούντων δαιμόνων ένέρ- Q cominuuis manel, ordinate se habere; at secun-
γειαν, άλλος άλλως φέρεται καλ κινείται* κοινδν dum propriam ipsius rationem, et dominantis prin-
πάντες τδν έν αύτοίς έχοντες λογισμόν. cipis, et assectantium dsemonum operationem variis
modis ferri et moveri, quamvis communis insit
omnibus raliocinandi facullas.
26. Καλ οί μέν περλ τά είδωλα αυτούς Ιλκοντες, 26. Diemones ad simulacra homines trahunt. —
οί δαίαονές είσιν οί προειρημένοι, οί προστετηκότες Qui autem eos ad simulacra trahunt, i i sunt, quos
(44) Πολλάκι. Hos versus, qui inter Incert. Tra- qui habet φ ύ ου σα πόαν. Euripides in Cyclope, m ob-
gad. Euripidis reperiontiir, ita edidimus, ut baben- servat edilor Oxoniensis, τίκτουσα ποίαν. Legendum
tur in editione Oxon. Alhenagoraet Gautabrig. E u - videtur ανάγκη.
ripidis. Pro ultima voce άγει legendum videlur άεί, (47) Τό κοινόν... νόμω. Sic uterqne Reg. et Cla-
ila ut ba? yoces τούς μέν, τούς δέ referaiitur ad rotii. et tres Anglic. Editi τδν κοινδν συστάσεως
κραίνει. Mox legendum videlur τίνος ή . νόμον.
(45) ΕΙσορωντες. Reg. { el 2, Anjlic. εισορώντας. (48) Επέχοντος. Duo Anglic. άπένοντος. Ibidem
Mox Reg. 2, εί νόμοισι. Sunt etiara hi versus ex / n - deest άρχοντος in Clarom. Mox vox άλλος desutupla
cert. Traga>d. Euripidis. ex ediiioue Oxoniensi ctun deesset in Pamieu-
(46) Ποίαν. E d i l i φύουσαν οιαν, excepto Duca30 aibus.
951 ATHENAGORJE PHILOSOPHI CHRISTIANl 952
jam diximug. daemones, vicliraarura ganguint affixi, τώ άπδ τών ίερείων αίματι, κα\ ταύτα περιλιχμώ-
easque lambentes. Dii autem i l l i , qtii multis pla- μενοι· οί δέ τοίς πολλοίς άρέσκοντες θεο\, κα\ ταίς
cent, quorumque nonwna slatuis 'mponuntur, ho- είκόσιν επονομαζόμενοι, ώς έστιν έκ τής κατ* αυ
niines, ut cernere est ex eorum bigtoria, fuerunt. τούς ιστορίας είδέναι, άνθρωποι γεγόνασιν. Καί τούς
Ac daeraones quidein in bac nomina invadere, ar- μέν δαίμονας είναι τούς έπιβατεύοντας τοίς όνόμα-
gumenlo est cujusque illoruro operatio. Alii enim σι, πίστις ή έκαστου αυτών ενέργεια. Οί μέν γάρ
virilia exsccant, ut Rhea ; alii vulneranl aut i n c i - άποτέμνουσι τά αιδοία, οί περι τήν Τ έ α ν οί δέ έγ-
dunt, ul Diana ; Taurica etiam hospites necat. Eos κόπτουσιν ή έντέμνουσιν, οί περί τήν "Αρτεμιν.
enim, qui se ipsi cultris et flagellis dilacerant, et Κα\ ή μέν έν Ταύροις φονεύει τούς ξένους. Έ ώ γάρ
quot sint daemonum species prxierraitto. Neque τούς τα!ς μαχαίραις κα\ τοίς άστραγάλοις αίκιζομέ-
enim Dei est ad ea quae sunt contra naluraro impel- νους αυτούς λέγειν, κα\ δσα είδη δαιμόνων. Ού γάρ
lere. θεού κινείν έπ\ τά παρά φύσιν.
Damon mali quid si paret mortalibus, "Οταν δι ό δαίμων άνδρϊ πορσύνβ χαχά,
Mens primum ab illo lceditur. Τόν νουν έβλαψε πρώτον.
Deus autem cum perfecte bonus sit, perpetuo bene- Ό δέ θεδς, τελείως άγαθδς ών, άίδίως άγαθοποιός
licus est. Alios igitur esse qui operentur, alios qui- έστιν. Τοΰ τοίνυν άλλους μέν εΐναι τούς ενεργούν
bus erigantur staluae, maximo sunt documento τος, έφ' έτερων (49) δέ άνίστασθαι τάς εικόνας,
Troaset Parium; quarum civilalum allera siaiuas εκείνο μέγιστον τεκμήριον, Τρωάς κα\ Πάριον- ή μέν,
babet Neryllini, qui nostra vixit a3tate Parium au-
t Νερυλλίνου (50) εικόνας έχει, δς άνήρ τών καθ" η μ ά ς ·
tem Alexandri el Protei. Alexandri adhuc in foro τδ δέ Πάριον, "Αλεξάνδρου κα\ Πρωτέως. Τοΰ "Αλε
gepulcrum et simuiaerum est. Ac caHera quidem ξάνδρου έτι έπ\ τής αγοράς κα\ δ τάφος κα\ ή ε ί -
sialtue Neryllini publicum ornamentum sont (gi κών. Οί μέν ούν άλλοι ανδριάντες τοΰ Νερυλλίνου,
tauien hig civilag ornator), una aotem ex illie ora- κόσμημα είσι δημόσιον (είπερ καί τούτοις κοσμείται
cula edere ct aegros ganare exi&limatur: - ac pro- πόλις), είς δέ αυτών κα\ χρηματίζει ν κα\ ίάσφαι νο-
piereagacra factunt et auro illmunt et coronant σοΰντας νομίζεται· και θύουσί τε δι" αυτά (51), καλ
gtutuaoi Troadenses. Quod aalem ad Alexandri et χρυσφ περιαλείφουσι, κα\ στέφανου σι τδν ανδριάν
Protei staluas spectat (hunc autem non ignoralis τα (52) οί Τρωαδείς. Ό δέ τοΰ Αλεξάνδρου καλ δ
seipsum in ignem circa Olyniptam injecigge), bujus τοΰ Πρωτέως (τοΰτον δ" ούκ αγνοείτε (5ίψαντα έαυτδν
etiain statua oracula dicitur edere; Alexandri au- είς τδ πύρ περ\ τήν Όλυμπίαν), ό μέν κα\ αύτδς λέ
lem gtatuae γεται χρηματίζειν* τ φ δέ τοΰ Αλεξάνδρου
(Infelix Pari* fbrma pulcherrim, in muiierei (Αύσπαρι, είδος άριστε, γνναιμανές)
[insaniens)
sacriflcia publicis sumptibus et dies fegii, lan- δημοτελείς άγονται θυσίαι κα\ έορτα\, ώς έπηκόφ
quam exaudienli Deo, peraguntur. Utrum igitur θεώ. Πότερο ν ούν ό Νερυλλίνος και ό Πρωτεύς καλ
Ncryllinus ei Proleus et Alexander baeccirca sta- ό Αλέξανδρος είσιν οί ταΰτα ενεργούντες περ\ τ ά
tuag operaniur, an ipsa materiae natura? 305 Αγάλματα, ή τής ύλης ή σύστασις; άλλ* ή μέν Ολη,
At wateria aes est. Quid autem a?g per se poiest, χαλκός έστιν τί δα\ (55) χαλκδς δύναται καθ* αυ
qitod rursus aliam in formam diflingere licet, velut τόν ; δν μεταποιήσαι πάλιν είς έτερον σχήμα έξεστιν^
pelvim ille apud Herodotum Amagig? Neryllinus ώς τδν ποδονιπτήρα δ παρά τώ Όροδότφ "Αμασις.
autem et Protcug et Alexander quid ampliua aegro- *0 Νερυλλίνος κα\ δ Πρωτεύς κα\ ό Αλέξανδρος, τ (
tautibus afferre possunt? Nam quae nunc statua πλέον τοίς νοσούσιν; ά γάρ ή είκών λέγεται νΰν ένερ-
operari diciiur, ea vivente et aegrotante Nerylliuo γεϊν, ενεργεί κα\ ζώντος (54) κα\ νοσοΰντος Νερυλ
operabatur. λίνου.
27. Damonum arlificia ut sanare vidtantur. — 27. Τί οδν; Πρώτα μέν αί τής ψυχής άλογοι καλ
Quid igilur dicendum ? Primum animae a ralione ίνδαλματώδεις περ\ τάς δόξας κινήσεις, άλλοτε άλλα
alieni et phanlastici circaopinioiiesmolus,nunc has, είδωλα, τά μέν άπδ τής ύλης Ιλκουσι, τά δέ αύταίς
iiuncillagimagines partim exjraateria trahunl, partim άναπλάττουσι κα\ κυοΰσι. Πάσχει δέ τούτο ψυχή μά
gibi ipgi efiingunt et pariunt. ld autem anima tura λιστα τοΰ υλικού προσλαβοΰσα κα\ έπισυγκραθείσα
maxime patitur, cum maleriae gpiritum sibi asciscit, πνεύματος, ού πρδς τά ουράνια κα\ τδν τούτων π ο ι η
eique commigcetur, non coeleslia eteoruiu opiiicem τήν, άλλά κάτω πρδς τά επίγεια βλέπουσα, καθολι
considerang, aed deorsum ac lerreslria, atque ad κώς είς γήν (55), ώς μόνον αίμα κα\ σαρξ, ούκέτι
terraio, ut eanguig lantum et caro, non jam purus πνεΰμα καθαρδν γιγνομένη. Αί ούν άλογοι αύται καλ
%
(49) Ε&' έτερων. Mallet Gesnerus έφ' έτέροις. Morluus enim erat Neryllinus, cum baec scriberec
Ibidem unus ex Anglic. αύτους μέν είναι. Atbenagorag, quamvis non raulto anle mortuug, ut
(50) ΝερνΛΛίνον. Nonnulli codiceg Νερυλλίν αί
ad marg. Νερυλλίνης.
(51) άι αυτά. Edilor Oxonienftis legit δι' αύτδν.
i alel ex superioribus verbig: *Ός άνήρ τών καθ*
μάς. Illud etiara νΰν, quce nunc efficere statua dici-
tur, probat tegendum esse ένήργει, ita ut bis, qu c
(52) Ανδριάντα. Duo Anglicani codices Ανδρα. tunc gtatua efljcere dicebalur, ea opponantur, quae
(53) ΤΙ δαί. Reg. 2 et duo Anglicani τί δέ. Μοχ ipso vivente ei a?grotante Neryllino, effecerat.
iidem codiceg cum alio Anglic. καθ' εαυτόν. (55) ΕΙς γήν. Mallet Oxon. editor κα\ είς γήν.
(54) Ενεργεί καί ζώντος. Legendutn ένήργει/ Maliui καθελκοριένη είς γήν.
953 LEGATIO PRO OHRISTIANIS. 95*
Ινδαλματώδεις της ψυχής κινήσεις είδωλομανείς άπο- Α spirUue, depressa. Hla? igitur a rntione alienae et
τίκτουσι φαντασίας. "Οταν δέ απαλή καί εύάγωγος phanlasticae animi moiiones visa pariunt simulacro-
ψυχή, άνήκοος μέν κα\ Απειρος λόγων έβ^ωμένων, ram insania? cougrueniia. Quando autem tenera et
αθεώρητος δέ τοΰ άληθοΰς, άπερινόητος δέ τοΰ Πα flexilis anima, ac robustioris doclrinae jejuna et
τρός καλ ποιητοΰ τών δλων, έναποσφραγίσηται (56) inexperta, et veritatis conteinplaudae ac Palris et
ψευδείς περ\ αυτής (57) δόξας· οί περ\ τήν ύλην δαί opificis universorum considerandi insolens, ira-
μονες, λίχνοι περ\ τάς κνίσσας κα\ τδ τών ι ε ρε ίων pressa et inusta fueril falsie de se opirioiiibus;
αΤμα δντες, άπατηλο\ δέ άνθρ<υπων, προσλαβόντες tuin daeraones, qui circa materiam versantur, et n i -
τάς ψευδοδόξους ταύτας τών πολλών τής ψυχής κινή dores ac victimarum sanguinem liguriunt, hoini-
σεις, φαντασίας αύτοίς (58), ώς άπδ τών είδώλων nesque in fraodem inducunt, adhibilis in auxilium
κα\ αγαλμάτων, έπιβατεύοντες αυτών τοΖς νοήμασιν, bisce motibus, qui vulgi animos ad falsas opiniones
είσρείν παρέχουσι · κα\ δσα καθ* αυτήν, ώς αθάνατος inclinant, perficitint, eomin nientes invadendo, ut
ούσα, λογικώς κινείται ψυχή, ή προμηνύουσα τά tanquaui ex statuis et siraulacris, visa ad eos ina-
μέλλοντα, ή θεραπεύουσα τά ένεστηκότα, τούτων τήν nia effluant; ac qiiolies per se ipsa, ut pole i m -
δόξαν καρπούνται οί δαίμονες. mortalis, accoramodate ad raltonem anima uiove-
Β tur, sive futura prsedicens, sive curans presentia,
horuiTi gloriam daemones percipiunt.
28. ΆναγκαΤον δέ ίσως, κατά τά προειρημένα, 28. Deos homines fui&se probatur ex Herodoto. —
περϊ. τών ονομάτων ολίγα ειπείν. Ηρόδοτος μέν ούν Necesse est autem de nominibus, ut antea proraisi-
καλ Αλέξανδρος ό τοΰ Φιλίππου έν τή πρδς τήν μη mus, paaca dicere. Herodotus igitur et Alexander
τέρα επιστολή (έκάτεροι δέ έν τή Ήλιου πόλε ι, καλ Philippi in epistola ad matrem (uterque autem sa-
Μίμφι (59) κα\ θήβαις, είς λόγους τοίς ίερεΰσιν άφί- cerdotibus Heiiopoli et Memphi et Tbebis in serino-
χθαι λέγονται), φασ\ παρ' εκείνων ανθρώπους αυτούς nem venisse fertur) accepisse se ab illis dicunt eiis
γενέσθαι, μαθείν. Ηρόδοτος μ έ ν Ήδη ώτ τών αϊ bomhiee fuisse. Herodotue quidem gic loquilur :
είχόνες ήσαν, τοιούτους άχεδείκνυσάν σφεας Quorum igilur erant imagines, talet eos demonttra-
αυτούς (60) έόντας, θεών δέ πολλδν άπηλλαγμέ- bant fuisse, α dii» autem longe distantes. Sed ante
νονς. Τδ δέ πρότερον τών ανδρών τούτων, Θεούς hos Iwmines, deot in JSgypto regnasse, nec cum isli*
είναι τούς έν ΑΙγύπτω άρχοντας, ούκ έόντας άμα hominibns fuisse, ac semper ex illis unum aliquem
τοισι άνθρωποισι · καϊ τούτων άεϊ ένα τδν κρα- imperaste; postremum autem illic regnatse Orum
χέοντα είναι · ύστερον (61) δέ αυτής βασιΛεύσαι £ Osiridis filium, quem Grwci Apollinem vocant. Hune,
*Qpov τδν Όσίρεως (62) παΤδα, τδν Απόλλωνα cum Typhonem306 aejeci$$et,po$tremum in /Egypto
Έλληνες όνομάζονσι. Τούτον καταπαύσαντα Τυ regnasse. Otiris aulem lingua Graca Bacchus est. Cum
φώνα, βασιλενσαι ύστατον ΑΙγύπτου. 'Οσιρις δέ alios igitur iEgyptiorum reges, tum borum poelre-
έστι Αιόνυσος καθ' Ελλάδα γλώσσαν. Οί τε ούν xuum (ab istis autem ad Graecos deorum nomina
άλλοι, καλ τελευταίος βασιλεύς Αιγύπτου (παρά δέ pervenerunt) ApoUinem Dionysii et Isidis Alium (ut
τούτων είς "Ελληνας ήλθε τά ονόματα τών θεών) idetn gcribit Herodolus : Apollinem aulem et Dia-
Απόλλων ό Διονύσου κα\ "Ισιδος (ώς ό αύτδς Ηρόδο nam ftrunt Dionytii et Uidis fitios fuisse, ac Lalo-
τος λέγει · Απόλλωνα δέ καϊ Άρτεμιν Αιονύσου nam nutrium ilti$et tervatricem fuisse), bos, i n -
(56) Έναχοσφραγίσηται. Tres Anglicani codi- redit tola illius dispulatio : etatuae uibil possunt sua
ccs προσφραγίσεται. eponte; Neryllinus et Proleus et Alcxander nihilo
(57) Περϊ αυτής. Duo Anglic. περϊ αυτών. eOicaciores; inani ergo specie daeinones hominibus
(58) Φαντασίας αύτοΤς. Fraudem daeinonutii eo- illudunt. Tatiamisn. 18, Justini auctoritaie fretus,
dem modo exponunt alii scriplores. Δι* ονείρων, negat daBmones sanare : Minucius et Cypriar.us eo
ait Tatiauus n. 48, τήν είς αυτούς πραγματευόμενοι redigum daemouum molitiones, nt curas&e videan*
δόξαν, per somnia illtt opinionem de se injiciunt. tur. Nihil aliud po&tunt quam nocere, inquil Lactan-
Ttrtoltianus, Apol. 2 2 : Eadem igitur obscuriiate I> tius lib. i i , cap. 15. Ex bis aulera asseverare pos-
contagionu, inquil, a$piralio d&monum et angelo- sumus nullam prorsus fidem apud primos Christia-
rum, mentis quoque corruptelas agit furoribus, et nosbabuisse Cornelium Tacilum, dum narral Hist.
amentm fadit, ac scevis iibidinibus, cum erroribug lib. ιν, AlexandriaB hominem caecum et alium manu
v*rii$, OMorum iste potissimus, quo deos i$to& capti$ acgrum, monitu Serapidis, ad Yespasianum confti-
el cireumscriptis hominum menlibus commendat. gisee, ac petente altero, ut genas et oculorum orbes
Quod a i l Eusebius lib. ν Prccp. evang., cap. 2 : Sfo- dignaretur retpergere orit excremento; altero, ut ve-
/tdoi et faciles animot α dvmonibus in errorem tn- sttpio Casarii calcaretur, impcratorem Serapidi pa-
duci netcio quibu$ timulacrorum motibus, κινήσεσί ruisse ac stalini uirmiique sanatum. Mox Gesnerus
τισι τών ςοάνων, id expticandum videtur ex verbis legit όνόμασι pro νοήμασι. A l Tertullianus modo c i -
Aibt*Dagora. llli enim simulacrorum motiis aliud talus ita bunc locum imitatur, ut legisse videatur
esee nibil videntur, quam phantagiae illae, quas tan- νοήμασι.
quatn a simulacris datmones iramittunt in animos (39) Μέμφι. Sic plerique codices mss. editioues
kjfiriuos. Similia docenl Minucius Felix cap. 27 et Paris. Μέμφει.
t.yprianus qui illius verbis utilur pro suis in libro (60) Αυτούς. Pro hac voce legitur πάντας apud
De Vatiit. idoi., et Laclanlius lib. u , cap. 14. Quid- Herodotum, lib. u , cap. 144.
qtiid auiem boc loco dicitur ab Albenagora, pro* (61) "Υστερον. Herodot. ύστατον.
niUsa explicatio est illorum eflectuum, quos n . 25, (62) νσίρεως. Hero lot. Όσίριος.
Mb uouiiiie sinmlacrorum edi fatebalur. Huc auteui
988 ATHENAGORJE PHILOSOPHICHRISTIANI
quain, quos coelesti orlos origine primos rege* ha- i χαϊ Ίσυδος Λέγουσιν είναι παίδας * Αητώ δέ τρο-
buerunt, partim verae erga Deum religionis ignora- φόν αύτοΐς σωτηρίαν (63) γενέσθαι') ούς ούρα-
tione, partira gralo in imperium animo deos cum νιους γεγονότος, πρώτους βασιλέας έ σ χ ο ν πή μέν
nxoribus existimarunt. Ac boves quidem mundos et Αγνοία τής αληθούς περ\ τδ θείον εύσεβείας (64), πή
mares jEgypiii omnes immolant et vitulos ; feminas δέ χάριτι τής αρχής θεούς δμού ταϊς γυναιξιν αυτών
autem nefasillis immolare, sed sacrce sunt hidi, ήγον. Τούς μέν νυν χαθαρούς β ούς τούς έρσενας,
cujus simulacrum muliebri (orma est ac bubulis cor- χαϊ τούς μόσχους οί πάντες ΑΙγύπτιοι θύονσι·
nibu$ t quemadmodum lo Grwci efingunt. Quinam τάς δέ ΘηΛείας (65) ού σφιν έξεστι θύειν, άΛΧ
autem haec dicendo fidero potius obtineant, quam Ιραί είσι της "Ισιδος, τής άγαΛμα έόν γνναι-
ii qui aecundum generis successionem filius a pa- χήΐον βούκερών έστιν, χατάπερ οί "ΕΛΛηνες τήν
tre, ut sarerdotium, ita et htstoriam acceperunt? Ίούν (66) γράφουσι. Τίνες δ' Αν μάλλον ταύτα π ι -
Neque enim sediluos, qui simulacra perhonoriAce στευθείεν λέγοντες, ή οί κατά διαδοχήν γένους, παις
comrnendanl, verisimile est mentitos fuisse, cum παρά πατρδς, ώς τήν ίερωσυνην, κα\ τήν ίστορίαν
eos homines fuisse dicerenl. Quod si solus Hero- διαδεχόμενοι; ού γάρ τούς σεμνοποιούντας ζακόρους
dotus deos iEgypliorum hisloriis tanquam bomines τά είδωλα, είκδς ανθρώπους αυτούς γενέσθαι ψεύδε-
perhiberi diceret, eliaui Herodoto dicenti : Quas σθαι. Εί τι μέν ούν Ηρόδοτος έλεγε, περ\ τών θεών,
autem de diis narranlur, ea non Ubenter, qualia au- ώς περ\ ανθρώπων, ίστορείν Αίγυπτίους, κα\ λέγοντι
divi enuntiaverim, niti tantum levissima eorum no- τφ Ήροδότφ · Τά μέν νυν θεΊα των άπηγημάτων,
mina, ut fabularum scriptori nequaquam esset cre- οία ήχουον, ούχ είμΐ πρόθυμος διηγεισθαι, έξω
dendum. Sed quia idem dicunl Alexander et Mer- ή (67) τά ονόματα αύτέων μούνα έΛάχιστα · μή
curiue qui Trismegistus vocatur, et aelerno cum πιστεύειν ώς μυθοποιφ έδει * έπε\ δέ "Αλέξανδρος καλ
diis genere conjunctus est, et innumeri alii (ne Ε ρ μ ή ς δ Τρισμέγιστος επικαλούμενος, συναπτών τδ
eingulos recenseam), nulla jam dubitandi raiio re- άΐδιον αύτοίς γένος (68), καί άλλοι μυρίοι (ίνα μ ή
linquitur, quin,cum reges essent, pro diis babili καθ* έκαστον καταλέγοιμι (69)), ουδέν λόγος έτι κα-
fuerint. Eos etiam bomines esse deraonstraot jEgy- ταλείπεται, βασιλείς δντας αυτούς μή νενομίσθαι (70)
ptiorum doctissimt, qui cura deos dicant aerem, θεούς. Καί δτι μέν άνθρωποι, δηλούσι μέν κα\ Αιγυ
terram, solem, lunain, c&teros raortales esse ho- πτίων οί λογιώτατοι, οί θεούς λέγοντες αιθέρα, γήν,
mines, ac templa eorum sepulcra esse existimani. ήλιον, σελήνην, τούς άλλους (71) ανθρώπους θνητούς
Idem docet Apollodorus in libro Dediis. Quin eliam νομίζουσι, κα\ ίερά τούς τάφους αυτών. Δηλοί δέ καλ
Uerodotus eorum perpessiones mysteria vocat: / n "Απολλόδωρος έν τώ Περϊ θεών. Ηρόδοτος δέ καλ τ ά
urbe Busiridis feslum lsidis ab eis celebrari jam α μαθήματα (72) αυτών φησι μυστήρια. Έν δέ Βον-
me dictum est. Verberantur aulem pott sacrificium σίρι πόΛι, ώς άνάγουσι τή Ίσι τήν όρτήν, εί-
singuli et singulce, plurima hominum miltia. Quo au- ρηται πρότερον μοι. Τύπτονται γάρ δή μετά τήν
iem modo verberentur nefa» mihi dicere. Si dii sunt, θυσίην πάντες χαϊ πάσαι, μυριάδες χάρτα ποΛ-
immoriales sunt. Sin autem verberaniur bomines Λαϊ ανθρώπων. Τδν δέ τύπτονται τρόπον, ού μοι
ob eoruin passiones, eaeque sunl mysteria, hoiiiines δσιόν έστι Λέγειν. ΕΙ θεοί, κα\ αθάνατοι · εί δέ
suui; quemadmodum ipse Herodotus testatur : τύπτονται, κα\ τά πάθη έστ\ν αυτών μυστήρια, άν
Sunt etiam ejus sepulcra, cuju$ nomen $i nuncupa- θρωποι · ώς αύτδς Ηρόδοτος · Είσϊ δέ χαϊ αϊ ταφαϊ
vero hac in re % haud sancte fecero, in urbe Sai, in τοΰ ούχ δσιον ποιεΰμαι έπϊ τοιούτω πρήγματι
templo Minerva, post totum delubrum, ejut parieti έξαγορεύειν τούνομα , έν Σάΐ, έν τφ Ιερφ τής
conligua. Lacus item adjunctus e$t lapidea basi ador- Άθηναίης, όπισθεν τού νηοΰ παντδς, τού τής
natus, et circumquaque probe elaboratus, magnitu- Άθηναίης έχόμεναι τοίχου (75). Αίμνη Ρ.έστϊν
(63) Σωτηρία*. Herodot. lib. n , cap. 156, κα\ el deest ελάχιστα.

σώτειραν. (68) Συναπτών τδ άΐδιον αύτοΐς γένος. Ut au-
(64) Ευσέβειας. Reg. 2, Clarom. et duo Angl. loa coelestem originem, animi causa, diis illis ailiu-
θεοσέβειας. Quod aulem primos illos reges iEgypiio- gebal, ila nunc Mercurium aRlerno cutn illis genere
rura Athenagoras coelesti orlos dicil origine, id ex conjunclum dioit. Quare nec cum edilore Oxunieusi
Herodoli sententia, nec sine aliqua dicit ironia. legendum άνθρώπίνον pro άΐόιον, nec cum Gesoeru
Hos eniui nalos bumano more el nulrilos et inler el Suffrido, συμ©ωνούσι μή είναι άΐδιον αύτοίς γ έ
botnines regnasse probat, ul originem illis non coe- νος, sed supplendum tantummodo λέγουσι.
lestem, sed terrenam fuisse demonstret. (69) Καταλέγοφι. Trcs Anglic. codices λέγοιμι.
(65) ΘηΛείας. Herodot. lib. n , cap. 41, θηλέας (70) Μή νενομίσθαι. Legit Gesnerus μή βασιλείς
et mox "Ισιος, quae vox eodem modo anlea legilur δντας αυτούς νενομίσθαι. Sed iniquun) prorsus est
apud eumdem Herodoium. Nox legiliir in Clarom. ciuendare vclle quidquid in anliquis scriploribua
el duobus Anglicanis έστάν έν οαμάλης σχήματι non eleganlissimuni el ornalissimum videtur.
Ιδεϊν. Ha?c etiam supra lineam scripta iu Reg. 2. Πί) Τους άΛΛους. Clarom. el ires A n g l i c . : τούς
Praeierea Clarom. addit έστιν. Melius in 2 Angl. ανθρώπους τούς άλλους θνητούς.
τούς μέν ούν καθαρούς. (72) Μαθήματα. Legmdum παθή-χατα Gesnerus
(66) Ιούν. Plerique codicee Ί ώ aut Ί ώ . dudiitn admnnuil. Sequens Herodoli locus lcgitur
(67) "Εξω ή. Sic emendavi ope ipsins Herodoti in eodem lib. ιι, cap. 61.
contexlue Hb. π , c. 3, quod iti editis nostris lege- (73) Τοίχου. Addit Herodotus lib. n , c. 1 7 0 :
balur έξ ών. Legitur etiam apud lleroduiuin μόνον, Κα\ έν τ φ τεμένει ό6ελο\ έστάσι μεγάλοι λίθινοι.
»•7 LEGATK) PRO CHRISTIANIS. 99·
έχομένη λίθινη κρηχιδι κεκοσμημένη έν κύκλω, Α dme, ut mihi videlur, quanta in Delo isle, qui didtur
μέγεθος, ώς έμοί δοχέει, δση χερ ή ένΑήλω, ή Τρο- Trochoides. ln hoc simulacra habentur 307 P~a8
χοειδής καλεομένη. Εν δέ τη Λίμνη ταύτη τά sionumejus, quce myiteria nocturna JZgyptii vocant.
δείχηλα τών χαθέων αυτού νυκτός καΛέονσι μυ Non solum autem sepulcritm Osiridis, sed etiam
στήρια ΑΙγύχτιοι. Καλ ού μόνον 6 τάφος τοΰ Όσί- conditura oslendiiur. Cum ad illos cadaver porla-
ριδος δείκνυται, άλλά κα\ ταριχεία* Εχεάν σφισι tum est, ottendunt iis quiportaverunt exemplaria mor-
χομισθή νεκρός, δεικνύασι τοΊσι κομίσασι παρα tuorum lignea, pingendo azslmilata, et eorum unum
δείγματα τών νεκρών ξύλινα τή γραφή μεμιμη- accuralissime fabrefactum esu aiunt, cujus ego
μένα · καϊ τήν μέν σπουδαιοτάτην αύτέων φασϊν nomen fas esse haud arbitror in ejusmodi re appel-
εΐναι τού ούχ δσιον ποιεύμαι ούνομα έπϊ τοιούτω lare.
χρήγματι όνομάζειν.
29. Άλλά καλ Ελλήνων οί περλ ποίησιν καλ ί στο 29. Idem testantur poeta*. — Sed et Gracorum
ρ ί αν σοφοί περλ μεν Ηρακλέους · Ίιι poesi et hisloria sapienles eadeiu docenl. De
Hercule quidera :
Σχέτλιος, ουδέ θεών δπιν ήδέσατ' ουδέ τράπεζαν, Miser neque deorum vindictam reverilus est neque
[mensam
Β Quam ei apposueral; deinde vero ipsum occidit
Τ )ν οί παρέθηκεν έπειτα δέ πέφνε καϊ αυτόν
Ίφιτον (74). Jphitum.
Τοιούτος ώ ν , είκδτως μέν έμαίνετο* είκότως δ έ , Talis cum esset, merito in furorem aclus est, me-
άνάψας πυράν, κατέκαυσεν αύτδν. Περλ δέ Ασκλη rilo seipeuiu rogo accenso couibussit. De ABscula-
πιού Ησίοδος μέν * pio Hesiodus :
Πατήρ άνδοών τε θεών τε Parens hominumque deumque
"Οτ' έχώσατ\ άπ' Ούλύμπου δέ βολών ψολόεντι Quando excanduil, e ccelo auiem [eriens fulminc
[ κεραυνφ [ardenli
"Εκτατε Αητοΐδην φίλον, σύν θνμόν όρίνων. Latoidem occidit charum ira commotus.
Πίνδαρος δέ · Pindarus autem :
ΑΛλά κέρδει καϊ σοφία δέδεται. Verum lucro etiam sapientia irreiitur.
"Ετραπεν κάκεΐνον άγάνορι μι- Perverlit et illum (iEsculapium) ingenli
σθω χρυσός έν χερσϊν φανείς. Mercede aurum in manibus apparens.
Χερσϊ δ" άρα Κρονίων, Manibus igitur Saturnius (ulmen
'Ρίψαις δι' άμφοΐν άμπνοάν Jaculatus per utrumque, respirationem
Στέρνων κάθελεν Pectorum absiulit
Ώκέως · αϊθων δέ κεραυ Celeriter, ardensque fulmen inftixtl morlem.
νός ενέσκηψε μόρον. C
"Η τοίνυν θεο\ ήσαν, καλ ούτε αύτολ πρδς χρυσδν Vel igitur dii erani, nec eos auri capiebal aroor:
εΤχον
ΓΩ χουσέ, δεξίωμα (75) κάλλιστον βροχοίς, ( 0 munus aurum maximum mortalibus.
Ως ούτε μήτηρ ήδονάς τοιάσδ' έχει, Nec mater ulla tanlum habet dulcedinis,
Ού παίδες. Nec naii.
Άνεπιδεές γάρ καλ κρεΤττον επιθυμίας τδ θείον), Nulla enim re indiget Numen, nec cupidilate vinci-
ούτε άπέθνησκον · ή άνθρωποι γεγονότες, καλ πονη- lur:) nec morlui sunl; vel bomines cuui essent,
ρολ δΓ άμαθίαν ήσαν, καλ χρημάτων έλάττους. Τί με iinprobi ob imperiliam fuerunt, et pecunia? ciipidi.
πολλά λέγειν, ή Κάστορος ή Πολυδεύκους μνημο- Quid plura dicam vel Gaslorem, vel Pollucem, vel
νεύοντα, ή 'Αμφιάρεω, 61, ώς είπεΤν λόγφ, χθες καλ Amphiaraum memorans, qui, ui ila dicam, heri et
πρώην άνθρωποι έξ ανθρώπων γεγονότες, θεολ νομί nudiuslerlius homines ex honiintbus nati pro diii
ζονται· όποτε καλ Ι ν ώ μετά τήν μανίαν καλ τά babenlur, cum ipsa etiam Ino post furorem, et eas,
έπλ τής μανίας πάθη θεδν δοξάζουσι γεγονέναι; qua3 ex furore coosecuue sunt, perpessioiies, dea
exislimetur?
Πόντου πλανήτες* Αευκοθέαν έπώνυμον. D Cognommatam nanfragi Leucotheam.
Καλ τδν παιδα αυτής · E l fllius ejus
Σεμνός ΠαλαΙμων ναυτίλοις κεκλήσεται. Nautis Palcemon divus invocabitur.
30. Εί γάρ καλ ώς άπόπτυστοι (76) καλ θεοστυ- 30. Quibus de causis tribvla hominibut divinitat.
γείς δόξαν έσχον είναι θεολ , καλ ή θυγάτηρ τής — Nam si deiestandi et Ueo invisi bomines opi-
Αερκετούς Σεμίραμις, λάγνος γυνή καλ μιαιφόνος, nionem habuerunl deorum; si iilia Dercetus Semi-
Ιδοξε Συρία θεός (77) · καλ διά τήν Δερκετώ καλ τάς ramis, lasciva mulier et cruenta , Syria dea exisli-
74) "Ιφιτον. Haec ab aliquo insuta conjicil Ste- πτυστοι.

phanus. Legi Odyss. Φ prope initium monel Oxon. (77) "Εδοξε Συρία θεός. Observat Suffridus,
ediior Yersus Hesiodi non reperiri monel Gesne- cum hisloriae monumenlis non quadrare id quod de
r o e ; Pindari autem exstare Pylh.5. [Lege Χώσατ\] Semiramide pronunliat Aibeuagoras, nisi forte
(75λ Αεζίωμα. Sic ulerque Reg. δεξίαμα in 3 illam brevi admodum lempore hoc dese SyrisB no-
Angl. αξίωμα in edilis. Ός addiluui a Siepliano ex men babuisse dicamus. Sed minus aitendii vir eru-
aliishoe versus Euripidis citanlibus. Mox Suffrid., dilus deam Syram idem hoc loco non esse ac cele*
τ! δε? με. berrimam illam Syriaui deam, quae praecipiium eral
(7β) Ώς άχόχτυστοι. Hallet Geanerus ol άπό- Syrioruoi Qumcn i eed idem ac unam ex illis qua
959 ATIIENAGORJE PHILOSOPHI CHRISTIAM 9:0
tiiata est, ac propter Dercetuin Syri columbas et Α περιστεράς κα\ τήν Σεμίραμιν σέβου σι Σύροι (τδ γάρ
Serairaimn colunt (nam, quod fieri non potest, in αδύνατον, είς περιστεράν μετέβαλεν ή γυνή · δ μ ύ
columbam mutata inulier, ut fert apud Gtesiam fa- θος παρά Κτησία) · τί θαυμαστδν τούς μέν έπ\ άρχ^
bula); quid mirum alios quidem propter imperiuni χα\ τυραννίδι ύπδ τών κατ' αυτούς κληθήναι θεούς,
aut lyrannidem deos a suis appellalos ? (Sibylla (Σίβυλλα, μέμνηται δ* αυτής κα\ Πλάτων ·
cujus iheminil Plalo :
Decima atate hominum linguis dhisorum, ά ή τότε dh δεκάτη γενεη (78) μερόπων ανθρώπων,
Έζ ού δη κατακλυσμός έπϊ προτέρους γένετ*
Ex quo diluvium prioribm hominibus aceidit, [άνδρας ,
Καϊ βασίλευσε (79) Κρόνος, καϊ Τιτάν, Ίαπετός
3 0 8 fcgnavit Salurnus et Titan et Japetus, [τε,
Γαίης τέκνα φέριστα καϊ Ουρανού, έζεκάλεσσαν
Terrm filii prcestantissimi et cozli, quos sic vo-
[carunt "Ανθρωποι, ΓαΤάν τε καϊ Ούρανόν (80) ούνομα
Homines, terra el cceli nomina imponenles, [θέντες,
Propterea quod primi fuere hominum lingua di- Ούνεκα οί πρώτιστοι (81) έσαν μερόπων άνθρώ-
[versorum.) [ πων.)
aiios autem ob robur, ul Herculem et Perseum; τους δ* έ π Ισχύί ώς Ήρακλέα κα\ Περσέα, τούς
β
1
alios ob artem, u l i£sculapium?Quibu8 autem ipsi δ' έπι τέχνη, ώς 'Ασκληπιόν; ΟΓς μέν ούν ή αύτολ
tubdiii bonorem delulerunt aut ipsi principes, bo- οί αρχόμενοι τιμής μετεδίδοσαν , ή αυτοί οί άρχον
rum alii melu, alii reverentia itomen consecuti τες , οί μέν φόβφ, οί δέ κα\ αίδοί, μετείχον τού ονό
sunt. Antinous quidem parentum vestroruni in sub- ματος. Κα\ 'Αντίνοος φιλανθρωπία (82) τών υμετέ
diios bumanilate conseculus est, ut exisiiniarelur ρων προγόνων πρδς τούς υπηκόους έτυχε νομίζεσθαι
1
deus. Qui vero postea nati sunt, religionem re non θεός. 01 δέ μετ αυτούς, άβασανίστως παρεδέξαντο.
explorata susceperunt.
Mendaces semper Cretes, tibi namque sepulcrum, Κρήτες άεϊ ψεύσται · καϊ rhp τάφον, ώ άνα, σεισ
Κρητες έτεκτήναντο · σύ σ ού θάνες.
iiex, Creles fabricati, at tu non mortuus.
Πιστεύων, Καλλίμαχε, ταίς γοναίς τού Διδς, ά π ι -
Credis, Gallimacbe, Jovis natalem; sepulcrum nou
στείς αυτού τ φ τ ά φ φ ' κα\ νομίζων έπισκιάσειν (83)
credis; et tum cum te verilali tenebras ofltisurum
τάληθές, κα\ τοίς άγνοούσι κηρύσσεις τδν τεθνηκότα.
spcras, raortuuni prsedicas etiara nescientibus. At-
Κάν μέν τδ άντρον βλέπης, τδν *Ρέας ύπομιμνήσκη
que antrum quidem si videris, Rbeae partum in me-
τόκον · άν δέ τήν σορδν ίδης, έπισκοτείς τψ τεθνη-
inoriain revocas; sin aulem loculum, roorlera ejus
lenebria involvis, ignarus eolum seteruuiu esse i u - Q κότι, ούκ είδως, δτι μόνος άΐδιος ό άγέννητος θεός*
genituin Deum. Vel eniin lide indignse, qua3 de diis Ή γάρ άπιστοι οί ύπδ τών πολλών καί ποιητών λε
apud vulgus et poelas fabulae ferunlur, sicque i n - γόμενοι μύθοι περ\ τών θεών, κα\ περισσή ή περλ
ulilis eorum cullus (neque enim ii exsistunt, dc αυτούς ευσέβεια (ού γάρ είσιν ών ψευδείς οί λόγοι)·
quibus mendax prsedicatio), vel si veri ortus, amo- ή , εί αληθείς αί γενέσεις, οί έρωτες, αί μιαιφονίαι,
je$, bomicidia, furla , virilium exsecaliones, ful- αί κλοπα\, αί έκτομα\, οί κεραυνο\ , ούκέτ* ε ί σ \ ,
mina; non jam exstanl, sed esse desierunt, si qui- παυσάμενοι είναι· έπε\ κα\ έγένοντο, ούκ δντες. Τίς
dem nati s u n i , cuiu antea 11011 essent. Qua3 euim γάρ τοίς μέν πιστεύειν λόγος, τοίς δέ άπιστείν, έπλ
a Syriis colebanlur. Quidquid enim bonoris Semi- terra genitus fuerit, sed qnia ignoti erant ejos pa-
rainidi delatum dicil Albenagoras, id illam non sua rentee, et cum venisset in Ilaliam, rudet tunc age-
sponle babuiese dicit, sed propler mairem Derce- bantur et oculi et mentes hominum et quolibet no+i
tuin, quam proinde longe Olia veuerabiliorem apud viri atpeclu quasi divino commovertntur, nedum *f
Syros fuisse slaluil. regis el quidem pritni. Patet ex bac ultima voce S a -
(78) Αεκάτη γενεη. Legitur in libris Sibyllinis turnum et Titanem et Japetum, eisi decima geue-
δεκάτη γενεή, sed prursus mendose, ut ex Terlul- ralione regiiarunt, prioios lamen bominuro d i c i ,
liano, quein mox ciiabimus, perspici potest. quia primi regnaruul, ei quia anliquissimi fuere.
(79) Βασίλευσε. Sic emendavit editor Oxonien- D Apud Juelinum Cohort.n. 21,aniiquissimi boininea
818 ex ipsis versibus Stbyllinis pro eo quod eral in vocanlur priini bomiues.
edilis βασιλεύς. Ibidem edili ουρανούς έκάλεσσαν. (82) Φιλανθρωπία. Sanctus Athanasius in orat.
lu Sibyllinis libris edit. Galei legilur ουρανού έξε- adv. gentes id teslatur conligisse διά φόβον τοΰ
κάλεσσαν. Mallem ούς έκάλεσσαν. Hos versus ita le- πρόσταξαντος, ob metum illius qui id prceeeperal. Sed
gebat Tertuliianus, uii eos emendandos pulo. Sic metus ille non lam videlur esse terror aniinis i n -
enun inlerpretalur 11 ad Nat., cap. 1 2 : Decima jeclus, quam metus displicendi charissiniis ob be-
geniiura hominum , ex quo calaclysmum prioribut neiicia regibus, nempe Adriano et AiUonino, quos
accidit, regnavit Salurmis et Tilan et Tamfetut, Albenagoras M . Aurelii parentes appellal. Erai sano
cosli el terrw fortisnimi filii. Adrianus lenitate et bunianitale longe inferior A n -
(80) Γαιάν τε καϊ ούρανόν. Legitur γαίης τε κα\ lonino; sed cum magna illius in iEgyptios beneficia
ουρανού in versibus Sibyllinis ut observavit ediior
K
exstiterint, non miriim ei ab boimiiibus superaii-
Oxoniensis. tiosis cultum Antinoi faeile impelravii. Huc accessit
(81) 01 πρώτιστοι. Malunt οι προφέριστοι Gesne- graiia el auctoritas Antonini, quem ex lestimonio
rus el Suflridus, atque ita legitur in versibus S i - Athcnagone operara dediese colligimus, ut inslituta
byllinis. Sed multo apiior nostra leriio; nec dubiura ab Adriano iinpielas, eo iuoriuo, uon abrogareiur.
uiu ita legerit Tertullianus, qui in loco jam lau- (83) Έπισκιάσειν. Glaroiu. et lre$ Auglicani,
3 alo ulilur Sibvllae aucloritate, ut probet Saluruuin
coeli et lerrae iiliuiu d i c i , noo quod verc c coelo el
έπι.σκιάζειν.
LEGATIO PRO CHRISTIANIS. 962
τδ σεμνότερον περλ αυτών τών ποιητών ίστορηκό- Α ralio ut alia quidem credantur, alia vero nou cre-
1
τ ω ν ; Ού γ ά ρ άν δι ούς ένομίσθησαν θ*ολ, σεμνο- danlur, cum bonoris causa eorum hislorias poeltt
ποιήσαντας τήν κατ* αυτούς ίστορίαν, ούτοι τά πάθη lUieris roandaverinl? Neque enim per quos exisli-
τά αυτών έψεύσαντο. Ό ς μεν ούν ούκ έσμεν άθεοι, uiati sunt d i i , quique eoruro res geslas perhonori-
θεδν άγοντες τδν ποιητήν τούδε τοΰ παντδς, καλ τδν fice descripserunl, i i eorum perpessiones mentitt
παρ* αύτοΰ Αδγον, κατά δύναμιν τήν έμήν, εί καλ μή fuissenl. Nos igilur non esse atheos, qui Deum cre-
πρδς άξίαν, έλήλεγκται. dinius universorum opificem, ejusque Verbuiu, pro
meis viribus, quamvis non pro rei digniiale, de~
monstravi.
31. Έ τ ι δε κα\ τροφάς καλ μίξεις λογοποιούσιν 31. Duo alia crimina jam confulata sunt exdo-
άθεους καθ' η μ ώ ν , Γνα τε μισείν *νομ(ζοιεν μετά λό ctrina Christianorum. — Adbuc auteni et epulas ct
γου , καλ οίόμενοι τψ δεδίττεσθαι, ή τής ενστάσεως concubitus nefandos nobis aflingunt, lum ut nos
άπάξειν ημάς τοΰ βίου, ή πικρούς καλ απαραιτήτους, cum ralione odisse sibi videantur , lum quod fuiu-
τή τών αίτιων υπερβολή, τούς άρχοντας παρασκεύα rtmi exisliment, ut vel luetu ab insiituli consianlia
σε ι ν (84) · πρδς είδότας παίζοντες, δτι άνωθεν πως nos abducanl, vel acerbos nobis el inexorabilee,
;
έθος, καλ ούχ εφ* ημών μόνον, κατά τινα θείον νό criminum magniludine, principes pracbeant. Sed
μον (85) καλ λόγον παρηκολούΟηκε, προσπολεμείν τήν ludificantur cum bomiiiibus probe scientibus jaui
n u n c
κακίαν τή αρετή. Ούτω καλ Πυθαγόρας μεν άμα anliquitus bunc inorem , neque 309 primuui
τριακόσιοι; έτέροις κατεφλέχθη πυρλ, Ηράκλειτος δε divina quadaiu lege et ratione invaluisse, ul vitiuui
καλ Δημόκριτος, δ μεν τής Έφεσίων πόλεως ήλαύ- cum virlute bellum geral. Sic el Pytbagoras cuui
νετο, δ δε τής Αβδηριτών, έπικατηγορούμένος trecenlis aliis igne combuslus : Heraclilus ei De-
μεμηνέναι · καλ Σωκράτους Αθηναίοι θάνατον κατέ- mocritus, aller quidmn Epbesiorum urbe pusue
γνωσαν. "Αλλ* ώς εκείνοι ουδέν χείρους είς αρετής esl, alier Abderitarum, insaniac accusalus; Socra-
λόγον διά τήν τών πολλών δόξαν, ούδ' ή μιν ούθέν (86) lem Albenienses morle mulclarunt. Sed quemad
έπισκοτεί πρδς όσιότητα βίου ή παρά τίνων άκριτος modum i l l i , quantum ad viriuiera a l l i n e l , nequa
βλασφημία. Εύδοξοΰμεν γάρ παρά τψ Θεψ. Πλήν quam deteriores propter muUorum opiiiioneiu
άλλά καλ πρδς ταΰτα άπαντήτω τά εγκλήματα. Ύμείς fuerunl; neque etiam nobis, quod ad vilae inno-
μέν ουν (87) καλ δι' ών είρηκα , ευ οιδα άπολελο- centiam spectat, tenebras ofltiiidunt inconsideraLae
γήσθαι έμαυτόν. Συνέσει γάρ πάντας ύπερφρο*>ύν- nonnulloruin calumniae. Rene enim apud Deuin au-
τ ε ς , οΤς δ βίος ώς πρδς στάθμην τδν θεδν κανονίζε- dimus; sed tamen bis criminibus occurram. Ac vo-
{
τα»., δπως άνυπαίτιος καλ άνεπίληπτος έκαστου ημών bis quidem salis me, vel ex iis quae dixi, purgatum
άνθρωπος αύτψ (88) γένοιτο, ίστε τούτους μηδ* είς inlelligo. Nam cum omnes intelligenlia superelis;
έννοιάν ποτε τού βραχυτάτου έλευσομένους αμαρτή quorum vita ad Deum lanquam ad normam dirigi-
ματος. Εί μέν γάρ ένα τδν ενταύθα βίον βιώσεσθαι tur, ul imusquisque nostrum exlra noxiam apud
πεπείσμεθα, κάν ύποπτεύειν ένήν, δουλεύοντας σαρκλ eum et reprehensionein sit, eos non ignoraiis ne
καλ αίματι, ή κέρδους ή επιθυμίας έλάττους γενομέ cogUationem quidem unquaai vel levissimi ad-
νους άμαρτείν. Έπελ δέ έφεστηκέναι μέν οΤς έννοού- roissurcs peccaii. Nam si banc tanlum viiam nos
μεν, οΓς λαλοΰμεν, καλ νύκτωρ καλ μεθ' ήμέραν τδν victuros crederemus, lum sane locus esset suspi-
θεδν οίδαμεν, πάντα δέ φώς αύτδν δντα, καλ τά έν candi nos carni el sanguini ioservientes, vcl avari-
τή καρδία ημών δράν (89), πεπείσμεθα, τοΰ ενταύθα fia aul cupiditale victos peccare. Sed cum iis, quat
άπαλλαγέντες βίου, βίον έτερον βιώσεσθαι άμείνονα cogiiamits, quseque loquimur, Deum noclem dicr -
ή κατά τδν ένθάδε, καλ έπουράνιον, ούκ έπίγειον (ώς que adesse sciamus, eumque persuasum habeamus,
άν μετά θεοΰ καλ σύν θ ε ψ άκλινείς καλ απαθείς τήν cum lolus lumen s i l , ea etiam quae in cordibus no-
(84) Γίαρασκευάσειν. Tres Angl. παρασκευάζειν. (88) Έκαστου ημών άνθρωπος αύτφ. Sic Reg.
J
(85) Θείον νό^ιον. idem dixil Albenagoras n. 3. 1, el Orat. A l Clarom. et tres Angl. habent αυτών.
Ulerqiie locus illustraliir ex libro De resurrectione, Edit. Paris. αύτοΰ. Legendum pulat Gesnerus έκα
qui sic incipit: Παντλ δόγματι καλ λόγω,τής έν τοϊς στος ημών άνθρωπος, minus aniinadvertens homi-
ουσιν αληθείας εχομένω, παραφύεταί τι ψεύδος. Παρα- nem boc loco appellari animaui, ac proinde bomi-
φύεται δέ ούκ έξ υποκείμενης τινδς αρχής κατά φύ- nem iimuscujiisque esse auimam uniuscujusqiie.
σιν όρμώμενον, ή τ?)ς κατ' αύτδ δπερ έστλν έκαστον Unde Tbeopbilus infra I. ι, n. 2 : Δείξόν μοι τδν
αιτίας , ά/.λά ύπδ των τήν έκθεσμον σποράν έπλ δια άνθρωπον σου, κάγώ σοι δείξω τδν θεόν μου. £>£/>(οΜ-
φθορά τής αληθείας τετιμηκότων σπουδαζόμενον. slra mihi hominem tuum, el ego ostendam tibi Deum
Sentenlice omni ac docirince, quoe quidem cum rerum meum. E l Talianus n. 15: Μόνος δ' άνθρωπος ε ίκών καλ
terilaU contentiat, adnatcitur aliquid mendacii. Ad- δμοίωσις' θεοΰ. Nibil ergo muiandum in his Albe*
uatcitur autem non ex $ubjecto aliquo principio $e- nagorde verbis, quse sic reddenda esscnt, si vor-
cundum naturam productum, aul ex propria cujug» bum v£rbo redderetur : tif uniuscujvsque noslrum
que rei causa, sed ab tts, qui semen adulterinum ad komo extra noxiam apud eum et reprehensionem stf.
corntptiouem veritatit cordi habent, de itatiulria ex- (89) Όρςίν. Dcest illud verbum in tribus Angln
coqilatum. canis, in quibus eliaro paulopost desideralur έτερον
(86) Ούθέν. Trcs Anglicani ουδέν. cl τήν ψυχήν. Oxoiiiensis udilor legenduui conjit-ii
(87) 'ΫμεΊς μένουν. Lcgciidum ύ μ ί ν , ut momtit καλ πεπείσμεθα. Legendum poihis videlur καλ τοΰ
II. Slepttamis, alqnc ita videtur scriptuiu prima ενταύθα, alquc ita visuni Gesnero.
uiauu fuissc Ίιι Rcgio primo.
9G3 ATHENAGORiE PHILOSOPHICHRISTIANI
stris latent, videre, nosque hac vita liberatos aliara Α ψυχήν, ούχ ώς σάρκες, κάν έχωμεν, άλλ' ώς ούράνιον
ista praestantiorem, ac coelestem, non lerrenam v i - πνεύμα, μενού μεν)· ή συγκαταπίπτοντες τοίς λοιποίς
cluros (quippe cura apud Deum el cuni Deo exlra χείρονα κα\ διά πυρδς (ού γάρ καλ ημάς ώς πρό
omnem immulationem et perpessionem anima», βατα ή υποζύγια, πάρεργον, καλ ίνα άπολοίμεθα κα\
non ut caro, elsi carnem habituri sumus, sed ut άφανισθείημεν, έπλασεν δ θεός), έπ\ τούτοις ούκ
cocleslis spirilus mansuri simus), v e l , si aliorum είκδς ημάς έθελοκακείν, ούδ* αυτούς τ φ μεγάλω
ruinis abripiamur, deteriorem ac in ignis supplicio παραδιδόναι κολασθησομένους δικαστή.
victuros (neque enini nos etiam Deus tanquam pecora et jumenla perfunctorie el ui periremus et
evanesceremus, creavit), in his iustilutis verisimile non est ut libenter peccemus, nosque niagno judici
puniendos tradamus.
52. Quam alieni Chrisiianorum moret α promitcuit 52. Τούς μεν ovft θαυμαστδν ουδέν λογοποιεϊν περλ
flagitiis. — lllud autero mininie mirum quod ea no- ημών ά περιτών σφετέρων λέγουσι θεών, καλ τά πάθη
bis aflingunl, quae de diis suis dicunt, quoniro per- αυτών δεικνύουσι μυστήρια. Χρή ν δ* αυτούς, εί δεινδν
pessiones mysteria eificiunt. Decebal aulem ut, si τδ έπ' αδείας κα\ άδιαφόρως μίγνυσθαι κρίνειν έμέλ
Hcenler et promiscue misceri grande nefas judica- λον, ή τδν Δία μεμισηκέναι, έκ μητρδς μέν Τ έ α ς ,
turi eranl, vel Jovem odissent, qui ex Rhea matre θυγατρδςδέ Κόρης πεπαιδοποιημένον, γυναικλ δ* Ιδία
el filia Proserpina liberos suscepit, et propria so- Β αδελφή (90) χρώμενον· ή τδν τούτων ποιητήν Ό ρ -
rore usus esl uxore, vel liorum inventorem Or- φέα, δτι κα\ άνόσιον υπέρ τδν θυέστην καλ μιαρδν
pheum, u l qui Jovem Thyesle ipso scelestiorem et έποίησε τδν Δία. Κα\ γάρ ούτος τή θυγατρι κατά
conlaminatiorem fecisset. Is eninf ex oraculo stu- χρησμδν έμίγη, βασιλεύς έθέλων καλ θυέστης (91)
prum inlulit flliae, cum regnare ac se ulcisci vellet. έκδικηθήναι. Η μ ε ί ς δέ τοσούτον αδιάφοροι είναι ά π έ -
No8 aulem tantum absumus a promiscuis flagitiis, χομεν, ώς μηδέ ίδείν ήμίν πρδς έπιθυμίαν έζείναι.
olnobis ne aspicere quidem liceat ad concupiscen- Ό γάρ βλέπων, φησλ, γυναίκα πρός τό έχιθυμή-
dum. Namquividet, inquit, mulierem ad concupi- σαιαυτής, ήδη μεμοίχευκεν (92) έν τή καρδία
scendnm eam, jam moechalut est αύτου. ΟΤς ούν μηδέν πλέον (95) έξεστιν όρ$ν, ή έ φ '
in eorde tuo
Quibus igiltir oculonim usus 310 eo fine termi- & έπλασεν τούς οφθαλμούς δ θεδς, ήμίν φώς αυτούς
nalur, ad quein Deus oculos fonnavit, nempe ut είναι · καλ οΓς τδ ίδείν ήδέως, μοιχεία, έφ' έτερα τών
nubis lumen essent; quibusque vel de ipsa cogita- οφθαλμών γεγονότων, μέχρις εννοίας κριθησομένοις ·
tione in judicium vocandis jucundior aspeclus πώς Αν ούτοι άπιστηθείεν σωφρονείν; Ού γάρ πρδς
adulterium est, quia alios in usus oculi instituli ; άνθρωπικούς νόμους ό λόγος ήμίν, ούς άν τις γενό
ii quoinodo lemperanles non credaniur?Neque cniiu μενος πονηρδς καλ λάθοι (έν άρχή δέ ύμίν, δεσπό
nobis ratio est cum humanis legibus, quas impro- της (94), θεοδίδακτον είναι τδν καθ* ημάς λόγον έ π ι -
bus quis eti$m laleat (vobis autera initio, Domini, C στούμην)· άλλ' έστιν ήμίν νόμος δς (95) δικαιοσύνης
demonstrabam doctrinam nostram a Deo iradilaro μέτρον έποίησεν αυτού; κα\ τούς πέλας έ χ ε ι ν δια
e»se); sed nobis sancita lex est, ut justitiae men- τούτο καί καθ' ήλικίαν, τούς μέν υίούς κα\ θυγατέρας
4
euraiu ex nobis et ex proximts nostris dijudicemus. νοούμεν, τούς δέ αδελφούς έχομεν καλ άδελφάς* καλ
Hinc pro aelale alios lilios et filias novimus, alios τοίς προβεβηκόσι τήν τών πατέρων καλ μητέρων τ ι
fratres el sorores babemus, ac seniores palrum et μήν άπονέμομεν. Ούς ούν αδελφούς καλ (96) άδελφάς
uialrum loco colinius. Quos igilur fratres et so- καλ τά λοιπά τοΰ γένους νοούμεν ονόματα, περλ πολ
rores caeterisque cognationisnominibus appellamus, λού ήμίν άνύβριστα καλ αδιάφθορα αυτών τά σώματα
niaxiinae nobis curae esl, ut intaminala et incor- μ έ ν ε ι ν πάλιν ήμίν λέγοντος τοΰ λόγου (97) · Έάν
rupta eorum corpora permancant. Huc accedit illa τις διά τούτο έκ δευτέρου καταριλήση, δτι ήρεσετ
acriptura: Si quis osculum proplerea repelal, quod αύτφ' καλ επιφέροντας · Ούτως ούν άκριδωσασθαι
eo delectelur. Tum addit: Summa ergo cautione τό φίλημα, μάλλον δέ τό προσκύνημα (98) δει-
osculum adhibendum vel potiu* adoratio, ut quoe not ώς, εϊπου μικρόν τή διάνοια παραθολωΟείη, έξω
ab mterna vita excludat, $i paulum cogitatione m - D ημάς τής αΙωνίου τιϋέντος ζωής.
quinetur.
" Mallb. 28.
(90) Γυναικϊ δ' Ιδία αδελφή. Reg. 2 et Rom. fridi. AUoquiliir enim duos imperatores Atltenago-
ulerque γυναικλ δ' αδελφή. Reg. 1 γυναικλ διαδελφή. ras. Sed quia in omnibus mss. legilur δεσπότης,
Clarom. et tres Anglicam γυναικλ καλ αδελφή. nibil muiandum duxi. Supra lineam in Regio 2 ,
(91) Βασιλεύς έθέλων καϊ Θυέστης. Locus cor- babetur ώ .
rttplus, sed qui restitui possit et sanari, si legarous (95) Νόμος δς. Pleriquf codices mss. νόμος ή .
& σιλεύσαι έθέλων καλ έκδικηθήναι, omissa illa voce

έστης, quam editor Oxoniensis probe vidii e mar-
giue, ιιι qua aliquis noiaveral de Thyeste Aibena-
(96) Αδελφούς καί. Haec deerant in edil. Pans,
At in oronibug leguntur mss.
(97) Λέγοντος τού λόγου. Videtur b « c Albeua-
goram loqui, in ipsum conlexlura obrepsisse. goras ex apocrypba aliqua scriptura deproropsisse;
(92) Μεμοίχευκεν. Tres Anglicani addunl αυτήν. sic eoim citan solel Scriplura. V i d . Clemenleiu
(95) Μηδέν πλέον. Sic Giarom. e l tres Anglicani. Alex. Pxdag. m , p. 257.
Edili μηδέν τδ πλέον. (98) Προσκύνημα. A d marginem Regii 2 legitur
(94) άεσπότης. Melius sane δεσπόται, ut babent προσκυμα.
Parisienses editiones exconjeclurta Gesneri etSuf-
LEGATIO PRO GKRISTIANIS. 966
33. Ελπίδα ούν ζωής αΙωνίου έχοντες, τών έν 33. Quam casti in matrimonio Chri$tiani. Vel non
τούτψ τ ψ βίφ καταφρονούμεν, μέχρι καλ τών τής ψυ nubunt, vel temel tanium.— Gum ergo speni habea-
χής ηδέων. Γυναίκα μέν έκαστος ημών , ήν ήγάγετο mus seternae vilae, quse in hac vila versantur usque
κατά τούς ύφ' ημών (99) τεθειμένους νόμους, νομί- ad ipsas animi obteclationes contemnimtts. Unus
ζων, κα\ ταύτην μέχρι τού παιδοποιήσασθαι. Ός γάρ quisque noslruin uxorem suam , quam secundum
ό γεωργδς, καταβάλλων εις γήν τά σπέρματα, άμη- leges a vobis posilas duxit, uxorem exisliinai usque
τον περιμένει, ούκ έπισπείρων · καλ ήμίν μέτρον επι ad liberorum procrealionem. Quemadmodum euim
θυμίας ή παιδοποιία. Εύροις δ' άν πολλούς τών παρ* agricola jactis in terram seminibus messeni exspe-
ήμίν, καί άνδρας καλ γυναίκας, καταγηράσκοντας ctat, nec alia superiiijicil; sic nobis cupidilalis
άγαμους, έλπίδι τού μάλλον συ ν έσεσθαι τψ θεώ. Εί roodus, procreatio liberorum. Mullos eliam apud
δέ τδ έν παρθενία καλ έν εύνουχία μείναι (4), μάλλον no3 reperire csl, tum viros, tura mulieres, qui cce-
παρίστησι τψ θ ε ψ , τδ δέ μέχρις εννοίας καλ επιθυ libes consenescant, spe arctius secum Deo conjun-
μίας έλθείν απάγει · ών τάς εννοίας φεύγομεν, πολύ ctum i r i . Quod si in virginitale el eumicbi stalu
πρότερον τά έργα παραιτούμεθα. Ού γάρ μελέτη λό manere, magis Dco conjungit, ab eoauterovcl
γων, άλλ' επιδείξει καλ διδασκαλία έργων τά ημέτερα· sola cogilalio et cupiditas abducit; quorum cogi-
ή οίος τις έτέχθη, μένειν, ή έφ' ένλ γάμψ. Ό γάρ δεύ taliones fugimus, eorum actiones niullomagis aver-
τερος ευπρεπής έστι μοιχεία (2). Ός γάρ άν άπό- samur. Neque enim medilaiione sermonum, sed de-
Λύση, φησλ, τ ή ν γυναίκα αύτοΰ, καϊ γαμήσχι άΐ- monslratione et disciplina aclionum res noslrae
(99) Ύ$ρ' ημών. Nullus dubito qoin legendum s i l non eo spectat,.ut illius usum repetere liceat bie
ύφ' υμών. 4° Quidquid praecipue discrepabat inter qui pcrfectiorem slalum amplexi sunt. Nam lapsum
Cnristianorum et Romanorum roatrimonia, id a yocat hanc agendi ralionem S. Glemcns, atque u i
Gbrislo, non ab ipsis Christianis inslilulum eral, pergtanlibus in suscepta coniinentia uberiorem mer-
roatrimonio nimirum ad Sacramenli dignitaiem cedem promitlil, ila cadentibus gravissimas minag
eveclo. Quare immerilo dixissct Athenagoras: Uxo- intentat. Quare vulnus hujus loci sanabititr, si le-
rem unusquisque uostrum secundum leges a nobis amu9, πώς τήν ελπίδα έχοι; illnd έχοι facile exci-
positas ducit. 2° Tabulae nuptiales , de quibus §ere poluit ob similem vocem έχει, quae proxiim
Terlulliaiius lib. u ad uxorem, cap. 3, secundum le- sequitur. Sic ergo totum hunc locum inlerpretor:
ges Romanas fiebant, et si qua repudii necessiias Quod si vitam ad Ocrjeclius intendere poluerit. ma-
superveniret, id quoque ex earumdem legum more jut meritum apud Ueum sibi ipse comparabit ob ser-
fiebat, ut palet ex muliere Cbrisiiana, de qua Jusli- vatam pure et ralioni consenianee continentiam. Sed
nus loquitur initio Apol. u . Mirum ergo non vide- ti postquam transcendit, majoris glorice causa, ele-
lur si Christianos Athenagoras secundum leges Ro- clum viice genus, cecidcrit; quomodo spem habebii?
manas malriinonium inire dicat. Quin etiam pio- Habet enim ul caslitas, ila et matrimonium proprias
rias leges liac in re jactaie et Gbrislianum jus perfunctiones et ministeria, quce Domino probantur.
K ornano opponere, oratio iuissel ad placandos i i u -
peralores non valde idonea.
Spem auferl cadetitibus, quandiu scilicel ad pro-
missam continentiam non redibunt; quod auiem
(I) Έν χαρθενία καϊ εύνουχία μεϊναι. Idera per- addit de laudabilibus nialrinionii perfunclionibus,
petuae virginualis proposilum declarant, quae paulo eo manifc ste spectat, ut qui bunc staium elegei unl,
post legunlur, οΤός τις έτέχθη μένειν. Id enim dici non lemere ad perfectiorein transcurranl.
aolere de iis, qui se perpelu» conlinenliae voio ob- (2) Εύχρεχής έστι μοιχεία. Non solus Atbena-
stringunt, jam obscrvavimus ad Justini Apol. ι, goras de digamis juslo severius visus est judicare.
n. 29. Ilanc Ecclesise docirinam perspiccre lioet Gonsuli polesl longa serics ejusmodi teslimoniorum
iu insigni Gleineiilis Alexandrini leslimonio, quod apud Coielerium p. 64, in nolis ad Pastoris lib. u .
el mendis et prava interprelalione deformalum re- Non lamen pratermulendum quid senlial Aibena-
stiluere in suum nitorem aggrediar. Sic igilur goras, cuiu prajsertim Tilieniontius, quo viio nemo
Clemens Strom. m , p. 459 edit. Paris., 546 edit. aequior, nemo ad vituperandum lardior, Atbenagoraa
OXOD. : Ήπρόθεσίς τε έκαστου, τού τε έαυτδν εύνου- verbis adductus sit, ui euni e Montanislis unuiu
χίσαντος, του τε αύ γάμψ ota παιδοποιιαν συζεύξαν- fuisse non aflirmarel quidem, sed tamen suspicare-
τ ο ς , άνενδότως προς τδ ήττον διαμένειν οφείλει. lur. Equjdem satis causx esse non pulo ul in banc
Proposiium et illius , qui semetipsum casiravit, ti suspicionem vocetur. Nam 1° Gum nionogamia
illius, qui te propler liberorum procreationem malri- maximo esset in prelio apud Chrisiianos, secundas
monio conjunxit, ila perteverare debet, ul minirne aulem mipiiae, elsi non omnino inconcess», aliqua
defledal ad id quod inferius est. Qui se ergo ca- tamen ignominia nolarenlur, digamis a sacra com-
siraverujil propter regnum coelorum, bi se irrevo- munione ad lempus remolis; quid mirum si mo-
cabili obstrinxerunt voto. Deinde Gleroens idein sla- nogamiam Albenagoras, ul coininune Cbrislian'»-
t a i i de iis qui a conjugio ad perfectiorem slatum rum insiitulum conimendat? Simililer Tbeoubiius
transeunl: ΕΙ μέν γάρ έπιτείναι οίος τε έσται τδν Anliocb^nus lib. m . ad AutoL : Apud Chrittiano*,
βίον, μείζονα άξίαν έν θεψ αύτδς έαυτψ περιποιήσε- inquit, monogamia tervalur^ Et Minucius Felix : Cu-
ται, καθαρώς άμα καλ λελογισμένως έγκρατευσάμε- piailalem procreandi aut unam sentimus, aut nullani.
νος * εί δέ, υπερβάς δν είλετο κανόνα είς μείζονα δό 2° Metapbora non careut bae voces : Occulius ett
ξαν, έπειτα άποπέση, πρδς τήν ελπίδα. "Εχει γάρ adulter. Lenit enim asperiorem criminationera duin
ώσπερ ή εύνουχία, ουτω καλ ό γάμος Ιδίας λειτουρ occuUum vocat adulterium; ac secundas nupliae
γίας και διακονίας τ ψ Κυρίω διαφέρουσας. Doclissi- nulla lege interdictas faleiur, ai quidein tunc ni*«
mus Oioniensift editor exielimat posl τήν ελπίδα nifesium essei vitium. Hanc igilur vim babel deco-
aliquid bajusmodi excidisse, ne tamen animum de- rum illud et occullum adulterium ui digamus per
spvndeat, iia u l is, qui post susceptum conlinentiae quamdain metapborain, ac sensu quodaiu subtiliore
proposilum cadil redeundo ad id quod reliquerat, is et longius petilo aduller sit, quia videlicet, ut ad-
lapsuro snura hac ralione consolari possit, quod ut d i l Albenagoras, discedit ab ea raairimonii ratione,
casiitas, iia etiain malrimonium suas babeai virtu- quam Deus ab initio instiiueral, uoica uxore Adamo
i c s . Sedquod bic dicilur de mairimonii virtutibu», concetsa.
9G7 A T H E N A G O R J E PHILOSOPHl G H R I S T I A N I 908
contine nlur, ut quisque vel qualie natus est, ma- Α ·*ητ, μοιχάται · ούτε άπολύειν επιτρέπων ής έπαυσε
neat, vel unicis innupliig.311 Secunda3 enim de- τις τήν παρθενίαν, ούτε έπιγαμείν. Ό γάρ άποστε-
corum adulterium. Quicumque enim dimiserit, in- ρών έαυτδν τής πρότερος γυναικός, κα\ εί τέθνηχε,
quit, uxorem suam et aliam duxerit, moechatur *·; μοιχός έστι παρακεκαλυμμένος, παραβαίνων μέν τήν
nec eam dimitli sinens, cujus virginitali Onem quis χείρα τού θεοΰ, δτι έν άρχή δ θεδς ένα άνδρα έπλασε
imposuit, nec aliaro insuper duci. Nain qui se ipse κα\ μίαν γυναίκα · λύων δέ τήν σάρχα πρδς σάρκα
prima uxore spoliat, eliauisi mortua s i t , occulta χατά τήν ένωσιν πρδς μίξιν είς τού γένους κοινω-
quadam ratione est adulter; lum quod manum Dei νίαν (δ).
transgredialur (narii initio Deus untim hominem flnxil ac unam mulierem), tum quod carnis cum
carne cunjunclionem quodam vcluli vinculo ad coinmtscenduin genits colligatam dissolvat.
' 34. Quanta Chrittiano* inter et eorum accu$atore$ 54. Άλλ' οί τοιούτοι (ώτί άνεΓποιμιτά άπδ^ητα;)
morum discrepantia. Caeterum lales cum simus άκούομεν τά τής παροιμίας, Ή πόρνη τήν σώφρονα.
(quid ego tacenda proferam?),audimus illud pro- Οί γάρ άγοράν στήσαντες πορνείας, κα\ καταγωγά;
verbii: Meretrix pudicam. Nam qui nundinas impu- άθέσμους πεποιημένοι τοίς νέοις πάσης αίσχράς ήδο-
diciliae insiituunl, et infanda omnis turpitudinig ν ή ς , καλ μηδέ τών άρσένων φειδόμενοι, άρσενες εν
diversoria adolescenlibus proponunt, ac ne inascu- ^ άρσεσι τά δεινά κατεργαζόμενοι * δσων σεμνότερα
lis quidem temperant, masculi in masculos horri- καλ εύειδέστερα σώματα, παντοίως αυτά υβρίζοντες *
bilia palrantes, el bonesliora ac pulchriora quaeque άτιμούντες κα\ τδ ποιητδν τοΰ θεοΰ καλόν (ού γάρ
corpora omnibus stupris violantes, ac crealse a Deo αύτοποίητον έπϊ γής τδ κάλλος, Αλλά ύπδ χειρδς καλ
venustati dedecus inurenies (neque enim venusias γνώμης πεμπόμενον τοΰ θεοΰ), οδτοι δέ ά συνίσασιν
iu terris sua sponle exoritur, sed Dei manu et v<>- αύτοίς καί τούς σφετέρους λέγουσι θεούς (4), έπ'
luiilale miuiliir),ii quae sibi ipsis conscivere, quae- αυτών, ώς σεμνά, κα\ τών θεών αυτά αύχούντες,
que diis suis altributinl, tanquam de praeclare fa- ταύτα ημάς λοιδοροΰνται * κακίζοντες οί μοιχοί καλ
clis ac deorum propriis gloriantes, ea nobis in παιδερασταΐ τούς ευνούχους, καλ μονογάμους * οί
convicii loco objiciunt; sicque adulteri el puero- δίκην ίχθύων ζώντες (κα\ γάρ ούτοι καταπίνουσι τδν
rum amalores eunucbos et semel nuptos vitupe- έμπεσόντα, έλαύνοντες δ Ισχυρότερος τδν άσθενέστε-
rant, et qui instar piscium vivunt (nam el ipsi ρον* καί τούτο έστι σαρκών άπτεσθαι άνθρωπικών, τδ
obvium quemque devorant, et infirmum forlior i n - κειμένων νόμων, ούς ύμείς κα\ οί υμέτεροι πρόγονοι
•ectalur, idque carnes humanas allingere esl, con- πρδς πάσαν δικαιοσύνην έξετάσαντες έθήκατε, παρά
Ira leges a— vobis
Ν
— — -Ο " "
et
~~
majoribus
4
vestris
~~ _
ad ~omnem Λ τούτους αυτούς ^βιάίεσθαι),
-v»w, _
ώς μηδέ τούς "ύφ'
. ^ . . . . . ^ w , Τ Wυμών
|—- '
κα-
ν
aequiiatem descriplas vim et impressioncm exer- ταπεμπομένους ηγεμόνας τών εθνών έξαρκείν ταϊςδί-
C € r e ) , ita ul niissi a vobis provinciarum praesides καις,οίς ουδέ παιομένοιςμή παρέχειν εαυτούς, ούδε κα-
causarum audiendarum onus vix suslineant, Η, κώςάκούουσι μήεύλογεϊνέξεστιν ούγάρ(5)άπαρκεί|6)
inquam, qui ita vivuni, in eos invebuntur, qnibus δίκαιον είναι (έστι δέ δικαιοσύνη (7) Γσα Γσοις άμείβειν),
nec percussis seipsos non tradere, nec male au- άλλ' άγαθοίς καί άνεξικάκοις (8) είναι πρόκειται,
dientibus fasest non benedicere. Nequeeoim satis est justum esse (juslilia eniui esi par pari referre);
sed illud etiam propositum nobis est, ut boni et palientes malomra simus.
55. Christiani ne justam quidem casdem aspicere 55. Τίς ούν εύ φρονώ ν ε Γ π ο ι , τοιούτους δντας
volunt, nedum inju$Utm patrare. Quis igilur iion ήμά<, άνδροφόνους είναι; ού γ ά ρ έστι πάσασθαι (9)
ineulsissimue nos, cum tales simus, homicidas esse κρεων άνθρωπικών, μή πρότερον άποκτείνασί
dixerit? Neque eptm cames humanas degusiare τινα. Τδ πρότερον ούν ψευδόμενοι* τδ δεύτερον,
possumus, nisi prius aliquem occiderimus. Diiui κάν μέν τις αυτούς έρηται ( 4 0 ) , εί έωράκασιν ά
autem allerum menliuntur, si quig de altero ex eis λέγουσιν , ούδε\ς ούτως άπηρυθριασμένος, ώς εί
quaeral, an videriut quae diclitant, nemo tam impu- πείν ίδείν. Καίτοι κα\ δοΰλοί είσιν ήμίν, τοίς μέν
·»Mallh. xix, 9.
(5) ΕΙς του γένους xotvuvlav. Ua codex Clarom. D alias Η , non ut secundas nuptias, ut Tertultianus,
et tres Anfflicani el Duc«us, quibus favet Reg. 2, probibilas et iinpermissas, scd u l propter intein^-
ubi είς addiium est post lineam. Deeet io aliis haec raniiara concessas esse demonslret. Priinam u>a-
praepositio. Ut aulem nihil desit ad gensus inlegri- irimouii inslilulionem pariier objiciunt diganiis
tatem, legendum, ut in interprctalione expressi- auctor Constitul. apo$t. lib. m , cap. 2 . Clemcas
muR, τήν σαρκδς πρδς σάρκα κατά τήν ένωσιν πρόσ- Alex. Strom. m , p. 461.
μιξιν. Sed molestum forie videbilur, quod Atbena- (4) θεούς. Tres Angl. θεοίς.
goras iiedem utalur ralionibue, quibus Teriullianus (5) Ού γαρ. Duo AngL el Reg. 2 , ουδέ.
catbolicam eenteniiam impugnat in libro De tnono- (6) Άπαρκεϊ. 2 Angl. έπαρχε!.
gamia. Revocal eniro Tertullianus ad primam ma-
trimonii inslitutionein cap. 4. Profert etiaui cap. 9,
lalani a Chrigio legem adversus divortium. Sed
2
Δικαιοσύνη.
. δικαιοσύνης.
v
'8) Άνεξικάκοις.
Ulerque Regius, Clarom. et 2
Tres Angl. άλεξικάκοις.

saepe ex iisdem principiis diversa; consecuttones 9) Πάσασθαι. Tres Angl. et R e g . 2 , σπάσασθαι.
eruuntur. Cum enim h i c duo argumenla, de qui- 10) "Ερηται.
% Tres Anglicani ε ί ρ η τ α ι , et eic t i -
bue diximus, tum m u l u alia Hieronymug ex libro deiur prima majiu babuisse Reg. 4.
TertuUiani De monogamia muluaiur ία epis». 91,
%9 LEGATIO PtlO CHRISTIANIS. 979
καλ πλείους, τοΐς δέ έλάττους· ούς ουκ έστι λ α θ ε ι ν Α dens ut vidisse sc dicat. Sunt nobis servi, 312
ΑλλΑ καλ τούτων ουδείς καθ* ήμων (11) τά τηλικαύτα aliis quidera plures, aliis aulem pauciores, quos la-
ούδε κατεψεύσατο». Ούς γάρ ίσασιν ούδ' Ιδεϊν κάν δι tere non possumus; horum tanien neino inventus
καίως φονευόμενον υπομένοντας, τούτων τίς άν κατ- esl, qui talia vel fingeret de nobis. Quos enim
είποι ή άνδροφονίαν (12), ή άνθρωποβορίαν; Τίς sciunt ne juslae quidem caedis aspecluni sustinere,
βύχλ τών περλ σπουδής τάς δι' δπλων αγωνίας καλ quis eo9 accusaveril vel occisi bominis vel voraii ?
διά θηρίων, κα\ μάλιστα τάς ύφ' υμών άγομένας, Quis gladiatorum vel ferarum ludos, prsesertim si
€χει; 'Αλλ' ημείς πλησίον είναι τδ ίδείν τδν φονευό a vobia dentur, non plurimi facial? Nos autem cum
μενον (13) τού άποκτείναι νομίζοντες, άπηγορεύσα- bomicidium speclare peene idem esse arbilremur ac
μεν τάς τοιαύτας θέας. Πώς ουν μηδέ δρώντες, ίνα perpetrare, uuulium bis speclaculis remisimup.
μ ή έαυτσίς άγος καλ μίασμα προστριψαίμεθα, φο- Gaedem igitur quomodo perpelrare possimus, qui
νεύειν δυνάμεθα ; Καί οί τάς τοίς άμβλωθριδίοις eam ne spectandam quidem ducimus. ne scelus el
ε ρ ω μ έ ν ο ς , άνδροφονείν τε καλ λόγον ύφέξειν τής piaculum nobis impingamus ? Et qui mulieres i l -
έξαμβλώσεως τψ θ ε ψ φαμέν, κατά ποιον άνδροφονού- las, quae medicamentis ad aborluio utunlur, bomi-
μεν λόγον; Ού γάρ τού αύτοΰ, νομίζειν μέν καλ τδ cidas csse et rationem hujus abortus Dco redditu-
*ατά γαστρδς ζώον είναι, καλ διά τούτο αύτου μέλειν Η ras dicimus, quomodo hominem occideremus? Non
τ ψ θ ε ψ , κα\ παρεληλυθότα είς τδν βίον, φονεύιιν · enim ejusdem est fetum etiam in utero animal
παλ μή έκτιθέναι μέν τδ γεννηθέν, ώς τών έκτιΟέν- esse, ac tdeo Deo curae esse exisiimare, c i editnm
των τεκνοκτονούντων, πάλιν δέ τδ τραφέν άναιρεϊν * in lucem occidere; ac infantem non exponere, quia
Αλλ' έσμέν πάντα πανταχού δμοιοι καλ ίσοι, δουλεύον- parricidae sunl qui exponunt, rursusaulemnulrilum
τες τ ψ λόγω κα\ ούκ άρχοντες (14) αύτοΰ. eteducalum inlerficere.Sed seiuper in omnibus iidem
et aquales sunms, rationi eervientes, non ei imperanies.
36. Τίς άν ουν, άνάστασιν πεπιστευκως, έπλ σώ· 36. Doclrina Christianorum de resurrectione com-
μασιν άναστησομένοις έαυτδν παράσχοι τάφον; Ού mentum Thye$tcarum cpularum refellit. — Quis est
γάρ τών αυτών, κα'ι άναστήσεσθαι ημών πεπείσθαι igitur qui,cum resurreclionem credat,resurrecluris
τά σώματα, καλ έσθίειν αυτά ώς ούκ άναστησόμενα* corporibus sepulcrum ae praebeat? Neque enini
καλ άποδώσειν μέν νομίζειν τήν γήν τούς Ιδίους νε eorumdem esi cerio lenere corpora resurreclitra,
κρούς, ούς δέ τις αύτδς έγκατέθαψεν αύτψ, μήτε et eadem, ul minime resurrectura, couiedere; ac
Απαιτηθήσεσθαι. Τουναντίον μέν ούν είκδς, τούς μέν terram quidem proprios morluos reddiluram exi-
μήτε λόγον (15) ύφέξειν τοΰ ενταύθα ή πονηρού ή ^ slimare, quog aulem quis in se sepeliveril, eos a se
χρηστού βίου, μήτε άνάστασιν είναι οίομένους, συνα- non repelilum i r i . Quin potius, qui nec ralionem
πόλλυσθαι δέ τψ σώματι καλ τήν ψυχήν, καλ οίον ένα- se bujus vitae, sive bene sive male acUe reddiluros,
ποσβέννυσθαι λογιζόμενους, μηδενδς άν άποσχέσθαι nec fuluraro resurreclionem pulant, sed cum cor-
τολμήματος* τούς δέ μηδέν άνεξέταστον έσεσθαι pore animam inlerire et quodaminodo exstingui
παρά τ ψ θ ε ψ , συγκολασθήσεσθαι δέ καλ τδ υπούρ opinantur, eos verisiniile esl nulli facinori teinpe-
γησαν σώμα ταίς άλόγοις δρμαϊς τής ψυχής και έπι- raturos. Qui vero nibil omnino apud Deum examini
θυμίαις πεπεισμένους, ούδελς λόγος έχει ουδέ τών sublractum i r i , ac corpus cum anima, cnjus moti-
βραχυτάτων τι άμαρτείν. Εί δέ τψ λήρος πολύς δο bus a rauone alienis et cupidiutibus niinistravii,
κ ε ί , τδ σαπέν καλ διαλυθέν καλ άφανισθέν σώμα punitum iri persuasum babent, eos ne levissimuiu
συ στη να ι πάλιν, κακίας μέν ούκ άν είκότως δόξαν quidcm peccalum admissuros consentaneum esl.
άποφεροίμεθα διά τούς ού πιστεύοντας, άλλ' εύη- Quod si cui merum somnium videaiur, pulrefaclura
(II) Ουδείς καθ" ημών, Testatur Justinus in m i - etiam justa et licila mysteria omnem arbitrii (leg.
nore Apol. n . 12, nonnullos Cbrislianorum servos arbitrum) extraneum caveant, niti itlicita minus
aal pueroe aut muiierculas horrendis lormenlis spernunt. Legendum videlur, minus cernunt. Id est
eoaclos fuisse fabulosa illa flagilia in Christianos 1) nisi forle exiranei in cernendis illicitis myslehis
fiiigere. Hoc ipao anno quo scribebat Athenagoras, minus curiosi sunl. Si rctinealur illud spernunt, le-
id esi anno 117, idem Lugduni conligerat, nonmil- gendum erit magii pro minu$. Pergit Tertullianus:
lis servis tottuenlorura metu Thyesteas ccenas et Αί quin extraneti lam honorare (leg. ignorare) quam
concubitus OEdipodeos indicantibus, ut discimus confingere magis compelit... ($ed forte) domeslico-
ex£pi*f. Ecctet.vien. etLugd. apud Euscb. lib v, rum curiotita* furata est per rimulas et caverna*.
cap. 1. Sed forte non habebat in roemoria Aihe- Quid ? cum domeslici eos (ieg. reus) vobi$ prodant, α
nagoras quod apud Justinum legitur; forle scribe- nullis (enim) magi$ prodimur; guanto magis si atro -
bal antequam marlyres Lugduni torquerenlar, aut cilas tanta «tl, quie jutlitia tndignationit omnem
sallem anlequam iilorum marlyrii fania ad ipsius familiarilatis fidem rumpii, non polueril continere
aures pervenirct. Atque eiiamsi rem non ignoras- quod horruit mens, quod expavii oculus ?
set, quia tamen haec indicia non sponte, non hor- (12) 'Ardpcporlar. Tres Angl. άνδροφονίας e.l
rore criminis delata, sed crucialibus expressa, l i - mox άνθοωποβορίας.
quido poluit ea floccifacere, ac innocenliara C h r i - (15) Tor φοτευόμετον. Ita Reg. 1. Edili τδ φο-
siianorum nullo baclenus judicio laesam asseverare. νευόμενον.
Simili modo Tertullianus decanlala illa crimina ]14) "Αρχοντες. Glarom. et iree Anglicani κρα
nuoqtiam a servie, quos tamen laiere non possent, τούντες.
cooiprehensa fuisse demonstral. Oro vos, inquit, (15) Μήτε Λόγον. Tr*e Angl. μή λόγον. Sic eliam
ftib. ι ad iVfli. cap. 7, exlranen unde notilia? cum Reg. 1, scd sccunda raanu.
PATEOL. GR. V I . 31
971 A T H E N A G O R J G PHILOSOPHl C H R I S T I A N I L E G A T I O PRO CHRISTIANIS. 972
el dissolutum corpus, quodque penitus evanuit, Α θείας. ΟΓς γάρ άπατώμεν εαυτούς λόγοις, άδικουμεν
iterum coalescere; ηοη sane merilo improbitalis ούδένα. *Οτι μέντοι ού καθ' ημάς μόνον άναστήσεται
opinionem propter eos, qui non credunt, referamus, τά σώματα, άλλά κα\ κατά πολλούς τών φιλοσόφων,
sed tardilalis. Quibu.s enim ralionibus nos decipi- περίεργον έπλ τού παρόντος δεικνύειν, ίνα μή έξα-
mus, neminem iis laedimus. Porro non nos solum γωνίους τοις προκειμένοις έπεισάγειν όοκώμεν λό
corpora resurreciura censere, sed mullis eliam γους, ή περλ νοητών καλ αίσθητών καλ τής τούτων
pbilosopbis idem videri, supervacaneum esl impra- συστάσεως λέγοντες, ή δτι πρεσβύτερα τά ασώματα
sentiarum demonstrare, ne proposita3 oryiioni τών σωμάτων καλ τά νοητά προάγει τών αίσθητών,
alienas inserere dispulationes videamur, sive de iis κάν πρώτοις περιπίπτωμεν τοις αίσθητοίς, συνιστά^
quae mcnte percipiunlur, sive de iis quae sensu, ac μένων έκ μέν τών ασωμάτων κατά τήν έπισυνθεσιν
de eoruin natura; sive illud etiam 313 disserenles, τών νοητών σωμάτων (16), έκ δέ τών νοητών. Ού
incorporea antiquiora esse corporibus, et ca quae γάρ κωλύει, κατά τδν Πυθαγόραν καλ τδν Πλάτωνα,
sensu percipiunlur» licet prima nobis occurrant, γενομένης τής διαλύσεως τών σωμάτων, έξ ών τήν
iie qua3 niente, csse posteriora; quippe cum ex in- αρχήν συνέστη, άπδ τών αυτών αυτά καλ πάλιν σ υ -
corporeis, per cumulatam conjunctionem insensibi- στήναι. Άλλ' άνακείσθω μέν δ περλ τής αναστάσεως
lium, conslent corpora, ct ex iis, que meule perci* Β λόγος.
piunlur, ea quse sensu. Nibil enim probibet secundum Pytbagoram et Platonem, quominus factt
corporum dissolutione, quibus ex rcbus primo coaluerant, ex iisdem eadem rursus coagmententar.
Sed hac de resurreciione disputatione supersedeamus.
37. JSquitatem imperatorum perorans implorat. — 37. ΎμεΤς δέ, ώ πάντα έν πάσι φύσει καλ π α ι
Vos atilem tum natura, tum doclrina rebus omnino δεία χρηστολ καλ μέτριοι καλ φιλάνθρωποι, καλ τ ή ς
in omnibus boni et moderati et huinani et imperio βασιλείας άξιοι, διαλελυμένω μέν τά εγκλήματα,
digni imperatores, jam mibi, postquam criminatio- έπιδεδεικότι δέ, δτι καλ θεοσεβείς καλ επιεικείς καλ
nes dissolvi, ac noslram in Deum pielatem et nian- ψυχάς κεκολασμένοι, τήν βασιλικήν κεφαλήν έπινεύ-
suetudinem et anima3 lemperanliam demonstravi, σατε. Τίνες γάρ καλ δικαιότεροι ών δέονται τυχείν,
regio capite annuite. Quinam enim digniores qui ή οΐτινες περλ μέν τής αρχής τής υμετέρας εύχό-
ea quae petunt impetrent, quam qui pro imperio μεθα, ινα παΙς μέν παρά πατρδς κατά τδ δικαιότατον
veslro precamur, ut iilius a palre, prout aequissi- διαδέχησθε τήν βασιλείαν, αύξησι* δέ καλ έπίδοσιν
mum est, regnum accipialis, el accessionibus ac καλ ή άρχή υμών, πάντων υποχειρίων (17) γιγνομέ-
increnienlis imperium vestrum, omnibus ditioni Q νων, λαμβάνη; Τούτο δ' έστλ καλ πρδς ημών (18),
vestrae subjectis, augeatur! Atque id quidem nostra δπως ήρε μον καλ ήσύχιον βίον διάγοιμεν, αύτολ δέ
etiam interest, quo tranquillam vitam agamus, et πάντα τά κεκελευσμένα προθύμως ύπηρετοιμεν*
imperata omnia alacres ministremus.
(16) Τών νοητών σωμάτων. Jjt sibi Athenagoras Placanda nobh pro triumphis principU
conslet in inslituta divisione, legendum : Συνιστα Delubra; faustus ut secundet gloriam
μένων έκ μέν τών Ασωμάτων, κατά τήν έπισυνθεσιν, Procinclus, ulque subjugatis ho$tibu$,
τών σωμάτων · έκ δέ τών νοητών, τών αίσθητών. Ductor quietum jrenet orbem legibus.
Vidii Suffridus addendum esse τών αίσθητών. (18) Καϊ πρός ήμων. Ila Reg. ulerque, Clarora.,
(17) Υποχειρίων. Sic el Reg. ulerquc et duo Orat. et duo Romani. Unus ex Angiicanis η μ ά ς .
Romani codices, et Orat. quibus etiam favent duo Ediii καλ πρδς υμών. quse scriplura Geenero et
Anglicani, in quibus legitur ύπο^ειρών. Editi έπι-Suffrido displicuil, nec immerito. Quale enim boc
χειρίων, excepla tamen Frontonis uucaei editione, acumerr exstilisset, etiam imperatorum interesse,
ut et eoRUin imperiuni augeatur, et omnibus obse-
qui similia apponit Tertulliani et Prudentii testi-
monia, quoruiu priinus sic loquilur Apoi. c. 30 : quiura suum prxslantibus slabilialur. A l de G b r i -
Precantes $umu$ omne$ semper pro omnibus impe- siianis Atbenagoras, ut ostenderet quantum impe-
rmoribus, vitam illis prolixam, imperium securum, ratorum causa cuperent, preclare ait eos in publi-
domum tuiam, exercitum (oriem, senalum fidelem, ρ cis commodis et in prosperis imperatorum rebut
populum probum, orbem quielum. Sic autem P r u - &ua eliain commoda lnventuros sperare.
dentius in Agone S. ttomani:
973 ATHENAGORAS D E R i S l J R R E C T l O N E . 974
ANALYSIS
Libri Athonagor/e De resurreotione mortuorum
314 Hunc libfum dbndii Alhenagoras in dua» partes, quartun jttima evellit ex animis anticipatat opinhms tt
objecia ab adversariis refeliii: in altera dotirinam Vkrutianam urgumentis confirmat.
Ob$ervat(n. 1) hunc methodwn sape ulilemme atque huic de resurrectione pertractaliom comoemre. Statuh (n. 2)
trgo £0«, qui resurrectionem imposstbilem dicunl, demonstrare debere, si rerum catuam Deo ascribatU, repugnare hoc
aogma, velquia non potest Deus mortuo$ udtiitamrevocare, vet quia non vult. Ut Deus dicatur resurrectionem perficere
non po$se, vei $cieniwei deneganda, vel faculuu. Probat Alhenagoras Deum nec ignorare guomodo corpora ad vitam
revocentur, aui non ignoravit quomodo tn prima generatione fonmradur, nec [aautatem resnrredionis perftciendat ei
dcttse [n. 3 ) , cui nondefuit perficiendce generationis.
illud p*<Bcipue obijcmtt increduli(n. 4), twminum corpora, potlquam belluas aluere, in altos homxne* transire, imo
hemine* mteraum ab hommibw vorari.
Utducto exhis rebus arguinento retpondtat Alhenagoras, demomlTat (n. 5) unicuique animali provuum esse α Deo
tcmeenicntemcibum, eumque tolum mUriendii parlibus et membris in alimentwncedere et quidquid conlrarium est variis
modis expeUi, aut tailem ad alendas eas partes, qiue toke resurgetdi corpori necessariw sunt, nunqwan perve-
nire (n. 7). Quare niltil ab adter$arii$ perfid poue (n. 8), rmi carnem humanam hotmni twhtralem es$e cibuni de-
Morari non vult Alhenagoras (ή. 9) in refellendo arqumento ex fabris el figulU, qui opera sua renovare non pqutmL
Neqm eiiam dic'% potest (n. 10) beum nolle tnorhto* ad viiam revocare. Veleiiim td nollel quia injustam, vel quw Deo
mdigruun: αί neutrum otntnno dtci polesl.
Η η absolulis, nonnulia Athenageras de nuthodi α se adhibiur uiililate diuerit (n. 11), atque ad secundam partem
opcru vcnil,'teque resunectionem tffobaturum pollicelur ex triplici momenlo, ex causa tecwtdum quam el propUr quam
moito crtatus, tx illiUi noiura, et uei judicio.
Homo non ad alierhu usum creatus (n. 12), $ed tit eaet et Deum conlemplarelur; quare perire non potest, $ed ex De%
i n ehtsmodi naiura creanda comilio demotutratur resurrectio (n. 13).
Camsam iequitur natura (it. 14), nec accvrate ratiocitumtur^ qui resurrectionis causam onmem ex judicio repetunt.
Bac auUtn natura in eopotita (n. 15), iU homo constet ex amnia el corpore; et cum animali cumposito ex amma et cor-
pore wms el idem sti fmu, neceuaria est perpetuita* ac ptoinde et resurrectio (n. 16). Etii autem hmc aninue et corporh
conjunctio morle interrumpitur, non tamen desperanda resurrectio; ted ui vita prasens, elsi somno et vanis tnutationi-
btu m&errumpilur, eadem tamen vila dicitur; Uaetde hominis in sm nalura perpetuitale raliocinandum, ac fetune-
ctionem (n. 17), velut uUimatn mutationum ommum, exspectandam probalur ex variis naUatiombui qucn homim super-
ttnhml.
Judicium Dei (n. 18), cum justum etl, in animam et corpusj id est in hominem ex utroque composiutm dirigi debet.
Atmte id qtndem ilalmh AUienagoras adverws eo$ qui de primit princtpiis consentiunl. Cvntra alios denwmirat (n. 19)
vec rmUam esse prvwdenlianu, vel recte et prave (aclonun mercedem α ueo tribuendam; quod quidem nec in kac vita fieri
manifestum e*t; nec post mortemfieripotest, $% aut anima et corpus pereanl, aut solum corpus (n. 20). Iniqtium enim
[m 21) toiam animam remunerari aut puniri, cum recle el prave factomm corpus particeps fuerit: imo virius (rt. 22) et
tiiiwm ne cogitari ouidem et inteUigi pouwU in tola amma; nec ieges toli atmwe (n. 25), $ed toii hotnini impositw.
Tribuspramiuu argumentu quartum addit AUienagoras ex fine, ad quem homo creatus, repetiltun. Bmxcfinemtteque
i* mdoUmia, neque m corporei$ voluptatibus positum esse docet (n 24), neqne eiiam m anima α corpore separata; vuuU
amdMdit (n. 25) tieceuariam esse resurrectionem.
ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ
ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ
ΠΕΡΙ
ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
ATHENAGORJE
ATHENIENSIS PHILOSOPHI CHRISTIAN1
RESURRECTIONE M0RTU0RUM
1. Παντί ίόγματι κα\ λόγψ της έν τοΤς ουσιν (19) Α 315 *· Hattonem reddit cur pro teritate ante dU-
ΑληΟείας έχομένψ παραφύεταί τι ψευδός. Παραφύεται serendum putet, quatn de veritate. — Sententiae omni
δέ ούκ έξ υποκείμενης τινδς αρχής κατά φύαιν όρ- ac doctringe, quae quidem cum rerum verilate consen-
(49) Έτ τοις οίσιτ. H » c scriplura, quam sup- ac principiis conslare, idque opponit iis quae niox
pediuvit codex Bigotianus, longe videtur praefe- de mendacio pronunliat, nempe millo illud s u O
renda yulgala?, έν τούτοις. His vocibus έν τοΓς jeclo principio n i l i , nulla naluraii cauaa couU*
ovotv Imlicai Athenagoraa veriutcra certit rabua neri.
975 A T H E N A G O R A PHILOSOPHI CHRISTIANI 976
tial, adnaseittiF aliquid meridacii. Adnascilur au- Α μώμενον ή τής κατ' αύτδ δπερ έστλν έκαστον αιτίας,
tem, non ex subjeclo aliquo principio secundum άλλ' ύπδ τών τήν έκθεσμον σποράν έπλ διαφθορά τής
nîuram productum, aut ex propria cujusque rei Αληθείας τετιμηκδτων σπουδαζόμενον. Τούτο δε έστιν
causa, sed ab iis, qui semen adullerinum ad cor- εύρείν, πρώτον μέν έκ τών πάλαι ταΤς περ\ τούτων
rupfionem veritalis cordi habent, de industria ex- φροντίσιν έσχολακότων, καλ τής εκείνων πρός τε τούς
cogitalum. Atque id deprehendere est primo qui- εαυτών πρεσβυτέρους καλ τούς δμοχρόνους γενομένης
dem ex iis, qui olini in ejusraodi rebus investigan- διαφοράς · ούχ ήκιστα δέ έξ αυτής τής τών έν μέσφ
dis versali sunt, alqueex eorum elcum aatiquior»- στρεφομένων ταραχής. Ουδέν γάρ τών αληθών οί
bus el cum aequalibus dissensione; non minime τοιούτοι κατέλιπον άσυκοφάντητον, ού τήν ούσίαν του
autem ex ipsa earum rerum, quae in medio ver- θεού, ού τήν γνώσιν, ού τήν ένέργειαν, ού τά τού
sanlur, perlurbalione. Nullam enkn veritalis par- τοις εφεξής καθ' είρμδν επόμενα, καλ τδν τής εύσε-
lcm a calumniis liberam reliquerunt, non essen- βείας ήμίν υπογράφοντα λόγον * άλλ* οί μέν πάντη καλ
(iam Oei, non ejus scienliani, ηοη operalionem, καθάπαξ άπογινώσκουσι τήν περλ τούτων άλήθειαν ·
non quaj ex bis apla serie consequuntur, el pielaiis οί δέ πρδς τδ δοκούν αύτοίς διαστρέφουσιν (20) · οί
formam nobis expriniunl. Sed alii veritatem iu δέ καλ περλ τών εμφανών άπορείν έπιτηδεύουσιν. "Οθεν
ejusmodi rebus omnino desperanl, alii ad suas opi- Β οΐμαι δείν τοίς περλ ταύτα πονουμένοις λόγων διττών,
niones delorquent, alii de iiidustria res ame oculos τών μέν υπέρ τής αληθείας, τών δέ περλ τής αλη
posilas in dubiuiq vocant. Hinc iis, qui operam in θείας (21) · καλ τών μέν υπέρ τής αληθείας πρδς
res ejusraodi insumunl, duplici opus arbitror esae τούς άπιστούντας ή τούς αμφιβάλλοντας* τών δέ
scrmone, ahcro pro veritale, allero de veritate; περλ τής αληθείας πρδς τούς εύγνωμονούντας καί
pro veritate quidera adversus incredulos, aut du- Τ
μετ' εύνοίας δεχόμενους τήν άλήθειαν. Ων ένεκεν
bitantes; de veritale ad eos qui aaquo sunl aniino, χρή τούς περλ τούτων έξετάζειν έθέλοντας, τ ή ν
ei verilatem libenter euecipiunt. Quamobrem qui εκάστοτε προκειμένην χρείαν σκοπείν, καλ ταύτγ^
bis de rebus quxrerc volunl, spcclare debent, quid τούς λόγους μετρείν * τήν τε περλ τούτων τάςιν μεθ-
quoque tempore expcdial, eoque disputandi ra- αρμόζειν πρδς τδ δέον, καλ μή τψ δοκείν τήν αυτήν
tionem meliri, el disputationis ordinem ad id quod πάντοτε φυλάττειν αρχήν, άμελείν τού προσήκοντος,
decet accoromodare, nec, ut earadem semper exor- καλ τής έπιβαλλούσης έκάστψ χώρας. 'Ος μέν γ ά ρ
diendi rationem rctinere videantur, convenientiaro πρδς άπόδειξιν καλ τήν φυσικήν άκολουθίαν πάντοτε
negligere et locum quibusque rebus congrueniem. πρωτοστατοΰσιν οίπερλ αυτής λόγοι τών υπέρ α υ τ ή ς ·
Quantum eniin ad demonstrationem el naluralem Q ώς δέ πρδς τδ χρειωδέστερον άνεστραμμένως οί υπέρ
ordinem spectat, prioree suni semper sermones de αύτής τών περλ αυτής. Ούτε γάρ γεωργδς δύναιτ' Αν
verilale iis, qui pro verilate; quanlum auteir ad προσηκόντως καταβάλλειν τή γή τά σπέρματα, μή
majorera utilitalem, conversa raiione, illis isli προεξελων τά τής αγρίας ύλης, καλ τοίς καταβαλ
praeeunt. Neque enim terrae seinina convenienter λομένης ήμέροις σπέρμασιλυμαινόμενα* ούτε ίατρδς
agricola mandare possit, nisi prius silveslrera ma- ένείναί τι τών υγιεινών φαρμάκων τψ δεομένψ θερα
leriam, ac bonis seminilius nocentera evulserii; nec πείας σώματι, μή τήν ένούσαν κακίαν προκαθά-
medicus salutarc pbarmacum aegroto corpori dare, ρας (22), ή τήν έπι^έουσαν έπισχών. Ούτε μήν δ
nisi prins resideniem vitiosilalem expurgel, aul τήν άλήθειαν έθέλων διδάσκειν, περλ τής αληθείας
irruenleni cobibeal. Sic qui verilalein docere vult, λέγων, πείσαι δύναιτ' άν τινα, ψευδοδοξίας τινδς
neminem possit de veriiate disserens doccre, deli- ύποικουρούσης τή τών άκουόντων διανοία, καλ τοίς
tesceole in audientium animo fal&a aliqua opinione λόγοις άντιστατούσης. Διδ πρδς τδ χρειωδέστερον
et iis, quae dicunlur, obstanle. Quainobrem nos άφορώντες καλ ημείς, προτάσσομεν έσθ' δτε τούς
quoque ad id quod utilius esl respicientes, non- υπέρ τής αληθείας λόγους τών περλ τής αληθείας·
nunquam sermoii?s pro veritate i i s , quae de ve- Κατά τδν αύτδν δ έ ι τρόπον ποιήσαι καλ νύν έπλ τών
ritate babculur, pneponimus; 316 idque nunc D τής αναστάσεως λόγων ούκ άχρεϊον φαίνεται, σκο-
ita facere in bac dc resurrectioue pertracla- πούσι τδ δέον. Καλ γάρ έν τούτοις εύρίσκομεν τούς
lione non inulile, quid dcceat spcctanlibus, v i - μέν άπιστούντας πάντη, τινάς δέ (25) αμφιβάλλοντας,
dctur. Nam bac etiam in re alios reperimus ona- καλ τών γε τάς πρώτας υποθέσεις (24) δεξαμενών
(20) Αιαστρέρονσι. Reg. 2, in textu στρέφουσι, secunda parie exsequittir. Yidc n. 11, ubi hoc dis-
el suprn liueam διά. crimen ponit inler utramque dispulationem, quod
(21) Περϊ της άΛηθείας. Disputationem de veri- in altera mendaciuin redarguitur, in altera verilas
Ι.Λο non eam iulelligil, in qua dogmata credeniibus slabilitur.
etplicanlur, sed eam in qua argumenlis probantur
ci defenduntur. Hancenim deveritate disputalionem
mponit suscepta? pro verilate disputationi, in qua
aaiicipatae evelluntur opiniones el adversarioruin
ί 22) Προκαθάρας.
.
(24) Τάς πρώτας
Reg. 1 et Bigot. προκαθήρας.
23) Tirag di. Sic Reg. 2 el Bigoi. Edili τινάς
υποθέσεις. Conjici posset eos

Incis occurritur. Alque banc dislinclionem ulrius- bic aesignari, qui rcceus ronversi ca3lera qoidem
qne disputalionis adhibet Alhenagoras, quia sta- dogmala credcbant, sed adbiM de resurrectione
tiicral initium bujus perlractationis duceie ab opi- flucluabant. Ilanc eniin pro vcritate dispulandi r a -
niouum prajudicatarura cversione, ac deindedogma lioneni, quam in priina parle opcris sequilur Albe-
Cbristianum arguinenlis denionslrare; id quod in nagoras, utilem esse ait n. 11, ad eorum qui re-
977 DE RESURRECTIONE MORTLORUM. 978
τινάς επίσης τοίς άμφιβάλλουσιν άποροΰντας · τδ δέ Α nino incredulos, JionnuHos dubilanlea, atque cx '
πάντων παραλογώτατον, δτι ταΰτα πάσχουσιν, ούδ* illis eliam, qui priraa principia susceperunt, quos-
ήντιναοΰν έχοντες έκ τών πραγμάτων απιστίας άφορ- dam non minus animi incertos, quam qui dubilanl;
μήν, ο ύ * αίτίαν εύρίσκοντες είπείν εύλογον, δι' ήν quodque omnium absurdissimum est, ita animo
άπιστοΰσιν ή διαποροΰσιν. affecti sunt, quamvis nullam prorsus ex ipsis rebua
ansam habeant ad incredulitatem, nec causam probabilem afferre poseint, cur non credant, aul cur
dubitent
2. Σκοπώμεν δέ ούτως' Εί πάσα απιστία μή προ- 2. Si re$urrecHo tmpombiln, vel quia Deut ηοη
χείρως χαί κατά τινα δόξαν άκριτον έγγινομένη (25) pote$t vel quia non vult. Non deest tcientia ei qui non
τισ\ν, άλλά μετά τίνος αίτίας ίσχυράς χ α \ τ ή ς χατά ignoravit quomodo corpora formarenlur. — Sic au-
τήν άλήθειαν ασφαλείας (τότε γάρ τδν είχότα σώζει tem consideremus. Si non omnis incredulilas te-
λόγον, δταν αύτδ τδ πράγμα, περ\ ού άπιστοΰσιν, mere et ex inconsiderala opinione, sed cum gravt
Απιστον είναι δοκή · τδ γάρ τοι τοίς ούκ ούσιν άπί- aliqua causa et tula in inquirendo vero diligentia
ατοις άπιστείν ανθρώπων έργον ούχ ύγιαινούση κρί nonnollis insidet (tunc enim justam habet ratio-
σει περλ τήν άλήθειαν χ ρω μένων)* ούκοΰν χρή καί uem, cum rem, cui fidem derogant, incredibilem
τους π ε ρ \ τ ή ς αναστάσεως άπιστούντας ή διαπο- β esse patet; nolle enim res non incredibiles credere
ροΖντας μ ή πρδς τδ δοκούν αύτοίς άκρίτως κα\ τδ bominum est minus sano de veritate judicio ulen-
τοίς άκολάστοις κεχαρισμένον τήν περ\ ταύτης tiura); oportet igitur ut et qui resurreclioni fidem
έκφέρειν γ ν ώ μ η ν άλλ' ή μηδεμιάς (26) αίτίας derogant, aut de ea dubitant, i i non ad id, quod
έξάπτειν τήν τών ανθρώπων γένεσιν (δ δή κα\ λίαν temere ipsis videtur, aut quod bominibus interape-
4στ\ν εύεξέλεγκτον), ή τ φ Θεψ τήν τών δντων άνατι- rantibus gratum est, suam ea de re sententiam di-
θέντας αίτίαν, είς τήν τούδε τού δόγματος αποβλέ rigant, sed aul nnlla ex causa homimim originem
π ο ν ύπόθεσιν, καί διά ταύτης δεικνύναι τήν άνάστα- repetant (quod quidem perfacile refellitur), aut Deo
tiv ούδαμόθεν έχουσαν τδ πιστόν. Τοΰτο δέ ποιήσου- rerum causam ascribentes, ad boc dogma velult ad
σιν, έάν δείξαι δυνηθώσιν, ή αδύνατον δν τ ώ θεώ quoddam principium respiciant, el ex eo de-
ή άβούλητον, τά νεκρωθέντα τών σωμάτων, ή κα\ monslrenl nihil omnino resurreclionem babere,
πάντη διαλυθέντα, πάλιν ένώσαι κα\ συναγαγείν quod sit credibile. Id aulem perficient, si denion-
πρδς τήν τών αυτών ανθρώπων σύστασιν. Έάν δέ strare queant vel non posse Deum vel nolle morlua
τοΰτο μ ή δύνωνται, παυσάσθωσαν τής άθεου ταύτης corpora aut etiam omnino dissoluta iterum coag-
απιστίας, κα\ τοΰ βλασφημείν ά μή θέμις. "Οτι γάρ menlare, et, ut iidem bomines constituantur, con-
οΰτε τδ αδύνατον λέγοντες άληθεύουσιν, ούτε τδ άβού- C glutinare. Quod si id non poesint, desinant impie
λητον, έκ τών (δηθησομένων γενήσεται φανερόν. Τδ increduli esse, et blasphemiis ea qua non licet ap-
αδύνατον τινι γιγνώσκεται (27) κατ' άλήθειαν τοιού petere. Nihilenim veri abeis afferri, eive non posse
τον, ή έκ τοΰ μή γιγνώσκειν τδ γενησόμενον, ή έκ dicant, sive nolle, ex bis qnae dicemus perspicuum
τοΰ δύναμιν αρκούσαν μή έχειν πρδς τδ ποιήσαι κα erit. Rem ab aliquo periici non poeee cerlo intelli-
λώς τδ έγνωσμένον. Ό γάρ άγνοών τι τών γενέσθαι gitur, vel ex eoquod non cognoscat qujd facieodum
δεόντων ούκ Αν ούτ* έγχειρήσαι, ούτε ποιήσαι τδ sit, vel ex eo quod satis virium non habeat ad U»
παράπαν δυνηθείη δπερ αγνοεί · δτε γινώσκων καλώς lud, quod cognoscit, preclare efflciendum. Nam
τδ ποιηθησόμενον, καλ πόθεν γένοιτ' άν, καλ π ώ ς , qui ignorat quid faciendum sit, nec conari nec per-
δύναμιν δέ ή μηδ' δλως έχων πρδς τδ ποιήσαι τδ ficere omnino possit quod ignorat. Qui anlem pree-
γινωσκόμενον, ή μή αρκούσαν έχων, ούκ άν έγχει- clare novit quid faciendum, et unde el quomodo
ρήσειε τήν αρχήν, εί σωφρονοίη, κα\τήν ίδίαν έπι- faciendum, vires autem aut nullas omnino habct
σκέψεται (28) δύναμιν έγχειρήσαςδέ άπερισκέπτως, ad faciendum quod cognoscit, aut non satis ido-
ούκ άν έπιτελέσειε τδ δόξαν. Άλλ' ούτε άγνοείν τδν ^ neas, is ne aggredielur quidem, si sapiat ac viree
θεδν δυνατδν τών άναστησομε\ων σωμάτων τήν euas considerei; temere autem aggressus, non per-
φυσιν κατά τε μέρος δλον κα\ μόριον, ούτε μην ficiet id quod stbi proposuit. Deum aulem latere
δποι χωρεί τών λυομένων έκαστον, κα\ ποίον των non potest, nec quae sit corporum ad vitam revo-
cens ad religionem accessere, dubitaliones el fal- enim legendum pro οί τίνες) επίσης τοϊς άμφιβάλ-
sas sospiciones evellendas. Sed satius est prima λουσιν άπιστοΰσιν άλόγως κα\ άναιτίως.
principia hic inlelligere omnipotentiam Dei, et (25) Έγγινομένη. Bigol. έγγίνεται.
mandi crealionem illo volenle. Non enim alia sla- (26) Μηδεμιας. Bigot. ^μηδεμίαν αίτίαν έξάπτειν
tuit principia Athenagoras in hac prima parle, τή τών ανθρώπων γενέσει.
quam poslquam absolvil, ait n . 11, se id quod sibi (27) Γιγνώσκεται. Legitur γίνεται in eodem Bi-
proposiierat perfecisse, lum per ea quce naturaprima got. aceodem niodovidelur legissevauctor Scbolio-
$uni tum per eaquceexhh consequuntur. Salis ab-
9
rum ad oram Reg. 2. Sic euim bunc locum sum-
surdeauctor Schol. Reg. 1, illud Atbenagorae: κα\τών matim referl: Τδ αδύνατον τινι π ο ι ή σ α ί τ ι ή έξ
γε τάς πρώτας υποθέσεις, e l c , iiilelligil de iis qui, αγνοίας τούγενησομένου συμβαίνει, έκ τού μή αύ-
cum resurreclionem dari faleantur, aquc tamen ac τάρκως έχειν επιτελή σαι τδ έγνωσμένον.
qui dubitant increduli sunt sine ralione et causa. Άλλά (28) Έπισκέψεται. Claroin. et Bigot. έπισκέ-
xol τών δεξαμενών ώς έστιν άνάστασίς τίνες (sjc ψαιτο.
970 A T H E N A G O R J E PHILOSOPHI C H R I S T I A N I
canderon) natura, sive secandam membra integra, ^ στοιχείων (29) μέρος δέδεκται τδ λυθέν, καλ χωρησα»
βίνβ sectmdum membrorum partes, nec quo abeat πρδς τδ συγγενές, κάν πάνυ παρ* άνθρώποις αδιά
unumqoodque eoruin qua3 dissolvuntur, nec quae κριτον είναι δοκή τδ τψ παντ\ πάλιν·προσφυώς ήνω-
r
par* elemenlonim exceperit id quod dissolutum i n μένον. p γ ά ρ ούκ ήγνόητο πρδ της οίκείας έκαστου
loca stbi coogruenlia 3 1 7 migravii; quamvis ho- συστάσεως, ούτε τών γενησομένων στοιχείων ή φύσις,
minibna di&cerni oronino non poese videatur, quid- έξ ών τ ά τών ανθρώπων σώματα, ούτε τά μέρη
quid cum partibus unWersi sibi cognatis rurstis τούτων έξ ών ήμελλεν λήψεσθαι τδ δόξαν πρδς τήν
coaluit. Quem enim non latebat ante propriam cu- του ανθρωπείου σώματος σύστασιν, εδδηλον, ώς ουδέ
jusque constitulionem, nec futuroruro elementorum μετά τδ διαλυθήναι τδ πάν (50) άγνοηθήσεται π ο ν
nalura, ex quibus huraana corpora, nec eorumdero κεχώρηκεν έκαστον ών εΓληφε πρδς τήν έκαστον
elementorum partea, ex quibus decerplurus. erat id συμπλήρωσιν. "Οσον μέν γάρ κατά τήν νύν κρατοϋ%
quod ipsi ad humani corporis constitutionem aptum σαν παρ' ήμίν τών πραγμάτων τάξιν κ*\ τήν έφ*
vtderelur, facile patel neque etiam postquam idem έτερων κρίσιν, μείζον τδ τ ά μή γενόμενα προγι-
corpus i a varias universi partes dissipaium fuerit, νώσκειν · δσον δέ πρδς τήν άξίαν τού Θεού καλ τήν
igDariuD illum futurum quonam migraverit unimi τούτου σοφίαν αμφότερα κατά φύσιν, καλ (δάδισν
quodque eoruro, quce ad cujusque absolutionem et Η επίσης, τ ψ τά μή γενόμενα προγινώσκειν, τδ καλ
perieclionem adbibuerat. Nam pro vigenti apud nos διαλυθέντα γινώσκειν.
rerum ordine, quanlumque de cateris rebus judicari solet, majus est ea quae nondum etint prav
cognosceFe; quantum autem ad Dei majeslatem, ejusque sapientiam spectat, utrumque aecundum
naiuram. est, nec diflicilius ea q u » nonduro sunl prauoscere, quam quae dissoluta cognoscere.
JL. Non deest potettas revocandi ad vilam t i , qui 5. Καλ μήν καλ τήν δύναμιν, ώς έστιν αρκούσα
creare potuit. — lllius autem poteslalem exci- πρδς τήν τών σωμάτων άνάστασιν, δείκνυσιν ή τού-
landis ad vilam corporibus non imparem esse ar- των αυτών γένεσις. Εί γάρ μή δντα κατά τήν π ρ ώ
gumenle est eorumdem generatio. Nam si non την σύστασιν έποίησε τά τών ανθρώπων σώματα
exstanlia bominum corpora, eorumque prkicipia in καλ τάς τούτων αρχάς ·- καλ διαλυθέντα, καθ* δν άν
prima- fecit creatione; etiam dissoluta, quolibet id τύχη τρόπον (31), αναστήσει μετά τής αυτής (32)
ooBiigeril raodo, non diflficilius exsuscilabil; aque εύμαρείας· επίσης γάρ αύτψ καλ τούτο δυνατόν.
mim potest id quoque. Nec de hac ratione quid- Καλ τψ λόγψ βλάβος ουδέν, κάν έξ δλης ύποθώνταί
quam detrabilur, sive-ex materia prima principia, τίνες τάς πρώτας αρχάς, κάν έκ τών στοιχείων, ώ ς
eive ex elementts, u l principiis, humana corpora πρώτων, τά σώματα τά τών ανθρώπων, κάν έκ
nonnuUi componant, sive ex seminibiis. Cujus enim σπερμάτων. *Ης γάρ έστι δυνάμεως καλ τήν παρ*
poteslatis esl informi, ut illi existimanl, materiae αύτοίς νενομισμένην (33) άμορφον ούσαν μορφώσαι,
fomam aiTngere et specie ac ornatu carentem καλ τήν άνείδεον, καλ άδιακόσμητον πολλοίς καλ
mullifr variisque figuris ornare, et partes elemen- διαφόροις είδεσι κοσμήσαι, καλ τά μέρη τών
lorani in ujium cogere, et semen, quae res una esl στοιχείων είς έν συναγαγεΐν, καλ τδ σπέρμα έν δν
el siniplex, in mulia dividere, et quod rude et i n - καλ απλούν είς πολλά διελείν, καλ τδ άδιάρθρωτον
oompoekuro est conformare et oomponere, et quod διαρθρώσαι, καλ τ ψ μή ζώντι δούναι ζωήν , τ ή ς
Tiltt expers viia donare; ejusdem quoque est et αυτής έστι καλ τδ διαλελυμένον ένώσαι, καλ τδ κ ε ί -
dissotala coagmentar&«l jacentia excitare, et mor- μενον άναστήσαι, καλ τδ τεθνηκδς ζωοποιήσαι π ά λ ι ν .
tua ad vilaro revocare, et corrupta ad etalum cor- καλ τδ φθαρτδν μεταδαλείν (34) είς άφθαρσίαν. Τοδ
ruptioms expertem convertere. Ejusdem etiam au- αύτοΰ δ* άν είη καλ τής αυτής δυνάμεως καλ σοφίας,
ctoris, ejusdemque polesiads ac sapientiae fuerit, καλ τδ διατεθρυμμένον πλήθει ζώων παντοδαπών,
et quod discerpturo est ab omnis generis aniraa- όπόσατοίς τοιούτοις σώμασιν έπιτρέχειν είωθε καλ τδν
liuat raullUudine, quaecunque ejusraodi corporibus έκ τούτων άγείρειν κόρον, διακρίναι μέν εκείθεν, ένώ-
aceurrere solenl, auamquc ex illis satietatem c a - ^ σαι δέ πάλιν τοίς οίκείοις μέρεσι καλ μορίοις(35),κάν
(29) ΣτοιχεΙωτ. Godici Bigot. hanc scripturara (35) Μέρεσι καϊ ιιορίοις, Nullam esse puto i n
debemus. Edili τού στοιχείου. prima voce diflicuhalem; et cum sa?pe in hoc
(30) Τό πάν. Legeimum vldetur είς τδ πάν. Sic opere occurral, membra corporis ubiqne videCur
rnim paulo ante : Τδ τώ παντλ πάλιν προσφυώς Rignificarc. A l quid ait μόριον fateor mihi non i l a
ήνωμένον. DUfir.uUas, quam bic solvil Albenago- facite visum essc; nec eine plurima inquisitione
ras, nequaquam in eo posita, quod totum corpus perspexi aut mihi visus sum perspicere, membro-
dissolutuin essel, sed quod in varias partes dissi- rum parles Inc voce designari. Snpra n . 2 , oppo-
patum. niiur μόοιον loli mcmbro. Praelerea luimores, p i -
(31) Τρόπον. Male i n edilionibus Parieiensibua tuitam, bilem ct alia bujusmodi nequaquam hoc
τύπον. vocabulo significal Atbenagoras, qui n . 7, declarat
(32) Τής αυτής. Legilur τής ίσης io tribu9 C0- resurgeiilia corpora ex propriis iterum partrbus co*r
dicibus, nempeRe^. 2, Bigot. et Anglic. *iare nilril autem ex eis qua? bumida aut aicca,
%
(33) 77«ρ' αύτοΐς νενομισμένην. Gorniptum 1σ- calida aul frigida, dicuntur, aul partem eese, aut
cum emendavimusopecddicum Rigot. elGlarom. 1. partis locum et speciem occupare; imo non semper
Mabet etiara Reg. 1 νενομισμένην. Edili παρά αυ in parlibus alimentum accipiemibus permanere, nee
τής νενομισμένης. cum resurgentibu* re$urgere; nihil lum conferenfe ad
(34) ΜεταβαΛειν. Legitur μεταβάλλειν in edit. tiliim sanguinc, sive pituitu, tive bil{ $ive
t spirtiu.
Frontonis Duca3i.
m Ρ Ε RESCJRRECTiONE MORTUORUM.
m
είς tv έξ εκείνων χωρήση ζώον, κάν είς πολλά, κάν ^ pere, id inde scparare, ac propriis iteruin merabrig
εντεύθεν είς έτερα, κάν έκείνοις αύτοίς (56) συνδια- et membrorum partibus adjungere, ctiamsi in
λυθέν έπλ τάς πρώτας άρχος ένεχθή κατά τήν φυ- unum aliquod ex bis animalibus migraverit, eliamsl
σικήν εις ταύτας ανάλυσα · δ δή καλ μάλιστα τ α - in multa, eliamsi inde in alia, eliamsi cum illis una
ράττειν Ιδοξέ τινας καλ τών έπλ σοφία θαυμαζομέ- dissolutum ad prima principia secundum naturalem
νων, ίσχυράς ούκ οίδ* δπως ήγησαμένων τάς παρά dissolulionem redierii; quod quidem nonnullog
τών πολλών φερόμενος διαπορήσεις. maxime visum est periurbare, eosque eapienli»
laude insignes, quibus graves nescio quo pacto
visae sunt, quse a vulgo jaciantur,dubUandirationes.
4. Ούτοι δέ γέ (57) φασι ν πολλά μέν σώματα τών έν 4. Objiciunt increduli humana corpora, quce bcl~
ναυαγίοις καλ ποταμοίς (38) δυσθανάτων ίχθύσι γ ε lua$ aluere, ac inde in alia hominum corpora Iratii-
νέσθαι τροφήν, πολλά δέ τών έν πολέμοις θνηακόν ierunt. — Hi igUur diclitanl multa hominuro
των, ή κατ* άλλην τινά τραχυτέραν αίτίαν καλ πραγ corpora, 3 1 g qui in naufragiis el fluminibus
μάτων περίσταση, ταφής άμοιρούντων, τοίς προσ- misere periere, escara piscibus facta esse; iuulta
τυγχάνουσι ζώοις προκείσθαι βοράν. Τών ουν β eorum qui in bello obiere, aut ob aliam trj-
ούτως άναλισκομένων σωμάτων, καλ τών ταύτα sliorem aliquam causam et calaroilalem supremis
συμπληροόντων μερών καλ μορίων, είς πολύ πλήθος muneribus caruerunt, quibuslibet feris exposita ad
ζώων δίΛθρυπτομένων, καλ διά τής τροφής τοίς τών vorandum fuisse. Gum ergo sic absumpta fuerint
τρεφομένων σώμασιν ένουμένων πρώτον μέν τήν corpora, cumque membra et membrorum partes,
διάκρισιν τούτων φασλν αδύνατον πρδς δέ ταύτη ex quibus conslabanl, in plurimas belluas dila-
τδ δεύτερον άπορώτερον. Τών γάρ τά σώματα τών niata, et cum earum corporibus per mitriiionem
ανθρώπων έκβοσκηθέντων ζώων, δπόσα πρδς τροφήν coagmentala fuerint, primo quidem iieri posse ne-
άνθρώποις επιτήδεια, διά τής τούτων γαστρδς ιόν gant, ut inde elicianlur; deinde vero aliud esse
των, καλ τοίς τών μετειληφότων σώμασιν ένουμένων, diflicilius volunt. Nam cum paslae bumanis corpov
ανάγκην είναι πάσαν τά μέρη τών ανθρώπων, δπόσα ribus belluae, quotquot ad bomines alendos aplae
τροφή γέγονε τοίς μετειληφόσι ζώοις, πρδς έτερα sunt, in eorum ventrem desccndant, el cum eden-
τών ανθρώπων μεταχωρείν σώματα, τών μεταξύ tiuiii corporibus coagmenteniur, necesse esse om-
τούτοις (39) τραφέντων ζώων τήν έξ ών έτράφησαν nino ut hominum corpora, qusecunque belluas
τροφήν διαπορθμευόντων είς εκείνους τούς ανθρώ aluere, in alia homuium migrent corpora; quippe
πους ών έγένετο τροφή. . Είτα τούτους έπιτραγιρδούσι cum belluae, quas interim aluere, acceplum ali-
τάς έν λιμοίς καλ μανίαις τολμηθείσας τεκνοφαγίας, C n i e n l u m i n e o g homines trajiciant, quibus ipsa in
καλ τούς κατ' έπιβουλήν έχθρων τών γεννήσαμενων cibum cedunt. Ad baec tragoodias agunt i n filips,
έξηδεσμένους παίδας, καλ τήν Μηδικήν τράπεζαν έκεί- quos parentes, fame aut insania urgente, ausi
νην,καλ τά τραγικά δείπνα θυέστου, καλ τοιαύτας δή gunt Yorare, aul pcr iniroicorum insidias apposilos
1
τινας έπισυνείρουσι παρ Έλλησι καλ βαρβάροις και epulali s u n l ; tum Medicam illaro mensam, tragi-
νού ργηθεί σας συμφοράς · έκ τε τούτοιν κατασκευά- casque coenas Tbyeslis, et alia bujusmodi colli-
ζουσιν,ώς νομίζουσιν, αδύνατον τήν άνάστασιν, ώς ού gunt D O V O calaroiiaiis genere apud Graecos et bar-
δυναμένων τών αυτών (40) μερών έτέροις τε καλ έτέροις baros perpetrata. Ex quibus efllciunt, ut ipsis
συναναστήναι σώμασιν · άλλ' ήτοι τά τών προτέρων quidem videtur, impossibilem esse resurrectionem,
συστήναι μή δύνασθαι, μετεληλυθότωντών ταύτα cum eaedem paries cum ajiis et aliis corporibus ex-
συμπληρούντων μερών πρδς έτερους, ή τούτων άπο- suscilari non possint; vel enim priorum corpora
δοθέντων τοις προτέροις, ένδεώ^ έξειν τά τών υστέ consislere non posse, pariibus, ex qitibus consla-
ρων. bant, ad alios traductis; vel si islae prioribus red-
dantur, manca et imperfecta postcriorum fuiura.
5. Έμολ δή δοκού σιν οί τοιούτοι πρώτον μέν τήν ]> 5. Unicuique animali provisus α Deo congruens $1
τοΰ δημιουργήσαντος καλ διοικούντος τόδε τδ πάν naturalis cxbut. — Sed mibi videntur ejusmodi bo-
άγνοείν δόναμίν τε καλ σοφίαν, έκαστου ζώου φύσει mines primum quidem conditoris ct gubernalorig
χαλ γένει τήν προσφυή καλ κατάλληλον συναρμόσαντος universorura potestatem et sapientiam ignorare,
τροφήν, καλ μήτε πάσαν φύσιν πρδς ένωσιν ή κράσιν qui uniuscujtisque animalis naturse et generi aptum
παντδς σώματος ίέναι δικαιώσαντος, μήτε πρδς διά et congmentem accommodavit cibum; ac neqoe
κρισιν τών ένωθέντων άπόρως έχοντος· άλλά καλ τή omneai naluram cum quolibet corpore coalescere
καθ* fκαστον φύσει τών γενομένων τδ δράν ή πάσχειν ei commisceri voluit, nec eorum, quae coaiuerunt,
& πέφυκεν επιτρέποντος," άλλοτε καλ (41) κωλύοντος, secernendorum diflicultatem experitur; sed singu-
καλ πάν δ βούλεται, καλ πρδς δ βούλεται συγχωροΰν- larum r e r u m nalurae concedit, ut q u « si!pi c o n -
τος ή μεταστρέφοντος. Πρδς δέτοίς είρημένοις μηδέ gruunt faciat aut patiatur, interdum etiam iinpe-
%
(38) Εκείνοις αύτοΤς. Reg. 2, αύτοίς έκείνοις. 39) Τούτοις. Clarom. 1, τούτοι.
Bigou αύτοίς έκείνοις συνδιαλυθή ένεχθήναι. 40) Αύτων. Glarom. 1, αυτού.
(57) Ούτοι δέ γε. Non male 6igot. ούτοι οή γάρ. 41) 'ΑΛΧοτε καί. Bigut. άλλοτε $έ.
(38) Καϊ Λοταμοΐς. Bigot. ή ποταμοίς.
970 ATHENAGORJE PHILOSOPHI CHRISTIANI 980
candemira itatura, sive tecundam membra integra, χ στοιχείων (29) μέρος δέδεκται τδ λυθέν, καλ χωρήσαν
give secoiidum membrorum partes, nec quo abeat πρδς τδ συγγενές, κάν πάνυ παρ* άνθρώποις αδιά
unumquodque eorum quae dissolvuntur, nec quae κριτον είναι δοκή τδ τψ παντλ πάλιν·προσφυώς ήνω-
par* elemenionim exceperit id quod dissolulum i n r
μένον. p γάρ ούκ ήγνόητο πρδ της οικείας έκαστου
loca stbi coDgruenlia 3 1 7 migravil; quamvis bo- συστάσεως, ούτε τών γενησομένων στοιχείων ή φύσις,
minibtia di&cerni oronino non posse videatur, quid- έξ ών τά τών ανθρώπων σώματα, ούτε τά μέρη
quid cum parltbus universi sibi cognatis rursus τούτων έξ ών ή μέλλεν λήψεσθαι τδ δόξαν πρδς τήν
coaluit. Quem enim non latebat anle propriam eu- του ανθρωπείου σώματος σύστασιν, εδδηλον, ώς ουδέ
jusque consliluljoneni, nec futurorum elementorum μετά τδ διαλυθήναι τδ πάν (50) άγνοηθήσεται π ο δ
nalura, ex quibus huraana corpora, nec eorumdem κεχώρηκεν έκαστον ών εΓληφε πρδς τήν έκαστου
elemenlorum partes, ex quibus decerpturus erat id συμπλήρωσιν. "Οσον μέν γάρ κατά τήν νΰν κρατοΰ-*·
quod ipsi ad bumani corporis constitutionem aptum σαν παρ' ήμίν τών πραγμάτων τάξιν κα\ τήν έφ*
vtderelur, facile patel nequc etiam poslquam idem έτερων κρίσιν, μείζον τδ τ ά μή γενόμενα προγι-
corpus ία varias universi partes dissipatum fuertt, νώσκειν · δσον δέ πρδς τήν άξίαν τού Θεού καλ τ ή ν
igDariuD illum futurum quonam migraverit ununi- τούτου σοφίαν αμφότερα κατά φύσιν, καλ βάδιον
quodque eorum, quee ad cujusque absolutionem et β επίσης, τψ τά μή γενόμενα προγινώσκειν, τδ καλ
perieclionem adbibuerat. Nam pro vigenli apud nos διαλυθέντα γινώσκειν.
rerum ordine, quantumque de caHeris rebus judicari solet, majus est ea quae nondum gtint prav
cognoscere; quantam aulem ad Dei majestalem, ejusque sapientiaro spectat, utrumque eecundun»
naiuram. est, nec difllcilius ea q u » nonduro suni prauoscere, quam quae dissoltita cognoscere.
Non deest potettas revocandi ad vilam qui 5. Καλ μήν καλ τήν δύναμιν, ώς έστιν αρκούσα
crtare potuit. — lllius autem potestalem exci- πρδς τήν τών σωμάτων άνάστασιν, δείκνυσιν ή τού-
tandis ad vitam corporibus non Unparem esse ar- των αυτών γένεσις. Εί γάρ μή δντα κατά τήν π ρ ώ
gumenle est eorumdem generatio. Nam si non την σύστασιν έποίησε τά τών ανθρώπων σώματα
exstanlia bominum corpora, eorumque prkicipia in καλ τάς τούτων αρχάς ·· καλ διαλυθέντα, καθ' δν ά ν
prima- fecit creatione; etiam dissolula, quolibet id τύχη τρόπον (31), αναστήσει μετά τής αυτής (32)
ooBiigeril raodo, non diflficilius exsuscilabit; aeque ευμάρειας* επίσης γάρ αύτψ καλ τούτο δυνατόν.
oi>im potest id quoque. Nec de hac ralione quid- Καλ τψ λόγψ βλάβος ουδέν, κάν έξ δλης ύποθώνταί
quam delrabitur, sive-ex materia prima principia, τίνες τάς πρώτας αρχάς, κάν έκ τών στοιχείων, ώ ς
eive ex cleroentis, ut principiis, humana corpora πρώτων, τά σώματα τά τών ανθρώπων, κάν έκ
nonnulli componant, sive ex seminibus. Cujus enim σπερμάτων. *Ης γάρ έστι δυνάμεως καλ τήν παρ*
poteslatis est informi, u l illi existimanl, materiae αύτοίς νενομισμένην (33) άμορφον ούσαν μορφώσαι,
formam aflfagere et specie ac ornatu carentem καλ τήν άνείδεον, καλ άδιακόσμητον πολλοίς καλ
iuuUifr variisque figuris ornare, et partes elemen- διαφόροις είδε σι κοσμήσαι, καλ τά μέρη τών
loram in luium cogere, el semen, quae res una esl στοιχείων είς έν συναγαγείν, καλ τδ σπέρμα έν δν
el siraplex, in mulia dividere, et quod rude et i n - καλ απλούν είς πολλά διελείν, καλ τδ άδιάρθρωτον
coropoekum est conformare et oomponere, at quod διαρθρώσαι, καλ τ ψ μή ζώντι δούναι ζωήν, τής
i\im expers vila donare; ejusdem quoque est et αυτής έστι καλ τδ διαλελυμένον ένώσαι, καλ τδ κεί-
disaotala coagmentare-et jacenlia excitare, et mor- μενον άναστήσαι, καλ τδ τεθνηκδς ζωοποιήσαι πάλιν ,
tua ad vitaro revocare, et corrupta ad slaium cor- καλ τδ φθαρτδν μεταδαλείν (34) είς άφθαρσίαν. Τοΰ
riiptioRis expertem convertere. Ejusdero etiam au- αύτοΰ δ' άν είη καλ τής αυτής δυνάμεως καλ σοφίας,
ctoris, ejuedemque polesiaiis ac sapientiae fuerit, καλ τδ διατεθρυμμένον πλήθει ζώων παντοδαπών,
el quod discerpturo est ab omnis generis anima- δπόσα τοίς τοιούτοις σώμασιν έπιτρέχειν είωθε καλ τδν
lium raullitudine, quaecunque ejusmodi corporibtis έκ τούτων άγείρειν κόρον, διακρίναι μέν εκείθεν, ένώ-
aceurrere solenl, auamquc ex illis eatielatem ca- ^ σαι δέ πάλιν τοίςοίκείοιςμέρεσι καλ μορίοις (35), κάν
(29) Στοιχείων. Godici Bigot. hanc scripturara (35) Μέρεσι καϊ αορίοις, Nullam esse puto iq
debemug. Edili τού στοιχείου. prima vocc diflicullalem; et cnm sscpe in hoc
(30) Τό πάν. Legendum vldelur είς τδ πάν. Sic opere occurrat, membra corporis ubique •idetur
rnim paulo ante : Τδ τώ παντλ πάλιν προσφυώς signiflcarc. A l quid sit μόριον faleor mihi non i l a
ήνωμένον. DifticuUas, quam bic solvil Atbenago- facite visum essc; nec eine plurima inquisilione
ras, nequaquaro in co posita, quod totum corpue pcrspexi aut mihi visus sum perspicere, niemliro-
dissolutuin essel, sed quod in varias partes dissi- rum partes hic voce designari. Snpra n . 2, oppo-
patum. nilur μόριον loli mcmbro. Pra?lerea hiimores, p i -
(31) Τρόπον. Male i n edilionibus Parisiensibue tuitam, biiem et alia bujusmodi nequaquam boc
τύπον. vocabulo significat Alhenagoras, qui n. 7, declarat
(32) Τής αυτής. Lcgilur τής ίσης io Iribus C O - resurgeulia corpora ex propriis Uerum partibu* con*
dicibus, nempeRe^. 2, Bigot. el Anglic. *tare nihil autem ex ei* quae bumida ant sicca,
%
(33) 77«ρ' αύτοΐς νενομισμένην. Gorruptum 1σ- calida aut frigida, dicuntur, aut parlem e$se, a*t
cum eroendavirousopecddicum Bigot. et Clarom. 1. partis locum ei speciem occupare; imo non $emper
Mabet etiam Reg. 1 νενομισμένην. Edili παρά αυ in parlibu* alimentum accipieniibus permanere, nec
τής νενομισμένης. cum resurgentibus resurgere; nihil tum conferente ad
(34) ΜεταβαΛειν. Legitur μεταβάλλειν in edit. vit<im satiguinc, sire pituila, $ivc bil\ sive
f spiriiu.
Frontonis Duca3i.
Ρ Ε RESURRECTiONE MORTUORUM.
είς εν έξ εκείνων χωρήση ζώον, κάν είς πολλά, κάν ^ pere, id inde separare, ac propriis iteruni merabrig
m
εντεύθεν είς έτερα, κάν έκείνοις αύτοίς (36) συνδια· et membrorum partibus adjungere, ctiamsi ία
λυθέν έπλ τάς πρώτας αρχάς ένεχθή κατά τήν φυ- unum aliquod ex bis animalibus migraveril, eliamsi
σικήν είς ταύτας άνάλυσιν · δ δή καλ μάλιστα τ α - in multa, etiamsi inde in alia, eliamsi cura illis una
ράττειν έδοξέ τινας καλ τών έπλ σοφία θαυμαζομέ- dissolulum ad prima principia secundum naturalem
νων, ίσχυράς ούκ οίδ" δπως ήγησαμένων τάς παρά dissolulionem redieril; quod quidem nonnulloe
τών πολλών φερόμενος διαπορήσεις. maxiine visum est periurbare, eosque eapienli»
laude insignes, quibus graves nescio quo pacto
visae sunt, quae a vulgo jaciantur, dubUandirationes.
4. Ούτοι δέ γέ(37)φασιν πολλά μέν σώματα τών έν 4. Objiciunt increduli humana corpora, qua bci-
ναυαγίοις καλ ποταμοίς (38) δυσθανάτων ίχθύσι γ ε luat aluere, ac inde in alia hominum corpora irant-
νέσθαι τροφήν, πολλά δέ τών έν πολέμοις θνησκόν- ieruut. — Hi igiiur dictilaqt inulta bominuro
των, ή κατ' άλλην τινά τραχυτέραν αίτίαν καλ πραγ corpora, 3 1 g qui io naufragiig et fluminibus
μάτων περίστασιν, ταφής άμοιρούντων, τοίς προσ- misere periere, escara piscibus facta esse; niulta
τυγχάνουσι ζώοις προκείσθαι βοράν. Τών ούν B eorum qui in bello obiere, aul ob aliam t r i -
ούτως άναλισκομένων σωμάτων, καλ τών ταύτα sliorem aliquam causam et calamilatcm supremis
συμπληροόντων μερών καλ μορίων, είς πολύ πλήθος muneribus caruerunt, quibuslibet feris exposita ad
ζώων διαθρυπτομένων, καλ διά τής τροφής τοΤς τών vorandum fuisse. Cum ergo sic absumpta fuerint
τρεφομένων σώμασιν ένουμένων πρώτον μέν τήν corpora, cumque membra el membrorum partes,
διάκρισιν τούτων φασλν αδύνατον πρδς δέ ταύτη ex quibus conslabanl, in plurimas bclluas dila-
τδ δεύτερον άπορώτερον. Τών γάρ τά σώματα τών niata, et cum earura corporibus per mitriiionem
ανθρώπων έκβοσκηθέντων ζώων, δπόσα πρδς τροφήν coagmentaia fuerint, prirno quidem fieri posse ne-
άνθρώποις επιτήδεια, διά της τούτων γαστρδς Ιόν gant, ut inde elicianlur; deinde vero aliud esse
των, καλ τοΤς τών μετειληφότων σώμασιν ένουμένων, difficilius volunt, Nam cum paslae bumanis c o r p o
ανάγκην είναι πάσαν τά μέρη τών ανθρώπων, δπόσα ribus belluae, quotquot ad homines alendos aplae
τροφή γέγονε τοίς μετειληφόσι ζώοις, πρδς έτερα sunt, in eorum ventrem desccndant, et cum eden-
τών ανθρώπων μεταχωρείν σώματα, τών μεταξύ tium corporibus coagmentenlur, necesse esse om-
τούτοις (39) τραφέντων ζώων τήν έξ ών Ιτράφησαν nino ut hominum corpora, quaecunque belluas
τροφήν διαπορθμευόντων είς εκείνους τούς ανθρώ aluere, in alia bominum migrent corpora; quippe
πους ών έγένετο τροφή. Είτα τούτους έπιτραγφδούσι cum belluae, quas interim alnere, acceptum a l i -
τάς έν λιμοίς καλ μανίαις τολμηθείσας τεκνοφαγίας, C m e n l horaines trajicianl, quibus ipsa in
u m i n e 0 8
καλ τούς κατ' έπιβουλήν έχθρων τών γεννήσαμενων cibum cedunt. Ad baec tragccdias agunt in filios,
ένηδεσμένους παίδας, καλ τήν Μηδικήν τράπεζαν έκεί- quos parentes, fame aut insania urgente, ausi
νην,καλ τά τραγικά δείπνα θυέστου, καλ τοιαύτας δή sunt vorare, aul per iniraicorum insidiag apposilos
τινας έπισυνείρουσι παρ' Έλλησι καλ βαρβάροις και- epulali s u n l ; lum Medicam illam mensam, tragi-
νουργηθείσας συμφοράς · έκ τε τούτο>ν κατασκευά- casque coenas Tbycstig, et alia hujusmodi colli-
ζουσιν,ώς νομίζουσιν, αδύνατον τήν άνάστασιν, ώς ού gunt novo calamitaus genere apud Graecos et bar-
δυναμένων τών αυτών (40) μερών έτέροις τε καλ έτέροις baros perpetrata. Ex quibus efliciunt, ut ipsis
συναναστήναι σώμασιν · άλλ' ήτοι τά τών προτέρων quidem videlar, impossibilem esse restirrectionem,
συστήναι μή δύνασθαι, μετεληλύθότωντών ταύτα cum eaedem partes cum aUis el aliis corporibus ex-
συμπληρούντων μερών πρδς έτερους, ή τούτων άπο- suscitari non possint; vel enim priorum corpora
δοθέντων τοίς προτέροις, ένδεώ^ έξειν τά τών υστέ consisiere nonposse, parlibus, ex quibus consla-
ρων* bant, ad aliop Iraductis; vel si istae prioribus red-
dantur, manca el imperfecta posteriorum futura.
5. Έμολ δή δοκούσιν οί τοιούτοι πρώτον μέν τήν ]> 5. Unicuique animali provisus α Deo congruen$ $t
τού δημιουργήσαντος καλ διοικούντος τόδε τδ πάν naturalis cibut. — Sed mibi videntur ejusmodi bo-
άγνοείν δύναμιν τε καλ σοφία ν, έκαστου ζώου φύσει mines primuin quidcm conditoris ct gubernalorig
χαλ γένει τήν προσφυή καλ κατάλληλον συναρμόσαντος universorum potestatem et sapientiam ignorare,
τροφήν, καλ μήτε πάσαν φύσιν πρδς ένωσιν ή κράσιν qui uniuecujusque animalis natura et generi aptura
παντδς σώματος ίέναι δικαιώσαντος, μήτε πρδς διά et congruentem accommodavit cibum; ac neque
κρισιν τών ένωθέντωνάπόρως έχοντος* άλλά καλτή omnem naturam cuin quolibet corpore coalegcero
καθ* έκαστον φύσει τών γενομένων τδ δρ$ν ή πάσχειν et commisceri voluit, nec eorum, quae coaluerunt,
& πέφυκεν επιτρέποντος," άλλοτε καλ (41) κωλύοντος, secernendorum diflicultatem experitur; sed singu-
καλ πάν δ βούλεται, καλ πρδς δ βούλεται συγχωρούν- larum rerum naturae concedit, ut q u « 8*φί con-
τος ή μεταστρέφοντος. Πρδς δέτοίς είρημένοις μηδέ gruunt faciai aut patiatur, interdum etiam iinpe-
(38) Έχείτοις αύτοΐς. Reg. 2, αύτοίς έκείνοις. 39) Τούτοις. Claroro. i , τούτοι.
Bigot. αύτοίς έκείνοις συνδιαλυθή ένεχθήναι. 40) Αύτώτ. Clarom. 1, αύτςύ.
(37) Ούτοι δέ γε. Non male frigot. ούτοι οή γάρ. 41) ΆΛΛοτε χαί. Bigot. άλλοτε $έ.
(38) Καί Λοταμοϊς. Bigot. ή ποταμοίς.
983 A T H E N A G O R J E PHILOSOPHI CHRISTIANI 98 i
d i l ; et quidquid viiU concedit, et ad eum quem vult i τήν έκαστου τών τρεφόντων ή τρεφομένων έπεσκέφθαι
finem concedil. aut interpellat. Praeterea nec eorum, δύναμίν τε καλ φύσιν. "Η γάρ άν έγνωσαν, δτι μ ή
qua3 alunt autalunlur, vim et naturam cujusque v i - πάν δ προσφέρεται τις ύπενδόσει της έξωθεν
dcntur considerasse. Perspexissent enim profecto ανάγκης, τοΰτο γίνεται τψ ζώω τροφή προσφυής (42)·
non quidquid comedit aliquis, u l necessitati exle- άλλά τά μέν άμα τ ψ (43) προσομιλήσαι τοίς περι-
riori cedat, id congruens essc animali alimentum, πτυσσομένοις τής κοιλίας μέρεσι φθείρεσθαι π έ -
sed nonnulla sialfra atque circumplicatis ventris φυκεν, έμουμενά τε καλ διαχωρούμενα, καλ τρόπον
partibus excepla sunt, corrumpi solere, dum scilicet έτερον διαφοροόμενα, ώς μηδέ κατά βραχύ τήν
vomunlur, et secernuntur, aut alio modo ejiciun- πρώτην καλ κατά φύσιν ύπομείναι πέψιν, ήπού γ ε
tur; ila ul ne paulisper quidem primaro et naturalem τήν είς τδ τρεφόμενον σύγκρασιν ώσπερ ουν μηδέ
coctionem gustineant, nedum cum partibus, quae πάν τδ πεφθέν καλ τήν πρώτην δεξάμενον μεταβολήν
niUrnintur, commisceanlur; quemadmodoni eliam ' τοΤς τρεφομένοις μορίοις προσπελάζει πάντως, τινών
nec quidquid cocium esl et primam immulaiionera μέν κατ' αυτήν τήν γαστέρα τής θρεπτικής δυνά
accepit, id semper ad partes, qux nulriuntur, per- μεως άποκρινομένων, τών δέ κατά τήν δευτέραν μ ε
vehit; quippe cum nonnulla in ipso ventre facul- ταβολήν καλ τήν έν ήπατι γινομένην πέψιν διακρι
tatem nutriendi arniltant, alia i n secunda immula- νομένων, καλ πρδς έτερον τι μεταχωρούντων, δ τήν
tione ct ea quse in hepate fit coctione secernantur, ' τού τρέφειν έκβέβηκε δύναμιν · καλ αυτής γε τ ή ς
u a
el ad aliud quidpiam commigrent, 319 9 ° d (44) έν ήπατι γινομένης μεταβολής ού πάσης ές τρο
nutriendi facultale alienura sit. Ipsa etiain iimrni- φήν άνθρώποις χωρούσης, άλλ' είς Α πέφυκε π ε ρ ι τ
latio, quae fil in jecore, non tota bominibus in ali- τώματα διακρινόμενης · τής τε καταλειφθείσης τρο
menlum cedit, sed in consuelag superfluilates se- φής έν αύτοίς έσθ' δτε τοίς τρεφομένοις μέρεσι καλ
cernitur, et quod supereet alimenli in ipsis illis μορίοις πρδς έτερον τι μεταβαλλούσης, κατά τήν έπι-
merobris ct membrorum partibus, q u » nutriunlur, κράτειαν τοΰ πλεονάζοντος ή περιττεύοντος (45) καλ
id interdum in aliud quidpiam vertilur, prout do- φθείρειν πως ή πρδς έαυτδ τρέπειν τδ πλησίασαν
minalur i J quod redundal ei luxuriat, et corrum- είωθότος.
pere aut in se converlere solet quidquid attigit.
6. Quidquid naturm contrarium est, variis modit 6. Πολλής ούν ούσης έν πάσι τοίς ζώοις τής φυσι·*
ejicitur. — Cum Sgitur mulla sit in omnibus aninia- κής διαφοράς, καλ αυτής γε τής κατά φύσιν τροφής
libug naturae varietas, et accommodatum ad natu- έκάστψ γένει ζώου καλ τώ τρεφομένω σώματι συνεξ-
ram alimenlum pro vario animalig et corporis, quod αλλαττομένης· τρίτης δέ (46) κατά τήν έκαστου ζώου
nutrilur, gcnere immulelur; cumque triplex sit ani- τροφήν γενομένης καθάρσεως καλ διακρίσεως, δει
inaliscujusque alimentorum expurgatio et secrelio, πάντοίς φθείρεσθαι μέν καλ διαχωρείν ή πέφυκεν, ή
necesse esl oninino corrumpi et quo convenit disce- πρδς έτερον τι μεταβάλλε ιν πάν δπόσον άλλότριον
dere aui in aliud quidpiam imitari quidquid alie- είς τήν τοΰ ζώου τροφήν, ώς συγκραθήναι μή δυνά-
num est ab animalis nutrilione, quippe quod coale- μενον συμβαίνουσαν δέ καλ κατά φύσιν είναι τήν τοΰ
scere non possil : congruenlem autem et secundum τρέφοντος σώματος δύναμιν ταίς τού τρεφομένου ζώου
naturam esse facultalibus animalis, quod nutrilur, δυνάμεσι, καλ ταύτην έλθοΰσαν δι' ών πέφυκε κ ρ ι
vim corporis nulrienlis,eamque congruis colis per- τηρίων, καλ καθαρθείσαν ακριβώς τοίς φυσικοίς κ α -
colatam et accurale nalurae secretiouibus exptirga- θαρσίοις, είλικρινεστάτην γενέσθαι πρόσληψιν ε ί ς
tam, gincerissitnum fieri subgtantise incrementum. ούσίαν · ήν δέ καλ μόνην, έπαληθεύων άν τις τοίς
Hanc autem et solani quidem alimentum appcllarit, πράγμασιν, όνομάσειεν τροφήν, ώ ς άποβάλλουσαν
si quig vera nomina rebus imponat, ut qua3 quid- πάν δπόσον άλλότριον καλ βλαβερδν είς τήν τοΰ τρε
quid alienum et noxium est nulriendi corporis con- φομένου ζώου σύστασιν, καλ τδν πολύν εκείνον δγκον
stitulioni, et plurimum illud pondus ad ventrem έπεισαχθέντα (47) πρδς τήν τής γαστρδς άποπλήρω-
iraplendum et ad famem saliandam congeslum ab- σιν, καλ τήν τής ορέξεως θεραπείαν. Άλλά ταύτην
jiciat. Sed boc qutdem alimentum nemo dubitaverit, μέν (48) ούκ άν τις άμφισβητήσειεν ένοΰσθαι τώ τ ρ ε -
cum corpore quod alitur coalescere, implicalum e| φομένψ σώματι, συμπλεκομένην (49) τε καλ π ε ρ ι -
conglutinatuni omnibus ejus partibus et membris ; πλαττομένην πάσι τοίς τούτου μέρεσι καλ μορίοις -
quod autem aliler se habei et a natura alienum est τήν δέ έτέρως έχουσαν (50) καλ παρά φύσιν φθείρε-
(42) Προσρνής. Bigot. προσφυώς. net Siephanug, ac ita legitur ad marginem codicia
(43) "Αμα τφ. Deest arliculus in Anglic. el Regii primi.
Reg. 2 (48) Ταύτην μέν. Post bas voces legitur in om-
(44) Αυτής γε τής. Reg. 2 et Anglic. αυτής τής, nibus edilionibus τήν είλικρινεστάτην. Sed cum haeo
Sic eiiam paulo postAnglic. αυτής τ ί ς . desint in Regio primo et Bigol., ac pranerea COB-
(45) "Η χεριττενοντος. Legitur in Bigotiano co- textum denormenl, expungerenon dubilavi. Legun-
dice ή ελλείποντος, quaVscriplura si probetiir. ver- lur ad marginem in Regio codice, ut ad lectorem
lendum e r i t : Quidquid redundat aut deficii quidem, inonendum apposiU;quod argumenloest in aliorum
sed, etc. codicuui contcxtum e margine irrepsisse.
(46) Τρίτης δέ. Frustra a d d e n d u m ^ exislimat (49) ΣνμχΛεκομέτην. Reg. 4 et Bigol. συνδια-
Slepliauus. Melius censel poslea legcndurn γινο · πλεκομένην. \
*ένης. (50J Έχονσαν. Bigot. έχοντος.
(47) Έχεισαγβέντα. Legenduin έπισαχθέντα roo-
985 DE RESURBECTIONE MORTUORUM. 980
σθαι μέν ταχέως, ήν έ££ωμενεστέρα συμμίξη δυνά- Α ciio corruinpi, si in majores vircs inciderit, facilc
με·,, φθείρειν δέ συν ευμάρεια τήν κρατηθείσαν, είς vero corrumpere si vicerit, ac in pravos succos ct
τε μοχθηρούς εκτρέπε σθαι χυμούς καλ φαρμακώδεις venenatas qualitales converti; quippe cum corpori
ποιότητας* ώς μηδέν οίκείον ή φίλον τ ψ τρεφομένψ nutriendo nihil cognatum aut amicum fcrat. Gujus
σώματι φέρουσαν. Καλ τούτου τεκμήριον μέγιστον τδ rei maximum signum esl, quod in muilis animali-
«ολλοίς τών τρεφομένων ζώων έκ τούτων έπακολου- bus dolor ex ejusmodi alinienlis consequatur aut
θεΤν άλγος, ή κίνδυνον, ή θάνατον, ήν ύπδ σφοδρό periculuro aut ipsa mors, si p r a acriori appctitione
τερος ορέξεως τή τροφή καταμεμιγμένον συνεφελκύ- aliquid venenosi et a naltira alieni adinistum a l i -
σηταί τι φαρμακώδες (51) καλ παρά φύσιν' δ δή καλ niento traxerint: quod quidcm corpori, quod alitur,
πάντως φθαρτικδν άν εΓη τού τρεφομένου σώματος, perniciem omnino affert, siquidem quse aluntur,
εΓγε τρέφεται μέν τά τρεφόμενα τοΤς οίκείοις κα\ cognatis ctadnaluram accommodatis rebus alunlur,
κατά φύσιν, φθείρεται δέ τοις έναντίοις. ΕΓπερ ούν corrunipunlur verocontrariis. Igitur si provariaani-
τή διαφορά τών τή φύσει διαφερόντων ζώων ή κατά malium natura variae siint ciborum naturae congruen-
φύσιν συνδιήρηται τροφή, καλ ταύτης γε αυτής ούτε tium species, neque quidquid ex ipsis illis cibis ab
πάν δπερ Αν προσενέγκηται τδ ζώον, ούτε τδ τυχδν animali sumplum fuerit, id cumcorpore,quodalitar,
έκ τούτου τήν πρδς τδ τρεφόμενον σώμα δέχεται ^ tolura coalescil, imo uec pars illius quselibel, sed ea
σύγκρασιν, άλλ' αύτδ μόνον τδ διά πάσης πέψεως tanlum quseomntcoctione expurgataet ad sinceram
κεχαθαρμένον, καί μεταβεβληκδς (52) είλικρινώς cumcertoquodam corpore coagmentalionem irarau-
πρδς τήν τού ποιου σώματος ένωσιν, καλ τοίς τ ρ ε - tata, et partibus nutriendis accommodata sit; perspi-
φομένοις μέρεσιν εύάρμοστον* εύδηλον, ώς ουδέν cuumeslnibil unqiiam a natiiraalienuincuiii iis coa-
τών (55) παρά φύσιν ένωθείη ποτ* άν τούτοις, οΤς gmentalum i r i , quibus necaptumneccongruum est
ούκ έστι τροφή προσφυής καλ κατάλληλος, άλλ' ήτοι alimentum; sed aut crudum et corruptum p e r 3 2 0
κατ* αυτήν τήν κοιλίαν διαχωρεί, πρλν έτερον τινα ipsam alvum ejici, antequam alium aliquem suc-
γεννήσαι χυμδν, ώμδν καλ διεφθαρμένον, ή συστάν cum gignat, autsi diutiusconsistat, vitium abeogigni
έπλ πλείον, τίκτει πάθος ή νόσον δυσίατον, συνδια- et morbum qui facile non sanelur, quique cibum na-
φθείρουσαν καλ τήν κατά φύσιν τροφήν, ή καλ αυτήν turae congruentem aut ipsam carnem alimentoegeft-
τήν τής τροφής δεομένην σάρκα. Άλλά κάν άπωσθή tcm corrumpat. Sed etiamsi pellatur aliquando, aut
ποτε, φαρμάκοις τισ\ν, ή σιτίοις βελτίοσιν, ή ταίς quibusdam medicamentis aul cibis melioribus, aut
φυσικαίς δυνάμεσι νικηθέν (54), μετ' ούκ όλίγης facuhaiibus naluraiibus superatum, non sine magno
έξε££ύη τ ή ς βλάβης, ώς μηδέν φέρον τοίς κατά φύσιν ^ discedit danmo, quippe cum nihil paciiicum fcrat
είρηνικδν, διά τδ πρδς τήν φύσιν άσύγκρατον. iis, qtiae secundum naturam sunt, proplcrea quod
cum nalura coalescere non possit.
7. "Ολως δε κάν συγχώρηση τις τήν έκ τούτων 7. Quidquid nalurce conlrarium e&t minime Iransit
ε*σιοΰσαν τροφήν (προσειρήσθω δέ τοΰτο συνηθέστε ad eat partes alenda$,quce tolcc resurgenii nece$$aria>.
ρον) καίπερ ουσαν παρά φύσιν, διακρίνεσθαι καλ με- — Omnino autem etiamsi quis concedal iulromis-
ταβάλλειν είς έν τι τών ύγραινόντων ή ξηραινόντων, sum ex ejusmodi rebus alimentum (ita ensm appel-
ή θερμαινόντων ή ψυχόντων ούδ^ ούτως έκ τών συγ- letur coneuetudinis causa) secerni et immuUri in
χωρηθέντων αύτοΤς γενήσεταί τι προύργου, τών μέν aliquid bumidum aut siccum, aut caliduni aut fri-
άν ι στα μένων σωμάτων έκ τών οίκείων μερών πάλιν gidum, ne sic quidem, bis concessis, quidquam pro-
συνισταμένων, ούδενδς δέ τών είρημένων μέρους movebunt, propterea quod resurgenlia corpora ex
δντος, ουδέ τήν ώς μέρους (55) επέχοντος σχέσιν ή propriis iierum partibii3 consleut, nulla autem
τάξιν ού μήν ουδέ παραμένοντος πάντοτε τοίς τρε earuin rerum quas dixirous aut pars sit, aut partis
φόμενους τοΰ σώματος μέρεσιν, ή συνανισταμένου speciem el locura occupet, imo non scmper in par-
άνισταμένοις (56)· ουδέ συντελοΰντος έτι πρδςτδ ζήν, tibus aliraeiilum accipienlibus permaneat, ncc cum
ούχ αίματος, ού φλέγματος, ού χολής, ού πνεύμα- ^ resurgentibus resurgat; nibil lum ad vitam confc-
τος (57). Ουδέ γάρ ών έδεήθη ποτέ τά τρεφόμενα σώ reule sanguine, sive piluita, sive bili, sive spiritu.
ματα, δεηθήσεται καλ τότε, συνανηρημένης τή τών Neque enim quibus rebus aliquando egebant cor-
τρεφομένων (58) ένδεία καλ φθορά τής έξ ών έτρέφετο poFa, lum cum alerenlur, iisdem etiam lunc tem-
χρείας. 'Επειθ* δτι κάν μέχρι σαρκδς φθάνειν τήν έκ poris egebunt, una cum illius, qui aJebatur, indi-
της τοιαύτης τροφής μεταβολήν (59) ύποθοίτό τις, gcnlia c l corruptioue, conun etiam, ex quibus
(51) Φαρμακώδες. Codex Anglicanus φαρμακώ- (56) Άνισταμένοις. l l a Reg. 3 et Clarom. 2.

•5ους. Edili τοίς άνισταμένοις.
(52) ΜεταδεδΛηκός. Legcbatur in antiquioribus (57) Ού χοΛης, ού πνεύματος, llaec desunl in
tdiiionibus μεταβεβηκός, ~qiiod merito displicuil conlcxtu Regii primi. Nun babet Claromontainis
St pbniio. Lcgiliir μεταβεβληκός in oainibus codi- secundus has voces, ού πνεύματος, nec islas. ού
<iinis uiss., cxccplo Anglicano. φλέγματος Anglicanus. Oeesl eliaui ού πνεύαατος in
(55) Ουδέν των. Rcg. 5, ουδέν άντών.... ένωθείη Reg. 5.
*νιζϊ τούτοις. (58) Τών τρεφομένων. Clarom. τοΰ τρεφομένου,
(54) Αυνάμεσι νικηθέν. Rcg.5, δυνάμεσιν ήττηθέν. (59) ΜεταδοΛήν. Idem cura Anglicaiio καταβοτ
(55) Ουδέ τιγν ώς μέρους. Hcg. 5, ούθ' δλως ώς λήν. Edilio Oxonirnsis έκ τής τοιαύτης. At Pansicn«r
μέρους sps ef. coclicos inss, babent τοιάσδε.
987 ATHENAGORiC PHILOSOPHICHRISTIANI 988
alebatur, usu sublato. TIuc accedit quod etiamsi Α °ύδ* ούτως ανάγκη τις έσται τήν νεωστί μεταβληθεϊ-
quis ponat inductam ex ejusmodi alimenlo imroula- σαν έκ της τοιάσδε τροφής σάρκα, προσπελάσασαν
tionero ad camem usque pervenire; ne sic quidem έτερου τινός άνθρωπου σώματι, πάλιν ώς μέρος εις
necesse fuerit mulatam ex ejusmodi alimento car- τήν εκείνου τελεΐν συμπλήρωσιν, τ ψ μ ή τ ε αυτήν τήν
nem, si alterius-hominis corpori acccdat, rursus in προσλαμβάνουσαν σάρκα πάντοτε φυλάττειν ήν προσ-
parlis loco ad ejus complemcntum censeri; quippe είληφε, μήτε τήν ένωθείσαν ταύτη μόνιμον είναι και
cum ncc ipsa caro qua? asciscit, eam gemper r e l i - παράμενε ιν ή προσετέθη • πολλήν δέ καί τήν έπι θά-
neal quam ascivit, nec qusc ascila cst, ibi constan- τερα δέχεσθαι^ μεταβολήν, ποτέ μέν πόνοις ή φροντίσι
ter permaneal, quoaccessit; sed muliam in diversa διάφορουμένην, άλλοτε δέ λύπαις, ή καμάτοις, ή νό-
mutationem accipial,nunc doloribus et curis dissipata σοις συντηκομένην, κα\ ταίς έξ έγκαύσεως ή περιψΰ-
nunc moeroribus et laboribtiset morbis,elexortis ex ξεως έπιγενομέναις δυσκρασίαις, μή συμμεταβαλλο-
aestu aut frigore inlcmperiis labefacla; bumoribus,qui μένων σαρκΐ κα\ πιμελή τών δήμων έν τ φ μένειν
cum carne et adipe immutanlur, non accipienlibus άπερ έστ\ν τήν τροφήν δεχόμενων. Τοιούτων δέ έ π ι -
alimentum ut id quod sunt permaneant. Gum igitur γινομένων (60) έπϊ τής σαρκδς παθημάτων, πολύ γ*
tot ac tanta caro palialur, mullo bacc magis pati έτι μάλλον εύροι τις άν ταύτα πάσχουσαν τήν έ ς
rcperias nutrilani cx cibis minime congruentibus Β ανοικείων τρεφομένην σάρκα* νύν μέν είς δγκον
carnem, nunc lurgescenlem et pinguescenlem ex προΐούσαν κα\ πιαινομένην έξ ών προσείληφε * είτα
iis quae accepit, nunc rejicientem quolibet modo et πάλιν άποπτύουσαν δν άν τύχη τρόπον κα\ μειουμένην,
inuninulam ex causarum, quas prius diximus, a l i - ή μιά τινι τών έμπροσθεν ^ηθεισών αίτιων ή πλείοσι*
qua, aut etiam ex pluribus; eam aulem quae a na- μόνα δέ (61) παραμένειν τοις μέρεσιν ά συνδείν ή
tura electa est, quxquc iis adhserescil, quibuscum στέγειν ή θάλπειν πέφυκεν, τήν ύπδ τής φύσεως
vitara naturae congruentcm et viuelaboresadimplet, έξειλεγμένην κα\ τούτοις προσπεφυκυίαν, οΤς τ ή ν
solam, in partibus, quae ab ea colligari, contineri et κατά φύσιν συνεξέπλησε ζωήν, κα\ τούς έν τή ζ ω §
1
fovcri solent, permanere. Ac profecto nec iis, quae πόνους* άλλ' ούτε γάρ καθ δ δεί κρινόμενων τ ώ ν
modo investigavimus, ut par est, dijudicalis, nec έναγχος έξητασμένων, ούτε κατά συγχώρησιν (62)
1
iig quae conlra disputala 3 2 1 s u n t
Ρ ° concessio- Γ
παραδεχθέντων τών έπ έκείνοις γεγυμνασμένων ,
nem approbatis, verum esse demonstrari possit id αληθές δεικνύναι δυνατδν τδ πρδς αυτών λεγόμενον,
quod ab istis dicitur ; nec nunquam hominum cor- ούτ* άν συγκραθείη ποτέ τά τών ανθρώπων σώματα
poracum altis ejusdem naturae coaluerint, sive impru- τοίς τής αυτής ούσι φύσεως, καν ύπ' αγνοίας ποτέ,
dentes,aUerius fraude sensum praripicnte, degustent κλαπώσι τήν αίσθησιν δι* έτερου τινδς μετάσχοντες
de ejusmodi corpore, sive perseipsi inopia aut i n - ' τοιούτου σώματος, κάν αύτόθεν ύπ' ένδειας ή μ α ν ί α ;
sania adducti simitis nalurae corporibus sese con- ομοειδούς τίνος μιανθώσι σώματι* είγε μή λελήθασιν
taminent. Neque enim nos latet quasdam esse in ημάς ανθρωποειδείς τίνες δντες θήρες, ή μικτή ν έχον
bumana forma bolluas, aul composilam habere ex τες φύσιν έξ ανθρώπων κα\ θηρίων, οίους πλάττειν
bominihus et belluis naturam, quaies affingi ab an- είώθασιν οί τολμηρότεροι τών ποιητών.
dacioribus poetis solent.
8. Nihil promovent advertarii, nixi demonstrent 8. Κα\ τί δε^ λέγειν περλ τών μηδεν\ ζώψ πρδς
carnem humanam cibum esse kominis naturalem. — τροφήν (63) άποκληρωθέντων σωμάτων , μόνην δε
Sed de corporibus,quse nulli animali ad vescendum τήν είς γήν ταφήν έπϊ τιμή τής φύσεως με μοί
dcslinata, nec aliud sepulcrum quam terram in ρα μένων; δπου γε μηδ* άλλο τι τών ζώων τοίς έκτου
bonorem naturae sortita sunt, quid attinel dicere, αυτού (64) είδους είς τροφήν άπεκλήρωσεν δ ποιήσας.
cum ne ullum quidem animal creator ejusdem spe- κάν έν άλλοις τισ\ τών ετερογενών τροφή γίνηται κατά.
ciei animalibus ad vescendum addixerit, quamvis in φύσιν. Εί μέν ούν έχουσι δεικνύναι σάρκας ανθρώ
quibusdam aliis diversi generis cibus sit ad natu- πων άνθρωποι ς είς βρώσιν άποκληρωθείσας , ουδέν
ram accommodatus? S i ergp demonslrare possunt D κωλύσει τάς άλληλοφαγίας είναι κατά φύσιν, ώσπερ
(60) Έπιγινομένων Ita Reg. 2. Editi γενομένου. quoB de Hlis escis delrimenta supplela sint ? Jam ιία-
(61) Μόναδέ. Legendum videtur μόνην δέ. que aiiqua paulo ante prwmi$i qtuv ad istum quoque
9
(82) Κατά συγχώρησιν. Bigot. παρά συγχώρησιν. nodum solvendum valere debebunt. (Juidquid enim
Eideia diflicullaii ab incredulis objectac S. Aiigiisti- carnium exhausit fame$, utique in aura» est exhala-
nus non eodem modo, ac Atbenagoras, respondci; tum; unde diximus omnipotentem Detim posse revor
sic enim habet lib. x x n De civ. Dei n. 20 : Unde t
care quod fugit. Reddelur ergo caro ilta homini m
jam etiam quccslio illa solvenda e$t, qum dificilior quo esse caro humana primitus caspit. Ab illo quippt
videlur caleris, ubi qucerilur, cum caro morlui homi- altero lanquam mutuo sumpla depulanda e*t : qutc
nis etiam alterius fit viventii caro, cui potius eorum sicut w$ alienum ei redhibenda e$t unde sumpta esi.
9
in resurrectione reddatur; si enim quispiam confe- Suavero t//t,quem (ames exinanierat, abeo,qui poteni
ctus fame atque compulsus vescatur cadaveribus /<o- etiam exhalala revocare* reddetur. Quamvis, eUi om-
tninum, quod malum aliquotie$ accidisse et velus le- nibns peristel modis, nec ulla ejus materies in w/it*
itatur hisioria et nostrorumtemporum infelicia cxpe- natura latebris remamisset, unde veltet eam repara*
rimenta docuerunt; num quistfuam veridica ralione ret Omnipotens.
eontendet, totum digestum fut$$e per imos meatus, (63) Πρός τροφήν. Bigot. πρδς τρυφήν.
nihii inde in ejus carnem mutalum atque conversum, (64) τον αντον, Claroni. %. έκ ταύτού^
eum ifna momes, qncc fnh et non e$t sati$ Mlcet t
9*9 ΠΕ RESURRECTIONE MORTUORUM. 990
α^οτιτώντήφΟσ£ΐο^γκεχωρημένϋ)ν,κα\τούςγβτά Α carnee hominum hominibus ad veacenduai de&lw
τοιαύτα λέγειν τολμώντας., τοίς τών φιλτάτων έντ^υ- natas esse, nihil velabit quominus sese invicem
φ$ν σώμασιν ώς οίκειοτέροις, ή κα\ τους εύνουστάτους comedere naturse congruat, velut aliud quid ex iis
σφίσι, τούτοις αύτοίς εστιών* εί δέ τούτο μέν ούδ' qua nalura concessa sunt, et qui talia eflutirq
είπείν ευαγές, τδ δέ σαρκών ανθρώπων Ανθρώπους audent, amicissimorum corporibus ad deliciai
μετασχείν, Ιχθιστόν τι καλ παμμίαρον, καί πάσης epulentur ul ipagis congruentibus, ac eadem amU
έκθέσμου καλ παρά φύσιν βρώσεως ή πράξεως εναγέ cissimis apponant. Sed si id vel dictu impium est,
στερο* · τδ δέ παρά φύσιν ούκ Αν ποτε χωρήσειεν είς homines autem de hominiim carnibus deguslare
τροφήν τοις ταύτης δεομένοις μέρεσι καλ μορίοις (65)* telerrimum quiddam et sceleralissimum est ao
τδ δέ μή χωρούν είς τροφήν ούκ άν ένωθείη τούτοις neiando omni et conlra naluram cibo et facinore
& μηδέ τρέφειν πέφυκεν' ουδέ τά τών ανθρώπων delesiabilius; deinde vero si quod conlra naturam
σώματα συγκριθεί η ποτ' άν τοίς όμοίοις σώμασιν * est minquam membris et panibus alimento egen-
οΤς έστιν είς τροφήν παρά φύσιν, κάν πολλάκις διά tibus in alimenlum cesserit; quod auteni in atf-
τής τούτων Γη γαστρδς, κατά τινα πικροτάτην συμ- roentum non cedit, nequaquam cum i i s , quse noo.
φοράν (66)* αποχωρούντα δέ τής θρεπτικής δυνά-< potest nutrire, coaluerit; nunquam sane borainum
μεως, καλ σκιδνάμενα πρδς εκείνα πάλιν έζ ών τήν. R corpora cum similibus sui corporibus, quibus buq
1
πρώτην ίσχε σύστασιν, ένούται μέν τούτοις έφ δσον. alimentum contra nalurajn est, coaluerint, quamvis
άν έκαστον τύχη χρόνον * εκείθεν δέ διακριθέντα πάλιν saepe per eorum corpora perlranseant acerbissima
σοφία κα\ δυνάμει τού πάσαν ζώου φύσιν σύν ταίς οίκεί- aiiqua calamitate ; s$d remota^ a nutriendi facultate
αιςδυνάμεσι συγκρίναντος, ένούται προσφυώς έκαστον et intcr eas universi partes dissipata, unde primum
έκάστω, κάν πυρλ καυθή, κάν ύδατι κατασαπή, κάν ortum babuerunt, cum illia junguitlur, quantuin
ύπδ θηρίων ή τών επιτυχόντων ζώο)ν καταδαπανηθή, cuique obligeril temporis; inde autem rursus se-
κάν τοΰ παντδς σώματος έκκοπέν, προΙιαλυθή τών parata illius gapientia et polestaie, qui animalis,
ίλλων μερών * ένωθέντα δέ πάλιν άλλήλοις, τήν αυτήν cujusque naturam propriis facullalibus inslruxit e\
Γσχει χώραν πρδς τήν τοΰ αύτοΰ σώματος άρμονίαν temperavit, secura invicem convenienti raiione
τε κα\ σύστασιν, καλ τήν τοΰ νεκρωθέντος ή κα\ coeunt, sive igne eucceasa, sivc aquis putrefacla,
πάντη διαλυθέντος άνάστασιν κα\ ζωήν. Τα,ΰτα μέν sive a feris aut quibuslibet animalibus consumpia,
ουν έπ\ πλείον μηκύνειν ούκ εύκαιρον δμολογουμένην fuerint, sive pars aliqua a loto corpore avulsa anto
γάρ έχει τήν έπίκρισιν, τοίς γε μή μιξοθήροις. cseleras dissoluta s i l ; secum aulem invicem mrsus
coagmentata, eumdem occupant locum ad apiam ejusdem corporis compositionem et consiilutionem,
e r a l
et i l l i u s , quod mortuum aat etiam omnino dissolulum 3 2 2 » resurrectioncm et vitam. Haic
autem pluribus persequi miniroe opportunum est; conlessum enim babent judicium, saltem apud eos
qui non sunl semibelluae.
9. Πολλών δέ δντων τών είς τήν προκειμένη ν έξέ- 0 * 9 . Breviter refellitur argutnentum ex figulis peti-
τασιν χρησιμωτέρων, παραιτούμαι δή νΰν τούς κα- tum. — Cum aulem roulta sint ad propositain
ταφεύγοντας έπλ τ\ τών ανθρώπων έργα, καλ τούς quaestiouem utiliora, audilos impraesenliarum eoa
τούτων δημιουργούς ανθρώπους, οί τά συντριβέντα nolim, qui ad humana opera confugiunt, el a4
τών έργων, ή χρόνω παλαιωθέντα, ή καλ άλλως δια- opifices bomines, a quibus opera sua, si contrila,
φθαρέντα καινουργείν άδυνατούσιν είτα έξ ομοίου aul die labefaciata aut alia fucrint ratione corrupta,
τοίς κεραμεΰσι καλτέκτοσι δεικνύναι πειρωμένους, renovari non possunt; deinde ex tigulorum et fa-
τδ καλ τδν θεδν μήτ' άν βουληθήναι, μήτε βουληθέντα brorum similltudine demonslrare conantur, neo
δυνηθήναι νεκρωθέν ή καλ διαλυθέν άναστήσαι σώμα· Deum velle, nec, si velit, iporluum aut ctiam disso-r
καλ μή λογιζόμενους δτι διά τούτων τοίς χειρίστοις lulum corpus exsuscitare posse. In quo non videnl
έξυβριζουσιν είς θεδν, συνεξισοΰντες τών πάντη διε- eese gravissimam Deo contumeliam facere, dum
(65) Καϊ μορίοις. Reg. 2, ctim anliquioribus edi- rium et scojerotum appellat, ut probet naturae con-
tionibus, καλ χωρίοις, cujus scriplura! vilium displi-trarium esse, nec in genuinum alioientum posso
cuit Stephano. converti; quod quideru non minus fcrit eos qui noq
(66) Κατά τινα πικροτάτην σνμφοράν. Rechcm- occiderunl, quaiu qui boc facinus patrarunt. Pre-
bergius Alhenagore verbis confirmat Pufendoriii D lcrea n. 7, eos qui imprudenles de hiimana carne
senlentiam, nimirum : Ei&i cartiibus hominum te- gustaverint, distinguit ab iis, qui scientes boc com-
mere occisorum vesci, semper nefas apud gentes mo- miltunt, quanquani inopia aut tnsaniaadducli. Postre-
ratiores habiium e$t, tamen in summa fatne et defi- mos semibelluas esee pronunlial, nullo inler eos qui
cieniibus ,α/ιι* nutrimentis licere eliatn carnibus occidcrunt aut non occiderunl deleclu ac discrimine
kominum α nobis non cietorum vesci, ac miserandum adhibito. His crgo verbis : Quamvis saye per eorum
quidem illum cibum esse, nefarium vero dici non corpora pertrarueant acerbUsima aliqua calamitate,
posse. Huic senlenliae patrocinium ab Athenagora non exciisatur facinus edentiuin carneni bumanam ;
iinmerito petitur. Paulo ante dicebat: Homines de sed generatim designantur omnes quibuscunque id
kominum carnibus deguttare ieterrimum quiddam ac evenit, sive imprudentibus, sive scientibus, sive
sceleratisiimum e$$e, ac nefando omni el contra na- occiderint, sive non. Eadem calamilatis voce pariier
turam cibo el [acinore (Utestabilius. Nec dicas eos coniprebendit n. 2, quidquid in hoz genere ait(
excipi qui non occiderunt. Parvi enim id intererat alicno scelere deceptis, aut faioe vel ins^nia IQCH
ad propositum Aibenagorae. CjbuiQ ejqsoiodi n^fa- âtis contiîsse narratqr,
991 ATHENAGORiE PHILOSOPHI CHRISTIAM 992
nibil discriminis ponunt inler rerum disjtinctissi- Α ατηκότων τάς δυνάμεις, μάλλον δε καλ τών ταύταις
maruni facullates, vel potius inler eorum qui illis χρωμένων τάς ουσίας (67) καλ τά τεχνητά τοίς φυ
utuntur, naiuras, ac intcr ea quae arte et ea quae σικούς. Περλ μέν ούν τούτων σπουδάζειν ούκ άνεπι-
natura contincnlur. In hsec igitur studium iusu- τίμητον. 'Ηλίθιον γάρ ώς αληθώς τδ τοις έπιπολαίοις
mere, reprehensione non caret. Stolidum enim καλ ματαίοις αντίλεγε ι ν * μακρψ γε μήν ενδοξότερο ν
omnino est levia et inania refellere. Multo aulem καλ πάντων άληθέστατον τδ φήσαι τδ παρά άνθρώποις
probabilius dictu est, ac longe omnium verissimuni, αδύνατον παρά θεώ δυνατόν. Εί δέ δι' αυτών τούτων
quod apud bomines fleri non potest, id a Deo posse ώς ένδοξων καλ διά πάντων τών μικρώ πρόσθεν έξη-
fieri. Quod si perhaec ipsa, utprobabilia, et per ea, ταβμένων δείκνυσιν δ λόγος δυνατδν, εύδηλον ώς ούκ
quae supra indagavimus, rem posse fieri ralio de- αδύνατον. Άλλά μήν ούδ' άβούλητον.
monstrat, liquel alienam non esse a Dei potestale.
lmo nec a voluntate aliena est.
10. Si resurrectionem Deus velle non posset, vel quia 10. Τδ γάρ άβούλητον, ή ώς άδικον, αύτψ έστιν
injusta, vel quia Deo indigna; neutrum dici potest.— άβούλητον, ή ώς άνάξιον. Καλ πάλιν τδ άδικον ή περλ
Quod in Dei voluntatem non cadit, vel ideo non ca~ αύτδν θεωρείται τδν άναστησόμενον, ή περλ άλλον
ditquod injustum sil, vel quod indignum. Rursus id Β τινά παρ' αυτόν. Άλλ' δτι μέν ούδελς αδικείται τών
quod injuslum est, vel circa eum qui resurrecturus έξωθεν καλ τών έν τοίς ούσιν αριθμούμένων, πρόδη-
est speclalur, vel circaalium abeo. Porro nulli ex- λον. Ούτε γάρ αί νοηταλ φύσεις έκ τής τών ανθρώ
ternae rei, quae quidem in rerum natura mimeretur, πων αναστάσεως άδικηθείεν άν (ουδέ γάρ έμπόδιόν
injuriam fieri perspicuum est. Nam nec spiritalibus τι ταύταις πρδς τδ εΐναι, ού βλάβος, ούχ ύβρις ή τών
naluris noceat hominum resurrectio (neque enhn ανθρώπων άνάστασις)· ού μήν ουδέ τών αλόγων ή
illis iiDpedimcnto esl, quo sint minus, aut damnum φύσις, ουδέ τών άψυχων (68)' ουδέ γάρ έσται μετά
et injuriam infert hominum resurrectio) nec etiara τήν άνάστασιν · περλ δέ τδ μή δν ουδέν άδικον. ΕΙ δέ
brutorum et inanimorum nature. Haec enim post καλ είναί τι ύποθοίτο διαπαντδς, ούκ άν άδικηθείη
resurrectionem non erunt. Quod autem non exsi- ταΰτα, τών ανθρωπίνων σωμάτων άνανεωθέντων. Εί
stii, injuriam non accipit. Sed fac eemper futura; γάρ, ύπείκοντα νύν τή φύσει τών ανθρώπων καλ ταίς
nec sic quidcm ullam accipient injuriaro, hoimnum τούτων χρείαις βντων ενδεών, ύπό τε ζυγδν ήγμένα
corporibus renovatis. Nam si nunc hominum na- καλ δουλείαν παντοίαν, ουδέν αδικείται · πολύ μάλλον,
lorse eorumque usui, duna adhuc egeui sunt, obse- άφθαρτων καλ άνενδεών γενομένων, καλ μηκέτι δεο-
quentia ac sub jugum el servilutem omnem missa, Q μένων τής τούτων χρείας, έλευθερωθέντα δέ πάσης
nullani accipiunt injuriam : raulto magis ,iisdem bo δουλείας, ούκ άδικηθήσεται. Όύδέ γάρ, εί φωνής μ ε τ -
minibus exlra perpessionem et indigeiiliam omnem ε εν
· Χ > ή'ιάσαντο άν τδν δημιουργδν ώς παρά τ ^
poeitis, nec jam ejusmodi rcrum usu iridigentibus, δίκαιον έλαττούμενα τών ανθρώπων, δτι μή τής αυτής
liberata omni servitule , nihil accipient injuria?. τούτοις τέτυχεν αναστάσεως. Ov γάρ ή φύσις ούχ
r
Neque enim, si voce inslrucla essenl, Crealorem Γση, τούτοις ουδέ τδ τέλος ίσον δ δίκαιος επιμετρεί.
incusarent, quod immerito infra horaines, non Χωρλς δέ τούτων, παρ' οίς ουδεμία (69) τού δικαίου
eamdem ac illi rcsurrectionem sortita, collocentur. κρίσις, ουδέ μέμψις αδικίας. Ού μήν ουδέ εκείνο
Quorum enini uatura non est sequalis, neque eliaoi iie φήσαι δυνατδν, ώς περλ αύτδν θεο^είταί τις αδικία
fiaem aequalem is qui sequus est constiiuil. PraHerea τδν άνιστάμενον άνθρωπον. Έ σ τ ι μέν γάρ ούτος έ χ
apud quos nulla justiliie nolio, ncque etiam ulla ob ψυχής καλ σώματος· ούτε δέ είς ψυχήν, ούτε είς σώμα
injusliliam querela. Neque eliam illud dici potest δέχεται τήν άδικίαν. Ούτε γάρ τήν ψυχήν άδικείσθαι
injusiiliam aliquam circa bominem reviviscentem φήσει τις σωφρόνων, δτι λήσεταί γε ταύτη συνεκ-
spectari. Cum enim conslet ex anima et corpore, βάλλων καλ τήν παρούσαν ζωήν. Εί γάρ νύν έν φθαρτύι
nec in animam nec iu corpus injuriam accipit. καλ παθητψ κατοικούσα σώματι, μηδέν ήδίκηται,
Neque enim quisquam esl q u i , si sapiat, inju- D πολύ μάλλον, άφθάρτψ καλ άπαθεί συζώσα, ούκ άδι-
riam dicat anima) fieri; sic enim imprudens una κηθήσεται. Άλλ' ουδέ τδ σώμα αδικείται τι. ΕΙ γ ά ρ
cum resurreclione vitam quoque praesenlem exclu- νύν φθαρτδν άφθάρτψ συνδν , ούκ αδικείται (70),
dat. Nani si nunc in curpore corrupiioni et perpes- δήλον, δτι ούδ' άφθαρτον άφθάρτψ συνδν άδικηθήσε
gioni obnoxio babilans nihil patitur 3 2 3 «njuriae; ται. Ού μήν ούδ' εκείνο φαίη τις άν, ώς άνάξιον έργον
multo minus palielur cum eodem corrupiionis c l πως θεού , τδ διαλυθέν άναστήσαι σώμα καλ συνα-
perpcssionis experte conjuncla. Neque etiam cor- γαγεϊν. ΕΙ γάρ τδ χείρον ούκ άνάξιον, τοΰτ' έστι τδ
pori quidquam fit injuriae. Nam si nunc, cum eit φθαρτδν ποιήσαι σώμα καλ παθητόν πολύ μάλλον
(67) Τάς ουσίας. Iia uleraue Reg. et Clarom. νΰν φθαρτδν άφθάρτψ συνδν, ούδ' άφθάρτψ άδικηθή
Editi ταίς ούσίαις. Mox probabilia inlellige ea quae σεται. Si nunc corruptibile incorrupiibHi animce cow-
certo piobantur. jiinctum est, neque eliam incorrupiione Ivdetur.fion
(68) Τών άψύχοίν. Bigot. τών έμψυχων. displicel haec sententia, scd plmior c l accuralior
(69) Ουδεμία. Sic Reg. 1 el 3, ct Bigot. Editi ουδέ codicum mss. sensus. Ad orani codicis utriusque
τοΰ δικαίου μία. Regii legilur: Εί γάρ νύν φθαρτώ συνδν ούκ αδι
(70) Ούκ αδικείται. Hunc locum ita restiluimus, κείται, δήλον δτι ούδ' άφθάρτψ συνον ούκ άδικηθήσε·*.
ut habctur in Reg. δ ei CUrom. 2. E d i l i ; Εί γάρ τ α · . Μοι idem Regius, έργον τού θεού.
993 DE RESURRECTIONE MORTUORUM. 994
τδ κρείττον ούχ άνάξιον, δπερ έστλν άφθαρτον χα\ Α corniplioni obnoxium, cum incorrupto conjunctuui
απαθές. ηοη laeditur; perspicuum est laesum non i r i , si
incorruptum cura incorrupto conjungatur. Ncque id quisquam dixerit indignnm Deo csse, dissolulum
corpus exsuscilare el colligere. Nam si deterius, id est oorruptioni et perpessioni obnoxium corpus
facere indignumeo non fuil : multo magis praeslanlins faceie, id est a corruplione et perpessione
iromuiie, indignum non erit.
11. ΕΙ δέ διά τών χατά φύσιν πρώτων καλ τών τούτοις 11. Ulilitas adhibitce melhodu Resurreclionis tri-
επομένων δέδεικται τών έξητασμένων έκαστον, εύδη- plex argumentum. — Quod si tum per ea quae na-
λον δτι και δυνατδν καλ βουλητδν καλ άξιον τού δη- tura priina sunl, tum per ea quae ex bis conse-
.μιουργήσαντος έργον ή τών διαλυθέντων σωμάτων quuntur, unumquodque eorum, quae in quaeslionera
άνάστασις. Διά γάρ τούτων έδειχθη ψεύδος τδ τούτοις venerunt, demonstratura est, perspicuum est cor-
άντικείμενον και τδ τών άπιστουντων παράλογον. Τί porum dissoluiorum resurrectionem opus esse
γάρ δει λέγειν περλ τής έκαστου τών πρδς έκαστον (71) ejusmodi, quod Deus elfacere possit el velle, quod-
αντιστροφής κα>. τής πρδς άλληλα συνάφειας; εΓγε que eo dignum sit. Ex his enim convictum est con-
δει καλ συνάφειαν είπείν , ώς έτερότητί τινι κε- trariae opinionis mendacium, et absurda incredulo-
χωρισμένων, ούχλ δέ καλ τδ δυνατδν λέγειν βουλή- Β rum ratiocinatio. Quid enim atlinet de alterius cum
τδν (72), καλ τδ τ φ θεψ βουλητδν, πάντως είναι δυ allero conversione et mutua cobaerentia dicere 1 Si
νατδν, καί κατά τήν τού βουληθέντος άξίαν. Κα\ δτι lamen cohaerenliam dicere oporlet, quasi aliqua
μέν έτερος ό περλ τής αληθείας λόγος, έτερος δέ δ dissiinilitudine discrepent, ac non pottus quod Deus
υπέρ τής αληθείας, εΓρηται διά τών προλαβδντων με facere potest, id euni velle posse dicendnm, et
τρίως (73), οΤς τε διενήνοχεν έκάτερος κα\ πότε καλ quod vclle potest, id posse facere, idqueeo dignura
πρδς τίνας έχει τδ χρησιμον. Κωλύει δέ Γσως ουδέν, esse. Alque aliam quidem esse disputationem de
τής τε κοινής ασφαλείας ένεκεν καλ τής τών είρημέ Yerilatc, aliam pro veritate, et in quo positum sit
νων πρδς τά λειπόμενα συναφείας, άπ' αυτών τούτων utriusquc discrimen, et quibus in locis etapudquos
καλ τών τούτοις προσηκόντων πάλιν ποιήσασθαι τήν ulililas, satis mullis supra deinonstravimus. Nihil
Αρχήν.Προσήκε δέ τψ μέν τδ πρωτεύειν κατά φύσιν, τψ aulem velat quominus communis securitatis, ei
δέ δορυφορείν (74) τδν πρώτον, όδοποιειν τε, καλ προ- eorum quse diximus cum iis quae dicentur cohae-
ανείργειν πάν δπόσον έμποδών καλ πρόσαντες. Ό renlise causa, rursus ab bis ipsis eorumque adjtin-
μέν γάρ περλ τής αληθείας λόγος, αναγκαίος ών π ά - ctis inilium facianius. Atque alteri quidem natura
σιν άνθρώποις πρδς άσφάλειαν καλ σωτηρίαν, πρω- Q convenil principatum tenere; alteri autem primam
τοστατείκαλ τή φύσει καλτή τάξει καί τή χρεία · τή instar salellilis comitari, viam stcrnere, et ante
φύσει μέν, ώς τήν τών πραγμάτων γνώσιν παρεχό quidquid incommodum sit aut praruptum remo-
μενος · τή τάξει δέ, ο>ς έν τούτοις καλ άμα τούτοις vere. Nam qui de verilate sermo instituitur, iscum
υπάρχων, ών γίνεται μηνυτής · τή χρεία δέ, ώς τής omnibus bominibus ad securitatem et salutero ne-
ασφαλείας καλ τής σωτηρίας τοΤς γινώσκουσι γινόμε cessarius sit, el natura cst et ordine et utilitalc
νος πρόξενος. Ό δ* υπέρ τής αληθείας φύσει τε καλ princeps. Natura quidem, ut rerum cognitionero
δυνάμει καταδεέστερος. "Ελαττον γάρ τδ ψεύδος έλέγ- afferens ; ordine, ut in illis et simul cum illis exsis-
χειν τοΰ τήν άλήθειαν κρατύνειν · καλ τάξει δεύτε tens, quorum est index et monstralor; utilitate, ut
ρον · κατά γάρ τών ψευδοδοξούντων έχει τήν ίσχύν · securilalis et salulis iis, a quibus cognoscitur, ee-
ψευδοδοξία δέ έξ έπισποράς έπεφύη καλ παραφθοράς. questcr. Qui autem pro verilate suscipitur, nalura
Άλλά δή κα\ τούτων ούτως εχόντων, προτάττεται etpolestate inferior est; minus est enim menda-
πολλάκις καλ γίνεταί ποτε χρειωδέστερος, ώς άναι- cium arguere quam verilatem conflrmare. E s l
ρών καλ προκαθαίρων (75) τήν ενοχλούσαν τισιν etiam ordine poslerior ; vim enim suam dcpromit
άπιστίαν και τοίς άρτι προσιούσι τήν άμφιβολίαν ή adversus eos qui falsis opinionibus delinentur. F a l -
ψευδοδοξίαν. Καλ πρδς έν μέν έκάτερος αναφέρεται D sa aulem opinio ex superjecto semine et corru-
τέλος (είς γάρ τήν εύσέβειαν έχει τήν άναφοράν δ τε piione orta est. Sed tamen quamvis baec ita se taa-
τδ ψεύδος έλεγχων καλ ό τήν άλήθειαν κρατύνων), ού beant, saepe praeniiltitur, filque interdum utilior ;
μήν καλ καθάπαξ έν είσιν, άλλ* δ μέν αναγκαίος, ώς quippe cum eruat et ante expurget obstrepentem
e t
έφην, πάσι τοίς πιστεύουσι, καλ τοίς τής αληθείας nonnullis incredulitatem 3 2 4 ineidenlem iie,
(71) Των χρός έκαστον. Vel delendum illud pretes reddiderant, utcunque; sed idem est ac satis,
τών, vel, ut coujicit Oxonicnsis edilor, legendum vel etiam abunde. Basilius hac voce vebemeniera
αυτών. animi sui inoerorcm exprimit in epistola 217, ubl
(72) Τό δυνατόν Λέγειν βουΛητόν. Non id dicit aduotalio consuli polest. Mox codex Anglicanus κωλύ
Atbenagoras, quod euni dixisse opinaius est Peia- σει.
Tius,quidquidDeus poiest,ideum vellc ;sed illud βου (74) Αορυφορεΐν. Bigot. et Anglic. pra?mittunt
λητδν idem valel ac, ut iia dicani, vellibile, neque articulum τό. Paulo anle idem Bigoi. et Claroni. 1
id d«*signat quod Deus aclu vult, eed quod vellc po- babent προσήκες.
test. Vide Praafal. ί75) Προκαθαίρων. Bigot. et Reg. 3, προδιακα-
(73) Μετρίως. Hoc adverbium non idem valel θαίρων.
hoc loco ac mcdiocriler, sive, ul Albenagore inter-
995 ATHENAGORiG PHILOSOPHICHRI8TIANI 996
qui recentet accessere, dubitationem et falsara opi- Α καλ τής Ιδίας (76) σωτηρίας φροντίζονσΐν · δ δ* Ιστιν
tiionem. Alque ad eumdem quidem uterqae sermo δτε χαί τισι χα\ προς τινας γίνεται χρειωδέστερος.
flnem referatar (ad pietatem enim refertur tum Καλ ταΰτα μεν ήμίν χεφαλαιωδως προειρήσθω πρδς
qui mendacium arguit, tum qui reritatem contir- ύπόμνησιν τών ήδη λεχθέντων. Ίτέον δέ έπλ τδ προ*
mat), non taraen omnino unum et idem sunt. Sed χείμενον, καλ δειχτέον Αληθή τδν περλ τής Αναστά
hic necessarius, ut dixi, omnibus credenlibus ac σεως λόγον, άπό τέ τής αίτίας αυτής, καθ' ήν καλ δι'
verilalis et salutis suae curam gereotibus: iste i n - ήν ό πρώτος γέγονεν άνθρωπος οί τε μετ* έχείνον
terdum nonnullis et adversus nonnullos fructuosior. (είχαλ μή κατά τδν δμοιον γεγόνασι τρόπον), άπό τε
Atque hac quidem suminatim dicla sint ad recor- τής κοινής πάντων ανθρώπων, ώς ανθρώπων, φύσε
dationem supcriorum. Veniendum autem ad propo- ως · έτι δέ άπδ τής τοΰ ποιήσαντος έπϊ τούτοις κρί
situm ac demongtrandum veram esse de resurre- σεως, καθ' δσον έκαστος έζησε χ(κ5νον, καλ καθ' οΟς
ctione doclrinam, tum ex ipsa illa causa secundura έπολιτεύσατο νόμους* ήν ούκ άν τις άμφισβητήσειεν
quam et propter quam primug homo conditus esi, είναι δικαίαν.
ejusque posteri, eisi eodem modo condili non fuerunt; lum ex communi omnium bominum, quale-
nua horainum, natura; tara eiiam ex futuro creatoris de bominibus judicio, ad tolum illorum titie
lempus atque ad vivendi rationem accommodato, quod quidem justum esse nemo dubUaverit.
14. Homo non ad u$um alterius creatus. Quare Β **· " Ε ™ δέ δ μέν άπδ τής αίτίας λόγος, έάν έπ*
σκοπώ μεν πότερον απλώς καί μάτην γέγονεν άνθρω
ptrire ηοη polesl. Ratio ex causa deducitur, si
πος, ή τινδς ένεκεν * εί δέ τινδς ένεκεν» πότερον έπλ
coQgideremug, ttirum temereet frustra factus bomo
τοΰτο γενόμενον αύτδ (77) τδ ζήν καλ διαμένειν καθ'
fueril, an aliquamob causam. Si quam ob caugam,
ήν έγένετο φύσιν, ή διά χρείαν τινός. Εί δέ κατά
utrum ad boc ipsuin ut vivat el in qua factus est
χρείαν, ήτοι τήν αύτοΰ τοΰ ποιήσαντος, ή άλλου τινδς
ualura perseveret, an ad usum alterius. Si ad usum
τών αύτφ προσηκόντων καλ πλείονος φροντίδος ήξιω-
ailerius, Vel ad ipsiug creatoris, vel ad alierius cti-
μένων. "Ο δή καλ κοινότερον σκοποΰντες, εύρίσκομεν,
juspiam eorum qui ad Deuro pertinent, et majori
δτι πάς ευ φρονών καλ λογική κρίσει πρδς τδ ποιείν
cura ab eo dignantur. Quod quidem eliatn duni
τι κινούμενος, ουδέν ών κατά πρόθεσιν ενεργεί, ποιεί
latius coDsideramus, reperiuius, quicunque meniis
μάτην · άλλ' ήτοι τής Ιδίας ένεκεν χρήσεως, ή διά
compo* sit et raiiouis judicio ad aliquid faciendum
χρείαν άλλου τινδς ών πεφρόντικεν * ή δι' αύτδ τδ .γι
raoveatur, nibil euiu ex iliis, quae ex animi propo-
νόμενον, δλκή τινι φυσική καλ στοργή (78) πρδς τήν
silo facit, frustra facere; sed aut ad suos usus, aut
αύτοΰ γένεσιν κινούμενος. Οίον (λεγέσθω γάρ δι' ει
ad oorum, quorum curam gerit, vel propter ipsum
κόνος τινδς, ίνα σαφές γένηται τδ προκείμενον) ά ν -
•pus,
•ione cujusad
et amoreeflectionmnaturaliquadampropen-c
impellilur. Yeluti (utainur enim μ ώ , ν (79) χρε(«ν.
ποιεί δέ βουσλ καλ καμήλοις, ή τοίς άλλοις ζώοις ών
β ρ ω Λ ο ς π ο ι 5 Ϊ ν ο ί χ ο ν ι 1 ) ν δ ί β
quadam eimilitudine, ut perspicuum iiat id quod

έστιν ενδεής, τήν έκάστφ τούτων άρμόζουσαν σκέ-
proponimus) facit quidem bomo ad proprios usus
πην, ούκ ιδίας ένεκεν χρήσεως κατά τδ φα ινόμενον,
domum ; facii auteoi bobus et camelis, caelerisque
άλλά κατά μέν τδ τέλος διά τούτο, κατά δέ τ δ
animalibus, quibus opus habei, conveniens cuique προσεχές διά τήν τσ.3των ών πεφρόντικεν έ π ι -
teclum, non ad proprium suum usum si gpecies μέλειαν. Ποιείται δέ καλ παίδας (80), ούτε διά χρείαν
atiendatur; sin autem iiuia, ob hanc quidem causam, Ιδίαν, ούτε δι* έτερον τι τών αύτφ προσηκόντυ/ν,
sed proxime ob eorom siudium, quorum cura tan- άλλ' έπλ τψ είναί τε καλ διαμένειν καθ' δσον οίον τ ε ,
gitur. Procreat autem liberos nou ad suos aut suo- τούς ύπ' αύτοΰ γεννωμένους (81), τή τών παίδων καλ
rum usue; sed ut siut et, quandiu fieri poterit,per- τών έκγόνων διαδοχή τήν έαυτοΰ τελευτήν παραμυ
severent bomineg ex ipso geniii, liberorum el ne- θού μένος, καλ ταύτη τδ θνητδν άπαθανατίζειν οίόμενος.
potum successione solatium mortis euse adhibens, Άλλά ταΰτα μέν ύπδ τούτων. Ό μέντοι Θεδς οΰτ' Αν
alque boc modo quod roortale est immortale efle- μάτην έποίησε τδν άνθρωπον (έστι γάρ σοφός* ουδέν
ciurum 86 sperans. Alque haec quidem ab bomimbug. δέ σοφίας έργον μάταιον)* ούτε διά χρείαν Ιδίαν *
ϋ
Deus autem nec frugtra bominem fecit; est enim *
π α ν τ ) ς ροσδεής · τ φ δέ μηδενδς δεομέ-
γ ά ρ i 8 t l v αΛ
aapioDg, nullum autein gapientiae opus inutile; nec νφ τδ παράπαν ουδέν τών (82) ύπ* αύτοΰ γενομένοιν
ad proprium suum uwim; nulla enim re indigel ; συντελέσειεν άν είς χρείαν ίδίαν. Άλλ' ουδέ διά τινα
qui autem nulla omnino re indigel, sua ei opera τών ύφ' αύτοΰ γενομένων έργων έποίησε τδν άνθρω
uihil ad proprium usura ailulerinl. Sed nec ob ali- πον. Ουδέν γάρ τών λόγφ καλ κρίσει χ ρω μένων ούτε
quam reram a se creatarum bominem condidit.Nibil τών μειζόνων ούτε τών καταδεεστέρων γέγονεν ή γίνε
eniro ex eis quae ralione et judicio utuntur, ad ται πρδς· έτερου χρείαν, άλλά διά τήν ίδίαν αυτών
alteriua give superiorig, eive inferioris usum crea- τών γενομένων ζωήν τε καλ διαμονή ν. Ουδέ γ ά ρ ό
J 76)7o7oc. Deestin Reg. 3.

77) Αυτό. Hanc vocem addidi ex 1 et 2 Regio
lice. Terlius babet αύτδν ζήν,
(78) Φυσική καϊ στοργή. Reg. 5, καλ φυσική
S
80) Καϊ χαιδας.
81) Γεννωμένους.
Deegt particula in cod. A n g l .
Uterque Clarom. γενομένους.
82) Ουδέν τών. In Reg. 3, inter has voces ap-
ponitur parlicula άν, quae in aliig codicibag mss. et
edilis paulo post legitur.
îj? Ίδίαν. Reg. 3, οίκείαν.
997 D E RESURRECTIONE MORTUORUM. 998
λ δ > ς ευρίσκει τινά χρείαν της τών ανθρώπων γενέ- Α lum est aut creatur, sed ad propriam eorura,
σεως αίτίαν * τών μεν αθανάτων άνενδεών δντων χαί 8 2 5 Φ " creantur, vitam el perpeluilatem. Neque
μηδεμιάς μηδαμώς παρ' ανθρώπων συντέλειας πρδς enim ratio usum ullum reperii, qui causa sit bo-
τδ είναι δεομένων * τών δε αλόγων αρχομένων κατά minum generationis; quippe cum ii.qui immorlales
φύσιν Χαλ τάς πρδς δ πέφυκεν έκαστον χρείας άν sunt exlra indigenliam omnem positi sint, nec ullo
θρωπο ι ς άποπληρούντων, άλλ' ού τούτοις (85) χ'ρήσθαϊ egeanl hominum subsidio ut exsistant; belluae au-
πεφυκότων. θέμις γάρ ούτε ήν ούτε έστλ, τδ άρχον tem natura subjectae sint, et ad quos quaeque usus
καλ ήγεμονοΰν ύπάγειν είς χρήσιν τοις έλάττοσιν, ή institulae sunl» eos hominibus exbibeant, nequa-
τδ λογικδν ύποτάττειν άλόγοις, ούσι πρδς τδ άρχειν quam auleni ila comparat» sint, u l hominibue
άνεπιτηδείοις. Ούκοΰν, εί μήτε άναιτίως καλ μάτην utantur. Neque enim fas e$4 aut fuit, id quod im-
γέγονεν άνθρωπος (ουδέν γάρ τών ύπδ θεού (84) γε perat et principatum tenel, ad usum inferioruin
νομένων μάταιον, κατά γε τήν τού ποιήσαντος γνιί*· dejicere* et quod ratione utilur, rebus raiionia
μην) μήτε χρείας Ινεκεν αυτού τού ποιήσαντος, ή expertibus, miniuae apiis ad impeiandum, subniii-
άλλου (85) τινδς τών ύπδ θεού γενομένων ποιημά lere. Quamobrem si nec eine causa, nec frustra
των · εύδηλον, δτι κατά μέν τδν πρώτον καλ κοινότε- creatus est bomo (nihil enim iiiter divina opera in-
pov λόγον, δι' έαυτδν καλ τήν έπλ πάσης τήςδημιουρ^ Β utile, quaulum ad aucloris coneilium spectat),ncc
γίας θεωρού μένην αγαθότητα καλ σοφία ν έποίησεν ό ad ipsius crealoris usum, nec ad alteriug cujus-
θεδς τδν άνθρωπον · κατά δέ τδν προσεχέστερον τοις piam rei ab ipso condila?; liquet Deum, si prima
γενομένοις λόγον, διά τήν αυτών τών γενομένων ζωήν, et lalius patens consideretur raiio, propter seipsum
ούκ έπλ μικρδν έξαπτομένην, είτα παντελώς σβεννυ- et elucentem in omnibus ipsius operibus bonitalem
μένην (86). Έρπετοις γάρ, οΐμαι, καί πτηνοΤς καλ et sapientiam adductum fuisse, ut hominera face-
νηκτοίς , ή καλ κοινότερον είπείν, πάσι τοίς άλόγοις, ret; si vero propior et ipsis bominibus crealis i n -
τήν τοιαύτην ζωήν απένειμε θεός · τοίς δέ αύτδν έν terior ratio spectetur, propter ipsorum vitam, q w
έαυτοΤς άγαλματοφορούσι τδν ποιητήν, νούν τε συν- quidem non ad breve aHquod tempus succendenda,
επιφερομένοις (87), καλ λογικής κρίσεως μεμοιρα- ac postea omnino exstinguenda sit. Repttlibos tnim
μένοις, τήν είς άελ διαμονή ν άπεκλήρωσεν ό ποιητής, et volatilibus et naialilibus, et, ut latias pateat qtiod
Τνα γινώσκοντες τδν εαυτών ποιητήν, καλ τήν τούτου d i c o , omnibus bellui? ejusmodi vitam allribuit
δύναμίν τε καλ σοφίαν, νόμω τέ συνεπόμενοι καλ Deus. Qui vero ipsius Crealoris simulacrum in ee
δ ί κ η , τούτοις (88) συνδλαιωνίζωσίν άπόνως οΤς τήν ipsis ferimt, ac mente prsedili etralionie judicium
προλαβούσαν έκράτυναν ζ ω ή ν , καίπερ έν φθαρτοίς sortiti sunt, iis perpetuitaiem deapondit et deeli-
καλ γηΐνοις δντες σώμασιν. Όπόσα μέν γάρ άλλου navit Creator, ui auciorem euum ejueque poten-
του χάριν γέγονεν, παυσαμένων εκείνων ών ένεκεν tiam et sapienliam cognoecentes, ac legi et justili»
γέγονε , παύσεται είκότως καλ αυτά τά γενόμενα τοΰ obsequentes, perpeluo in iis cKra ullum laborera
είναι, καλ ούκ άν διαμένοι μάτην (ώς άν μηδεμίαν permaneant, quibus anteactain vilam, quamvis in
έν τοίς ύπδ θεου γένομένοις τού ματαίου χώραν tcrrenis essent et corruptioni obnoxiis corporibtie,
έχοντος) · τά γε μήν δι* αύτδ τδ είναι καλ ζωήν καθ forliter toleraverunt. Quaecunque enim allerins
ώς πέφυκε γενόμενα, ώς άύτής τής αίτίας τή φύ causa condila sunt, iHts quorum causa condiia sunt
σει συνειλημμένης, κάλ κατ' αύτδ μόνον τδ είναι non jam exstantibus, merito ei ipsa esse desinent,
θεωρούμενης, ούδεμίαν (89) ουδέποτε δέξαιτ' άν τήν nec frustra perraanserint; propterea quod inter d i -
τδ είναι παντελώς άφανίζουσαν αίτίαν. Ταύτης δέ έν vina opera nibil sit loci rebus inulilibus. Q u » vero
(85) ΆΛΧ ού τούτοις. Legitur in omnibus edi- δ θ ε δ ς , διά τής έξωθεν τού πεποιηκέναι (leg» τδ πε
tis άλλ' ού τών τούτοις. Scd cum articulus τών ποιηκέναι) προσανεπλήρωσεν δυνάμεως, λαθών παρά
aensu prorsus careat, et alia raanu additus fuerit άνθρωπου δ πεποίηκεν (leg. δς πεποίηκεν vei δ π ε -
k i Regio primo, eum expungere non dubilavi. In ποιηκώς) άνθρωπον · και δν είχεν εΐδεν (leg. καλ ούκ
boc aulem codice, quantum adhuc perspici potesl, ήν ε ί π ε ί ν Ειπεν) καλ γέγονεν δ έθέλησεν. Ουδέν δέ
scriplum videtur fuisse prima manu, ούκ άν, quibus D δ μή δύναται θεός · ό πος άρα, δν πεποίηκεν
" • - imperite
deletis, • appositum fuit άλλ' ού τών. δ θ ε δ ς , δι' αύτδν αίρετόν έστιν. Meque enim iilud,
(84) Ύχδ θεού. Bigot. ύπδ τού θεού. propler auod homo factus (ui$$el, facere Oeus po-
(85) Ή άΛΛον. Reg. 3, μή τ ' άλλου. Similis ra- tui$set aliier, nisi homo facius (uissel; sed «t poten
tiocinatio apud Glementem Alexandrinum, qui, post- liam volendo suspensam et reconditam habuittet,
qaam slatuit bominem vel propter se creaium fuisse opus suum per externam poienliam aditnpUvissel, ab
iic probai : Εί δέ ένεκεν τών άλλων ό άνθρωπος homine acctpiens hominis conditor; nec jam dicere
αίρετδν γέτονεν, ούκ άλλην αίτίαν έχει τού ποιείν possemus : Dixit, et factum est quod toluit. Nihil au-
αύτδν ό θ ε δ ς , ή ούκ άνευ αύτοΰ οίου τε δντος , τδν tem est quod non possit Deus. Quart homo, quem
μέν γενέσθαι δημιουργδν άγαθδν, τδν δέ (τούς δέ) είς fecil Deus, re$ e$t per u expetenda. Paedag. lib. ι,
γνώσιν άφικέσθαι θεοΰ. Quod $i propler alios liomo cap. 3.
τη txpeUnda factm fuisset, non aliam Dem habuis-(80) Σβεττυμέτην. Sic tres Regii et Bigot. Edili
ul eausam illius creandi, nisi quod absque illoσυνεισβεννυμένην.
fieri ·
non potuuut, ut Dernt quidem bonus opijex, illi vero (87) Σντεχιφερομέτοις. Reg. 3, έπιφεοομένοις, et
ad Dei coynitionem pervenirent. Id autem quam ab- mox ό ποιήσας. Mox.nonnulli codices ούναμιν.καλ
surdum sit probantem audiamus Clemenlem: Ού γάρ σοφίαν.
άν άλλως άν τδ ού ένεκεν άνθρωπος γέγονεν, έποίη (88) Τούτοις. Editi addunt δέ , qtix particula
σεν δ θ ε δ ς , εί μ ή άνθρωπος έγεγόνει · καλ ήν (leg. comniodius abest Rcg. i et 2 el Anglic.
**λ ήν) είχεν έναποκεκρυμμίνην Ισχύν τψ βούλεσθαι (89) Ούδεμίαν Deesl in Reg. 3.
999 ATHENAGORiE P H I L O S O P H l C H W S T I A M 1000
ob hanc ipsara causam condita sunl ut essent, e l Α τψ είναι πάντοτε θεωρούμενη; , δεί σώζεσθαι πάν-
\ i l a m sibi convenieiitein degereni, cum haec causa τως καλ τδ γενόμενον ζώον, ενεργούν τε καλ πάσχον
colligala sit cum nalura, et in sola exsislendi ra- & πέφυκεν, έκατέρου τούτων έξ ών γέγονε τά παρ*
lione posita, iis nihil unquam possit accidere, cur εαυτού συνεισφέροντος, καλ τής μέν ψυχής ούσης τε
omttino case desinant. Sed cum causa illa, ob quam καλ διαμενούσης όμαλώς έν ή γέγονε φύσει, καλ δια-
conditasunt, semper exsistendi ratione speclelur, πονούσης ά πέφυκεν (πέφυκε δέ ταϊς τού σώματος
necesse est ad perpetuitatem animal ila conditum έπιστατείν όρμαίς, καλ τδ προσπϊπτον άελ τοίς προσ-
aervari, ea agens et paliens quae ipsius nalura ήκουσι κρίνειν καλ μετρεϊν κριτηρίοις καλ μέτροις) ,
congruunt, duabus illis parlibus, ex quibus constai, τού δέ σώματος κινουμένου κατά φύσιν πρδς &. π έ
quod suum cujusque est in 326 medium affcren- φυκεν, καί τάς άποκληρωθείσας αύτφ δεχόμενου με-*
libus : iia ut aninia aequabiliter in qua condita est ταβολάς , μετά δε τών άλλων τών κατά τάς ηλικίας,
natura exstet et permaneat, munusque sibi con- 1
ή κατ εΐδος, ή μέγεθος, τήν άνάστασιν. Είδος γ ά ρ
gruum adminislret (est aulem proprium ejua mu- τι μεταβολής καλ πάντων ύστατον ή άνάστασις , ή τε
nus corporis appetilus regere, et quidquid usquam 1
τών κατ εκείνον τδν χρόνον περιόντων έτι πρδς τδ
inciderit, id aplis dijudicare et lnetiri judiciis et κρείττον μεταβολή*
mensuris); corpus aulem secundum naturam ad ea qua3 congruunt movealur, ei deslinatas sibi muta^
liones accipiat, et cum caHerie, quae ad aetatem aut speciem aut magnUudinem perlinent, ipsam eiiam
resurreclionem. Est enim species quaedam mutationis, eaque omnium poslrema, resurrectio ei eo-
rum, qui iunc lemporis adhuc supererunt, in melius immulatio.
15. Ex Dei eonsilio in homine creando probatur β 13« Έ π Ι δέ τούτοις τεθα^ηκότες (90), ού μείον ή
resurrectio. — Quibus rebus non mintis confiden- τοίς ήδη γενομένοις, και τήν εαυτών |έπισκοποΰντε$
tes, quam iis quae jaro evenerunt, ac propriam na- φύσιν, τήν τε μετ" ένδειας και φθοράς ζωήν στέργο-
turam consideranles, cum obnoxiam egestali ct cor- μεν, ώς τ ψ παρόντι βίφ προσήκουσαν, κα\ τήν έν
ruptioni viiam diligimus, ut praesenli aevo conve- αφθαρσία διαμονήν έλπίζομεν βεβαίως * ήν ού π α ρ '
nientem, tum iuimunem a corruptione perpetuita- ανθρώπων άναπλάττομεν μάτην, ψευδέσιν εαυτούς
lem conslanter speramus, quam quidem non ex βουκολούντες έλπίσιν, άπλανεστάτφ δέ πεπιστεύκα
bominura commenii» somniamus, falsa spe nobis- μεν έχεγγύψ, τή τού δημιουργήσαντος ημάς γνώμη,
metipsia illudentes, sed certissimo fidejussori credi- καθ' ήν έποίησεν άνθρωπον έκ ψυχής αθανάτου καλ
n u s Dei consilio, quod iiie inlendil, cum bominem σώματος* νούν τε συγκατεσκεύασεν αύτψ καλ νόμον
ex anima immortali el corpore consiiluit, ac menle έμφυτον έπλ σωτηρία καλ φυλακή τών παρ* αύτοΰ
el inaila lege eum instruxil, ad consemiionem et δεδομένων (91), έμφρονί τε βίφ καλ ζωή λογική προσ
eustodiam eorum quae ab ipso, vita3 sapienii et ra- ηκόντων * εύ είδότες ώς ούκ Αν τοιούτον κατεσκεύασε
tionis participi congrueniia, sunt data; probe in- ζώον, κα\ πάσι τοίς πρδς διαμονήν έκόσμησεν, εί μή
lelligenles
„
fulurum non fuisse,,
u i ejusmodi
,
animal διαμένειν
,
έοούλετο τδ γενόμενον.
4- {
ΕΙ τοίνυν ό τούδε
fingeret, ac omnibus ad perpetuitalem rebus orna- τοΰ παντδς δημιουργδς έποίησεν άνθρωπον έπλ τ φ
ret, nisi boc opus permanere voluisset. Igitur, si ζωής έμφρονος μετασχείν, καί γενόμενον θεωρδν τής
univereorum opifex hominem condidit, ut sapientis τε μεγαλοπρέπειας αύτοΰ καλ έπλ πάσι σοφίας, τ ή
viiae pariiceps essel, ac ipsius iuagnificenti» et τούτων συνδιαμένειν άελ θεωρία , κατά τήν εκείνου
elucenlis in oomibus sapientiae speculator factus, γνώμην, καλ καθ' ήν (92) είληχε φύσιν' ή μέν τ ή ς
in bis seroper contemplandis permaneret, secundum γενέσεως αίτία πιστούται τήν είς άελ διαμονήν, ή δέ
aucloris consilium et acceptam ab eo naluram, διαμονή τήν άνάστασιν, ής χωρλς ούκ άν διαμείνειεν
naecendi cauea fidem facit perpetuitaiis, perpetui- άνθρωπος. Έκ δέ τών είρημένων εύδηλον, ώς τ }
tas aulem resurrectionis, qua sine bomo permanere τής γενέσεως αιτία καλ τή γνώμη τοΰ ποιήσαντος
non possit. Ex bis aulem quae diximus perspicuum δείκνυται σαφώς ή άνάστασις. Τοιαύτης δέ τής αίτίας
est, reaurrectionem ex nascendi causa et auctorie ούσης καθ* ήν είς τόνδε παρήκται τδν κόσμον άνθρω
consilk) clare deroonstrari. Cum ergo talis causa πος, άκόλουθον άν είη τδν τούτοις κατά φύσιν ή
exstilerit, cur bomo in mundum inducerelur, con- 1
καθ είρμδν έπόμενον διασκέψασθαι λόγον. Έ π ε τ α ι δέ
sentaneum esi, ut quae ex bis natura aul ordine κατά τήν έξέτασιν τή μέν αίτία τής γενέσεως ή τών
consequunlur, consideremus. Si ordo invesligandi ρ γεννηθέντων ανθρώπων φύσις* τή δέ φύσει τών γ ε -
epeclalur, sequiiur nascendi causam homiimm ge- νομένων ή τοΰ ποιήσαντος έπλ τούτοις δικαία κρίσις *
nitortim nalura, hominum naluram juslum Crea- τούτοις τε πάσι τδ τοΰ βίου τέλος. Έξητασμένων δέ
toris de iisdem judicium, haec omnia vita? tinis. His ήμίν τών προτεταγμένων, έπισκεπτέον εξής τήν τών
autem qiue principem locum tenent invesligatis, ανθρώπων φύσιν.
deinceps consideranda est bominis natura.
14. Resurrectionis cau$a non ex solo judieio repe- 44. *Η τών τής (93) αληθείας δογμάτων ή τ ώ ν
(90) ΤβθεφΡηχότες. Sic uterque Glarom. et Bigot. (93) Ή τώτ της. Tolam verbonim complexioiiem,
Edili τεθαδόηκότων. quse corruplissiu.a erai in edilis, emendaviuius ope
| 9 1 | άεδομέτωιτ. Bigot. διδο^ένων.
e
Keg. 3 ei Claromonlaiii secuiidi, ubi lolidem verbis
Καϊ καθ' %r. GlaroiD. 4 καλ ού καθ' ήν. exstat, qualeiu api>o«uiuiu&. Sic eliam babebai R e -
looi D E RESUftRECTIONE MORTUOKUM. !002
όπωσοΰν είς έξέτασιν προβαλλομένων άπόδειξις, τήν Α tenda. — Veriialis dogmalum aut cujoscunque rei
απλανή τοις λεγομένοις έπιφέρούσα πίστιν, ούχ έξω ad investigandum propositae demonstratio, qua3
θεν πόθεν έχει τήν αρχήν, ούδ' έχ τών τισι δοκούν- quidem indubitatis argumenlis dicta confirmet, non
των ή δεδογμένων, άλλ' έχ τής χοινής χαλ φυσικής foris deducilur, aut ex iis quas nonnulli opinanlur
εννοίας , ή τ ή ς πρδς τά πρώτα τών δευτέρων ακο aut opinatt sunt, sed cx communi et naturali ra-
λουθίας. Ή γάρ περλ τών πρώτων έστλ δογμάτων, tione aut posterioruni ex prioribus conseculione.
καλ δεί μόνης ύπομνήσεως τής τήν φυσικήν άνακι- Vel enim de primis principiis agitur, tumque sola
νούσης έννοιαν · ή περλ τών κατά φύσιν επομένων opus est admonitione ad naturalem noiionem exci-
τοίς πρώτοις, καλ τής φυσικής ακολουθίας, καλ δεί tandam ; vel de iis quae secundum naturam ex p r i -
τής έπλ τούτοις τάξεως, δεικνύντας τί τοίς πρώτοις niis consequuntur, ac de naturali serie, tunique
ή τοίς προτεταγμένοις ακολουθεί κατ' άλήθειαν, έπλ opue esi bis in rebus ordinem adhibere, 3 2 7 de-
τψ (9Α) μήτε τής αληθείας ή τής κατ' αυτήν ασφα monstrando quid piimis ei principibus vere cohae-
λείας άμελείν, μήτε τά τή φύσει τεταγμένα καλ διω- reat, ut nec veriias, nec veritatis tuta demonstraiio
ρισμένα συγχείν, ή τδν φυσικδν είρμδν διασπ$ν. "Οθεν negligatur, nec quae natura ordinala et distincta
οιμαι χρήναι (95) δίκαιον περλ τών προκειμένων fiunt confundanlur, nec naturalis series dietraba-
D
έσπουδακότας καλ κρίνειν έμφρόνως θέλοντας, είτε lur. Uade oportere arbitror ut, qui aequum ad pro-
γίνεται τών ανθρωπίνων σωμάτων άνάστασις , είτε positam quaestionem studium afferunt, ac pruden-
μ ή , πρώτον μέν έπισκοπείν καλώς τών πρδς τήν ter dijtidicarc volunt, utrum futura sit necne hu-
τούδε δείξιν συντελούντων τήν δύναμιν, καλ ποίαν manorum corporum reeurrcctio, i i primo atlente
έκαστον είληχε χώρα ν, καλ τί μέν τούτων πρώτον, τί coosidereni quam vim habeant quae ad hujus rei
δέ δεύτερον, τ ί δέ τρίτον, τί δέ έπλ τούτοις ύστατον. demonstrationem valent, et quem quaeque locum
Ταύτα δέ διαταξαμένους χρή πρώτην μέν τάξαι τήν teneant, quid primum, quid secundum, quid ter-
αίτίαν τ ή ς τών ανθρώπων γενέσεως, τουτέστι τήν tium, quid denique postremum. Atque in his dis-
τού δημιουργήσαντος γνώμην καθ' ήν έποίησεν άν ponendis primo loco statuenda esl generalionis
θ ρ ω π ο ν ταύτη δέ (96) προσφυώς έπισυνάψαι τήν hominum causa, id est consilium qaod intendil
τών γενομένων ανθρώπων φύσιν, ούχ ώς τή (97) τά Crealor, cum boniinem fecit; buic deinde conve-
ξει δευτερεύουσαν, διά δε τδ μή δύνασθαι κατά ταύ i>ienler subneclenda est hoininum natura, non quod
τδν αμφοτέρων γενέσθαι τήν κρίσιν · κάν δτι μάλιστα ordine posterior sit, sed quod utrumque simul d i -
συνυπάρχωσιν άλλήλαις, καλ πρδς τδ προκείμενον judicari non possit, etiarosi quam maxime simui
τήν Γσην παρέχωνται δύναμιν. Διά δέ τούτων . ώς c i s t a n t , et ad propositam quaestionem par mo-
exs
π ρ ώ τ ω ν , καλ τήν έκ δημιουργίας εχόντων αρχήν inentum afferant. His argumentis, ut longe princi-
έναργώς δεικνυμένης τής αναστάσεως, ουδέν ήττον pibus et ab ipso Dei opificio repetitis, clare de-
καλ διά τών τής προνοίας λόγων έστι λαβείν τήν περλ monetrata rcsurrectio , non minus rationibue ex
ταύτης π ί σ τ ι ν λέγω δέ διά τής έκάστψ τών ανθρώ providenlia deductis confirmatur, id est ex debitis
πων οφειλομένης κατά δικαίαν κρίσιν τιμής ή δίκης, unicuique bomini justo judicio praemiis aut pamis,
και τού κατά τδν άνθρώπίνον βίον τέλους. Πολλολ et proposito viue bumanse fine. Mulii enim de re-
γάρ τδν τής αναστάσεως λόγον διαλαμβάνοντες, τψ surreclione disputantes ei r e i , quam tertiaro nu-
τρίτψ μόνψ τήν πάσαν έπήρεισαν (98) αίτίαν, νομί- meramus, causam omoem soli assignarunt, resur-
σαντες τήν αίτίαν γίνεσθαι διά τήν κρίσιν. Τούτο δέ rectionem fieri propter judicium arbitrati. Qucd
περιφανώς δείκνυται ψεύδος έκ τοΰ πάντας μέν άνί- quidem manifeste falsura ex eo demonstratur, quod
στασθαι τούς αποθνήσκοντας ανθρώπους, μή πάντας qui moriuntur, i i omnes quidem resurgant, oon
δε κρίνεσθαι τούς άναστάντας. Εί γάρ μόνον τδ κατά tamen qui resurgunt, onines judicentur. Nam si
τήν κρίσιν δίκαιον, τής αναστάσεως ήν αίτιον, έχρήν sola judicii aequiias resurrectionis causa essel,
δή-που τούς μηδέν ήμαρτηκότας , ή κατορθώσαντας, oporteret ul qui nec mali quidquam egerunt nec
μηδ* άνίστασθαι, τουτέστι τούς κομιδή νέους παΐδας. ^ boni, id est teneri admodum infantes, i i nequeeliam
Έξδν δέ πάντας άνίστασθαι, τούς τε άλλους , καλ δή resurgerent. Sed cum resurreclio concedalur cum
καλ τούς κατά τήν πρώτην ήλικίαν τελευτήσαντας, cseteris oinnibus, tum iis eliaro qui prima in aetate
χαλ αύτολ (99) δικαιούσιν , ώς ού διά τήν κρίσιν ή mortui sunt; etiaro ipsi argumento sunl resurreclio-
άνάστασις γίνεται κατά πρώτον λόγον, άλλά διά τήν nem non propler judicium fieri, si primaria causa
gios primus , eed imperila? emendaiiones supra l i - (96) Ταύτη δέ. Particulam, quae deerat in edilis,
ncam scriplae fuerunt. Sic aulero legebalur in edi- suppeditavit Clarom. 2.
ti* : Έπισκεπτέον.... φύσιν ή διά τών τής αληθείας (97) Ούχ ώςτή. Negationem resliluit Stephan.
δοΥμάτων,ήτών όπωσούν είς έξέτασιν προβαλλομένων, quae deerat in priori edilione et in nonnullis inss.
ή άπόδειξις.... ήτις ούκ έξωθεν, etc. codicibus; in plerisque aliis reperilur.
(94J Έχϊ τφ. Reg. 1 έπλ τό. (98) Έπήρεισαν. lla Reg 2 et 3 , Angl. et Bigot.
(95) Χρηται. Reg. χρήν. Slepbanus legenduui et editio Ducsei. Aliae ediliones έπείρησαν.
polat δθεν, οΐμαι, ήν δίκαιον. Sed necesse non esl '99) Καϊ αυτοί, lta Reg. i , cui favenl Clarom. 2
quidquam mutare, modo illud δίκαιον releranius ad el leg. 3, ubi legitur tantum αυτοί. Editi οί καλ
έσπουδακότας, id quod interpretando seculus suin. αυτοί. Reg. 2 δ καλ αυτοί.
Iiifra Reg. 5 δεύτερον ή τρίτον.,., χρή πρώτον.
PATROL. G R . V I . 32
1003 ATHENAGORiE PHILOSOPHI CHRISTJAN! i<^*
gpeetetur, sed propter conditoris consilium et rerum Α τοΰ δημιουργήσαντος γνώμην, κα\ τήν twv δημιουρ-
condilarum naturam. γηθέντων φύσιν.
45. Natura hominh ineoposita, ut constel ex i5. 'Αρκούσης δέ κα\ μόνης της έπ\ τή γενέσει
anima eicorpore. — Cum autem speciala in homi- τών ανθρώπων θεωρούμενης αιτίας, δείξαι τήν Ανά*
nuin gencratrone causa demonslrare vel sola po&sit στασιν κατά φυσική ν άκολουθίαν επομένη ν τοίς δια-
resurfectioneni, nalurali serie dissoluta, corpora λυθεϊσι σώμασι · δίκαιον ίσως πρδς μηδέν άποκνήσαι
aequi; aequum esl ut nullam ex propositis rationi- τών προτεθέντων, ακολούθως δέ τοίς είρημένοις, καί
bus defugiamus, sed convenienler iis quse diximus, τάς έξ έκαστου τών επομένων άφορμάς ύποδείξαι
his, qiii per se perspicere non possunt, demonslre- τοίς έξ αυτών συνιδείν μή δυναμένοις · κα\ πρδ γε
mtis, quid unaqnaeque res ex aliis consequens, in τών (1) άλλων, τήν τών γενομένων ανθρώπων φύσιν,
primis autem quid bominum nalura quae in camdem έπϊ τήν αυτήν άγουσαν έννοια ν, καί τήν ίση ν παρέ-
notionera ducit, nec minus valet ad astruendam χουσαν περ\ τής αναστάσεως πίστιν. Εί γάρ πάσα
resurreclionem, habeat momenti. Nam si omnis κοινώς ή τών ανθρώπων φύσις, έκ ψυχής αθανάτου,
communiler hominum natura ex anima immortali καΐτοΰ κατά τήν γένεσιν αυτή συναρμοσθέντος σώματος
constat et corpore, quod cum anima in creatione έχει τήν σύστασιν, κα\ μήτε τή φύσει τής ψυχής καθ'
B
eonjunctum fuit, ac neque natura animse per se- έαυτήν, μήτε τή φύσει τοΰ σώματος χωρίςάπεκλή-
ipsam aot corporis naturse separatim Deus ejusmodi ρωσε θεδς τήν τοιάνδε γένεσιν, ή τήν ζωήν καί τδν
ereationem ac vitam et lolius vitae discursum de- σύμπαντα βίον, άλλά τοίς έκ τούτων γενομένοις άν-
spondit et deslinavil, sed compositis ex utroque θρώποις, ίν' έξ ών γεννώνται κα\ ζώσι, διαβιώ -
bominibus, ut quibus ex rebus con&lant cum gi- σαντες, είς έν τι κα\ κοινδν καταλήξωσι τέλος · δεί
gnuntur et vivuni, cum iisdera 3 2 8 3 ( 1
unum ali- πάντως ένδς δντος έξ αμφοτέρων ζώου, τοΰ καλ π ά
quem el communem finem, vita peracta, perve-. σχοντος (2) δπόσα πάθη ψυχής, καί δπόσα τοΰ σώ*
niant; necesse esl omnino, ut cum ununi sit ex ματος , ενεργούντος τε κα\ πράττοντος δπόσα τής
ulrisque animal quod patilur quaecunque anima pa- αίσθητικής ή τής λογικής δείται κρίσεως, πρδς £ν
tilur et corpus, et operalur ac perficit quaecunque τι τέλος αναφέρε σθαι πάντα τδν έκ τούτων είρμόν *
sensuum aut ralionis judicio conlinenlur; necesse ίνα πάντα κα\ διά πάντων συντρέχη πρδς μίαν ά ρ -
est, inquam, ut tota ejusmodi rerum series et μονίαν καΐτήν αυτήν συμπάθειαν άνθρωπου, γένεσις
conlinuatio ad onum aliquem finem referatur; ut άνθρωπου, φύσις άνθρωπου, ζωή άνθρωπου , π ρ ά
oinnia in omnibus ad unum hominis concentum et ξεις (5) και. π ά θ η , κα\ βίος, κα\ τδ τή φύσει προσ-
earodem omnium aflectionura societatem concur- Q ήχον τέλος. Εί δέ μία τις εστίν αρμονία τοΰ ζώου
rant, geoeraiio hominis, natura hominis, vita bo- παντδς χα\ συμπάθεια, κα\ τών έκ ψυχής φυομένων,
minis, acliones et perpessiones, vita et vitae conre- κα\ τών διά τοΰ σώματος επιτελουμένων, έν είναι
niens finie. Quod si unus aliquis esl totius animalis δεί καί τδ έπ\ πάσι τούτοις τέλος. Έ ν δέ τέλος έσται
concentus, et rerum omniuro societas, sive ab ani- κατ' άλήθειαν τού αύτοΰ ζώου κατά τήν έαυτοΰ
ma proficiscantur, sive corpore eflicianlur; unura σύστασιν δντος, ού πέρ έστι τέλος τδ τέλος (4). Τδ
esse oportet bis omnibus Onem. Finis autem unus αύτδ δέ ζώον έσται καθαρώς, τών αυτών δντων
erit, si ammal, cujus est ille finis, in sua idem πάντων έξ ών ώς μερών (5) τδ ζώον · τά αυτά δ έ ,
exslet conslitulione. Idem autero animal exstabit, κατά τήν ίδιάζουσαν ένωσιν έσται, τών διαλυθέντων,
si omnia, ex quibus lanquam parlibus animal com- πάλιν ένωθέντων πρδς τήν τοΰ ζώου σύστασιν. Ή δέ τών
ponitur, eadem exstcnt. Eadera secundum propriam αυτών ανθρώπων σύστασις έξ ανάγκης έπομένην δεί-
conjunctionem exslabunl, si quae dissoluta sunt, κνυσι τήν τών νεκρωθέντων κα\ διαλυθέντων σωμά
ilerum ad animalis constilutionem coalescant. Eo- των άνάστασιν. Ταύ>ης γάρ χωρίς, ούτ* άν ένωθείη
rumdem aulem constilutio hominum ltecessario τά αυτά μέρη κατά φύσιν άλλήλοις, ούτ' άν συσταίη
consequentem mortuoruni et dissolutorum corpo- τών αυτών ανθρώπων ή φύσις. Εί δέ καί νους καί
Tum resurrcclionem demonstrat. Nam absque illa D λόγος δέδοται τοϊς άνθρώποις πρδς διάκρισιν νοητών,
nunquam inier se exdem partes secundum naluram ούκ ουσιών μόνον, άλλά κα\ τής τού δόντος άγαθό-
-eonjungenlur, nec eorumdem hominum nalura <:on- τητος κα\ σοφίας κα\ δικαιοσύνης · ανάγκη, διαμε
slilerit. Quod si mens ei ratio hominibus dalae ad νόντων ών ένεκεν ή λογική δέδοται κρίσις, κα\ αυ
'intelligenliam earum rerum, quae menle pcrcipiun- τήν διαμένειν τήν έπ\ τούτοις δοθεισαν κρίσιν. Ταύ
lur, nec substantiarum soltira, sed etiam illius, qui την δέ διαμένειν αδύνατον, μή τής δεξαμενής αυτήν
ka3C dedit, bonitalis el sapientiaeet justitiae; necessc καί τής έν οΤς έστι διαμενούσης φύσεως. Ό δέ κα\
est ut, iis permauentibus quorum causa rationis νούν κα\ λόγον δεξάμενος , έστιν άνθρωπος, ού ψυχή
judicium concessum est, ipsum quoque perraaneat καθ' έαυτήν. "Ανθρωπον άρα δεί τδν έξ αμφοτέρων
concessum ad haec discernenda judicium; perma- δντα διαμένειν είς άεί. Τοΰτον δέ αδύνατον διαμένειν,
{{) Πρό γε ζών. Editi πρός γε τών, exceplis ta- (3) Πράξεις. I u Rcg. 2 et ulerque Clarom. Editi
meo <edilionibus DiicaBi et Anglicana. Codices mss. πράςις
υι lti texlu, atque Ua legendum monuit Stephanus. (4) Τό τέΛος. Bxc desunt in Claroin. I.
(2) Τον xal πάσχοντος, lla Reg. 2 et 3. Editi (5) Ώς μερώτ. Particulam commode suppedita-
χα\ τοΰ πάσχοντος. •erunt Reg. 2 et iitcrque Clarom.
1065 DK RESURRECTIONE MORTUORUM. 1006
μή άνιστάμενον αναστάσεως γάρ μή γινομένης, Α nere autem non polerit, natura, q u « illud excipil
ούχ Αν ή τών Ανθρώπων ώς ανθρώπων διαμένοι φύ et in qua residet, non permanenle. Qui autem men-
σις · τής δέ τών ανθρώπων φύσεως μή διαμενούσης, tem et rationem suscipil, bomo est, non anima per
μάτην μέν ή ψυχή συνήρμοσται τή τού σώματος έν seipsa. Necesse est ergo bominem ex utroque con-
δεια , καί τοίς τούτου πάθεσι * μάτην δέ τδ σώμα stantem sempcr permanere; non polest autem per-
πεπέδηται πρδς τδ τυγχάνειν ών ορέγεται, ταΐς τής manere nisi resurgal. Nam si nulla sil rcsurrectio,
ψυχής ήνίαις ύπείκον κα\ χαλιναγωγού μενον · μά nequaquam bominum, quatenus bominum, natura
ταιος δέ δ νούς, ματαία δέ φρόνησις, κα\ δικαιοσύ permanserit. Hominum nalura non permanente,
νης παρατήρησις, ή κα\ πάσης αρετής άσκησις, κα\ frustra aniipa corporis indigenliae et perpessionibus
νόμων θέσις καί διάταξις, κα\ συνόλως ειπείν, πάν sociala; fruslra corpus conslrictum, quominus ea
δ τί περ έν άνθρώποις κα\ δι' ανθρώπους καλδν, quae appetit consequatur, animae habenis obsequens
μάλλον δέ κα\ αυτή (6) τών ανθρώπων ή γένεσίς τε el freno subjeclum; inulilis mens, inutilis pruden-
καλ φύσις* εί δέ πάντων κα\ πανταχόθεν άπελήλαται tia, justitiae observatio, ac virtulis omnis exercita-
τών έργων τού θεού , κα\ τών ύπ* εκείνου δεδομέ tio, el legum institutio acdisposilio, atque, ul verbo
νων δωρεών τδ μάταιον, δει πάντως τω τής ψυχής dicam, iniitile quidquid in bominibus et propler
άτελευτήτφ συνδιαιωνίζειν τήν τού σώματος διαμο- Β homines bonesii el praeclari, vel potius inulilis ipsa
νήν κατά τήν ίδίαν (7) φύσιν. eiiam hominum crealio el nalura. Quod si in om-
nibus omninoDei operibus et donis ab eo concessis, nihil est rebus inulilibus loci; necesse cst omnino
ut animae perpeluitali respondeat perpelua corporis sccundum propriam naluram permansio.
46. Ξενιζέσθω δέ μηδε\ς, εί τήν θανάτω κα\ φθορά 16. Animali constitutoex anima et corpore necessa-
διακοπτόμενη ν ζωήν, όνομάζομεν διαμονήν, λογιζόμε riaett utriu$que perpeluitas.— Nemo autem admire-
νος (8)ώς ούχεΤς τού προσρήματοςό λόγος, ούχ έν τής tur, quod vitam morteet corruplione inlerscissam
διαμονής τδ μέτρον δτι μηδέ τών διαμενόντων φύσις appellemuspermansionem; sed animo attendal329
μία. Είπε ρ γάρ κατά τήν οίκείαν φύσιν έκαστον τών non unamesse bujus nominissententiam, nec unain
διαμενόντων έχει τήν διαμονήν, ούκ έπ\ των καθα permansionis mensuram, quia nec una permanen-
ρώς άφθαρτων καί αθανάτων εύροι τις άν ίσάζουσαν lium natura. Nam si unum quodque eorum, quae
τήν διαμονήν, τψ μηδέ τάς ουσίας τών κρειττόνων permanent, secundum suam naluram permanet,
1
συνεξισούσθαι ταϊς καθ ύπόβασιν διαφερούσαις· ούτ' non sane ejusmodi permansionem apud eos, qui
έπϊ τών ανθρώπων τήν όμαλήν έκείνην τήν άμετάβλητον omnino incorrupti et immortales sunt, quisqtiam
έπιζητεΖν άξιον άτε δή τών μέν έξ αρχής γενομένων C reperiat, quia praeslanliores subslanlia? inferioribus
αθανάτων κα\ διαμενόντων μόνη τή γνώμη τού ποιή uon adaequaiHur; nec in hominibus a?quabilis illa
σαντος άτελευτήτως* τών δέ ανθρώπων κατά μέν τήν et immutabilis quaerenda ; quippe cum bi ab inilio
ψυχήν άπδ γενέσεως εχόντων τήν άμετάβλητον διαμο icnmortales facli sint, et sola Creaioris volunlaie
νήν* κατά δέ τδ σώμα προσλαμβανόντων έκ μεταβολής perpeluo perroaneant; bomines aulem ab ipso qui-
τήν άφθαρσίαν* δπερ δ τής αναστάσεως λόγος βούλεται* dem ortu iromutabilem permansionem secunduni
πρδς ήν αποβλέποντες, τήν τε διάλυσιν τού σώμα animain habeant, at secundnm corpus immutationis
τος , ώς έπομένην τή μετ* ένδείας καί φθοράς ζωή, beneficio incorruplionem assequantur. Id cnim re-
περιμένομεν, καί μετά ταύτην, τήν μετ* αφθαρσίας surreclionis ratio sibi vuli. Ad quain respicientes,
έλπίζομεν διαμονήν ούτε τή τών άλογων τελευτή corporis dissolutionem, ut vilae egestati et corru-
συνεξισούντες τήν ήμετέραν τελευτήν, ούτε τή τών plioni obnoxiae consequeniero, exspectamus, et
αθανάτων διαμονή τήν τών ανθρώπων διαμονήν, Γνα post eam, corruptionis experlem speramus perman-
μή λάθωμεν ταύτη συνεξισούντες κα\ τήν τών ανθρώ stonem: nec brulorum nioni nostram adaequanles,
πων φύσιν καί ζωήν οΤς μή προσήκεν. Ού τοίνυν έπ\ nec immortalium permansioni booiinum, perman-
τούτψ δυσχεραίνε ιν άξιον, ε ί τ ι ς ανωμαλία θεωρείται sionem, ne, si ila faciamus, hominum naturam et
περλ τήν (9) τών ανθρώπων διαμονήν, ούδ' επειδή D vitam imprudentes rebus disparibus adacquemus.
χωρισμός ψυχής άπδ τών τού σώματος μερών κα\ Non esl igitur hac in re ferendum molesle, quod
μορίων διάλυσις τήν συνεχή διακόπτει ζωήν, διά aliqua inaequalitas in bominum perduralione appa-
τούτ' άπογινώσκειν χρή τήν άνάστασιν. Ουδέ γάρ reat; nec quia aniroae e corporis inembris discessio
επειδή τήν κατά συναίσθησιν ζωήν διακόπτειν δοκού- ac partium dissolutio continuam vilam interrumpit,
σιν αί κατά τδν ύπνον φυσικώς έγγινόμεναι παρέ idcirco resurrectio desperanda. Neque enim quia
σεις τών αίσθήσεων κα\ τών φυσικών δυνάμεων, ίσο- solutiones sensuura et naturalium facultatum, quae
μέτροις χρόνου διάστημα σι ν ύπνούντων τών ανθρώ naiuraliler in somno fiunt, viiam in sensibus po-
πων, καί τρόπον τινά πάλιν άναβιωσκόντων, τήν αυ sitam interrumpere videntur, dormienlibus ceno
τήν παραιτούμεθα ζωήν λέγειν. Παρ* ήν αίτίαν, lemporis intervallo hominibus et rursum quodam-
(6) Καί αντή. Angl. καί ή τών ανθρώπων φύσις. rom. 2, atque Ha legendum censuil Stcpbanus.
Deest κα\ αύτ* in Reg. 2. (9) Περϊ τήν. lla Reg. 2 et Angl. et Ducaeus. Aliir.
(7) Ίδίαν. Nonnulli codices οίκείαν. ediiiones έπϊ τήν, quse scriptura merito displicuil
(8) Λογιζόμενος. Edili λογιζόμενοι, excepta Du- Stephano; unde έπι τής legendum ccnsuil.
c*i edilione, quae habet λογιζόμενος. Sic etiam C l a
7
fOC7 ATHENAGORJE PHILOSOPHI GHRISTIAMI. 1005
modo retivisceniibus; idcirco eamdem vilam dicere Α οΐμαι, τινές άδελφδν τού θανάτου τδν ύπνον όνομά-
refugimus. Qu® causa fuit, ut mihi videtor, ciir ζουσιν, ούχ ώς έκ τών αυτών προγόνων ή πατέρων
nennulli fratrem mortisdicerenlsoinnum, non quod (10) φύντας γενεάλογούντες, άλλ' ώς τών ομοίων π α
ex iisdem proavis et patribus genilos lingerent, sed θών τοις τε θανοΰσι κα\ τοίς ύπνούσιν έγγινομένων,
quia similia paliunlur qui mortui sunt el qui dor- ένεκα γε της ηρεμίας καλ τού μηδενδς έπαισθάνεσθαι
miunt, quantum spectat ad quietem et eorum quae τών παρόντων ή γινομένων, μάλλον δέ μηδέ τού είναι
adsunt, qtta?que agunlur, vel poiius sui ac propriae καλ τής Ιδίας ζωής. Είπερ ουν τήν τών άνθρώπω*
vitae oblivioiiem. Igitur si bominum vilam, quse ζωήν τοσαύτης γέ μου σαν ανωμαλίας άπδ γενέσεως
tanta ab ipso ortu usque ad dissolutionem referta μέχρι διαλύσεως, κα\ διακοπτομένην πάσιν οΤς προεί-
est inaequalitate, iisque omnibus, quae diximits, i n - πομεν, ού παραιτούμεθα τήν αυτήν λέγειν ζ ω ή ν ου
terrumpitur, eamdem vitam tamen appellare non δέ τήν έπέκεινα τής διαλύσεως ζωήν, ήτις εαυτή
refugimus; neque etiam dissolulioni succedenlem συνεισάγει τήν άνάστασιν, άπογινώσκειν όφείλομεν,
vitam, quae secum adjunctam habet resurrectionem, κάν έπλ ποσδν διακόπτηται τψ χωρισμψ τής ψυχής
desperare debemus; quamvis aliquandiu aniniae e άπδ τού σώματος.
corpore digressu inlerrunipatur.
17. Resurrectio velut extrema omnium mulationum Β 17. Αύτη γάρ τών ανθρώπων ή φύσις, άνωθεν καλ
eispectanda. — Ipsa enim bominuro nalura, anii- κατά γνώμην τού Ποιήσαντος συγκεκληρωμένην έχου
quilus et e i Creatoris voluntate inaequalitatem sor- σα τήν άνωμαλίαν, άνώμαλον έχει τήν ζωήν καλ τήν
4
tiia, inaequalem habet vitam et permansionem, nunc διαμονήν, ποτέ μεν ύπνψ, ποτέ δέ θανάτψ διακοπτο
somno, nunc morte, elaetatis cujusque immuialio- μένην, καλ ταΤς καθ* έκάστην ήλικίαν μεταβολα^
nibus interruptam, non aperle exslanlibus iis quae ούκ έμφαινομένων έναργώς τοίς πρώτοις τών ύστε
prioribus superveniunt. Quis enim crederet, nisi ρον έπιγινομένων. "Η τίς άν έπίστευσεν, μή τή πείρα
experientia doceretur, in similari et molli semine δεδιδαγμένος, έν δμοιομερεί καλ διαπλαστώ τώ σπέρ
tot et lantarum reposita esse facullatum ei earum, ματί τοσούτων καλ τηλικούτων άποκείσθαι δυνάμεων,
quae simul assurgunt et compinguntur molium dis- ή τών ταύτη έπισυνισταμένων κα\ πηγνυμένων
crimlna, ossium, inquam, nervorum et cartilagi- δγκων διαφοράν, δστέων φημλ, καλ νεύρων κα\ χόν
num, et musculoruni et carnium, et viscerum ac δρων, έτι δέ καλ μυών, καλ σαρκών, και σπλάγχνων,
caeterarum corporis partium. Neque enim in bumi- κα\ τών λοιπών τού σώματος μερών; Ούτε γάρ έ ν
dis adhuc seminibus borura 3 3 0 quidquam videre ύγροίς έτι τοίς σπέρμασι τούτων έστιν ίόείν ουδέν,
est; nec in infanlibus quidquam eoruin, quse per- ο υ τ εή μ νηπίοις έμφαίνεταί τι τών τοίς τελείοις
ντ ο ? ;
fectie superveniunl, nec in perfecta aetatc ea quae έπιγινομένων ή τή τών τελείων ηλικία τά τών π α ρ -
sunt egressorum ex ephebis, nec i n islis ea quae ηβηκότων, ή τούτοις τά τών γεγηρακότων. 'Αλλά
seiium apparenl. Quamvis autem eorum quae dixi- δή, καίτοι τών είρημένων τινών μέν ούθ' δλως, τινών
uius quaedam nullo prorsus niodo, quaedam obscure δέ άμυδρώς έμφαινόντων τήν φυσικήν άκολουθίαν,
naluralem seriem et supervenientes hominum na- καλ τάς τή φύσει τών ανθρώπων έπιγινομένας μ ε -
luramulationesexbibeani; sciunt tamenquicunque ταβολάς, δμως ίσασιν δσοι μή τυφλώττουσιν ύπδ κ α
p r a nequitia aut pigrilia in bis rebus dijudicandis κίας ή ραθυμίας περλ τήν τούτων κρίσιν, δτι δεΤ
non caecutiunt, primo semina spargenda esse, deinde πρώτον μέν γενέσθαι τών σπερμάτων καταβολήν,
his per singulas partes et membra explicatis, ac διαρθρωθέντων δέ τούτων καθ" Εκαστον μέρος καλ μ ό
edilis in lucem felibus supervenire prima3 ietatis ριον, καλ προελθόντων είς φώς τών κυηθέντων, έ π ι γ ί -
iucremenlum, deinde ex incremenlo perfeclionem, νεται μέν ή κατά τήν πρώτην (11) ήλικίαν αύξησις,
lum ex perfeclione remissionera facultatum natu- ή τε κατ' αύξησιν τελείωσις, τελειωθέντων δέ ύφεσις
ralium usque ad senectutem, denique faliscentium τών φυσικών δυνάμεων μέχρι γήρως, είτα πεπονη-
corporum dissolulionem. Quemadmodum igilur hac κότων τών σωμάτων ή διάλυσις. "Ωσπερ ούν έπλ τού-
in re, cum nec seiuen vitara boininuro et formam, D τψ ούτε τού σπέρματος έγγεγραμμένην έχοντος τήν
jiec vila dissolulionera in priraa principia p r a se τών ανθρώπων ζωήν ή μορφήν, ούτε τής ζωής τήν
ferat, naluralium eventuum serics fidem eortim είς τάς πρώτας αρχάς διάλυσιν, ό τών φυσικώς γενο
facit, quorum argumenta oculis speclanda non tra- μένων ειρμός παρέχει τήν πίστιν τοίς ούκ έξ αυτών
duntur; niulto magis ralio ex naturali serie veri- τών φαινομένων έχουσι τδ πιστδν, πολύ μάλλον (12)
latem investigans, iidem facit resurrectionis, cura δ λόγος, έκ τής φυσικής ακολουθίας άνιχνεύων τήν
lutior et preslanlior sit expericnlia ad confirma- άλήθειαν, πιστούται τήν άνάοτασιν, ασφαλέστερος
tioncm verilatis. ών καλ κρείττων τ ή ς πείρας πρδς πίστωσιν αλη
θείας.
18. Probatur resurreclio ex judieio quod in corpus 18. Τών πρψην ήμίν είς έξέτασιν προτεθέντων λό
et animam ferri debet. — Rationum momcnta modo γων καλ τήν άνάστασιν πιστού μένων, πάντες (13) μέν
(10) Προγόνων ή πατέρων. Reg. 3 πατέρων ή δτι, quod pcnilus tolam hanc verborum cornplexio-
προγόνων. nem deformabal, ita ut haiC verba τών πρφην ήμίν
(11) Πρώτην. Dcesl ea vox in cod. Bigol. sine inlerpunclione cum pnecedentj voce conjun-
(12) ΠοΛυ μάΧΧον. Reg. δ πολλψ αάλλον. gcrenlur. Viiium sustulimus ope Regii primi, Ιο
(13) Πάντες. Anle hanc vocem legebalur in edilis qtio illud δτι additum fuil alia manu.
1009 DE RESURRECTIONE MORTUORUM. 1010
είσιν ομογενείς, ώς έκτης αυτής φύντες αρχής (άρχή Α a nobis ad investigandum proposila ac resurreciio-
γάρ αύτοίς ή τών πρώτων ανθρώπων έκ δημιουργίας neui aslrucniia, sunt quidem omnia ejusdem genc-
γένεσις)· άλλ'οί μεν έξ αυτής χρατύνονται τής πρώτης ris, ut ex eodem uata principio (principium autem
αρχής έξ ήσπερ έφυσαν, οί δέ, παρεπόμενοι τή τε illis est primorum bominum ex creatione generatio),
φύσει χαί τ ψ {Κω τών ανθρώπων, έχ τής τού θεου sed aiia ex ipso confirmanlur primo principio unde
περί ημάς προνοίας λαμβάνουσι τήν πίστιν (ή μέν orta sunt, alia nalura et vita hominum conse-
γάρ αίτία καθ' ήν κα\ δι' ήν γεγόνασιν άνθρωποι, queniia ex Deicirca nos providenlia fid$m accipiunt
συνεζευγμένη τή φύσει τών ανθρώπων, έχ δημιουρ (iiaro causa secundum quam et propter quam nati
1
γίας Ιχει τήν ίσχύν δ δέ τής δικαιοσύνης λόγος, καθ sunt bomines, cum natura hominum colligala, ex
δν κρίνει Θεδς τούς ευ ή κακώς (14) βεβιωκότας αν creatione vim deducit; jusliiiae autem ratio secun-
θρώπους , έκ τού τούτων τέλους)· φύονται μεν γάρ dum quam homines, qui bene vel male vixerunt,
εκείθεν, ήρτηνται δέ μάλλον τής προνοίας. Δεδειγμέ- judicat Deus, ex eorumdem hominum iine), illinc
νων δέ ήμίν τών πρώτων ώς οΤόν τε, καλώς άν έχοι enim nascunlur, sed magis pendent ex providentia.
κα\ διά τών υστέρων δείξαι τδ προκείμενον λέγω δέ Prioribus autem, ut potuimus, demonstralis, pra>
διά τής οφειλομένης έκάστψ τών ανθρώπων κατά δι- clarum sane fuerit etiam ex posterioribus, idest ex
καίαν κρίσιν τιμής ή δίκης, καί τοΰ κατά τδν άνθρώ- "Β debito cuique homini secundum justum judicium
πινον βίον τέλους· αυτών δέ τούτων προτάξαι τδν κα praemio aut poena, et ex vilae buroaiue fine rem pro-
τά φύσιν ήγούμενον κα\ πρώτον γε διασκέψαοθαι posiian demoiislrare, atque ex ipsis illis id prse-
τδν περι τής κρίσεως λόγον τοσοΰτον μόνον ύπειπόν- mitlere quod natura princeps est, et a judicii ra-
τας φροντίδι τής προσηκούσης τοίς προκειμένοις αρ tione iniiium considerandi facere; unum tantuni,
χής κα\ τάξεως, δτι δεί τούς ποιητήν τδν θεδν τούδε studio convenienlis rebus propositis principii et
τοΰ παντδς παραδεξαμένους τή τούτου σοφία κα\ δι ordinis, subjicientes, oporlere ut qui crealorem
καιοσύνη τήν τών γενομένων απάντων άνατιθέναι hujus universi admittunt Deum, ejus sapientiae et
φυλακήν τε καί πρόνοιαν, είγε ταίς ίδίαις άρχαίς juslitiae operum omnium custodiam et providentiam
παραμένειν έθέλοιεν ταΰτα δέ περ\ τούτων φρονοΰν- assignent, si quidem in suis principiis permauere
τ α ς , μηδέν ήγείσθαι μήτε τών κατά γήν, μήτε τών κατ' velint, et cum de bis ila sentianl, nihil omnino ne-
ούρανδν άνεπιτρόπευτον, μηδ' άπρονόητον, άλλ' έπϊ que in coelo neque in lerra guberuationis et provi-
πάν αφανές ομοίως καί φαινόμενον, μικρόν τε κα\ μεί dentiae expers existiment, sed ad omnia sive laten-
ζον, διήκουσαν γινώσκειν τήν παρά τοΰ ποιήσαντος έπι- tia, sive exstantia, sive parva, sive magna procu-
μέλειαν. Δείται γάρ πάντα γενόμενα (15) τής παρά τοΰ rationemCreatoris pcrmeare agnoscant. Egenl enim
ποιήσαντός επιμελείας, ίδίως δέ έκαστον καθ' δ πέφυκε, ' res creatae omnes Crealoris procaratione; sigil-
κα\ πρδς δ πέφυκεν ά χρή (16). Ού γάρ οίμαι φιλο laiira autem unaquaVque prout a nalura instituta,
τιμίας τδ κατάγειν (17), ή διαιρείν νΰν, ή τδ πρόσ- 3 3 1 e s t e t a
» <* q u o u <
instiluta est. Praeposteri enim
φορον έκαστη φύσει καταλέγειν έθέλειν, "Ο γε μήν studii esse arbilror frangere nunc el dividere et
άνθρωπος, περ\ ού νΰν πρόκειται λέγειν, ώς μέν quid cuique naturae conveniat, recensere velle.
ενδεής, δείται τροφής · ώς δέ θνητδς, διαδοχής · ώς Homo certe, de quo nunc propositum est dicere,
δέ λογικδς, δίκης. Εί δέ τών είρημένων έκαστον έστιν qualenus indtgus est, eget alimeuto; quatenus
άνθρωπο) κατά φύσιν, κα\ δείται μέν τροφής διά τήν mortalis, successione; quatenus ralione praeditus,
ζωήν, δείται δέ διαδοχής διά τήν τοΰ γένους διαμο judicio. Jam vero, si horum unumquodque bomini
νήν, δείται δέ δίκης διά τδ τής τροφής κα\ τής δια secundum naturam est; si alimento eget propter
δοχής έννομον, ανάγκη δήπου, τής τροφής κα\ τής vitam, successione propter generis perpctuilatem,
διαδοχής έπλ τδ συναμφότερον φερομένης, έπλ τοΰτο judicio propter cibi et successionis legem ; necesse
(19) φέρεσθαι κα\ τήν δίκην · λέγω δή συναμφότερον est u l , cum alimentum et successio in utrumque
τδν έκ ψυχής καί σώματος άνθρωπον · κα\ τδν τοιοΰ- ferantur, judicium quoque in utrumque, id est in
τον άνθρωπον γίνεσθαι πάντων τών πεπραγμένων fy horainem cx corpore et anima conslantem feratur,
ύπόδικον, τήν τε έπ\ τούτοις δέχεσθαι τιμήν ή τι ac ejusniodi boroo ralionem actionuni omnium red-
μωρίαν. Εί δέ κατά τοΰ συναμφοτέρου φέρει τήν dat, ei pro eis prsemium aut poenam accipiat. Quod
έπλ τοίς είργασμένοις δίκην ή δικαία κρίσις, και μήτε 6i justum judicium utrique mercedero aclionum
τήν ψυχήν μόνην δεί κομίσασθαι τά έπίχειρα τών irrogat, si aequum non cst ut anima sola reruni
μετά τοΰ σώματος είργασμένων (άπροσπαθής γάρ una cum corpore geetaruui pramia rcfcrat (nam
αύτη καθ' έαυτήν τών περ\ τάς σωματικός ήδονάς per se ipsa non movelur iis qiue circa corporid
ή τροφάς κα\ θεραπείας γινομένων πλημμελημά voluptates et cibos et cultus peccantur), ncc corpus
των), μήτε τδ σώμα μόνον (άκριτον γάρ τούτο solum (est enim per seipsum dijudicanda3 legis et
•
(14) Ή κακώς. Sic 5 Regii et Aogl. EdiU κα\ κατάνειν, Bigot. καταγνειν. tegit Steplianus κατα-
κακώς. γνύειν, quam vocem simili sensu apua Plalonem in
SI5) Γενόμενα Edilio Anglicana τά γενόμενα.

16) "Α γ}η\. Recte observavil Slepbanus legen-
iro αχρείου γάρ οιμαι φιλοτιμίας.
Phaedro usurpari a i t , et apud Ciceroneio u Dc
fin. : Hoe e$t frangere rem, non dividere.
(18) Έπϊ TOVTC. Regii duo el Ang. έπ\ τούτον·
(17) Κατάγειν. Sic uierque Reg. ei Angl. Editi
1011 ATHENAGORiE PHILOSOPHI CHRISTIANl (012
justitiae expers), sed ut coropositus ex utrisque Α καθ' εαυτό νομού κα\ δίκης), δ δέ έκ τούτω/ 4ν-
bomo de unaquaque actionum suarura in judicium θρωπος τήν έφ' έκάστω (19) τών είργασμένων αύ
vocelur; id aulem si ncque in bac vila evenire τ φ δέχεται κρίσιν * τούτο δέ ούτε κατά τήνδε τήν
ratio reperil (nou enim ille pro meritis slalus in ζωήν ευρίσκει συμβαίνον δ λόγος (ού γάρ σώζεται
praaenti vila servalur, cum raulliatbei et iniquilati τδ κατά άξίαν έν τ ω παρόντι βίφ , διά τδ (20) πολ
ac nequitia? omni dedili, usque ad mortem exper- λούς μέν άθεους και πάσαν άνομίαν κα\ κακίαν έπι-
les malorum permaBeant; conira qui viiaiu siiam τηδεύοντας, μέχρι τελευτής διατελείν κακών άπβι-
ad omnem virtutem dirigunt, in doloribus, injuriis, ράτους, κα\ τουναντίον τούς κατά πάσαν άρετήν
calunmiis, cruciatibus et omnis generis calamila- έξητασμένον τδν εαυτών βίον έπιδειξαμένους, έν
tibus vivant), neque etiam post mortem (neque όδύναις ζήν, έν έπηρείαις, έν συκοφαντίαις, αίκίαις
enim adhuc ulrumque exslat, aniiua quidem a τε κα\ παντοίαις κακοπαθείαις), ούτε δέ μετά θάνα
corpore separata, corpore aulem ipso in ea disso- τον (ουδέ γάρ έστιν έτι τδ συναμφότερον, χωριζό
luto ex quibus collectum fuerat, nec quidquam μενης μέν τής ψυχής άπδ τού σώματος, σκεδαννυ-
prioris naturse et formae, nedum memoriam rerum μένου δέ καί αυτού τού σώματος είς εκείνα πάλιν
gestarum retinente), quod superest cuique perspi- έξ ών συνεφορήθη, καί μηδέν έτι σώζοντος τής προ-
cuum est, oportere secundum Apostolum boc cor- Β τέρας φυής, ή μορφής, ήπού γε τήν μνήμην τών
ruptibile et dissipabile iuduere inoorruplioneni", πεπραγμένων)· εύδηλον παντί τδ λειπόμενον, δτι
ut viviflcalis ex resurreclione iis, qua3 inortua δεί κατά τδν Άπόστολον τδ φθαρτδν τούτο καί δια-
erant, et rursura conjunclis qua3 separata, aut σκεδαστδν (21) ένδύσασθαι άφθαρσίαν, ίνα, (ωοποιη-
etiam oiunino dissoluta, merito quisque referat qua; θέντων έξ αναστάσεως τών νεκρωθέντων, και πάλιν
per corpus gessit, sive bona, sive niala. ένωθέντων τ ώ ν κεχωρισμένων, ή κα\ πάντη διαλε-
λυμένων, έκαστος κομίσηται δικαίως ά διά τού σώ
ματος έπραξεν, είτε αγαθά είτε κακά.
19. Vita hominum deterior beiluis, nisi merces, 19. Πρδς μέν ούν τούς όμολογούντας τήν πρόνοιαν»
quoB in hac vila iribui nonpotest, in allera tribualur. κα\ τάς αύτάς ήμίν παραδεξαμένους αρχάς, είτα
— Igitur adversus eos qui providentiam conOlen- τών οικείων υποθέσεων ούκ οίδ'δπως εκπίπτοντας,
tur, el eadem ac nos admiilunt principia, delnde τοιούτοις χρήσαιτ' άν τις λόγοις, καί πολλψ πλείοσι
propriis senlentiis, nescio quo paclo, excidunt, his τούτων, είγε πλατύνειν άθελοι τά συντόμως κα\ κατ'
utaturquis sermonibus ac mulCo etiam pluribus, si έπιδρομήν είρημένα. Πρδς δέ γε τούς περ\ τών πρώ
quidem dilaiare velit, quae concise et cursim dicla των διαφερομένους Γσως άν έχοι καλώς έτέραν ύπο-
suul, Sed adversus eos qui de principiis dissident, C ^ ύ τ ω ν αρχήν, συνδιαπορούντας αύτοίς
θ έ σ 6 α 5 το
optimutu forte iuerit aliud istis principium ,pra±- περι ών δοξάζουσι, χα\ τοιαύτα συνδιασκεπτομένους,
iiiitlere, simul cum -illis dubitanles de quibus ipsi άρά γε πάντη καθάπαξ ή τών ανθρώπων παρώπται
rebus opinantur, et ad hunc modum una disceptau- ζωή κα\ συμπάς ό βίος, ζόφος δέ τ ι ς βαθύς κατα-
les, num lota prorsus boininum vita despicialur, κέχυται τής γής, αγνοία κα\ σιγή κρυπτών αυτούς
ac densa quaedam caligo lerris diffusa lum ipsos τε τούς ανθρώπους καί τάς τούτων πράξεις· ή πολύ
bomines, lum eorum acliones ignoratione et obli- τούτων άσφαλέστερον τδ δοξάζειν, δτι τοίς εαυτού
vione involval: an iuulto lutius sit exislimare suis ποιήμασινέφέστηκεν ό ποιήσας, πάντων τών δπωσ-
Crealorein praeesse operibus, omnium quaecun- οΰν δντων ή γινομένων έφορος, έργων τε κα\ βου
que332 s u n t a
fiunt, inspeclorem operum et
u t
λευμάτων κριτής. Εί μέν γάρ μηδεμία μηδαμού τών
cogilalionuin judicem. Naiu , si iiullum omoino άνθρωποις πεπραγμένων γίγνοιτο κρίσις, ουδέν έξου-
bominibus rerum geslarum judiciura datur, nibil σι πλείον τών άλογων άνθρωποι · μάλλον δε κάκεί-
boiuhies amplius babeut qyam bellua?. Imo islis νων πράξουσιν άθλιώτερον, οί τά πάθη δουλαγωγοΰν-
infelicius agunt, ui qui perlurbatos aninii molus τες, κα\ φροντίζοντες εύσεβείας κα\ δικαιοσύνης, ή
in servilutem redigant, ac pielatis et justitiae vir- ^ τής άλλης, αρετής · δ δέ κτηνώδης βίος καί θηριώ
tutumque caeierarum curam gerant; belluarum δης άριστος · αρετή δέ ανόητος · δίκης δέ απειλή
autem el ferarum vita optima, virtus vero insi- γέλως πλατύς · τδ δέ πάσαν θεραπεΰειν ήδονήν άγα
piens, judicii minse res perridicuta, voluptati au- θδν τδ μέγιστον δόγμα δέ κοινδν (22) τούτων απάν
lem oinni indulgcre maximum bonum, commune των κα\ νόμος είς τδ τοίς άκολάστοις κα\ λάγνοις
autcin borum omnium decretum atque una lex, φ ί λ ο ν Φάγωμετ δέ (23) χαϊ χίωμετ · αϋριοτ γαρ
amica illa intemperaulibus ct lascivis seiilenlia : άποθτήσχομετ. Τού γάρ τοιούτου βίου τέλος ουδέ
Manducemus et bibamug, cras enim moriemur**. ηδονή κατά τινας, άλλ* αναισθησία παντελής. Εί δέ
Talis eniin vilae finis ne voluptas quidem, ut non- έστί τις τψ ποιήσαντι τούς ανθρώπους τών ιδίων
uulli opinantur, sed Siaius omnis eensus expers. ποιημάτων φροντίς, καλ σώζεται που τ ώ ν ευ ή
* I Cor. xv, 53. " I Cor. xv, 32.

%
19) Έρ έχάστφ. Reg. 3, έφ' έκαστου. (22) Koirdr. Deest in Reg. 3.
Ϊ20) λιά χό. l u Reg. 3 et Rigot. Editi διά δέ τό. (25) Φάγωμετ δέ. Deest parlicula ιη Reg. 3.
2lj Auwxedaczdr. Reg. el Bigot. σκεδαστόν.
DE RESU RRECTIONE MORTUORUM. 4014
κώς βεβιωμένων ή διάκρισις, ήτοι χατά τδν παρόντα ΑQuod si hominum Creatori aliqua est operum euo-
pfov, ζώντων έτι τών κατ' άρετήν ή κακίαν βεβιω- rura cura, ao bene aut male aclae vitae servatur
κότων, ή μετά θάνατον, έν χωρισμώ κα\ διαλύσει alicubi discrimen, vel in praesenti vita, adbuc
τυγχανόντων. 'Αλλά κατ' ούδετερον τών είρημένων viventibus qui virtutem aut vitium sectanlur, vel
εύρείν δυνατδν σωζομένην τήν δικαίαν κρίσιν · ούτε post inorlem, iisdem iu separaiione et dissolulione
γάρ οί σπουδαίοι κατά τήν παρούσαν ζωήν φέρονται versanlibus. At in neulro servata judicii aequilas
τά τής αρετής έπίχειρα, ούτε μήν οί φαύλοι τά τής reperiri potest. Nam nec boni in presenli vita viriu-
κακίας. Παρίημι γάρ λέγειν, δτι σωζόμενης τής φύ lis praemia referunt, nec mali nequitiae. lllud enira
σεως, έν ή νύν (24) έσμεν, ούθ* ή θνητή φύσις ένεγ-pralermiUo, natura, in qua nunc sumus, servaia,
κείν οία τε τήν σύμμετρον δίκην πλειόνων ή βαρύτε non posse naturam niortalem pares pluribus aut
ρων φερομένων πλημμελημάτων. "Ο τε γάρ μυρίους gravioribus peccatis poenas sustinere. Nam qui
έπϊ μυρίοις άνελών αδίκως ληστής, ή δυνάστης, ή innumeros ex innumeris occidit injuste vel latro,
τύραννος, ούκ άν ένϊ θανάτψ λύσειε τήν ίπ\ τούτοις vel princeps, vel lyrannus, is sane una morte bo-
δ ί κ η ν δ τε μηδέν περ\ θεοϋδοξάζων αληθές, ύβρειrum scelerum poenam non persolverit. Sic etiam
δέ πάση κα\ βλασφημία συζών, καί παρορών μέν τά qui de Deo nibil veri opinaius est, sed in omni
θεία, καταλύων δέ νόμους, ύβρίσας δέ παίδας όμού ^ convicio et blasphemia vixit, divina conlempsitt
κα\ γυναίκας, κατασκάψας δέ πόλεις αδίκως, έμπρή- leges infregit, stupra pueris seque ac muUeribaA
σας δέ οίκους μετά τών ένοικούντων* κα\ δηΐώσας inUilit, urbes everlit injusie, domos una. cum
χώραν, καλ τούτοις συναφανίσας δήμους κα\ λαούς, hominibus incendit, regionem vastavit* aimulque
ή κα\ σύμπαν (25) έθνος, πώς άν έν τψ φθαρτψ populos. et incolas aut eliam universaro gentera
σώματι πρδς τήν τούτοις σύμμετρον άρκέσειε δίκην, exslinxit, quonam is pacto in corpore corruplioni
προλαμβάνοντος τού θανάτου τδ κατά άξίαν, καί obnoxio, pari bis sceleribus pcenae suffecerit, cum
μηδέ πρδς έν τι τών. είργασμένων τής θνητής mors debitam merilis mercedem pra3ripiat, ac ne
έξαρκούσης φύσεως; Ούτ* ούν κατά τήν παρούσαν uni quidem alicui facinorum mortalis natura suffi-
ζωήν ή κατ' άξίαν- δείκνυται κρίσις, ούτε μετά ΘΑ- cial?Neque igitur in praesenti vita judicium pro
νατον. meritie demonstratur, neque eiiam posl morlem.
20. Tl-cot γάρ παντελής έστι σβέσις τής ζωής δ 20. Nulla merces boni aut ma/t, si aut anima et
θάνατος, συνδιαλυομένης τό) σώματι τής ψυχής καί corpus pereant, aul solum corpus. — Yel enim morji
συνδιαφΟειρομένης· ή μένει μέν καθ' έαυτήν άλυ- totius est omnino vitae inleiilus, aniroa simul cum
τος ή ψυχή, άσκέδαστος, αδιάφθορος, φθείρεται δέ Q corpore dissoluta et corrupla ; vel per se ipsa ma-
κα\ διαλύεται τδ σώμα, ούδεμίαν έτι σώζον ούτε nente anima dissolutionis et dissipationis et cor-
μνήμην τών είργασμένων, ούτ' αίσθησιν τών έπ' ruplionis experte, corrumpitur et dissolvitur cor-
αυτή παθημάτων. Σβεννυμένης μέν γάρ παντελώς τής pus, nullam jam retinens nec rerum geslaruin me-
τών ανθρώπων ζωής, ουδεμία φανήσεται τών ανθρώ moriam, nec eorum, q u * ob animam toleravil,
πων ού ζώντων φροντίς, ού τών κατ' άρετήν ή κα sensum. Exslincia omniiio bominum vila, nulla
κίαν βεβιωκότων ή κρίσις· έπεισκυκληθήσεται δέ jam vidctur homimim non exsiamiuin procuralio,
πάλιν τά τής άνομου ζωής, κα\ τών ταύτη συνεπο- nec eorum, qui secundum virtutem aul vitium
μένων άτοπων τδ σμήνος, τό τε τής ανομίας ταύτης vixerint, judicium ; ilerum aulem revoWentur ex*
κεφάλαιον άθεότης (26). Εί δέ φθείροιτο μέν τδ σώμα legis vitae iucommoda, et absurdorum ex ea conse-
καί χωροίη πρδς τδ συγγενές τών λελυμένων έκα queniium examen, et, quod hujue perversitatia
στον, μένοι δέ ή ψυχή καθ' έαυτήν ώς άφθαρτος, caput est, impielas Dei negairix. Quod si corrum-
ούδ" ούτως έξει χώραν ή κατ' αυτής κρίσις, μή προσ- patur quidem corpue, et partes quaeque diseoluta*
ούσης δικαιοσύνης·, επειδή (27) μηδέ θεμιτδνύπολαμβά- ad congrua elemenla migrent, anima autem per sa
νειν έκ θεού κα\ παρά θεού γίνεσθαί τινα κρίσιν, fj ipsa, ut pote incorrnpla, maneat, ne sic quidem
μή πρόσεστι τδ δίκαιον ·ού πρόσεστι δέ τή κρίσει τδ D locum babebit animae judicium, quippe cuni justi-
δίκαιον, μή σωζόμενου τού διαπραξαμένου τήν δι Ua desideretur. Si quidem 333 nefas est suspi-
καιοσύνην ή τήν άνομίαν. Ό γάρ διαπραξάμενος έκα cari ullum ex Deo aut a Deo judicium fieri, cui
στον τών κατά τδν βίον, έφ' οΤς ή κρίσις, άνθρωπος non adsit justitia; judicio autem abest juslitia, noa
ήν,ού ψυχή καθ* έαυτήν. Τδδέ σύμπαν είπείν, ό λόγος exstante eo qui justiliam aut injustitiam ewrcuit.
ούτος έ π ' ούδενδς φυλάξει τδ δίκαιον. Nam qui unumquodque eoruro de quibus judi-
cium instiluitur, in vita egit, homo erat, non aniroa per se ipsa. Atque ut verbo dicain, hucc judi-
cW raiio nullam aBquilatis partem relinet.
21. Κατορθωμάτων τε γάρ (28) τιμωμένων, άδι- 21. Iniquum e$t tolam animam remunerari aul
(24) Έν $ rvr. Reg. 3, έν ώ νύν. Manente na- Reg. 4, Bigol. eteditio Parisiensis anni 4636 ha-
tmra in quo nunc sumus staiu. Libenler hanc se- bent άθεότητος.
aoerer lectionem, si faverent alii codices niss. Ibi-

em Reg. 3, ένεγκείν δύναται.
(25) Καϊ σύμπαν. Nonnulli codices mss. κα\ πάν.
(27) Επειδή. Reg. 2et 3, et Clarom. 2 έπεί.
(28) Κατορθωμάτων τε γάρ, Reg. 3 et CUrom.
2, κατορθωμάτων υ.έν γάρ.
Άθεότης. lta Reg. 2 et uterque Clarom. At
1015 >ATHENAGORJ£ PHILOSOPHI CHRISTIANUI I01G
puniri, quoe ntm $ola peccavit aut bene egit. — Nam, Α κηθήσεται τδ σώμα σαφώς, έκ τοΰ κοινωνήσαι μέν
si recte facla reraunerentur, aperte fiet injuria cor- τή ψυχή τών έπλ τοίς σττουδαζομένορς πόνων, μή
pori, eo quod susceptorum in rebus praclare ge- κοινωνήσαι δέ τής έπλ τοίς κατορθωθείσι τιμής, καλ
rendis laborum particeps fueril, mercedis autem συγγνώμης μέν τυγχάνειν πολλάκις τήν ψυχήν έπί
recte factorum particeps non sit; ac veniam quidem τίνων πλημμελημάτων διά τήν τοΰ σώματος ένδειαν
anima in quibusdam peccatis babeat propter cor- τε καλ χρείαν, έκπίπτειν δε αύτδ τδ σώμα τής έπλ
poris indigenliam et usum, ipsum autem corpus τοίς κατορΟωΟείσι κοινωνίας, υπέρ ών τούς έν τή
recte factorum, pro quibus simul labores in vita ζωή συνδιήνεγκε πόνους (29). Καλ μήν καλ πλημμε
toleravit, societate excidat. Peccalis aulem judica- λημάτων κρινόμενων ού σώζεται τή ψυχή τδ δίκαιον,
tis, non servatur anima? justitia. si quideui sola εί γε μόνη τίνοι δίκην υπέρ ών, ένοχλοΰντος τοΰ σώ
poenas corura persolvat, quae obslrepente corpore ματος καλ πρδς τάς οίκείας ορέξεις ή κινήσεις έλ-
et ad proprios appetilus et moius trabente *pecca- κοντος, έπλημμέλησεν ποτέ μέν κατά συναρπα-
v i l , nunc siniul abrepta et veluti furto abducta, γήν (30) κα\ κλοπήν, ποτέ δέ κατά τινα βιαιοτέραν
nunc violentius tracta, tnterdum accommodatiohe όλκήν, άλλοτε κατά συνδρομήν, έν χάριτος μέρει καλ
quadam graliam el cultum impendens ad corporis θεραπείας τής τούτου συστάσεως. Ή πώς ούκ άδικον,
conservationem. Aut quomodo non injuslum ani- Β τήν ψυχήν κρίνεσθαι καθ* έαυτήν υπέρ ών ούδ* ήντι-
mam de iis rebus per seipsam judicari, ad quas, ναούν έχει, κατά τήν εαυτής φύσιν, ούκ δρεξιν, ού
secundum suam ipsius naluram, nullum habet om- κίνησιν, ούχ όρμήν οίον λαγνείας, ή βίας, ή πλεο
nino appetitum nec molum, ncc impelum, ut de νεξίας, ή αδικίας, κα\ τών έπλ τούτοις αδικημά
luxuria, violeniia, avaritia, injusiitia, et hide na- των (31); Εί γάρ τά πλείστα τών τοιούτων γίνεται
scentibus peccatis? Naro, si ejusmodi mala inde κακών έκ τού μή κατακρατείν τούς ανθρώπους τών
pleraquc oriuntur, quod homines non comprimant ένοχλούντων παθών ενοχλούνται δέ ύπδ τής του σ ώ
tumulluantes animi motus, tumultuantur autem ματος ένδείας καλ χρείας, καλ τής περλ τούτο σπου
propler corporis indigentiam et usum, el illius fo- δής κα\ θεραπείας (τούτων γάρ ένεκεν πάσα ή κτήσις,
vendi studium et cultum (horum enim causa pos- καλ πρδ ταύτης ή χρήσις* έτι δέ γάμος, καλ δσαι
sessio omnis, et potior possessione usus, nuplia? κατά τδν βίον πράξεις, έν ο!ς καλ περλ ά θεωρείται
pralerea, et cselcrae viia3 acliones, in quibus et τό τε πλημμελές κα\ τδ μή τοιούτον)* πού δίκαιον»
circa quas speclatur quidvitiosum sit et quid non), έν οΤς πρωτοπαθεί τδ σώμα καλ τήν ψυχήν έλκει
ubi aequilas, ut quibus in rebus corpus primas sen- πρδς συμπάθειαν κα\ κοινωνίαν τών έ φ ' ά δείται
tiendi partes suslinet, el animara Irahit in rautuam πράξεων, αυτήν κρίνεσθαι μόνην; καλ τάς μέν όρέ-
oonsensionem, et aclionum ad ea quibus indiget ξεις καλ τάς ήδονάς, έτι δέ φόβους καλ λύπας, έφ'ών
societatem, sola ipsa judicelur, et appelitus ac vo- πάν τδ μή μέτριον ύπόδικον, άπδ τού σώματος έχειν
luptates, metus et dolores, in quibus quidquid m i - τήν κίνησιν τάς δέ έκ τούτων αμαρτίας καλ τάς έπλ
nus niodcratum judicio obnoxium est, a corpore τοίς ήμαρτημένοις τιμωρίας έ π \ τήν ψυχήν φέρεσθαι
motionem habeaut; quae aulem ex eis consequun- μόνην, τήν μήτε δεομένην τοιούτου τινδς, μήτε όρε-
liir pcccata, et quae ex peccatis supplicia, ea in γομένην, μήτε φοβουμένην, ή πάσχουσάν τι τοιούτον
solani animam ferantur, nec indigenlem cujusquara καθ* έαυτήν, οίον πάσχειν πέφυκεν άνθρωπος; *Αλλά
cjusuiodi rei, nec appelentem, nec mctuentem, nec κάν μή μόνου τού σώματος, άνθρωπου δέ θωμεν
qiiidquam ejusmodi palienlem, quod homo pali είναι τά πάθη, λέγοντες ορθώς, διά τδ μίαν έξ αμ
solct? Quamvis autem non solius corporis, sed bo- φοτέρων είναι τήν τούτου ζωήν, ού δήπου γε κα\ τή
minis esse molus animi ponamus, quod quidem ψυχή ταΰτα προσήκειν φήσομεν, δπόταν καθαρώς
recte facimus, quia una esl ex duobus ipsius vita, τήν Ιδίαν αυτής έπισκοπώμεν φύσιν. Εί γ ά ρ πάσης
non tanien haec animae convenire diccmus, si pro- καθάπαξ τροφής έστιν άνενδεής, ούκ άν όρεχθείη
priam ejus naturam pure inspiciamus. Nam, si nul- ποτέ τούτων ών ουδαμώς δείται πρδς τδ είναι, ούτ*
lius oranino alimenti egel, nunquam ea profecto D αν όρμήσειεν έπί τι τούτων οΤς μηδ'δλως χρήσθαι
appetet, quibus opus non babel ut exsistat, nec ad πέφυκεν άλλ* ούδ* άν λυπηθείη δι* άπορίαν χρημάτων
corum quidquam rapielur, quibus omnino uti non ή κτημάτων, ώς ουδέν αυτή προσηκόντων. Εί δέ καλ
potest. Ncque eliam dolebit propter pemiriam pc- φθοράς έστι κρείττων, ουδέν φοβείται τδ παράπαν,
cuniarum aut possessionum, ul quae uibil ad eam ώς φθαρτικδν εαυτής* ού γάρ δέδοικεν ού λιμδν, ού
s
periineant. 3 3 4 Quod > etiam corruptione supe- νόσον, ού πήρωσιν, ού λώβην, ού πΰρ, ού σίδηρον*
rior esl, nibil omnino metuit quod ei inlerilum έπελ μηδέ παθείν έκ τούτων δύναται τι βλαβερδν,
possit aflerre; non foimidat famem, non morbum, ούτ* άλγεινδν, ούχ άπτομένων αυτής τδ παράπαν
non membrorura abscissionem, aul insignem nae- ούτε σωμάτων, ούτε σωματικών δυνάμεων. Εί δέ τδ
vum, non igncin aut ferrum; quippe cum ex his τά πάθη ταις ψυχαϊς ιδιαζόντως προσάπτειν άτοπον,
nibil paii possit noxii aut molesti, quaui oiunino τδ τάς έκ τούτων αμαρτίας καλ τάς έπλ ταύταις τι··
ί29) Πόνους. Hic edili nddnnt πώς ούκ άδικον; oommodius quajn odit!,κατά τήν συναρπαγήν. Μ ο ι
cum bsec riesinl iu Rcgio 1, el, eis recisis, inulto idem et Bigot. άλλοτε δέ κατά συνδρομήν.
facilius ciirral senlentia, expungpnda csse duxi. (3!) Αδικημάτων. Rcg. 3 αμαρτημάτων.
(30) Κατά σνναρπαγι\γ. Ua Reg. 3 aplius et
4017 D E RESURRECTIONE MORTUORUM. 1018
μωρίας έπλ μόνας φέρει ν τάς ψυχάς υπερβαλλόντων \ nec corpora atlingunt, nec corporum fdcultates.
άδικον, καλ τ η ς του Θεοΰ κρίσεως άνάξιον. Quod si vitiosos motus animabus proprie aflingere
absurtlum est, orta ex bis peccala et ex peccatis eupplicia in solas animas conferre, loiige iniquissi-
mum et Dei judicio indignunu
22. Πρδς δέ τοίς είρημένοις πως ούκ άτοπον τήν 22. Virtus et vilium ηοη sotius animcc sunt; ergo
μέν άρετήν καλ τήν κακίαν μηδέ νοηθήναι δύνασθαι nec merces soli proponitur aninue. — A d haec quo-
γώρλς έπλ τής ψυχής (32) (άνθρωπου γάρ άρετάς modo non absurdum virtulem et vitium ne cogitari
είναι γινώσκομεν τάς άρετάς, ώσπεροΰν καλ τήν ταύ- quidem separatim posse in anima (virlutes enim,
ταις άντικειμένην κακίαν, ού ψυχής κεχωρισμένης bominis virlules esse novimus, el oppositara eis
τοΰ σώματος, καλ καθ* έαυτήν ούσης)* τήν δέ έπλ τού viliositalem non aninia* a corpore scparalx aut per
τοις τιμήν ή τιμωρίαν έπλ μόνης φέρεσθαι τής ψυ seipsam exsislcntis), horuin aulem mercedem aut
χής; "Η πώς άν τις καλ νοήσειεν έπλ ψυχής μόνης poenam in aoiuiam solam ferri? Aut quomodo pos-
ανδρεία ν ή καρτερίαν, ούκ έχούσης ού θανάτου φόβον, sit quis in anima sola fortitudinem et conslanliain
ού τραύματος, ού πηρώσεως, ού ζημίας, ούκ αίκίας, vel cogilatione inforniare, quae nec mortis metum
n
ού τών έπλ τούτοις άλγημάτων, ή τής έκ τούτων κα- β habei, e c vulneris, nec abscissionis niembroruro,
κοπαθείας; Πώς δέ έγκράτειαν καλ σωφροσύνην, ου nec damni aut cruentorum verberum, nec oiti ex
δεμιάς έλκούσης αυτήν επιθυμίας πρδς τροφήν , ή ejusmodi rebus doloris et ex dolore miseriae? Quo-
μίξιν, ή τάς άλλας ήδονάς τε καλ τέρψεις, ούδ* άλλου modo contincntiara et temperantiara, nulla eam
τινδς ούτ* έσωθεν ένοχλούντος, ούτ' έξωθεν έρεθίζσν- cupidilalc ad cibum aut coilum aut alias voluptatea
τος; Πώς δέ φρόνησιν, ούχ υποκειμένων αυτή πρα et obleclaliones trahente, nec ulla re alia aut i n -
κτέων καλ μή πρακτέων (33), ούθ' αιρετών καλ φευ- trinsecus perturbante, aul extrinsecus stiniulante?
κτών* μάλλον δέ μηδεμιάς ένούσης αυτή κινήσεως Quomodo prudeniiam, non subjectis ei agendis re-
τδ παράπαν ή φυσικής ορμής έπί τι τών πρακτέων; bus aut non agendi§, eligendis aut fugiendis, nec
Πού δέ δλως ψυχαΐς ή πρδς άλλήλας δικαιοσύνη προσ- ulla oranino insila ei molione aut naturali ad a l i -
φυής, ή πρδς άλλο τι τών ομογενών ή ετερογενών, quid faciendum impetu? Quomodo aulem aiiimabue
υύκ έχούσαις ούτε πόθεν, ούτε δι' ών, ούτε πώς άπο- oiunino justitia congrnat vel erga se invicem, vel
νείμωσι τδ κατ' άξίαν ή κατ' άναλογίαν Ισον, έξηρη- erga aliud quidquam ejusdem aut diversi generis,
μένης τής είς Θεδν τιμής* ούδ' άλλως έχούσαις όρμήν cum non babeanl, nec unde, nec per quae, nec ς υ ο -
ή κίνησιν πρδς χρήσιν ίδιων, ή πρδς άποχήν τών modo pro nieritis aut pro ralionum paritate aequa
αλλοτρίων τής μέν χρήσεως τών κατά φύσιν, ή τής G distribuant, excepta Dei reverenlia et obsemlioue;
αποχής (34) έπλ τών χρήσθαι πεφυκότων θεωρούμε ac praeierea nec impetum aut molionem babeant
νης* της δέ ψυχής μήτε δεομένης τινδς, μήτε χρή- ad usum propriarum rerum, et abstinenliam alie-
σθαί τισιν ή τινι πεφυκυίας, καλ διά τούτο μήτε τής narum, si quidem usus eorum qua? sunt secundum
λεγομένης ίδιοπραγίας (35) τών μερών έπλ τής ού naturam, aiH abstinenlia in iis spectatur, qui ita
τως έχούσης ψυχής εύρεθήναι δυναμένης; nali sunt ut possint u l i : anima autem nec ulla re
eget, nec ita comparata esl, ut his aut illis uti possit, ac propterea ne illa quidem quae dicilur pro-
pna partium perftinctio in anima sic constituta reperiri potest.
23. Καλ μήν κάκείνο πάντων παραλογώτατον, τδ 23. Leges ηοη soli animw ponuntur; ergo nec prm-
τούς μεν θεσπισθέντας νόμους έπ* ανθρώπους φέρειν, mia. —Atque illud quidem omniuro maxiroe a ra-
τών δέ νομίμως ή παρανόμως πεπραγμένων τήν δί tione alienum est, sancitas quidem leges conferrc
κην έπλ μόνας τρέπειν τάς ψυχάς. Εί γάρ ό τούς in homines,observal33 autem aut violalae legis mer-
νόμους δεξάμενος, ούτος δέξαιτ' άν δικαίως καλ τής ccdera in solas vertere animas. Nam, si qui leges
παρανομίας τήν δίκην, έδέξατο δέ τούς νόμους άν recepil, is etiam merito violalse legis poenam reci-
θρωπος, ού ψυχή καθ* έαυτήν, άνθρωπον δε! καλ τήν piet, leges autem recepit bomo, non aniroa per ge
υπέρ τών ήμαρτημένων ύποσχείν δίκην, ού ψυχήν β ipsa; hominem etiam oportet peccatorum poenam
καθ* έαυτήν. Έπελ μή ψυχαϊς έθέσπισε Θεδς άπέχε- sustinere, non animaro per seipsam. Siqu>idcm non
σθαι τών ουδέν αύταίς προσηκόντων, οίον μοιχείας, animabus prancepit Deus, ut abstineant rebus ad
φόνου, κλοπής, αρπαγής, τής κατά τών γεννησάντων eas nibil atlinentibus, velut adulterio, ca»de, furto,
ατιμίας, πάσης τε κοινώς τής έπ' αδικία καλ βλάβη rapina, ignominia i n parentes, ac omni generalim
του πέλας γινομένης επιθυμίας. Ούτε γάρ τό, Τίμα cupidilate, quae injuriam et damnum proximo i n -
τόν πατέρα σον καϊ τήτ μητέρα (56), ψυχαίς μόνον iert. Neque cnim illud : Honora patrem tuum el
εύάρμοστον, ού προσηκόντων αύταίς τών τοιούτων matrem * · , animabus solis convenit, cum eis ejus-
ονομάτων· ού γάρ ψυχαλ, ψυχάς γεννώσαι, τήν τού modi 3 3 5 nomina non conveniunt; neque enim
" Exod. χ χ , 12.
(32) Έπϊ της ψυχής. Sic codices mss. et editio (34) Ή τής αποχής. Reg. 3 et Bigot. καλ της
Anglic. Deest prapposilio iu aliis.
(35) Καϊ μή πρακτέων. Ha;c addila ex tribus ™o§) Ίδιοπραγίας. Reg. 3 δικαιοπραγίας.
Regiis, Giarom. 2, Bigot. et Aogl. (36) Τήτ μητέρα. Addunt σου Clarom. 2 ei Reg.3»
1619 ATUENAGOR/E PHlLOSOPHt C H R I S T I A M 16»
aiiima? ab animabus gignuntur, ut patris et matris Α πατρός ή τής μητέρος οίκειούνται προσηγορίαν f
appellationem sibi asciscant, sed homines ab ho- άλλ* ανθρώπους άνθρωποι. Ούτε ούν τδ, Ού μοιχεύ-
minibus. Neque igitur illud : Non mvechaberis de σης, έπί ψυχών λεχθειη ποτ* άν ή νοηθείη (37) δεόν
animabtis dicatur decenler aut cogilelur, cum inler τως , ούκ ούσης έν αύταίς τής κατά τδ (58) άρσεν
easnon sit masculi et feminaediscrimen, nec ulla ad καλ θήλυ διαφοράς, ουδέ πρδς μίξιν τινδς έπιτηδειδ-
coitum habilitas aut appetitus. Nullus atitem cum τητος, ή πρδς ταύτην ορέξεως. Όρέξεως δέ τοιαύ
ait appelilus, neque eliam coitus fleri potest. Apud της ούκ ούσης, ουδέ μίξιν είναι δυνατόν. Παρ* οΓς δέ
quos aulem nullus est coitus, neque etiam legili- μίξις ούκ έστιν δλως (59), ούδε ένθεσμος μίξις, δπερ
IDUS est coilus, quod est matrimonium. Ubi aulem έστλν δ γάμος. Έννομου δέ μίξεως ούκ ούσης, ουδέ
nihil est loci legilim» consuetudini, neque etiam τήν παράνομον καί* τήν έπ' αλλότρια γυναικί γινομέ
incoucessus alienae uxoris appetitus et cum ea con- νη ν δρεξιν ή μίξιν είναι δυνατόν τούτο γάρ έστι
suetudo locum habere polest. Sed nec furlum aut μοιχεία. 'Αλλ' ουδέ τδ κλοπήν άπαγορεύειν, ή τήν του
avaritiacum inlerdicunlur, id animabus conveiiit. πλείονος έπιθυμίαν, ψυχαίς προσφυές· ουδέ γάρ δέον
Neque enim indigentes sunt earum rerura, quibus ται τούτων, ών οί δεόμενοι διά τήν φυσικήν ένδειαν
qui indigent, propler naluralem indigenliam aut ή χρείαν κλέπτειν είώθασιν,ή ληστεύειν, οίον χρυσδν.
usuoi, furari solent aut per vim rapere, velut au- Β ή άργυρον, ή ζώον, ή άλλο τι τών πρδς τροφήν ή
rum aut argentum, aut aniroal, aul aliud quidpiaui σκέπην ή χρήσιν επιτηδείων. Άχρείον γάρ άθανάτιρ
eorum quae ad victum aut vestilum aut usuni φύσει πάν δπόσον τοίς ένδεέσιν όρεκτδν, ώς χρησι
apta sunt. Inuiile enim est immortali naiurse quid« μον. Άλλ'δ μέν έντελέστερος περ\ τούτων λόγος,
quid ab indigenlibus, tanquam utile, appetitur. άφείσθω τοίς σπουδαιότερον έκαστον σκοπείν βουλο-
Sed uberiorem de his rebus dispulalionem iis d i - μένοις, ή φιλοτιμότερον διαγωνίζεσθαι πρδς τους
miltamus qui singula diligentius considerare volunt, διαφερομένους. Ήμίν δέ άρκούντων τών άρτίως εί
aut vehemeotius dimicare cum adversariis. Nobis ρημένων, καί τών συμφώνως τούτοις τήν άνάστασιν
autem, cum satis sint quae raodo dicta sunt et quae πιστού μένων, τδ τοίς αύτοίς έπ\ πλείον ενδιατρίβεις
bis consentanea resurrectionem astruunt, in iisdem ούκέτ' άν έχοι καιρόν. Ού γάρ τδ μηδέν παραλιπειν
diutius immorari non jam tempestivum sit. Neque τών ενόντων είπείν (40), πεποιήμεθα σκοπδν, άλλά
enim nibil praHermiltere ex iis quae dici possunt, τδ κεφαλαιωδώς ύποδείξαι τοίς συνελθούσιν Α χ ρ \
proposiium nobis esl, scd summatim bis, qui ad- περί αναστάσεως φρονείν, καί τή δυνάμει τών παρ
sunt, indicare quid de resurreclione sentiendum όντων συμμετρήσαι τάς έπί τούτο φεροίσας άφορ-
sit, et argumenta, quibus hoc dogma nilitur, ad ^ μάς
audientium facultalem accommodare.
24. Proprius hominumfini*esse debet, qui nec in 24. Έξητασμένων δέ ποσώς τών προτεθέντων, υπό
indolentia nec in voluptalibus reponi potesl. — Exa- λοιπο ν άν είη καί τδν άπδ τού τέλους διασκέψασθαι
iiiinatis autem aliquatenus his quae proposita fue- λόγον, ήδη μέν τοίς ειρημένοις (4!) έμφαινόμενον,
rant, jam superest ut et arguraentura, quod ex τοσαύτης δέ μόνον επιστασίας κα\ προσθήκης δεό-
fiue ducitur, considererous; jam illud quidem ex μενον, ώς μή δοκεϊν τι τών μικρώς (42) είρημένων
bis, quae dicta sunt, exstans alque elucens, lan- ήμίν άμνημόνευτον (43) καταλιπείν, κα\ παραβλά-
tumque examinis et accessionis requirens, quanlum ψαι τήν ύπόθεσιν, ή τήν έξ αρχής γενομένην διαίρε-
opus est, ut non vidcamur ex his quae inodo dicta σιν. Τούτων τε ούν (44) ένεκεν κα\ τών έπ\ τούτοις
sunt, immemoralum aliquid relinqucre et materiam έγκεισομένων, καλώς άν έχοι τοσούτον έπισημήνα-
aut susceplara ab inilio divisionem laedere. lllorum σθαι μόνον, δτι δεί κα\ τών έκ φύσεως συνισταμένων
ergo in graiiara eteorum qui has in res incumbent, κα\ τών κατά τέχνην γινομένων οίκείον έκαστου τέλος
praclarum fuerit hoc lantumniodo observare, nenipe είναι, τούτο που (45) κα\ τής κοινής πάντων εννοίας
et eorum qua a natura constituta sunt, et eorum έκδιδασκούσης ημάς κα\ τών έν όφθαλμοίς. στρεφομέ-
T
quae arle Ount, proprium cujusque finem esse de- D νων έπιμαρτυρούντων. H γάρ (46) ού θεωρούμεν
bere : quod quidem nos conununis omnium nolio έτερόν τι τοίς γεωργοΰσιν, έτερον δέ τοίς ίατρεύουσιν.
docet, ac res ante oculos positae lestanlur. A n ύποκεί μενον τέλος * και πάλιν άλλο μέν τι τών έκ γής
non enim vidcmus alium esse agricolis, alium me- φυομένων, άλλο δέ τών έπ' αυτής τρεφομένων ζώων*
dicis propositum Gnem, acrursusalium eoruniquae κα\ κατά τινα φυσικδν είρμδν γεννωμένων; Εί δε
w
Exod. xx, 14
(37) Ποτ" άν ή νοηθείη. Ilsec deerant in edilio- κείν τών μικρόν.

nibus Parisiensibus, sed exstant in aliis et in codi- (43) Άμνημόνεντον. Clarom. 1 et Angl. statim
cibus mss. lbidcm Rcg. 3, καί τδ θήλυ. addunt γενομένην διαίρεσιν, carteris omissis.
(38) Κατά τό. Piaeposilio pariler uinissa a Ducxo (44) Τούτων τε ούν. Eos intelligit quos paulo
Ct aliis editionibus Parisiensibus. anie significavit secum convenire solilos eese.
(39) Ούκ έστιν όΛως. Reg. 3, δλως ούκ έστιν. (45) Τούτο Λον. Sic emendavimus ope Reg.
(40) Είπείν. Deest in Clarom. 1 et Angl. 2 et 5, elClaroip. 1, el Angl. Male in edilia xeu
S 41) Τοις είρημένοις.

42) άοχεΤν
Bigot. έν τοίς είρημένοις.
τι τών μιχρώς. Ila Reg. 3. Editi, δο-
τρόπου.
(46) Ή γάρ. Reg, 3, εί γάρ.
10*1 DE RESURRECTIONE MCRTUORUM. 1022
τοΰν έστιν εναργές, καλ δεί πάντως ταΐς φυσικαίς ή Α ex terra nascuulur, alium vero animaliuni, qua»
τεχνικαίς δυνά-μεσι καλ τοις έκ τούτων (47) ένερ- lerrse munere vescuntur, et naturali qiiaifam
γείαις τδ κατά φύσιν έπεσθαι τέλος, ανάγκη πάσα καλ serie. generanlur? Quod si id perspicuum e s i , ac
τδ τών ανθρώπων τέλος, ώς ιδιαζούσης δν φύσεως, omnino oporlet, ut potenlias, quae natura aut
έξηρήσθαι τής τών άλλων κοινότητος. Έπελ μηδέ arte contineniur, earunique opera conscnUneus
θεμιτδν ταύτδν ύποθέσθαι τέλος τών τε λογικής κρί naturae finis seqnatur; necesse prorsus est, ul ho-
σεως άμοιρούντων, κα\ τών κατά τδν έμφυτον νόμον minum finis, ul singularis nalure linis, secerna-
καλ λόγον ενεργούντων, έμφρονί τε ζωή καλ δίκη χρω- tur 336 a
b aliorum conmiunilate. Neque enim
μένων. Ούτ' ούν τδ άλυτ;ον οίκειον τούτοις (48) άν fas est eumdem slalueic finein eorum, quae ralio-
εΓη τέλος (μετείη γάρ άν τούτου καλ τοίς παντε ualis judicii expcrtia sunl, et eorumquae secun-
λώς αναίσθητουσιν) · άλλ' ουδέ τών τδ σώμα τρεφόν- dum insitam legero et ralionem operantur, ac pru-
των ή τερπόντων άπόλαυσις, καλ πλήθος ηδονών * ή denli vila et justilia praedita suut. Non igitur i n -
πρωτεύειν ανάγκη τδν κτηνώδη βίον, ατελή δέ είναι doleniia proprius erit eis finis; communis cnim
τδν κατ* άρετήν. Κτηνών γάρ οΐμαι κα\ βοσκημάτων esset iis eliam quae seusus expertia sunt. Sed nec
οίκείον τούτο τέλος, ούκ ανθρώπων άθανάτψ ψυχή καλ eorum quaecorpus alunt aul obleclant perfruilio,
λογική κρίσει χρωμένων. Β et copia voluptalum ; aut necesseest belluinam v i -
lamprimas oblinere, eam aulem qua ad vlrtulera dirigilur, nullum ad finem dirigi. Bclluarum enim arbilror
et pecudum esse proppium hunc finem,non hominura immortali anima el rationali judicio pradilorum.
25. Ού μήν ουδέ μακαριότης ψυχής κεχωρίσμέ- 25. Finis /tominis proprius, ηοη est animce so-
νης (49) σώματος · ουδέ γάρ τήν θατέρου τούτων έξ tius aut corporis finis, sed hominis ex ulroque con~
ών συνέστηκεν άνθρωπος έ σκοπού μεν ζωήν ή τέλος, stnnlis. Unde necessario sequilur resurreciio. —Ne-
άλλά τού συνεστώτος έξ άμφοίν. Τοιούτος γάρ πάς ό que etiam beatiludo aniiuae a corpore separata».
τόνδε λαχών τδν βίον άνθρωπος, καλ δεί τής τούτου Neque enim alterulrius eormn, ex quibus constat
ζωής ειναί τι τέλος οίκειον. Εί δέ τού συναμφοτέρου hoino, vitam consideramus aut Gneni, sed illius qui ex
τδ τέλος, τούτο δέ ούτε ζώντων αυτών (50) έτι κατά ulroque conslat. Talisenim est quisquis banc vitam
τόνδε τδν βίον εύρεθήναι δυνατδν διά τάς πολλάκις sortilus est bomo, ac illius viia? proprium aliquem
ήδη Ρηθείσας αίτίας, ούτε μήν έν χωρισμψ τυγχα- esse finem opouel. Quod si ulriusque finis est,
νούσης τής ψυχής, τώ μηδέ συνεστάναι τδν τοιούτον isque nec illis adbuc degentibus in hac vila repe-
άνθρωπον, διαλυθέντος ή καλ πάντη σκεδασθέντος τού riri potest, propter causas saepe allalas, nec in
σώματος, κάνη ψυχή διαμένη καθ' έ α υ τ ή ν ανάγκη C anima a corpore separata, eo quod talis homo non
πάσα κατ' άλλην τινά τού συναμφοτέρου καλ τού αύ- exsistal, dissolulo aui prorsus eliam dissipato c o o
τ?.ΰ ζώου σύστασιν, τδ τών ανθρώπων φανήναι τέλος. pore, etiamsi anima per se ipsa 'permaneat; ne-
Τούτου δ" έξ ανάγκης επομένου, δεϊ πάντως γενέσθαι cesse est omnino in alia ulriusque ac ejusdem ani-
τών νεκρωθέντων ή καλ πάντη διαλυθέντων σωμάτων malis conslilutione bomimim finem reperiri. lloc
άνάστασιν,'καλ τούς αυτούς ανθρώπους συστήναι πάλιν aulem cum necessario consequalur, necesse pror-
επειδή γ τδ μέν τέλος ούχ απλώς ουδέ τών επιτυ
6
sus est mortuorum aut omnino dissolutorum cor-
χόντων ανθρώπων ό τής φύσεως τίθεται νόμος, άλλ' porum fieri resurrectionem, ac eosdem homines
αυτών εκείνων τών κατά τήν προλαβούσαν ζωήν βε- rursus exsistere; siquidem linem non simpliciter,
βιωκότων. Τούς δ* αυτούς ανθρώπους συστήναι πάλιν nec quorumlibel homiuum, lex naturae consliluit,
σμήχανον, μή τών αυτών σωμάτων ταις ψυχαϊς αύ sed ipsorum illoruni qui prsecedenlem vitam tra-
ταίς (51) άποδοθέντων. Τδ δ* αύτδ σώμα τήν αυτήν duxerunt. Iidem autera bomines rursus exsistere
ψυχήν άπολαβείν άλλως μέν αδύνατον, κατά μόνην δέ non possunt, nisi cadem corpora iisdem animabus
τήν άνάστασιν δυνατόν. Ταύτης γάρ γενομένης (52), reddantur. Ut autem idem corpus eadem anima
καλ τδ τή φύσει τών ανθρώπων πρόσφορον επακολου recipiat, alitcr fieri non potest, quam per resurre-
θεί τέλος. Τέλος δέ ζωήςέμφρονος καλ λογικής κρί- ^ ctionero. Hac enim perfecta, conveniens natura
σεως ούκ άν άμάρτοι τις είπων τδ τούτοις άπερισπά- bominum consequitur finis. Vitae aulem prudentia
στως συνδιαιωνίζειν, οΤς μάλιστα και πρώτως ό φυ el ralionali judicio praeditx non erraverit si quis
σικός συνήρμοσται λόγος, τή τε θεωρία τού δντος (55) hunc finem esse dical, in iis pcrpetuo sine interpel-
καλ τών έκείνψ δεδογμένων άπαύστως έπαγάλλεσθαι· latione versari, quibus maxime et primario con-
/άν οί πολλολ τών ανθρώπων, έμπαθέστερον καλ σφο- gruit naturalis ratio, et in contemplatione illius,
δρότερον τοίς τήδε προσπεπονθότες (54), άστοχοι τού qui est, ejusque legis indesinenler gloriari; quam-
του διατελώσιν. Ού γάρ άκυροι τήν κοινήν άποκλή- vis plerique bomines lerrenis rcbus libidtnose ac
(47) Έκ τούτων. Deest praposilio in Reg. 5. (55) Τού δντος. Reg. 2, Bigot. et Angl, τού
48ϊ Τούτοις. Ha Reg. 5. Editi τούτο. δόντος.
49) Κεχωρισμένης. Clarom. 2, κεχωρισμένη. (54) Προσπεπονθότες. Sic Clarom. 2. Editi προ-
50i Αυτών. Clarom. 2, τών αυτών. πεπονθότες. Legendum esse ul in lextu posuimus,
51) Αύτάΐς. Deest in Reg. 3. adraonet erudiius editor Oxoniensis, atque btijnt
!52) Γενομένης- Reg. 2,*melius quam editi emendationis auctorem laudat Gatakerum in aduo*
γινομένης. tationibus in Antoninum.
4023 8. THEOPHILI EPISGOPI ANTIOCHENI 4024
Tehementer affecli huito finem non assequantur. Α ρωσιν τδ πλήθος τών άποπιπτόντων του προσήκοντος
Non enim communem sortem evertil multiludo αύτοΤς τέλους, Ιδιαζούσης τής έπλ τούτοις εξετάσεως,
eorum, qui congruenle illis fine eicidunt; quippe καλ τής έκάστω συμμετρουμένης υπέρ τών ευ ή κα-
cum ejusmodi rerum examen et inquisilio ad sin- κώς βεβιωμένων τιμής ή δίκης,
gulos perlineat, et vitae bcne aut male actae merces aut pcena ad uuumquemque accommodetur.
S. Ρ. N. THEOPHILI
EPISCOPI ANTIOCHENI
AD A U T O L Y C U M LIBRI TRES
ANALYSIS LIBRI PRIMI
337Continel liber hkpTimusserrnonem Theophili cumAutolycohabitum, erudilo iUoquidem.ud shnulacrorvmcu

et ChrUtianis non amico. Is cumjocaius esset in Christianorum de Deo ac de resurreclwne tententiam, materiam dedU
Theophilo utriusque dogmcais defendendi. Postquam igilur Theophilus (n. 1) illius in venditandi* diit arrogantiam
Ulepida in Chrisiumorum nomen dicteria perslrinxU, respondet liuic eju&aem pelilioni (n. 2): c Ostende mihi Deum
tuum* Vemonsirat: 1° Deum viderinonposse, ni&i cordis oculi diligent$r expurgati (uerinl. 2° (η. 3, 4), Si auis poefulai
ul Dei [orma exprimatur, id prorsus fieri non po$$e quia nihil de Deo dicere possumus, quod non longe infini
t
virtute superetur. 5° Eliamsi Deu$ non cernalur ocults, al ex provideruia et operibu* cognosci (n 5. 6). 4° Tum demun
fore ul Deum videamus, cum morlalttatem exuerimus ei incorruptionem induerimus (n. 7).
Sed quia resurreclionisfidesabhorrebai ab AtUolyci ingenio,conatur Tlieophilus incredulum animum /leclere, ae pro
bat: V In mullis artibus ac variis in rebus ad vilce cultum vertinentibus nUiil sine pde ad exilum perduci (n. 8); quanto
magis Deo, α quo creali sumus, fidem derogari non debere? 2° Aulolycum exagitat, quod cwn staiuas deo$ eue el mira
efflcere credat, credere nolil Deum α quo creatus est, ilerum creare po$$e. 3° Tum oblata occasione scelera etflagit
rmn persequititr, supersiitiones jEgypliorum, matrem deorum ejusqnefilibsCw$ari vectigales {n. 18): ex guo conclud
Cwsarem mullo magts quam ejusmoat dcos honorandum esse, sic tamen ui minime adorelur (n. 11). Ciuristianum at
nomen {n. 12) non rieu, ul deos Aulotuci, dignum esse, $ed rem maxime suavem et utilem significare demonsirai. 4° Cun
petiissel Autolyciu (n. 13) aliquetn sibi ex mortuis redivivum monslrari, cumque credUurum se promteisset, $i quem
vidisset ejusmodi, rejicil eum Theophilus ad Herculem et JZsculapium, ac crediiurum dubitat etiamsi moriuontm α/τκ
quem ad vitam revocatum videat. Sed tarnen ut obstinatum frangat animum, objicil in rebtu ante oculos positis imag
gua$dam reswrrectionis, velut in dierum ac noctium vicitm, in mirabili frugum et plantarum natcendi raiiorte, in lun<
mteritu ac rewrrectione, in homitium cegrotanlium ad prislinam sanitaiem et formam reMitutione. Suum denique (n. 1
exemplum Autolyco proponil; et quemadmodum ipse olim incredulu* tton rationiim supra demonslratis, twn Scriplu-
rarum lectione et cerlmimo propneticorum oraculorum eventu convicius credidit, idem nunc Autolyco [acieiidum cen
ne, $i nunc utUiier credere nolit, frustra credat aliquando in xlerna supplicia conjectus.
ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΠΡΟΣ AYTOATKON
THEOPHILI
AD AUTOLYCUM
B
3 3 8 LliiJiR PRIMUS. BIBAION A'.
4. Aulolycus simulacrorum defensor et Christiani 4. Ιτωμύλον μέν ούν (1) στόμα καλ φράσις εύεπής
nominis derisor. — Lepida quidem lingua ac ele- τέρψιν παρέχει καλ έπαινον πρδς κενήν δόξαν άθλίοις
gans dictio delectalionem aflerunt ac laudera ad άνθρώποις έχουσι τδν νούν κατεφθαρμένον · ό δέ τ ή ς
«
(1) ΣτωμύΛοτ μέν o£v,etc. Refermr haec sententia lotidem verbis a Joanne Oamasc. Parat. p, 564.
Deest coojunctio sequens in codice Bodleiano.
10*5 AD A U T O L Y C U M L I B . I. 4020
αληθείας εραστής ού προσέχει λόγοις μεμιασμέ- Α inanem gloriam miseris bominibus, qui menlem
νοις (2)· Αλλά εξετάζει τδ έργον τού λόγου (5), τί καλ corruptam gerunt. Veritatis auteni amalor non du-
όποίόν έστιν. Ε π ε ι δ ή ούν, ώ εταίρε, κατέπληξάς (4) citur serroonibus fucatis, sed sermom opus adjun-
με λόγοις κενοίς καυχησάμενος έν τοίς θεοϊς σου τοίς ctum, quodnam et quale sit, inquirit. Quoniam
λιθίνοις καλ ξυλίνοις, έλατοίς τε καλ χωνευτοίς καλ igilur me, amice, obtudisti inanibus sermonibue,
πλαστοίς καλ γραπτοίς, οί ούτε βλέπουσιν ούτε άκούου- deos tuos venditans, lapideos et ligneos, ductos el
σινείσλ γάρ είδωλα καλ έργα χειρών α ν θ ρ ώ π ω ν έτι fusos, fictos et pictos, qui nec vident neo audiunt
δέ φής με καλ Χριστιανδν, ώς κακδν τούνομα φορούν- (sunt euim imagines et opera roanuum bominum),
τα* έγώ μέν ούν ομολογώ είναι Χριστιανδς,καλ φορώ nieque praHcrea Christianum dicis quasi malum
τδ θεοφιλές δνομα τοΰτο, έλπίζων εύχρηστος είναι τψ nomen ferentem, equidem conGieor me esse C b r i -
Τ
θεώ (5). Ού γάρ, ώς συ ύπολαμβάνεις χαλεπδν ε ναι stianum, et gratum illud Deo noinen fero, sperans
τούνομα τοΰ θεοΰ (6), ούτως έχει · ίσως δέ έτι, αύτδς me utilem esse Deo. Neque enim, ul tu existiroas,
σύ άχρηστος ών τψ θεψ, περλ τοΰ θεοΰ ούτω φρο molestum esse nomen Dei, ila se res babei; sed
νείς. fortasse quia adbuc inutilis es Deo, idcirco iia de
Deo sentis.
2. Άλλά καλ έάν φής, Δείξόν μοι (7) τδν θεόν σου· Β 2. Petit ut sibi ostendatur Deu$; $ed priut expur-
κάγώ σοι είποιμι άν, Δείξόν μοι τδν άνθρωπον σου, gandi cordis ocuti. — Sed si dicas : Oslende niibi
κάγώ σοι δείξο> τδν θεόν μου. Έπελ δείξον βλέποντας Deum tuum; dicam tibi : Ostende mihi boniinero
τους οφθαλμούς τής ψυχής σου, καλ τά ώτα τής καρ tmim, et ego libi ostendam Deum meum. Proinde
δίας σου άκούοντα. "Ωσπερ γάρ οί βλέποντες τοίς όφ ostende an oculi meniis tuae videanl, et aures cor-
θαλμοίς τοΰ σώματος κατανοούσι τήν τοΰ βίου καλ έπί- dis tui audiant. Quemadmodum enim, qui vident
γειον πραγματείαν, άμα δοκιμάζοντες τά διαφέροντα oculis corporis, percipiunl quae in bac vita terrena
ήτοι φώςή σκότος, ή λευκδν ή μέλαν,ή άειδές ή εύμορφον, peraguntur, ac ea quae inter se diflerunt explorant,
ή εύρυθμον καλ εΰμετρον, ή ά ^ υ θ μ ο ν καλ άμετρον, ή lucem el tenebras, album et nigrum, deforme et
υπέρ μέτρον ή κόλουρον · ομοίως δέ καλ τά ύπ' άκοήν formosum, concinnura et 3 3 9 inconcinnum, aple
πίπτοντα, ή όξύφωνα ή βαρύφωνα, ή ήδύφωνα · ού dimensum et inepte, partibus cxcedens el mutiluni;
3
τως Ιχοι άν καλ περλ τά ώτα τής καρδίας καλ τούς quod idem etiam de iis dicendum, qua . sub attres
οφθαλμούς τούς τής ψυχής, δύνασθαι (8) θεδν θεάσα- cadunt, acutis sonis aut gravibus aul jueundis; ita
σθαι. Βλέπεται γάρ θεδς τοίς δυναμένοις αύτδν όράν, etiain se babent aures cordis el oculi mcnlis, ut
έπάν Ιχωσι τούς οφθαλμούς άνεψγμένους τής ψυχής. £ Deum videre possint. Videlur enim Deus ab bis qui
(2) Μεμιασμένοις. Ait C l . Wolfius hanc vocem ipta commoratur; nam iracundia inulilis e$t. Siergo
erodilo viro, quem non nominat, visam esse super- misla fuerit iracundia cequanimitate, conlribulatur
fluam. Equidem assentirer, si vox illa dc sermoni- animus, et non e$l utilis Deo oratio illius, καλ ούκ
bus maniiesta nequitia corruptis intelligenda esset. έστιν εύχρηστος τώ θεψ ή έντευξις αυτής. Mulieres
Hic enim facta generatim opponunlur sermonibus corruplae a Marco havretico conl*cssa3 sunl, teste
etiara decoris et in apeciem preclaris, nedum aperte Irenaeo, lib. ι, c. 13 : κατά τδ σώμα ήχρειώσθαι ύπ*
iroprobis et nequiliam prae se feremibus. Nec pro- αυτού, secundum corpus exterminatas se ab eo. Hiftc
fecto veritatis cultoribus magna laue essel non de- etiam Cyrillus Hierosol. caiecb. 2 : Corpu* polluitii
cipi sermonibus aperte nefariis. Sed cum μιαίνω, et inutilis factus e«, καλ άχρηστος γέγονας. Vas in
ut apud Laiinos violo, idem saepe valeat ac tingo, λό honorem sanciificalum et utile Domino. 11 T i m . n ,
γους μεμιασαένους inlerpretor serinones 1'uco et 21.
pigmenlis coloralos. (6) Τού θεού. Dei videlicet Gbrisli a quo suum
(5) Td ίργοτ τού Λόγον. Opus $ermoni$ , id est Christiani nomen acceperunt. Yel, quod verisimi-
qoalis vita sil eleganler et ornale loqueulium.Con- lius mihi videtur, postquam dixit Theophilus Gbri-
finnant hanc interpretalionem innuniera sanclorum stianum noroen Deo gralum esse; inde occasionem
Patnim teslimonia, quale est illud S. Cypriani i n i - suniit de ipsius Dei iiomine ac de ejus naiura om-
tio libri De Pat.: Nos autem, fralres dileclissimi, nem intelligeniiam superante disscrendi.
ani philoiophi non verbis sed factis sumus... qui non D (7) Αειξόν μοι. Yidetur bominis nomine intelli-
toquimur magna $ed vivimui, etc. Vide Alhenag. gere aniniain Spiritu sancto illustratam. Vid.Talia-
Legat., num. 41. Eodem sensu Rom. n , 15 : Opus num, num. 15. Quod autem paulo posl legitur έπελ
legis seriptum in cordibus, τδ έργον τού νόμου. δείξον, pro eo inallet Woliius έπίδειξον. Sed nibil
(4) ΚατέαΛηζας. Ua Oxon. et Hamburg. cum muianduin videtur, cum sua sponte plana sit sen-
Front. Duc. Legitur κατέπλησας ad marginem codi- tentia. His Tbeophili dc Deo videndo senlentiis s i -
cis Bodlciani, obruisti me. Tigur. κατεπλήθαμεν. miles occurritnl apud Augustinum in psalm. X L I , et
Paris. κατέπληθάς με. GUID aulem editio Tigurina lib. ιιι De Symbolo, c. 3. Quod autem ait Theopbi-
el codex ms. Bodleianus habeanl επειδή, magis id lus : Sed si dicas, Osiende mihi Deum tuum; ne-
raihi placuit quam έπειδάν, quod operarum incuria quaquani conjiciendo suspicabalur hsec dicturum
in aiias edilioties irrepseral. Autolycuro; sed revera id dixeral Autolycus, ul pa-
r
(5) Εύχρηστος elrcu τφ θεφ. Usilata h « c lo- tet ex One bujus libri.
;ndi ralio apud ecclesiasticos scriptores. Hermas (8) Αύνασθίΐι. Legitur τού δύνασθαι in edilione
Cbristianis divilibus lib. i , c. 5, n. 6 : Respon- Hainburg. Minus recie arliculum bunc addidil do-
den*, inquit, dico ei: Domina quando uliles erunt ctissimus edilor. Scribendum potius fuisset τδ δύ
y
Dotnino t Cum cxrcumcxsoe, inquit, fuerint dwitite eo- νασθαι αυτά. Sed satis esl baec subinlelligere. Ha-
rvm, qum eo$ delectant, tunc tiUles erunt Domino ad benius cnim infra num. 5, locum simillimum : Ού
mdificium. Et lib. u , c. 3 : Vide enim auam $it oequa- τως ijoi αύτδν θεδν μή δύνασθαι όραθήναι ύπδ οφ
κ α ί ΐ α ε dulcior nulle; et uiiiis erit Domino, qui in θαλμών, etc.
1027 S. THEOPHILl EPISCOPI ANTIOCHENI 1028
cum videre possunt, siqiiidem oculos mentis apertos Α Πάντες μεν γάρ έχουσι τούς οφθαλμούς, άλλά Ινιο;
tiabent. Omnes enim habent oculos, sed quidam ύποκεχυμένους κα\ μή βλέποντας τδ φώς τού ηλίου •
caligine suflusos, ac solis lucem non videntes. Ne- κα\ ού παρά τδ μή βλέπειν τούς τυφλούς, ήδη κα\ ούκ
que ex co quod caeci non videant, idcirco lux solis έτι (9) τδ φώς τού ηλίου φαΐνον · άλλά εαυτούς αίτιά-
non lucel, sed sibi ipsis assignent caeei et suis ocu- σθωσαν οί τυφλοί, καί τούς εαυτών δφθαλμούς.Ούτω
lis. Sic et tu mentis tusc ociilos caligine suffusos κα\ σύ, ώ άνθρωπε, έχεις ύποκεχυμένους τούς οφθαλ
babes ob peccata et malas acliones tuas. Ut specu- μούς τής ψυχής σου ύπδ τών αμαρτημάτων καλ τών
lum renidens, ila animam hominispiiram esse decet. πράξεων σου τών πονηρών."Ωσπερ έσοπτρον έστιλβω-
Cum igitur a3rugo in speculo exstilerit, non potest μένον, ούτω δει τδν άνθρωπον έχειν καθαράν ψυχήν.
bominis vultus in speculo conspici: ita cum pecca- Έπάν ούν ή ίδς έν τ ώ έσόπτρψ, ού δύναται όρά-
tum in bomine fueril, non potest quisquam hujus- σθαι τδ πρόσωπον τού άνθρωπου έν τώ έσόπτρω (10)·
roodi Deura videre. Oslende igitur tcipsum an non ούτω κα\ δταν ή αμαρτία έν τψ άνθρώπω, ού δύνα
moccbus sis, an non sconator, an nou fur, an non ται δ τοιούτος άνθρωπος θεωρείν τδν θεόν. Δείξον ούν
prsdo, an non spoliator, an non puerorum slupra- κα\ σύ σεαυτδν, εί ούκ εΐ μοιχδς, εί ούκ εΐ πόρνος, εί
tor, an non coniumeliosus, an non maledicus, an ούκ ει κλέπτης, εί ούκ εΐ άρπαξ, εί ούκ ει άποστε-
non iracundus, an non invidus, an non arrogans, ρητής, εί ούκ εΤ άρσενοκοίτης, εί ούκ εΐ υβριστής, εί
an non superbus, an non percussor, an non avarus, ούκ ει λοιδορος, εί ούκ όργίλος, εί ού φθονερός, εί ούκ
i n non parentibus non obsequens, an non Aliorum άλαζών, εί ούχ υπερόπτης, εί ού πλήκτης, εί ού φιλ
tuorum vendilor; bsec enim qui agunt, iis Deus άργυρος, ει ού γονεύσιν άπειθής, εί ού τά τέκνα σου
non apparet, nisi prius se ab omni labe expurga- πωλείς. Τοίς γάρ ταύτα πράσσουσιν ό θεδς ούκ ε μ
verint. Haec igilur oinnia tenebras tibi injiciunl, φανίζεται, έάν μή πρώτον εαυτούς καθαρίσωσιν άπδ
velut si obslet humor in oculos irajeclus quominus παντδς μολυσμού. Καί σοι ούν άπαντα έπισκοτεί, καθ
in lucera solis defigi possint : ita et tibi impie- άπερ ύλης έπιφορά (11), έπάν γένηται τοίς όφθαλ
tates lenebras offundunl, quominus Deuiu videre μοίς πρδς τδ μή δύνασθαι άτενίσαι τδ φώς τού ηλίου·
possis. ούτω καί σοΙ, ώ άνθρωπε, έπισκοτούσιν αί ασέβεια ι
πρδς τδ μή δύνασθαι σε όρ$ν τδν θεόν.
5. Nihit de Deo dici potest, quod non illius virlule δ. Έρεϊς ούν μοι · Σύ ό βλέπων διήγησαί μοι τδ
inferius sit. — Dices igitur mibi : Tu qui vides, είδος τοΰ θεοΰ.Άκουε, ώ άνθρωπε · Τδ μέν εΐδος τοΰ
narra mihi forma Dei qualis sit. Audi, ο bomo θεού ap(δητον κα\ άνέκφραστον κα\ μή δυνάμενον ό -
forma Dei nec dici, nec narrari potest, nec oculis Q φθαλμοίςσαρκίνοιςόραθήναι. Δόξη γάρ έστιν άχώρη-
7
corporcis videri. Nam nec ejus gloria animo capi, τος, μεγέθει ακατάληπτος, ύψει άπερινόητος, Ισχύ
nec magniludo comprehcndi polest, nec alliludo co- ασύγκριτος, σοφία ασυμβίβαστος, άγαθοσύνη α μ ί μ η
gilari, nec ejus robur in comparalionem vocari, nec τος, καλοποιία ανεκδιήγητος. Εί γάρ φώς (12) αύτδν
capientia assimilari, nec ejus benignilas imitabilis, είπω, ποίημα αύτοΰ λέγω* εί λόγον είπω, αρχήν α υ
nec beneGcentia enarrabills. Nam si lucem eum τού (13) λέγω · νούν έάν είπω, φρόνησιν αύτοΰ λέγω·
dicam, opus ejus dico; si verbum dicam, ejus πνεύμα έάν είπω, αναπνοή ν εαυτού λέγω (14)· σοφίαν
.principatum dico; si mentem dicam, ejus pruden- έάν είπω, γέννημα αύτοΰ λέγω · ίσχύν έάν είπω, κρά
tiaro dico; si spirilum dicam, mearo ipsius respira- τος αυτού λέγω* δύναμιν έάν είπω, ένέργειαν αύτοΰ
lionem dico; si sapientiam dicam, ejus progeniera λέγω · πρόνοιαν έάν είπω, άγαθοσύνην αύτοΰ λέγω ·
dico; si robur dicam, ejus poientiam dico; si v i r - βασιλείαν έάν είπω, δοξαν αύτοΰ λέγω · κύριον έάν
lutem dicam, ejus operalionem dico; si providen- είπω, κριτήν αύτδν λέγω (15) · κριτήν έάν είπω, δ ί -
(9) Ούχ έτι. Ita Ducceus et Pnris. Aliae editiones reddidit principium. Sed parum quadrat ut Pairis
ούκ έστι. principium Filius dicalur. Dicilur quidem lib. n ,
(10) Ού δύναται... έν τφ έσόπτμρ. Haec addita num. 15, principium in quo Deus creavil coelum et
ex cod. ms. in editione Oxoniensi; ita etiam Wol- D terram; at principium Patris non dicitur. Quaro
fius qui paulo post legendum putat ή αμαρτία. inalui retinere principalum; idque eo lubeutiu»,
(11) Έπιφορά. Sic Tigur. et Hambnrg. et cod. quod Tbeophilus in libro n , n. 10, Filium Yocart
Bodleian. multo melius qiiam in aliis editionibus εκ rioceal αρχήν, quia imperat et doininatur omnibus
φορά. Cf. Grabe Spiciteg. II, p. 232. rebus ab ipso creatis. Est ergo principalus Palris,
(12) ΕΙ γάρ φώς. Hunc locum sic imitatur No- quia Paler omnibus per eum imperat.
vatianus lib. De Trin., c. 2, ut ipsis Tlieopbili ver- (14) Άναπνοήν εαυτού Λέγω. Si ha»c ad Deum
bis utalur : Sive enim illum, inquil, dixeris lucem, referanlur, legendum άναπνοήν αύτοΰ, respiratiouem
creaturam ip$ius magis quam ipsum dixeris, ipsum illius dico. Sed haec tle Deo loquendi ralio non a d -
non expre&teris; sive illum dixeris virtulem, poten-' modum decora est; nec illius coniirmandx causa
tiam ipsius magis quam ipsum dixeris, el deprompse- mutandus videtur contextus non viiiosus. Cur enim
ris; sive dixeris majeslatem, honorem ipsius magis, non ita interprelemur; Meam iptius respirationem
quam illtim ipsum descripseris. Simili modo demon- dico. Dicebat patilo ante': Si lucem eum dicam, opus
strat Gregorius Naziaiizemis in orat. 34, divinam ejus dico. Sic eliam hoc loco, si spiritum dicam,
liiituram minus accurale describi, cnm Spiritus el opus illitis dico, nempc spiriluni illum de quo ail
ignis el lux el charitas el sapienlia etjunlitia et n.ens Theophilus n.7 : Hujus spiritu loqueris, ο homo ku-
>
el Verbum et aliis ejusmodi nuncupatur. jus spiritum ducis.

(13) Αρχήν αυτού. Duc&um vituperat Wolflus, (15) Κριτήν αύτδν Λέγω. Haec verba quae desnnt
quod hanc vocem intcrpretetur principalum, ac ipsc in omnibus editis, sumpla sunt ex codice Bodlciano»
1029 A b A U T O L Y C U M L I B . I.. 1030
χαιον αύτδν λεγω · πατέρα έάν είπω, τά πάντα αύτδν Α tiam dicam, ejus benignitatero dico; si regnum d i -
λέγω (16) * π ύ ρ έάν είπω, τήν δργήν αυτού λέγω. cam, ejus gloriam dico; si Doroinum 3 4 0 dicara,
Έρείς ουν μοι · Όργίζεται θεός; Μάλιστα· οργίζε judicem dico; si judicero dicam, juslunveum dico;
ται τοις τά φαύλα πράσσουσιν, άγαθδς.δέ και χρηστδς si palrem dicam, omnia eum dico; si ignem d i -
κα\ οίκτίρμων έστ\ν έπ\ τούς αγαπώντας κα\ φοβού cam, iracundiam ejus dico. Dices igitur mihi : Ira-
μενους αύτδν · παιδευτής (17) γάρ έστι τών θεοσεβών scitur Deus? Maxime; irascilur enira male agenii-
κα\ πατήρ τών δικαίων, κριτής δέ και κολαστής τών bus, bonus vcro et benignus et misericors est in
ασεβών. eos qui eum amant ac tlment. Esl enim magisler
piorum c l paler justorum, judex vero et vindex iiu-
piorum.
4. "Αναρχος δέ έστιν, δτι άγέννητός έ σ τ ι ν αναλ 4. Pergit de Dei atlributis disserere.—Caret prin-
λοίωτος δέ, καθότι αθάνατος έστι. θεδς δέ λέγεται (18)cipio quia ingcniius e s l : immutabilis est qualenus
διά τδ τεθεικέναι τά πάντα έπ\ τή εαυτού (19) άσφα- immortalis. Deus dicitur, διά τδ τεθεικέναι, id est quia
λεία, κα\ διά τδ θέειν * τδ δέ θέειν έστ\ν τδ τρέχειν,omitia in sua ipsius stabiliiateposuit, et διά τδ θέειν,
κα\ κινειν, κα\ ένεργείν, καλ τρέφειν, κα\ προνοείν, quod idem estac currere et niovere, et operari, et nu-
κ*\ κυβερνάν, και ζωοποιείν τά πάντα. Κύριος δέ Β - ^ ί τ ρ,. ^
ι ν e l\ gubernare el vivilicare omnia.
ο ν β Γ β > e
έστι διά τδ κυριεύειν αύτδν τών δ λ ω ν πατήρ δέ διά Dominus esl quia omiiibus dominatur; Pater, quia
τδ είναι αύτδν πρδ τών δλων · δημιουργδς δέ και ποιη ante oninia; conditor et creaior, quia omnia condi-
τής διά τδ αύτδν εΐναι κτίστην κα\ ποιητήν τών δλων · dit et creavit; altissimus, quia supra omnia; om-
ύψιστος δέ διά τδ εΐναι αύτδν άνώτερον τών πάντων · nipotens, quia omnia tenet et complectitur. Nam eC
παντοκράτωρ δέ, δτι αύτδς τά πάντα κρατεί κα\ εμ alia tcelorum, et profunda abyssorum,el termini or-
περιέχει. Τά γάρ ύψη τών ουρανών, και τά βάθη τών bis lcrrac, sunt in manu « j u s ; nec est locus in quo
άβύσσων, κα\ τά πέρατα τής οικουμένης, έν τή χειρΐ nioretur et quiescat. Est enim coelum ejus opus,
αυτού έστιν · κα\ ούκ έστι τόπος τής καταπαύσεως lerra et mare ejus opificium, homo ejus ligmentum
αυτού. Ουρανοί μέν γάρ έργον αυτού είσιν, γ ή ποίη el imago. Sol, luna el stellae sunt ejus elemenla, L i
μα αυτού έστι · θάλασσα κτίσμα αυτού έστιν · άνθρω signa et tempora, et dies et annos condiia, ut mi-
πος πλάσμα και είκών αυτού έστιν.Ήλιος και σελήνη uislrent et servianl hominibus. Atque omuia Deus
*α\ αστέρες στοιχεία (20) αυτού είσιν, είς σημεία κα\ fecit, cum antea non essent, ut ex operibus cogno-
είς καιρούς χ&\ είς ημέρας κα\ είς ένιαυτούς γεγο- scatur et inlelligalur ejus majestas.
νότα, πρδς ύπηρεσίαν κα\ δουλείαν ανθρώπων · και τά πάντα ό θεδς έποίησεν έξ ούκ δντων είς τδ είναι,
ίνα διά τών έργων γινώσκηται κα\ νοηθή τδ μέγεθος αυτού.
δ. Καθάπερ γάρ ψυχή (2!) έν άνθρώπφ ού βλέπε- C δ. InvisibiKi Deus ex providentia cognoscitur. —
et cum mutilam bujus loci sentenliam non incon- κα\ ζωογονείν τά πάντα. In codice Coisliniano 276,
cinne restituant, visa snnt praferenda conjeciure uo contiiientur Parallela, sed alio ac in editis or-
«•eleberr. Wolui,quiIegendum putat τδν δντα αύτδν
λέγω. Referuniur ab eodem editore hae conjecturae
3ine, legitur hoc testimonium sub eodem Ainpbilo-
chii nomine, sed deesl εξουσία, ct pro ζωογονείν ha-
bominum eruditorum, Felli, tanquam ex cod. ms. belur ζωοποιείν.
έαυτδν λέγω, Grabii, δυνατδν αύτδν λέγω, Lacrosii, (19) Έαντον. Legendum putat εαυτών Suicerm
θεδν αύτδν λέγω, Colelerii Monum. eccles. Grac, Lexxc.y p. 1367. Gui quidem favet illud psalmi cni :
pag. 662 : Κύριον έάν είπω, τά πάντα αύτου λέγω. Qui fundasti terram super stabUitalem $uam, έπ\ τήν
Forte pro κριτών quod suppeditavit cod. ms., legen- ασφάλεια ν αυτής. Sed hic locus ita citaiur a sanclo
dum κτίστην,Si Domimm illutn dicam, conditorem ioanne Damasceno, ut necesse sil legere εαυτού.
dieo. Habel enim πάντα τή εαυτού, omissa praeposilione.
(16) Τά xarra αντότ Λέγω. Satis comraode le- (20) Στοιχεία. Sic eiiara infra n. § et 6, solem
gerelur τά πάντα αυτού, u l placet erudito editori et stellas appellat Theopbilus. Eodem sensu vocem
Ilaroburgensi, vel άπ' αυτού. Omnia iUius esse vel hanc usurpani Eusebius Hist. lib. m, c. 31; Prmp.
«4 eo e$$e dico. Non tamen commodo sensu caret evanq. lib. ι, c. 12, et Ub. n i , p. 9 1 ; Basil. bom. 4
vulgaia scriplura. Indicat enim Pairis noraine com- in ifexaem.; Cbrysost. homil. 6 tii Genes.; Gyrill.i
prebendi quidquid humana imbccillilas de Deo elo- Jtd., p. 17. Unde facile explicalur, quod nonnulloa
qoi polest. Golelertus, in loco quem modo cilavi- crilicos tursit, cur astra interdum apud Lalinos
inus, legit πρδ πάντων αύτδν λέγω, alque banc con- elemeiita appeilenlur, ut apud Terliillianum lib. u
jcclnram coofinnat ex bis quae paulo post legunlur, ad Nat.; Laclantium lib. n , c. 5, el S. Hieronymmn
Pater diVi/ur, quia e$t ante omnia. epist. ad Uebidium. Miror Petavium minus vidisee
(17) Παιδεντής. Melius forte redderetur, casti- quid sint apud Epiphaniura τά ματαίως νομιζόμενα
gttor Dei eultorum. Videlur enim Theopbilus indi- είς άριθμδν στοιχείων παρά τοϊς πεπλάνημένοις ονό
care velle quid intersit inler paenas, quibus bonos ματα, ά ζώδια καλούσι, fru$lra excogilala, pro nu-
interduin Deus erudit, el eas quas impiis, ut seve- mero elementorum, apud errantes nomxna, quce Zodia
ras jndex, infligit. Notus est omnibus Proverbio- appellanl. Ilsec Petavius, nol. in ha?res. 16, inter-
ram locus, quein cilat Aposlolus, Hebr. x i i , 5. prelatur de quadripartita signorum divisione pro
(18) θβός δέ Λέγεται. Citat hunc locum S. Joan- quatuor eleraenlorum numero. Sed liquet Epipha-
nes Damascenus sub nomine S. Ampbilochii epi- nium loqui de signis Zodiaci, non de qualuor ele-
•eopi lconii, non tamen sine aliqua dissimiliiudine. mentis. Recensel enim duodecim nomina Hebraica
feic enim habet : θεδς λέγεται διά τδ τεθεικέναι tolidem Graecis nominibus respondentia pro numero
πάντα τή εαυτού εξουσία κα\. άσφαλεία καί διά τδ elementorwn, id est duodeciin signorum Zodiaci.
θέειν, δπερ έστί τρέχειν, κα\ κινείν, κα\ κυβερνάν (21) Καθάαερ γάρ ψυχή. Eodetu modo Octaviub
1051 & THEOPHILIEPISCOPI ANTIOCHENI 1Θ32
Nani qaemadmodnm anima in homine non videtur, χ ται, αόρατος ούσα άνθρώποις, δια δέ της χινήοεως
sed cura fugial humanos visus, ex motu corporis τοΰ σώματος νοείται ή ψυχή · ούτως Ιχοι άν κα\ τον
inlelligitur : ita ct Deus oculis humanis videri non θεδν μή δύνασθαι όραθήναι ύπδ οφθαλμών ανθρωπί
polesl, sed ex providenlia el operibus videlur et νων · διά δέ της προνοίας κα\ τών έργων αυτού βλέ
intelligitur. Quemadraodum enim et naveui quis in πεται κα\ νοείται. "Ον τρόπον γάρ κα\ πλοΐον θεααά-
roari inslructam et currentem videns et ad littus μενός τις έν θαλασσή κατηρτισμένον, κα\ τρέχον, κοί
appellenlein, procul dubio gubernatorem in ea fcsse κατερχόμενον είς λιμένα, δήλον ότι ήγήσεται εΐναι έν
judicabit a quo gubernetitr ; ila Deus omnium gu- αύτψ κυβερνήτη ν τδν κυβερνώντα αυτό * ούτω δεί
bernalor intelligendus est, quamvis non videatur νοεϊν εΐναι τδν θεδν κυβερνήτην τών δλων, εί και ού
carnis oculis, quippe cum cotuprehendi non possit. θεωρείται όφθαλμοίς σαρκίνοις διά τδ αύτδν άχώρη-
Nam 8i in solem, 3 4 1 exiguum illud elemenlum, τον (22) είναι. Εί γάρ τψ ήλίω (25) έλαχίστω δντι
non polest homo oculos defigere ob calorem et vim στοιχείψ ού δύναται άνθρωπος άτενίσαι διά τήνύπερ-
exsuperantem, quanlo magis Dei gloriam, quae non βάλλουσαν θέρμην κα\ δύναμιν, πώς ούχ\ μάλλον τή
est enarrabilis, mortalis homo intueri non polest ? τού θεοΰ δόξη άνεκφράστψ ούση άνθρωπος θνητδς οΰ
Qtiemadmodum enim malum punicum corlice cir- δύναται άντωπήσαι; "Ον τρόπον γάρ |&οά έχουαα
cumdatum, intus plurimos babet foros ac loculos φλοιδν τδν περιέχοντα αυτήν ένδον έχει μονάς κα\ θή-
pelliculis imcrjectos, ac multa grana in se includit, κας πολλάς διαχωριζομένας διά υμένων, καί πολλούς
sic iuiiversa creatura spiritu Dei, ipsc vero spiritus κόκκους έχει τούς έν αυτή κατοικούντας · ούτως ή
una cum creatura coiitinelur manu Dei. Quemad* β πάσα κτίσις περιέχεται ύπδ πνεύματος θεού (24),
modum igitur granum mali punici intns inclusum, κα\ τδ πνεύμα τδ περιέχον σύν τή κτίσει περιέχεται
non potcst videre ea quae sunt extra corticem, cum ύπδ χειρδς θεού."Ωσπερ ούν δ κόκκος τής 0οάς ένδον
ipsum sit inlus, sic nec homo, qui una cum omni κάτοικων ού δύναται δράν τά έξω τοΰ λέπους αύτδς
creatura continetur manu Dei, Deum potest videre. ών ένδον · ούτως ουδέ άνθρωπος εμπεριεχόμενος μετά
Deinde veio rex terrenus cxsislere credituf, quam- πάσης τής κτίσεως ύπδ χειρδς θεοΰ ού δύναται θεω-
vis ab omnibus non videalur; sed ex legibus suis ct ρείν τδν θεόν. Είτα βασιλεύς (25) μέν επίγειος πι
edictis et potestaiibus et copiis et imaginibus cogno- στεύεται εΐναι, καίπερ μή πάσιν βλεπόμενος, διά δι
scitur : Deum autem non vis intelligere ex ejus νόμων και διατάξεων αύτοΰ, καλ εξουσιών καί δυνά
operibus et potestatibus? μεων καί είκόνων νοείται' τδν δέ θεδν ού βούλει σύ
νοείσθαι διά έργων κα\ δυνάμεων;
apud Minuciura Feliccm ineptam Dei videndi cupi- det hisTheophili verbis διά εξουσιών κα\ δυνάμεων,
ditalem in eUinicis casligat : Deum, inquit, oculis per principatus et potestates; quibus verbis designal
carnalibus vis videre, cum tpsam animam tuam, qua Tbeophilus legalos et praefectos ab imperatore in
vivificaris et loqueris, nec aspicer$ possis nec tenere. provincias mitti solitos. Ejusmodi enim voces sa?pe
(22) Άχώρητον. Vidfc bujus rei uberiorein ex- eos significant qui magistratum gerunt. Euripidee
plicationeni lib. ιι, n. 22. in Andromacbe : 'Αρχαί τ ' έπληρούντο, Magislratu*
(25) ΕΙ γαρ τφ ήΜφ. Similem Xenopbonlis sen- congregabantur. Eodem sensu Plalo in Jibris De
tentiam citant Cleraens Alex. Protrept. 46, et Cy- Rep.\ Pbiloslralus Vit. Apoll. lib. u , cap. 42, banc
rillus Alex. ι Jul., p. 52. Putat Clemens haec X e - vocem usurpant. Sic etiam Juvenalis apud Latinos
nophonlem hausisse ex Sibylla, cujus leslimonium sat.x. 99,100 :
ibidem omuino gemellum refert. Sic eliam Minu- Htijus gui trahhur prcctextam sumere malis,
%
cius Felix : In sole adeo, inquit, qui vivendi omni- Quam ridenarum Gabiorumve esse potestas?
bus cauta i»si, vidcre non possumus; radiis acies sub- Vopiscus in Saturuino c. 5 : Ut primum /Egyptii, in-
movetur, obiutus intuenlis hebeiatur. et st diutius inquit, magnam potettatem ad te venhse videruni, ita-
spiciai, ommt vi$ug exstinguitur. Quid ? Ipsum solis tim clamaverunt: ι Saturnine Auguste, dii le ter*
ariificem, itlum luminis fontempossis susiinere? Ea- vent. > Haec pauca de multis referenda duxi, ut ΪΓΚ
dem habes apud Tbeodoret. eeroi. 40 De Provid., lelligaturquid sibi velit iilud T b e o p b i ^ i ' εξουσιών
p. 459. κα\ δυνάμεων, quid eliam illud Irenaei propter domi-
(24) Ύπό πνεύματος θεού. Non loquitur Tbeo- D nium. Videlur enim vetus inierpres Irenaei, ut sa?pe
pbilus de Spiritu sancto, scd de illo spiritu, quem alias, ita hoc loco lapsus esse, et pro δι' εξουσιών
ail infra n. 7, a nobis spirando hauriri; quem lib. legisseSi' έξουσίαν; unde reddit, propler dominium,
ιι, n. 4, per omnia dilTusum esse dicit, et n. 45, cum reddere debuisset per potestates. Neque enim
nalura lenuem esse. dubium, quin eadem sitboc loco Irenaei ac Tbeophili
(25) EXca βασιλεύς. Referl hoc lestimoniuni S. s<M)teiilia , quae tamen dissinnlis forel, uipote
Joannes Damasccnus Parall. p. 787, sub nomine obscura prorsus et enervaia in Irenxo, si legeretur,
Theopbili Alexandrini et pag. 559, sub Tbeophili propter dominium. Huc accedit quod Irenaeus, dum
nomine. Illud etiam imitalur Irenseus lib. u , cap. iinperalorem Tocat eum qui maximam potestalen
6, n. 2, ubi Gnosiicos supremum quemdam et omni- habet principatus, non obscure conOrmei eara,quam
bus ignotum Deum flngeules eodem prorsus argu- dico, comparalionem imperaioris cum minoribus
mento, ac elhnicos Tbeophilus, refellit. Autnunquid potestatibus, id est cum legatis el praefeciis, per
hi, inquit, qui sub Romanorum imperio sunl, quam- quos imperator cognoscitur. Ambigi possit utruni
vitnunquam viderint imperaiorem, sed valde et per lrenseus ex Tbeopbilo, an Theophilus ex Irenaeo banc
terram el permareseparati ab to cognotcent, propter sententiam mutualus fuerit. Sed cum ea res magni
%
dominium, eum qui maximam potestatem habel prin- eit monienti ad investiganduin tempus quo Tbeo-
cipalut ? Qui autem super no$ eranl angeti, vel ille philus bos libros elucnbravit, rejicienda in lertiam
quem mundi fabricatorem dicunt, non cotjnoscent oro- parteui Pnefationis videlur.
uipotentem t Illad Irenari, propttr domintum, reepon-
1033 AD AUTOLYCUM LIB. Il 4054
6. Κατανδησον, ώ Ανθρωπε, τά έργα αύτου, και- Α 6. Εχ operibut cognoscilur Deus. — Considera, ο
ρών μεν χατά χρόνους άλλαγήν, καλ αέρων τροπάς (26), liomo, ejus opera, tempestalum statis temporibus
στοιχείων τδν εύτακτον δρόμον, ήμερων τε καλ νυ- vicissitudines, aeris mutationes, astrorum altempe-
κτών,καλ μηνών, κα\ ένιαυτών τήν εύτακτον πορείαν, ratum cursum, dierum et noctium, mensium et an-
σπερμάτων τε καλ φυτών καλ καρπών τήν διάφορον norum rite descriptas vices, serainum, plantaruiu
καλλονήν, τήν τε πολυποίκιλον γονήν κτηνών τετρα et fructuum amoenaro varielatem, diversos pecudum
πόδων, καλ πετεινών καλ ερπετών καλ νηκτών, ένυ foctus, quadrupeduiu, volatilium, reptilium, natali-
δρων τε καλ εναλίων, ή τήν έν άύτοίς τοϊς ζώοις δε- lium, fluvialiuro et marinorum; tum dalum ipsis
δομένην συνεσιν πρδς τδ γεννών καλ έκτρέφειν ούκ illis animalibus generandae et alendae prolis instin-
είς Ιδίαν χρήσιν, άλλά είς τδ έχειν τδν άνθρωπον τήν cluw, non ad suos, sed ad hominis usus; tum pro-
τε πρόνοιαν ήν ποείται ό θεδς έτοιμάζων τροφήν πάση videnliam, qua Deus cibuni omni carni praeparat,
σαρκλ, ή τήν ύποταγήν ήν ώρισεν ύποτάσσεσθαι τά tum servile obsequium, quod homini ab omnibus
πάντα τή άνθρωπότητι· πηγών τε γλυκερών καλ πο praestari jussit : dulcium fonlium et fluviorum pe-
ταμών άεννάων 0 ύ σ ι ν δρόσων τε καλ δμβρων καλ rennes fluxus, roris, imbrium et pluviarum copiam
ύετών τήν κατά καιρούς γινομένην έπιχορηγίαν, τήν variis temporibus suppeditari solitam ; corporum
τών ουρανίων παμποίκιλον κίνησιν, Έωσφόρον ανα β coelestium diversos motus; luciferum exorieOteui
τέλλοντα μέν καλ προσημαίνοντα Ιρχεσθαι τδν τέλειον et perfecli astri advenlum pranuniiantem ; Pleiadis
φωστήρα* σύνδεσμον τε Πλειάδος καλ Ώρίωνος* et Orionis conjunclionem; Arcturum et caeterorum
Άρκτουρόν τε καλ τήν τών λοιπών άστρων πορείαν astrorum iter in coeli circulo descriplum ; quibus
γινομένην έν τ ψ κύκλψ τοΰ ουρανού, οΤς ή πολυποί omnibus mulliplex Dei sapientia propria nomina im-
κιλος σοφία τού θεοΰ πάσιν ίδια ονόματα κέκληκεν. poeuit. Solus ille Deus est qui lucem ex tenebris
Ούτος θεδς μόνος δ ποιήσας έκ σκότους φώς, δ έξαγα- fecit, qui lumen e tbesauris suis educit, et rece-
γών φώς έκ θησαυρών αύτοΰ (27), ταμεία τε νότου placula Austri \ ac ihesauros abyssi et termi-
καλ θησαυρούς αβύσσου, καλ δρια θαλασσών, χιόνων nos roaris feclt, ac nivis et grandinis tbesau-
τε καλ χαλαζών θησαυρούς, συνάγων ύδατα έν θησαυ ros; qui aquas in thesauris abyssi, et tenebras
ρ ό ς αβύσσου, καλ συνάγων (28) τδ σκότος έν θησαυ- iu thesauris suis 3 4 2 congregai; ei suavem illam
ροίς αύτοΰ, καλ έξάγων τδ φώς τδ γλυκύ καλ τδ πο- ac desiderabilem et jucundissimam lucem e thesau-
Οεινδν καλ έπιτερπές έκ θησαυρών αύτοΰ· άνάγων ris suis profert; qui eduxit nubes ab exiremo terrae,
νεφέλας έξ έσχατου τής γής καλ άστραπάς πληθύνων et fulgura in pluviam multiplicat : qui eiuittit to- 1
είς ύ ε τ ό ν δ άποστέλλων τήν βροντήν είς φόβον καλ nitru ad terrorem, et ejus fragorem fulgure prae-
c
προκαταγγέλλων τδν κτύπον τής βροντής διά τής nuLtiat, ne anima subito turbata deficiat; atque
αστραπής, ίνα μή ψυχή, αιφνιδίως ταραχθεισα, έκ- etiam fulguris vim e coelo erumpentis iia temperat, u l
ψύξη· άλλά μήν καλ τής αστραπής τής κατερχόμενης neterram combural; nam si fulgur impetui suoper-
έκ τών ουρανών τήν αύτάρκειαν επιμέτρων πρδς τδ mittatur, terramcomburet; quod si ipsum eiiatn to-
μή έκκαΰσαι τήν γ ή ν εί γάρ λάβοι τήν κατέξου n i l r u , quae in ea sunt subverlet.
σίαν (29) ή αστραπή, έκκαύσει τήν γ ή ν εί δέ καλ ή
βροντή, καταστρέψει τά έν αυτή.
7. Ουτός μου θεδς, ό τών όλων Κύριος, δ τανύσας 7. Tune Deum videbimus, cum immortalitatem IM-
τδν ούρανδν μόνος, καλ θελς τδ εύρος τής ύπ' ούρα duerimus. — Hic Deus meue est, uuiversoruio Do-
νόν (30)· i συνταράσσων τδ κύτος τής θαλάσσης, καλ mitios, qiii coelum extendil solus, et statuit orbis
ήχων τά κύματα αυτής· δ δεσπόζων τού κράτους αυ tcrrae laliludinem : qui couturbat profundum maris,
τ ή ς , καλ τδν σάλον τών κυμάτων καταπραύνων ό el sonum flucluum ejus excilat * : qui doininalur
4
θεμελιώσας τήν γήν έπλ τών υδάτων, καλ δούς πνεΰμα ^ potestati ejns, et motum fluctuum ejus miligal :
τδ τρέφον α υ τ ή ν ο ί ή πνοή ζωογονεί τδ π ά ν δς έάν qui fundavit tcrram super aquas, et spirUum eam
συσχή τδ πνεΰμα παρ' έα^τψ, εκλείψει τδ πάν. Τού- nulrientem largilur : cujus gpiritua viviflcat onuiia,
1 4
* Psal. XITI; Job. i x , 9. Paal. cxxxiv, 7. * Psal. LXIV, 8. Psal. LXXXYIII,40.
(26) "Αέρων τροπάς. Miror Wolfium huic scri- Theophili, sive, quod libentiuscrediderim, librario-
piura3 sobstituisse αστέρων τροπάς. Faletur editio- rum incuria.
nem Tigurinam el cod. Bodleianum babere αέρων (29) Κατεξουσίαν. Ila scribo pro κατ' έξουσίαν.
τροπάς. Alsibiopinioniserrorefinxil Ducttumetalias Hinc Mallb. x x , κατεξουσιάζω. WOLFIUS. Legere
editiones Vabere αστέρων τροπάς. Sed eum falli malim τδ κατ* έξουσίαν.
asseverare possum ; άερων μεταβολή legitur apud (50) Τύ εύρος της ύπ' ούρανόν. Ita scripsi pro
Clemenlem Sirom. v i , p. 659. eo quod Tigurina el Parisienses habebant το σύρος
(27) Ό έξαγαγών ρώς έκ θησαυρών αύτοΰ. Haec της ύ π ' ουρανών. Pro me facit Β. ms. ubi legitur
Ίο lexlum perperam videntur irrepsisse. Nam et εύρος, nec aliter scripsit Theopbilus. Is enim
paulo posi repeluntur, el oraiionis seriem hic per- phrasin hanc integram peliit ex Jobi x x x m , 48, qui
larbaiH. i l a : Νενουθέτησαι δέ τό εύρος της ύπ' ούρανόν 9
:
'28* Συναγαγών. Redundat boc verbura sive dest nosline lattludinem /«ΓΠΕ? WOLFIUS.
PATEOL. Cm. V I . 33
1035 S. THEOPHILI EPlSCOft ANTlOCHENl
quem si apud se retineat, boc universum deOciet. Α τον λαλείς, Ανθρωπε* τούτου (31) τδ πνεύμα άναπνείς,
Hujus spirilu, ο horao, loqueris, hujus spiritum τούτον αγνοείς. Τούτο δέ σοι συμβέβηκε διά τήν τ υ -
ducis, alque hunc ignoras. Hoc autem tibi accidit φλωσιν τής ψυχής και πώρωσιν (52) τής καρδίας
ob menlis obcaecationero el cordis durUiem. Sed, σου. Άλλά, εί βούλει, δύνασαι θεραπευθήναι* έπίδος
6i vis, poles sanari : da te medico, ct pungel oculos σεαυτδν τ φ ίατρφ, καλ παρακεντήσει σου τούς δφθαλ*
meniis el cordis tui. Quis est isie medicus? Deus ρους τής ψυχής καλ τής καρδίας. Τίς έστιν δ Ιατρός; *0
qui per Yerbum et sapientiam sanat et vivificat. θεδς, δ θεραπεύων καλ ζωοποιών διά τού Λόγου καλ
Deus per Yerbum et sapientiam condidit univcrsa; τής σοφίας. *0 θεδς διά τού Αόγου αυτού καλ τής
nam Verbo ejus firmali coeli et Spiritu ejus omnit σοφίας έποίησε τά πάντα. Τφ γάρ Αόγφ αύτοΰ έστε-
8
virtus eorum . Praestantissima est illitis sapienlia. ρεώθησαν οί ουρανοί ,χαϊ τφ Πνεύματι αύτοΰ πάχτα
Deus in sapientia terram fiuidavit; coelos prxpara- ή δύναμις αύτων. Κρατίστη ή σοφία αύτου (55). Ό
vit in prudentia; in sensu disrupli abyssi, et uubes θεδς τή σοφία έθεμελίωσε τήν γ ή ν ήτοίμασε δέ ού-
rorem effuderunt. Haec si inlelligis, ο bomo, et pure ρανούς φρονήσει* έν αίσθήσεί άβυσσοι έ££άγησαν,νέφη
et sancte ac juste vivas, potes Deum videre; scd δέ έ^ύησαν δρόσους. Εί ταύτα νοείς, άνθρωπε, άγνώς*
anle omnia praeeant in corde tuo fidcs el limor Dei, καλ όσίως και δικαίως ζών, δύνασαι όρ$ν τδν θεόν.
tuncque b » c inlelliges. Gum morlalitaiem depo- Β Πρδ παντδς δέ προηγείσθω σου έν τή καρδία πίστις
aueris et imraorlalitatem indueris, tunc Deura pro καλ φόβος ό τού θεού, καλ τότε συ ν ή σεις ταύτα. "Οταν
nieritis videbis. Excitat enim taara carnem cum άπόθη (54)τδθνητδν καλ ένδυση τήν άφθαρσίαν, τότε
anima immortalem Deus, ac tunc factus iromortalis δψει κατ' άξίαν τδν θεόν. Ανεγείρει (35) γάρ σου τήν
immortalem videbis, si nunc ei credideris; Uinc σάρκα άθάνατον σύν τή ψυχή (36) δ θεός · καλ τότε
eliamcognoscestecontraillum inique locutum esse. δψει γενόμενος αθάνατος τδν άθάνατον (37), έάν νυν
-τιστεύσης αύτψ· καλ τότε έπιγνώαη, δτι αδίκως κατελάλησας αυτού.
8. Deo resurrectionem promillenli absurdum tst 8. "Αλλά άπιστείς νεκρούς έγείρεσθαι. "Οτε έσται>
nollecredere.—Sedmorluosexcitarinon credis. Cum τότε πιστεύσεις θέλων καλ μή θέλων · καλ ή πίστις
res eveniet, tunc credes, velis nolis; sed iua fldes σου είς άπιστίαν λογισθήσεται, εάνμ^ή νύν πιστεύσης»
In incredulilalis loco deputabitur, nisi nunc cre- Πρδς τί δέ καλ άπιστείς; "Η ούκοΐδας, δτι Απάντων
das. Sed cur non credis ? An 3 4 3 ignoras rebus πραγμάτων ή πίστις προηγείται (38); Τίς γάρ δύνα-
• Psal. xxxu, 6.
(51) Τούτον. Ua codex Bodleianus et edilio Ham- lorumtjus, propterquos et hcrcoperatut e$t Dominu^
burgensis. Alise ediliones τούτο. Sed, ut accurala < C animw abibunt in invisibilem locum, definitum eis α
eit sententia, legendum etiara, τούτω λαλείς; satis- Deo, et ibi usque ad resurrectionem commorabuntur,
que apte adderetur καί ante τούτον αγνοείς. suxtinentes resurrectionem; post recipientes corpora
(32) Πώρωσιν. Hoc malim pro πήρωσιν quod ros. et perfecu resurgentet, koc est corporaliter. quem-
B . et edili omnes exbibeni. At B . superscriplum admoaum et Dominm nsurrexil, $ic venient ad
babebat πω syllabae π η . Atque vox πώρωσιν apud compecium Dei.Tertullianus lib. De pamit. cap. 5 :
t
L X X , aique in Ν. T. subinde de obstinaia menie An tu discernas actus carnis et spirilus, quorum el

occurrit; vicissim πήρωσις, ejusdem alioqui signiii- in vita £t in morle ει in resurrectionB tantum commu-
«ationis frustra utrimque quaeritur. WOLFIUS. nionis atque consortiiest. ut parker iunc aut ία w -
(33) Πάσα ή . . . σοφία αύτοΰ. Haec addita e co- tam aut in judicium suscilentur ? Laciantius lib. \u.
dice Bodleiauo in edilione Oxoniensi, ac postea in cap. 11, ubi probat non interi™ animam, $ed disso-
Hamburgensi. ciari α corpore, sic tamen de ejus resurrectione, sive
(34) Απόθη. Legit Wolfios άπόθης ei paulo posl in antiquum statum resiUulione loquitur : Et quia
άποδύσης. Sed nulla subesi bujus niutationis, quan- temporalem vitam temporalis mors sequitur, conss-
quam levissimae, neccssitas. quens est ut returyant animce ad vitam perennem^
(35) Ανεγείρει. Necesse non est lftgere άνεγερεί, quia fincm mors temporatis accepil. rsihil ergo coru-
ut Grabius legeridum censebat tesle c l . Wolfio. U s i - inune bis sanciorum Patrum diciis cum absurdo
4atum enim e&l prssens pro futuro, cum certa et nonnullorum Araburo errore, qui cum sibi finge-
explorala respromiuilur. renl animas simul cum corporibus inlerire el re-
(36) Σύν τή ψυχή. Sic reddi possent haec verba: D surgere, erudiiis Origenis coram frequenti concilk»
Suscitabit carnem luam immortalem cum anima fn- disputationibus cesseruut, teste Eusebio Hht. h b .
turam. Sed nihil vetat sic etiam interpretari, u l v i , cap. 57.
aninia CUDI corpore -excitari et resurgere dicatur. (57) Τόν άθάνατον. Haec addita ex eod. nis. i u
Saepe enim sancti Patres resurrectionem animae et editl. Oxon. et Hamb. Mox aliquid subinteUigen-
corporis pnedicant» non quod animam ad teropus dum, nempe, si iuique loqui pergas.
CIHII corpoie interire suspiceniur, sed utillius resti- (58) Ή Λίστις προηγείται, ln hoc argamenlo e
tuiiouein in prislinura stalum significent. Polycar- quod mtilti alii usurparunt, ut Clemens A l e x .
pus graiias agit apud Euseb. lib. v i , quod a Deo in Strom. n ; Origenes ι contra CeUum; Arnobiusl. n ;
numerum marlvrum vocclur έν τψ ποτηρίψ τού Eusebius Pnvp. i ; Cyrillus cat. 5 , Theodordoe ι
Χριστού, είς άνάστασιν^ζωής αίωνίου ψυχής τε καλ adv. Grcccos, observare possumus fidei nomine apiid
σώματος, in calice Christi, in resurrectwnem vita anliquos scriptores non modo asscnsum rebus re-
aitern(B ammwatquecorporisAreiisbus\ib. iv, cap.18,
9 velatis, sed saepe etiam eomm, quae Deus promisii,
n . 5 : Προσφέρομεν δ' αύτφ ίδια, έμμ,ελώς κοινω- inipelrandonun ftduciam designari. Quamvis aateiu
νίαν καλ ένωσιν άπαγγέλλοντες καλ όμολογούντες σαρ- immane discrimen sit inter eam fidem quam navis
κδς καλ πνεύματος έγερσιν. Offerimu* ei quce sunt gubernalori, aut mcdico aut doctori habemus, et
eju$ congrênler coiumunicationem et unitatem prm-
% eam qnam Deo, qui proprio Filio non pepercil, sed
dicantcs et confitentes resurreclionem carnis et spiri- pro nobis oninibus tiadidil illum, habere debemus;
tus. Etlib. v, cap. 31 :Maiu(e$tume*t quia eldi cipu- babent lamen baec excmpla ex homaois rebus r e -
403? AD AUTOLYCUM L I B . Γ. 4038
ται θερίσαι γεωργός, έάν μή πρώτον πιστεύση τδ Α onmibus fidem praeire? Quis enim agricola roetcre
σπέρμα τ ή γ ή · ή τίς δύναται διαπέρασα* τήν θάλατ- potest, nisi prius semen terrse crediderit; aut quis
ταν, έάν μ ή πρώτον έαυτδν πιστεύση τ ψ πλοίψ καλ tuare transmittere, nisi prius sc ipse rali credat et
τψ κυβερνήτη; Τίς δέ κάμνων δύναται θεραπευθήναι, gubernatori ? Quis auiem aegrotane sanari potest,
έάν μ ή πρώτον έαυτδν πιστεύση τ ψ Ιατρψ; Ποίαν δέ nisi prius se ipse roedico crediderit, aul quaxn artem
τέχνην ή έπιστήμην δύναταί τις μαθείν, έάν μή πρώ quis aut disciplinam ediscere potest, nisi se priug
τον έπιδψ έαυτδν καί πιστεύση τψ διδασκάλω; Εί ούν tradiderit et crediderit magistro? Igitur si lenrae
γεωργδς πιστεύει τή γ ή , καλ δ πλέων τ ψ πλοίψ, καλ credit agricola, ei navigaturus rati, ei «grotus me-
δ κάμνων τ ψ ίατρψ* σύ ού βούλει σεαυτδν πιστεύσαι dico, non vis tu credere te Deo, toi ac tantis ali
τώ θ ε ώ , τοσούτους ά^αβώνας έχων παρ* αυτού ; eo ptgnoribus accepUs ? Primo, quod te creavit cuin
Πρώτον μέν γάρ, δτι έποίησε σε έξ ούκ δντος είς τδ antea non esses (nam si nec paier tuus crat nec
είναι (εί γάρ δ πατήρ σου ούκ ήν, ουδέ ή μήτηρ, πολύ niater, inulto magis ipse aliquando non eras), ac le
μάλλον ουδέ σύ ής ποτε), και έπλασε σε έξ ύγράς ου ex humida et parva materia el minutissima guUula,
σίας μικράς καλ ελαχίστης pανίδος, ήτις ουδέ αυτή ήν quae et ipsa non erat aliquando, formavit, aique i u
ποτε* και προήγαγε σε δ θεδς είς τόνδε τδν βίον. Είτα hanc vilara produxit. Deinde vero credis efficta ab
πιστεύεις τά ύπδ ανθρώπων γινόμενα αγάλματα ^ bominibus simulacra deos esse et mira facere; Deo
θεούς είναι καλ άρετάς ποιείν τ ψ δέ ποιήσαντί σε autem conditori iuo non credie facere eutu posse,
θεψ άπιστεις δύνασθαί σε καί μεταξύ ποιήσαι; ut te in vitam revocet?
9. Καλ τ ά μέν ονόματα ών φής σέβεσθαι θεών, 9. Flagitia et scelera deorum. — Ac noinina qui-
ονόματα έστι νεκρών ανθρώπων. Καλ τούτων τίνων dem eorum, quos a 4e coli dictitas deoruin, uoinina
καλ ποταπών; Ούχλ Κρόνος μέν τεκνοφάγος ευρίσκε sunt bominum inortuoram. Et i i qmdein qui el
ται, καλ τ ά εαυτού τέκνα άναλίσκων; Εί δέ καλ Δία quales fuere ? A n non Saturaus filiorum vorator
τδν παίδα αυτού εΓποις, κατάμαθε κάκείνου τάς iuvenitur? Quod si et Jovem ejus filiuui nouiines,
πράξεις καλ τήν άναστροφήν πρώτον μέν δτι έν accipe ejue actionee el vivendi ratiouem. Priuium
Ί δ η ύπδ αίγδς άνετράφη, καλ ταύτην σφάξας, κατά iu monte Ida nutritus esl a capra; eamque cuui
τούς μύθους, καλ έκδείρας, έποίησεν έαυτψ ένδυμα. laactasset, ut ferinil fabulae, et pellem detraxisset,
Τάς τε λοιπάς πράξεις αύτοΰ, περί τε άδελφοκοιτίας, fecit sibi indumenlum. Caelera ejus facta, incestos
καλ μοιχείας, καλ παιδοφθορίας, άμεινον (39) "Ομηρος cum sorore coitus, adulteria, illata pueris stupra
καλ oi λοιπολ ποιηταλ περλ αύτοΰ εξηγούνται. Τί μοι melius Horoeruset cacteri poelae descripserunt. Quid
τδ λοιπόν καταλέγειν περλ τών υίών αύτοΰ (40); Q calera adejus fllios spectantia enumerem? Hercu-
Ήρακλέα μέν έαυτδν καύσαντα* Αιόνυσον δέ με- lem a se ipso corobustura; Bacchum ebrium et
θύοντα καλ μαινόμενον καλ "Απόλλωνα τδν Αχιλλέα furentem, Apollinem Achillis meiu fugienletu, et
δεδιότα καλ φεύγοντα, καλ τής Δάφνης έρώντα, καλ Daphnes amatorem, et Hyacinlbi mortis ignarum;
τδν Υακίνθου μόρον άγνοοΰντα· ή 'Αφροδίτην τήν Yeuerera vubneraiam, Marlem hominum perniciein;
τιτρωσκομένην · καλ "Αρεα τδν βροτολοιγδν, έτι δέ praHerea sanguinem ex his, quos vocatis diis, pro-
καλ ίχώρα δέοντα τούτων τών λεγομένων θεών ; Καλ fluentem? Atque haecquidem sunt dictu mediocria,
ταΰτα μέν μέτριον (44) είπείν, δπου γε θεδς ευρί quandoquidem deus reperilur membratim discer-
σκεται μεμελισμένος, δ καλούμενος "Όσιρις, οδ καλ ptus, nomine Osiris, cujas etiara iiiysleria quotan-
κατ* έτος γίνονται τελεταλ ώς άπολλυ μένου, καλ ευ nis celebrantur, qnasi pereat et invenialur, et sin-
ρισκομένου, καλ κατά μέλος ζητουμένου. Ούτε γάρ gulaejus membra quaeranlur; neque enira utruin
εΐ άπόλλυται νοείται, ούτε εί ευρίσκεται δείκνυται. perieril scitur, nequeulrum inveniaiur osteiiditur.
Τί δέ μοι λέγειν "Αττιν άποκοπτόμενον, ή "Αδωνιν έν Quid dicam Atin castratum, Adonim iu silva erran-
ύλη βεμβόμενον , καλ κυνηγετούντα καλ τιτρωσκό- tem, et iiiler venandum ab apro vulneratum; iEscu-
μενον ύπδ συός; ή Άσκληπιδν κεραυνού μενον; καλ lapium fulmine percussum; Serapim Sinope pro-
]>
pdita non parum ponderis ad refellenda elhnicorum necesse est ul doceant cujusmodi tint, quce asteverani
dkteria. Sic enim io Christianorum fidem jocari et unde dimanaverint. Dignissima est quae legatu/
soiebant, quasi isli, dum magna mysleria ad creden- Origenis responsio ι adv. Cels.
dum proponunt, a quo luec tradiia et rcvelata, mini- (39) "Αμεινον. Legilur ad marginem codicts
ne oslenderent. Unde Celsus, postquam Chrislianos Bodl. Α μήν, quae scriplura in conlextum inducta
inisii qood dicere solerent: Μή εξέταζε, άλλά π ί - a Fello et Wolfio. Sed non videtur contextus, cnni
στευσον, καλ ή πίστις σου σώσει σε, Pioli inquirere, sua sponte sanus essct et integer, ob lectionem
ted crede, etfidestua te salvum faciet; sic eos urget margini appositam immutari debuisse.
qiiasi bsec a Deo tradita esse non probarent: Εί μέν (40) Αύτου. Hanc voceni «ididil Wolfius ex cod.
Iq θελήσουσιν άποκρίνεσθαί μοι, ώς ού διαπειρωμένψ, Bodl. desumptani.
1
πάντα γ ά ρ οίδα, άλλ ώς ές ίσου πάντων κηδοιιένφ, (44) Καϊ ταύτα μέν μέτριον. Refellit Wolfius
ευ άν ί χ ο ι · εί δ* ούκ έθελήσουσιν, άλλ' έρούσιν ωσπερ banc interpretationem: ncec quidem mediocria iunt;
είώθασι, Μή εξέταζε* ανάγκη αυτούς ταύτα τε ipse vero sic reddit: Sed de his quidem pauca et
διδάξαι δποΓ άττα έστλν ά λέγουσι καλ οπόθεν i(h modica dicere attinet. Pmbari non potest haec do~
£ύηκε. Si mihi tetpondere voluennt, ut eos minime ciissimi viri interprctatio, quam lamen, inquit,
tenlanli ae periclilanli (omnia enim novi) sed crque periti* se facile probaturam esse con/jdimus. Luce
ommibus consuUnti, prcedare u ret habebit. Si vero clarius est Theophilum levia et nicdiocria dicerc,
reauubunt, dicenlqiic quod toUnt: Noli ditquirere; quae antca dixerat, quia ad graviora transibat
1039 S . TIIEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 1040
fugum Alexandriam; Arleniideni Scylhicam, ipsam Α Σάραπιν τδν άπδ Σινώπης φυγάδα είς Άλεξάνδρειαν
3 4 4 <pioque profugam, homicidam, venatricem et γεγονότα; ή τήν Σκυθίαν "Αρτεμιν κα\αυτήν φυγάδα
Endymionis amore captarn? Non enim anobisbaec γεγονυίαν, καλ άνδροφδνον, καλ κυνηγέτιν (42), καλ
dicuntur, *ed a vestris bistoricis et poetis praedi- του Ένδυμίωνος έρασθείσαν; ταΰτα γάρ ούχ ημείς
cantur. φαμέν, άλλά οί καθ' υμάς συγγραφείς (43) κα\ ποιη
τα\ κηρύσσουσιν.
10. Superttitiones jEgyptiorum. Mater deorum 10. Τί μοι λοιπδν καταλέγειν τδ πλήθος ών σέβον
ejntque fitii vectigales Cwsari. — Quid jam refert ται ζώων ΑΙγύπτιοι, ερπετών τ ε , και κτηνών, και
enumerare multitudinem animalium, quae ab θηρίων,κα\ πετεινών, κα\ ένυδρων νηκτών (44)· έτι δέ
jEgyptiis coluntur, repiilium, pecudum, ferarum, καλ ποδδνιπτρα καλ ήχους'αΐσχύνης ; ΕΙ δέ "Έλληνας
volatilium et natalilium fluvialium : ad haec etiam είποις καλ τά λοιπά έθνη, σέβονται λίθους, καλ ξύλα,
pelves et inhonestos eonos? Quod si Graecos cites κα\τήν λοιπήν ύλην, ώς έφθημεν είρηκέναι, άπει-
el caeteras gentcs: colunt lapides et ligna ac reli- κονίσματα νεκρών ανθρώπων. Φειδίας μέν γάρ ευ
qitam maleriam, simulacra , ut jam diximus, mor- ρίσκεται έν Πίση ποιών 'Ηλείοις τδν "Ολύμπιον Δία,
tuorura hominum. Phidias enim reperitur P i s a Άθηναίοις έν άκροπόλει τήν 'Αθηνάν. Πεύσομαι δέ
fecisse Eliis Jovem Olympicura, e l Atheniensibus Β ^ κ ά γ ώ , ώ άνθρωπε, πόσοι Ζήνες ευρίσκονται·
Minervam in arce. Juvat cx te, ο bomo, quaerere Ζεύς μέν γάρ έν πρώτοις προσαγορεύεται Όλύμπιος,
quol inveniantur Joves. Jupiler inprimis Olympius και Ζεύς Λατιάριος, καλ Ζεύς Κάσσιος (45), καλ
dicitur; dcinde Jupiter Latialis, Jupiter Gassius, Ζεύς Κεραύνιος, καλ Ζεύς Προπάτωρ, καλ Ζεύς παν-
lupiter Ceraunius, Jtip.ter Propator, Jupiter Pan- νύχιος, και Ζεύς Πολιούχος , καλ Ζεύς Καπιτώλιο;.
nychius, Jupiler Poliuchus, Jupiler Gapitolinus; Καλ δ μέν Ζεύς παις Κρόνου, βασιλεύς Κρητών
atque Hlc quidem Jupiter, qui Saturni filius et rcx γενόμενος, έχει τάφον έν Κ ρ ή τ η , οί δέ λοιπο\ Γσως
Gretensium fuit, babet sepulcrum in Crela, caeleri ουδέ ταφής κατηξιώθησαν. ΕΙ δέ και εΓποις τήν μη
vero forte ne sepullura quidem dignati. S i vcro τέρα τών λεγομένων θεών , μή μοι γένοιτο διά στό
matrem eorum , quos vocatis, dcorum objicias, ματος τάς πράξεις αυτής έξειπεϊν (άθέμιτον γάρ
absit ut vel ipsius vel nnnistrorum, a quibus coli- ήμΤν τά τοιαύτα καί όνομάζειν) ή τών θεραπόντων
tur, actiones ore efleram (bcec enim ne appeltare αυτής τάς πράξεις ύφ' ών θεραπεύεται, δπόσα τε
quidem nobis fas esl), vel quae regi vectigalia ct tri- τέλη καλ είσφοράς (46) παρέχει τ ψ βασιλεί αυτή τε
buta tum ipsa tum ejus iilii pendanl. Ncque enim και οί υίολ αυτής. Ού γάρ είσι θεολ, άλλά είδωλα,
sucit d i i , sed simulacra, ut pnediximue, opera Q καθώς προειρήκαμεν, έργα χειρών ανθρώπων, καλ
raanuum hominum, et impura daemonia. Tales fiant δαιμόνια ακάθαρτα. Γένοιντο δέ τοιούτοι οί ποιούντες
qui faclunt ea, et qui spem suam i n eis consti- α υ τ ά , καλ οί έλπίζοντες έπ' αύτοίς.
luiml · .
11. Τοιγαρούν (47) μάλλον τιμήσω τδν βασιλέα, θδ
11. Magh honorandut Cce$ar cui dii vectigaUs
9
• Psal. c x u , 8 et cxxxiv, 18.

(42) Κυνηγέτιν. Ita se emendasse monet Lacrosii Pyrrhon. m , 24. Stephani Byzantini, qui Joveui
consilio Wolfius pro eo quod erat in editis κυνη- Gasium a Gasio monte et urbe ittgypli deducit.
γέτην. (46) ΤέΛη καϊ είσφοράς. Quod ait Theopbilus de
(45) Συγγράφεις. Inlerdum boc nomine gene- vectigalibus, qtue raater deorum, ejusque filii im-
ratim omnes scriptores designat Theophilus, velut peratori solvebant, explicari et illustrari polest cx
n . 2, Hb. i i , et inilio libri terlii. Sed hoc loco συγ Tertulliano : Sed aliquo solaiio, inquit lib. ι ad
γραφείς qui a poelis distinguuntur, non alH viden- Nal,, c. 1 0 , privatorum et domesticorum deorm
tur essc quam bislorici, nec ad alios pertinet haec querelce juvantur, auod publicos turpius contumelto~
antiquarum remm , licet fabulosa, narratio. Sic siusque tractetis. Jam primum, quos in hastarium
etiam vocantur bislorici n . 12,1. u , et a poelis et regessistis publicanis svb... iis, omni quinquennio
pbilosopbis distinguunlur : Δοκεί δέ τά ύπδ τών ^φι Π inler vecligalia vettra proscripto addicilis. SicSera*
λοσόφων ή συγγραφέων καλ ποιητών είρημένα, αξιό pettm, sic Capiloliumpetitur, addicitor, condueitur...
πιστα μέν είναι. Si quis dubilet his vcrliis, ή συγ sub eadem voce praconu^ eadem exaclione Quastoru.
γραφέων hisloricos significari, attentius legat hiec Sed enim agri tribulo onusli mliores, hominum eapiU
Tneopbili verba ex n. 5 5 : Τίς μέν ούν... τών καλου stipendio censa, ignobiliora. Nam hm tunt captmtaU
μένων σοφών καλ Ιστοριογράφων. notcB pcena; Dei vero qui magis tributani, magi$
(44) Καϊ ένυδρων νηκτών. Fortasse excidit καί. sancti, imo qui magis sancti magis tributarn; ma~
Ita nostcr supra n. 6 : Καλ νηκτών ένυδρων τε καλ jestas constituitur in quceslum, negotiatio religion»
εναλίων; ubi νηκτά ab ένύδροις dislinguil. WOLFIUS. proscribitur> sanctttas lucationem tnendicat; exigitii
— Exipsisverbis, quae aberudiio viro ciiantur, nibil mercedem pro solo templi, pro auditu sacri, pro
boc in loco mulandum esse palet. Nani cnin duas ttipitibus, pro oitiis; venditis totam divinitatem, no*
spccies natatilium distingual Tbeopbilus, ncmpe licet eam*grali* coli; plu$ denique publicanii rt/S-
lluvialiuiu et niarinorum; nalaiilia fluvialia vocare citur, quam sacerdolibus.
debuit pisces Nili ab iEgypiiis adoratoe; fruslra (47) Τοιγαρούν. Vidclur sibi anle haec verba
ergo diceremus natalilia el fluvial*a. biatum el lacunam perspicerc emditus Wolfius,
(45) Ζευς Κάσσιος. Erudilus Wolftus legendum quia deesse nonnulla et ms. B. indicat el teriet οτα*
mouet Κάσιος idque probal testiinoniis Scriploruin lionh evincit. Scd vix quidquam magis apluio roa-
apod quos roemoralur Jupiler Gasius, neuipe L u - gisque nexum rcperiri polesi. Quid enim cuni ve-
caiti lib. v m , Piinii iv, 3 , c l v, 3. Sexti Einpir. ctigalibus,quae Gaesari deoruna inater et dii peude*
1041 AD AUTOLYCUM LIB. I. 1042
προσκυνών α ύ τ ψ , άλλα ευχόμενος υπέρ αύτοΰ. Θεψ Α *unt; ηοη tamen cotendus. — Regem igitur potiug
δέ τ ψ δντως θ ε ψ καλ άληθεί προσκυνώ, είδώς, δτι ό colam, non tamen eum adorans, sed preces pro eo
βασιλεύς ύ π ' αύτοΰ γέγονεν. Έρείς ούν μοι· Διά τί fundons. Verum autem et vcre exsistentem Deum
ού προσκυνείς τδν βασιλέα; "Οτι ούκ είς τδ προσ- adoro, cum regem ab eo factum seiam. Dices igitur
κυνείσθαι γέγονεν, άλλά είς τδ τιμάσΟαι τή νομίμψ m i h i : Cur regem non adoras? Quia non ideo rex
τ ι μ ή · θεδς γ ά ρ ούκ έστιν, άλλά άνθρωπος ύπδ factus esl ul adorelur, sed ul legitimo honore ob-
θεοΰ τεταγμένος, ούκ είς τδ προσκυνείσθαι, άλλά είς servetur. Neque enim deus est, sed homo a Deo
τδ δικαίως κρίνειν. Τρόπψ γάρ τινι (48) παρά θεοΰ conslitutu», non ut adorelur, sed ut juste judicet.
οίκονομίαν πεπίστευται· και γάρ αύτδς, ούς έχει Est enim quodammodo adminislratioei aDeocom-
ύφ' έαυτδν τεταγμένους (49), ού βούλεται βασιλείς missa; ac ipse quidem quos sub se 4 4 5 prcfectos
καλεισΟαι · τδ γάρ βασιλεύς αύτοΰ έστιν δνομα, καλ habet, reges vocari non patitur. Est enim rex ipeiua
ούκ άλλω εξόν έστι τοΰτο καλεΤσθαι* ούτως ουδέ nomen, quo nomine alium vocari non l i c e l : ita nec
προσκυνείσθαι άλλ* ή μόνψ θεψ. "Ωστε κατά πάντα adorari nisi solum Deum. Itaque in omnibus, ο
πλανάσαι, ώ άνθρωπε. Τδν δέ βασιλέα τίμα (50) εύνοών bomo, errore duceris. Regem igitur cole, sed eum
αύτώ , ύποτασσόμενος αύτψ, ευχόμενος υπέρ αύτοΰ diligendo cole, eique parendo et orando pro eo.
Τούτο γάρ ποιών, ποιείς τδ θέλημα τοΰ θεού · λέγει & Hoc enim si facies, voluntatem Dei exsequeris, ita
γάρ δ νόμος ό τοΰ θεοΰ · Τίμα (51), νΐέ, θεόν καϊ enim pracipii lex divina : Honora, fili mi, Deum
βασιλέα, καϊ μηδενΐ αυτών άπειθής $ς. Εξαίφνης et regem, nec eit inobediens sit. Subilo enim ulci-
γαρ τίσονται τους εχθρούς αυτών. scentur inimico* suot\
12. Περλ δέ τού σε καταγελ$ν μ ο υ , καλούντα με 12. Christianorum nomen non risu dignum, ut Dei
Χριστιανδν, ούκ οίδας δ λέγεις. Πρώτον μέν, δτι τδ oleo uncti. — Quod autem me irrides, Cbristianum
χριστδν (52) ήδύ καλ εύχρηστον καλ άκαταγέλαστόν vocans, nescis quid dicae. Priuio quidem quia quod
έστι. Ποίον γάρ πλοίον δύναται εύχρηστον είναι καλ uuctum est, suave el utile est, nec rideri debet.
σώζεσθαι, έάν μή πρώτον χρισθή; ή ποίος πύργος ή Quae enim navis utilis et salva esse potest, nisi
οίκία εύμορφος καλ εύχρηστος έστιν, έπάν ού κέχρι- prius ungatur; autquae turris vel domus ejegans et
σται; Τίς δέ άνθρωπος είσελθών είς τόνδε τδν βίον ή comuioda est, si uncta non fuerit? Quis est qut
άθλων ού χρίεται έλαίψ; Ποίον δέ έργον ή κόσμιον cum in hanc vilam editur aut in palajstrara ingre-
(55) δύναται εύμορφίαν έχειν, έάν μή χρισθή καλ ditur, oleo non ungatur? Quodnam opus onialum
στιλδωθή; Είτα άήρ μέν καλ πάσα ή ύπ' ούρανδν esse et praeclarum potest, nisi ungatur et expolia-
τρόπω τινλ χρίεται φωτλ καλ πνεύματι · σύ δέ ού ^ tur. Deinde vero aer et onmis, quae sub coelo esl,
βούλει χρισθήνσι έλαιον θεοΰ ; Τοιγαρούν ημείς τού terra quodammodo unguntur lumine et spiritu; tu
του είνεκεν καλούμεθα Χριστιανολ, δτι χριόμεθα vero non vis ungi olao Dei? Nos enim ideo Cbri-
έλαιον θεοΰ. stiaui vocamur, quod Dei oleo ungamur.
15. 'Αλλά καλ τδ άρνείσθαι'σε νεκρούς έγείρεσθαι* 13. Probalur resurreclio argumentis et exemplis.
φής γάρ· Δείξόν μοι κάν ένα έγερθέντα έκ νεκρών, — Quod autem raortuos excitari negas, ais enim :
ίνα, ίδών, πιστεύσω· πρώτον μέν τί μέγα, εί θεασά- Oslende roibi \ e l unura ex mortuis excitatum; ut
μενος τδ γεγονδς πιστεύσεις; Ελτα πιστεύεις μέν iredam cum videro. Primum quidem quid magni
Τ
Prov. XOT, 21, 22.
bant, magis consequeus, quam Caesari, ut pote Justinus ApoL i , n . 23 : Φόρουςδέ καλ είσφοράς
deorum domino, plus tribuendum esse, quam diis? τοίς ύφ'ύμων τεταγμένοις πανταχού πρδ πάντων πει-
Similiter Tertulhanus, poslquam genlilium deos ρώμεθα φέρειν. Hoc ipso in loco imperator dicilur
salibus suis perfricuil, Iransil ad cultura Csesarum, άνθρωπος ύπδ θεοΰ τεταγμένος.
qaos potius colendos esse ait quam deos. Ventum (50) Τίμα. Deest in codice Bodl.
tit igitur, inquit, ad secundum litulum lcesce angu- (51) Τίμα... εχθρούς αυτών. Legitur ωοβού Pro-
Uioris majestalis : si quidem majore formidine et verb. xxiv, 21. Sed, ut observat C l . Wolfius, S.
callidiore timiditate Casarem observatis quam ipsum D Ignalius in epistola ad Smymenses legit ut Tbeo*
de Olympo Jovem: et merito, $i sciatis. Quid enim ί philus.
Ex vivenlibus quilibet non mortuo potior? Apol. cap. (52) Τό χριστόν. Vide Notas in Apologiam ι
28. E i cap. 3 2 : Sed etjuramus, sicut non per genios S. Juslini, num. 4, et u , n. 6. Miror erudilum Wol-
Casarum, ita per salulem eorum, qux est auguslior fium opinari Tbeopbilum respicere boc loco ad
omnibus diis. Nulia igitur in boc Theophili loco χρηστός, quia Chrittum gentiles Chrestum et forte
Iacuoa? suspicio; neque ipsa codicis ms. aucloritas eliam Christianos Chreslianos appellare consueve-
iu ejuamodi nolis arbilrio librariorum appositis rant. Quamvis autem Christianos ita dictos exisli-
magni facienda. met Theophilus, quia uncti sunt oleo Dei, non ta-
(48) Τρόπω γάρ τινι. Illud quodammodo, non eo men, ut eidcm videtur Woliio, discrepat ab aliis
speclat ut dubia et incerta res videatur, sed quia scriptoribus, qui Cbristianorum nomen a Cbristo
comparaiionem quamdam inter Deum el reges i n - deducunt. Nara iustinus elsi hoc nomen deducit a
alituit Tbeopbilus, et quemadmodum prafecli et chrisiiiaie, Apol. i , n. 4. Christianos tamen a Chri-
judices a regibus constituuiilur, ita poiestas regia slo nomen accepisse docet in pluribus locis Dialogi,
est quaedam veluti administraiio a Deo commi&sa. ut n. 117.
(49) Ύφ' εαυτόν τεταγμένους. Non subdilos (55) "Η κόσμιον. Recie observat Wolfius legeti-
generaliin baec designanl, sed eos quibus aliquam duin esse κόσμον δύναται ή εύμορφίαν, transpo-
rerum adininistrandarum parlem commiUebat i m - neudo coujunciiouem.
peralor, i d est prafectos et duces et praesides. Sic
1043 S. T H E O P H I U EPIS60P1 ANTldCHENt
praestabis, si tnm credes crnn rem factam viderie? , Ήρακλέα, καύσαντα έαυτδν, ζήν, κα\ Άσκληπιδν
Deinde vero credis Herculem, qui ie ipee combussit, κεραυνωθέντα έγηγέρΟαι · τά δέ ύπδ τοΰ θεου σοι
vivere; jEeculapium fulmine percussuni in viiani λεγόμενα άπιστεΓς; "Ισως κα\ (54) επιδείξω σοι νε-
revooatum ; qnae vero tibi a Deo dicuntur, ea non κρδν έγερθέντα καλ ζώντα, καλ τούτο άπιστη σεις.
credi*? Fortasse oeiendam tibi morbium ad vitam Ό μέν ούν θεός σοι πολλά τεκμήρια έπιδείκνυσιν είς
revocatum et viventem, nec lamen id credes, Ae τδ πιστεύειν αύτφ. ΕΙ γάρ βούλει, κατανόησαν τήν τών
uiulla quidem tibi Deus exhibet argumcnta cur ei καιρών καλ ήμερων καλ νυκτών τελευτήν (55), πώς
credas. Observa enira, si placet, temporum et die- καλ αυτά τελευτ$ καλ άνίσταται. Τί δέ καλ ούχλ ή
rum et noctium intepiUim; aitende queniadmodum τών σπερμάτων καλ καρπών γινομένη έξανάστασις,
liaec etiam iniereant et renascantur. Quid ? A n nou καλ τούτο είς τήν χρήσιν τών ανθρώπων; εί γάρ
senmium et fructu.um iit quaedam resurreciio, i d - τύχοι είπείν, κόκκος σίτου ή τών λοιπών σπερμάτων,
que ad usus humanos ? Granum enim triltci, exem- έπάν βληθ|[ είςτήν γήν, πρώτον αποθνήσκει καλ λύεται,
pli gratia, aul aliorum eeminum, cura terree i n - είτα εγείρεται καλ γίνεται στάχυς. Ή δε τών δέν
jeclum fuerit, primo perit et solvitur, deinde exci- δρων καλ άκροδρύων φύσις πώς ούχλ κατά πρόσταγμα
taiur ei in spicam assurgif.. Arbarum autem na- θεού έξ αφανούς καλ αοράτου κατά καιρούς προσφέ-
tura nonne eertis temporibus Dei jussu latentes ρουσιν (56) τούς καρπούς; Έ τ ι μήν ενίοτε καλ
aniea et invisos fructus producitT Quin etiam i n - στρουθίονήτώνλοιπώντι πετεινών, καταπιδν σπέρμα
lerdutu passerculus aut avis alia quaelibet, cum se- μηλέας, ή συκής, ή τίνος· έτερου, ήλθεν έπί τινα λό-
men mali aut ficus aut cujusvis alius sorbuerit, φον πετρώδη ή τάφον (57), καλ άφώδευσε, κάκεΐνο
avolat in pelrosum collem, autaliquod sepulcrum, δραξάμενον άνέφυ δένδρον,τδ ποτέ καταποθέν,καλδιά
ac ibi alvum 3 4 6 exonerat, tumque semen illud τοσαύτης θερμασίας διελθόν. Ταύτα δέ πάντα ενεργεί ή
radices agens, arbor nascilur, quod olim absor- τού θεού σοφία, είς τδ έπιδείξαι καλ διά τούτων, δτι
ptum fueral, et tantum calorem trajeeerat. Htec δυνατός έστιν δ θεδς ποιήσαι τήν καθολικήν άνάστασιν
auieni omnia operaiur divina aapientia, tu vel ex απάντων ανθρώπων. Εί δέ καλ θαυμασιώτερον θέαμα
bis demonstret posse Deum generalem omnium θέλεις θεάσασθαι γινόμενον πρδς άπόδειξιν αναστά
bominum resurrectionera perQcere. Quod si mira- σεως ού μόνον τών επιγείων πραγμάτων, άλλά καλ
bilius ad resurreclionem demonstrandam epecta- τών έν ούρανώ, κατανόησον τήν άνάστασιν τής σελή
culum videre cupis, non solum in terrestribus re- νης τήν κατά μήνα γενομένην, πώς φθίνει (58) και
bus, sed etiam in coelo; observa menftlruam lunae άνίσταται πάλιν. Έ τ ι άκουσον καλ έν. σολ αύτψ έργον
resurrecttonem, quemadmoduro intereat et renasca- αναστάσεως γινόμενον, κάν άγνοής, ώ άνθρωπε.
lur. Aecipe prxterea resurrectionem in te ipso ad Ί σ ω ς γάρ ποτε νόσψ περιπεσών, άπώλεσάς σου τάς
eflecium, etiamsi ignores, perductam. Forte enim σάρκας, καλ τήν ίσχύν, καλ τδ είδος, ελέους δε τυ
aliquando in morburo incidisti, et carnes tuas ac χών παρά θεού καλ ίάσεως, πάλιν άπέλαβές σου τδ
vires et apeciem amisisti, sed misericordiam a Deo σώμα καλ τδ είδος, καλ τήν ίσχύν καλ ώσπερ ούχ
et medelam nactus, recuperasti corpus tuum et έγνως πού έπορεύθησάν σου αί σάρκες αφανείς γενό-
speciem et vires : et queniadmodum ignoras qu#-
μεναι, ούτως ούκ έπίστασαι ουδέ πόθεν έγένοντο, \
naiu abierint carnes ttiae cum evanuere, ita nec
πόθεν ήλθον. Άλλά έρείς · Έ κ τροφών καλ χυμών
perspectum babes undenam exstilerintet unde ve-
έξαιματουμένων. Καλώς · άλλά καλ τούτο έργον θεού
uerint. Dices ex cibis et succis in sanguinem con-
τού ούτω δήμιουργήσαντος,. καλ ούκ άλλου τινός.
versis, Preclare; sed hoc opus Dei est ile rem
conlicientis, non cujusquam alterius.
14. Exemplum suum proponit AtUolyco, eumque 14. Μή ούν άπίστει, άλλά πίστευε· καλ γάρ έγώ
ad credendum adducere conatur. — Ne sis igiiur ή πιστού ν τούτο έσεσθαι, άλλά νύν κατανοήσας αυτά
(54) "ίσως xal, etc. Ex hoc loco Dodwelhts dis- > Davisii, legendum putat προφέ'ρουσι.
sert. 2, in Iren., n. 44, concludit defecisse mor- (57) Tdpor. Ejusdem Davisn monitu Wolllus le-
tuorum excitationes apud Cbrisliahos. Sed Dod- gendum esse exislimat τάφρον, ac fovenm interpre-
wcllum Irenaeus ipse refellili qui ciun aequalis sit tatur : sic etiam legerat Clauserus, qui eodem
Theopbilo, ac paulo post eum scripseril, teslalur modo reddidit. Sed boc loco Tbeophilus in exem-
aetate sua mirabilem copiam donorum Spirilus plum adducit arbores illas, quse cum in locis saxo-
sancli adbue viger«, et mortuorum resurrecUones si» et dcsertis inlerdiim nascanlur, nec horoinum
inter baec miracula recensel : Jam etiam, inquit, mantii aut terre suecis originem suam debeant, in-
quemadmodum diximus, et mortui resurrexerunl, et quirendi curam afleruni undenam exorUE siut.
erseveraveruni nobiscum annh multis, lib. u , cap. Causam confert Tbeopbilus in granum aliquod ab
S2, n. 4. V i d . cap. 51, ejusdem libri n. 42.
(55) ΤεΛεντήν. Sic Clemens ep. ad Cor., n. 24 :
ave ejectum, Quare sepulcrum, utpole monumen-
lum ex lapidibus c o H s t r u c t u m et iu locis deserli»
Intueamur, dilecii eam quw omni tempore fit resur-
t
ac editis erigi solitum, sententiae Tbeopbili melius
reclionem. Dies el UQX resurrectionem nobii decla- quadrabat quam fovea.
rant: cubat nox, exsurgil dies; dies abit, nox ad- (58) Φθίνει. In ediiionibus Oxon. et Hamb. ad-
venii. Sic etiara Tertuliianps ApoL c. 48, et De redilur καλ αποθνήσκει. Yerbtim αποθνήσκει desum-
turrect. c. 1 2 ; Minutius Felix iu Oclavio, Cyrili. plum quidem esl ex cod. Bodl.;sed cuin desit, leele
cat. 18; Epiph. Ancor. Caelera art?umenta iisdem et Wolfio, in eodero codice conjunclio καί, nieluo ne
pluribus aliis nola. illud αποθνήσκει e margine in lextum irrepserit.
(56) npcc?tfcv7iv. Saiis apie Wollius, liumilu
1045 A D AUTOLYCDM L l B . Π> 1046
πιστεύω άμα καί επιτυχών ίεραίς Γραφαίς τών Α hicredultis. sed potius crede; nam et ego non cre-
άγιων προφητών, οί χαι προείπον διά πνεύματος debain id fulurum, sed nunc credo poslquam haec
Θεού τά προγεγονδτα φ τρόπω γέγονε, και τά ενε attentius eonsideravi; simul quod in sacras Scri-
στώτα τίνι τρόπω γίνεται, κα\ τά επερχόμενα ποί$ pturas incidi sanctorum prophetariim, qui per Spi-
τάξει άπαρτισθήσεται. Άπόδειξιν ούν λαβών τών γι rituui sanctum el prseterita eodem, quo gesta sunt,
νομένων και προαναπεφωνημένων, ούκ άπιστώ · άλλά uiodo, et pr&seolia eodem, quo geruntur, praedixe-
πιστεύω πειθαρχών Θεψ, φ, εί βούλει, κα\ σύ ύπο- runt, ei futura eodem ordine quo perficientur. Guiu
τάγηθι, πιστεύων αύτψ, μή, νύν άπιστήσας, πεισθής igitur ea quae eveniunl et pradicta sunt, deruou-
Τ
άνιώμενος τότε (59) έν αίωνίοις τιμωρίαις. Ων τ ι stralioneni mibi exhibeant, oon sum incredulus,
μωριών προειρημένων ύπδ τών προφητών, μεταγε sed credo, obtemperans Deo; cui tu quoque, st
νέστεροι γενόμενοι οί ποιηται κα\ φιλόσοφοι έκλεψαν έκ vis, oblempera, credens ei, ne si nunc incredtilus
τών Αγίων Γραφών, είς τδ δόγματα αυτών αξιόπιστα fueris, credas tunc suppliciis crucialus aeternis.
γενηθήναι. Πλήν κα\ αύτο\ προείπον περ\ τών κολά Quae supplicia cum pradicta a prophetis fuissent.i
σεων τών μελλουσών έσεσθαι έπι τούς ασεβείς και bis minores natu poeise et philosopbi furati sunt ex
απίστους, δπως £ έμμάρτυρα πάσι, πρδς τδ μή εί sanclis Scriplurie, ut auctoritatem opinionibus suis
πείν τινας, δτι, Ουκ ήκούσαμεν, ουδέ έγνωμεν. Εί δέ couciliarent. Sed tamen bi quoque futura impiis el
βούλει κα\ σύ, έντυχε φιλοτίμως ταΓς προφητικαίς incredulis supplicia pradixerunl, ut testata esseut
Γραφαίς · καί αύταί σετρανότερον όδηγήσουσι πρδςτδ omnibus; ne dicerent nonnulli : Non audiviiuus
έκφυγείν τάς αίωνίους κολάσεις, καιτυχείν.τών αίωνίων uee cognovimus. Tu quoque, si tibi ila videtur,
Αγαθών τού Θεού. Ό γάρ δούς στόμα είς τδ λαλείν, lege sludiose proplielicas Scripturas, ac lucem i l -
και πλάσας ους είς τδ άκούειν, χαί ποιήσας οφθαλ larum tutiorem babebis ducem ut fugias artenta
μούς είς τδ δράν, εξετάσει τά πάντα κα\ κρινεί τδ supplicia, et perpetua Dei bona consequaris. Naui
δίκαιον, άποδιδούς έκάστω κατά άξίαν τών μι qui dedit os ad loquendum, ac aures finxit ad audien-
σθών (60) Τοίς μέν καθ' υπομονή ν διά έργων αγαθών dum et ocuios ad videndum, exculiet oinnia et
ζητούσι τήν άφθαρσίαν δωρήσεται ζωήν αίώνιον, χα- justuiu feret judicium, suam cuique pro merilis
8
ράν, είρήνην, άνάπαυσιν , καί πλήθη αγαθών, ών mercedem tribuens . Iis quidem qui secundum pa-
ούτε όφθαλμδς εΐδεν, ούτε ούς ήκουσεν, ούτε έπι tientiaio boni operis inoorrupliooem quaerunt, do-
καρδία ν άνθρωπου άνέβη · τοίς δέ άπίστοις, και κα- nabil vilam aetemam, gaudium, pacein, quieteai,
ταφρονηταίς κα\ άπειθούσι τή άληθεία, πειθομένοις uiullitudinem bonorum, quae nec ocuius vidit, rec
δέ τ ή αδικία, έπάν έμφύρωνται μοιχείαις, και πορ- auris audivit, nec in cor bominis a s c e n d i t · . Incre-
νείαις, κα\ άρσενοκοιτίαις, κα\ πλεονεξίαις, κα\ ταίς ^ dulis autem et superbis, et iis qui non acquicsciml
άθεμίτοις είδωλολατρείαις, έσται όργή, κα\ θυμδς, verilali, credunt aulem imquitati, cuni repleti fue*
θλίψις καί στενοχωρίαι * και τδ τέλος τούς τοιούτους rinl adulteriis, scoriationibus, puerorum stupris,
καθέξει πύρ αίώνιον. Επειδή προσέθηκας (61), ώ avarilia et infandis simulacroruin cullibus, eril ira
εταίρε, Δείξόν μοι τδν Θεόν σου· ούτος μου Θεδς, καλ 1 #
ei iudignalio, tribulalio et anguslix , ac landetn
συμβουλεύω σοι φοο*είσθαι αύτδν καλ πιστεύειν αύτψ. lales ignis seternus 3 4 7 «lelinebil. Quoniaia,
amice, adjecisii,Ostende mihi Deuin l u u m ; bic est Deus lueus quem tibi auctor sum ut liineas, eique
idetu habeas.
1 0
• Rom. u , 6. · I Cor. n , 9. Rom. n , 8.
(39) Τότε. Davisius legendum pronuntiaveral (61) Προσέθηκας. Observat Ducxus interpreten*
άνιώμενός ποτε. Scd vulgaiam leciioneni relinen- legisse προσέταξας. Vertit e u i n i : C«m mihi impe-
datu esse monet Wolfiue, quia respicit Theophilus ratis. Mallei Ducxus προσήτησας, postulasli. &e£
ad illud lerapus quo supplicia iiifereuttir. V i d . n. nibil rautandum putat Woltius, utpote in re clar-
7, e l I. ιι, i i . 3. D et aperla.
(60) Τώτ μισθώτ. Leg. τδν μισθόν.
ANALYSIS LIBRI SECUNDI.
Posl eum termonem, qui in libro prirno refertur, hortatus est TheophUum Aulolycus, (n. 1), u( de rtligione Ckristiana
(asius dhuereret. Morem Uli gerit Theophilus, et in hoc seamdo libro demonsLrare imtiluil slullUiam superstitionis, cui
cddictui erat Autotycus, eique veriialis lueem ex propketaruni libris efflorescentem oppqnil. Observat primo (it. 2) quem-
admodum slatuarii opus suum non magni factunt, dum elaborant et expoliunl, at vendiium et in lemplo collocatum ado-
ranl :$iceo$ qui genealogias deorum legutU, non tnficiari homine* fuisse, sed lamen postea ut deos colere. Quamt dixnde
m
(a. 3) cvr dtt gignere desierint et cur mons Ida vactm sit, qui diis refertus esse deberet. Tum (n. 4) venit ad scripta
pkiU*ophorum ei poetqrum. Ex phitosophis alii Deum prorsus negant aut providenliam tolltmt; alii tmmdum iiicreatum
diamt, nec alium Deum esse quam suam cujmque conscienliam. Ipse Plato, gui Deum ingenitum et omnium creatorem
docet, muUeriam cum eo increatam conjungii Bomerus deorum originem ex aqua repelit (n. $): non sanior Uesiodi sen-
taiha. Bujus versus de mundi creatione (n. 6) : maleriatn inqenitam slaiuit el de deorum vrosapia nugalur : aliw Grw-
conm (atmte exaqitaniur (n.7). Similianuqantur quidam historici, ui Satyrus, φύ Ptolemwl Hilopatori* genus lovga
1047 S. THEOPHILI EPISCOPl ANTIOCHENl 10(4
wrk α Baccho repttti. Ex qutbta condudit Theophilus tcriptoret omnet errore labi, idque confirmai (n. 8) ex eortm it
mundo et provideniia dtuensiorubut, ae specimxnu loco nomndlas refert poetarum de provideniia discrepwla mter m
senlentias.
Lonae disiimilis propheiarum doelrina (rt. 9) quos α Spiritu soncto ajflatoi (uiu* probat eventns eorum qua pntaru-
runt. Ht summo coruensu docuerunt tnundum aDeoper verbum ex niKilo creatum fuisse (n. 10). Operii tex diemn
aescriptio (n. 11) ex libro Genetis. lnde scriptore* Grosci nonnu'la hausertmt, sed ea errore corruperunt (n. 12). Deta
mUtumducit ab ipso culmine (n. 13) .jSpirilum retw* crealis, %u animam homini, iribuit; terrarn, remolit aqttit, οηκΛ
temtmbus,floribusel plantis. In his nabemus imaginem resurrectionis (n. 14), in mari imagincm mundi. Varice contifU
rationes de H* quw auarto et quinto, ac sexto die creala sunt (n. 15,16, 17). Hotninu creatio {n. 18) tingulare qtdd-
puan et eximium habet: deciaratur iUim creatio et in paradiso collocalur (n. 19). Apponit Theophilu* (n. 20,21) qm
$equunlur tn iibro Gene$i$ de paradw, Evas (ortnatione et liominU lapsu. Quod autem Deus amtndaste tn paraut
dtcttur, id de Uliiu Verbo intelligendum esse docet TheophUm (w. 22). Verilas eorum quw narrantur in Gcnesi, ex nm-
lurum partunentium doloribus el urpentis statu mani(e$ta est η 23).
Poslquam paradm ornolwn ac pulchritudinem constderavit TlieophUut (n.24), probat adversut hcereticos accusmdm
Dettoi non e$$e quod ligno $cienti<B Adamum prohibuerit, aut prcevaricalori mortem inflixerit (n. 25, 26); nec mortal
2
Adamum, nec tmmortalem creari par erat (n. 27), sed capaccm tdrhuque. Ejectus paradiso Adam cognovit uxorem
tuam, quam ex ejm costa Deus formaverat, ut el singularttatis Dei argumentum exhiberet et conjugaUm amorem arct
attrmgeret (n. 28). Bva peperit Cain (n. 29) ac deinde Abel. Caini scelus tt punitio ei poslert recensenlur (n. 30), ac
artes ab etsmventw, de quibus scriptores Graxi nihil nisi fabulosum dicere poluerunt. Bjusdem Scripiurm beneficio
in. 51) ortgmem maximarum urbium, divisionem lingmrum et $eriem antUmmtmorum regum cognotcimus, et quomod
(n. 32) qema humanum in umveruan lerram dispenum fuerit. Frtutra (n. 53) ejumodi rerum cogniiio ex libru etimko-
rum petatur.
Prophelee non solum de mundi creatione nos docuerunt, $ed etiam de Deo cotendo (n. 54) et vita recU imtUuenda
prcBcepta tradiderunt, atque liarum rerwn specimen ex eorum libris apponitur in. 55). His addunlur Sibullw mm
(n. 36). Qiunetiam ipsi potloi de pamis $celeri infligendii ac de pluribus aliis rebus notvmUa dvtermt (n. CT, 38), qm
cmi propheltt cmuenliunt.
348LIBER II. ΒΙΒΛΙΟΝ B'.

1. Occasio hujus libri tcribendi. — Cum ante hos 1. Επειδή πρδ τούτων τών ήμερων έγένετο λύγος
<Jies sermonem inter nos, oplime Aulolycc, habe- ήμΤν, ώ άγαθώτατε Αύτδλυχε, πυθομέ.ου σου τίς
reoiue, quaerenti Ubi quisnam raeus esset Deus, ac μου ό θεδς, καί δι' ολίγου παράσχοντος σου τά ώτα
dispuiationi mese aures aliquandiu praebenti reli- τή ομιλία ήμΤν, περ\ τής θεοσέβειας μου έξεθέμην
gionem meam exposui. Ita lum discessimus, ut ami- σοι* έτι δέ καλ άποταξάμενοι έαυτοΖς, μετά πλείστης
cissimi domum rediremus, quaravis prirao du- φιλίας έπορεύθημεν έκαστος είς τδν Iαυτού οίκον,
riuscuie mectim egisses. Nosli enim et meminisli καίπερ σκληρώς τά πρώτα έχοντος (62) πρδς ήμας.
stultitiam tibi videri nostram doctrinam. Sed cum Οιδας γάρ καλ μέμνησαι, δτι ύπέλαβες μωρίαν είναι
uie postea bortatus s i s , quamvis imperilus sim d i - τδν λόγον ημών. Σού ούν μετά ταύτα προτρέψαμε νου
cendi, volo tamen nunc quoque hoc libello accura- με, κάν Ιδιώτης ώ τψ λόγψ, πλήν βούλομαί σοι καλ
tius tibi demonstrare inotilera laborem et inanem νύν διά τούδε τού συγγράμματος άκριβέστερον έπι-
superstitioneui qua detineris, atque etiam ex pau- δεϊξαι τήν ματαιοπονίαν καλ ματαίαν θρησκείαν έν
cis ad vos pertineutibus historiis, quas legis qui- ή κατέχη, άλλά καλ δι' ολίγων (65) τών κατά αϊ
dem, eed fortasse nondum iulelligis, verum tibi ιστοριών ών άναγινώσκεις, Γσως δέ ούδέπω γινώ-
ante oculos ponere. σκεις, τδ αληθές φανερό ν σοι ποιήσαι.
2. Dii spernuntur cum fiunt: tn pretio sunt, ubi 2. Καλ γάρ γελοΤόν μοι δοκει λιθοξόους μέν καλ
vjniere. — Ridiculuin enim mihi videtur statua- πλάστας, ή ζωγράφους, ή χωνευτάς πλάσσειν τε καλ
rios, figulos, pictores, fusores, Qngere, pingere, γράφε ιν καλ γλύφε ιν καλ χωνεύειν, καλ θεούς κατα-
eculpere, fundere, et deos parare qui cum ab opi- σκευάζειν, οΐ, έπάν γένωνται ύπδ τών τεχνιτών, ού ·
ficibus facti fuerinl, nullo in prelio ab eis habeo- δέν αυτούς ηγούνται· δταν δέ άγορασθώσιν είς ναδ,ν
tur; postquam autem vaenierint in usum teropli aul καλού μενον (64) ή οίκον τινα, τούτοις ού μόνον
domus alicujus, iis sacrificant non solum qui θύουσιν οί ώνησάμενοι, άλλά και οί ποιήσαντες καλ
cmere, sed etiaoi qui fecere el vendidere non sine πωλήσαντες έρχονται μετά σπουδής καλ παρατάξεως
studio et apparatu victimarum ac libaininum acce- θυσιών τε καλ σπονδών είς τδ προσκυνείν αύτοίς, καλ
dunt ut eo9 adorenl, et deos existimant, nec vident ηγούνται θεούς αυτούς, ούκ είδότες, δτι τοωύτοί εί
tales esse quales cum eos facerent, lapidem, aes, l i - σιν, οποίοι καλ δτε έγένοντο ύπ' αυτών, ήτοι λίθος
gnum, colorem, aut quamlibet aliam maleriam. ή χαλκδς, ή ξύλον, ή χρώμα, ή καλ έτερα τις ύλη.
Idem et vobis coutingit qui legitis historias eC ge- Τούτο δέ (65) καλ ύμίν συμβέβηκε τοίς άναγινώ-
(62) Έχοντος. Eruditus WolOus legeudum pulat sananda hujus loci vitiosa interpqnctione et iiiter-
Ιχοντός σου. prelaiione praeiverit.
(65) 'ΑΧΧά καϊ όΥ όΜγων. Legitur in cod. Bodl. (64) ΕΙς raor καΛούμενον. Anle has voces le-
&μα xal Μ ολίγων. Sed banc scnpturam Oxonien- gilur ύπό τίνος καλ άνατεθώσιν Ίιι cod. Bodl. cl cdi-
sis edilor nonmagni fecit; at eam Woliius iu con- lionibus Oxon. el Hanib. Sed cuni glossetna rcdo
texluui intulit, minus belle, meo quideni judicio. leant, recipienda iu bunc lcxtum non putavi. Scri-
Apiior enim eril Theophili oratio, ei dicat se ina- bendum enim polius fuissel έν ναψ καλουμένψ ή
nitaleui gentilinm inslitutorum demonstrare velle, οίκψ.
imo ex ipsis illorum hisloriis veritatero ante oculos (te) Τούτο δέ. lta cod. Bodl. Male in fdili.
ponere: aplius, inquam, et commodius id videiur, Tigiir. el Pari». τούτο δεί. HabeiU τούτο δή Ducacus,
•liiaiti si simul pro imo reddatur. Ca?terum debito Ftllus el Wolflus.
tesiimonio uon fraudandua Wollius, quod uiibi iu
iOtt J D ADTOLYCUM U B . H. 1050
σκουσι τ ά ς Ιστορίας καλ γενεαλογίας τών λεγομένων Α nealogias eoruro, qui dicuntur, deorum. N i m cum
θεών. 'Οπδταν γάρ έντυγχάνητε ταίς γενέσεων αυ eorum generationes legitis, homines exislimatie;
τών, ώς ανθρώπους αυτούς νοείτε* ύστερον δέ θεούς postea vero dcos vocaiis et coliiis, non atlendentes
προσαγορεύετε, καλ θρησκεύε- - αύτοίς, ούχ έφιστά- nec intelligentes quales eos genilos legistis, lales et
νοντες ουδέ συνιέντες, δτι οίους αυτούς άνέγνωτε genilos fuisse.
γεγονέναι, τοιούτοι χαλ έγεννήθησαν.
5» Καλ τών μέν τότε θεών, είπερ έγβννώντο, γ έ - 3. Qucerit cur dii gignere detierint, et cur mom
νεσις πολλή ηύρίσχετο· τδ δέ νύν που θεών γένεσις Ida vacuus. — Ac tunc quidem deorum, si quidem
δείκνυται; ΕΙ γάρ τότε έγέννων χαλ έγεννώντο, δή geoili fuere, fecunda generalio inveniebalur. Nuuc
λον, δτι έχρήν καλ έως τού δεΰρο γίνεσθαι θεούς γεν- vero ubi deuruin generalio ostendiltir? Nam si tunc
νητούς* εΐ δέ μή γε, ασθενές τδ τοιούτο νοηθήσεται. gignebanl et gignebantur, liquet eliam hucusque
"Η γάρ έγήρασαν, διδ ούκ έτι γεννώσιν, ή άπέθανον, nasci debere genilos dcos; sin minus, genus ejus-
καλ ούκ Ιτι είσίν. Εί γάρ έγεννώντο θεολ, έχρήν καλ modi infirmura erit. Vel enira senuere, nec jam
έως τοΰ δεΰρο γεννάσθαι· καθάπερ γάρ καλ άνθρω-, possunt gignere, vel mortui sunt neque exstani am~
ποι γεννώνται* μάλλον δέ καλ πλείονες θεολ ώφειλον plius. Nam si nascebanlur dii, oportebat eos etiam
είναι τών ανθρώπων, ώς φησι Σίβυλλα* Β hucusque nasci, quemadmoduro et homines nascun-
lur, imo plures esse deos quam bomines, ut ail S i -
bylla :
El δέ θεοί γεννώσι (66), καϊ αθάνατοι γβ μένονσι, iVam $i di aignuntimmortalesque manebunt,
ΠΛείονες ανθρώπων γεγενχ\μέτοι οί δέ θεοί (67) Di genili piures multo morialibus e&sent,
[ήσαν,
Ουδέ τόπος στήχαι θνητοϊς ουκ άν ποθ' ύπήρ- 349 Nec i o c u s e $ s e t
» *M iam
hominet contisiere
[ξεν. [potsent.
Εί γάρ ανθρώπων θνητών καλ δλιγοχρονίων δντων Nam si ex hominibus qui mortales sunt et aevi bre-
τά γεννώμενα τέκνα έως τοΰ δεΰρο δείκνυται, καλ vissiini, haclenus filios generari constat, nec nasci
ού πέπαυται τδ μή γεννάσθαι (68) ανθρώπους, διδ homines desiere, ex qno fil ut plenae sint urbee el
πληθύουσι πόλεις καλ κώμαι, έτι μήν καλ χώραι κατ oppida, ac ipsi eliam agri incolanlur; an non ma-
οικούνται, π ώ ς ούχλ μάλλον έχρήν θεούς τούς μή gis oportebat deos, qui, ut volunt poeta?, non mt>-
αποθνήσκοντας, κατά τούς ποιητάς, γεννών καλ γεν riuntur, gignere et gigni, quemadmodum dcos ge-
νάσθαι, καθώς φατε θεών γένεσιν γεγενήσθαί; Πρδ£ nitos esse dicitis? Gur eliam mons ille, qui dicilur
τί δέ τοτε μέν τδ δρος τδ καλού μενον "Ολυμπος ύπδ Olympus, olira a diis incolebatur, nunc vero deser-
θεών κατψκείτο, νυνλ δέ έρημον τυγχάνει; ΊΗ τίνος ^ tus esl? Aut cur olim in montc Ida Jupitcr mane-
ένεκεν τότε μέν δ Ζεύς έν τή Πδη κατψκει, καλ έγι- bat, ibiquc eum nianere nota res erat, ut Homerus
νώσκετο οίκων εκεί κατά τδν "Ομηρον καλ τούς λοι et alii poetai testantur, nunc vero ubinam sit igno»
πούς ποιητάς, νυνλ δέ αγνοείται; Διά τί δέ καλ ούκ ήν ratur ? Cur non eral ubique, sed in terre parte i n -
πανταχόσε, άλλ' έν μέρει γής εύρίσκετο; "Η γάρ veniebatur? Yel enim caeteras negligebal, vel noii
τών λοιπών ή μέλει, ή αδύνατος ήν τού πανταχόσε poierat ubique esse et omnibus providere. Nam si
είναι, καλ τών πάντων προνοείν. Εί γάρ ήν, εί τύχοι erat exempli gralia in parle orientali, uon erat in
είπείν, έν τόπψ άνατολικψ, ούκ ήν έν τόπφ δυ- occidenlali; rursus si in occidenlalibus locis, lie-
τικψ* εί δέ αύ πάλιν έν τοίς δυτικοίς ήν, ούκ ήν έν quaquam iu orientalibus. Dei aulem altissimi et
τοίς άνατολικοίς. θεοΰ δε τοΰ υψίστου καλ παντο- omnipotentis et vere Dei est non solum ubique
κράτορος, καλ τού δντως θεοΰ, τούτο έστι μή μόνον esse, sed etiam orania inspicere, omnia audire, ne-
τδ πανταχόσε είναι, άλλά καλ πάντα έφορ$ν (69) καλ dum loco conlineri; alioqui continens locus inajor
πάντων άκούειν δτι μήν μηδέ τδ έν τόπψ χωρείσθαι* eo invenieiur; est enim quod continel majus eo
εί δέ μή γε, μείζων δ χωρών τόπος αύτοΰ εύρεθήσε- quod continetur ; Deus autem loco non circumscri-
ται· μείζον (70) γάρ έστι τδ χωρούν τοΰ χωρουμένου· ^ bitur, sed ipseest omnium locus. Sed cur Idain Ju-
θεδς γάρ ού χωρείται, άλλά αυτός έστι τόπος τών piter reliquit? An quia mortuus est, an quia mons
δλων. Πρδς τί δέ καλ καταλέλοιπεν ό Ζεύς τήν "Ιδην; iste minus jam ei placebal? Quonam autera profe-
πότερον τελευτήσας, ή ούκ έτι ήρεσεν αύτψ εκείνο τδ clusest? lncoclum? luinirae. Dices for:e in Gre-
δρος; Πού δέ καλ έπορεύθη; Είς ουρανούς; ουχί. tam : optiwe; ibi enim bactenus ejus sepulcrum
'Αλλά έρείς είς Κρήτην; ναί* δπου καλ τάφος αύ- visitur. Forle eiiam Pisam abiisse dices, ubi hacte-
(66) Εί δέ θεοί γεννώσι. Ita codex Bodleianus. positam esse. Nam in verbis negandi et prohibendi
Legiltir in Sibyllinis libris εί δέ γε γεννώσι. Tigur. adbibetur ejusmodi neâtio, ut demonstrant gram-
et Paris., εί δέ γεννώσι. matici pluribus exemphs, qua3 necesse noa est boc
loco colligere.
(67) 01 δέ θεοί. Fellus el Wolfius οί θεοί, quaiu-
(69) Πάντα ipopqv. Alludit ad Homeri versum
fis mg. Bodl. et editi omnes repugnent.
Odg$$. Α, T. 108 :
(68) Τό μή γεννάσθαι. Scripsit Wolfius τδ μέν
Ήελίου, δς πάντ' έφορ^Ι καλ πάντ' έπακούει.
γεννάσθαι, idque necessarium esse duxit ad senlen-
WOLFIUS.
tiam restiluendam. Sed minus vidit vir eruditus
itegatioiietn illam, quara sustulit, etsi euperfluere (70) Μείζον. Ita Ducaeus et WolOus euicndavc-
Tiueinr, ex more tamen et ingenio linguac Grseca? ruut. Aliae ediliones μείζων.
1051 S. THEOPHILI EPISCOPl ANTHXIIENI Jft2
nus manibag Pbidias faniam et decus conciliat. Ye- Α τοΰ Ιως τοΰ δεΰρο δείκνυται Πάλιν φί|σι·ς είς Πίτ
niamus nunc ad scripla pbilosophorum el poe- σαν (71), ό κλείων έως τοΰ δεΰρο τάς χείρας Φειδίου*
tarura. Έλθωμεν τοίνυν έπλ τ ά συγγράμματα τάν. φιλοσό
φων κα\ ποιητών»
4. Absurdce philotophorum de Deo et mundo ten- 4. Ένιοι μέν τής Στοάς (72) αρνούνταν χαΐτδ έξ
tentia. — Quidam ex Porticu Deura otnnino negant δλου θεδν είναι* ή , εί καλ έστι, μηδενός φασιφροντί-
es3e, aut si quis sit, nullius curaiu gerere praeter- ζειν τδν θεδν, πλήν έαυτοΰ. Καλ ταΰτα μέν παντε
quaui sui. Atque haec quidem omnino Epicuri et λώς Επικούρου καλ Χρυσίππου ή άνοια άπεφήνατο.
Ghrygippt gtultitia pronuntiavit. A l i i omnia fortuito Έτεροι δέ φασιν αύτοματισμδν τών πάντων είναι,
fieri aggerunt, ae mtindum ingenitum esse et arter- καλ τδν κόσμον άγένητον , καλ φύσιν Ιδίαν (73), καλ
nain naturam : ac omnino nullam Dei esse provi- τδ σύνολον πρόνοιαν μ ή είναι θεοΰ έτόλμησαν έξε*·
dentiaui dicere ausi sunl, sed Deum lanluiomodo πείν* άλλά θεδν είναι μόνον φασλ τήν έκαστου συνιί-
esse volunt uniuscujusque congcieniiam. Alii vero δησιν. "Αλλοι δ' αδ τδ (74) δΓ δλου κεχωρηκδς πνεΰμα
spiritum illum, qui omnia pervadit, Deum esse de- θεδν δογματίζουσι. Πλάτων δέ καλ οί τής αίρέσεως
ccrnuul. Plalo autem et qui eum sequuntur, Deum αύτοΰ θεδν μέν δμολογοΰσιν, άγέννητον, καλ πατέρα,
quideio fatentur ingeniluin, et patrem et creatorem Β καλ ποιητήν τών δλων είναι* είτα ύποτίθενται θεδν (75)
omtiiuui esse; sed deinde statuunt duo esse inge* καλ ύλην άγένητον, καλ ταύτην φασλ συνηκμα-
iiita, Deuro et uiateriani, eamque Deo coaevam esse κέναι τ φ θ ε ψ . Εί δέ θεδς άγένητος, καλ Ολη άγέ-
u o d s i
dicuut. 3 5 0 Q Deug ingenitus et inateria νητος, ούκ έτι δ θεδς ποιητής τών δλων έστλ κατά
ingenita, non jam Deus creator est omnium secun- τούς Πλατωνικούς, ουδέ μήν μοναρχία θεοΰ δείκνυ
duiu Platonicos, nec l>ei constabil inonarchia, ται, δσον τ δ κατ' αυτούς. Έ τ ι δέ καλ ώσπερ (76).ό
qusmtum i n ipsis est. Deinde quemadmodum Deus, θ ε δ ς , άγένητος ών , καλ αναλλοίωτος έστιν, ούτως,
quatenus ingenitus, etiam iuimulabilis e s t : ita et εί καλ ή ύλη άγένητος ή ν , καλ αναλλοίωτος καλ
maleria, si esset ingenita, immutabilis quoque et ίσόθεος ήν* τδ γ ά ρ γενητδν τρεπτδν καλ άλλοίω-
Deo aequalis foret; quod enim genitum est verti et τ ο ν τδ δέ άγένητον άτρεπτον καλ άναλλοίωτον. Τί
iflutari potest, ingenitum autem nec verti potest δέ μέγα, εί ό θεδς έξ υποκείμενης ύλης έποίει τδν
nec mutari. Quid autem magni essel, si Deus ex κόσμον; Καλ γάρ τεχνίτης άνθρωπος, έπάν ύλην
materia subjecta mundum faceret? Opifex enim λάβη άπό τίνος, έξ αυτής δσα βούλεται ποιεί, θεοΰ
apud nos cum maleriam ab aliquo acceperii, ex ea δέ ή δύναμις έν τούτψ φανεροΰται, ίνα έξ ούκ όν
quidquid placuerit eflingit. Dei autcm polenlia ni των (77) ποιή δσα βούλεται* καθάπερ καλ τδ ψυχήν
eo gpeclatur, ut ex nihilo faciat qusecunque volue- δούναι καλ κίνησιν ούχ έτερου τινός έστιν, άλλ' ή μό
rit; quemadmodum animam et mutum dare, non νου θεοΰ. Καλ γ ά ρ άνθρωπος είκόνα μέν ποιεί, λό
est alterius cujusquam prsclerquam Dei. Homo γον δέ καλ πνοήν, ή αίσθησιν ού δύναται δούναι τφ
euiui imagineui effingil, sed rationem, respiratio- ύπ' αύτοΰ γινομένω. θεδς δέ τούτου πλείον τοΰτο κέ-«
neui aut sensuiu dare non potest operi s u o ; Deus κτηται, τδ ποιείν λογικδν, έμπνουν, αίσθητικόν.
(71) ηΐσαν. lta eiuendat Wolfius. Aliae edilioues in inlerprelando sequi non dubitavi.
Πείσαν. (74) "ΑΧΖοι δ' ab τό. Ua edil. Hamburg. ex co-
(72) Της Στοάς. Mirum nonnullis visum est, ve- dice Bodlciano, melius quam i n aliis editiouibua
lul Galakero Not. ad Anlon. p. 64, cur Sloicos aUot δ' αυτό.
Theophilus cum Epicureis, Chrysippum cum E p i - (75) Ύποτίθενται θεόν. Sic emendavi ope codi-
curo in pravis de Deo et providenlia sententiis con- cis Bodleiani. Edili ύποτίθενται θ ε ο ΰ , Wollius post
jungai. Idetiam erudilo Wolfio molestum est. Sed Grabium legendum censet θ ε φ , subjiciunt Deo ma-
taiuen noti dillicile est Theopbilum defendere. Nam teriam. Sed minus quadrat haic emendaudi ratto
quod spectat ad Dei naturam, Sloicorum plerique cum senlentia Theopbili, qui maleriam negai sub*
Deum esse statuebant corporeuiu et mulationi ob- jectam esse Deo, si increaia s i i . Quare Ulud ver-
noxium, utpote ignem omnium rerum, quae gene- bum ύποτίθενται ιιοιι idem valel hoc loco ac $ubji-
raulur, raliones in se conlinentem. His autem, ut ciunt; sed polius idcm ac siatuunt sivc tupponunl.
y
observat Origenes iv Celt. p. 169, Epicurus, qui D Quo sensii infra eiiam usurpalur n . 6, ubi de lle-
deos ex aluuiis compooebat, non valde inferior siodo dicilur : Maleriam quodammodo υποτίθεται ei
erat. Hig de Stoicis diclum existimo : Quidam ex mundi crealioncm, sed α quo condilu$ $it minimt t
porticu Deum prorsus este negant. Quod autem a d - demonstrat.

dit Tbeophilus, vel si $it> nullius curam qerere prce- (76) Καϊ ώσπερ.
Ila cod. B . e l T i g u r . e l Hamb.
terquam sat, id facile inlelligent, qui Marcionem Deeral eonjunclio in aliis cditionibus. Merilo pro-
suaoi de summo Dco nibil prorsus agente senten- iiunliat Tbeophilus maleriaiu Deo a>qualein fore, si
tiain accepisse a Stoicis meminerint. Inde Mar- increala sit. Gum inateruc incFcaue dcfcnsor Hcr-
cionis Deus melior de tranquiltilate : α Stoicis vene- mogcncs diccrci non slalint maieriam cowparan
rai, inquit Terlullianus Prcescript. cap. 7. De iisdeui Dco, si quid Dei Itabeat, quia non toium habendo
Stoicis ait Apol. c. 47 : Posiium vero exira mundum non concurral in pleniludmem comparalionis, sic
Stoici (Deuni asseverant) qui figuli modo extrinsecus eum urgct Terlulliaiius, cap. 5 : Verilas autem sic
torqueat molem hanc; intra mundum Platonici, qui unum Deum exigit defendendo, ut solius sil quidquid
gubernatorit exemplo itUra iltud maneat, quod regal. iptius e$t. Ila enim iptius erit, si fueril soiiu$; tt
(75) Καϊ φύσιν Ιδίαν. Quid peccet baec scri- ex hoc alius Deu$ non pouil admitli, dum nemini
ptura facile perspiciiur. Sive eniin increalus, sivo iicet habere de Deo aliquid.
creaius dicatur uiundus, erit sempcr φύσις ιδία, (77) Έξ οϋκ δντων. Pneclare i d c m Tertullianus
nalura singtdaris. Sed si legamus άίδίαν, naturam cap. 8, adv. llcnuogeoci» : Jam non ommpoteu$ P
Kiernam, plaua eruut oxnuia; alque bunc scnsuw it non €t Itoc poten$ ex niliilo omnia proferrc.
t
1053 A B AUTOLYCUHgLIB; & 1054
"ϋσπερ οδν (ν τούτοις πάστν δυνατώτερός έστιν ό Α vero hoc ampltus habet ul rationc et respiralione
Θεδς τού Ανθρώπου, ούτω κσΛ τδ έξ ούχ δντων ποιείν
ei sensu praeditum opus efficiat. Qiiemaduiodum
καλ πεποιηκέναι τά δντα κα\ δσα βούλεται, καθώς igitur in his omnibus polcutior est Deus quam
βούλεται (78). homo, ita etiam in eo quod ex nibilo prodircat el
produxcrit quaecunque voluil, ei quo voluit wodo.
5. *Οστε ά σύμφωνος έστιν ή γνώμη κατά τούς 5. Homeri et Hesiodi dt diis senleniia!. —Discors
φιλοσόφους κα\ συγγραφείς (79). Τούτων γάρ ταύτα igitur inter pbilosophos et&criptoreseenlenUa; nam
άποφηναμένων, ευρίσκεται ό ποιητής "Όμηρος έτερα cum haec pbilosopbi dixcrint, ecce libi Homerus
υποθέσει είσάγων γένεσιν ού μόνον κόσμου, άλλά χαλ alia aggredilur via non solum mundi s*d eliam deo-
θεών φησλ γάρ που· rum oriuni explieare ; ait ettia» a l k u b i :
Ώκεανόν τε (80), θεών γένεσιν,χαί μητέρα Τη- Oceanumque deorum originem et matrem Thetyn,
[θύν,
Έξ ού δή πάντες ποταμοί χαί πάσα θάλασσα ". Ex quo omnes fluvii et universum mare,
"Α δή λέγων ούχ έτι Θεδν συνιστφ. Τίς γάρ ούχ έπί qua? cum dicil, non jam Deum nobis exhibet. Quig
σταται τδν Ώκεανδν ύδωρ είναι; Εί δέ ύδωρ, ούκ enim nescit Oceanum aquani esse? Quod si aqua,
Β
άρα Θεός. Ό δλ Θεδς, εί τών δλων ποιητής έστι, καθ- non jam Deus. Deus vero, si omniura creator eat,
ώς χαλ (στιν, άρα καλ τού ύδατος καλ τών θαλασσών ut revera cst, aquae profecio et mariuin crealor
κτίστης εστίν. Ησίοδος δέ καλ αύτδς ού μόνον θεών esL Ipse eliam Hesiodus non sohim deorum οιΐαιιι,
γένεσιν έξείπεν, άλλά καλ αύτου τού κόσμου. Καλ τδν sed ipsius etiam raundi exposuil. Ac mundum qui-
μέν κόσμον γενητδν είπων, ήτόνησεν είπείν ύφ' ού dem creatum cuin diceret, non voluit dicere a quo
γέγονεν. "Ετι μήν καλ θεούς έφη σε Κρόνον καλ τδν creatus forel. Deos praeterea vocavit Saturnum
έξ αυτού Δία, Ποσειδώνα τε καλ Πλούτωνα, καλ τού ejusque filium Jovem, Neptunum et Plutonem, quos
τους μεταγενεστέρους εύ ρίσκο μεν τοΰ κόσμου. Έ τ ι mondo natu minores inveriimus. Narral etiaui Sa-
δε καλ τδν Κρόνον πολεμείσθαι ύπδ τοΰ Διδς τοΰ Ιδίου turnuin a Jove proprio lilio debellalura. Sic eniui
παιδδς Ιστορεί. Ούτω γάρ φησι* ait:
Κάρτεϊνικήσας πατέρα Κρόνον* εύ δέ έκαστα Strenue victo palre Saturno. Bene atlamen tingula
ΑΟανάτοις διέταξεν όμως (81), χαί πέφραδε τι- jEternis ordinavit legibusel distribuil honores.
[μάς
Είτα επιφέρει λέγων τάς τού Διδς θυγατέρας, Ας Postea infert Jovis filiarum commemorationem,
καλ Μούσας προσαγορεύει, ών Ικέτης ευρίσκεται βου quas et Musas appellat iisque supplex invenitur,
λεμένος μαθείν παρ' αυτών, τίνι τρόπω τά πάντα C discere ex eis volens quomodo facla sinl omnia.
γεγένηται. Αέγει γάρ· A i l enim :
Χαίρετε, τέκνα Αιός, δότε (82) Ιμερόεσσαν άοι- Salvete, filia Jovis, date amabilem cantilenam.
[δήν
ΚΛείετε δ' αθανάτων Ιερόν γένος αΐέν έόντων, Celebrate immortalium sacrum genus umper exti-
[stentium,
Οι Γής έξεγένοντο^ καϊ Ουρανού άστερόεντος, M
351 Q * tellurc prognati sunt et ccelo itellato,
Κυκτός τε δνοφερής, ονς αλμυρός έτρεφε Πόντος. Nocleque caliginosa, qtwt item laltus nutrivit pontut.
Είπατε δ' ό)ς τά πρώτα θεοί καϊ Γαία γένοντο, Dicite ut primum dii et terra nati $int,
Καϊ Ποταμοί, καϊ Πόντος άπείριτος οϊδματι θνων, El flumuia et pontus immensus ccitu [ervens,
"Αστρα τε Λαμπετόωντα, καϊ ΟύρανΙς ευρύς Astruque fuigentia et ccelum latum mperne,
[ύπερθεν,
Οί τ" έκ τών έτένοντο θεοί, δωτήρες έάων · Et qui ex his nati sunt dn datore* bonorum :
Ώς τ ' άφενος δάσσαντο, καϊ ώς τιμάς διέΛοντο, Utque opes dmserint et honore$ partiii sint.
Ήδέ καϊ ώς τά πρώτα ποΛύπτυχον έσχον "ΟΛυμ- Utque tnitio multis implicatum spharis tenuerint
[πον [cmlum:
11
lliad. Ε, ν . 201. " Hesiod. Theogon. ν . 74.
(78) Καθώς βούΛεται. Legendum videtur καλ κα D qui de rebus antiqtiis sive versu, sive solula ora-
θώς βούλεται. Libenler etiani legerem paulo ante, tione disserunt. lnfra n. 8, 16, 55, et lib. m , n. 1,
ούτω καλ τω έξ ούκ δντων. Tolerabilis lamen vul- vox illa συγγραφείς pbilosophis el poetis el bisto-
gata lectio, supplendo κατά. Unde miror c l . W o l - ricis aeque convenit. Y i d . n. 11.
fliim sine auctoritute codicis ms. scripsisse έν τ φ (80) Ώκεανόν τε. Sic emendavit Ducaeus pro
έξ ούκ δντων. eo quod vitiose legebatur Ωκεανού τε. God. B .
(79) ΦιΛοσόφονς καϊ συγγράφεις. Commodius Ωκεανών τε. Idem c< dex el Tigur. in versu se-
fortasse legeremu», φιλοσόφους καλ ποιητάς καλ quenli έξ ού δή πάντες.
συγγραφείς. Sic infra n. 12 : Τά ύπδ τών φιλοσόφων (81) Άθανάτοις διέταξεν δμως. Corruptissimum
ή συγγραφέων καλ ποιητών ε ι ρη μένα. 0 » ' ^ n t i a m
locum peracule emendat Guietus not. ad hunc
c n m b o c loco pbilosophis opponal poetas, quibus Hesiodi locum. Legit enim εύ δέ έκαστα άθανάτοις
stalim adjungit bisloricos, uon caret rationeea, διέταξε νόμοις. Non vidctur aliter inletligi poase
quara proponiraus, emendandi ralio. Sed laiuen Hesiodus. lbidem edit. Harab. έπέφραδε, ul apud
contexlum inutare nolim. Vel euim συγγραφείς ge- Uesiodum.
neratim intelligit eos, qui Hlteris aUquid inandaiit, (82) Adrs.Hamb. u l apud Hesiod. δότε δ' ιμερόεσ
engque a philosophis dislinguit, quia ιςίί sajpe uibil σαν. Μοχ cod. Bodl. κλύετε el μακάρων ριο
scribunl, sed disputalionee suas diecipulorum ani- ίερόν,
mis eouituitlunt; Yel αυγγραφέΤς iiUerprelalur eoa,
4055 S. THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENl 1(56
Hctc mihi diciie, Mu$a coelestia leeta tenentes Α Ταύτα μοι έσπετε, Μούσαι "ΟΛύμπια δώματ'έχον -
[σαι,
Ab initio, et dicite quid horum primum ortum $U. 1
"Εξ αρχής, καϊ εϊπαθ" δ τι πρώτον -χένετ' αύτων *.
Haec auiem quoiuodo Musae novissenl, quae oiundo Πώς δέ ταΰτα ήπίσταντο αϊ Μούσαι, μεταγενέστερα*
natu minores siint ? aut qui poterant Hesiodo uar- ου σαι του κόσμου; ή πώς ήδύναντο διηγήσασθαι τ φ
rare, cum pnler earum nondum genitus foret? Ήσιόδφ, δπου δή ό πατήρ αυτών ούπω γεγένηται;
6. Hesiodi versus de mundi origxne. — Ac mate-
6. Καλ ύλην μέν τρόπω τινλ (85) υποτίθεται κα\
riam quidem statuit quodammodo et mundi creatio- κόσμου ποίησιν λέγων ·
netn, cuui a i t :
Primum quidem Chaos exstitit, ae deinde 'Ήτοι μέν πρώτιστα Χάος τένετ", αντάρ έπειτα
Tellus lato peetore proedita, omnium solutn tutissi- ΓαΓ εύρύστερνος, πάντων έοος άσφαΛές αΐεϊ
[mum semper
Immortalium qui tenent juga nivosi Olympi, "Αθανάτων, οΐ έχονσι χάρη νιφόεντος "ΟΑύμπου*
Tartaraque tenebrosa in recessu Terras spatiosa*. Τάρταρα τ" ήεροεντα, μνχφ χθονός εύρνοδείης,
Ataue Amor, qui pulcherritnu* inler immortaleideos, Ήδ* "Ερος, δς χάΧΧιστος έν άθανάτονσι θεοΊσι %
Soi ivens curasy ac omnium deorum, omnhtmque ho- ΑνσιμεΛής, πάντων τε θεών πάντων τ* ανθρώπων
[minum
Domat in peeloribus mentem el prudens consilium. Β άάμναται έν στήθεσσι roor, καϊ έπίφρονα βον-
[Λήν.
Εχ Chao autem Erebut nigraqxe Noxcditi $unt; "Εκ Χάεος δ" "Ερεβος τε, μέΧαννά τε Νϋξ έγένοντο.
Rursus ex nocte JElber et Dtes prognati, Ννχτύς δ' αύτ' Αΐ&ήρ τε, χαϊ ήμερη έξεγένοντο %
Quos peperit cum concepistel Erebo amore mista. Οΰς τέχε χισσαμένη, 'Ερέδει φιΛότητι μιγείσα.
Τεττα vero primum quidem genuit parem tibi Ί
Γα α δέ τοι πρώτον μέν έγείνατο Ισον έαντή
Catlum stellit ornatum, ut tpiam lotam obtegat, Οϋρανδν άστερόενθ\ Ινα μιν περϊ πάντα χαΛύ-
[πτοι (84),
Utqne estet diis ledes tuta semper. "Οφρ" εϊη μαχάρεσσι θεοις έδος ασφαλές αΐεί'
Genuit prmterea montet allos, dearum gralas $pe- Γείνατο δ' οϋρεα μακρά, θεων γαρίεντας έναύΧονς
[luncas
Nympharnm, qwe habitant montes concavos. Ννμφέων, αϊ ναΐονσιν άν" οϋρεα βησσήεντα.
Atque etiam infrugiferum Pelagus peperit asttu furent, *Η δέ καϊ άτρύγετον πέΛαγος τέκεν οϊδματι θνον 9
Pontum sine amore delectabili; at vero poslea Πόντον, άτερ φιΧότητος έφιμέρον * αντάρ έπειτα*
ϊΚ
Calo concumbem genuit Oceanum vorticotum. Ούρανφ εύνηθεΤσα, τέκ' Ώκεανόν βαθυδίνην .
Quae cum diceret, ne illud quidem denionstravit a Καλ ταύτα είπών, ουδέ ούτως έδήλωσεν ύπδ-τίνος
quo condila essent. Nam si ioilio cbaos erat, et έγένοντο. Εί γάρ έν πρώτοις ήν χάος, καλ ύλη τ ι ς
materia quaedam ingenita preexstiiil, quis tandem προύπέκειτο άγένητος ούσα, τίς άρα ήν ό ταύτην μ ε -
eam disposuil ac ordine et forma donavit? Ulrum C τασκευάζων, καλ μετα^υθμίζων, κα\ μεταμορφών;
materia sibi ipsa formam et ornatum addidit (n?m Πότερον αυτή έαυτήν ή ύλη μετεσχημάτιζεν (85) καλ
Jupiter inulto natu poslerior cst, non soluin materin, έκδσμει ( ό γάρ Ζεύς μετά χρόνον πολύν γεγένηται
eed etiam mundo et hominum muliiludine, imo ού μόνον τής ύλης, άλλά κα\τού κόσμου, κα\ πλήθους
ipsius etiam pater Saturnus),an potius causa quae- ανθρώπων * έτι μήν καλ δ πατήρ αυτού Κρόνος), ή
dam princeps exsliiit quae eam faceret? Deum dico, μάλλον ήν κύριόν τι τδ ποίησαν αυτήν ; λέγω δή
a quo eiiam ornalum accepit. Quinetiam omiai θεδς ό κα\ κατακοσμήσας. Έ τ ι μήν κατά πάντα τρό
prorsus ratione nugari invcnilur et secum pugnare; πον φλύαρων ευρίσκεται, καί εναντία έαυτφ λέγων*
naixi cum terram, coelum et mare dixisset, ex his είπών γάρ γήν καλ ούρανδν καλ θάλασσαν, έξ αυτών
ortos deos esse inlcndil, cx istis vero homines quos- τούς θεούς βούλεται γεγονέναι, καλ έκ τούτων ανθρώ
daiu borribiles deorum cognatos pradicat, genus πους δεινότατους τινάς συγγενείς θεών καταγγέλλει.
Titanum, Gyclopum et Gigantum turbam, 3 5 2 Τιτάνων γένος καλ Κυκλώπων, καλ Γιγάντων π λ η -
n e c
non iEgyptioruradeorum.vel poiius bominuro levis- θύν, τών τε κατά Αίγυπτον δαιμόνων, ή ματαίων
simorum, quorum meminit Apollonides cognomento ανθρώπων, ώς μέμνηται (86) Άπολλωνίδης δ καλ
Horapius, tum in eo libro qui inscribitur Seme- Ώράπιος έπικληθελς έν βίδλφ τή έπιγραφομένη Γ β -
nouthi, tum in aliis historiis ab eo scriptis de reli- μενονθϊ, καλ ταίς λοιπαίς κατ' αύτδν ίστορίαις περί
gioue iEgypliaca et regibus iEgypliis. τε τής θρησκείας τής Αιγυπτιακής καλ τών βασιλέοιν
αυτών καλ τήν έν αύτοίς ματαιοπονίαν (87).
1 1
Ibid. ν . 104.
(85) Τρόπω τινί. Hesiodus quodammodo mate- μνηται. Ibidem Hamb. cod. Bodl. et edili Όράπιος,
riam et crealionem mundi statuit, id est, quodam- quod quidera emendarunt Fellus et Wolflus. R e i -
modo materiara et sine creatore crealionem admil- ncsins ι Var. Lect. pag. 114, legil Ώραπίων ut n i a -
iit. quia maieriam et creationem recensens, ulruni gis iEgyptiacum.
niaieria ornaium a semetipsa, an a Deo acceperit (87) Καϊ τήν έν αύτοΤς ματαιοπονίαν. Haec verba
ininime edisseril. miruin in uiodum torsenmt crilicos et interpretee
(84) ΚαΛύπτοι. Cod. Bo«ll. καλύπτη. Theopbili. Lepit Wolflus τής ματαιοπονίας et cutn
(85) Μετεσχημάτιζεν. lta ex codice Bodleiano Fello Êgyptionim regum pyramideg conjiciendo
eniendavit c l . Wollius, qui bujus lectionis vestigium buc trabit Sed his vocibus nulla supererit diiDcul-
observat in editis, ubi legebatur τ* έσχηράτιζεν. tas, si legantur posl τούς κατά Έλληνας μύθους, qtti
Idera me anteveriit hunc locuro parenlbesi expla- quidem manifeslus est eorum et germanlssimtie
nando. locus. Infra u. 12, de profanis scriptoribus : Ή 4v
(86) Ώς μέμνηται. Legenduui fortasse ων μ έ αύτοίς πολυλογία γίνεται ματαιοπονώ·
1057 AD AUTOLYCUM L I B . II. 1058
7. Τί δέ μοι λέγειν τούς κατά Έλληνας μύθους; Α 7. Aliee fabulue. Ptolemceorum origo ex Baccho. —
Πλούτωνα μέν σκότους βασιλεύοντα, καλ Ποσειδώνα Quid altinet Grecorum fabulas referre et inanila-
ύπδ πόντον δύνοντα, καλ τή Μελανίππη (88) περι- tem operae quae in eas impenditur : Plutonem tene-
πλεκόμενον, καλ υίόν άνθρωποβόρον γεννήσαντα · ή branim regem, Neptunum mare subeuntem, Mela-
περλ τών τοΰ Διδς παίδων δπόσα οί συγγραφείς έτρα- nippae complexibus b&rentem, ac filii horaines vo-
γφδησαν, καλ δτι ούτοι Ανθρωποι καλ ού θεολ έγεννή- rantis genitorcm; aut de Jovis iiliis quot et quantas
θησαν, τδ γένος αυτών αύτολ καταλέγουσιν. Αριστοφά tragoedias scriptores egerinl. Horura genus ab ipsis
νης δέ ό κωμικός έν ταίς έπιγραφομέναις "Ορτισιν recensetur, quia bomines nati sunt, non d i i . A r i -
έπιχειρήσας περλ της τοΰ κόσμου ποιήσεως, έφη, έν stopbanes autem comoedus in ea fabula, quae Aves
πρώτοις ώδν γεγενήσθαί τήν σύστασιν τοΰ κόσμου, inscribitur, aggrediens de roundi crealione disserere,
λέγων· mundum inilio originem ex ovo cepisse dicil his
verbis:
Τίκτει Λρωτιστοτ νχηνέμιοτ Νύξ μεΑανό- Parit primum irritum nox pennas nigras habem
[χτερος ώόν. [ovum.
Άλλά και Σάτυρος, Ιστορών τούς δήμους Άλεξαν- Sed et Satyrus gentes Alexandrinag describeiis,
δρέων (90), άρξάμενος άπδ Φιλοπάτορος τοΰ καλ Πτο B
inilio a Pbilopatore, qui et Plolemseus appellatus
λεμαίου προσαγορευθέντος, τούτου μηνύει Αιόνυσον est,ducto,illius declarat Baccbum auclorem generig
α τ
ΡΧ?ίϊ£ Φ γεγονέναι · διδ καλ φυλή ν (91) ό Πτολεμαίος fuisse; quamobrem banc tribum a Piolemsto pri-
πρώτην κατέστησεν. Αέγει ούν δ Σάτυρος ούτως* niatn fuisse conslilutam. Sic igitur ait Satyrus :
Διονύσου καλ Άλθέας τής θεστίου γεγενήσθαί Δηΐά- Ex Baccho et Allbea Thestii filia naiam esse Deja-
νειραν, τ ή ς δέ καλ Ηρακλέους τοΰ Διδς οΐμαι "Τλ- niraui; ex hac et Hercule Jovis fllio Hyllum arbi-
λον (92), τοΰ δέ Κλεόδημον, τοΰ δ* Άριστόμαχον, τοΰ tror;ex isto Cleodemum, ex quo Arislomacbum;
δέ Τή μενον, τοΰ δέ Κει σον (95), τοΰ δέ Μάρωνα, τοΰ ex boc Temenum; ex islo Ceisum, ex quo Maro-
δέθέστιον,τούδε Άκοδν, τούδε Άριστομίόαν, τοΰ δέ nem, ex hoc Theslium, ex isto Acoum, ex hoc
Καρανδν, τοΰ δέ Κοινδν, τού δέ Τυρίμμαν, τοΰ δέ Arisloinidam, ex boc Garanum, ex hoc Coe-
Περδίκκαν, τοΰ δέ Φίλιππον, τοΰ δέ Άέροπον, τοΰ δέ num, ex hoc Tyrimmam, ex boc Perdiccam, ex
Άλκέταν,τοΰ δέ Άμύνταν, τοΰ δέ Βόκρον, τοΰ δέΜελέα- hoc Pbilippum, ex boc iEropum, ex boc Alce-
γρον,τοΰ δέ Άρσινόην, τής δέ καλ Αάγου Πτολεμαίον τδν tam, ex boc Amyntam, ex boc Bocrum, ex boc
καλ Σωτήρα, τοΰ δέ καλ Βερενίκης Πτολεμαίον τδν Meleagrum, ex boc Arsinoen, ex bac et Lago Pto-
Φιλάδελφον, τού δέ καλ Αρσινόης Πτολεμαίον τδν Εύερ- Q lemaeum qui et Soter; ex boc e l Berenice Piole-
γέτην, τοΰ δέ καλ Βερενίκης τής Μάγα (94)τοΰ έν Κυ- maeam Philadelpbum, ex boc et Arsinoc Ptole-
ρήνη βασιλεύσαντος Πτολεμαίον τδν Φιλάδελφον (95). maeum Evergelem; ex hoc et Berenice, quae Magae
Ή μέν ούν πρδς Αιόνυσον τοίς έν Αλεξάνδρεια βασι- Gyrenensium regis filia fuit, Piolemseum Pbiladel-
λεύσασι συγγένεια, ούτω περιέχει. "Όθεν καλ έν τ ή phum. Sic igitur se habet eorum, qui Alexandriae
Διονυσία φυλή δήμοι είσλ κατακεχωρισμένοι · \Αλθής regnarunt, cum Baccho cognatio. Quapropler et
άπδ τής γενομένης (96) γυναικός Διονύσου, θυγατρδς in Dionysiaca tribu gentes sunt distinclae, Althes ab
δέ θεστίου Άλθέας* Δηίανείρης άπό τής θυγατρός uxore Bacchi et filia Tbestii Altbea; Dejanire a
Διονύσου καλ Άλθέας, γυναικός δέ Ηρακλέους, δθεν Baccbi et Allhea filia, Herculis autem uxore, unde
καλ τάς προσωνυμίας έχουσιν οί κατ' αυτούς δήμοι· gentes apud eos appellaiiones habent; Ariadnes a
Αριάδνης (97) άπό τής θυγατρός Μίνω, γυναικός δέ Minois filia, Bacchi uxore, puellai palrem amamls,
(88) ΜεΑατίχχη. Ita emendavit eruditus editor (92) ΎΛΧοτ. Sic emendavil WolCus : editi no-
Ilamburgensis, frelus testimoniis Juslini oral. ad stn "Γλον.
Grac, Taliani n . 35, Glemenlis Alexandrini P r o - (95) Κεϊσον. Β. Κείστον. Euseb. 1. c. ex Diod.
trept. p . 20. Male in edilis noslris Μεναλίππη. L e - et Tbeoponipo Κίσσιον. ln eorum catalogo, uionen-
gitur lamen apud Juvenalem sat. 8, v. 229, Mena- te hic Fello, desideratur Maron, el pro Acoo subsli-
lippes. n tuitur Merops. WOLPICS.
Atue pedet Domiti longum tu pone Thye$t<e (94) Τής Μάγα. Sic apte emendavit Wolflus, pro
Syrma, vel Antigone*, vei personam Menalippes. eo quod prave in editis noanullis legebatur τής Μέ
(89) Τίκτει πρώτιοχον, Hunc versum, qui antea γα, in ahis τής άμα.
in edilis noslris sic legebaiur : Πρώτιστα τεκών (95) Τότ ΦΐλάδεΑφοΥ. Legendum esse τόν Φιλο-
μελανόπτερος ήώς, emendarnnt Ducaeus et WolOus, πάτορα, jam mulli observaverunl, idquc et ipsa
alque i l a scripserunt, ut legitur apud Aristopha- clauiuat histori» series, el Satyri proposituin, qui
nem in Avibus v. 696; observat WoiOus legendum a Philopalore usque ad Bacchum genealogiam per-
Νυξ ή . texebat. Caelerum in bac genealogia texenda mul-
(90) Τους δήμους "ΑΛεξανδρέωτ. Recle obser- tos reês omitli, nec Tbeopbilum cum Eusebio i u
Tit erudilus Wolfius familias bac voce signiflcari, Chrontcis et Clemenle Alexandrino consentire jaui
ex quibus unaquxque φυλή, sive tribus, constabat. eruditi non pauci observaverunt.
Sic eiiim infra : "Οθεν καλ έν τ ή Διονυσία φυλή δή (96) Γενομένης. l U Bodleianus codex. Editi γ ι
μοι είσλ κατακεχωρισμένοι. νομένης. Mox pravam interpunctionem suslulit c l .
(91) ΦυΛήν. Deest bic aliquid, et quam Iribum WolOus, quse sic babebal : θυγατρός δέ θεστίου*
Ptolemaeus primaru conslituerit requirilur. Rem ex- Άλθέας, elc.
pedit cod. Bodl. in quo legitur ad marginem ίσως (97) "Αριάδνης. Legendum videtur ΆριαδνΙς, u l
τήν Διονυσίαν, forle Dionysiacam. Non alia profe- boc nomen cuui caeieris sequentibus cousenliat.
cio videlur posse inteiligi.
4059 S. THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 1060
n
qtia? cum Baccbo 3 5 3 * ^liena forma concubuit; Α Διονύσου, παιδδς πατροφίλης (98), της μιχΟείσης Διο-
Thestis aThestio Allhese palre, Thoanlis a Thoante νύσω έν μορφή πρύμνιδι · θεστις ά7εδ θεστίου τοΰ
Baccbi filio, Siapbylis a Staphylo Bacchi filio, Άλθέας πατρός· θοαντίς άπδ θόαντος παιδδς Διονύ
Euaenis ab Eunoo Baccbt filio, Maronis a Marone σου * Σταφυλλς άπδ Σταφύλου υίού Διονύσου · ΕύαινΙς
Ariadnes el Baccbi filio; hi enim omnes Bacchi fllii; άπδ Εύνόος υίού Διονύσου · Μαρων\ς άπδ Μάρωνος
sed et multao aliae appellaliones exstiterunt, atque υίού Αριάδνης καί Διονύσου · ούτοι γάρ πάντες υίοΐ
exstant hactenus : ab Hercule Heraclidae, ab Διονύσου. Άλλά κα\ έτεραι πολλαΐ όνομασίαι γεγό
Apollinc Apollonii el Apoltonida?, a Posidone, sive νασιν κα\ είσ\ν έως τού δεύρο, άπδ Ηρακλέους Ήρα-
Neptuiio, Posidonii, a Jove Dii et Diogenae. χλείδαι καλούμενοι, και άπδ Απόλλωνος Άπολλω-
νίδαι, καί Απολλώνιοι, και άπδ Ποσειδώνος Ποσειδω-
νιοι - κα\ άπδ Διδς Δίοι κα\ Διογέναι.
8. Dissensionei Grtecorum de Providenlia. — Et 8. Καί τί μοι τδ λοιπδν τδ πλήθος τών τοιούτων
quid necesse est reliquam niultitudinem bujusmodi ονομασιών καί γενεαλογιών καταλέγειν ; "Ωστε κατά
appellalionum el genealogiarum persequi ? Omniiio πάντα τρόπον εμπαίζονται οί συγγράφεις (99) πάν
igitur illudunt omnes historici et poetae et pbiloso- τες καί ποιητα\ κα\ φιλόσοφοι λεγόμενοι · 2τι μήν κα\
pbi, tuiu eliam qui iis dant operam. Fabulas enim Β οί προσέχοντες αύτοΐς. Μύθους γάρ μάλλον κα\ μω
1
potius et stulta commenta de diis suis composue- ρίας συνέταξαν περ\ τών κατ αυτούς θεών. Ού γάρ<
runt, nec eos demonstrarunt d°os esse, sed homi- απέδειξαν αυτούς θεούς, άλλά ανθρώπους, ούς μεν
nes, alios quidem ebrioeos, alios scortatores, alios μέθυσους, έτερους πόρνους καλ φονείς. Άλλά καί
boinicidas. Quinetiam de mundi ortn pugnantia i n - περ\ τής κοσμογονίας άσύμφωνα άλλήλοις κα\ φαύλα
ter se el absurda tradiderunl. Primo enim quidaui έξεϊπον. Πρώτον μέν δτι τινές άγένητον τδν κόσμον
ingenituiu mundum pronunliarunt, ut supra de- άπεφήναντο, καθώς έμπροσθεν έδηλώσαμεν. Και ot
monstravinius. Qui autem ingcnitam ac aeternam μέν άγένητον αύτδν κα\ ίδίαν φύσιν (4) φάσκοντε;
esee naturam volunt, ii paruin congruunt genituui ούκ ακόλουθα είπον τοϊς γενητδν αύτδν δογματίσασιν.
decernentibus. H«c enim conjeclura alque humaiia Είκασμφ γάρ ταύτα κα\ άνθρωπίνη έννοια έφΟέγ-
cogitatione, non ad veriialem locuti sunt. Rursus ξαντο, κα\ ού κατά άλήθειαν · έτεροι δ* αύ ειπον rpo-
alii providetiliam esee dixenint, alquc istoruiu alii νοιαν είναι, κα\ τά τούτων (2) δόγματα ανέλυσαν.
decreia dissolverunt. Araiits quidera a i l : "Αρατος μέν ούν φησιν ·
Ex Jove incipiamns: nec eum unquam, viri, βιπσ- Έκ Αώς όρχώμεσθα, τόν ουδέ ποτ" άνδρες έώ-
[mu* [μεν
Jndictum; pience tunl Jove omnes plalea*, C Ά$η\τοτ · μεστοί δέ Αιός πάσαι μέν άγυιαϊ,
Atque omnia hominum fora; ptenum est et mare Πασαι δ' ανθρώπων ar ίγοραϊ, μεστή δέ θάλασσα
El portut. Ubique Jove utimur omnes, Καϊ Λιμένες, πάντη δε δε Αιδς κεχρημεθα πάντες'
Hujus enim et genu$ tumus; ipse benignus homini- Τον γίιρ καϊ γένος έσμέν · δ δ' ήπιος άνθρώαοισι
\but
Dextra nuntiai, populos ad oput txcitat, Αεζιά σημαίνει · Λαοί)ς δέ έπί έργον εγείρει*
Memoret vitte faeiens: indicat cum gleba oplima ΜιμνΊ\σκων βιότοιο * Λέγει δ' δτε βώΛος άριστη
Bobus et ligonibus: indicat cum dexlrce horos Βονσί τε καϊ μακέΛησιν Λέγει δ' δτε δεξιοί
[ωραι (5),
Ut $lirpe$ tn serobe scindanlur, et semina omnia Καϊ φυτά γνρωσαι, καϊ σπέρματα πάντα βαΛέ-
[jacianlur. [σθαι.
Utri igitur credemus, Aralo an Sophocli diceuti: Τίνι ούν πιστεύσωμεν , πότερον Άράτω τψδε ή
Σοφοκλεί λέγοντι
llaud ulla rerum certa providentia, Πρόνοια δ' έστϊν ονδενδς σαφής (4),
Sed fortuito vivere optimum, ut queat. ΕΙκή κράτιστον (5) ζήν δπως δύναττό τις·
Rureus Homerus isli non consentit, ait eniia : "Ομηρος δέ πάλιν τούτω ού συνάδει* λέγει γάρ*
Jupiter hominibus virlutem auget et minuit, Ζευς δ' άρετήν άνδρεσσιν όφεΙΛει τεμινύθει τε.
Et Simonides : Καί Σιμωνίδης *
1
iVemo habeat sine dit virtutem, non komo, non urbt. Ούτις άνευ θεών άρετάν Λά€εν,
Consilii natnque est omnis Deu$ auetor: at t*ft« Ού πόΛις, ού βροτός- θεός ό παμμήτις (6).
lllaium nil prorsui inesl.
Άπήματτον δέ ουδέν έστιν έν αύτοϊς.
(98) ΠατροφΙΛης. Ila emendavit Wolfius, pro (2) Καϊ τά τούτων. Hic aecesse est iterum sop-
πατροφίλας qui viliosam etiam inlerpunctionem sa- plere έτεροι. Nam ut anlea eos qui increatum man-
navit, ac per ironiam ita vocari Ariadnen obser- aain dicunt, cum iis qui creatum; ita nunc eos
vat, quia patrem prodidil. Mox illud έν μορφή qui providentiaoi asseruiit, cum iis comparat qui
πρύμνιδι vertil idem [orma obverta. eam tollunt.
(99) 01 συγγράφεις. Vox illa, ut observavi ad (5) Αεξιαϊ ώραι. Legil Grotius δεξιδς ώρα in uor
ιι. 4, interdum bistoricos apud Theophiluni desi- tis ad librum De veritate relig. Christ., n. 46.
gnat, iiiterdum quibuslibel scripioribus aptatur. (4) Σαφής. Hanc vocem asciverunt Fellus et
Sed tamen hjstoriamm scriptores hic signiflcari Wolfius ex ipso Sopboidis contextu, apud quem le-
existimo, auia Jianc vocem usurpal Theopbilus, guntur bi versus in OEdipo Tgranno v. 988.
poslquam de pbiloaophis el poetis ei bistoricis lo- (5) Κράτιστον. Ila Sophocles. Editi nostri εχρα-
cutus est. τείτο, quod merilo emeudatum ab iisdeia erudiiU
(i) Ίδίαν φύσιν. Hic quoque legendum ouiniuo viris,
Yidclur άΐδίαν, ut supra osleadimue. (6) βεδς ό παμμήτις. Edili, ού θεός. Sed multo
14*1 A D AUTOLYCUM U B . IL
Όμοίως κα\ Ευριπίδης · Α Simililer Euripides :
Ούκ iortr ουδέν χωρίς άνθρώποις θεού· Nihil Deo absque, nil venit mortaRb%$.
Καλ Μένανδρος* 3 5 4 E l Menander :
Ούχ άρα φροντίζει τις ή μ ω ν , ή μόνος Θεός. Procurat haud quis nostra, ni solut Dexi.
Καλ πάλιν Ευριπίδης * Et rursus Euripides:
Σώσαι γάρ οπόταν τφ θεφ δοκή, Servare namque si Deus quondam volet,
ΠοΛΜις προφάσεις δίδιοσιν είς σωτηρίαν. Momenta doval ad $aiutem plurima.
Καλ θέστιος (7) · Et Thestius :
Θεοΰ θέΛοντος (8), χάν έπϊ φιπδς ΧΛέης, Deo volente navigcnts vel vimine
Σώζη. Es salvus.
Καλ τ ά τοιαύτα μυρία ε Σπόντες, άσύμφωνα έα&- Et cum innumerabilia ejusmodi dixerant, seciurt
τοίς έξεϊπον. Ό γοΰν Σοφοκλής άπρονοησίαν έν ipsi pugnanlia dixerunt. Sopbocles igitur, qui pro-
έτέρω λέγει (9) * •identiam alibi tollit, sic ait:
Θεού δέ πΛηγήν ούχ ύχερπηδφ βροτός. Mortali$ ktum subier haud fugit Dei.
Πλήν καλ πληθύν {10-) είσήγαγον, ή μοναρχίαν *Qain eliam multitudinem deorum induxeraai*
εΐπον * κα\ πρόνοιαν είναι τοίς λέγουσιν, άπρονοη- B arut singulare Dei imperfuni dtxerunt, e l contra
σίαν τάναντία είρήκασιν. "Οθεν Ευριπίδης ομολογεί eos, qni providentiam asserunt, nullam esee pro-
£έγων· videnliam drxerant. Hinc Euripides sic oonftto-
tur :
Σπονδάζομεν δέ πόΛΧ ύπ' έΛπίδων μάτην Mrtilis studetmis $nb spe inani plurimum
Πόνους έχοντες, ουδέν είδότες. Laborem habenle*, nilque prarsu* twvimuu
Καλ μ ή θέλοντες δμολογοΰσι τδ αληθές μήΑπίστα- Fatentur vel inviti verum se nescire, sed a dsraio-
σθαι · ύπδ δαιμόνων δέ έμπνευσθέντες, καλ ύπ' αυ nibus inspirati et inflati, quidquid dixerunt eoruiu
1
τών φυσιωθέντες, & εΐπον, δι αυτών εΐπον. Ή τ ο ι afflatu dixerunt. Nam profeclo poelae, Homerus
γάρ οί ποιηταλ (14), "Ομηρος δή καλ Ησίοδος, ώς scilicet et Hesiodus, a musis, ut ipsi dicutit, afflali,
φασιν, ύπδ Μουσών έμπνευσθέντες, φαντασία κα\ ex falsie animi visis loquebanlur, nec «x pwro spi-
πλάνη έλάλησαν, καλ ού καθαρφ πνεύματι, άλλά ritu, eed fallaci. Quod quidera clare ex eo deroon-
^πλάνω. Έ κ τούτου δέ σαφώς δείκνυται (12), εί καλ etratur, quod qui a daemonibus interdum corripiuu-
•οί δα:υυ>νώντες (13) ενίοτε καλ μέχρι τοΰ δεΰρο έξορ- tar, i i eliamnum adjarentur per nomeo veri Dei,
meliuft deest in codice mg. haec negatio, quae seu- coDtextus perturbalione. Liquet enim duas a Theo-
tentia? pltis nocet, quani vereui pernciendo condu- ^ philo controversias commeuiorari, nempe de m o -
cit. H i versue sic leguntur in edilione Hainbur- narcbia et de Providentia, de quibua ahi afAnna-
genei : bant, alii negabant.
00 τις άνευ τε Θεών άρετήν Λάδεν, ού πόΛις, (41) Ήτοι γάρ ol ποιηταί. Quamvis tolerabilis
[οϋτις, sU vulgaia scriplura el constructro verborum, l i -
Ού βροτδς, ού θεδς δς παμμήτις. "Εστιν δ* έν benter lamen unam -ex duabus periodum faeerem,
[αύτοις sic legendo: "Οτι γάροί ποιηταί...· έκ τούτου δέ σα
Ουδέν άπήμαντον. φώς δείκνυται, etc. Parlicula δέ eaepe negligenda,
Sed has emendaliones sequi non libuit, quia millo ut in pluribus Justini locis observavimus.
codice ras. nituntur ei numero magis qoani rationi (12) Έχ τούτον δέ σαφώς δείκνυται. Expla-
consulunt. nanda Tbeopbili ratiocinatio, ne videalur obscura.
(7) Θέστιος. Scriplor omnino ignotus, eoque Dubilari enim possit, uiruui ipsi daemonee confesei
magie suspeclum boc nomen quod Plutarchus ver- fuerinl se tn i$ii$ scriptoribus operatos esse, an id
sura, qui Tbestio atiribuitur, sub Pindari nomine Tbeophilus ex eo colligat, auod se Apollinem esse
citat, non tamen sine dubitatione. Addit enim, ut
k
falerentur aut alium deum. Nam, ui ait Lactantius
erudilns Wolflus post Gatakerum ndmonuit, είγε lib. ιι, c. 15, non tnodo dxmonas $e ««seconflteban-
Βίνδαρος ήν δ ποιήσας. Plut. De Pythiiv oracuti*. tiir, $ed etiam nomina sua edebant, ilta φια in tem*
(8) Θεον θέΛοντος. Sic legebaiur in editis no- pth adorantur. Yidetur Tbeopbilus inde concludere
etris hic versus θεού θέλοντος σώζη κάν έπλ 0ιπδς poetas a fallacibus spiritibus fuisse afilatoe, quippe
πλέης. Cod. ms. ei Tignr. θεοΰ δίδοντος. Observanl D qui his diis carmma sua accepia referreni.
Diicaeus et Tbom. Gatakerus Advers. Miscell. p. (13) άαιμονωντες* Yidenlur bac voce non eaer-
491, inierpretem legisse κάν έν Εύρίπψ, vertit enim, guroeni solura designari, eed i i etiam roaxime, qni
Etiamsi tn Euripo navigaril. Uterque monet pro- vel ad divinandum, vel ad miri aliquid faciendnro
verbiuin apud anliquos hoc trilura fuisse: mare deorum aliquem invocabaitf, qualis erat Pytbia et
lonmm aut Mgcexim virgulto velle trajicere. Addit alii ejusmodi vates. In utroque daunonum genere
Gatakerus hunc versum ita legi, συν τ φ θ ε φ πλόων eipellendo seque elucebat Cbristianorum potesUs.
κάν έπ\ £ιπδς πλέοις, apud Suidam tom. III, ρ. 204, Edatur kk aiiquh, inquit Tertullianus Apol. cap.
edit. K u s l e r i ; a Scholiaste autem Aristophams c i - 23, sub tribunalibus, quem dccmone agi constei;ju$-
tari ad occasioncm toujus Arislophanis dicti in S i - $n$ α quoiibet Chriitiano loqui tpiriius iile, tam $4
monidem. Κέρδους έκατι κάν έπ\ |&ιπδς πλέοι. Causa damonem confilebitur de tero, guam alibi deum dt
Imceili navigtt vel vimine. Haec desumpsimus ex edit. faUo. JEqxt producatur aliquit ex tts qui de Deo
Hambure. pati existimaniur, qtti, arit innaiantes, numen de m -
(9) Λέγει. V e l legendum λέγων, vel antea eimile dore concipiunt, aui ruciando conantur, qui anhg-
afiquod verbum, ut obsenrat C l . Wolfius, ex hoc lando profantur. Ista ip*a virgo cmU*l%$ pluviarum
loco excidit. pollicitatrix, iste tpie jEsculapius medicinarum de-
(10) ΠΛήν χαϊ χΛηθύν. Scribit in ipso contexta monstralor, alia die morituri$ Socordio et Thanatio
C l . Woiflus πλήν και οί πληθύν, sed sine ulla pror- et Asclepiodoto tiUe subministrator, ni$i u dttmonet
84is auctoritate aat ratione, vel potiue uon siue confetsi fuerint, Christwno mentm non audentei;
4065 S. THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 40C4
luuique fallaceg ipsi illi spirilus daemones se esse κίζονται χατά του ονόματος τοΰ δντος Θεοΰ, καλ όαο-
faleanlur, qui etiam olim in istis scriptoribus ope- λογεί αυτά τά πλάνα πνεύματα, είναι δαίμονες, οι
rabaulnr, nisi quod inlerdum eorum nonnulli ani- κα\ τότε είς εκείνους ένεργήσαντες. Πλήν ένίοτέ τί
uiis expergcfacli, conscnlanea prophetig dixerunt, νες τή ψυχή έκνήψαντες έξ αυτών, εΐπον ακόλουθα
ut tura in ipsos, tum in omnes homines testimonio τοϊς προφήταις, δπως είς μαρτύριον αύτοίς τε κα\
essent, de singulari imperio, dejudicio, caHerisque πάσιν άνθρώποις, περί τε Θεοΰ μοναρχίας κα\ κρί
rebus quas perlraclarunt. σεως, κα\ τών λοιπών ών έφασαν.
9. Propluim α sancto Spiritu afflati. — Sed De. 9. Οί δέ τοΰ Θεοΰ άνθρωποι, πνευματοφόροι Πνεύ
houiines, cuui a Spiritu sanclo eflerrenlur ac pro- ματος αγίου και προφήται γενόμενοι, ύπ' αυτού τού
phetae eseent, divinitus docli el sancti et justi ftie- Θεοΰ έμπνευσθέντες κα\ σοφισθέντες έγένοντο θεοδί-
runt, ulpole ab ipso Deo afflati et eruditi. Quara- δακτοι, κα\ δσιοι κα\ δίκαιοι. Διδ καί κατηξιώθησαν
obrem bac etiara roercede dignati gunl, ut Dei i n - τήν άντιμισθίαν ταύτην λαβείν δργανα Θεού γενόμε
etrumeola fierent, et gapienliam quae ab eo est νοι, κα\ χωρήσαντες (44) σοφίαν τήν παρ αύτου, 1
caperent; cujus quidem sapientiae beneOcio et de δι' ής σοφίας εΐπον κα\ τά περ\ τής κτίσεως τού κό
creatione 3 5 5 mundi et caeleris omnibus rebus σμου κα\ τών λοιπών απάντων. Κα\ γάρ περ\ λειμών
dixerunt. Pestesenim et famesel bella praedixerunt; Β κα\ λιμών κα\ πολέμων προείπον · κα\ ούχ εΤς ή δύο,
iiec UIIUS aut alter, sed plures variis temporibus άλλά πλείονες κατά χρόνους κα\ καιρούς έγενήθησαν
fuere apud Hebreog (sed et apud Graecos Sibylla) παρά Έβραίοις (άλλά και παρά Έλλησι Σίβυλλα)
ac amica inier se et consona omnes dixere, lum κα\ πάντες φίλα άλλήλοις κα\ σύμφωνα είρήκααι, τά
quae ante eos gesta fuerant, tum q u « ipsis eranl τε πρδ αυτών γεγενη μένα, κα\ τά κατ' αυτούς γεγο
seqnalia, tuoi quae apud nos bodie perficiuntur; νότα, κα\ τά καθ' ημάς νυν\ τέλειου μενα· διδ κα\
unde etiam et de fuluris certo scimus, ea ita esse πεπείσμεθα καί περί τών μελλόντων ούτως έσεσθαι,
eveutura, quemadmodum et priora ad exitum per- καθώς καλ τά πρώτα άπήρτισται.
ducta gunt.
40. Mundus α Deo per Verbum crealus. —«· A c 40. Καί πρώτον μέν συμφώνως έδίδαξαν ημάς,
primo quidem suramo consensu docuere Deuoi ex δτι έξ ούκ δντων τά πάντα έποίησεν. Ού γάρ τ. τψ
nibiio otnnia creasse. Nibil enim Deo coaevum, sed Θεώ συνήκμασεν, άλλ' αύτδς έαυτοΰ τόπος ών, χαλ
cum eibi ipse locus sit, nec ulla re egeat, ac aae- άνενδεής ών, καί υπερέχων πρδ τών αίώνων, ήθέλη-
culis antiquior sit, hominera facere voluit cui i n - σεν άνθρωπον ποιήσαι φ γνωσθή · τούτψ ουν προητοί-
notesceret; buic bomini muudum praeparavit. Nam μασετδν κόσμον. Ό γάρ γενητδς καλ προσδεής έστιν
qui crealus est muilis rebus egel, increalus auteui G δ δέ άγένητος, ούδενδς προσδείται. Έ χ ω ν ούν όθεδς
nulla omnino. Habens igitur Deus suuiu ipsius Ver- τδν εαυτού Λόγον ένδιάθετον (45) έν τοίς ίδίοις
buin in propriis visceribus insitum, gennit illud σπλάγχνοις, έγέννη σεν αύτδν μετά τής έαυτοΰ Σο
cum gua Sapienlia, proferens ante omnia. fioc φίας (46) έξερευξάμενος πρδ τών δλων. Τούτον τδν
Yerbo ugug ert administro operum suoruro, et per Λόγον έσχεν ύπουργδν τών ύπ' αύτοΰ γεγενημένων,
illud omnia condidit. Vocalur principium, eo quod κα\ δι' αυτού τά πάντα πεποίηκεν. Ούτος λέγεται
pruLcipatum babeat et douiinatum eorum omnium, ά ρ χ ή , δτι άρχει κα\ κυριεύει πάντων τών δι* αύτοΰ
quae per ipeum creata sunt. Hic igitur cum sit Spi- δεδημιουργημένων. Ούτος ούν, ών Πνεΰμα Θεού, κα\
ritus Dei et principium et sapientia et virtus Aiiis- άρχή κα\ σοφία, κα\ δύναμις Υψίστου χατήρχετο είς
sirai, descendebat in propbelas, ac per eos de τούς προφήτας, κα\ δι' αυτών έλάλει τά περί τής
ibidem proeacisiimi illius Chritli*ni $anguinem fun- crealionem genilura csse dicebant. 2" Verbi aeler-
dite. V i d . Lact. 1. n , c. 45 et I. iv, c. 27. Observat tiilalem demonstrant ba3C terba ' Ό άε\ συμπαρων
WolAus eihnicos boc Chrisliauoram in daeinones αύτώ. 5" Illud eliam a vero abborret, quod gibi
imperium non negasse, sed aut a suis gircilia iieri, inxtt Pelavius, Λόγον a Theopbilo cura Patre con-
aut a Cbristianie ex compaclo cum daemonibus ipsis fundi usque ad mundi creationem. Noti magis pro-
perfici dixisse. Gilal hanc in rem Steph. le Moyne Β feclo confunditur ante mundi creaiioiicm, quam
m notis ad Varia sacra pag. 4045 el seqq. Quo tna- post raundicreationem. Ideoenim pogt nuindicrea-
gis mirum e«J, inquit idem Wolfius, non defuUu no- tionem descendebal ad prophelas, quia Spiriiusett
stris temporibu» nominet, qui a$*erere auderent ex» Dei et principium el sapienlia et virtus AUissmi.
pultiones ejusmodi dcemonum α Cltristianis confictas A l eadem de causa generatus dicitur ad tiuindi
fuitse, ut fidem genlilibus extorquerent. Hue iendit crealioneni; quia videlicet Λόγος eral insiius visce-
anongmus, cujus obtervata exttant in J. Clerici B i - ribus Patrig, quique ei gemper adest. Vide infra
blioth. gelecla, toin. XIII. p. 220. n. 22. Non magis ergo illa ad humdi crealioneni
(44) Χωρήσαντες. Ila recte emendatum erudilo generatio de Filii aeternUate aut disiinctione a Pa-
Wolfio pro χωρίσαντες, qui eliam paulo ante obser- tre detrabcre possit, quam missio ad propbetag.
vabat scribendum polius πνευματόφορος quam πνευ- (46) Μετά τής έαντον Σοφίας. Ha?c verba re-
ματοφόρος. ferri possunt ad vcrbum sequeng έξερευξάμενος.
(45) Αογον ένοιάθετον. Hunc locum avide arri- Sed cum generatio, de qua bic agiiur, nihil aliud
ptierunt non pauci, tit Arianam ha3resiin Cbristia- sii quam missio: quid niirum gi Deus Yerbum cum
nis illius «laiis aul saltem Tbeophilo afllngerent. sapienlia gua genuisse dicitur? ^ p i r i l i i m san» tuiu
Sed 4° Nibil magig oderanl A r i a n i , quam illam einiggtim fuisse ad creandiim docel Damasus papa,
jfbeophili doctrinam de Verln) Dei visceribus insito epist. 497 : heque enim, inquit, creatura dignvi Mi
(el ad inundi creatiotieui prodeunte; iilutn enim injuria, qui eminus eU ad creandum.
Λόγον loiige secemebant ab eo, quem ad uiuudi
4065 T
AD A U T O YCUM LIB. II. 1066
ποιήσεως τοΰ κόσμου κα\ τών λοιπών απάντων. Ού Α mundi creatione et caeteris rebus loquebatur; non-
γάρ ήσαν οί προφήται δτε ό κόσμος έγίνετο, άλλά ή djim enim eranl prophetae cum imindns crearetor,
σοφία ή εν αύτφ (17) ούσα ή τοΰ θεού, καί ό Λόγος sed tantum Sapientia Dei quae esl in eo, ac san-
δ άγιος αύτοΰ ό άεί συ μπάρων αύτφ. Διδ δή κα\ διά cium Verbum ejus, quod ei semper adest. Hinc per
Σολομώνος προφήτου ούτω λέγει* Ήνίκα δή ήτοί- Salomonem prophelam sic fatur : Cum prayataret
μασε τδν οίφανδν, συμπαρήμην αύτφ, καϊ ώς ccelum, una aderam ei, et cum firma faeeret funda»
Ισχυρά έποίει τά θεμέλια της γής, ήμην παρ" menta terra, εταηι cum eo di$ponens . ιβ
Moyses au-
αύτφ αρμόζουσα. Μωύσής δέ ό κα\ Σολομώνος πρδ lem qui multis annis anle Salomonem fuit, vel
πολλών ετών (18) γενόμενος, μάλλον δέ ό Λόγος ό polius Yerbum D e i , ita per eum velut per instru-
τοΰ θεοΰ ώς δι' οργάνου δι* αύτοΰ φησιν * Έν άρ menlum loquitur : 1H principio crtavit Deus cozium
χή (19) έποίησεν ό θεός τόν ούρανόν καϊ τήν γήν.
et terram. Primo principium et creationem nomi-
Πρώτον αρχήν κα\ ποίησιν ώνόμασεν, είθ' ούτως τδν navit, deinde ipsum Deum praedicavit; neqae enim
θεδν συνέστησεν * ού γάρ άργώς χρή κα\ έπλ κενφ fas est temere et levi de causa Deum appellare.
θεδν όνομάζειν. Προήδει γάρ ή θεία σοφία μέλλειν Pravidebat enim divina sapientia fulurum, ut non-
φλυαρεί ν τ ι ν α ς , κα\ πληθύν θεών όνομάζειν τών ούκ nulli nugarentur, ac muUitudinem deorum nus-
δντων. "Οπως ούν ό τ φ δντι Θεδς διά έργων νοηθή , B quam exstantium nominarent. Igitur ut verus Deus
χα\ δτι έν τ φ Λόγφ αύτοΰ δ θεδς πεποίηκε τδν ούρα ex operibus intelligeretur, eumque constaret in
νδν κα\ τήν γήν κα\ τά έν αύτοίς, έφη · Έν άρχή Yerbo suo coelum et terram et quae in eis sunt
έποίησεν ό θεός τόν ούρανόν καϊ τήν γήν. Εΐτα oreasse, scriplum est : In principio creavit Deug
είπων τήν ποίησιν αυτών, δηλοϊ ήμίν · Ή δέ γή ήν ccelum et terram. Deiude posiquam narravit eorura
αόρατος καϊ άκατασκεύαστος, καϊ σκότος επάνω creationem, sic nos edocet : Terra autem erat invi-
τής αβύσσου, καϊ Πνεύμα θεού έπεφέρετο επάνω sibilis et 356 incomposiia, et tenebrce snper abyg-
του ύδατος. Ταύτα έν πρώτοις διδάσκει ή θεία tum, et Spmtus Dei wperferebatur $uper aquat.
Γραφή, τρόπω τιν\ ύλην γενητήν (20), ύπδ τοΰ θεοΰ Haec igitur initio docet divina Scriptura, materiam,
γεγονυίαν , άφ* ής πεποίηκε κα\ δεδημιούργηκεν ό ox qua mundum Deus fecit et condidil, quodam-
βεδς τδν κόσμον. modo indicans rem crealam esse, ut pote a Deo
factam.
11. Άρχή δέ τής ποιήσεως φώς έ σ τ ι ν επειδή τά 11. OperU $ex dierum descriptio ex libro Genesii.—
κόσμου μενα τδ φώς φανεροί. Διδ λέγει * c Κα*ι εΐπεν Inilium autem condendi a luce fit; gi quidem ea
δ θεδς, Γενηθήτω φ ώ ς , κα\ έγένετο φώς · κα*ι είδεν , quae conduntur et ornantor lux oetendit. Quare d i -
Α θεδς τδ φώς δτι καλόν (21) *» δηλονότι καλδν άν c i t : Et dixit Deus: Fiai lux, et facta etl lux; et w-
Λ
θρώπφ γεγονός. € Κα\ διεχώρισεν άνά μέσον τοΰ φω- dit Deus lucem quia bona e$t. Bona scilicet bomim
τ δ ς , κα\ άνά μέσον τοΰ σκότους, καί έκάλεσεν δ Θεδς facta. Et discrevit Deus inter lucem et tenebras, et
τ δ φώς ήμέραν, καί τδ σκότος έκάλεσε νύκτα. Κα\ vocavit Deus iucem diem, et tenebras vocavit noctem.
έγένετο εσπέρα κα\ έγένετο π ρ ω ί , ήμερα μία. Καί Et factum est vetpere et factum ett mane, diet unus.
εΐπεν ί θεός · Γενηθήτω στερέωμα έν μέσφ τοΰ ύδα Et dixit Deus: Fiat firmamentum in medio aaua , $t 9
τος, κα\ έστω διαχωρίζον άνά μέσον ύδατος κα\ ύδα $il discemem inter aquam et aquam. Et factum e$t
τος. Κα\ έγένετο ούτως. Καί έποίησεν ό θεδς τδ στε- $k. Et fecit Deus (irmamentum, et dimil Deus inter
** ΡΓΟΥ. νιιι, 27, 29.
(17) Ή σοφία ή έν αύτφ. Spiritum sanctum his mode post has vocee ponerelor δηλοΰσα vel eimibi
verbis manifesle designat Theopbilus. Unde T r i a - aliud participium. Ait autem Theophilus materia?
dem appellat num. 15 Deum, Verbum et Sapien- creationem quodammodo a Scriptura doceri in exor-
t i a o i ; quo quidem in ioco perinique Pelavius Trin. dio Genesis, quia, eisi malerise nomen Scriptura
lib. v, Yerbum et Sapientiam pro una sumi persona non usurpat, satis aperte maleriam sub aliis nomi-
queritur. Nam cum Spirilum multi alii Palres Sa- nibus deeignat. Sic de Hesiodo dicebat n. 6 : K a l
e
(
ieotiaui appellaverini, ut Irenseus lib. ι ι ι , c 24; ύλην μέν τρόπφ τιν\ υποτίθεται κα\ κόσμου ποίησιν,
b. iv, c. 7 et cap. 2 0 , cur idein non licuit Theo- quia elsi Hesiodus diserle uon dicat creationem sine
philo? Eral ei haec loquendi raiio familiaris. Nam creatore factam fuisse , id tamcn sequilur ex ejus
e l in libro i , n. 7, Yerbum et Sapieniiam, Yerbum verbis. Uanc autem maieriae creaiionom ex bis
e l Spirilum dislinguil, et hoc ipso in loco Deus verbis : i n principio creavit coelum et terram, dedu-
Yerbutn suuin cum sapientia sua genuisse dicitur. cebat Theopliilus, quia coeli et lerras nomine intel-
Vid. infra n. 15 et 18. ligebat materiam ex qua coelum et terra tacta sunl.
(18) Πρό πολλών ετών. Non videlur necesse esse Seouitur hanc ialerprelaUonem Basiiius boniilia 1
legere πρδ Σολομώνος, ut conjicil Wolfius. Ideui in hexaem., n. 8, docelque iuitiobomii. 2, non so-
eniin valet haee loquendi ralio ac Σολομώνος προ- lam terram iailio creationis, sed ipsuin etiam coe-
γενό μένος. lum inconditum fuisse. Juslinus quoque Apol. 1,
(19) Έν άρχή. Theophilus, ut miilti a l i i , illud num. 59, inundum a Deo facluui leslatur ex coelo
in principio ideui esse pulal ac in Yerbo. Proferi et ten-a qua3 prius creaveral.
enim boc lestimoiiium ul probet Ycrbi aHerniUtera. (21) Καί έγένετο... δτι καλόν. Fellus el Wolfius
Μοι demonstrat Deuro in Yerbo suo fecisse cceluin miiH.i.e dubilaverunt, quin baec verba, quae in cod.
et terram ex bis verbis : In principio creavii Deus Bodl. et in oninibus edith» desunl, Hbrariorum culpa
ca>lum et lerram. Non multo anie declaraveral idem excidissent. Quapropier ea in conlextum reslitue-
Yerbum esse αρχήν. ruut, eisque bac ιιι re iibealer assentior.
120) Τρόπφ τινι τήν ύλτρτ γενητήν. Salis com-
PATROL. GR. V I . 3k
1067 S. THEOPHILI EPISCOPl ANTIOCIIENI
aquam, quce erat tubfirmamenlo,et inter aquam, quoe Α ρέωμα, κσΛ διεχώρισεν άνά μέσον του ύδατος, δ fy
tupra firmamenium. Et vocavii Deus firmamentum, ύποκάτω τού στερεώματος, καλ άνά μέσον τοΰ ύδα
ccelum. Et vidit Deus quia bonum est. Et factum esl τος τού επάνω τού στερεώματος. Καί έκάλεσεν δ
vespere, et faetum eit tnane dies $ecundus. Ei dixit Θεδς τδ στερέωμα ούρανόν. Καλ εΐδεν ό Θεδς, δτι κα
Deu* : Congregentur aquce quce sub ccelo, jn congre-λόν. Καλ έγένετο. ε σ π έ ρ α , καλ έγένετο πρωι,ήμέρα
gationem unam, et appareat arida. Et factum ett sic. δευτέρα. Καλ εΐπεν ό Θεός · Συναχθήτω τδ ύδωρ τδ
Et congregata est aqua in congregaliotiet suas, et ύποκάτω τού ουρανού εις συναγωγήν μίαν, καλ όφθή-
apparuit arida. Et vocavit Deus aridam Urram, et τω ή ξηρά. Καλ έγένετο ούτω. Καλ συνήχθη τδ ύδωρ
congregationes aquarum vocavit maria. Et vidit quod είς τάς συναγωγάς .αυτών, καλ ώφθη ή ξηρά. Καλ
esset bonum. Et dixit Deus: Germinet terra herbam έκάλεσεν δ Θεδς τήν ξηράν γ ή ν , κάλ τά συστήματα
virenlem, teminantem semen secundum genus et simi-τών υδάτων έκάλεσεν θάλασσας. Καλ εΐδεν ό θεδς,
litudinem, et lignum fructiferum, facien* fructum 4
δτι καλόν. Καλ εΐπεν δ Θεός Βλαστησάτω'ή γή βο-
9
cujus semen in ipso in iimiiiludinem; et factum est τάνην χόρτου, σπεΐρον σπέρμα κατά γένος καΛ καθ*
ι/α. Et prolulit terra herbam virentem, seminantem ομοιότητα, καλ ξύλον κάρπιμον , ποιούν καρπδν, οδ"
semen secundum genus, et lignum fructiferum facietu τδ σπέρμα αυτού έν αύτφ είς ομοιότητα * καλ έγένετο
fruetum secundum genus in terra. Et vidit Deu$ quod Β ούτως. Καλ έξήνεγκεν ή γ ή βοτάνην χόρτου, σπείρον
esset bonum. Et faclum est vespere et faclum e$t mane,σπέρμα κατά γένος , κα\ ξύλον κάρπιμον, ποιούν
dies tertius. Et dixit Deu$ : Fiant luminaria in /fr- καρπδν , ού" τδ σπέρμα έν αύτφ κατά γένος έπλ τής
mamento ca?/s, ad illuminationem in terra, et divi- γής. Καλ εΐδεν δ Θεδς, δτι καλόν. Καλ έγένετο εσπέρα
dant inter medium diei et inter medium noctis, et sintκα\ έγένετο πρωί, ή μέρα τρίτη. Κα\ εΐπεν ό Θεός*
in tigna et in tempora et in dies et in anno*: et sintΓενηθήτωσαν φωστήρες έν τ ψ στερεώματι τού ουρα
ad illuminationem in firmamento cali, nt luceant $u- νού , είς φαύσιν έπ\ τής γής, ώστε διαχωρίζειν άνά
per terram: et facium est ita. Et fecit Deu$ duo lu- μέσον τής ημέρας κα\ άνά μέσον της νυκτδς, κα\
minaria magna, luminare magnum, ul proeetset die% έστωσαν είς σημεία, κα\ είς καιρούς, καί είς ημέρας,
%
et luminare minut, ut prcee$$et nocti, et stella*. Et κα\ είς ένιαυτούς * κα\ έστωσαν είς φαύσιν έν τψ στε
po&uUilla Deut in firmamento cceli, ut luceant super ρεώματι τοΰ ουρανού, φάίνειν έ π \ τής γ ή ς · καί έγέ
terram, etprmint diei et nocli.et dividanl inter me- νετο ούτο>ς. Καί έποίησεν ό Θεδς τούς δύο φωστήρας
dium luei$ etmter tnedium tenebrarum. Et vidit Deu$ τούς μεγάλους, τδν φωστήρα *δν μέγαν είς άρχος
quod euet banum. Et factum ett vespere et factum est τής ημέρας, κα\ τδν φωστήρα τδν έλάσσω είς αρχάς
mane, dies quartut. Et dixit Deus: Produeant aquce τής νυκτδς, κα\ τούς αστέρας. Κ α \ έθετο αυτούς δ
r
.2/.
reptUia :
animarum · ·
vhentium &.» —."*.
et ave* volantes super Θεδς έν '
τ ψ στερεώματι τού- .ουρανού,
Λ ·
ώστε ι
φαίνειν 1-1
έπί
terram sub firmamento cccli. Et factum esi ita. Et fe- τής γής, καί άρχει ν τής ημέρας καλ τής νυκτδς, κα\
cit Dtu$ cete grandia et omnem animam animalium διαχωρίζειν άνά μέσον τού φωτδς, κα\ άνά μέσον τοΰ
replilium, quce produxerant aquce secundum genu$ σκότους. Και εΐδεν ό β ε δ ς , δτι καλόν. Κα\ έγένετο
ittum, tt omnem avem pennatam secundum genus. Etεσπέρα κα\ έγένετο πρωι,ήμέρα τ ε τ ά ρ τ η . Και εΐπεν
357 v i d x t D
9 e u t U0(i
***ent bona; et benedixit eis ό Θεός· Έξαγαγέτωτά ύδατα ε ρ π ε τ ά ψυχών^ωσών
Deus, dicens : Cretcile *t multiplicamini et replete κα\ πετεινά πετόμενα έπ\ τής γ ή ς κατά τδ στερέωμα
nquas maris, et aves mulliplicenlur in terra. Et fa- τοΰ ουρανού · κα\ έγένετο ούτως. Καί έποίησεν δ Θεδς
etum est vetpere et faetum est mane dies quintus. Et τά κήτη τά μεγάλα, κα\ πάσαν ψυχήν ζώων ερπετών,
dixit Deu$: Producat terra animam viventem secun- & έξήγαγεν τά ύδατα κατά γένη αυτών, καλ πάν πε-
dum genus, quadrupedet et reptilia et bestias terrm τεινδν πτερωτδν κατά γένος. Καλ εΐδεν δ Θεδς, δτι
seeundum genus. Et factum est ita. Et feeit Deus καλά · καλ εύλόγησεν αυτά ό Θεδς λέγων · Αύξάνεσθε
bettiat terrce tecundum genus, jumentum secundum καλ πληθύνεσθε, καλ πληρώσατε τ ά ύδατα τής θα
genus et omnia reptilia tetrce. Et vidit Deus quod es λάσσης, καλ τά πετεινά πληθυνέτω έπλ τής γής. Καλ
$et bonum. Et dixit Dent ; Faciamu$ hominem ad J} έγένετο εσπέρα καλ έγένετο π ρ ω ΐ , πέμπτη.
Καλ εΐπεν δ Θεός · Έξαγαγέτω ή γ ή ψυχήν ζώσαν
ήμερα
imaginem nottram et ad similiiudinem, et imperent
piscibus m«ru, ei volalilibtu coeli et jumentis et omni κατά γένος , τετράποδα, καλ ε ρ π ε τ ά , καλ θηρία τής
terroB, et omnibus reptilibus , qum repunt super ler- γής κατά γένος. Καλ έγένετο ο ύ τ ω ς . Καλ έποίησεν δ
ram. Et fecit Deus hominem : ad imaginem Dei fecit Θεδς τά θηρία τής γής κατά γένος, καλ τ ά κτήνη κατά
illum, masculum e.i feminam fecit eos. Et benedixit γένος , καλ πάντα τά ερπετά τ ή ς γ ή ς . Καλ εΐδεν δ
eU Deui dicen$: Crescite et multtpUcamim et replete
9
θ ε δ ς , δτι καλόν. Καλ εΐπεν ό θ ε ό ς · Ποιήσωμεν άν
terram, et subjicite eam, et dominamini piscibu$ ma- θρωπον κατ' είκόνα ήμετέραν καλ κ α θ ' όμοίωσιν, καλ
rt«, et votatilibus cali, et jumenti*, etuniversce ter- άρχέτωσαν τών Ιχθύων τής θαλάσσης , καλ τών πε
ra, et omnibu* reptilibus, quoe repunt tuper terram. τεινών τοΰ ουρανού, καλ τών κ τ η ν ώ ν , καλ πάσης τής
Et dixit Deus : Ecce dedi vobh omnem herbam $e- γής, καλ πάντων τών ερπετών τ ώ ν ερπόντων έπλ τής
minalem , temxnantem semen, qjioe e$t in tuperficieγής. Καλ έποίησεν δ θεδς τδν άνθρωπον · κατ' είκόνα
universm terrte : et omne lignum, quod habet in te θεοΰ έποίησεν αύτδν, άρσεν καλ θήλυ έποίησεν αυ
fructum seminis seminalem, erit vobit in cibum: sed τούς. Καλ εύλόγησεν αυτούς ό θ ε δ ς , λέγων · Αύξάνεσθε
et omnibus betliit ttrrce, et omnibut volatiHbui cceti, καλ πληθύνεσθε, καλ πληρώσατε τ ή ν γ ή ν , καλ κατα^
1069 AD AUTOLYCUM U B . II. 1070
e t o m m
κυριεύσατε αυτής, καλ άρχετε τών Ιχθύων τής θα- Α Teptili repenti tuper terram, quod habtt in u
λάσσης, καί τών πετεινών τού ουρανού, καλ πάντων flatum tntm, omnem herbam viridem in escam. E$
τών κτηνών, καλ πάσης τής γής, κα\ πάντων τών ερ factum est ila. Et vidit Deus omnia quwcunque fe»
πετών τών ερπόντων έπλ τής γής. Καλ εΐπεν ό θεός · cerat, et ecce eranl valde bona. El factum e$t vespere
Ίδού δέδωκα ύμίν πάντα χόρτον σπόριμον, σπείρον tt [actum est mane,dies textus; et perfecti tunt cceli
σπέρμα, δ έοην επάνω πάσης τής γ ή ς , κα\ πάν ξύ et terra et omnit ornatus eorum. ComplevUque Dgu*
λον, δ έχει έν αύτψ καρπδν σπέρματος σπόριμον, ύμίν die seplimo opera sua, quw fecerat, et requievit in die
έσται είς βρώσιν, κα\ πάσιν τοϊς θηρίοις τής γής, καλ septimo ab omnibus operibus tuis qucp feeerat. Et
πάσιν τοίς πετεινοϊς τού ουρανού, καλ παντλ έρπετφ benedixit Deus diei teptimo, quia in ipso requuvit ab
έρποντι έπλ τής γής , δ έχει έν αύτφ πνοήν ζωής,, omnibus operibu* suit, qvte coeperal Deut facere.
πάντα χόρτον χλωρδν είς βρώσιν. Καλ έγένετο ούτως. Καλ εΐδεν δ 'θεδς πάντα δσα έποίησε, και Ιδού καλά
λίαν. Καλ έγένετο εσπέρα καλ έγένετο πρωί,ήμερα έκτη. Καλ συνετελέσθησαν ό ούρανδς καλ ή γ ή , καλ
πάς δ κόσμος αυτών. Καλ συνετέλεσεν ό θεδς έν τή ήμερα τή έκτη τά έργα αυτού, ά έποίησε, καλ κατέ»
παυσεν έν τή ήμερα τή έβδομη άπδ πάντων τών έργων αυτού, ών έποίησε. Καλ εύλόγησεν δ θεδς τήν
ήμέραν τήν έβδομη ν , καλ ήγίασεν αυτήν, δτι έν αυτή κατέπαυσεν άπδ πάντων τών έργων αύτου, ών ήρξατο
δ θεδς ποιήσαι.»
12. Τής μέν ούν Εξαημέρου ουδείς ανθρώπων β 12. Εχ libro Genesis nonnulla Grasci liauurunt,
δυνατδς κατ* άξίαν τήν έξήγησιν καλ τήν οίκονομίαν *ed ea corruperunt. — Hujus aiOera sex dierum
πάσαν έξειπείν, ουδέ εί μυρία στόματα έχοι καλ μυ- operis nemo est hominum, qui pro rei digniiate
ρίας γλώσσας* άλλ' ουδέ εί μυρίοις Ετεσι βιώσει τις, enarratiouem et descriptionem omnem explicare
έπιδημών έν τφδε τ φ βίφ, ουδέ ούτως έσται ίκανδς possit, etiamsi decem mille ora babeat, et decem
πρδς ταύτα άξίως τ ι ειπείν διά τδ υπερβάλλον μέ mille linguas. Atque etiaingi quis decem mille an-
γεθος καλ τδν πλούτον τής σοφίας τοΰ θεού, τής ούσης nos vivat, in bac terra peregrinus, ne tum quidero
έν ταύτη τή προγεγραμμένη Έξαημέρφ. Πολλοί μέν erit idoneus, qui de bis digne quidpiam dicat,
ουν τών συγγραφέων έμιμήσαντο, καί ηθέλησαν περί propter exsuperanlem magniludinem et diviiiag sa-
τούτων διήγησιν ποιήσασθαι, καίτοι λαβόντες εντεύ pienliae Dei, quae operi sex dierum supra descripto
θεν τ ά ς άφορμάς, ήτοι περλ κόσμου κτίσεως, ή περλ inest. Ac multi quidem scriptores illud imilati sunt,
φύσεως άνθρωπου, καί ουδέ τδ τυχδν έναυσμα άξιον et de bis rebus narrare aggreggi; sed quamvis inde
τι τ ή ς αληθείας έξείπον. Δοκεί δέ τά ύπδ τών φιλοσό adjumenta sibi sumerem mundi crealionis et nalurae
φων ή συγγραφέων καλ ποιητών είρημένα αξιόπιστα booiinis eiplicandae, tamen ne tenuem quidem ve»
μέν είναι, παρά τδ φράσει κεκαλλωπίσθαι · μωρδς ritalia sciolillam assequi potuerunt. Videntur au-
t e m u a e a
δέ καλ κενδς ό λόγος αυτών δείκνυται, δτι πολλή μέν C ^ Pîlosophis et scriploribus et poetis
πληθϋς τ ή ς φλυαρίας αυτών έστι · τδ τυχδν δέ τής dicla guni, fide digna esse, quia sermonis splendore
αληθείας έν αύτοίς ούχ ευρίσκεται. Καλ γάρ ε ί τ ι illustrantur; inanig tamen ct insulsa eorum oratio
δοκεί αληθές δι' αυτών έκπεφωνήσθαι, σύγκρασιν έχει ex eo declaratur, quod luxurient apud eos nugae,
τή πλάνη. Καθάπερ γάρ φάρμακόν τ ι δηλητήριον ac vertlatig oe ulla quidem pariicula inveniatur.
συγκραθέν μέλιτι, ή οίνψ, ή έτέρψ τινλ, τδ πάν ποιεί Mam si quid veri ab iia praedicatum videlur, per-
βλαβερδν καλ Αχρηστον · ούτως καλ ή έν αύτοίς πο migtum esl errore. Ac queinadmodura pharmacuna
λυλογία ευρίσκεται ματαιοπονία, καλ βλάβη μάλλον aliquod momTerum, si roelle aut viuio aut alia re
τοίς πειθομένοις αυτή. Έ τ ι μήν καλ περλ τής έβδο bujugmodi permiscealur, tolum inutile et pestife-
μης (22) ημέρας, ήν πάντες μέν Ανθρωποι όνομάζου- ruro elbcit, ila eorum dicendi copia nibil aliud egg*
σιν, οί δέ πλείους άγνοοΰσιν · δτι παρ' Έβραίοις δ κα invenitur, quam laboriosae nugae, magigque perni*
A c
λείται σάββατον Έλληνιστλ ερμηνεύεται έβδομάς (23), cies esse eorum, qui ei assentiuntur. 3 5 8 ^
ήτις είς πάν γένος (24) ανθρώπων ονομάζεται μέν, die etiam geptimo locuti gunt, cujus nomen omncg
(22) "Ετι μήν καϊ περϊ τ η ς έβδομης. Nonnulla gepienarium nuraerum (absurda fuisset ac Theo-
b k supptenda gunt, ac ea revocanda qdae paulo anie D pbilo non digna ejugmodi reprehensio) aul sabba-
de scvipioribus profanis dicebat, eos imitatos esse lum Judieorum septimae apua Graecos luci respon-
libmm Genesis, ac de mundi crealione et bumana dere; id enim oculis suis videbant Graeci, neque in
natura nonnulla dixisse. Addit ergo eos et de se- boc errare poterant. Sed in hoc eos carpit, quod
ptinia die non tacuisse. cuir. gabbatum Jud;eorum irriderent, nescirent l a -
(23) Έβδομος. Hac voce significari polest spa- men sabbalum nihjl aliud esse quam septimam lu ·
tium aeptem dierum : sed boc loco significal diem ceni, et ideo singularem babere apud Judaeos ob-
septirouro, quem pauto anle dixerat ab omnibus gcrvationem, quia geplima lux est,in qua nimirum
hominibos appellari. Ducaeus autem el Wolflus ob- Deus ab operibus requievit,
gervant errare Theophilum in interpretatione sab- (24) ΕΙς πάν γένος. Nonmilla veritatig vesligit
baii, si banc voceiu, quam Grace esse bebdomadem apudgentiles servata tum in geptem dierum vicibug
ait, a geptenario numero nempe JDtfJ, non autem numerandig, tuin in aliqua sabbali religione reti-
a quiete nemperatp deductam puiaverit. Utrum au- nenda, testantur antiqui scriptores. Praater Ariglo-
lera boc levi errore laboraverii, minime slatuunt. buluin, cujus testimonium exstat apud Glemeutem
Rectefactum ab erudilis viris quod judicium guum Alexandrinum et Euseb. Ρτωρ. evangel. lib. x m ,
cobibuerint. Non enimGraecos exagitat Theophilus, idem coniirmanl Philo, nDe mundi opif. et ιι Devit.
quod oescircol gabbaium apud uebr*os Grajce esse Mop, et Josepbug, lib. u contra Appiontm. J5«d io
4071 5 . THEOPHILl EPISCOPI ANTIOCHENI 107i
hotoines usurpant, sed pleriqtie quam vim habeat Α δι* ήν δέ αίτίαν καλοΰσιν αυτήν ούκ έπίστανται. Τδ
ignorant. Quod enim apud Hcbraeos sabbatum d i - δέ είπεΤν Ήσίοδον τδν ποιητήν έκ χάους γεγενήσθαί
citur, Grace redditur hebdomae, quae quidem apud Έρεβον (25), κα\ τήν γήν καί Έρωτα κυριεύοντα
orane humanum genus appellalur; quam autem ob τών κατ' αύτδν τε θεών κα\ ανθρώπων, μάταιον κα\
causam ita vocent ignorant. Qnod aulem placet ψυχρδν τδ {*ήμα αυτού, κα\ άλλότριον πάσης αλη
Hesiodo poetae ex Chao genitum Erebum el Terram θείας δείκνυται. θεδν γάρ ού χρή ύφ' ηδονής νιχα-
et imperantem opinalie illiua diis et hominibus Arao- σθαι · δπου γε κα\ οί σώφρονες άνθρωποι άπέχονται
rem, fulilis illius et frigida oraiio est atque ab πάσης αίσχράς ηδονής κα\ επιθυμίας κακής.
omni veritate prorsus aliena. Deum enim voluptate vinci non decet, quippe cum bomines lemperaotes
ab omni inhonesta voluptate el mala cupiditate abstineant.
15. Varia de ereatione mundi ob$ertatione$. — 15. Άλλά καί τδ έκ τών επιγείων κάτωθεν άρξα-
Quod autera idera Hesiodus a terrenis rebus inilium νθαι και λέγειν τήν ποίησιν τών γεγενημένων, άνΟρώ»
ducit narrandae creationis, huraana et humilis ac πινον καΐταπεινδνκαΐ πάνυ ασθενές τδέννδημα αυτού,
proreus jejuna ejus cogitatio est,quantum ad Deum ώς πρδς θεδν, εστίν. Άνθρωπος γάρ, κάτω ών, άρ-
attinet. Homo enim cum in infimis versetur, ab g χεται έκ τής γής οίκοδομεΤν, καλ ού πρδς τάξιν (26)
ipso 8olo inilium facit aedificandi, nec fastigium δύναται καί τήνόροφήν ποιήσαι, έάν μή τδν θεμέλιον
putest aut culraen facere, nisi fundamentum po- ύπδθηται. θεού δέ τδ δυνατδν έκ τούτου δείκνυται,
euerit. Dei autem potenlia in eo speclatur, ut p r i - Γνα πρώτον μέν έξ ούκ δντων ποιή τά γινόμενα, κα
mum quidem res ex nihilo creet; deinde ad arbi- θώς βούλεται (27). Τά γάρ παρά άνθρώποις αδύ
trium 8unm creet. Nam quce apud homines impossi- νατα δυνατά έστί παρά θεφ. Διδ κα\ δ προφήτης
bilia, possibilia tunt apud Deum Quapropter πρώτον εΓρηκε τήν ποίησιν τού ουρανού γεγενήσθαί
prophela tesiatur primum omnium ab eo coelum τρόπον επέχοντα οροφής, λέγων · Έν άρχή έποίη
esse conditum i n modum fastigii : In principio, σεν ό θεός τδν ούρανδν, τουτέστι διά τής αρχής
inquit, ereavit Deut ccelum, quod idem est ac per γεγενήσθαί τδν ούρανδν, καθώς έφθημβν δεδηλωκέναι.
principium coelura esse condilum, ut supra demon- Γήν δέ λέγει δυνάμει έδαφος κα\ θεμέλιον, άβυσσον δέ
stravimus. Terram autem vocat id quod veluti so- τήν πληθύν τών υδάτων κα\ σκότος διά τδ τδν ούρα
lum et fundamentum est, abyssum autem multitu- νδν (28) γεγονότα ύπδ τοΰ θεοΰ έσκεπακέναι καθα-
dinem aquarum. Tenebras etiam norainat, eo quod περεί πώμα τά ύδατα σύν* τ ή γ ή " πνεΰμα δέ τδ
coelum a Deo conditum aquag una cum terra veluti έπιφερόμενον επάνω τοΰ ύδατος, δ έδωκενδ θεδς είς
quoddam operculum operiret; spiritum autem, qui C ζωογόνησιν (29) τή κτίσει, καθάπερ άνθρώπφ ψυχήν
1 1
L u c . χνιιι, 27.
hoc genere pnecipue observanda duo Teriulliani Comment. inleges Altica$ pag. 4 , librnm ad Na-
t
testimonia, i n quibus aliquid conabor emendare. iiones emendet ex Apologetico et in superiore les-
Sic loquitur lib. ι ad Nat.c. 14 : Alii plane huma~ tiiuonio legat : ExorbilanUs et ip$i aveslris, ab alie-
niut tolem Christianum Deum cetlimant, quod inno- rtis, religione.
tuerit ad orienth parlem facere not precationem, (25) Έρεδον. Cod. Bodl. et Tigur. έρεβος.
vei die solit latitiam curare. Quid vo$ minus facitU ? (26) Πρύς τάξιν. Vel legendum πρόσταξιν, alque
Νon plerique affectalione adorandi.aliquando etiam hacvuce intelligendum id quod maxime eminei;
ealestia, ad tolh initium labra vibratts ? Vos cerie vel scribenduro κα\ πρδς τάξιν x a l ού δύναται. Sic
tstis. qui in laterculum teptem dierum solem rece- infra n. 25, astate πρδς τάξιν crescere. Imilalur
pisiigy et ex diebus ipsum prcrelegistis, quo die la- Chrysostomus homil. 2 in Genes., banc Tbeophili
vacrum $ubtrahati$, aut in vesperam di/feralis, aut gentenliam, el i n divino opere, contra quam in hu-
otium et prandium curetU. Quod quidem fucitis manis lieri solet, prius culmen, deinde fundamentum
exorbitantes et ip$i α vestris ad alienas reliqiones. perfici observal, πρότερον τδν δροφον, καί τότε τδν
Judcci enim fesli, tabbala et coena pura, et Judaici θεμέλιον. Vid. Pholium cod. 240. Sic etiam Basil.»
rilut lucernarHtn, et jejunia cum azymis, et oralio- Ambros. in Hexaem.,Greg. Naz. or. 45.
nes lUorales, quce utique aliena sunt α diis vestris. (27) Καθώς βούΛεται. Addcndum antehaec Terba
Quare, ut ab excessu revertar, gui soiem et diem D είτα, deinde, vel aliquid sioiile. Duo eniin Dei propria
ejus vobis exprobratis, agnoscile victnitatem; non longe essc docet Tbeopbilus, priroum u l creet ex nihilo,
α Saturno et $abbati$ vestris sumus. Duo in hoe te- deinde ut ad arbilriuni creet, et ab ipso verlice, si
Slimonia facile esl animadvertere. 1* Sabbatum apud velit, incipiat. Quare aliquid addendum quod re-
pentiles observari non sinealiqua Judaici instituli spondrat τ φ πρώτον.
imitalione. 2* Non longe cliani hac in re a Chri- (28) Αιά τόν ούρανόν. Lego διά τδ τδν ούρανόν.
slianis gentiles remolos esse, tum quia sabbatum Paulo posl pro καθαπερεί πώματα ύδατα, posui-
diei solis proximum, tum quia utrique sex aliis die- mus καθάπερ πώμα τά. Atqne ila legenduni mo-
bus unum praferuut. Quare haec verba : El ex die- nuil Woliius post Davisium Laerosium el R. P.
bus ipsum pra&elegitti*, quo die, e i c , non ad solis Soucbet S. J . ιιι Collect. Dissert. cril. p.665. Videtur
diem rcferenda sed ad sabbatum, ac multo accura- lenebras sic explicare, ut iis occurrat, qui illas
lior erit oraiio si legamus: Et sex diebus ipsiptcce» a3ternum quidpiam esse et Deo contrarium finge-
iegistis, quodie, etc. Idem: Apologet. c. ib.jEque bant. lta Basil., bomil. 2, tn Hexaem. n. 5.
si diem solis, inquil, loelitice indulgemus, alia longe (29) Είς ζωογόνησιν. Sic etiam Joanues Chry-
ratione quam religione solis; secundo loco ab eis su- soslomus boniil. 5 in Genes. ιι. 1 : Ένέζγειά τις
mui quidiem Salurni otio el viclui decernunt,
t ζωτική προσήν τοϊς ύδασι, κα\ ούκ ήν άπλως ύδωρ
exorbilantet et ip$i ab Judaico more quetn ignorant. έστώς κα\ άκίνητον, άλλά κινούμενον κα\ ζωτικήν ν;&
Luce clarins mihi videtur legenduni esseaa Judai- δύναμιν έχον.
cum morem, valdeque miror cur Sarauel Petilus
1075 AO A U T O L Y C L M L1B. lt. 4074
τψ λεπτψ τδ λεπτδν συγκεράσας. Τδ γάρ πνεύμα Α ferebalur super aquas, eum intelfigit, quem dedic
λεπτδν καλ τδ ύδωρ λεπτδν, δπως τδ μέν πνεΰμα Deus 3 5 9 creatune, ad viventium generalionem,
τρέφη τδ ύδωρ, τδ δέ ύδωρ συν τψ πνεύματι τρέφη relut animam bomini, tenue cum tenui conjungens
τήν κτίσιν δακνούμενον πανταχόσε. Έ ν μέν τδ (nam spiritus tenuis et aqua tenuis), ut spiritus
πνεύμα φωτδς τύπον (50) επέχον έμεσίτευεν τοΰ aquam, aqua autem cum spiritu omnia pervadens
ύδατος κα\ τοΰ ούρανοΰ, ίνα τρόπω τιν\ μή κοινωνή ereaiuram foveret. Unus igilur ille spirilus lucis
τδ σκότος τ ψ ούρανψ έγγυτέρω δντι τοΰ θεοΰ, πρδ locum occupans, aquam inter et coelum medius
τοΰ είπείν τδν θ ε ό ν Γενηθήτω φώς. "Ωσπερ ουν κα erat, ut quodammodo impediret ne tenebne proxi-
μάρα ό ούρανδς ών συνείχε τήν ύλην (51), βώλω (52) mum Deo coelum attingerent, anlequara Deue
έοικυίαν. Καί γάρ είρηκεν περ\ τοΰ ούρανοΰ έτερος dixisset: Fiat lux. Coelum igitur instar fornieis
προφήτης ονόματι Ησαΐας, λέγων · Θεός ούτος ό materiam solo assimilatam comptectebatur. Sic
ποιήσας τόν ούρανόν ώς καμάραν, καϊ διατεΐνας enim alius propbeta, nomine baias, de coelo loqui-
ώς σκηνήν κατοικεισθαι. Ή διάταξις ούν θεοΰ tur : Deu* ilU ett qui fecit ccelum ut (ornicem> et
τούτο έστιν ό λόγος αύτοΰ, φαίνων ώσπερ λύχνος έν extendit ut tabernacutum ad inhabitandum . Itaque 1 1
οίκήματι συνεχομένψ
'
(55), έφώτισε
* * " ·
τήν
»
ύπ' ούρανδν,
Γ
jussio Dei, —id est ejue
* n * 7
·
Yerbum,' velut in clauso
χωρ\ς μέν τοΰ κόσμου (54) ποιήσας· κα\ τδ μέν φώς conclavi collucens, tolum lenrarum orbem illumi-
δ θεδς έκάλεσεν ήμέραν, τδ δέ σκότος νύκτα. Έπεί navit, cum lucem separatim amundo fecissel; ac
τοίγε άνθρωπος ούκ άν ήδει καλείν τδ φώς ήμέραν, lucem quidera Deus- vocavit diem, tenebrag ver#
ή τδ σκότος νύκτα · άλλ* ουδέ μέν τά λοιπά, εί μή τήν itoctem. Nequo enim potuisset homo vocare dtem
δνομασίαν είλήφει (55) άπδ τοΰ ποιήσαντος αυτά lucem, tenebras autem noctem, imo nec aliis rebus
θεοΰ. Τή μέν ούν πρώτη υποθέσει τής ιστορίας καί nomina iroponere, nisi illa ab earum conditore ac-
γενέσεως τοΰ κόσμου είρηκεν ή αγία Γραφή ού περί cepisset Dco. ln priroo autem exordio o a r r a n d »
τούτου τοΰ στερεώματος, άλλά περί έτερου ούρα mundi origijiis, non loquUur Scriptura de boc fir-
νοΰ (56) τοΰ αοράτου ήμίν δντος, μεθ* δν ούτος δ mamento qaod videmus, sed de alio coelo oculis
δρατδς (57) ήμίν ούρανδς κέκληται στερέωμα, έφ' nosiris indeprebenso, secundum quod hoc coekim,
ψ άνείληπται τδ ήμισυ τού ύδατος δπωςήτή άνθρωπό- qaod videmus, vocatum est .firiuamentum. In quo-
τητι είς ύετούς κα\ δμβρους κα\ δρόσους. Τδ δέ ήμισυ quidem asservatur diimdium aquarum, ut sit ho-
Οδατος ύπελείφθη έν τή γή είς ποταμούς, κα\ πηγάς mini in pluvias et irobres et rores. Altera pars i n
κα\ θάλασσας. Έ τ ι ούν συνέχοντος τοΰ ύδατος τήν terra relicta est in fluvios, fontes et maria. Cum
γήν, μάλιστα κοίλους τόπους, έποίησεν δ θεδς, διά Q igitur adhuc aquae tegerent terram, praecipue autem
τοΰ Αόγου αύτοΰ, τδ ύδωρ συναχθήναι είς συναγωγήν loca concava. fecit Dmis pcr Yerbum suum, ut
μίαν, κα\ όρατήν γενηθήναι τήν ξηράν, πρότερον aquiE u n u m in locum confluerent, et appareret
γεγονυίαν αυτήν άόρατον. Όρατή ούν ή γή γενομένη terra quae anlea non videbatur. 6ed tamen quamvis
έτι ύπήρχεν άκατασκεύαστος. Κατεσκεύασεν ούν αυ videri incepisset, erat adhuc informis. Formam
τήν κα\ κατεκόσμησεν ό θεδς διά παντοδαπών χλοών igitur et ornatum Deus «i aOinxit omni herbarura
κ*\ σπερμάτων καί φυτών. et seminum el planlarura genere.
Ι Τ
Isa. ι ι , 22.
(30) Φωτός τύπον. Lucis similitudinem referem. ei llambiirg. legi τδν κόσμον, quod quidem sic
Sed muiio aptior erit sententia si legarous τόπον, reddil Wollius, poslquam mundum sigiUatim co«-
vl i n inlerpretatione expressi. Neque enim bunc didil.
spiritum luci bimilem luisse ait, sed medium inler (55) Είλήφει. Referunl intcrpretes ad ipsas ree
coelum et aquas spalium occupasse, qui locus erat creatas el reddunt accepissent. Sed aptius et com-
luei deslinatus. modius videnlur ad ipsum hominem referri, quippe
(31) Τήν ύΛην. Ila Wolfius. Editi manifesto er- cum Theophilo proposilum sit totam banc Genesis
rore τή ύλη. Coelum instar fornicis, siVe canierae, ι^ historiam divinilus tradilam asserere. Cum bac
ae habere docent eodem modo Ambrosius in He- Theophili sentenlia satis quadrat id quod dicebat
xaem., DiodorusTarsensis apud Photium cod. 240, Pytbagoras, non solum doclissimum, sed etiam anti-
p. 698; Basilius homil. 1 in Hexaem., n. 8. quissimum sapienlium existimari debere eum qui
(32) ΒώΛω. Wolfins monitu C l . Lacrozii legen- nomina rebus impotuit. Πυθαγόρας ήξίου μή μόνον
dom pulat θόλω έοικυία, atque banc scripluram ita λογιώτατον, άλλά κα\ πρεσβύτατον ήγείσθαι τών σο
in amoribus babct, ui parum abfuisse dicat, quin φών τδν θέμενον τά ονόματα τοίς Τι,ράγμασι. Apud
illam in contextum reciperel. Sed quid mutatione Clem. Alex., Epitom., pag. 809.
optjs est in inlegro et percommodo contexiu? Ma- (56) I7epi έτερον ουρανού. S. Joannes Chryso-
teriam glebae, id estineili lerra3, assimilalam dicit, stomus videtur hac in re a Theophili sententia dis-
ui eam incondilam fuisse demonslrel. Eodem sensu cederc. Nam. homil. 4 in Genes. pluribus conlendit
Aihenagoras maleriani, antequam ornalum acci- iinum essc coelum. nec illud, quod in principio
perel, mslar naiurae infonnis et terre inulilis ja- factum dicilur, ab eo diQerre, quod aquas dividit
«iiisse dicit, Apol. n. 14. ab aquis. Contra Tbeodorelus ulrumque distinguil,
(33) Σννεχρμένω. Reddidi in clauso conclavi, sive ut Tbeopbilus; eos qui plures admitluut, exagilat
rubiciilo. Sic enini 1Y Reg., cap. xiv, v. 16 : Yidit Basilius homil. 5 in Hexaem., Ambrosius lib. ι ι ,
Deu* (iiios lsrael όλιγοστούς, συνεχόμενους, paucos cap. 1 in Hexaem., ct Gregor. Nysseuus tit Hexaem.
ci ciausos. tres CODIOS acriter defendunt.
(54) Τον κόσμον. Cum Bodleianas codex et (57) 'Ορατός. Ua Duca*us el Humb. Male alii
•dd. Tig'.ir. et Paris. ila babeant, miror in Oxou. αόρατος.
14. Imago tewrreclionis; mundi comparatio cum Α 14. Σκόπει τδ λοιπδν τήν έν τούτοις ποικιλίαν καλ
mari. — Jara vero in his considera varietatem el διάφορον καλλονήν καλ πληθύν, καί δτι δι' αυτών
diversara venustatera ac eopiam ; attende ut in ge δείκνυται ή άνάστασις, είς δείγμα τής μελλούσης
quamdam exhibeant Fe&urrectionem, in exemplum έσεσθαι αναστάσεως απάντων ανθρώπων. Τίς γάρ
fuiura aliquando omniura hominuin regurrectio- κατανοήσας ού θαυμάσει έκ συκής κεγχραμίδος γ ί
nis. Quis est eniro qui non admiretur cum consi- νεσθαι συκήν, ή τών λοιπών σπερμάτων ελαχίστων
deret ex fici seraine ficum nasci, vel ex aliig mi~ φύειν παμμεγέθη δένδρα; Τδν δέ κόσμον έν δμοιώ-
nutissirais seminibus immensas arbores crescere. ματι ήμΓν λέγομεν είναι τής θαλάσσης. "Ωσπερ γ ά ρ
In mari aulem gimilkudo quaedam nobis cum mundo θάλασσα, εί μή είχε τήν τών ποταμών καλ πηγών
exhibelur. Nam quemadmodum mare, aisi fiumi- έ π ί ^ υ σ ι ν καλ έπιχορηγίαν είς τροφήν, διά τήν
num et fontium appulsu aleretur, jarodudum άλμυρότητα αυτής π φ α ι άν έκπεφρυγμένη ή ν ούτω
exsiccatura ob salsuginem et adustum esset : ita καλ ό κόσμος, εί μή έσχήκει τδν τού θεού νόμον καλ
mundus nisi babulsset legem Dei et prophetas, ex τούς προφήτας ζέοντας και πηγάζοντας τήν γλυκύ
qaibue fluunt et geaturiunt 360 manguetudo mi- τητα καλ εύσπλαγχνίαν, καλ δικαιοσύνην, καλ διδαχήν
r
gericordia, juslitia et sanctorum Dei mandatomm τών αγίων εντολών τού θεοΰ, διά τήν κακίαν καλ
doclrina, jamdudum ob eequitiam et mulliplicala Β άμαρτίαν τήν πληθύουσαν έν αύτφ ήδη άν έκλελοί
in eo pcccata defecissei. Et quemadmodum in mari πει. Καλ καθάπερ έν θαλασσή νήσοί είσιν αϊ μέν
sunt quaedam insuhe habilabiles, aquis galubres, οίκηταλ καλ εύυδροι καλ καρποφόροι, έχουσαι δρ-
frugifera, stalionibus et portubus munitae, ut iis, μους καλ λιμένας πρδς τδ τούς χειμαζόμενους έχειν
qui tempestate jactati fuerunt, perfugio esse pog- έν αύτοίς (58) καταφυγάς * ούτω δέδωκεν ό θεδς τ φ
sint : sic Deus mundo sub peccatis fluctuanli et κόσμψ κυμαινομένω καλ χειμαζομένφ ύπδ τών αμαρ
aestuaiui synagogas dedit, id est sanctas ecclesias, τημάτων τάς συναγωγάς, λέγομεν δέ (59) εκκλησίας
i n quibus doctrina veritatis vekil in insularum por- αγίας, έν αίς καθάπερ λιμέσιν εύόρμοις έν νήσοις (40)
tuosartim stalionibus asservalur, ad quas perfu- αί διδασκαλίαι τής αληθείας είσί' πρδς άς κατα-
giunt qui salutem consequi cupiunt, veriutig facti φεύγουσιν οί θέλοντες σώζεσθαι, έρασταλ γινόμενοι
amatores, ac iram et judicium Dei effogere voien- τής αληθείας, καλ βουλόμενοι έκφυγείν τήν όργήν
tes. Quemadmodum autem aliae sunt insulae saxosae καλ κρίσιν τοΰ θεοΰ. Καλ ώσπερ αύ νήσοί είσιν
et inaquosa?, infrugiferae, ferarura plena?, inhabi- έτεραι πετρώδεις καλ άνυδροι καλ άκαρποι καλ θ η
tatae, ad perniciem navigantitim et tempestalem ριώδεις καλ άοίκητοι έπλ βλάβη τών πλεόντων καλ
subeuntium apposit», inquibus naveg conleruntur, Q χειμαζόμενων, έν αΤς τείρεται (41) τά πλοία, καλ
et qui appellunt penitus pereunt: iia ge habent έξαπόλλυνται έν αύταίς οί κατερχόμενοι, ούτως είσλν
errorig doclriiue, baereses dico, ad quag qui ac- αί διδασκαλίαι τής πλάνης, λέγω δέ τών αιρέσεων,
cedunt omoino pereunl; neque enim verbum ve- αί έξαπολλύουσι τούς προσιόντας αύταίς. Ού γ ά ρ
ritatig sequuntur ducero; sed quemadraodmn p i - δδηγοΰνται ύπδ τοΰ λόγου τής αληθείας· άλλά κ α θ
ratae, eura naves impleverint, eas in praedicta loca άπερ πειραταλ (42) έπάν πληρώσωσι τάς ν α ΰ ς ,
impellunt, ut ibi eas perdant, idera contingil iig έπλ τούς προειρημένους τόπους περιπείρουσιν (45),.
qui a veritaie aberrant, ut ab errore pessimt- δπως έξαπολέσωσιν αύτάς· ούτω συμβαίνει καλ τοίς
dentur. πλανωμένοις άπδ τής αληθείας έξαπόλλυσθαι ύπδ
τής πλάνης.
15. Ue die quario.— Quarlo die facta sunt Ιιι- 15. Τετάρτη ήμερα έγένοντο οί φωστήρες. Ε π ε ι δ ή
minaria. Deus enim cum oinaia provideat, nugag δ θεδς προγνώστης ών, ήπίστατο τάς φλυαρίας τ ώ ν
vanoruro philosophonim perspiciebat, qui dicturi ματαίων φιλοσόφων, δτι έμελλον λέγειν (44) άπδ τ ώ ν
(58) Έν αύτοΐς. Sic emendavit Wolflug pro eo Postulat inslituta comparalio, u l qui piratarum
quod antea legebatur έν έαυτοίς. perfldia pereunt, i i sese eoruni fidei cororoiserint,
(59) Αένομετ δέ. Ha cod B. el Hamb. Edili λεγο- ,ν quemadmodum nibil sibi ab haereticis metuunt, qu4
μένος εκκλησίας. Conjicit WoJftug- gcripsisse
gcnpsisse Tbeo- " ge regendos illig tradunl.
tradu
pbilum λέγομεν δέ τάς εκκλησίας. (45) Περιχείρονσιτ. Hoc verbum observat e r a -
(40) ΈΤ τήσοις. Ecclegias calholicas insulis ag- ditus Hamburgensis edilor usiirpari apud Plutar-
gimilat Gregorius Naz. or. 45, p. 697. cbum in Galba de capite lancea perforato; iiludque
(41) Τείρεται. Ciarum et apertum conlextum huic loco aptuni in prirais et commodum p u t a l ,
peryerlit Wolfius, dum gine mg. cedicis auctoritate quaienug scilicet piratae naves illas ita binc inde
scribil περιπείρεται. Nililur bac ratione, quod iiiidunt, ut lanquam lanceis quibusdam ptrforatm
paulo post iegatur περιπείρουσιν. A l ea vox in lo- aquam hauriant. Sed nibil opus est anibagibus. Hoc
cum sua sponle clarum sine causa kitrudi n<»n verbum explicatur ex Apostoli loco 1 Tim. v i , 10 :
debuil. Καλ εαυτούς περιέπειραν όούναις πολλαίς. El inse-
(42) Πειράται. Haec intelligil C l . Wolfius de pi- ruerunt se doloribus muilis.
ralig m mari piralicam aperle facienlibus, qui ubi (44) "ΕμεΧΧοτ Λέγειν, etc. Occurrit eadera ob-
impleverunt naves suas, prada videlicet, c&terat servatio apud scriplores qui de opere sex dierum
illasi quag cepere, ad pnvdicta loca altidunt. At pertracurunl, velul Basilium bomil. 6, num. 1;
Theopbilus loquitur de perfidis illis navium ma- Ambrosium lib. ιν, c. 1; Joannem Ghrysost. bomit.
gistris, qui ubi navem guam bominibus nibil mali 5 et 6. Non absimili senlenlia Pbilo in libro De opf»
guspicantibug impleverunl, ad prsedicia loca navi- ficio, Gregoriug Naz. or. 45, observaol lucem a n i «
ganl, ut iis, quos recepere, perniciem inieranl, et solera crealam fui&ae.
idcirco piratae, ui praedoncs omnes, merito audiunl*
1077 AD A U T O L Y C U M L I B . II. 1Ό78
στοιχείων εΐναι τά έπλ τής γής φυόμενα πρδς τδ Α eraitt a luminaribug esse quidquid in tenra gignt-
άθετείν τδν θεδν. Ί ν ' ουν τδ αληθές δειχθή, προγε tur, ut Deum ex animis tollerent. Quare ut veritas
νέστερα γέγονεν τά φυτά καλ τά σπέρματα τών pateret, .crealae sunt plantae et semina ante lumi-
στοιχείων. Τά γάρ μεταγενέστερα ού δύναται -ποιείν naria. Porro quod posterius est non potest ea qu®
τά αυτών προγενέστερα. Ταύτα δέ δείγμα καλ τύπον suDt priora lacere. Haec autem exemplum et iraa-
επέχει μεγάλου μυστηρίου. Ό γάρ ήλιος έν τύπω ginem contiDent magni myslerii. Sol enim imago
θεού έστιν · ή δέ σελήνη άνθρωπου (45). Καλ ώσπερ Dei est, luna horoinis. Ε ί quemadmodum sol longe
δ ήλιος πολύ διαφέρει τής σελήνης δυνάμει καλ praeslat luna, potestaie et gloria, sic Deus longe
δόξη, ούτω πολύ διαφέρει δ θεδς. τής άνθρωπότητος. praeslantior humanilate. Et queraadmodum sol
Καλ καθάπερ δ ήλιος πλήρης πάντοτε διαμένει μή plenus semper manet, nec unquam minuitur, sic
έλάσσων γινόμενος, ούτω πάντοτε ό θεδς τέλειος Deus semper perfectus manet ac plenus omni vir-
διαμένει, πλήρης ών πάσης δυνάμεως καλ συνέσεως tute, inlelligenlia, gapientia, immortalitate et om-
καλ σοφίας καλ αθανασίας καλ πάντων τών αγαθών, nibus bonis. Luna vero singulis mensibus minuitur
Ή δέ σελήνη κατά μήνα φθίνει, καλ δυνάμει άπο-» etquodammodo interit, bominis eimilitudinem exhi-
θνήσκει-, έν τύπω ούσα άνθρωπου· έπειτα άναγεν- bens; deinde renaecitur et crescit in exemplum
νάται καλ αύξει είς δείγμα τής μελλούσης έσεσθαι future resurrectionis. Similiter tres illi dies, qui
Αναστάσεως. Ωσαύτως καλ αί τρείς ήμέραι- τών φω* ante luminaria fuerunt, iniago sunt Trinitatis, Dei,
στήρων (46) γεγονυϊαι τύποι είσλν τής Τριάδος, τού ejus Yerbi, ejusque Sapientiae. Quartus vero, imago
θεού, καλ τοΰ Λόγου αύτοΰ, καλ τής Σοφίας αύτοΰ. 3 6 1 bominis luce indigenlie, ut sint Deus, Yer-
Τετάρτω δέ τύπω (47) έστλν άνθρωπος ό προσδεής bam, Sapientia, homo. Propterea quarto die lumi-
τοΰ φωτδς, Γνα ή θεδς, Αόγος, Σοφία, άνθρωπος. Διά uaria condita sunt. Aslrorum autem dispositio
τούτο καλ τή τετάρτη ήμερα έγεννήθη σαν φωστήρες. exbibet nobis deecriptas sedes et ordinem justo-
Ή δε τών άστρων θέσις οίκονομίαν καλ τάξιν έχει rum et piorum, ac legem et mandala Dei obger-
τών δικαίων καλ ευσεβών καλ τηρούντων τδν νόμον vantium. Nam gplendidiora quaeque aslra et ruli-
καλ τάς έντολάς τοΰ θεοΰ. Οί γάρ επιφανείς αστέρες lanlia habenl imilationem propbeiarum; propterea
καλ λαμπροί είσιν είς μίμησιν τών προφητών διά cursum guum non iiiflectunt, neque in locum ex,
τούτο καλ μένουσιν άκλινείς μή μεταβαίνοντες είς loco IrangcurruDt. Qua3 vero gecundum tcnent
τόπον (48) έκ τόπου. Οί δέ έτέραν έχοντες τάξιν τής splendoris locura, imagineg sunt ρορμίί justoruau
λαμπρότητος τύποι είσλν τοΰ λαού τών δικαίων. Erraiitia auiem et locuni ex loco mutantia, qtwa
Οί δ" α> μεταβαίνοντες καλ φεύγοντες τόπον έκ Q eliam planetae dicunlur, imago sunt eorum qui
τόπου, οί καλ πλανήτες καλούμενοι, καλ αύτολ τύπος a Deo deflciunt, ejugque legem et pracepta deae-
τυγχάνουσι τών άφισταμένων ανθρώπων άπδ τοΰ θεοΰ, runt.
καταλιπόντων (49) τδν νόμον καλ τά προστάγματα
αύτοΰ.
16. Τή δέ πέμπτη ήμερα τά έκτων υδάτων έγεν 16. De die quinlo. — Die quiulo generata ex
νήθη ζώα · δι' ών καλ έν τούτοις δείκνυται ή πολυ aquig animalia prodiere, ex quibus mulliplex Dei in
ποίκιλος σοφία τοΰ θεοΰ. Τίς γάρ δύναιτ' άν τήν hig quoque rebus sapientia perspieitur. Qujg enim
έν αύτοίς πληθύν καλ γονήν παμποίκιλον έξαριθμή- possit eorum multiludinem et generum varielatem
σαι; ΤΕτι μήν καλ εύλογήθη ύπδ τοΰ θεοΰ τά έκ τών enuroerare? Praeterea benedixit Deus iis quae ex
υδάτων γενόμενα, δπως ή καλ τοΰτο είς δείγμα τοΰ aquisnata aunl, ut id quoqtte signum esset homi-
μέλλειν λαμβάνειν τούς ανθρώπους μετάνοιαν καλ nes poenilenliam et reraissionera peccatorum per
Αφεσιν αμαρτιών διά ύδατος καλ λουτρού παλιγγενε aquam et lavacrum regeneralionis accepturos,
σίας, πάντας τούς προσιόντας τή άληθεία, καλ άνα- quotquot adveritatem acceduul et regenerantur el
γεννο^μένους καλ λαμβάνοντας εύλογίαν παρά τοΰ benedictionem a Deo accipiunt. Scd et cete et aves
θεοΰ. Άλλά καλ τά κήτη καλ τά πετεινά τά σαρ- D carnivorae habent similitudinem rapacium bomi-
κοβόρα έν δμοιώματι τυγχάνει τών πλεονεκτών καλ num et praevaricatorum. Queraadmodura enim
παραβατών. "Οσπερ γάρ έκ μιάς φύσεως δντα τά aquatilia et volatilia, cum sint ejugdem naturse,
ένυδρα καλ τά πετεινά, ένια μέν μένει τ φ κατά φύ- quaedam permanent in-iig quae sunt gecundum na-
(45) Ή σέ σεΛήνη άνθρωπου. Longe discedit τετάρτη δέ τύποις. Sed quamvia aaiia apta et commoda
ab bis Tbeophili principiis Eusebius, qui in libro sit haec gcriplura, eani tamen geqyi non libet, quia
Tii Ρταφ. evangel., c. 7, Deum cum coelo, quod repugnant et ms. Bodl. el aliae editiones. Forte le-
ambitu guo omnia coroplectilur, Yerbum cum gole, genduin τετάρτφ δέ τόπφ.
Spirilum sancium cum luna, spiritales et inlelli- (48) ΕΙς τόπον. Deest prsepositio in cod. Β.;
genieg naiurag cum stellis comparat. At Theophilus paulo post babent Oxon. et ifamb. είς τόπον έκ τό
Dei noraine tres personas intelligit, quag etiam, ut που, quamvi* praepositio desit iii cod. ma. et in aliis
inter se aequaleg, cum iribus diebus siderum crea- editionibus.
tionem pracedentibus mox comparabit. (49) ΚαταΛιπόντων. Rfecentior manug in mar-
(4bJ Τών φωστήρων. Lcgendura esse πρδ τών gine B. ascripsil δέ : fortasse legendum, καταλιπόν
φωστήρων admonuit Wolfiug. των τε. W O L F . RedJi ppsaet, dum legem ejut dese*
(47) Τετάρτω δέ τύπω. Habet ediiio Oxoniengis^ rmnt.
1070 S. THEOPHILl EPISCOPI ANTIOCHEM iOSO
σ ι ν
turam, nullara imbecillioribus injuriam faciunt, sed Α (50) μή^άδικοΰντα τά εαυτών ασθενέστερα, άλλά
legem Dei servant, et seminibus terrae vivnnt; qua> τηρεί νόμον τοΰ θεοΰ καί άπδ τών σπερμάτων της
dam vero legem Dei transgrediuntur, carnes vo- γης έσθίει · ένια δέ έξ αυτών παραβαίνει τδν νόμον
rant, inGrraioribus vim afferunt: ila et jusli qui τοΰ θεοΰ σαρκοβοροΰντα, αδικεί (51) τά εαυτών
legem Dei castodiunt, neminem raordent aut la> ασθενέστερα * ούτως καλ οί δίκαιοι φυλάσσοντες τδν
dunt, sancte et juste vivunt. Rapaces autem, bomi- νόμον τοΰ θεοΰ ούδένα δάκνουσιν ή άδικουσιν, δσίως
cidae et impii similes sunt cetibus, feris et avibus καλ δικαίως ζώντες. Οί δέ άρπαγες καλ φονείς καλ
carnivoris; devorant enim quodammodo infirmio- άθεοι έοίκασι κήτεσι, καλ θηρίοις, καλ πετεινοϊς τοίς
res. Aquatilium autem et replilium genus benedi- σαρκοβόροις * δυνάμει γάρ καταπίνουσιν τούς ασθε
ctionis Dei particeps factum, nihil lamen praecipue νέστερους εαυτών. Ή μέν ούν τών ένυδρων καλ ερ
consecutum est. πετών (52) γονή, μετεσχηκυία της ευλογίας τοΰ
θεοΰ, ουδέν ίδιον πάνυ κέκτηται.
17. Dedietexio. — Sexto autem die cum Deus 17. Έ κ τ η δέ ήμερα ό θεδς ποιήσας τά τετράποδα
fecisset quadrupedes, feras et reptilia terrestria, καλ τά θηρία καλ ερπετά τά χερσαία τήν πρδς αυτά
benedictionem silet, eamque honrini reservat, εύλογίαν παρασιωπά, τηρών τψ άνθρώπφ τήν εύλο-
quem facturus erat sexlo die. Sunt etiaro quadru- Β γίαν, δν ήμελλεν έν τή έκτη ήμερα ποιείν. Άμα χαλ
pedes et ferae imago quorumdam hominuin, qui είς τύπον έγένοντο τά τε τετράποδα καλ θηρία ένίων
Deum ignorant, impie vivunt, terrena sapiunt nec ανθρώπων τών τδν θεδν άγνοούντων καλ άσεβούντων,
poenitentiaro agunf. Naro qui sese colligunt ex i n i - χαλ τά επίγεια φρονούντων, καλ μή μετανοούντων.
quilaiibus et juste vivunt, i i velut aves aniroo avo- Οί γάρ επιστρέφοντες άπδ τών ανομιών καλ δικαίως
lant, superna curant, ac Dei voluntati adhairent. ζώντες ώσπερ πετεινά άνίπτανται τή ψυχ||, τά άνω
Qui vero Deum ignorant ac impie degunt, similes φρονοΰντες καλ εύαρεστοΰντες τ φ θελήματι τού θεού»
sunt illis avibus, quae pennas quidem babent, sed 01 δέ τδν θεδν άγνοοΰντες καλ άσεβοΰντες ομοιοί ε^
avolare non possunt, et.ad superoa deitatis cxcur- σιν όρνέοιςτοίς πτερά μέν έχουσιν, μή δυναμένοιςδε
rere. Ita et isti homines quidero dicuntur, sed hu- άνίπτασθαι, καλ τά άνω τρέχειν τής θειότητος. Ού
roilia et terrena senliunt, depressi peccalorum τω καλ οί τοιούτοι άνθρωποι μέν λέγονται, τά δέ χα-
pondere. Ferae 3 6 2 autem dicuntur άπδ του θη- μαιφερή καλ τά επίγεια φρονούσι, καταβαρουμενοι
ρεύεσθαι, id est ex eo quod efferatse fuerint, non ύπδ τών αμαρτιών, θηρία δέ ώνόμασται τά ζώα άπδ
quod noxia et venenalae ab initio fuerint, nibil enim τοΰ θηρεύεσθαι (55) ούχ ώς κακά άρχήθεν (54) γε-
mali a Deo factum, sed bona orania et valde bona; „ γενημένα ή ίοβόλα (ού γάρ τι κακδν γέγονε^ άπδ
ted peccaiura bominis eas in vitium abduxit. Ho- θεοΰ [55]), άλλά τά πάντα καλά, καλ καλά λίαν ή δέ
rainc enim de via deflecteute, ipeae quoque simul αμαρτία ή περλ τδν άνθρωπον κεκάκωκεν αυτά. Του
deflexerunt. Quemadmodum enim dominus domus γάρ άνθρωπου παραβάντος,. καλ αυτά συμπαρέβη.
cum prseclare se gerit, necessitalem servis afferl "Ωσπερ γάρ δεσπότης οικίας έάν αύτδς εύ πράσαη,
recte vivendi; si vero peccaverit, eadem servi pec- άναγκαίως καλ οί οίκέται εύτάκτως ζώσιν · έάν δέ δ
cabnnt; eodein roodo contigit , ut bomo, jqui do- κύριος άμαρτάνη, καλ οί δούλοι συναμαρτάνουσι · τφ.
minus eral, peccaret, ac servi una peccarent. αύτψ τρόπφ γέγονεν καλ τά περλ τδν άνθρωπον κύ
Cum autem redierit homo ad id quod secundum ριον δντα άμαρτήσαι (56), καλ τά δούλα συνήμαρτεν.
naturam est, et finem peccandi fecerit, belluse Όπόταν ούν πάλιν δ άνθρωπος άναδράμη εις τδ
(50) Τφ κατά φύσιν. Legendum έν τψ monet ex feriiate, quae illis nequaquam natura insita siV
Wolfius.—Scribe simpliciler εμμένει τψ. Ν. sed post hominis peccatum accesserit. Quare θη
(51) Άδικεϊ. Hie quoqiie deest καί, ut idem ob- ρεύεσθαι idem valcre crediderim ac efferari. Sic
aervat Wolfius. enim usurpatur apud Glemenlem Alexandrinum,
(52) Ένυδρων καϊ ερπετών. Pisces designantur qui inysteria dicla esse putal quasi μυθήρια, aique
bis vocibus, non autem volucres, etsi ex iisdem banc rationem affert: θηρεύουσι γάρ εί καλ άλλοι
aquis educlse. Quod ait Theopbilus reptilibus aqua- D τινές, άτάρ δή καλ οί μΰθοι οί τοιοίδε θοακών τούς
rum, etsi bcnediclionem acceperunt, nibil tamen βαρβαρικωτάτους, Φρυγών τούς άνοτ)τοτάτους, Ελ
inesse, quo c&teris animalibus pra38lent, id videtur λήνων τούς δεισιδαίμονας. Illud θηρεύουσι nibilaliud
hac mente observare, ut baplismum hac benedictio- significare potest, quam, efferatos reddunt, vel i *
ne significari confirinct. Ha?c autem verba ουδέν feras convertunt. Sed tamen quia Yerbum θηριόω
ίδιον non signiOcant nihil inesse reptilibus aqua- usitatius est in bac signiflcatione, et roajorem ba-
rum, quod eorum proprium sit, sed nibil quod bet cognationem cum voce θηρία, legendum *ide-
praecipuum videalur, nihil quo caeteris pneslent tur θηριοΰσθαι apud Tbeopbilum, et θηριούσι apud
animanlibus. liasilius bomil. 8 tn Hexaem., obser- Clementero, Prolrept. p. 10.
vat aquatilia animalia imperfeciioris quodanimodo (54) Άρχήθεν. Videtur sibi Wolfius banc vocem
esse naturae quam terreslria, quia in aqua? crassi- reslituisse opo cod. B . et edil. Tigur. Sed uihil
tudine degunt. Inest illis audilus gravis, bcbesque deest nisi in edit. Oxon.
visus; muta sunt et iminansueta et indocilia et ho- (55) "Από θεον. Legendum ύπδ θεοΰ. Sic enior
minibug intractabilia. ipse Theopbilus pluribus locis, velut n . 17: Τδν ού
(55) 'Από τού θτφεύεσΰαι. Vertendum esse exi- ρανδν γεγονότα ύπδ τού θεού.
etimat Wolfius, quud imidientur α/tii, non vero, (56) Κύριον δντα άμαρτήσαι. Legendum omni-
ut Clauserus reddiderai, quod venando capiantur. no videtur κύριον δντα.· ήμάρττσε, καλ τά διυλΟτ
Neutra mihi arridei interprelaiio. Yidetur cnim συνήμαρτεν.
Tbeophilus hujus vocis, θηρία, origineni dcducere
1081 AD AUTOLYCUM LIB. II.
χατά φύσιν, μηκέτι κακοποιών κάκείνα άπο- Α quoque iu pristinam mansuetudinem reslikie*-
κατασταθήσεται είς τήν άρχήθεν (57) ήμερότητα. tur.
18. Τά δε περ\ τής τοΰ άνθρωπου ποιήσεως, ανέκ 18. Creatio hominis. — Quod aulem speclat ad
1
φραστος έστιν ώς πρδς άνθρωπον ή κατ αύτδν δη bominis creatiouem, major est quam ut ab homwie
μιουργία, καίπερ σύντομον έχει θεία Γραφή (58) enarrari possit, quanivis perbreve sil id quod de
τήν κ α τ ' αύτδν έκφώνησιν. Έ ν τ ψ γάρ* ειπείν τδν eo Scriplura divina pronuntiatum referl.Dum enim
θεδν · Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' είκόνα καϊ x
dicil Dcus : Faciamut hominem ad imaginem el st-
καθ' όμοίωσιν τήν ήμετέραν, πρώτον μηνύει τδ milUudinem nostram, primo demonstrat hotmnis
αξίωμα τοΰ άνθρωπου. Πάντα γάρ λόγψ ποιήσας ό dignitatcm. Cum enim Deus verbo oninia fecisset,
βεδς, κα\ τά πάντα πάρεργα ήγησάμενος, μόνον qnasi caelera parvi ducerel, boc unum opus pro-
Ιδίων έργον χειρών (59) άξιον ηγείται τήν ποίησιν priis nianibus dignuin existimavit, hominis creaiio-
τοΰ άνθρωπου. Έ τ ι μήν καλ ώς βοηθείας χρήζων δ nem. Quin etiam quasi auxilio indigeret Deus, d i -
βεδς ευρίσκεται λέγων · Ποιήσωμεν άνθρωπον cere invenilur: Fuciamus hominem ad imaginem tt
κατ' είκόνα καϊ καθ' όμοίωσιν. Ούκ άλλψ δέ τινι similitudinem. Neniini aulem dicit faciamus, nisi
εΓρηκε, ποιήσωμεν, άλλ' ή τψ έαυτοΰ Λδγψ καλ τή Verbo suo et sapientiae suae. Cum autem eum fe-
Β
έαυτοΰ σοφία. Ποιήσας δέ αύτδν και εύλογήσας είς cisset et bcnedixisset ul augesceret el replerel ter
τδ αύξάνεσθαι καλ πληρώσαι τήν γήν, ύπέταξεν αύ ram, subjecit omnia ejns poteslali et imperio, pnc-
τώ υποχείρια καλ υπόδουλα τά πάντα · προσέταξε δέ cepitque antiquitus ut fructibus terrae, seminibus,
καλ έν ειν τήν δίαιταν αύτδν άρχήθεν άπδ τών καρ herbis etpomis viveret, simul eliam edicens ut ani-
πών τής γής, καλ τών σπερμάτων, και χλοών, καλ malia una cum homine viverent, el omnibus l e r r »
άκροδρύων, άμα καλ συνδίαιτα κελεύσας είναι τΑ seminibus ipsa quoque vescerenlur.
ζώα τ ψ άνθρώπψ, είς τδ καλ αυτά έσθίειν άπδ τών
σπερμάτων απάντων τής γής.
19. Ούτω συντελέσας ό βεδς τδν ούρανδν καλ τήν 19. Declaratur hominis creatio et in paradiso col-
γην, καλ τήν θάλασσαν καλ πάντα δσα έν αύτοίς έν locatur. — Cum sic absolvisset Deus coeUim et ter-
τή έκτη ήμερα, κατέπαυσεν έν τή έβδομη ήμερα ram et mare et orania quae in eis sunt in die sexlo,
άπδ πάντων τών έργων αύτοΰ ών έποίησεν. ΕΙΘ' ού requievit in die septimo ab omnibus operibus quae
τως άνακεφαλαιοΰται λέγουσα ή αγία Γραφή* Αύτη fecit. Deimle sancta Scriptura eorum, quae hacte-
βίβλος γενέσεως ουρανού καϊ τής γής, δτε έγέ nus dixcrat, banc summam facit: Iste liber genera-
νετο ήμερα ή (60) έποίησεν ό θεός τόν ούρανόν Q tionis coeli et Itrrct, quando (acta $unt, in die quo
καϊ τήν γήν, καϊ πάν χλωρόν αγρού πρό τού γε (ecit Deus co>lum et terram, et omne virguUum agri
νέσθαι, καϊ πάντα χόρτον αγρού πρό τού άνα-
(
antequam fieret, et omnem herbam agri anlequam
τεΐλαι. Ού γάρ έβρεξεν ό θεός έπϊ τήν γήν καϊ prodiret. Non enim pluerat Deu$ tuper lerram, nec
άνθρωπος ούκ ήκ έργάζεσθαι τήν γήν. Διά τούτου erat homo qui coleret eam. Qtiibus verbis dcclarat
έμήνυσεν ήμίν, δτι καλ ή γή πάσα κατ' εκείνο και 363 universam Wrram boc tempore divino fonte
ρού έποτίζετο ύπδ πηγής θείας, καλ ούκ είχε (61) irrigatam fuisse, nec opus babnisse ut ab boraine
χρείαν έργάζεσθαι αυτήν άνθρωπον άλλά τά πάντα coleretur, sed sua sponlc oronia secundum Dei
αύτοματισμψ άνέφυεν ή γ ή κατά τήν έντολήν τοΰ praeccptum fudisse, ne molestus labor operanli ho-
θεοΰ, πρδς τδ μή κοπιάν έργαζόμενον τδν άνθρωπον. mini perferendus esset. Ut aulem creatio hominis
"Οπως δέ καλ ή πλάσις δειχθή, πρδς τδ μή δοκείν monslraretur, nec quaeslio inler bwnines inextrica-
είναι ζήτημα έν άνθρώποις άνεύρετον, επειδή εΓ- bilis oriri viderelur, quia dicium erat a Deo: Fa-
ρητο (62) ύπδ τού θεοΰ, Ποιήσωμεν άνθρωπον, καλ ciamus liominem, nec tamen illius declarata forma-
(57) ΕΙς τήν άρχήθεν. Lucius Charinus in H - mille annorum opinionem accomiuodat, q u a Theo-
bro c u i tilulum lecerat, Τών αποστόλων περί pbilo Iribupnda non videtur.
οδοι, absurdas quasdara belluarum el pecudum re- L> (58) Ή θεία Γραφή. Ailiculus addiius in edit.
surreciiones flngcbat, teste Photio cod. 115. Ste- Hamb. ex cod. ms.
pbanus Gobarus trilheita in illis qusestionibus, quas (59) έργον χειρών. Male in Oxoniensi
ιη utramque parlem agitabal, statuebat qusest. 10: editione άίδιον καλ έργον χειρών. In hac setitentia.
"Οτι πρότερον οί δίκαιοι άναστήσονται, καλ σύν αύ- Tbeopbilo preivit Pbilo, in libro De mundi opificio
τοίς πάντα τά ζώα, Justos primum resurrecturot et pag. 15, el seaq. Multi alii asiipulali sunl, ut Cle-
eum eis omnia animalia. Sed longe ab his nugis dis- mens Alexandrinus in Protrept., Gregorius Naz^
crepai Theopbilus, qtii boc lanlum dicit, anima- or. 43, Nyss. in illud: Faciamus, Joannes Cbry-
lia, s i quae lunc fulura eint (nibil enim aflirmat) in sostomus bomil. 8 in Genctim, Cyrillus lib. ι aav*
pristinam lenitatem redilura. SimilW occurrit sen- Julianum, pag. 22 el 23.
lenlta in episi. S. Barnabae cap. 6, ubi promissum (60) 'Εγένετο ήμερα ή. Melius apud Septuaginta,
bomini in pisces et belluas el volucres cceli impe- juaicio WolUi, έγένετο, ή ήμερα.
rium tunc adimpletum iri dicitur : "Οταν καλ αύ (61) Καϊ ούκ εϊχε. Eadetn ubservat S. Joannc*
τολ τελειωθώμεν, κληρονόμοι τής διαθήκης Κυρίου Chrysostomiis homil. 5 in Gene$. n . 12, imsque t
γενέσθαι, cum etipti consummattfuerlmus, ita hare- Scnplurse verbis admoncri ail, ut ue agricolaruiQ
des timus testamenti Domini. Sic etiam Irenaeus operje nimium tribuamus.
Kb. v, c. 53, pag. 555: Etoportel, inquil, eondi- (62) Έπειδάν εϊρητο. Tigur. €t Bodleianus codox
lione revocata obedire et subjecia es$e omnia animalia επειδή.
homim, etc. Sed haec Ireimts ad suam de regno
1083 S. T H E O P H I U EPISCOPf ANTIOCHENI 1084
tio, sic nos edocet Scriptura: Fons auiem ascende- \ ούπω ή ποίησις αύτου πεφανέρωται, διδάσκει ημάς
bat de terra et irrigabat universam faciem terrm: et ή Γραφή λέγουσα · Πηγή δέ άνέδαινεν έκ τής γης,
formavit Deus hominem puherem de terra, et insuffla- καϊ έπότιζε πάν τδ πρόσωπον τής γής · καϊ έχΑα*
vit in faciem ejus flatum vit(e et factus etl komo in
9 σεν ό θεός τόν άνθρωπον χουν άπό τής γής καϊ %
animam vivenlem. Undc et immortalis anima a plu- ένερύσησεν είς τό πρόσωπον αύτου πνοήν ζωής,
ribus diciiur. Postquam autem formavit hominero καϊ έγένετο άνθρωπος είς ψυχήν ζωσαν. "Οθεν
Deus, elegit ei hortum in locis orientalibus, lumr- καλ αθάνατος ή ψυχή ώνόμασται παρά τοΤς πλείοσι.
ne praeslantem, perlucidum aere splendidiqre, ar- Μετά δε τδ πλάσαι τδν άνθρωπον ό βεδς έξελέξατο
boribus omnis generis fecundum, ubi posuit ho- αύτφ χωρίον έν τοίς τόποις τοις άνατολικοίς, διάφο-
ininem. ρον φωτλ, διαυγές αέρι λαμπροτέρω, φυτοίς π α γ χ ά -
λοις (63), έν φ έθετο τδν άνθρωπον.
20. Verba Scripturce de paradho et Evce forma- 20. Τά δέ 0ητά τής Ιστορίας τής ίεράς ή Γραφή
tione. — Verba bistoriae sacrae sic refert Scriplura : ούτω περιέχει * ι Καλ έφύτευσε ό βεδς τδν παράδει-
Plantavit insuper Dominus Deu$ horlum in Eden ab σον Εδέμ κατά ανατολάς, χαί έθετο εκεί τδν άνθρω
Oriente, et posuit illic hominem quem finxerat. Fe- πον δν έπλασε. Και έξανέτειλεν δ βεδς έκ τής γ ή ς
cit etiam germinare Dominus Deus de humo omnem Β πάν ξύλον ώραίον είς δρασιν, καλ καλδν είς βρώσιν *
arborem, quce concupiscibilis erat visui, et commoda καλ τδ ξύλον τής ζωής έν μέσφ τού παραδείσου, καλ
in cibum : et arbor vilce erat in medio horli, aique τδ ξύλον τού είδέναι γνωστδν καλού καλ πονηρού. Πο
arbor scienlice boni et mali. Et fluvius egrediebatur ταμός δέ εκπορεύεται έξ Εδέμ ποτίζει ν τδν πα ρ άδε ί
de Eden ad irrigandum horlum, inde dividebatur in σον · εκείθεν αφορίζεται είς τεσσάρας αρχάς. "Ονο
quatuor capita. Nomen unius Phiton; ip$e est qui μα τ φ ένλ Φεισών ούτος (64) ό κύκλων πάσαν τ ή ν
circuit totam terram Hevilath, ubiest aurum. Et au- γήν Εύιλάτ · εκεί ουν έστιν χρυσίον. Τδ δέ χρυσίον
ram terrm illius e$t bonum; est qnoque ibi bdellium τής γής εκείνης καλδν. Κάκεί έστιν ό άνθραξ καλ δ
el lapis prasinus. Nomen vero fluvii secundi Geon; λίθος δ πράσινος. Καλ δνομα τώ ποταμψ τψ δευτέρφ
ipte esl qui circuit totam terram AZlhiopia. Porro Γ ε ώ ν ούτος κυκλοί πάσαν τήν γήν Αιθιοπίας- καλ 6
nomen fluvii terlii Tigris, et hie vadit ad orientalem ποταμδς ό τρίτος, Τίγρις, ούτος δ πορευόμενος κατε-
plagam Astyrice, et quartut fluviut e$t Euplirates. ναντίας Συρίων. Ό δέ ποταμδς δ τέταρτος Ευφράτης·
Tulit itaque Dominus Deut hominem, quem feceral, Καλ έλαβε Κύριος ό βεδς τδν άνθρωπον, δν έπλασεν,
et posuit eum in paradho, ut coUret et custodiret καλ έθετο αύτδν έν τψ παραδείσψ έργάζεσθαι αύτδν
ipsum. Pracepxtque Dominus Deus Adam, dicens καλ φυλάσσειν. Καλ ένετείλατο δ βεδς τ φ 'Αδάμ, λέ-
De omni ligno horli comedendo eomedet; de arbore C γων · Ά π δ παντδς ξύλου τού έν τώ παραδείσψ βρω
vero 8cienti(v boni el mali, nequaquam comede* ex σε ι φαγή (65) · άπδ δέ τού ξύλου τού γινώσκειν κ α
illa; alioquiquacunquedie comederxtcx ea morxendo λδν καλ πονηρδν, ού φάγησθε ά π ' αυτού. $ δ* Αν
9
Τ
morieris. Et rnrsum dixit Dominus Deus : Non e$t ήμερα φάγησθε ά π ' αυτού, θανάτψ άποθανείσθε. Καλ
bonum ut sit Adam solus, faciamus illi adjutorium είπε Κύριος δ βεδς * Ού καλδν εΐναι τδν άνθρωπον
sxmile ipsi. Itaque formavit Dominus Deus de humo μόνον · ποιήσωμεν αύτψ βοηθδν κατ' αυτόν. Κ α ι
omnem bestiam agri, el omne volalile cceli, ad- έπλασεν ό βεδς έτι έκ τής γής πάντα τά θηρία του
duxitque ad Adam, ut videret quomodo appellaret il- αγρού καλ πάντα τά πετεινά τού ουρανού, καλ ή γ α -
lud. Omne enim quod Adamvocavit in animavivente, γεν αυτά πρδς τδν Αδάμ. Καλ πάν δ Αν έκάλεσεν
itlud nomen ejus. Igitur vocavit ipse homo nomina αυτά Αδάμ ψυχήν ζώσαν, τούτο δνομα αυτού. Καλ
cuique jumento et volatili coeli omnique bettice agri. έκάλεσεν Αδάμ ονόματα πάσι τοίς κτήνεσι καλ πάσι
Adam autem non inveniebatur adjutorium timxle ipsi. τοις πετεινοί ς τού ουρανού καλ πάσι τοίς θηρίοις τούΓ
Et fecit illabi Dominus Deus soporem xn Adam, et άγροΰ. Τψ δέ Αδάμ ούχ ευρέθη βοηθδςδμοιος αύτψ.
obdormxvit, tulitque unam ex costis illius, el clausit Καλ έπέβαλεν δ βεδς έκστασιν έπλ τδν Αδάμ, καλ
carnem pro ea. Et CEdiftcavil Dominus Deus costam. ύπνωσεν * καλ έλαβε μίαν τών πλευρών αύτου, καλ
quam acceperat de homine, in mulierem, et adduxit ^ ένεπλήρωσε σάρκα άντ' αύτου. Καλ ψκοδόμησε Κύριος
eam ad Adam. Et aii Adam : Hoc nunc o$ de o**t- ό βεδς τήν πλευράν, ήν έλαβεν άπδ τοΰ Αδάμ ε ί ς
bns mei$ et cnrodecarne mea. Hinc vocabilur virago,
t γυναίκα, καλ ήγαγεν αυτήν πρδς τδν Αδάμ. Καλ είπε ν
364 6 0 u
9 °d de viro sumpta sit ipsa. Propterea de- Αδάμ· Τούτο νΰν οστού ν έκ τών όστέων μου, καλ
seret vxr patrem stmm et mairem suam, et hwrebit σαρξ έκ τής σαρκός μου. Αύτη κληθήσεται γυνή, δ τ ι
cum uxore sua, eruntque duo in carnem unam. Eranl έκ τοΰ άνδρδς αυτή (66) ελήφθη. Ένεκεν τούτου κατα
autem ambo illi nudi, Adam el uxor ejus, et non erth λείψει άνθρωπος τδν πατέρα καλ τήν μητέρα αύτοΰ,
bescebant καλ προσκολληθήσεται πρδς τήν γυναίκα αύτοΰ, καλ
έσονται οί δύο είς σάρκα μίαν. Καλ ήσαν οί δύο γυμνολ,δ τε Αδάμ καλ ή γυνή αύτοΰ, καλ ούκ ήσχύνοντο. »
21. De hominis lapsu. — Serpen* vero (uU calli- 21. Ό δέ δφις ήν φρονιμωτερος πάντων τών θ η -
(63) ΠαγκάΛοις. Pulat WolGus aut excidisse ad - pro φαγεί. Mox ideni ut in cod. ms. φάγησθε, pro>
jectivum aut legendum πάγκαλον. φάγεσθε.
(64) Ούτος. Sicemendavit Wollius,uiapud L X X . (66) Εκ τού ανδρός αυτή. Septuaginla habem
Ediii nostri ούτως. έκ τού άνδρδς αυτής. Sed αυτή cum Hebraeo comeulU,
(65) Φαγή. Ita scripsit Wolflus, ut apud L X X ,
1085 Αϋ A U T O L Y C U M L I B . Π. 4080
ρίωντών έπλ τής γής, ών έποίησε Κύριος δ θεός. ΚσΛ Α dior omni bestia ασΗ, quam fecit Dominut Deus, et
εΐπεν ό δ φ ι ς τ ή γυναικί· Τί δτι εΐπεν δ θεδς, ού μή dixit ad tnulierem Quare dixit Deu$, non comede-
φάγητε Απδ παντδς ξύλου τού παραδείσου ; Καλ εΐπεν tis de omni ligno hortifEldixitmulier ad serpentem:
ή γυνή τφδφει* Ά π δ παντδς ξύλου τού παραδείσου φαγό- De fructu omnis ligni horti comedimus, de frucltt
μεθα, Απδ δέ καρπού τού ξύλου, δ έστιν έν μέσφ τού πα veroarborii quceett in medio horti, dixit Deus : IVe-
ραδείσου, εΐπεν ό θεός * Ού μ ή φάγησθε άπ' αυτού, ουδέ quaquam comedetis ex ea neque contingetis illam, ne
t
Τ
μή άψησθε αυτού,ίνα μή άποθάνητε.Καλ β πεν δ δφις τή moriamini. Et dixit serpens ad mulierem : Non
γυναικί· Ού θανάτφ άποθανείσθε. "ξίδει γάρ ό θεδς δτι moriendo moriemini. Sciebat enim Deus, quod ipso
ένή άν ή μέρα φάγητε άπ' αυτού, διανοιχθήσονται υμών die quando eomederilis ex ipsa, aperientur ocnli ve-
οί οφθαλμοί* καλ έσεσθε ώς θεολ, γινώσκοντες καλδν «Iri, et eritis ticut dtt, tcientes bonum et malum. V t -
καλ πονηρόν. Καλ εΐδεν ή γυνή, δτι καλδν τδ ξύλον dil itaqxe mulier quod bonum etsel lignum in cibum,
είς βρώσιν, καλ δτι άρεστδν τοίς όφθαλμοίς ίδείν, καλ et oculis gratum ad videndum et speciobum ad consi-
ώραίόν έστι τού κατανοήσαι, καλ λαβούσα άπδ τού derandum, et tulxt de fructu Hliut et comedit, dedit-
καρπού αύτου, έφαγεν, καλ έδωκεν καλ τ φ άνδρλ αυ queviro suo secum, et comederunt. Et aperti tunt
τής μεθ' εαυτής, καλ έφαγον.Καλδιηνοίχθησαν οί όφθαλ- ocuti amborum, et cognoverunt quod nudi essent, et
μολ τών δύο, καλ έγνωσαν δτι γυμνολήσανκαλ έ££αψαν Β consuerunl folia ftculnex, feceruntque $ibi cincloria.
φύλλα συκής, καλ εποίησαν έαυτοίς περιζώματα. Καλ Et audierunt vocem Domini Dei deambulantis in
ήκουσαν τ ή ς φωνής Κυρίου τού θεού, περιπατοΰντος Iwrlo ad vesperam, et abscondit $e Adam el uxor
έν τ ψ παραδείσψ τδ δειλινδν, καλ έκρύβησαν δ τε itiius α facie Domini Dei inter arbores horti. Et vo-
Αδάμ καλ ή γυνή αυτού άπδ προσώπου τοΰ θεοΰ έ ν cavit Dominut Deu$ iptum Adam, et ait illi: Ubi e$
μέσφ τοΰ ξύλου τοΰ παραδείσου. Καλ έκάλεσεν Κύριος tu ? Qui ail : Vocem luam audivi in horto, et exti-
δ θεδς τδν Αδάμ, καλ εΐπεν αύτψ · Πού εΐ; Καλ εΐ muiy quia nudus ego, et abtconditus sum. Et ille
πεν α ύ τ φ · Τήν φωνήν σου ήκουσα έν τ ψ παραδείσψ, dixit: Quis indicavit tibi quod nudus es$e$, nisi quia
καλ έφοδήθην, δτι γυμνός είμι, καλ έκρύβην. Καλ εΐ de ipsa arbore, de qua prwcepi tibi ul non comede-
πεν αύτψ · Τίς ανήγγειλε σοι δτι γυμνδς εΐ, εί μή res exipsa $ola comedisti? Et dixit Adam. Mulier
9
άπδ τοΰ ξύλου, ού ένετειλάμην σοι τούτου μόνου μή quam deditti rot/ii, ipsa dedil mihi de arbore, et comedi.
φαγείν, ά π ' αύτοΰ έφαγες; Καλ εΐπεν Αδάμ · Ή Et dixit: Dominut Deus ad mulierem: Cttr hoc fecisti ?
γυνή ήν &δωκάς μοι, αυτή μοι έδωκεν άπδ τοΰ ξύλου, Et dixit mulier : Serpens decepit me, el eomedi. Et
καλ έφαγον. Καλ εΐπεν ό θεδς τή γυναικί · Τί τοΰτο dixit Dominut Deus ad serpentem: Quia fecisti /ror,
έποίησας; Καλ εΐπεν ή γυνή · Ό δφις ήπάτησέ μ ε maledicttn et prot omni animali, el prce omni bestia
Γ
καλ έφαγον. Καλ εΐπε Κύριος ό θεδς τ φ δφει* "Οτι * terrce; supra ventrem tuum gradieris, et pulverem
έποίησας τοΰτο, έπικατάρατος σύ άπδ πάντων τών comedes omnibus diebus vitce tua*. Et inimxcitiat po-
θηρίων τών έπλ τής γής, έπλ τψ στήθει καλ τή κοιλία nam inter te et inter mulierem, inttr semen tuum, et
σου πορεύση, καλ γήν φαγή πάσας τάς ημέρας τής inler semen illius, ipsum observabit capul inwm, et
ζωής σου. Καλ έχθραν ποιήσω άνά μέσον σου, καλ lu observabis ejus calcaneum. Ad mulierem vero
άνά μέσον τής γυναικδς, καλ άνά μέσον τοΰ σπέρμα dixit: Multiplicando multiplicabo dolores tuos et ge-
τος σου,καλ τοΰ σπέρματος αύτής,αύτό (67)σου τηρήσει mitum tuum ; in dolore paries filios, et ad virum
τήν κεφαλήν, καλ σύ αύτοΰ τηρήσεις τήν πτέρναν. tuum eril convertio tua, et ipse dominabitur libu Ad
Καλ τή γυναικλ εΐπε · Πληθύνων πληθύνω- τάς λύπας Adam vero dixit: Quia auditti vocem uxorit tuce et y
σου, καλ τδν στεναγμόν σου · έν λύπη τέξη τέκνα, καλ comedisti de arbore, de qua proecepertm tibi, nt ex
πρδς τδν άνδρα σου- ή. αποστροφή σου, καλ αυτός σου^ ea $ola non comcderes ; maledicta est terra in ope-
κυριεύσει. Τψ δε Αδάμ εΐπεν "Οτι ήκουσας τής ribus tuity in dolore comedes eam omnibut diebut
φωνής τ ή ς γυναικός σου, καλ έφαγες άπδ τοΰ ξύλου, xntas twjB ; et spinas atque tribulos germinabit tibi et
t
οδ ένετειλάμην σοι μόνου τούτου μή φαγείν, ά π ' αύ- manducabit herbam agri tui. 1n sudore vultus tui
τού έφαγες · έπικατάρατος ή γή έν τοίς έργοις σου, ry ve$ceri$ pane tuo, 3 6 5 donec revertaris in terram
έν λύπη φαγή αυτήν πάσας τάς ημέρας τής ζωής σου · de qua sumptus e i , σιιια pulvis e$ et in pulverem
9
άκανθας καλ τριβόλους άνατελεί σοι, καλ φαγή τδν reverwrus es " · Verba sacrae Scriplurae, quantum
χόρτον τοΰ αγρού σου. Έ ν ίδρώτι τοΰ προσώπου σου atiinet ad historiam hominis et paradisi, sic se
φαγ.; τλν άρτον σου, έως τοΰ άποστρέψαι σε είς τήν habent.
Τήν, έξ ής ελήφθης · δτι γή εΐ, καλ είς γήν άπελεύση. > Τής μέν ούν ιστορίας τού άνθρωπου, καλ τοΰ
παραδείσου τά £ητά τής αγίας Γραφής ούτω περιέχει.
" Gen. ιι, 8 osque ad finem el m , 1-49.
(67) Αυτό. Legitur αυτός incod. Bodleiano et apud n a i : Καλ γάρ τοσαύτην έκείνψ' μέν παρέξω τ!)ν
L \ X . Obsarvat aulem Fellus nunoullisplacere τειρή- ίσχύν, ώς διηνεκώς έπικείσθαι τή σή κεφαλή, σέ δε
σει, eontereI, sed pugnat Wolflus pro retinenda voce τοις εκείνου ποσλν ύποκείσθαι, Tantum enim robur
τηρήσει, ιηο<1ο ipsi observandi et insidiandi notio ilti tribuam, ut indesinenter tuo incumbai capiti, lu
tribuatur. Ulraro vocera adhibuerit Theophilus, sta- vero illius pedibus tubjiciaris. Atque id pracipue
tuere non audeo; sed taraen S. Joannes Chrysosto- impletum in spirituah serpente probal ex bis Chri-
miifrt qui in eadem ac Theopbilus Ecclesiasacer- sli verbis Luc. χ, 19 : Ecce dedi vobis potettatem
dolii muiiereperfuncttisest, legebat τειρήσει, quam- calcandi super serpente» et tcorpiones et super om-
r i * i n ejos operibus legatur alterum verbum. Posi- nem virtutem inimici. Qnod si verbtim a Scriptura
quaoi enim relulil vcrba Scriptura;, sic ea expla- adbibilum S. Joannes Cbrysoslomus idem essecie-
22. Lur Deu$ ambulasse dicitur. — Dices igitur Α 22. Έρείς ούν μοι · Συ φής τδν θεδν έντόπω μήδείν
mihi : Deum dicebas comprebendi loco noo de- χωρείσθαι · κα\ πώς νΰν λέγεις αύτδν έν τ ψ παραδεί
liere; quomodo eum nunc in paradiso dicis ambu- σψ περιπατείν; "Ακουε δ φημι * Ό μέν θεδς καί
lare? Audi quid respondeam: Deus et Pater uni- Πατήρ τών δλων αχώρητος έστι, κα\ έν τόπψ ούχ
versorum, non polest ille quidem comprebendi , ευρίσκεται ·• ού γάρ έστι τόπος τής καταπαύσεως
nec invenitur in loco, neque enim est locus requiei αύτοΰ· δ δέ Λόγος αύτοΰ, δι* ού τά πάντα πεποίηκε,
cjus. Scd ejus Yerbum, per quod fecit omnia, cum δύναμις ών καΐ σοφία αυτού, αναλαμβάνων τδ πρόσω
sit ejus virtus el sapientia, assumens Pairis et Do- πον τοΰ Πατρδς (68) κα\ Κυρίου τών δλων, ούτος π α ρ -
mini universorum personam, veuiebat iu paradi- εγίνετο είς τδν παράδεισονέν προσώπψ τού θεού, καλ
snni sub persona Dei, et cum Adamo colloquebatur. ώμίλει τψ "Αδάμ. Κα\ γάρ αυτή ή θεία Γραφή διδάσ
Nam el ipsa nos divina docet Scriptura Adamum κει ημάς τδν 'Αδάμ λέγοντα, τής φωνής άκηκοέναι.
dixisse auditam esse a se vocem. Vox autem illa Φωνή δέ τί άλλο έστ\ν άλλ ή ό Λόγος- δ τού θεού, δς
1
quid aliud esse potest quam Yerburo Dei, quod ejus έστι καί Τίδς αύτοΰ ; ούχ ώς οί ποιητα\ καί μυθο-
qtioque Filius esl; non ut poetae el fabularum scri- γράφοι λέγουσιν υίούς θεών έκ συνουσίας γεννωμένους,
plores filios deorum ex concubitu genilos flngunt, άλλά ώς αλήθεια διηγείται τδν Λόγον, τδν δντα διαπαν-
sed iit Yeritas narrat, Verbum sempex exsistens ei τδς ένδιάθετον έν καρδία θεού. Πρδ γάρ τι γίνεσθαι,
in corde Dei insilum. Ante enim quain quidquam τοΰτον ειχε σύμβουλον, έαυτοΰ νούνκαΐ φρόνησιν δντα·
fieret, eo ulebatur consiliario; quippe cum ejus Όποτε δέ ήθέλησεν ό θεδς ποιήσαι δσα έβουλεύ-
mcns ei prudenlia sit. Cum autem voluit Deus ea σατο, τοΰτον τδν Λόγον έγέννη σε (69) προφορικδν, π ρ ω -
facere qna? slatuerat, hoc Verbum genuit, prolali- τότοκον πάσης κτίσεως, ού κενωθείς αύτδς τού Αό
tiuin, primogenitum omnis creaiura; non ita tamen γου, άλλά Λόγον γεννήσας, κα\ τψΛόγω αύτοΰ δια-
u i Verbo vacuus iieret, sed ul Yerbum gigneret, et παντδς ομιλών. "Οθεν διδάσκουσιν ημάς αί άγιοι Γρα
curo suo Yerbo seniper versarctur. Haec non docent φαί, κα\ πάντες οί πνευματοφόροι, έξ ών Ιωάννης
Scripturx sancfce, et quotquot Spirilu sancto afflali λέγει· Ένάρχή ό Αόγος · καϊ ό Αόγος ήν χρός
fuere, in his Joannes ita dicens : In principio er*t τόν θεόν' δεικνύς, δτι έν πρώτοις μόνος ήν ό θεδς,
Verbnm, et Verbutn erat apud Deum. Quibus verbis κα\ έν αύτώ ό Λόγος. "Επειτα λέγει · Καϊ θεός ήν ό
oslendit initio solum fuisse Deutn el in eo Yerbura. Αόγος · πάντα 6ΐ αντον έγένετο, καϊ χωρϊς αυ
Tum addit: Et Deus erat Verbum; omnia per ipsutn τού έγένετο ουδέ έν. θεδς ούν ών ό Λόγος, κα\ έ χ
facta sunt, et sine ipso factum est nihil " . Verbura θεοΰ πεφυκώς, όπότ* άν βούληται ό Πατήρ τών όλων,
igitur cum Deus sit et ex Deo gcniluro, illnd Paler Q πέμπει αύτδν εις τινα τόπον, δς παραγινόμενος καλ
universorum, cum iia visum fuerit, miltit in ali- ακούεται κα\ όράται, πεμπόμενος ύ π* αύτοΰ, καλ έ ν
quem tocum, quo curo venerit, audilur et videtur τόπψ ευρίσκεται (70).
missum ab eo et in loco invenitur.
23. Veritas eorum quce in Genesi narrantur. — 23. Τδν ούν άνθρωπον δ θεδς πεποίηκεν έν τή έκτβ
Hominem igitur Deus die sexto creavit, ejus autem ήμερα, τήν δέ πλάσιν αύτοΰ πεφανέρωκε μετά τήν
' · Joan. i , 1,3.

didit ac calcare caput serpentis, eique perpettio i n - llhid creatus est, is proteclo ncquaquara ila insa-
cumbere , quis dubitel euni legisse τειρήσει ? niet, ut boc coinnienlum clare et aperle verbis
(68) 'ΑναΛαμβάνων τό πρόσωπον τού Πατρός. Joannis conlineri putet. Numericam essentiae in
Filius assumit personam Palris, venit in paradisum in Iribus personis unilalem mirifice astruit Tbeopbi-
persona Dei, non quod ipsc divinitatis allribulis ca- lus. Nam Verbum ct a Palre ita distinguilur, ut
reat, sed quia est virtus illius et sapientia, Verbum Deus sit et ex Deo nalus et a Patre miltalur; et
quod semper exsislii insitum in corde Dei, ejusgue cuiu eodem Palre tam arcte conjungilur, ut semper
consdiarius et mens el prudentia, Deun, et ex Deo insitum sit in corde Palris, ejnsque mens et pru-
genitus. Patris ergo pcrsonam non eodem modo denlia dicatur, nec eoPaler carere possil. Ha?c pro-
assuniitac angelus aliquis el lcgalus a Dei subslan- fecto nemini in nientem venire possint, nisi qui
tia alieuus. Β cerlo leneat Palrem omnes suas ideas, ac totam
(69) Τούτον τόν Αόγον έγέννησε. Liquet hanc subslanliam Filio Iradidisse. Facile inlelligitur
generalionem nibil prorsus addere aul detrabere ojusmodi Filimn a Palre separari non possc, ac
personae F i l i i , ac nihil aliud esse, quam volunta- Palris mentein et prudentiam csse. Sed si cadem
viam, nt ail Taiianus, administralionem in roundi in rem aliquam creatam Iransferantur, ila ab-
crealione susceptam 1° Anle banc generationem surda erunl, ut bomini sano affingi non possinl.
eral Patris consiliarius, et Verbum semper exsi- (70) Καϊ έν τόπφ ευρίσκεται. Non ergo ex d i -
etens in conle Palris. Erat ergo persona a Paire vcrsiiate esseuiia? 1Η ut Patcr in loco inveniri non
dislineia. 2* Ita generatur el mitlitur ad muiidi possit, eed quia Pater mitti non polesl. C o n -
creaiionem, utPater Verbo suo vacuus non iial et v cepiis enim verbis declarat Tbeopbilus idcirco F i -
cum Verbo sno semper versettir. Nihil erô addit lium milti ct in loco inveniri, quia Dcus est et ex
Filio ejusmodi generatio. 3° Totum bunc Filii sta- Deo genitus, quia Verbum ett illiu*, ptt ouod omnia
tum declaral Theophilus conlineri his vcrbis : ln fecil, virtus et sapientia ejus. Hinc illa F i l i i in l o -
principio erat Verbum et Verbum eral apud Deum ciim aliquem missio nibil detrabil de illius immen-
ei Deus erat Verbum. Omnia per ip&um facla sunt, etc. silate : temper enim exsistil insilum in corde Dei.
Ex hoc aulem Joannis initio inanifeste illud perspi- Paler ergo in loco inveniri non potest, quia non
citur, Verbum, quod semper fueral apud Pairem, poieel esse vox sive Verbum allerius pcrsonae, nec
prodiisse ad mundi crealionem. Αι si quis Verbum virtus aut sapieniia alterius dici, oec Deus ex Deo-
exisiimei tunc producium fuisse, curn mundus per gcnitus.
1089 AD A U T O L Y C U M L I B . II. 4090
έδδομην ήμέραν, οπότε καί τδν παράδεισον πεποίη crealionem palefecit post diem septimam cum pa-
κεν, είς τ ό έν κρείσσονι τόπψ, και χωρίω διαφόρω radisum parasset, u l in optimo et praestantissimo
αύτδν είναι. Καλ δτι ταύτα έστιν αληθή, αύτδ τδ έρ loeo eum constituerei. Haec autem vera esse res
γον δείκνυσι. Πώς γάρ ούκ έστι κατανοήσαι τήν μέν ipsa demonstrat. Nonne enim licet animadvertere
ώδϊνα, ήν πάσχουσιν έν τώ τοκετψ αϊ γυναίκες, κα\ dolores illos, quos perferunt in partu et postea
μετά τούτο λήθη ν τού πόνου ποιούνται, δπως πληρω- oblivioni tradunt mulieres, ut et Dei sermo implea-
θή (74) ό τού θεοΰ λόγος, είς αύξάνεσθαι καλ πληθύ- tur et augeatur et crescal genus buinanum? Noane
u o
νεσθαι τδ γένος τών ανθρώπων; Τί δ* ούχλ καλ τήν eliam ipsius serpenlis condeinnalionem, 366 Q "
τοΰ δφεως κατάκρισιν, πώς στύγητδς τυγχάνει έρπων modo exosus sit, venlre serpens ac terram edens,
έπί τή κοιλία, κα\ έσθίων γήν · δπως καλ τοΰτο ή ut hoc quoque argumento verilas eorum, qua3 d i -
εις άπόδειξιν ήμίν τών προειρημένων ; ximus, confirmetur?
24· Έξανατείλας ουν ό θεδς έκ τ ή ς γής έτι πάν 24. Paradisi pulchritudo. — Produxit igitur Deus
ξύλον ωραίον είς δρασιν καλ καλδν είς βρώσιν. Έ ν de bumo omne lignura pulcbrura visu et ad vescen-
γ ά ρ πρώτοις μόνα ή ν τά έν τή τρίτη ήμερα γεγενη- dum suavc. Initio enim ea lantummodo erant q u a
μένα, φυτά καλ σπέρματα καλ χλόαι · τά δέ έν τψ die leriio producta fuerant, plantse, semina, herbae.
παραδείσψ έγενήθη διαφόρφ καλλονή κα\ ώραιότητι · Qua3 vero in paradiso, ea praslanti erant pulchri-
δπου γε καλ φυτεία ώνόμασται ύπδ θεοΰ πεφυτευμέ tudihe et amoenitate, quippe cum plantarium appel-
νη. Καλ τά μέν λοιπά φυτά δμοια καλ δ κόσμος letiir ab ipso Deo satum; caeteras quidem plantas
Ισχηκε · τά δέ δύο ξύλα, τδ τής ζωής καλ τδ τής γνώ mundus haud absimiles habuit. Duas aulem arbo-
σεως, ούκ έσχηκεν έτερα γή,άλλ' ή έν μόvq) τ ο παρα res, vitae et scienliaR, nulla alia tefrse pars babuit
δείσψ. "Οτι δέ καλ δ παράδεισος γή έστι, καλ έπλ τής nisi paradisus. Paradisum aulem esse terram, et in
γής πεφύτευται, ή Γραφή λέγει · Καϊ έφύτενσεν ό terra salum docet Scriptura cum a i t : Et plantavit
Θεός παράδεισον έν Εδέμ χατά ανατολάς, χαϊ Dexs paraditum in Eden ad orientem, et posuit ibi
Ιθετο έχει τόν άνθρωπον. ΚαΧ έξανέτειλεν ό Θεός hominem. Et produxit adhue Deus de terra omne
έτι άπδ της γης πάν ξύλον ώραΐον είς δρασιν χαϊ Hgnum pulchrum visu et bonum ad comedendum.
χαλάν εΙς βρώσιν. Τδ ούν έτι (72) έκ τής γής καλ His igilur verbis, adhue de terra et ad orientem
κατά ανατολάς σαφώς διδάσκει ημάς ή θεία Γραφή docet nos clare divina Scriptura paradisum sub hoc
τδν παράδεισον ύπδ τοΰτον τδν ούρανδν, ύφ' δν καλ coelo esse sub quo oriens et terra. Quod autem
ανατολή καλγή είσιν. Εδέμ δέ Έβραϊστλ τδ είρημέ Hebrake dicitur Eden, si interpreteris, idem est ac
νον ερμηνεύεται τρνφή (75). Ποταμδν δέ σεσήμαγ- delicia. Fluviuin quoque indicat ex Eden oriri, pa-
κεν έκπορεύεσθαι έξ Εδέμ, ποτίζειν τδν παράδεισον, radisum alluere, ac inde in qualuor capita dividi,
κάκείθεν διαχωρίζεσθαι είς τεσσάρας αρχάς * ών δύο quomm duo, Phison et Geon vocati, rigant orien-
οί καλούμενοι Φεισών καλ Γεών, ποτίζουσι τά ανατο tales partes, praecipue Geon qui lotam jElhiopiam
λικά μέρη, μάλιστα δ Γεών, ό κυκλών πάσαν γήν Αι circumfluit, et in iEgypto sub Nili nomine appa-
θιοπίας , δν φασιν έν τή Αίγύπτψ άναφαίνεσθαι, τδν rere dicitur. Reliqui autem duo, quoruro alter T i -
καλού μενον Νείλον. Οί δέ άλλοι δύο ποταμολ φανερώς gris, aller Euphrates vocatur, uobis certo cogniti
γινώσκονται π α ρ ' ήμίν, οί καλούμενοι Τίγρις καλ sunt; sunt enim nostris regionibus vicini. Cum
Ευφράτης . Ούτοι γάρ γειτνιώσιν έως τών ημετέρων autem posuisset Deus bominem, ut pradiximus, in
κ)ιμάτων. θελς δέ ό θεδς τδν άνθρωπον, καθώς προ- paradiso ut operaretur e l custodiret eum, pracepit
ειρήκαμεν, έν τ ω παραδείσψ, είς τδ έργάζεσθαι καλ ei ut de omnibus fruclibus comederel, et de ipso
φυλάσσειν αύτδν, ένετείλατο αύτώ, άπδ πάντων τών videlicct vila? arbore ; de solo autem scicntisc tigno
καρπών έσθίειν, δηλονότι καλ άπδ τοΰ τής ζωής, μό inlerdixil ne gustaret. Illum auiem transtulit Deus
νου δέ έκ τού ξύλου τού τής γνώσεως ένετείλατο αύτψ de terra, ex qua factus erat, in paradisum, subji-
μή γεύσασθαι Μετέθηκεν δέ αύτδν ό θεδς έκ τής ciens ei stimulos proficiendi, υΐ augescens, ac tan-
γής, έξ ής έγεγόνει, είς τδν παράδεισον, διδούς αύτψ dem perfectus, imo declaratus deus, sic in coelum
άφορμήν προκοπής (74) δπως αυξάνων καλ τέλειος ascenderet, habens seternitalem. Medius enim homo
γενόμενος, έτι δέ καλ θεδς αναδειχθείς, ούτως καλ factus fueral, nec omniuo morlalis, nec prorsus ira-
είς τδν ούρανδν άναβή (μέσος γάρ ό άνθρωπος έγεγό mortalis, sed ulriusque capax. Simililer et para-
νει, ούτε θνητδς ολοσχερώς, ούτε αθάνατος τδ καθό disus, quanlum ad pulchriludinem, niedius iuier
λου, δεκτικός δέ έκατέρων · ούτω καλ τδ χωρίον, ό ccelum el terram faclus est. Quod autem aii Scri-
(74) "Οπως πληρωθή. IIujus loci is sensus e s t : (75) Τρνφή. Gum in omnibus edilionibus legerc-
pariuntin doiorc mulieres, in poenam peccati i m - tur στροφή, errorem vidil Ducseus, ejusque nmiiiiu
posium ; doloris cito eas capit oblivio, ne generis manifesium erroreni e conlexlu sustuicrunt Fellus
tjuraani propagationi obstet. Parlus doloresa Theo- etWolfius, a quibus discedere nolui.
pbilo proferri in argumenlum verilalis historise sa- (74) Άφορμήν προκοπής. S. Ambrosius lib. De
cra», G X iis etiara palel, quae mox de serpenlis poena parad. cap. 4, h?ec habet : Apprehendit ergo eum
snbjiciunlur. Addendum videlur καί anle αύξάνε virtus Dei, inspiransprocessutelincrementa virlulis;
σθαι. denique in paradiso eum collocavit; ut scias appre-
(72) Τό ούν έτι. Melius τ ψ ούν έτι, ut observat hensum quasi afflatum divina esse virtute.
Wolfius.
1091 S. THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 4<Π
ptura, ul operaretur, non alium laborem signiOcat χ παράδεισος, ώς πρδς καλλονήν, μέσος τοΰ χόσμοο
quara praecepli divini cuslodiam, n e , si dicto au- χαί τοΰ ούρανοΰ γεγένηται), έχων άΐδιότητα (75).
diens non esset, seipsum perderet, ut peccato per Τψ δέ είπείν, εργάζεσθε (76), ούχ άλληντινά έργα-
didit. 1
σίαν δηλοί άλλ ή τδ φυλάττειν τήν έντολήν τού θεοΰ,
δπως μή παραχούσας άπολέση έαυτδν, καθώς καί
απώλεσε διά αμαρτίας.
25. Νοη accusandus Deus quod de ligno tcientice
25. Τδ μέν ξύλον τδ τής γνώσεως αύτδ μέν χαλδν,
edere vetuerit. — Bonum quidem erat ipsumscientiae καλ ό χαρπδς αύτου καλός. Ού γάρ, ώς οίονταί τίνες,
lignum, bonusque illius fruclus. Neque enim, ut θάνατον ειχε τδ ξύλον, άλλ'ή παρακοή. Ού γάρ τι έτε
quidam exislimani, roortiferum erat lignum, sed ρον ήν έν τψ χαρπψ ή μόνον γνώσις· ή δέ γνώσις κα
mandati pretergressio. Aliud enim non erat in ligno, λή, έπάν αυτή οίκείως τις χρήσηται. Tfl δέ οΰση ηλι
nisi scientia; Itona autem scienlia, si quis ea apte κία δ Αδάμ έτινήπιοςήν (77), διδ ούπω ήδύνατο τήν
e r a l
utatur. Qua aulem 367 Adam, adhuc γνώσιν κατ' άξίαν χωρείν. Καλ γάρ νΰν, έπάν γενηθ}
infans erat, necdum idoneus esse poterat, qui scien- παιδίον, ούκ ήδη δύναται άρτον έσθίειν, άλλά πρώτον
liam perciperet. Nam ei nunc infans, cum genilus γάλακτι ανατρέφεται, έπειτα κατά πρόσβασιν της
fueril, nondum polest panem edere, sed primum β ηλικίας καλ έπλ τήν στερεάν τροφήν έρχεται. Ούτως
lacte nutritur, deinde progrediente aetale eiiam ad άν έγεγόνει καλ τ ψ Αδάμ · διδ ούχ ώς φθονών αύτφ
solidum cibuni accedit. Idem ^quoque Adamo eve- δ Θεδς, ώς οΓονταί τίνες, έκέλευσε μή έσθίειν άπδ
nisset: quapropter non invidens ei Deus, ut quidam τής γνώσεως (78). "Ετι μήν καλ έβούλετο δοκιμάσει
exislimant, interdixit ne de ligno scientiae comede- αύτδν, εί υπήκοος γίνεται τή εντολή αύτοΰ. "Αμα δέ
ret. Adhuc etiam volebat eum experiri et periclitari καί έπί πλείονα χρόνον έβούλετο απλούν κα\ άκέραιον
utrum sibi dicto audilurus esset. Simul diulius vo- διαμεΐναι τδν άνθρωπον νηπιάζοντα. Τούτο γάρ δσιόν
lebat siroplicem et sincerum permanere hominem έστιν ού μόνον παρά θεψ, άλλά καλ παρά άνθρώποις,
puerascenlem. Hoc enioi sanclum est non eolum τδ έν άπλότητι καί ακακία ύποτάσσεσθαι τοις γονεύ
apud Deum, sed eliam apud homines, in simplici- σιν. Έ τ ι δέ χρή τά τέκνα τοίς γονεύσιν ύποτάσσε
tate et innocentia subjici parentibus. Quod si pueri σθαι (79). Εί δέ χρή τά τέκνα τοίς γονεύσιν ύποτάσ
submissi esse parentibus debent, qu&nto magis σεσθαι, πόσψ μάλλον τ ψ θεψ κα\ ΠατρΙ τών δλων;
parenti omnium Deo 1 Praterea indecorum est pue- Έ τ ι μέν καλ άσχημόν έστι τά παιδία τά νήπια υπέρ
ros infantes plug sapere quam aelas postulet; quem- ήλικίαν φρονείν · καθάπερ γάρ τ ή ηλικία τις πρδς
adinodum enim nemo crescit aelate nisi quibusdam τάξιν αύξει, ούτω καλ έν τψ φρονείν. 'Αλλ' ώστε 8 (Θ)
veluti gradibus, ita nec sapienlia. Denique cumlex έπάν νόμος κέλευση άπέχεσθαι άπό τίνος, καλμή.ύπ*·
prascribil, ul ab aliqua re abstineatur, si quis non κούη τις, δηλονότι ούχ δ νόμος κόλασιν παρέχει, άλλά
pareat, perspicuum est non legern causara esse sup- ή απείθεια, καλ ή παρακοή. Καί γ ά ρ πατήρ ίδίω τέ-
plicii, sed inobedieniiam et legis praetergressionem. κνψ ενίοτε προστάσσει άπέχεσθαί τίνων, καλ έπάν ούχ
Paler enim filio suo interdum nonnullis rebus i n - ύπακούη τή πατρική εντολή, δέρεται καλ έπιτιμίας
ierdicit, ac ei pateruo mandato non paruerit, vapulai τυγχάνει διά τήν παρακοήν. Καλ ούκ ήδη αύτάτά
et mulctalur, quia obsequi noluit, nec jam res ipsae πράγματα πληγαί είσιν, άλλ' ή παρακοή τψ άπ*ι-
sunt plagae, sed delreciata obedienlia damno est θούντι ύβριν (81) περιποιείται. Ούτω κα\ τψ πρωτο-
detrectanti. Sicprimo horaini mandati praetergressio πλάστψ ή παρακοή περιεποιήσατο έκβληθήναι αύτδν
id attulit, ut e paradiso ej:ceretur; non quod mali έκ τοΰ παραδείσου · ού μέντοι γε ώ ς κακού τι έχοντος
quidquam iuessel ligno scienliae, sed ex peccalo tan- τού ξύλου τής γνώσεως, διά δέ τ ή ς παρακοής δ άν
quam ex fonte in bominem fluxeniDt labores, do- θρωπος έξήντλησε πόνον, όδύνην, λύπην, καλ τδ τέλος
lores, molestiae, ac deniqne mors ipsa. ύπδ θάνατον έπεσε.
26. Merito mors inflicta homini prcevaricatori. — 26. Καλ τούτο δέ όθεδς μεγάλην εύεργεσίαν (8!)
(75) Έχων άΐδιότητα. Apposita parenthesis to- ^ r a i , et parla custodiat, quod est generale. Leg. έργά-
tum hunc locum illustrat, cui tenebras injecerant ζεσθαι.
inlerpretes dum haec verba, έχων άΐδιότητα referunt (77) Έ Π νήχιος Jjr. De hac Theopbili senleaua
ad ipsum paradisum. Comparat Theophiltis paradisi vide Praefationem.
slatum cum ipsius Adami statu, quem necmorialem (78) Άχό ττ\ς γνώσεως. Monuil Wolfius legen-
nec immorlalem crealura fuisse docei. dum άπδ ξύλου.τής γνώσεως.
(76) Τφ δέ είπειν, εργάζεσθε. Videtur Theophi- (79) Έτι δέ χ ρ ή τά τέκνα τοις γονενσιν i)*o-
lus nou legisse αυτόν in bis Scriplarae verbis, έργά- τάσσεσθαι. Merilo haec verba delenda judicat Wol-
ζεσθαι αύτδν κα\ φυλάσσειν, vel illud αυτόν, non ad fius, quae hic perincommode repetuntur.
paradisum relulisse, sed ad Adamum, quasi is es- (80) ΆΛΧ ώστε. Legendum videlur άλλως τε. Ibi-
scl sensus, ul ipse operaretur et cuslodiret. Mirifice dem ei iteruro paulo posl edili έπάν νόμος. God.
consensit cum Theopbilo S. Ambrosius in bis ver- Bodl. et Harab. nt in textu.
bis inlerpretandis acforle etiam legendis: Ideoque, (81) Ύ€ριν. Bodl. ύβρεις.
inquit in Iibro De parad. c. 4, de vtro tantum Scri- (&) Μεγ&Λην εύεργεσίαν. Ante haec verba adden-
pturadicit quia ι Posuit eum in paradiso operari et dum videtur ώς, quae parlicula facile potuit excidere
cusiodire. » In opere enim quidam virtutis processus ob eimilem sonum syllabse praercdeulis. Irenxus
e$t. in cuslodia quadam consummatio operis dertre- Hb. i n , cap. 25, n . 6 : Quapropter, inquit, el ejecit
henditur, eo quod qutui consummata cuslodiat. Hxc eum de paradiso, et α ligno vitiB longe IranstuUt; ao*
duo ab homine rcquiruntur, ut el operibut nova quce- invidens ei lignum vitce, quemadmodum quidam «*-
1093 AD A U T O L Y C U M LIB. II. 1094
παρέσχε τ ψ Ανθρώπφ, τδ μή διαμειναι αύτδν είς \ Alque id quidem ei Deus in magni boneficii loco
τδν αίώνα έν αμαρτία δντα, άλλά τρόπω τινλ έν δμοι- praslitilr, ne in aevura omne permancretobstrictue,
ώματι έξορισμού έξέβαλεν αύτδν έκ τού παραδείσου, sed quodam veluli exsilio dainnatum ejecit e para-
δπως διά τής έπιτιμίας, τακτφ άποτίσας χρόνψ τήν d i s o , ut cum bac poena peccatum intra certuin
άμαρτίαν, χαλ παιδευθεις έξ υστέρου άναχληθή. Διδ tempus expiasset, ac castigatus fuisset, posiea revo-
χαλ πλασθέντος άνθρωπου έν τ ψ κόσμψ τ ο ύ τ ψ , μ υ caretur, Quare cum bomo formalus i u hoc mundo
στηριωδώς έν τ ή Γενέσει γέγραπται, ώς δλς αύτου fuisset, non sine roysterio res in Genesi sic refer-
έν τ ώ παραδείσψ τεθέντος · Ινα τδ μέν άπαξ ή π ε - tur, quasi bis in paradiso collocatus fuisset; ita
πληρωμένον ποτέ έτέθή (83) · τδ δέ δεύτερον μέλλει ut semel quideui iinpletum id fuerit, cum ibi col-
πληρούσθαι μετά τήν άνάστασιν καλ κρίσιν. Ού μήν localus est, alierum autein adimplcudum sit
άλλά καλ καθάπερ σκεύος τι (84), έπάν πλασθέν αί post resurrectionem et judicium. Quineiiam quem-
τίαν τινά σχή , άναχωνεύεται, ή άναπλάσσεται, είς admodum vas, s i , postquam confectum fuerit,
τδ γενέσθαι καινδν καλ ολόκληρον · ούτω γίνεται καλ vilii aliquid babeat, refunditur et reOngitur u l
τφ άνθρώπφ διά θανάτου * δυνάμει γάρ τέθραυ- aovum et integrum fiat: ideiu honiini mors af-
σται (85), ίνα έν τή άναστάσει υγιής εύρεθή· λέγω δέ ferl; quodam enim roodo confringitur, ut sanus i n
άσπιλος, καλ δίκαιος, καλ αθάνατος * τδ δέ καλέσαι, Β resurreclione inveniatur, id est mundus, justus et
καλ είπείν τδν θ ε δ ν , Πού εϊ, Αδάμ; ούχ ώς immortalis. Quod autem 368 Deus Adamum vo-
άγνοών (86) τούτο, έποίει δ θ ε δ ς , άλλά μακρόθυμος cat, et ait : Adam, ubi et ? non quod ignorarel, ita
ώ ν , άφορμήν έδίδου αύτώ μετανοίας καλ έξομολογή- faciebat, sedcum sii admodum patieos, tocum ei
σεως. dabat poenitendi et coniltendi.
27. Άλλά φήσει ούν τις ήμΤν · θνητδς φύσει έγέ 27. Nec mortalis nee immortalis crealus Adatn,
νετο δ άνθρωπος; Ουδαμώς. Τί ούν αθάνατος; Ουδέ sed utriusque capax. — Sed nobis dicet aliquis :
τούτο φαμεν. Άλλά έρεί τις· Ουδέν ούν έγένετο; Ού Natura mortalis factus est Adam ? Minime. Num
δε τούτο, έγώ μέν (87). Ούτε ουν φύσει θνητδς έγέ immorlalis? Nihilo magis. Nihit ergo erat? Neque
νετο, ούτε αθάνατος. Εί γάρ άθάνατον αύτδν άπ' αρ etiam id dicimus. Igilur nec mortalis natura, nec
χής έπεποιήκει, θεδν αύτδν έπεποιήκει. Πάλιν , εί immortalis factus. Nam si iinmortalem ab inilio fe-
θνητδν αύτδν έπεποιήκει, έδόκει άν ό θεδς αίτιος cisset, Deum eum fecisset. Rursus si morialem, v i -
(88) είναι τού θανάτου αυτού. Ούτε ουν άθάνατον derelur Deus causa itlius morlis esse. Nec immor-
αύτδν έποίησεν, ούτε μήν θνητδν, άλλά καθώς επάνω talem igilur fecit nec mortalem, sed, ut supra dixi-
dent dkere, ud tniserans ejus, nt non perteveraret Ipse autem Wolfius, Lacrozii et Davisii raonitu, le-
umptr transgressor, neque tmmortale estel quod et- gendum putat, ουδέ τούτο λέγωμεν.
set eirea eum peccalum, et malum interminabile et (88) Ο θεός αίτιος. Ita loquitur Tbeopbilus ut
insanabile. Sirailia docet S. Joannes Ghrysostomue occurat haereticis Deum crealorem morlis aticiorem
bomil. 18, in Genet. esse fingenlibus. Dicebat enim Valentini nus , teste
(83) Ποτέ ετέθη. Legehduro videtur δτε έτέθτι vel Glem. Alex. Strom. iv, pag. 509, mortisgeneralionein
ποτέ δτε ετέθη. Sic etiam paulo post malim μέλλη. oput este Creatorit, θανάτου δέ γένεσιν έργον είναι
(84) Καθάπερ σχεύός τι. Similia babemus apud κτίσαντος τδν κόσμον. Non tamen dicebaat nefarii
Clementem ep. 2, ad Corinthioi, c. 8 ; Origen. bo- hsereiici hominem innocentem morli addictum fuis-
mil. 18, tn Jertm., p. 1 6 6 ; Methodium De resur- se; sed sic ratior.inabanlur : Si Deus bonus et prce-
rtct. p. 198; Gregorium Nyssenum lib. De anima
%
sciut futuri* et averlendi mali potens, cur hominem
et resurrect.; Ambrosium lib. u De fide resurrectio- patsus est labi de obsequio legis in morlem, circum-
nis. Alque haec quidem el figuli et vasis cum Deo ventum α diabolo Τ Ita Marcioniue apud Tertullia-
el bomiue comparatio, ut quisque satis intelligit, num, i i adv. Marc, c. 5. Hujus impietalis refel-
deducla est ex pluribus Scripturae locis, in quibus lendae studio Tbeopbilus , postquam demonstra\it
UDqoaro flgulus vasa, ila Deus bomines et geates num. praeced., mortero non Deo aUribuendam esse,
coDtringere dicilur. sed peccalo, nunc concedit haereticis Deum moriis
(85) Αντάμει γάρ τέθρανσται. Verbum τέθραυ- Π auctorem futuruin fuisse, si mortaleni hominîn
σται Wolfius de morte inlelligendum negal. At pro- creasset. Yolebant iidem beeretici Deum conditvrem
fecto manifestum est, ut de resurrectione, Ua etiam intelliqi malorum, ut et maiitice aucior renuniietur.
de morte bic agi; el vasis fractt exemplo homioem At scite probat Terlullianus ibid., cap. 14, nibil
ηοη golum vi quadam fractum et dejeetum α Deo, ut eos promovere, nisi baec mala honiinibus non malis
txistimat f ir erudHus, sed etiam mortuum designa- iiiflicla esse deroonstrent. Aut proba ea injusla, in-
ri. Neqoe etiam illud , δυνάμει, idem valet ac w quit, ut probes tnalilice deputanda, id e i i , tnjustuice
quadam, sed idem ac quodammodo. Sic supra n. 15, maia; quia si juttilias erunt, jam mala non erunt,
luna δυνάμει αποθνήσκει, quodammodo interii; el n. sed bona, rnalit tanlummodo mala. Hinc duas d i -
16, de raptoribus et homicidis, Δυνάμει γάρ κατά- stinguit malorum species, mala culpae, etmala poe-
πίνουσι τούς ασθενέστερους εαυτών. nae : agnoscit auttorem malorum quidem peccati et
(86) Ούχ ως άγτοών. Ha3c quoque aaversus ha> culpas diabolum; malorum vero supplicti et pcence
reticos dicla, qui ignoralionetu mundi opiflci affin- Deum creatorem, ut illa par$ maliliw depuletur. iila
gebanl. Unde Tcrtullianus, lib. n adv. Marchnem, justitioB mala condentit judicia advertus maia deli-
cap. 25 : Imerrogabat Deus, quasi incertus.... ut da* cti.... Quoe qnidem illis mala tunl quibu» rependun*
rti ei iocum sponie confitendi delictum et hoc nomine tur; caterum suo nomine bona, qua jusla et bono-
retevandi. rum defensoria et deliclorum inimica, atque in hoc
(87) Ουδέ τούτο, έγω μέτ. Legit Dod^wellns, ci- ordine, Deo digna.
tante WolQo, ουδέ τούτο, έγψμαι, id esl, έγώ οΐμαι.
1095 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENl 4096
mus, capacera ulriusque, ut si ad ea ferretur, quae προειρήκαμεν, δεκτικδν αμφοτέρων * ίνα £έψη (89)
ducunt ad immortalilatem, observandis Dei raanda- έπ\ τά τής αθανασίας, τηρήσας τήν έντολήν τού
tis, mercedem ab eo acciperet immortalitatem, et θεού, μισθδν κομίσηται παρ' αυτού τήν άθανασίαν,
deus fleret; si vero defleclerel ad ea, quae ducunt inκαι γένηται θεός · εί δ* αύ τραπή έπ\ τά τού θανάτου
mortem, non obediens Deo, ipse sibi mortis auctor πράγματα, παρακούσας τοΰ θεού, αύτδς έαυτψ αΓ-
esset. Liberum eniru Deus et sui juris hominem τιος ή τού θανάτου. Ελεύθερον γάρ κα\ αύτεξούσιον
fecit. Quod igitur sibi ipse negligentia et inobedien-έποίησεν δ θεδς άνθρωπον. "Ο ούν έαυτώ περιεαοι-
1
tia accersiverat, id nunc Deus ei redonat pro sua ήσατο δι αμελείας καί παρακοής, τούτο ό θεδς α ύ
singulari humanitateet inhomines ipsi obtemperan- τώ νυνί δωρείται διά ίδίας φιλανθρωπίας καί ελεη
tes misericordia. Queraadmodum enim boroo non μοσύνης, υπακούοντας αύτφ (90) τούς ανθρώπους.
obediendo moriem sibi ipse Iraxil, sic volunlati Καθάπερ γάρ παρακούσας άνθρωπος θάνατον έαυτψ
Dei obsequendo polesl qui voluerit aaernam vitam έπεσπάσατο, ούτως ύπακούσας τψ θελήματι τού
sibi conciliare. Legem enim Deus et sancla nobis θεού, ό βουλδμενος δύναται περιποιήσασθαι έαυτψ
praecepta dedit, quae quisquis observaverit, potest τήν αίώνιον ζωήν. Έδωκε γάρ δ θεδς ήμίν νόμον
salulem assequi, et conipos resurreclionis facius καί έντολάς αγίας, άς πάς ό ποιήσας δύναται σωθή-
stalus a corruplione alieni haeredilatem accipere. ναι, κα\ τής αναστάσεως τυχών κληρονομήσαι τήν
άφθαρσίαν.
28. Cur Eva ex Adam costa formaia. — Ejectus 28. Έκβληθε\ς δέ 'Αδάμ έκ τοΰ παραδείσου, ο ύ
igitur Adam ex paradiso, siccognovituxorem suam, τως έγνω Εύα ν τήν γυναίκα αύτοΰ, ή ν δ θεδς έποίη
qtiam ei Deus in uxorem ex ipsius costa fecerat. σεν αύτψ είς γυναίκα έκ τής πλευράς αύτοΰ. Καλ
Atque id quidem, non quod separatim uxorem i p - τούτο δέ ούχ ώς μή δυνάμενος κατ' ίδίαν πλάσαι τήν
sius fiiigere non posset, sed providebat Oeus mul- γυναίκα αύτοΰ, άλλά προηπίστατο ό θεδς, δτι ήμελ-
tiludinem deorum ab hominibus induclum i r i . Cum λον οί άνθρωποι πληθύν θεών όνομάζειν. Προγνώ-
igilur praescius futurorum esset, ac futurura Yide- στης ούν ών, κα\ είδώς, δτι ή πλάνη έμελλε διΑ τοΰ
rel ul serpemis opera muliitudinera deorum non δφεως όνομάζειν πληθύν θεών τών ούκ δντων (ένδς
exstantium error inveheret (lum cum enim unus γάρ δντος θεοΰ (91), έκτοτε ήδη έμελέτα ή πλάνη
essel Deus, jam meditabatur error multitudinem πληθύν θεών ύποσπείρειν, κα\ λέγειν · Έσεσθε ώ ς
deorum spargere ct dicere : Eritis ticut dii), ne θεοί). Μήπως ούν ύπονοηθή δτι δδε (92) μέν ό θεδς
quis igiiur suspicarctur virum ab altero Deo, mu- έποίησε τδν άνδρα, έτερος δέ τήν γυναίκα, διά τοΰτο
lierein ab allero factam esse, ambos separatim ηοη ούν έποίησε (95) τούς δύο άμφω · ού μήν άλλά καί
(
3 Q 9 fecil, sed ut mysterium monarcbiae Dei eliam διά τούτου δειχθή τδ μυστήριον τής μοναρχίας, τ ή ς
exea re deinonslrarelur, simul ipsius uxorem 0D- κατά τδν θεόν · άμα δ* έποίησεν δ θεδς τήν γυναίκα
x i t , atque ut major csset inter eos benevolentia. αύτοΰ, [κα\ έσονται οί δύο είς σάρκα μίαν * δ δή καλ
Dixit ergo Adam ad Evara : Hoc nunc ot ex ostibut αύτδ δείκνυται τέλειου μενον έν ήμίν αύτοίς. Τίς γ ά ρ
meis, et caro tx carne mea. PraHerea vaiicinatus est ούχ\ δ νομίμως γαμών ού καταφρονεί μητρός, καλ
in baec verba : Propterea dcrelinquet homo patrem πατρδς, καί συγγενείας πάσης κα\ π ά ν τ ω ν ; ] καλ
iuum etmatrem et adhcerebit uxori suce,eruntqueduo ίνα πλείων ή ή εύνοια είς αυτούς. Πρδς μέν ούν τήν
tit carnem unam; quod ipsuiu i n nobis perflci patet. Εύαν δ 'Αδάμ εΐπεν (94) · Τούτο νύν όστούν έκ τών
Quis est eniro, qui cum legilime nubal, non con- οστών μον, καϊ σαρξ έκ τής σαρκός μον. Έ τ ι
iemnat patrem et roatrem et cognationem omnena καί προεφήτευσεν (95), λ έ γ ω ν Τούτον ένεκεν κατα
ac propinquos omnes, adbaerens et conjunctus uxe- λείψει άνθρωπος τόν πατέρα αυτού, καϊ τήν μη
ri, eamque majore benevolenlia complectens? Unde τέρα, καϊ προσκοΧΧηθήσεται πρός τήν γνναϊζα
(89) Ρέψη. Legendum εί £έψη. dum esse ούκ έποίησε τούς δύο άμφω, quis non Υ Ι -
(90) Υπακούοντας αύτφ. ΑΙ. ύπακούσαντας. Fel- 3 det? Non enim binos creavit beus Adara et E v a m ;
lus el Woliius adilum ποιών. Sed cum boc verbum si κατ' ίδίαν lormasset fcvain, tunc binos creasse
1
sine ulla aucloritate in lextum induxerunl, tura vero dicerelur. At Evam κατ ίδίαν formatam fuisse ne-
longe salius esl legere είς υπακούοντας (vel ύπακοΰ- gat Tbeophilus; simul faciam fuisse asseverat, non
σαντας) αύτφ. Facile excidere poluil haec praepositio quod eodera leuiporis momento ac Adam, sed quod
ob syllabam pracedentem ejusdem soni apud Grae- ex Adami corpore formala fuerii. 2*. S i lcgamus,
cos. Mox Wolfius legit ύπακοΰσαι, sed iuimerito. ut in texlu , ού μήν άλλά καί, elc., inutilis eril et
(91) Ενός γάρ δντος θεού. ld est, cuin unus Deus absurda repelilio. Jam enira dixit Evam ila fornu-
coleretur, nondum cognila idololatria. Alii inler- tam fuisse , ut singularilas Dei sive monarchia
preies : Cum unut sit Deus. oslenderctur. Duseergo causae ab eo assignantur,
(92) "Οτι δδε. Bodl. ώς δδε. quarum secunda omnibus nota el per^pecla. Quare
(93) Αιά τούτο ουν έποίησε. Totushiclocus, quo disjungenda fuit ab his verbis : προς μέν ούν, e i c ,
vix ullus alius niagis deformalus, sic videtur quibuscum illa viliosa interpunctio conjunxerai.
emendari posse : Δια τούτο ούκ έποίησε τούς δύο 3*. Tolam bauc verbonim complexioneui, quam
Αμφω · άμα δ' έποίησεν ό θεδς τήν γυναίκα αυτού · uncis inclusi, emdilus Wollius ex lexiu expunxiu
ου μόνον ίνα καί διά τούτου δειχθή τδ μυστήριον τ ή ς Mox enim suo loco occurret, el in alienam banc
μοναρχίας τής κατά τδν θεδν, άλλά και ίνα πλείων ή sedem obrepsisse manifestum est.
ή εύνοια είς αυτούς. Necessitaleiu barum emenda- (94) Εϊπεν. Bodl. είπών.
Uonum non dillicile est atiimadvertere. 4°. Legen- (95) Προεφήτευσεν. Idem codex έπροφήτευσεν.
40Θ7 AD AUTOLYCUM LIB. H. 109«
αύτοΰ, καϊ έσονται ol σύο είς σάρκα μίαν* δ δή ^ etiara nonnulli roulta vila? discrimina propler U K H
καλ αύτδ δείκνυται τέλειου μενον έν ήμίν αύτοΐς. Τίς res suas adeunt. Quoniam aulem haec Eva antiqui-
γάρ δ νομίμως γάμων ού καταφρονεί μητρδς, καλ t u s a serpente decepta, et origo peccati fuit, malo-r
πατρδς, καλ πάσης συγγενείας, καλ πάντων τών οι rum inventor daemon, qui et Saianas vocalur, ac
κείων, προσκολλώμενος καλ ένούμενος τή εαυτού γυ tuiu eam per scrpentem allocutus est, hacteuua
ναικλ, εύνοών μάλλον αυτή; Διδ καλ μέχρι θανάτου dum in bominibus a se corrcplis operalur, Evam
πολλάκις υπεύθυνοι γίνονταί τίνες διά τάς εαυτών vocat. DaRmon autem ac draco vocatur, eo quod a
γαμετάς. Ταύτην τήν Εύαν, διά τδ άρχήθεν πλανη- Deo fugilivus abscesserit; angelus enim ab initiq
θήναι ύπδ τού δφεως, καλ άρχηγδν αμαρτίας γεγονέ fuerat. Ac de eo quidem longa est oratio : quapro-
ναι, δ κακοποιδς δαίμων, δ καλ Σατάν καλούμενος, δ pler impraesentiarum missam facianius ejus rei ex-
τότε διά τού δφεως λαλήσας αυτή, έως καλ του δεύρο plicationem; alibi enim de co dispulavimus.
ενεργών έν τοις ένθουσιαζομένοις ύπ* αύτου άνθρώποις, Εύαν έκκαλεΐται (96). Δαίμων δέ καλ δράκων
καλείται, διά τδ άποδεδρακέναι αύτδν άπδ τού θεού. "Αγγελος γάρ ήν έν πρώτοις. Καλ τά μέν περλ τού
του πολύς δ λόγος · διδ τανΰν παραπέμπομαι τήν περλ αυτών διήγησιν · καλ γάρ έν έτέροις ήμίν γε-τ
γένηται δ περλ αύτοΰ λόγος.
29. Έ ν τ φ ούν γνώναι τδν Αδάμ τήν γυναίκα αύτοΰ Β 29. Caini sêlus. Cum igitur Adam cogiio-
Εύαν, συλλαβοΰσα έτεκεν υίδν, φ τούνομα Καιν, καλ aceret Evam uxorem suam, concepit ista et filium
εΐπεν · Έκτησάμητ άνθρωπον διά τον θεον. Καλ peperit cui nomen Gain, el d i x i l : Possedi hominem
προσέθετο έτι τεκείν δεύτερον (97), ώ δνομα "Αβελ, per Deum. Adbuc addidit ut alterum pareret, cui
ΊΟς ήρξατο ποιμήν εΐναι προβάτων · Καιν δέ ε/ρ- lioiuenAbel: Hiccwpite$sepastotovium;Cainautem
γά&το τήν γήν. Τά μέν ουν κατ' αυτούς πλείω έχει terram colebat. Ac ea quidem q u * ad illos gpectanl
τήν ίστορίαν', ού μήν άλλά καλ τήν οίκονομίαν (98) plurimam babenl historiaui, imo narrationis oeco-
της έξηγήσεως· διδ τά τής ιστορίας τούς φιλομαθείς nomiam; quare discendi cupidos accuratius potes(
δύναται άκριβέστερον διδάξαι αυτή ή βίβλος, ήτις de hac historia liber ipse, qui Genesi* mundi h>
επιγράφεται, Γένεσις κόσμον. Όποτε ούν έθεά- scribitur, edocere. Satanas igitur ut Adamum el
σατο ό Σατανάς ού μόνον τδν Αδάμ καλ τήν γυναίκα uxorem ejus vidil non soltim vivere, sed eiiam 1H
αύτοΰ ζώντας, άλλ* καλ τέκνα πεποιηκότας, έφ φ beros susccpisse, invidia slimulalus quod niorlein,
1
ούκ Γσχυσε θανατώσαι αυτούς, φθόνω φερόμενος, illis inferre non poluisset, lum cura Abelem v U
ήνίκα έώ^α τδν "Αβελ εύαρεστούντα τ φ θ ε φ , ένερ- derel Deo placere, ipsius fralrem, Cainum nomine,
γήσας είς τδν άδελφδν αύτοΰ τδν καλού μενον Καΐν, impulit et perduxit ut fralfem suum Abelera occU
έποίησεν άποκτείναι τδν άδελφδν αύτοΰ τδν "Αβελ. C deret. Ab his initiis in hunc rounduoi inducta
Καλ ούτως άρχή θανάτου έγένετο είς τόνδε τδν κό niors, totum bactenus genus humanum pervasit.
σμον , όδοιπορεϊν έως τού δεύρο έπλ πάν γένος αν Detis autem curo misericors eit, et queraadinodum
θρώπων. Ό θέ θεδς, ελεήμων ώ ν , καλ βουλόμενος Adamo, ita eliam et Gaino adituro ad poenilentiam
άφορμήν μετανοίας καλ έξομολογήσεως παρασχειν τ φ et confessionem aperire vellet, ita eum allocutu^
Kdtv, καθάπερ καλ τ φ 'Αδάμ, είπε · Που "Αβελ, ό est : Ubi ett Abei {ταίεν iuusf Gain autem conlu-
άδεΛρός σον; Ό δέ Καΐν άπεκρίθη άπειθώς τψ maciter et arroganler responditDeo : Nescio. Num
θεψ, ε ι π ώ ν · Ού γινώσκω. Μή ρύΛαξ είμϊτον άδεΛ- ego cuslos sum frairis mei? Hinc iralus Deus :
ρού μον; Ούτως όργισθελς αύτφ ό θεδς, Ιφη·· Τί Quare, inquit, hoc fecitti? Vox sanguinis fratri$
έποίησας τούτο ; Φωνή αίματος τού άδεΛρον σον tui clamal ad ηιε de terra, quos aperuh os suum ut
βοςί πρδς μέ έκ τής γής ή έχανεν δέξασθαι τό susciperet sanguinem fratrii tui de manu tua. Ge-
αίμα τούάδεΧφού σον έκ χειρός σου\ Στένων καϊ mens et tremen* eris in terra. Ex hoc lempore t i -
τρέμων έση έπϊ τής γής. "Εκτοτε φοβηθεΐσα ή γή more pcrculsa terra, nullius jam hominis 3 7 0
ούκέτι άνθρωπου αίμα (99) παραδέχεται, άλλ' ούδε sanguinem suscipit, sed ncc ullius animalis. Ex,
Τ
τίνος ζ ώ ο υ . $ φανερδν (1), δτι ούκ έστιν αυτή αίτία, quo patet culpam in ea non residere, sed in ho-
άλλ* ό παραβάς άνθρωπος. ^ mine prceceptum iransiliente.
50. Ό ουν Katv καλ αύτδς έσχεν υίδν φ δνομα 50. Caini posteri et artes ab eis invenKz. — Ipse
Έ ν ώ χ · καλ ώκοδόμησεν πόλιν, ή ν έπωνόμασεν έπλ quoque Gain filinm habuit cui nomen Enoch, ac
τφ όνόμΛτι τού υίού αυτού Ένώχ. Ά π δ τότε άρχή urbeui aedificavit, quam de nomine iilii sui Enoclj
(96) Εύαν έκκαΧεΤται. Gontendit Wollius red- locum immutat vir eruditus. Legit cnim quasi
dendum esse Emn vocatur. Nimirmn Satanas voca- soripluai esset : Διά τδ πλανηθήναι ταύτην τήν
lur E r a m ab iis qui ab eo incitali sic rlamabanl. Εύαν. Euscbius Prcep. ev. 1. ιι, c. 5, cilal hunc Cle-
Sed Tbeopbilus non obscure indieal ipsam Sata- nienlis locmn.
nam, dum in eis operatur, qui illius spiritu age- (97) Αεύζερον. Fellus et >Yo!0us addunt υίόν,
bantar, efficere ut Evam iilam peccaii inceplricein sed sine ulla aucloritate.
focent. Cleraens Alexandrinus conceplis vcrbia de- (98) Οίκονομίαν. Supra num. 16, eadem voce
clarat ipsaru Evam invocari: Έπολολύζοντες Εύαν, utilur.
Εύαν έκείνην, δι' ήν ή πλάνη παρηκολούθησε, Utu- (99) Ούκέτι αίμα. Sanguis emissus stalim c o a i
Uaatt Evaniy Evam iltam.per quam e$t error con- gulaiur, nec terram facile subit. FELLUS.
$caamss Protrept. pag. 9. Frusira ergo totuni hunc (1) *H φανερόν. Oxon. el Hamb. καλ ή φανερός,
PATBOL. G B . V I .
«009 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 110·
appelfavit. Hoc fuit initivm urbium aediflcanda- Α έγένετο του οίκοδομεΤσΟάι' πόλεις, χάλ τούτο χ ρ ί
rum, idque ante diluvium; ηοη ut Horaems men- κατακλυσμού· ούχ ώς "Ομηρος (2) ψεύδεται λέγων*
titur ita canens :
Lingua haud dum tariis itructce mortalibu$ urbes. Ού γάρ Χω χεχόΛκττο χόΛις μερόχων άτβρώχωτ.
Cenuit Enoch iilium noroine Gaidad, a quo genitus Τψ βέ Ένώχ έγεννήθη υίδς ονόματι Γαίδάδ (5), δς
est M e c l ; a Meel Matbusala, a Mathusala Laraech. έγέννη σε τδν καλού μενον Μεήλ, καλ Μεήλ τδν Μα-
Lamech autem duas sibi uxores accepit, quarum θουσάλα, κα\ Μαθουσάλα τον Λάμεχ. Ό δέ Λάμεχ
nomina Ada et Sela. Jam tum initium habait uxo- έλαβεν έαυτψ ,δύο γυναίκας, αΤς ονόματα Άδά, καλ
rum imiltiludo, ac ipsa etiam musica. Nam Lamech Σελά. Έκτοτε άρχή έγένετο τής πολυμιξίας, άλλά
nati swnt tres fllii, quorum noroina Obel, Jubal, καλ τής μουσικής. Τψ γάρ Λάμεχ έγένοντο τρεις
Tbobel. A c Obel quidem vir fuit in tabernaculis υίολ, Όβήλ, Ίουβάλ, Θοβέλ. Καλό μέν 'Οβήλ έγένετ*
pecus nutricns; Jubal autem is est qui psalterium άνήρ έν σκηναίς κτηνοτροφών · Ίουβάλ δέ έστιν ύ
e i citharam monstravit; Tbobel fuil faber aeris et κατάδειξα ς ψαλτή ριον καλ κιθάραν* Θοβέλ δέ έγένετο
ferri. Hactenus igilur recensetur Caini genus; re- σφυροκόπος, χαλκεύς χαλκού καλ σιδήρου. Έως μεν
liquam autem ejus progeniem, eo quod fratrecn ουν τούτου έσχε τδν κατάλογοντδ σπέρμα του Katv
suum occidisset, oblivio delevit. In locuui aatem Β καλ τδ λοιπδν είς λήθην αύτοΰ γέγονε τδ σπέρμα της
Abelis dedit Deus Evae ot conciperet et pareret γενεαλογίας, διά τδ άδελφοκτονήσαι αύτδν τδν ά&λ-
fitiutn, qui Seth appellatus est, a quo retiqunm ho- φόν. Είς τδν τόπον δέ τού "Αβελ, έδωκεν όθεδς συλ-
minum genus bactenus propagatur. Omnes atitera λαβείν τήν Εύαν καλ τεκείν υίδν, δς κέκληται Σήθ·
generationes si pernoscere voluerint qui discendi άφ' ού τδ λοιπδν γένος τών ανθρώπων οδεύει μέ#ι
suirt cupidi, facile est eas ex Scripturis eanctis τοΰ δεΰρο. Τοίς δέ βουλομένοις φιλομαθέσι κα\ περλ
demonslrare. Jam enim a nobis aliqua ex parte i n - πασών τών γενεών, εύκολόν έστιν έπιδείξαι διά τών
frtiluta est, u i supra diximus, h.?c disputatio, αγίων Γραφών. Καλ γάρ έκ μέρους ήμίν γεγένηται
nempe genealogise series in primo De hisioriit Γι* ήδη λόγος έν έτέρψ λόγφ (4), ώς επάνω προειρήκαμεν,
bro. Haec auiem omnia docuit nos Spiritus san- τής γενεαλογίας ή τάξις έν τ ή πρώτη βίβλψ τ$ περλ
ctus, qui per Moysen et caeteros prophetas locutus Ιστοριών. Ταύτα δέ πάντα ημάς διδάσκει τδ Πνεύμα
esl, ita ut nosirae, qui Deum colimus, liltera onini* τδ άγιον, τδ διά Μωύσέως καλ τών λοιπών προφητών,
bus scriptoribus et poetis antiquiores sint; sed et ώστε τά καθ' ημάς τούς θεοσεβείς αρχαιότερα γράμ
veriores demonstramus. Musicse autera inventorem ματα τυγχάνει, ού μήν άλλά κα\ αληθέστερα πάντων
Apollinem fuisse nonnulli nugali sunt; alii ab Or- συγγραφέων καλ ποιητών δείκνυται δντα. Άλλά μήν
pheo ex s i m i avium concentu inventam dicant; καλτά περλ τής μουσικής, έφλυάρησάν τίνες εύρετήν
vana autem et inanis eorum oratio demonstratur; Απόλλωνα γεγενήσθαί · άλλοι δέ Όρφέα άπδ της τών
bi enim multis post diluvium annis fuerunt. De re~ όρνέων ήδυφωνίας φασλν έξευρηκέναι τήν μουσιχήν.
feus autem Noe, qui Deucalion a nonnullis voca- Κενδς δέ καλ μάταιος δ λόγος αυτών δείκνυται*
tur, disputalio a nobis in eo, quero diximus, libro μετά γάρ πολλά έτη τού κατακλυσμού ούτοι έγένοντο.
insliiuta est, quam potes tu quoque inspicere si Τά δέ περλ τοΰ Νώε, δς κέκληται ύπδ ένίων Δευ
velie. καλίων , έν τή βίβλψ ή προειρήκαμεν, ή διήγηβις
ήμίν γεγένηται, ή εί βούλη (5), καλ συ δύνασαι έντυχείν.
51. Origo urbium, divisio lmguarum $erie$ regum.
y
51. Μετά τδν κατακλυσμδν άρχή πάλιν έγένετο
—Post diluvium initium rursus urbium et regum or- πόλεων καλ βασιλέων, τδν τρόπον τοΰτον. Πρώτη π4-
tum est in bunc modum. Prima urbs Babylon, tura λις Βαβυλών, καλ Όρέχ, καλ Άρχάθ (6), καλ Χ«-
Orecb,Archathet Cbalane in terra Senaar. Harum λανή έν τή γή Σεναάρ. Καλ βασιλεύς έγένετο αύτων
rex exstitit nomine Nebroth. E x his prodiil is qui ονόματι Νεβρώθ. Έ κ τούτων εξήλθεν ονόματι Άσ-
Assur vocatur, unde dicli Assyrii. Nebroth autem σούρ, δθεν καλ Άσσύριοι προσαγορεύονται. Νεβρώθ
aedificavit urbes Ninive et Roboom et Calae e l Da- δέ φκοδόμησεν πόλεις τήν Νινευλ καλ τήν Το-
sen, q u £ inler Niniven et Calae sila est. Ninive D βοώμ, καλ τήν Καλάκ, καλ τήν Δασέν άνάμέ-
(2) "Ouripce. Exi&timat erudilus Hamburgensis fuisse declaret. Quamvis enim sub Pboroneo, Φ"
edilor Tbeopbilum, labente metnoria, de urbibus aute Dardanum fuit, nomadum vitani homines, ut
Id geueraliiu accipere, quod de sola Troja Houierus tcstatur Talianus n . 59, ferantur abjecisse, noa
dixit. Sic enim legitur lliad. v, v. 215 el 210. tamen graude erralum a Theopbilo comiiiissuoi, si
Κτίσσε δέ ΑαρδαΗην, έχεϊ ούπω "ΙΛιος Ιρή rem serius ab Homero collocari exislimaverit.
%
Er χεδίφ χεχόΐιστο χόΛις μερόχων άνθρώχων. (5) Γαϊδάδ. Ita ms. B . et L X X , in edilis Γαίδάς.
Condiditque Dardaniam, quia nondum llium &a- Μοχ editiones Oxon. et Hamb. babent Μηλελεήλ,
crnm Σελλά, Ίωβήλ. Sed necesse non videlur immuure
Jn campo conditum erat, oppidum diversilinguium codicis. ms. et editorum nostrorum scripluraui,
hominum. quamvis aliler legalur in Bibliis.
Fatcndum est flomeri verba accurate a Theophilo (4) Έ Υ έτέρφ Λόγφ. l>e hoc Tbeopbili opere vid.
non referri! Non tamen credideriui memoriam ei Praelationis lertiam parlem, ubi de gestis ei *****
effluxisse; videlur polius hunc locum altente con- ptis Theopbili agimus.
sideratum sic interpretari, quasi Homerus Trujaui (5) ΕΙ βούΛη. Cod. Β. εί βούλει, recle.
exeinpli la&> uomi>»e^,ut urbes nQodum conditas (6) &pr40. Uamb. Άρκάθ.
ΗΟι AD AUTOLYCUM L I B . II. i!Ot
σον Νινευλ, χ α \ άνά μέσον Καλάκ* ή δέ Νινευλ Α vero urbs fuit in primis magna. Seml aulem fllii
έγενήθη έν πρώτοις πόλις μεγάλη. Έτερος δέ υΐδς Noe, filius alter nomine Mesraim genuil 371 Lau-
τοΰ Σήμ υΐοΰ τοΰ Νώε ονόματι Μεστραε\μ έγέννη σε donim, Enemigiro, Labiim, Nepbtaliim, Patroso-
τους Αουδονελν, καλ τούς καλουμένους Ένεμιγελν, χαλ niini, unde edilus Philistiim. Tres igitur Noe filios
τους Ααβιελμ, καλ τους Νεφθαλελμ, καλ τούς Πατρο- eorumque exitum et geiiealogiam summatim recen-
σωνιελμ (7), καλ τούς Χασλωνιελν, δθεν εξήλθε Φυ- suimus in eo quem diximus libro. Nunc autem quae
λιστιείμ. Τών μέν ούν τριών υ Ιών τοΰ Ν ώ ε , καλ τής eupersunt meraorabimus, tum de urbibus et regi*
συντέλειας (8) αυτών, καλ γενεαλογίας, έγένετο ήμίν bus, tum de iis qua3 gesta sunt, cnm unuro labium
ό κατάλογος έν επιτομή, έν ή προειρήκαμεν βίβλψ. esset ac lingua una. Antequam linguae divideren-
Καλ νΰν βέ τά παραλελειμμένα έπιμνησθησόμεθα tur, hae urbes fuerunt, quas supra descripsimus.
π ε ρ ί τ ε πόλεων καλ βασιλέων, τών τε γεγενημένων Cuui autem instaret illud tempus ut bomines in va-
οπότε ήν χείλος έν καλ μία γλώσσα. Πρδ τοΰ τάς riae partes dispergerenlur, consiliura de sua pro-
διαλέκτους μερισθήναι, αύται αί προγεγραμμέναι pria, non de Dei gententia ceperunt urbis aedift-
έγενήθη σαν πόλεις. Έ ν δέ τψ μέλλειν αυτούς διαμε- canda3 et turris cujus caput ccelum attingeret, ut
ρίζεσΟαι, συμβούλιον εποίησαν γνώμη Ιδία,· καλού sibi nomen inclytum parerenl. Sed quia prater Det
διά θεοΰ, οίκοδομήσαι πόλιν, καλ πυργον, ού ή άκρα Β voluntatem grave opus ausi fuerant aggredi, ever-
φθάση είς τδν ούρανδν άφικέσθαι, δπως ποιήσωσιν tit Deus eorum urbara et turrim dejecit: eo lem*
έαυτοίς δνομα δόξης. Επειδή ούν παρά προαίρεσιν pore in hominuin linguas varielatem induxit, data
θεοΰ βαρύ έργον έτόλμησαν ποιήσαι, κατέβαλεν αύ- umiicuique diversa lingua. Atque haec quidem S i -
*ών δ Θεδς τήν πόλιν καλ τδν πυργον κατέστρωσεν. bylla declaravit, cum iram mundo evenluram ob-
Έκτοτε ένήλλαξεν τάς γλώσσας τών ανθρώπων, δοΰς minliaret; sic aulem loeuta est :
έκάστω διάφορον διάλεκτον. Σίβυλλα μέν ούτω σεσήμαγκε καταγγλέλουσα όργήν τψ κόσμψ μέλλειν Ιρχεσθαι·
Ιφη δέ ούτως*
' A J T οπόταν μεγάΛοιο θεού τεΛέωνται άπειΧαϊ, Sed auando magni Dei perficiuntur mtn<r,
9
Ας ποτ* έπηπείΛησε βροτοΐς, ότε πυργον (9) Quas aliquando comminaiut ett mortalikus, quando
[έτευξαν [lurrim fabricarunt
Χώρη έν Άσσυρίη * ομόφωνοι δ' ήσαν άπαντες, Jn terra Assyria. Erant autem omnes unius lingum,
Καϊ βούΛοντ' άναϋηναι ές ούρανότ (10) άστε- Et voliurunt scandere calum stelligerum.
[ρόεντα ·
Αντίκα δ* Αθάνατος μεγάΛην έπέθηκεν ανάγκην Stalim autem Immortalis magnam imposuit necessi-
Πνεύμασιν αντάρ έπειτ' άνεμοι μέγαν ύψόθι Venlis. Venli magnam et altam turrim [lalem
, ί πυργον
/ρινωρσαν.^ Ubi dejecerunt? εΙΰΐΜ inter mortales dUcordiam ex>
[citarunt.
Αντάρ έπεϊ πύργος τ* έπεσεν, γΛώσσαί τ' αν Rurtus ubi turris cecidit, ac lingtun hominum
θρώπων
ΕΙς ποΧΧας θνητών έμερίσθησαν διαλέκτους, Mortalium in multa$ divitas sunt dialectos,
Γαϊα βροχών πΧηρουτο μεριζομένων βασιΛήων* Terra morlalibus impleta sub varm regibus.
καλ τά έξης (12). Ταΰτα μέν ούν έγενήθη έν γή Χαλ Et quae sequuntur. Atque haec quidem gesta sunt i a
δαίων. Έ ν δέ τή γή Χαναάν έγένετο πόλις, ή δνομα terra Ghaldseorum. In terra autem Chanaan urba
Χα^όάν (13). Κατ' εκείνους δέ τούς χρόνους πρώτος fuit nomine Gbarra. Iis temporibus primus i n ^ g y .
βασιλεύς Αίγύπτου έγένετο Φαραώ, δς καλ Νεχαώθ plo regnavit Pharao, qm et Necbaotb apud i E g y .
κατά Αίγυπτίους ώνομάσθη, καλ ούτως οί καθεξής ptios dictus est, sicque caeleri reges consecuii sunt.
βασιλείς έγένοντο ( U ) . Έ ν δέ τή γή Σεναάρ έν τοίς Ιιι tcrra autem Sennaar quam Chaldaei tenebant,
καλουμένοις Χαλδαίοις πρώτος βασιλεύς έγένετο priinus rex fuit Ariocb; post quem Ellasar, deinde
'Αριώχ (15)* μετά δέ τοΰτον έτερος Έλλάσαρ (16)* Ghodollagomor rex iElan, tum Tbargal rex gen-
(7) ΠατροσωνιεΙμ. Sic Biblia et codex ras. Editi ( Η ) Εγέτοντο. Id est, caHeri reges Ita se ba-
nostri πατρωσωνιείμ. Hsec nomina aliter a Theophilo D buerunt, sive sub eodem nomine Pbaraonis regiia-
ac in Bibliis citari facile animadverlet quisquisLXX runt. Legendum έλέγοντο prima specie conjiciebat
interpretes consuluerit, nec nccesse est singulas c l . Wolfius, sed re atientius considerala, missaui
varieiates hic observare. Tantum dicam Mesraim fecit conjecturam.
DOB Sem filiura esse. sed Gham, (15) 'Αρίώ^. Vel meraoriler Theopbilus has S c r i -
(8) ΣυττεΛείας. Merilo rejecUe a Wolfio eonje- pturaB histonas chariis suis Ulinebat, vel, quod ve-
dune Felli legentis συγγενείας, et paulo post έν τψ risimilius videtur, roagna librarii vulnera fccerunt.
μέλλειν αύτάς διαμερίζεσθαι. Nam Arioch ille non prigius recensetur a Moysc,
(9) Ότε πυργον. Edilio Gallsei οί πυργον. sed post Amarphal regem Sennaar. Fruslra autem
(10) Ές ούρανόν. Cod. ras. είς ούρανόν. Galkeus Jac. Perizonius in uriginibus Babylon. pag. 323,
άναβην' ές ούρανόν. Theopbilum noslrum exagitat, quasi bos quatuor
(11) 'Ρίψαν. Edit. Hamburgensis έριψαν, atqne ila reges sibi invicem pulet successisse. Non enim eos
tfiam codex Bodleianus. Editio Tigurina έραψαν. temporibus divellit Tbeophilus, qui unius belli so-
(12) Καϊ τά έξης. His vocibus expunclis, sub- cietate omnes conjungit, sed mihi videiur ordincm
llUuitor alius bic versus in edit. Hamb. quem re- spectare, quem Moyses in eis numerandis secuiug
jieere D O I U J : est. Theophiium dignitatis rationero babuisse existi-
Γαία βροτών πληροΰτο μεριζομένων βασιλήων. mavil Fellus.
(13) Καίφάν. Gbarra Meeopotamia3 urbs Ghana- (16) ΈΧΧάσαρ. Ipse Ariocb rcx fuit Ellasar. Sed
tetst qoidem ficina, sed ab ea penitusdistincla. FEL . baec, ut jam dixi, a librariis turbala. lisdeoi tri-
4103 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 4Ί04
ttum, qua dtcla sunt Assyriorum. Quinque alue Α *ώ μετά τοΰτον Χ^ολλαγόμορ βασιλεύς Αί)άμ, καί
urbes fucrunt in ea parte quam tcnuil Cham (ilius μετά τοΰτον θαργάλ βαιι/εύς εθνών τών καλουμί-
Noe: prima Sodoma, cxtera Gomorrba, Adama et νων Άσσυρίων. Άλλα; δέ πόλεις έγένοντο πέντε έν
Seboim et quae Segor nuncupala cst. Nomina regum τή μερίόι τοΰ Χάμ υ ίου Νώε * πρώτη ή καλούμενη
qui islis urbibus prafuere sic babeul: Ballas rex Σόδομα * έπειτα Γόμο,δ^α, Άδαμά, και Σεβωείμ, καλ
Sodomorum, Barsas rex Gomorrbae, Senaar 3 7 2 ή Σηγώρ έπικληΟεϊσα (17)· καί τά ονόματα τών βα
rex Adamae, Hymor rex Seboini, Balac rex Segor, σιλέων αυτών έστι ταΰτα· Βαλλάς βασιλεύς Σοδό
quam urbein alio nomine vocarunt Kephalac. III μων, Βαρσάς βασιλεύς Γ ο μ ό ^ α ς , Σενναάρ βασιλεύς
servierunl regi Assyriorum Chodollagomor duode- Άδάμας, Ύμδρ (18) βασιλεύς ΣεβωεΙμ, Βαλάχ βα
cini annis. Anno autem tertio et decirao defecerunt σιλεύς Σηγώρ, τής Κεφαλάκ κεκλημένης. Ούτοι
ab Assyrio , sicque factum est ut quatuor Assyrio- έδούλευσαν τ φ Χοδολλαγόμορ βασιλεϊ τών Άσσυρίων
rum reges bellum ciim quinque bis rcgibus gcre- Ιως ετών δύο καί δέκα. Έ ν δέ τ φ τρισκαιδεκάτφ
rent. Haec prima fuit origo bellorum in terra, et έτει άπδ τοΰ Χοδολλαγόμορ άπέστησαν κα\ ούτως
fregerunt gigantes Garanain, et cum eis in ipsa urbe έγένετο τότε τούς τεσσάρας βασιλείς τών Άσσυρίων
genles validas et Ghorra30s qui raontes Seir dictos συνάψαι πόλεμον πρδς τούς πέντε βασιλείς. Αύτη ά ρ -
incolebant, usque ad Terebinlhum illam, q u « i« Β χή έγένετο πρώτη τοΰ γίνεσθαι πολέμους έπ\ τής
deserta regione sita Pbaran appellatur. Erat illo γ ή ς · καλ κατέκοψαν τούς γίγαντας Καραναε\ν, καλ
tenipore rex juslus nomine Melcbisedech in urbe έθνη Ισχυρά άμα αύτοΤς έν τή πόλει, κα\ τούς Χο£-
Salem, quae nunc Hierosolyraa. Hic primus fuit (δαίους τούς έν τοις δρεσιν έπονομαζομένοις Σηελρ,
oinnium sacerdotum Dei altissimi, ab eoque Hieru- έως τής καλούμενης Τερεβίνθου τής Φαράν, ή έστιν
saleui appellala est ea, quam paulo ante diximus, έν τή έρήμψ. Κατά δέ τδν αύτδν καιρδν έγένετο βασι
Hierosolyroa. Abeodem sacerdotes in toto terrarum λεύς δίκαιος ονόματι Μελχισεδέκ έν πόλει Σαλήμ, τ*}
orbe exsliterunt. Post bunc regnavit Abimelecb iu νΰν Ιεροσόλυμα. Ούτος ίερεύς έγένετο πρώτος π ά ν ·
Geraris; tum Abimelech alter. Deinde Epbron co- των ίερέων τού θεοΰ τοΰ υψίστου * άπδ τούτου ή πδ-
gnomento Chettaeus. Primorum igitur regum nomi- λις ώνομάσθη Ιερουσαλήμ, ή προειρη μένη Ιεροσό
na ita se habent. Gaetcri aulem Assyriorum reges, λυμα. Ά π δ τούτου ευρέθησαν καί ίερεις γινόμενο*
qui multis annis inlerjeclis regnarunl, silentio prae- έπ\ πάσαν τήν γήν. Μετά δέ τοΰτον έβασίλευσεν Ά6ν*
termissi sunt, scriploribus omnibus propiora a?tali μέλεχ έν Γεράροις · μετά δέ τοΰτον έτερος Ά β ι μ έ -
nostrae tempora commemorantibus. Beges antem λεχ. "Επειτα έβασίλευσεν Έφρών κα\ ό ΧετταΓος
Assyriorum fuerunt Teglaphasar, ac posl eum Sal- ^ έπικληθείς. Τά μέν ούν περ\ τούτων πρότερον γ ε γ ε -
inanasar, deinde Sennacherim. Iiujus triarcha fuit νημένων βασιλέων ούτω τά ονόματα περιέχε.ι. Τών δα
Adraraelech iEthiops, qui etiam JSgypli regnuni κατά Άσσυρίους πολλών ετών μεταξύ οί λοιποί β α -
obtinuit; quanquam haec, quanlum ad Hlleras no- σιλεις παρεσιγήθησαν τοΰ αναγραφή να ι, πάντων
slras attinet, oronino recenlia siul. έσχατων καθ' ημάς χρόνων (19; άπομνημονευόντων.
Γεγονότες βασιλείς τών Άσσυρίων θεγλαφάσαρ» μετά δέ τούτον Σελαμανάσαρ· είτα Σενναχαρείμ. Τοδ
δέ τρίαρχος έγένετο Άδραμέλεχ ΛιΟίοψ, δς καί Αίγύπτου έβασίλευσε · καίπερ ταΰτα, ώς πρδς τά η μ έ
τερα γράμματα, πάνυ νεώτερα έστιν.
52. Quomodo genus humanum dispersum. — Inde 32. Έντεΰθεν ουν κατανοείν τάς ίστορίας έστ\ το?ς
jgitur judicium de bisloriis ferre possunt, qui eru- φιλομαθέσι κα\ φιλαρχαίοις, δπου πρόσφατα έστι (20)
1
ditionis et antiquitatis sludiosi sunt, quod recentia τά ύφ ημών λεγόμενα διά τών άγιων προφητών,
sint, quae a nobis sine sanctis propbelis dicunlur. Όλίγων γάρ δντων έν πρώτοις τών τότε ανθρώπων
Nam cum his primis temporibus pauci essent bo- έν τή Αραβική γή κα\ Χαλδαΐκή, μετά τδ διαμερι*
niines in Arabia et Ghaldxa; postquam divisse sunl D σθήναι τ ά ; γλώσσας αυτών, πρδς μέρος ήρξαντο
eoruio linguae, paulalim augeri et multiplicari cce- πολλοί γίνεσθαι κα\ πληθύνεσθαι έπί πάσης τής γής *
buendum videtur quod Tbargal rex geniium dicitur, (20) "Οπου πρόσφατα έστι. C l . Wolfius, monitu
qnae vocabantur Assyri?e. Illiid τών καλουμένων Lacrozii, legendum putal εΓπου, uirum. Sic legerat
Άσσυρίων videtur c rriargine in lexluin venisse, nec Glauserus, qui ila reddit: llinc videre po$sunl... an
prorsus Tbeophili esse, qui paulo post quataor illos % ea qucc α nobis traduntur per proplielas sanclos, sint
reges vocat reges Assyrios. nupera. Sed vitium bujus Ioci residere videtur i n
(17) Ή Σηγωρ έπικΛηθεΊσα. Omissa ante has his verbis διά τών άγίο>ν προφητών. Neque enim to-
voces Βαλάκ, unde eliam paulo posl, gravius erra- lerabilis est ha3C loquendi r a l i o : Ea guw α nobis
iuui incidit, dum ipsa urbs vocaiur Kephala, eique dicunlur per sanctos prophetas. Sed si una addita
rex Balach aiTingilur. lilterula legamus : Δίχα τών αγίων προφητών, sint
(18) Ύμόρ. Godexms. Ύμοόρ. Biblia Συμοβόρ. sauctis prophelh, clara crit et illustris senteutia
U 9) Έσχατων καθ" ήμας χρόνων. Lego έσχατον Theophilt, qui postquam Adramelecbi bistorianjuoa
καθ' ή μ ά ς ί ρ ό ν ο ν . Yilium emendat cl. Wolflus, sic ex sacris Scripiuris, sed ex lilleris externis peiilam
iegendo: Πάντων δ' έσχατων καθ ημάς χρόνων απο eommemoravii, eam recentem esse addit, si couipa*
1
μνημονεύονται γεγονότες βασιλείς Άσσυρίων. Qui retur cum scriptis prophelicis, atque inde conclu-
vero proximis α nobis (emporibus Assyriorum rege$ dit sumuiam esse antiquilatem sacnc Scriplurae»
iuerunt, omnes commemoranlur. Supralegendum ό cum

ίετταίος.
κα\ recens sit quidqtiid sine illius aucloritate p r u -
lertur.
1105 AD AUTOLTCUM L I B . Π. 1106
καλ οί μέν έκλιναν οίκείν πρδς ανατολάς, οί δέ έπι Α perunt in toto terrarum orbe; atque alii quidem ad
*ά μέρη τ ά της μεγάλης ηπείρου, καλ τά πρδς βό- orientem iocolendura declinarunt, alii ad paries
ρειον, ώστε διατείνειν μέχρι τών Βριττανών εν τοΤς majoris continentis et septentrionem, ita ut usque
Άρκτικοίς κλίμασιν. Έτεροι δέ γην Χαναναίαν, καλ ad Britannos pertenderent in Arcticas regioues:
Τουδαίαν, καλ Φοινίκη ν έπικληθείσαν, καλ τά μέρη alii Chananaeam regionem, q u « Judaea et Phoenicia
της Αίθιοπίας, καλ Αίγύπτου καί Λιβύης, και τήν κά cognorainata est, tum partes iElbiopiae, iEgypli ei
λουμένην διακεκαυμένην, καλ τά μέχρι δυσμών κλί Libyae, tnm etiara eam regionem quae torrida dici-
ματα παρατείνοντα · οί δέ λοιποί τά άπδ τής παρα tur, et quae ad occidentem pertinenl loca; reliqui
λίου, καλ τής Παμφυλίας, καλ τήν Άσίαν, καλ τήν veropartim eos tractus, qui a maritimis regionib-us
Ελλάδα, κα\ τήν Μακεδονίαν, καλ τδ λοιπδν τήν Ίτα- et Pamphylia porriguntar, taro Asiara, Graciam,
λίαν, κα\ τάς καλουμένας Γαλλίας, καί Σπανίας, κα\ Macedoniam, partim Ilaliam, GaUias, Hispanias,
Γερμανίας* ώστε ούτω τά νύν έμπεπλήσθαι τήν Gerraanias, tenuerunt, i l a ut nunc totus orbis ter-
συμπά σαν τών κατοικούντων αυτήν. Τριμερούς ούν rarum incolis repleatur. Gum igitur initio tripar-
•γεγενημένης τής κατοικήσεως τών ανθρώπων έπλ tita esset hominum habitatio in terra, ad orienteni,
τής γής καταρχάς, έν τε ανατολή, καλ μεσημβρία, ad meridiem el occidentem; postea caeterae etiam
*αλ δύσει, έπειτα (21) καλ τά λοιπά μέρη κατωκήθη ^ partes incoli coeperunl horoinibus redundantibus.
«ής γης» χυδαίων (22) τών ανθρώπων γενομένων. Haec cum ignorent scriptores, mundum sphsericura
Ταύτα δέ μή επισταμένοι οί συγγραφείς βούλονται dicere 3 7 3 non dubitant, et cubo similem pronun-
τδν κόσμον σφαιροειδή λέγειν, καλ ώσπερ κύβω συγ- tiare. Qul possint autem in his vera dicere, cum
κρίνειν αυτόν. Πώς δέ δύνανται ταΰτα αληθή φά- ignorenl creationem mundi ejusque babilationemf
σκειν, μή επισταμένοι τήν ποίησιν τοΰ κόσμου μήτε Paulalim crescentlbus, ut diximue, et mulliplicatig
τήν κατοίκησιν αύτοΰ; Πρδς μέρος αυξανομένων iu lerra hominibus, raaris quoque insulae ac caeterae
τών ανθρώπων, καλ πληθυνομένων έπλ τής γής, ώς regiones aimiliter babilari cceperunt.
προειρήκαμεν, ούτω κατωκήθησαν καλ αί νήσοι τής
•θαλάσσης καλ τά λοιπά κλίματα.
55. Τ ί ς ούν πρδς ταΰτα ίσχυσε τών καλουμένων 55. Frustra horum *ognUio quwratur apud extero*
σοφών, καλ ποιητών ή ιστοριογράφων τδ αληθές εί- tcriptores. — Quis igitur ex i i s , qui saplentes et
"πείν, πολύ μεταγενεστέρων αυτών γεγενημένων, καλ <poetae et historici dicuntur, verum i n bis rebue d i -
*ληθύν θεών είσαγαγόντων, οίτινες μετά τοσαΰτα cere potait, cum multo posteriores exstiterint, ae
Ιτη αύτολ έγεννήθησαν τών πόλεων, έσχατοι καλ τών g lurbam deorum induxerint qui tot annis post urbea
«βασιλέων καλ εθνών καλ πολέμων; Έχρήν γάρ αύ- geniti fuere, et regibus et gentibus el bellis junio-
·*ους μεμνήσθαι πάντων καλ τών πρδ κατακλυσμού ree sunt? Oportebat enim mentionem ab illis oua-
γεγονότων · περί τε κτίσεως κόσμου, καλ ποιήσεως nitini fieri, etiam eorum qua ante dihmum eraie-
Ανθρώπου, τά τε έξης συμβάντα ακριβώς έξειπετν runt; de mundi autem origine ac bominis forma-
τους παρ* Αιγυπτίοις προφήτας ή Χαλδαίους (25), tione, iisque rebus, qose poetea consecutae sunt, ac-
τους τε άλλους συγγραφείς, είπερ θείω καλ καθαρψ curale jEgyptioTum prophetse et Gbaldsei caterique
πνεύματι έλάλησαν, καλ τά δι' αυτών £ηθέντα αλη scriptores disserere debuerunt, ei quidem divino el
θή ανήγγειλαν · καλ ού μόνον τά προγενόμενα, ή ενε puro spiritu loquebantur ac vera nunliabant. Nec
στώτα, άλλά καλ τά επερχόμενα τψ κόσμψ έχρήν αυ praelerila solura aut prasentia, sed ea etiam,. quas
τούς προκαταγγείλαι. Διδ δείκνυται πάντας τούς λοι lnundo eventara erarH, prjenuniiala ab ciz oporte-
πούς πεπλανήσθαι · μόνους δέ Χριστιανούς τήν άλή bat. Ex quo patet caeteris omnibus errorem illu-
θειαν κεχωρηκέναι, οίτινες ύπδ Πνεύματος αγίου δι- sisse, Ghristianoe autem veritatem solos appreben-
"δασκόμεθα, τού λαλήσαντος έν τοίς άγίοις προφήταις disse; quippe cum a Spiritu sancto doceamur, qui
«καλ τά πάντα προκαταγγελοντος. loculus est in sanctis prophelis ac omnia praenun-
D liavit.
54. Καλ τδ λοιπδν έστω σοι φιλοφρόνως ερευνών τά 51. Prophetce Dei cultum et vitce sanctioris nor-
του Θεού, λέγω δέ τά διά τών προφητών £ηθέντα, δπως, mam docuerunt. — Ca3lerum auctor tibi sum, ree
συγκρίνας τά τε ύπδ ημών (24) λεγόμενα καλ τά ύπδ divinas, id est, ea quai a prophelis dicta sunt, suniniq
•«ών λοιπών, δυνήσει εύρείν τδ αληθές. Τά μέν ουν studio scruleris, ut contentione facla et eorum
ονόματα τών καλουμένων θεών, δτι παρ* αύτοίς ονό quae a nobis et eorum quae a ca?teris dicuntur, ve-
ματα ανθρώπων ευρίσκεται, καθώς έν τοίς επάνω riiDi invenire possis. Eoruni igitur quos vocant
Αδηλώσαμεν, έξ αυτών τών ίστοριών, ών συνέγρα- deorum nomina, hominum, qui apud eos fuerunt.
(21) Έπειτα. Cod. ms. μετέπειτα. doclissimus in hanc sententiam bsec Glcmenlis
(22) Χυδαίων. Ita scripsit Gl. Wol6u8 pro eo quod verba ex Slrom. i , pag. 225 : Προέστησαν δέ τής
tegebatar in omuibus editis χυδέων. φιλοσοφίας Αίγυπτίο^ν τε οί προφήται καλ Άσσυρίων
(25) Προφήτας ή ΧαΛδαίους. Cum Glauserus sic οί Χαλδαίοι. Vide Talianuin pag. 245
reddidisset, Asgypiiorum aut Chaldccorum vates, (24) Ύπό ήμων. lla ex codice Bodl. cmendavit
pf obavil Ducaeus Chald*os nomen esse quod sua WolGus. Edili ύπδ υμών.
«poete arteai diviaandi designat. Profcrt vir loagc
1107 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENH 1108
nomina inveniri, ut supra demonslravimus, ex ipsis , ψαν, άπεδείξαμεν (25). Αί δε είχόνες αυτών τδ καθ*
bistoriis, quas scripsere, ostenderunt. Hactenus ήμέραν έως τοΰ δεΰρο έκτυποΰνται, είδωλα, έργα
autcm eorum imagines quotidie eflinguntur, mera χειρών ανθρώπων. Κα\. τούτος μεν λατρεύει τδ
simulacra, opera manuum hominum. Atque iis qui- πλήθος τών ματαίων ανθρώπων· τδν δε ποιητήν χαλ
dem cultum adhibet hominum ineptorum mulii- δημιουργδν τών δλων χα\ τροφέα πάσης πνοής
tudo. Greatorem autem et opificem universorum et άθετοΰσι, πειθόμενοι δόγμασι ματαίοις διά πλάνης
altorem omnis spiritus flocci faciunt creduli vanis πατροπαράδοτου γνώμης ασύνετου. Ό μέντοι γε
sententiis, et accepto a patribus stulla? opinionis Θεδς χα\ πατήρ χα\ χτίστης τών δλων ούχ έγχατέ-
errore decepli. Deus autem et pater et conditor λίπε τήν ανθρωπότητα, άλλά έδωκεν νόμον, χα\ ίπεμψε
universorum, non deseruit huraanura genus, sed προφήτας αγίους πρδς τδ καταγγειλαι καί δεΐξαι (26)
legem dedit, ac sanctos prophetas misit, qui nun- τδ γένος τών ανθρώπων, είς τδ Ινα έκαστον ηρών
tiarent geperi bumano et praciperent, ut quisque άνανήψαι κα\ έπιγνώναι, δτι εΤς έστι Θεός · ο! καλ
nostrum expergefactus unum esse Deum agnosce- έδίδαξαν άπέχεσθαι άπδ τής αθεμίτου είδωλολατρείας,
ret. Ab iisdem edocti sumus ut ab infando simula- κα\ μοιχείας, καί φόνου, πορνείας, κλοπής, φιλαρ
crorum cultu, ab aduiterio, cxde, stupro, furto, γυρίας, δρκου ψεύδους (27), οργής, κα\ πάσης άσελ-
avaritia, perjurio, iracundia, lascivia omni et im- γείας, κα\ ακαθαρσίας · καί πάντα δσα άν μή βούλε
purilate abstineamus, et quse sibi quisque fieri no- ται άνθρωπος έαυτψ γίνεσθαι, Ινα μηδέ άλλω ποι||
lit, ea alteri ne faciat; sicque justiliae cultor a3terna κα\ ούτο>ς ό δικαιοπραγών έκφύγη τάς αΙωνίους
eupplicia effugiat, et vitam seternam a Deo couse- κολάσεις, κα\ καταξιωθή τής αίωνίου ζωής παρά
quatur. τοΰ Θεοΰ.
> 55. Prceceplorum specimina ex libris propheticis.— 55. Ό μέν οδν θείος νόμος ού μόνον κωλύει τδ
Tetat igitur lex divina, non solura simulacra, sed είδώλοις προσκυνείν, άλλά κα\ τοίς στοιχείοις, ήλίω,
etiam elementa, solem et lunara, ac caeteras stellas σελήνη ή τοίς λοιποίς άστροις· άλλ' ούτε τω ούρανψ,
adorari, aut coelo aut terrse, aut inari aut fontibus, ούτε γήί ούτε θαλασσή, ή πηγαις, ή ποταμοίς θρη-
aul fluminibus cultum adhiberi; sed is qui vere σκεύειν, άλλ* ή μόνψ τψ δντως θ ε ψ , κα\ ποιητή τών
Deus est ac universorum374condilor, solus sancto δλων χρή λατρεύειν (28) έν δσιότητι καρδίας καλ
pectore et sincero animo colendus. Quamobrem είλικρινεί γνώμη. Διό φησιν ό άγιος νόμος · Ού μοι-
iancta lex a i t : Non machaberis, non occides, nonχεύσεις * ού φονεύσεις · ού χΛέψεις · ού ψευδό*
furaberis, non falsum lestimonium dices, non con- μαρτυρήσεις · ούκ επιθυμήσεις τήν γυναίκα τον
eupUces uxorem proximi lui **. Similiter et pro-πλησίον σου. Όμοίως κα\ οί προφήται. ϊολομών
phelae. Salomon ne oculorum quidem nutu peccan- μέν ούν κα\ τδ διά νεύματος μή άμαρτάνειν διδά
dum esse IIOS docet bis verbis : Oculi tui recta vi- σκει ημάς, λέγων · 01 οφθαλμοί σου όρθά βλεπί"
deant; patpebrce tuce annuant justa Moyses τωσαν
qui · τά δέ βλέφαρα σου νευέτω δίκαια. Καλ
et ipsepropbeta exslitit, de singulari Dei imperio sic Μωύσής δέ κα\ αύτδς προφήτης περ\ μοναρχίας θεοΰ
loquitur : Hic Deus vesler qui firmal coelum et con- λέγει · Ούτος, ό θεός υμών (29) ό στερεών τόν ού
dit terram : cujus manus ostenderunt universam ρανόν,
mi- καϊ κτίζων τήν γήν, ού αϊ χείρες κατέδει
liliam caeli: nec ea vobis monstravit ut post ea abire- ξαν πάσαν τήν στρατών τού ουρανού, καϊ ού Λαρ-
tis. Ipse etiam Isaias a i t : Sie dicit Dominus Deus,έδειξεν ύμίν αυτά τού οπίσω αυτών πορεύεσθαι.
quifirmavitccelum et fundavit terram et quce in Ησαΐας ea f δέ κα\ αυτός φησιν · Ούτως λέγει Κύριος ό
et dal spiralionem populo qui super eam, et spiri- θεός, ό στερεώσας (50) τόν ούρανόν, καϊ θεμε-
tum ealcantibu$ eam : hi$ Dominus Deus vesler λιώσας τήν γήν, καϊ τά έν αυτή, καϊ δώούς
£$t Et rursus per eumdem : Ego inqult, feci ter- πνοήν τφ λαφ τφ ύπ* αυτής, καϊ πνεύμα τοις
$
ram et hominem tuper eam. Ego manu mea firmavi πατούσιν αυτήν · ούτος Κύριος ό θεός υμών. Κα\
cadum Et in alio capite : Hic est Deus vester qui πάλιν δι' αύτοΰ · Έγώ, φησΙν, έποίησα γήν καϊ άτ
construxit extrema terroe; non esuriet, nec fatigabi- ι θρωπον έπ' αύτη. Έγώ τή χειρί μου έστερέωσ*
tur : nec est invesiigatio ejus prudentice Similiterτόν ούρανόν. Καί έν έτέρψ κεφαλαίω· Ούτος ό
Jeremias ait : Qui fecit terram in fortitudine tua: θεός υμών ό κατασκευάσας τά άκρα τής γής' °ν
qui erexit orbem in sapientia tua, et in prudenlia πεινάσει, ουδέ κοπιάσει, ούδ' έστιν έξενρησις
$ua extendit coelum el multitudinem aquce in ccelo; τής φρονήσεως αυτού. Όμοίως καί Ιερεμίας, tai
Μ 1 1
Exod. χχ, U . Prov. ιν, 25. " Isa. XLII, 15. »» Isa. XLV, 12. » Isa. XL, 28.
(25) Άπεδείξαμεν. Vix dici potest qiiam incom- quod aut expungendom videtur. aut leg. άλλά μδνω.
mode verbum illud repetatur, cui aliud simile (29) Ούτος ό θεός υμών. Videlur Tbeophibw
aulo anie occurril, nempe έδηλώσαμεν. At legendo sensum magis quam verba Moysis referre. Ac crea-
Sπέδειξαν restituitur sententia. lio qiiidem plurimis in locis docelur. Asirorura cnl-
(26) Αεϊξαι. Legendum διδάξαι. lus probibelur Deuler. iv, 19 et x v n , 3, quae loca
(27) Όρκον ψεύδονς. AILse editiones δρκου, ψεύ- a Fello, I>uca30 et Wolfio indicala.
δους. lnfra n. 57, περ\ άδικου δρκου. (50) Στερεώσας. Bibl. ποιήσας τδν ούρανδν κ*1
(28) Χρή λατρεύειν. Displicel verbum illud χρή, στερεώσας τήν γήν. Mox leg. έπ* αυτής.
1109 AD A U T O L Y C U M L I B . U. M0
φ η σ ι ν Ό χοιήσας τήν γη*· ixl ~τ$ Ισχύΐ αντον, Α et eduxit nubet ab extremo terrw; fulguta in plu~
άνορθώσας τήν οίκουμένην έν τή σοφία αυτού, viatn fecit, et eduxit ventos de thesauris suit . Y i - u
χαϊέντή φρονήσει (31). αύτου έξέτεινεν τόν ού dere est quam amica inter ee et consona psopbetsa
ρανόν, χαί χΛήθος ύδατος έν ούρανφ, χαϊ ανή omnes locuti sint, mno et eodem spiritu de singu-
γαγε νεφέΧας έξ έσχατου τής γής · άστραπάς είς lari Dei imperio, mundi origine, et hominis crea-
ύετόν έποίησε, χαϊ έξήγαγεν ανέμους (32) έχ θη tione pronuntiantes. Quin etiam intimis sensibus
σαυρών αυτού. Όρ$ν έστι πώς φίλα καί σύμφωνα angebantur, cum impium hominum genus lugereut 9
έλάλησαν πάντες οί προφήται, ένλ χαί τψ αύτψ ac eos qui videbantur esse sapientes, propter eo-
πνεύματι έχφωνήσαντες περί τε μοναρχίας Θεού καί rum errorem et cor induralum ignoininia notave-
τής τού κόσμου γενέσεως, καί τής άνθρωπου ποιή runt. Jeremias quidam eic loquitur : Infatuatus est
σεως. Ού μήν άλλά χα\ ώδιναν, πενθούντες τδ άθεον omnis kotno α tcienlia sua, pudore tu/fusu$ ett om-
γένος τών ανθρώπων · χα\ τούς δοκοΰντας είναι σο nis opifex ob sculptilia tua; frustra argentarius fo»
φούς, διά τήν έν αύτβίς πλάνην χα\ πώρωσιν (33) ber argentum fabricatur; non est tpirilus in eis; in
τής καρδίας, τιατήσχυναν. Ό μέν Ιερεμίας έφη · die visilalionit su<e intetibunt ldem d i c i | David :
Έμωράνθη χάς άνθρωπος άχό γνώσεως αυτού · Corrupti sunt el abominabiles facti tunt in studiii
Β
χβχγίσχυνθη Λάς χρνσοχόος άχό τών γλυπτών $uis; ηοη est qui [aciat bonum, ηοη e$t usgue ad
αυτού · είς μάτην άργυροχόχος άργυροχοχεϊ (3-1)· unum; omnes declinaverunt, simul inutiles facti
ούχ έστι πνεύμα έν έαυτοΐς, έν ήμερα επισκοπής snnl Similiter Habacuc : Quid prodett f\omini
αυτών άποΛούνται. Τδ αύτδ κα\ δ Δα6\δ (35) λέγει· tculptile quia sculpsit illud? Formavit illud imagi-
Εφθάρησαν καϊ έβδεΧύχθησαν έν έπιτηδεύμασιν nem falsam; vce qui dicit lapidi, Expergiteere, et
αυτών · ούκ έστι ποιών χρηστότητα, ούκ έστιν signo, Etevare Similiter locuti caeteri Yerilalis
έως ενός · πάντες έξέκλιναν, άμα ήχρειώθησαν. propbetae. Et quid mullitudinem propbetarum enu-
Όμοίως κα\ 'Αββακούκ · Τί ώφεΧεϊ γΧυπτόν άν ttierem, qui et multi fuerunt, et de rebus innumeris
θρωπον, δτι έγΧνψεν αυτό φαντασίαν ψευδή; amice inter se et consentanee dixerunl? Possuat
ΟύαΙ τφ Χέγοντι τφ Χίθφ- Εξεγερθεί, χαϊ τφ eiiiui qui volunt, si eorum dicta consulant, verita-
ξύΧφ' Ύψώθη*ι· Όμοίως εΐπον κα\ οί λοιποί τής teui accurate cognoscere, nec cogitationum aestu»
αληθείας προφήται. Κα\ τί μοι τδ πλήθος καταλέγειν et operosis nugis abripl. H i igitur quos pradixi-
τών προφητών πολλών δντων, κα\ μυρία φίλα και uius proplictse apud Hebraeos exstiterunt, illitterali
σύμφωνα είρηκδτων; Οί γάρ βουλόμενοι δύνανται, bomines et pastores et iroperiti.
Ιντυχδντες τοίς δι' αυτών είρημένοις, ακριβώς γνώναι τδ αληθές, κα\ μή παράγεσθαι(56)ύπδ διανοίας καί μα-
ταιοπονίας. Ούτοι ούν ούς προειρήκαμεν προφήται έγένοντο έν Έβραίοις, αγράμματοι κα\ ποιμένες κα\ ίδιώται.
3 6 . Σίβυλλα δέ έν "Ελλησι, καί έν τοίς λοιποίς C 3 7 5 5 6 · Sgbilla} prccCepta consentaneaproplielicit
έθνεσι γενομένη προφήτις, έν άρχή τής προφη oraculisSibylla autem, qiueapudGracos etcaHe-
τείας αυτής δνειδίζει τδ τών ανθρώπων γένος λέ ras gentes vaies eistitii, sic inilio propbetiae suae
γουσα· in humanum genus invebitur:
0
Ανθρωπο ι (37) θνητοί καϊ σάρκινοι, ού(έν έόντες, Homines mortqles et carneU qui nihil esti$,
Πώς ταχέως ύψούσθε, βίου τέΧοςούχ έσορώντες; Quomodo cito efferimini, vitmfineninon retpicienlet f
Ού τρέμετ\ ουδέ φοδεισθε θεόν, τόν έπίσκοπον Pion tremilis, nec timelit Deum inspectorem «e*
[υμών, [strum,
Ύψιστον, γνώστην, πανεπόπτην (38), άάρτυρα Altissimum, cognitorem, omnium tpeculalorem, (e-
[πάντων, [stem omnium,
Παντοτρόφον, κτίστην, δστις γΧυκύ πνεύμ' έν Nutritorem omnium, creatorem, qut dulcem spiriium
[άπασι [in omnibus
Κάτθετο, χ* ήγητήρα βροτών πάντων έποίησεν; PosuU^ et ducem mortalium omnium constUuit ?
Βϊς θεός, 'δς μόνος άρχει (39), υπερμεγέθης, άγέ- Unw Deus, qui tolus imperat, maanitudinem exc$~
[νητος, [dens, ingenitut,
M 1 4 t T
Jer. x 12.
f Jorem. x, 13 el L I 16, 17.
9 Psal. xi,v, 2. " nabac. n , 28.
(31) Έν τή φρονήσει. Deest pneposilio in Bibliis. D verbum defendit cl. Wolfias, et hunc sensura afferl:
Paalo ante posui άνορθώσας, ut babetur in Bibliis, Qui kgeril prophetarum scripta, is inielliget verum
pro edito άνορθώσαι. Leg. δς καί φησιν. et (eiidem scilicet opera intelligei) ea non ab ingeniis
(3»2) Έξήγαγεν άνεμους. In Bibliis εξήγαγε φώς. hominum et vana opera profecta esse. Non videtur
(33) Πώρωσιν. Ila cod. ms. el editiones Tigur. ct probabilis haec interpretajtio.
Ramb. Aliae πήρωσιν. Gl. Wolfius monet Tbeophi- (37) "Ανθρωποι. Primus bic versus citatur a Cle-
lum respicere ad Epbes. iv, 18, V i d . lib. ι. n. 7. naente Alex. Strom. m , pag. 4 5 2 . WOLFIUS.
(54) ΕΙς μάττ^ν άργνροκόπος άργυροκοπεΐ. Pro (58) Πανεπόπτην. Ita Gallaeus. Editi nostri παντ-
bis vocibos haberous in Bibliis δτι ψευδή έχώνευ- δπτην, excepta Umen edlt. Tigurina, qua3 babet
σεν; sed haec, u l observal c l . WolOus, dcsumpta ^ ν τ ε π δ π τ η ν , quod etiam in nis. Bodl. legitur.
ex ejusdem Jeremiae v i . (59) "Αρχει. Legitur apud Justinum et Lactau-
(35) Καϊ ό Ααβίδ. Gonjunctionem, qua3 deerat in tijum lib. i , cap. 6, εστίν, atque ila editiones Oxon.
edilis, suppcdilavit codex ms., ex quo eiiani de- et Hamb. Scd tan.cn conlendit erudilus Wolfius
fampla pi-aeposilio ante έπιτηδεύμασιν. relinendum esse άοχει, ac 0psopo3um cilal, φιο
(36) Παραγεσθαι. lta cod. ms. et ediliones Oxon. teste codices mss. Lactantii babent άρχή, librano-
-ttDainb. Aliae vitiose παραγενέσθαι. Hoc tanicu rum incuria, pro άρχει. Scd si codices iiiss. Laclan-
TlIEOPHILl EPISCOPl ANTIOCIlENl IIIS
Omuipoleiis* iHvUibilis, vident solus ipuomnia,Λ Παντοκράτωρ, αόρατος, ορών μόνοςαύτύς άχαντα,
Ipse autem non vidctur ab ulla carne morlali. Αυτός δ' ού βλέπεται θνητής ύπό σαρκός άζά-
Qucc enim caro poiett ccelestem et terum Τίς γαρ σαρξ (-40) δύναται
τόν έπονράνιον χαϊ
{άΧηβη
Oculh videre Deum immorlalem, qui calum habitat? ΌφθαΧμόΐσιν Ιδείν θεόν άμΰροτον, δς χόΛοτ
[οικεΐ;
Sed nt ex adverso quidem radiorum solis 'AXV ούδ* αχτίνων κατεναντίον ήεΧίοιο
S:are homines potsunl, mortales gcnili "Ανθρωποι στήναι δυνατοί (41), θνητοί τεγαώτες
Viri, qui inpccloribus vemv el carncs innt. "Ανδρες, έν όστήεσσι (42) φΧέδες χαϊ σάρκες
[έόντες.
Ilunc 8oium exsitlenlem colite dttcem mundi, Αυτόν τόν μόνον δντα σέβεσθ' ηγήτορα κόσιιου,
Qui solus tit sirculum et ex sccculo fuit, Ό ς μόνος εις αίώνα χαϊ έξ αίώνος έτέχθη (43),
Ex se genilus, ingenitus, omnia lenens semper, Αυτογενής, άγένητος, άπαντα χρατων δναπαν-
τός (44),
Omnibns hominibus judicium describens in luce IKL&I com*βροτόισιν ετών τό χριτήριον (45) έν <pat
[muni. ((46) χοινφ.
Mali consilii dignam habebilis mercedem, Τής κακοδουΧοσύνης δέ τόν άξιον έξετε μισθόν>
Quia Deum omittenlez verum et wlernum "Οτι, θεόν προΧιπόντες άΧηθινόν άέναόν τε
Celebrare, ipsique immotare sacras hecatombas, Αοξάζειν, αύτφ τε θύειν Ιεράς έκατόμδας,
i)(cmonibus sacrificaslis, tts qui in injerno. H Ααίμοσι τάς θυσίας έποιήσατε, τοισιν έν ξδη (47) K
15
Τνφφ καϊ μανίη δέ βαδίζετε, καϊ τρίδον όρθήν
Superbia et furore perciii incedilis, ei callem reclum
Deserentes abiisiis per spinas Ευθείαν προΧιπόντες, άπήΧθετε τήν δι' ακανθών.
Ac per fossas. Quid erratis? Mortales, desinite vani Καϊ σκοΧόπων τί πΧανάσθε ( 4 8 ) ; Βροτοϊ, παύ*
[σασθε μάταιοι
Errare in tenebris, et obtcura nocte nigraque; 'Ρεμδόμενοι σκοτίη καϊ άνεγγεϊ νυκτϊ μεΧαίνη'
iielinquite lenebras noclis, et lucem prehendite. Καϊ Χίπετε σκοτίην νυκτός, φωτός δέ Χάδεσθε.
Ecce luc omnibus conspicuus et erroris expers. Ούτος Ιδού πάντεσσι σαφής, άπΧάνητος υπάρχει*
Venite,nec tenebras sequimini et caliginem semper, "ΕΧΘετε, μή σκοτίην δέ διώκετε, καϊ γνόρον utel)
Solis dulce visu esse lumen egreqie splendet. ΉεΧίου γΧυκυδερκές Ιδού φάος έξοχα Χάμπει.
Γνώτε δέ κατθέμενοι (49) σοφίην Ιν στήΟεσιν
ilognoscite pouentes sapieniium in pectoribus veslris.
[ύμών'
Vnn$ Deus est, imbres, ventos, lerra: molus immit- Εΐς θεός έστι, βροχάς, άνεμους, σεισμούς έπι*
[tens, [πέμπων.
fulgura, fames, pestes et luctus trisles, Άστεροπάς, Χιμούς, Χοιμούς, χαϊ κήδεα Χυχρά,
El nhes et glacicm. El quid singula commemoro? Καϊ νιφετούς, κρύσταλλα. Τίοή (50) καθ' έν έξα-
[γορεύω;
•376 Ccelum gubernat, terram tenet, ipse exmtil. Ουρανού ηγείται, γαίνς κρατεί, αυτός ύπάρχειβΐ).
Et in cos qui geniti dicunlur, sic locula est: Κα\ τρδς τους γεντητους λεγόμενους 6φη ·
Si genilum omnino corrumpitur, non potest hominis C ΕΙ δέ γενητόν δΛως καϊ φθείρεται, ού δύνατ* άν*
[δρός
Εχ lumbis et matrice Deus formatus esse. Έκ μηρών, μήτρας τε θεός τετυπωμένος είναι.
Sed Deus $olus, xnus, excelsissimus, qui fecii 'ΑΧΧά θεός μόνος, εϊς, πανυπέρτατος, δς πεποίψ
\κετ
€oelum el solem et asira el lunam, Ούρανόν, ήέΧιόν τε, καϊ αστέρας, ήδέ σεΧηνψ*
Feriilem lerram et marinas ponti procellas, Καρποφόρον γαιάν τε^ καϊ ύδατος οϊδματα πόν
του,
Montes txcelsos, et perennes scaturigines (onlium;
Ούρεά θ* ύψήεντα (52), καϊ άένναα γεύματα πη*
[γών-
tii habent άρχή, nolim banc scriplurara in librario- (45) Ένών, τό κριτήριον. Legcndum videlur νί-
ruin incuriani rejicere, eique piu*ierrc verbum ά ρ ρ^)ν τδ κριτήριον
χει. Nam dc Deo non iacommode dici potest : "Ος (46) Έν φαΐ. Ita cod. ms. e l ediliones Oxon. el
μόνος άρχή, sotus e$t principium. Harob. Quanquara Wolfius exislimat retineri posse
(40) Τις γάρ σαρξ. l l i qualuor versus cilanUir a έν φάει, ut babent aliae ediliones; suspicaiur etiijn
€lemente Alcx. Proirept. p. 4 7 , et Sirom. 5 , pag. velercs in hac dipblbongo ει corripieuda idetu sibl
Ό01, el Euseb. Prwp. lib. x i u , ul eruditi viri Feilus licentiae sumpsisse ac in diphlbongis αι et οι.
c l Woifius mouucrunt. (47) Έν αδτι. Editiones Oxon. e l Hamb. έν
(41) Δυνατοί. Ua el versus Sibyllini et Clemcns !)άδου.
locis citalis ei cdiliones Oxon. el Hamb. Alise δύ (48) Τήν δι* ακανθών καϊ σκοΧόπων τί πΧα
νανται. νάσθε ; Sic emendavimus ope S. Clementis Alex.
(42) Εν όστήεσσι. Ila Wolfius, melius quam Protrepl. pag. 17, quod .vitiose in ediiis noslris
"oditio Oxoniensis έν όστέοις, aut ali;c ένδς τήεσσι. legebatur: Κα\ δι' ακανθών κα\ οτκολόπων έτΛανάσθε,
Sed lcgondum έν\ στήΟεισι, in pectoribxs, ιιοιι vero Μυχ apud cumdcm βροτέων.
I;I ossibtis. U9) Κατθέμενοι. Male in edKionibus Parisiensi-
(43) Ετέχθη. Legilur έτυχεν apud Lactantium bus amu 1 6 1 5 et 1 6 5 6 , καΟέμενοι. Sic eiiam apud
1oco jam cilalo. Legilur έτύχθη in versibus Sibvlli- Gallauim.
tiis ex conjcctura Turnebi. Sed observat Wolfius (50) ΚρύσταΧΧα. Τί δή. Ua recie noster, pra quo
liujus fonn;c έτύχθη a τυγχάνω Vix dari posseexem- ('lemens Prolrept. p. 5 0 , κρύσταλλα τε, τί. >VOL-
|>tiini. De Dco sanc noa belle dicilur, έτίχθη, sed FIUS.
id codem scnsu accipiendum, quo sequens αυτογε (51) Aur^c υπάρχει. Legendum esse άιδος άρχει,
νής. Hiuc cliani apud Juslimun Colwrt. niiin. 1 1 , imperat orco, merilo conlendit Euslatbius Swartius
Imnc vcrsum babemus ab oraculo quodam, ut crat in AnaleclU p. 3 1 . FD.
opinio, pronuiUiatum : αύτογένητυν άνακτα σεβαζδ- (52) Ύψηεντα. In Orac. Sibt/l. ύλήεντα ex con-
{ΐ,ενοι θίδν αυτόν. jeclura Opsopcei, qni erratum m nolis emendarit,
.'41) Αιαπαντός. Opsopoeus pro bis vocibus lc- ct vocem ύψήεντα agnotit non tnulto post occnr-
Ig«jt4diim vulai ά-ο:ητος.
illS AD AUtOLYCUM LlB. ΪΙ.
1
Των τ ένυδρων χάλιγεντςί άνήριϋμον πολύ πλή- Α Eliam aqualilium generat inrtumetabiiem multitu-
*m
[θος \dintm,
Ερπετά δέ γαίης (55) κινούμενα ψνχροτροφεϊς Et replilia, quas in (erra moventur et in HuniiJis io-
ΐτε (54), [cis, nutrit.
Varia eliam animalia, suaviler resonantia et balbu
Ποιλίλα τε κτηνών λιγνροθρόα, τρανλίζοντσ, [tientia,
Pulchta, alis dulce crepanlia, et aerem pennis iur-
Εονθά, λιγυρόφωνα (55), ταράσσοντ'άέραταρσοΐς' [bantia;
In sallibus autem monlium silvestre getius posuit fe-
Έν δέ νάχαις ορέων άγρίαν γένναν βέτο θηρών [rarum;
Timv τε κτήνη ύπέταξεν (56) πάντα βροτοίσιν iVo&ts jumenta subjecit omnia mortalibu$;
Πάντων δ' ήγητήρα κατέστησεν θεότενκτον, Ommumque ducem conslituit α $e condilum,
Άνδρϊ δ' ύπαϊ ταξεν (57), παμποΙκιΛα κ' ού κα Viroque subjecit admcdum varia et innumerabilia.
ταληπτά (58).
Τίς γάρ σάρζ δύναται θνητών γνώναι τάδ' άπαντα ;NamquiB mortalium caro hcec omnia cognoscel*
Άλλ'αντός μόνος οΐδεν ό ποιήσας
τάδ' άπ' άρ- \pote$tf
[χής , Sed ipse solus novit qui fecit hccc ab iniiio,
• A ^ c , ^ n ? , αΙώνιος αΙθέρα (59) νάίων
? c , jnkabilans,
J n c o r r u p i u $ t c r e a i o r > a l e r n u y l V l h e r a
Τοις άγαθοις αγαθόν προτέρων ^ολν^πΜσνα ^ ^ B o n h
ΤοΤς δέ κακοΐς, άδίκοις τε, χόλον καϊ θνμόν έγεί- In malos autem et injustos iram el furorem exch*
[ρων,
Καϊ πόλεμον, καϊ λοιμόν, ή άλγεα (60) δακρυό- Et bellum et pestem et dolores lacrxjmoioi.
[εντα
Άνθρωποι, τί μάτην υψούμενοι έκριζούσθε (61); Ilomines qtiid fruslra erecti radicitus perilis ?
ΑΙσχυνθήτε γαλάς καϊ κνωδαλα θειοποιούντες· Ptideat vos (elts et animalia in&ecta in deos re»
[ferre; β
Ού μανίη καϊ λύσσα φρενών, καϊ έτώσιαβάρη (62), Nonne id furor e&t el rabies animorum et stulta
[onera f
ΕΙ λοπάδας (65) κλέπτονσι θεοί, συλούσι δέ χύ
τρας ; Lances furantur dii, ollasque diripiunt!
Άντϊ δέ χρνσήεντα πόλον κατά πίονα ναίειν (64) Εί cum auratum coelum et pingue colere deberent,
Σητόδρωτα δέδορκε, πνκναϊς δ' άράχναις δεδία- Vermibus exesa respiciunt, et araneis praitexta!
[σται (65).
Προσκννέοντες δφεις, κύνας, αίλουρους, ανόητοι, Adoratis serpenles, canes, feles, insani,
Καϊ πετεεινά σέδεσθε, καϊ ερπετά θηρία ταίης, Volucres quoque colilis et repiiUa ammalia terre,
Καϊ λίθινα ξόανα, καϊ αγάλματα χειροποίητα, Et lapideas statuas, el simulacra manu facla,
f
Κ έν χαρόδοις λίθων συγχωματα (66). Ταύτα σέ- £t tn^tiis/amdu^w acVriioV. Uasc adoratU
[δεσθε, Q
"Αλλα τε χολλά μάταια, ά δή κ* αίσχρόν άγο- Et vana a/ia tnulta, quw vel appellare lurpe ett.
[ρεύειν.
Καί γε θεοϊ (67) μερόπων δολοήτορές είσιν άδού- Sunt enim hi dii hominutn deceptores ttultorum :
[λων, 3 7 7 Horum ex ore [unditur letliale venenum.
Τών δή χ* έκ στόματος χεΤται (68) θανατηφόρος
[Ιός. Cujus auletn viia €$t et incorruptum ac tempUernum
9
Ούδ έστι (69) ζωή τε, καϊ άφθιτον άέναον φώς^ [lumen*
(55) Γαίης. Tumebus legendum putat έκ γαίης. Uex m». έστήσια φάρη. Turnebus probat έτώσια
Auralas έν γαίη. Editio Hamb. έν γαίης. βάρη, sed alias proponit conjeciuras, nenipe ετήσια"
(54) Φνχροτ'ροφεϊς τε. Edil. Hamb. et Oxon. ψυ- φάρη vel ύβρις τ ' αφόρητος. Auralus legil κ* αΓσθη*
χροτροφεί τε. σις άφαυρή.
(55) Κιγυρόφωνα. Cod. ms. λιγυροτρόφωνα. Edit. (63) ΕΙ λοπάδας. Ita Wolfius post Turnebum el
Tigur. λιγυροπτερόφωνα. Gallaeus λιγυπτερόφωνα Auratuni. Edili noslri είλοπόδας, boves, in quo illud
quod melius videtur. eliam occurrebat vitii, quod scribendum fuisse*
(56) Ύπέταξεν. liaDucaeus et Wolfius. Alise edi- είλιπόδας. Lances cum ollis et cum diis felibus
tiones υπέταξαν. ] ι quadrant.
(57) Ύπαϊ τάξεν. Ua Wolfius pro ύπαίταξεν (64) Κατά πίονα ναίειν. Ua editiones Oxoiv.
quod est in edit. Oxon. Alise ediliones ύπέταξεν. et Hamb. "Alia κα\ πίονα γαϊαν : Auratus lcgendum
(58) Ού καταληπτά. Ita Wolfius pro eo quod hir- putat άντ\ δέ χρυσέοω πόλου κατά πίονα νηόν.
bent alia: editiones εύ καταληπτά, caplu facilia. (65) Αεδίασται. Oxon. el Parisienses ann. 4618
£mendalionem suam confirraat vir erudrtus ex verstt et 1656, δεδίαστα. Turnebus legit δέδαισται, quod
teqtienti : Τίς γάρ σαρξ δύναται. melins videiur.
(59) ΑΙθέρα. Mallei Wolfius αίΟέρι: sic enim so- (66) Σνγχώματα. Cod. ms. συγχώσματα. Obser»-
let Homerus. Legitur αιθέρα in omnibus cditioni- >rat emditus Wolfius post Opsopoeum et Fetium^
\n% et apud Lactanlium lib. De ira Dei cap. 22, lapidum arervos Mercurio sacros bic designari*
ebi bic versus occut rit cum duobus sequentibus. quos Graeci έρμακας vocant.
(60) Ή άλγεα. Ita cod. Bodl. el editio Tigurina. (67) Καί γε θεοί. Ita Ducaens pro κα\ γάρ, quod
Habent aiiie δ' άλγεα. Gailxus ίδ' άλγεα. Satis simi- legilur in editionibus Paris. Tigur et in cod. in&.
lis esi bic versus ei quem Justinus lib. De monarch. llabenl Oxomensis et Uamburgensis, tit in Orac-.
Η alii allribuunt Orpheo : Καί πόλε μον κρυόεντα Sibyll. ex conjeclura Turnebi : Είσ\ θεοί μερόπων
καλ 5λγεα δακρυόεντα. δολοήτορες άβουλων.
(64) Έκριζούσθε. Gallaeue έκροίζεσθε. (68) Χεϊται. Ita Wolflns et Oracuta Sibyllina,me«-
(62) Έτώσια βάρη. Ita edilio Οχοιι. el in mar- lius mullo quam alia3 editione» κείται.
1
gme Tigurina, q u « in lextu babet, ilidem ut co- (69) Ούδ' έστι. Legenduin v4d€tiir ου δ έσ*ι
4ll5 THEOPHIL! EPISCOPI ANTIOCHENl 1116
Κ Καϊ μέλιτος
Qmiqu* dulci mtlie dnlciorm hominibnt latitiam γλυκερού (70) γλυκερώτερον άνδράσι
Fundit, huic soli oportet cervicetn flectere, 'Εκπροχέη (71)· τφ δή μόνφ αυχένα κάμπτε, _
Et viam in piis so'culis inclinare. Καϊ τρίδον αΐώνεσσιν έτ εύσεδέεσσ* άνακλινόΐ.
Hasc omnia relinquenle*, juslilice plenum poculum^ Ταύτα λιπόντες άπαντα, δίκης μεστόν τε κύπελ-
[λον,
Purum, [orle, pressum, non temperatum Ζωρότερον, στιδαρόν , βεβαρημένον , ευ μάΧ
[έκρητον
TraxisiU imprudentia et amenti tpirilu omnes, ΕΙλκύσατ* άφροσύνησι μεμηνότι (72) πνεύματι
[πάντες,
Nec vulti$ evigilare et ad prudentem mentcm con- Καϊ ού θέλετ' έκνήψαι, καϊ σώφρονα χρός roov
[έλθεϊν 9
Et eognoscere Dcum regem, omnia intpicienlem.Καϊ γνώναι βασιλέα θεόν, τόν χάντ έφορώντα. \ %
Quaproplei ardentis ignis fulgor venit ad vos; Τούνεκεν αίθομένοιο πυρός σέλας έρχετ' έφ' ύμάς 9
Flammti comburemini in saculum quotidk, Ααμχάσι καυθήσεσθε δι' αΙώνος, τό χανήμαο,
Pudore su/fusi ob falsa el inutilia simulacra. Ψεύδεσιν αίσχυνθέντες έχ* είδώλοισιν αχρ·}-
[στοις.
Qui autem Deum colunt verum et ceternum, 01 δέ θεόν τιμώντες (75) άληθινδν, άέναόν τε,
Vilam hcereditate accipient in aternnm tempus,Ζωήν κληρονομήσουσ* α1ώνος[τύν.]χρόνον αυτοί
Jnhabitantes paradisi timui amamum hortnm, ΟΙκούντες παραδείσου όμως έριθηλέα κήπον,
Edenlet dulcein panem α stellato coelo : Β
Ααινύμενοι γλυκύν άρτον asC ουρανού άστερόεν-
[τος.
Hxc igitur vera et utilia eljueta et aroica omnibug Ό τ ι μέν ουν ταύτα Αληθή, καΐ ωφέλιμα, χαλ δί
hoiuinibus esse perspicuum est. καια, κα\ προσφιλή πάσιν άνθρώποις τυγχάνει, δ η -
λδν έστιν.
37. Ipse ροβίω de pamis sceleri infligendis locuti. 37. Κα\ δτι οί κακώς δράσαντες άναγκαίως έχουσιν
— Quod autem qui male fecerint, necesse habenl κατ' άξίαν τών πράξεων κολασθήναι, ήδη δέ κα\ τών
pro ineritis aclionum puniri, id jam et poetarum ποιητών τίνες ώς περ\, λόγια (74) έαυτοΖς έξείπόντα,
nonnulli futurum veluli quodam oraculo pronun- καί είς μαρτύριον τοις τά άδικα πράσσουσιν, λέγβ*-,
tiarunt, lum in seipsos, tum in eos, qui inique fa- τες δτι μέλλουσι κολάζεσθαι. Αίσχύλος έφη·
ciutit, testimonium dicentes. jEschylus dixit:
Qui namque fecit, debitum illi etiam pati. Αράσαντι γάρ τοι καϊ χαθειν οφείλεται.
Ipse eliam Pindarus a i t : Πίνδαρος δέ κα\ αύτδς έφη·
Namque facientem aliquid aquum est et pali. Έπεϊ βέζοντά τι καϊ παθείν έοικεν·
SiwilUcr et Euripides : Ωσαύτως κα\ Ευριπίδης·
Patere haud iniquus : feceras enim lubens. C Πάσχων άνάσχου (75), δρών γάρ έχαιρες*
Lex est in hostem ut satvias, $i cepcrit. Νόμος (76) τόν έχθρόν δρςίν, δπου λάβης, κακώς.
Et rursus idem : Κα\ πάλιν δ αυτός ·
Hosti nocere forlis arbiiror viru Έχθρόν κακώς δρφν ανδρός ηγούμαι μέρος*
Όμοίως καί Αρχίλοχος·
Similiter et Archilochus : m
Ev δέ έπίσταμαι μέγα, τόν κακώς
Unum etse novi maximum, si quid mali
Τϊ δρώντα δεινοΊς (Π} άνταμεί6εσθαι
Β κακοις.
Inflixerit quis, gnaviler rependere.
Κα\ δτι ό θεδς τά πάντα έφορά, κα\ ουδέν αύτδν λαν
Quod aalem Deus omnia videt, nec eum quidquam
θάνει, μακρόθυμος δέ ών ανέχεται (78) έως οδ μέλ
latet, sed cum patiens sit, exspectat dum judicct,
λει κρίνειν, καί περι τούτου Διονύσιος είρηκεν
ea quoque de re Dionysius d i x i t : Ό της δίκης οφθαλμός, ώς δι' ήσυχου
Justilice oculus, etii videtur leniter Αεύσσων προσώπφ (79), χανός όμόσαι εΐ βλέ-
Spectare, semper protpicit tamen omnia. [πει.
Futurum autem Dei judicium, ac improbos mala ex Κα\ δτι μέλλει ή τού θεού κρίσις γίνεσθαι, 'καΐ τ ά
(70) Γλυκερού. Hanc vocera, qiwe deerat in editio Tigurina ώσπερί, quod positura corrupte pro
lis nostris, Fellus et Wolfius ex Orac. Sibyll. de- ώσπερεί, ut idem vir eruditus observat.
sumpserunl. D (75) Πάσχων άνάσχου. Ita Fell.et Wolf. et Bar-
(71) "Εκχροχέη. Hunc versum et sequentem sic nes. in Incerl. Tragad. Euripid., p. 515. Editi no-
fibenler emendaverim : Έκπροχέει, τούτω δέ μόνω stri άνάσχου πάσχων. Libenler sic legerera:
τόν γ ' αυχένα κ ά μ π τ ε , και τρίοον αίώνεσσιν έν εύ- Πάσχων άνάσχου- δρών γάρ έχαρες' νόμος
σεβέεσσ' άνακλίνοις. Gallaeus : Έκπροχέει, τ φ δεί Τόν έχθρόν έστι δρφν, δπου λάδης, κακώς.
αόνψ αυχένα κάμ7.·τειν. Fellus : Έκπροχέει · δεί τ φ (76) Νόμος. Ex Euripide mutuatus est eruditus
δέ μί5νω τούς αυχένα κάμπτειν. Mallet Wollius τόν Wolfius qua3 ad hunc versum el sequeniem emen-
γ» αυχένα, lidem habent in versu^sequenli άνακλί- danduni valebanl. Erat enira in editis nostris νόμον
νειν. e4 δπου λάβη,βΐ mox εχθρού.
(72) Εύ μάλα άκρητον.... άφροσύνησι μεμηνό- (77) Τόν κακώς τί... δεινοϊς. Ua editio Hamburg.
ri. Ila Orac. Sibyll. et Oxon. et Hamb. Aliae editio- et Oxon. Aliae τδν κακώς δρώντα δεινώς.
nes έν ράλα κρατούντες... αφροσύνη μεμανηότι. (78) "Ανέχεται, lla editt. Oxon. et Hamb. Aliae
(75) 01 δέ θεόν τιμώντες, elc. H i tres versus ita άνεχεσθαι.
emeudati sunt a Fello et Wolflo, ut apud Gallaeum (79) Προσώπφ. Legendura προσώπου docei c l .
leguntur et Lactanlium lib. u , cap. 12, nisi quod Wolfius. Rcliqua, quaj sunt corruplissima, sic emen-
Lactantius habet παράδεισον in tertio versu. Editi dat citatus a c l . Wolfio Tbeod. Ganterus lib. i , c.
noslri pro τδν αίώνος habebanl αίώνα, nec vocem 4 Var. Lect., t. III; Lampadit criticce, p. 716, πάνθ*
6μως agnoscebant in terlio versu. όμως άελ βλέπει.
<74) *Ος χερϊ λόγοι. Wolfius ώσπερε\ λόγια. Edi*
«17 A D A U T O L Y C U M L I B . II. i«8
κακά (80) τους πονηρούς αίφνιδίως καταλαμβάνει ν, Α improviso deprebensura, jEscbylus aiguiflcavil B U
κα\ τούτο ΑΙσχύλος έσήμανε, λ έ γ ω ν verbis :
Τό τοι κακόν (81) ποδώκες έρχεται βροτοΊς, 378 R a u d l a r d a
grestu hominibus ingruent mala,
Κεΐτ^ άμπΧάχήμα τφ περωντι τήν θεμιν. Tneminque trisiis poena deserentibus.
Όρφς δίχην άναυδον, ούχ όρωμένην, Jntisam et absque voce jmlitiam videt.
Εύδοντι, χαϊ στείχοντι, χαϊ καθημένφ Atsive dormis, sive εα$, seu sederis,
'Εζής όπάζει δοχμίον, άΧΧοθ' ύστερον Obliqua sequitur proxime, interdum eminu$:
Ούχ έγκαΧύπτει νύξ κακώς είργασβένον. Nullumque prorsut nox ne(as celauril.
*Οτι δ' άν ποιής δεινδν, νόμιζε όραν τινά. Si prave agas quid, esse qut cernat, puta.
Τί δ* ούχ\ κα\ ό Σιμωνίδης· Au non etiam Simonides:
Ούχ έστιν (82) άνεπιδόκητον άνθρώποις, Haud uila prater spem accidunt homini mala 9
'ΟΧΙγφ δέ χρόνφ πάντα μεταφρίπτει θεός. Hor&que momento omnia evertit Deus.
Πάλιν Ευριπίδης * Rursus Euripides:
Ούδέποτ' εύτυχίην (85) Homini$ mali res prosperai
Nunquam, atque opum superbiam
Κακού άνδρδς, ύπέρχρονα δ' δΧδον
Slabxlet oportet credere.
Βέβαιον είκάσαι χρεών,
Sed nee malorum filios.
Ουδέ αδίκων γενεάν (84).
Parente nam lempus carens
Ό γάρ ούδενός έκφύς χρόνος Demonttrat hominum crimina.
R
Αείκνυσιν ανθρώπων καχότητας (85).

Rursus Euripides: ^
Έ τ ι δ Ευριπίδης·
Ού γάρ άσύνετον Non enim Deus
Τδ θείον, άΧΧ έχει συνιέναι PrvdenticB expers, ted valet pernoseere
Κακώς παγέντας (86) Ορκους χαϊ συνηναγκα- Qui prava jurant, quique sponte non $ua.
[σμένους.
Et Sophocles:
Καλ δ Σοφοκλής ·
Μαία si dedisli: oportet et pati mala.
ΕΙ δεινά ί>έξας (87), δεινά καϊ παθείν σε δεΤ.
Cum ergo de iniquo jurejurando et alio quovis peo*
Τϊτοι όνν περ\ αδίκου δρκου, ή κα\ περ\ άλλου τινδς
cato inquisiturum Deuin, iidem quoque pene pra>
πταίσματος, δτι μέλλει δ θεδς έξετάζειν, κα\ αύτο\
dixerunl, tum etiam de mundi conflagraiione, vo-
σχεδδν προειρήκασιν · ή καί περ\ (έκπυρώσεως κό
lentes nolentes consenlanea prophetis dixerunt,
σμου, θέλοντες κα\ μή θέλοντες, ακόλουθα έξεΤπον
quamvis roulto juniores natu fuerint, atque ex lege
τοις προφήταις, καίπερ πολύ μεταγενέστεροι γενό
et propheiis hsec suffurati sint.
μενοι, κα\ κλέψαντες (88) ταύτα έκ νόμου κα\ τών
προφητών.
58. Poet& de pluribus aliis cum prophetis contcn-
58. Καλ τί γάρ ή τε έσχατοι (89), ή και πρώτοι C
tiunt. — Sed quid refert ulrum posteriores an prfo-
έγένοντο; Πλήν δτι γούν καί αύτο\ ακόλουθα τοις
res fuerini? Certe consenlanea prophelis ipsi quo-
προφήταις εΐπον. Περι μέν ούν έκπυρώσεως Μαλα-
que dixerunt. De mundi conflagraiione Malachias
χίας ό προφήτης προείρηκεν · Ίδού ήμερα έρχεται
propheta sic pradixit : Ecce dies Domini venit ut
Κυρίου ώς κΧίδανος καιόμενος, καϊ ανάψει πάν
clibanus ardens, el incendet omnes impios • · . Et
τας τούς άσεδείς. Κα\ Ησαΐας· "Ηξει γάρ όργή
Isaias : Veniel enim ira Dei Ul grando ruens impetu,
θεού ώς χάΧαζα συγκαταφερομένη βίφ, καϊ ώς 30
et ut aqua trahens in convalle . Sibylla igitur et
ύδωρ σύρον έν φαράγγι. Τοίνυν Σίβυλλα, κα\ οί
reliqui prophelae, sed el poel» et philosopbi et de
λοιποί προφήται, άλλά μήν κα\ οί ποιηταί, και φιλό-
M 1 0
Malacb. ιν, 1. Isai. xxx, 28, 50.
(80) Τά κακά. Sic emendavil c l . Wolilus quod (86) Κακώς παγέντας. Sic legobatur hic versus
corrupte lcgcbaliir τά κατά. in editis nostris : Τούς κακώς πραγέντας καί συνη-
(81) Τό τοι κακόν. Hi versus ita a Fello et W o l - ναγκασμένους. Fellus et Wolfius scripserunl παγέν
8o emendati fuere, ul habentur in Stobsei eclogis . τας, sed prxterea addendum duxi όρκους. Mox
περ\ δίκης. Legebatur in cditis noslris τδ κακόν. ' enim palct aliquos verstis citalos fuisse. in quibus
Κα\ τά άμβλακήματα περώντι. "Αναυδος. Στίχοντι, meutio facla de ejusmodi sacramenlis. Deinde vero
καθήμενο*. Όπάζει... άλλο δέ. Duo postremi versus ita lcgitnus in Jphigejiia tfi Aulide, vcrsu 595. Prio-
aeque iiiifii accumti videntur, ac in landalis editio- rem versum Fcllus desumplum pulat ex bis verbis
nibus, in qnibus legilur : Ούδ' Ιν καλύπτει τών κα Euripidis nescio unde dosumptis : Ού γάρ ασύνε
κών είργασμένων. "Οτι δ' άν ποιείς, νόμιζε δρ^ν τους τούς Θεούς ήγοίμεθ' άν.
θεούς τινας. Editi nostri habebanl δ τιποιής. (87) ΕΙ δεινά βξας. Editi δ ρίζας, unde Wolfius
(8ί) Ούκ έστι. Observat. c l . Wollins metri cansa propoiut όρέζας si prava desideraveris. Habent in
legendttm esse, ούκ έστ* άνεπιδόκητον. Habebaiit lextu ediliones Oxon. el Ilamb. εί δεινά έδρασας.
edili noslri ούκ έστι κακόν. (88) Καϊ κΧέψαντες. Mirari videtur Theopbilus
(83) Εντνχίψ'. Ua Fellns, qui hos versns ita edi- cur Grseci scriplorcs, dum ex prophetis multa huf-
dit ut habenlur apud Euripideni a Barnesio edilum; rurantur, cousenlanea prophelis dixerint. Cur id
deeral particula in edilis nostris ante δλβον, in qui- mirum illi videalur, causam reperiemus apud Ta-
bus eliam legebalur εύτυχίαν. (ianum, qui n. 40, profanos scripiores ea cornipis-
(84) Άδικων γενεάν. Edili nostri habebant αδί se ait, qua; ex Moysis fontibus bauriebant, quia non
κως τε νέαν. grato animo, sed instar furum hauriebant.
(85) Κακότητας. Addnnt έμοί FellnsetWolfius, (89) *Ητε έσχατοι. Legendum videlur εΓ τε έσχα
uod multo coiumcdius dccsse in editis nostrU v i -
3 eiur.
τοι.
4419 THEOPHILI EPISCOPI A N T l O C H E M 1120
Justitia etjudicio et poenis pronuntiamnt;ac etiam σοφοί, κα\ δεδηλώκασιν περί δικαιοσύνης, κσ. κρί-
Λ~ .•.Λ.Μ.ΙηπίΙι r i A i i m n / \ c t » i />im<im η α ρ α κ α **/\.ι Ο Λ .
de provideniia, Deum nostri curam gerere, non so- frei.\r
σεως, νκ^Ι
ι\ νκολάσεως·
/ΟιΛίΤΓΙΛ/-· ? T f IIfi\J
έτι μήν Vκα\
i t \ TTffrtV
περί Tπρονοίας,
T/ViVmf Ί . " ΓΟΛΛΜ»
φρον
lum viventium, sed eliam mortuorum, vel inviii τίζει (90) δ θεδς ού μόνον τών ζώντων ήμων, άλλά
tlixerunt; vincebantur enim a veritate. Alque ex κα\ τών τεθνεώτων, καίπερ άπαντες (91) έφασαν
prophetis quidem Salomon de morluis sic loquitur : ήλέγχοντο γάρ ύπδ τής αληθείας. Κα\ τών μεν προ
Eril sahatio carnibus et curatio ossium Simililerφητών, Σολομών περί τών τεθνηκότων εΤπεν "Εσται
ct David : Exsultabunt ossa humiliata **. His con-ϊασις ταις σαρζϊ, καϊ επιμέλεια τών όστέων. Τδ
1
senianee Timocles: δ* αύτδ κα\ Δαβίδ· ΑγαΧΧιάσεται όστέα τεταπει-
νωμένα. Τούτοις ακόλουθα εΓρηκεν καί Τιμοκλής,
λέγων ·
379 U rna
wpostos respicit clemens Deus. Τεθνεώσιν έλεος επιεικής θεός.
•Qui ergo sr.riptores deorum mullitudinem admise- Κα\ περί πλήθους ουν θεών οι συγγραφείς είπόντες,
runt, hi ad monarchiam devenerunt, et qui judi- κατήλθον είς μοναρχίαν, και περ\ απρονοησίας λ έ
cium negarunt, judicium confessi sunt; et qui sen- γοντες, εΐπον περί προνοίας, κα\ περί ακρισίας φά
sum post mortem nullum esse asscruerunt, sen- σκοντες, ώμολόγησαν έσεσθαι κρίσιν, και οί μετά
sura superesse confessi sunt. Uomerus igitur cum 3 θάνατον αρνούμενο; είναι αΓσθησιν, ώμολόγησαν.
•dixisset: *0μηρός μέν ούν ε ί π ώ ν
% Μ
Anima instar somrri avolavil *\ Ψυχή ήύτ δνειρος άποπταμένη πεπότήται ,
•alibi dicit : έν έτέρω λέγει·
Ψυχή δ' έκ φεθέων πταμέντχ, άϊδόςδε βέδη-
Anima ex membris avotans ad inferos descendii *\
[κει*\
Et alibi : Κα\ πάλιν
1
•Sepelito me, ut quam primum portat Plutonh irars- θάπτε με, δττι τάχιστα πύΛας άΐδαο περήσω **
e
l [eam * . Τά δέ περί τών λοιπών ούς άνέγνωκας, ήγούμαί σε
De caeleris quos legisli, accurate cogniluin libi esse ακριβώς έπίστασθαι φ τρόπω είρήκασιν. Ταύτα δε
-arbitror, quoinodo disseruerint. Hsec omnia intt-l- πάντα συ νήσε ι πάς δ ζητών τήν σοφίαν τού θεού,
liget quisquis sapientiam Dei quserit, eique pcr fi- κα\ εύαρεστών αύτώ διά πίστεως καί δικαιοσύνης
•deni et justitiam et bona opcra placet. Dixit enim καί αγαθοεργίας. Κα\ γάρ τις εΐπεν προφήτης, ών
aliquis ex prophelis, quos supra demonslravimus, προεγράψαμεν, ονόματι Ώσηέ* Τις σοφός^καϊ συν-
nomine Osee : Quis tapiens, et inlelligel Iwc ? pru- ήσει ταύτα; συνετός, καϊ γνώσεται;δτι εύθεΐαχ
•dens, et cognoscet
sti ambulabunl ? quoniam
in eis; reciaeinfirmabuntur
impii aulem vico Domini etin ju-
^ al όδοϊ τοΰ Κυρίου, καϊ δίκαιοι είσεΧεύσονται έν
*eis · · . Oportel igitur ut qui discendi cupidus est, l i - αύταίς' ol δέ ασεβείς άσθενήσουσιν έν αύταΐς.
T)enler discat; ac proinde da operam u l ssepius Χρή ούν τδν φιλομαθή κα\ φιλομαθείν(92)· πειράθη-
'congrediaris, ut vivam quoque vocera audiens, ve- τι ούν πυκνότερον συμβαλεϊν, δπως κα\ ζώσης άκού-
«ruiu accurate discas. σας φωνής, ακριβώς μάθης τάληθές.
1 1
Proverb. ΜΙ, 8. »· Psal. c, 8. " O d . Α. ν . 221. " Iliad. Π. ν . 856. <* ν . 362. « lliad. ψ ν . 71
* · Ose. xiv, 10.
(90) Φροντίζει. Prsemiliendum videlur δτν. (92) ΦιΛομαΟεΊν. Legendum conjicit WolGus π ο -
(di) Καίπερ άπαντες. C l . Wplfius ut bunc lo- λυμαθείν, libenter discere, nis: qnis pro φιλομαθή
fum emcndaret, in ipso coiUexiu scripsil ώσπερ legendum putet πολυμαθή. Videlur enun illi Theo-
Απαντες. Sed iegeudutn potius καίπερ άκοντες. Sic pbilus bominem discendi sludiosum minus coramo-
«enim clara erit et aperta senlentia TheopbiJi, qui de bortari, ut disqendi studiosus sit. Sed boc vitium
9>aulo ante de iisdem profanis scriploribus dicebat: in inlerprelando fugere conatus suiu, ncc quidquaiR
"Η και περί έκπυρώσεως κόσμου, θέλοντες κα\ μή mutandum pulo.
^θίλοντες, ακόλουθα έξειπον τοις προφήταις.
aso ANALYSIS LIBRCTERTII.
Cum svtoerioret duputaliones oHltnahm Autolyci animum non mfregment, iertia eum aggres&ione Theophilu
ignat (n. i),acsibi propovlum esse declarut imlujuitalem Scripturarttm nostrarum breviier el ab origine repeli
wculos pqnere, ut landem aliquando intelligai scriptores, quorwn admiratione lenebatur, nuUius esse pmii. N
•ipsi oculis viderunt qiuc lilleris commeiidunt, nec ab fiis qui videritU didicere (n. 2). Nec solurn inter te (n. 3) se t
•secum ipsi Ltiigant, ac deos essenunc asserunl, nunc neganl; providentiam defendwl ac mox everlunt. Q
>morum honeslate praapientes, siupra et adulleria -docent, ac ipsis etiam diis sceletlas cxnas, et horren
wUribuwd.
LibenUr ejusmodi rebus, quas alio in libro aUigit, supersedistet Theophilus (n. 4); $ed cum videret Aulolycu
•animoflucluare,ac sermonibus hominum insanorwn moveri, qui Chrisuanis promisctios conaibilus, et human
*enula$ affyigebant, eorumque doctrinam ei novam esse et argutnenlis destiuUain dktilabant, uberiorem sib
•de Clirisiianortttn innocentia el antiqtiiiate stiscipiendam esse judicavit.
Demonstrat ilaque horum criminum gravissima in scriptoribus Grcecis indicia, ntdlam prorsus in Christia
^tusptmnem. Phitosophi celeberrimi docent liumanas carnei vorare ac ne.parentibus quidem parcere (n. u).
mt AD A U T O L Y C U M L I B . III 4 i 2 2
denefandu^ (lagiliis consenthtni (n. 6). Plato communes ttxores esse prjBscribil. Epkurm mcestoi cum matribu* et toro
rtbus concubttus commendal. Qutnetiam hcec in deos conferre non dubitatU. Nam cum nihil omnino conslanter senli
(n. 7), deps aut ex atomts constare, qut in alomos abire dicunt, aut materiales e$$e, aut nullam hominum curam gerere
Anunam imrrwrtalem cum dtxerint, tn alia homimim vel etiam belluarum cor.pora migrare asseierata. Proviaentiani
alu prooant, aixx explodunt; deos esse nunc negant, nunc affirmant, ac horrenda mgitia et humanw carnis evula$ iiiu
trtbuunt [n. 8).
Chri$tMorumdoctrvwlonge$anctior (n, 9). Unum Dewn me credmt ejusque providentia mundum gubernari, et
ab eo soU>ductpltnam el legem acceperunt. Quam sancta sit Ula lex, ex decem prceceptis Moysi α Deo datis probalur.
Buc accedtt prwceptum de humanilate exliibenda advenis {n. 10). De poenilentia et jmtitia et castilate teslimonia pro-
pltttanm appontmtur in. 12,13), quibus nonnulla addtmlur ex liovo Testamcnio (n. 14) de amore inimicorum, et qlorue
tnams fuga et prmtanda magittratibus obedientia.
In homines iaii doctrina tmbutos non cadunt nefanda et flagitiosa facinora. lmo tanta est Chmtianorum liac in re
£auiw(n.i$),ianecgladwtorumspeaacidn tkeat, ne asdis consciifianl.nec almludts, neillorum
aures aul ocult contaminenlur.
ChrutumoTtmdoctnnam nec fabulotam nec recentem e$$e probat Theophilus {n. 16). 1° Ex eo quod Grceci in mundi
amisnumerandis, quos Christiani ex prophelarum oraculis cognitos el perceptos liabent, nilxil prorsus viderinl; nec in
dtiuvto narrando, quod α Mouse accuratissitne describitur, feiicius eis ceswril (n. 17,18, 19). Aliud argumenlum stip-
peditalMoysis ei exitus de Mgypio ac ipsiut templi anliquttas (». 20, 21, 22). Ipsi eiiam prophela* antiquiores sunl Gw-
as scrtptorttnis (n. 23).
Mme ut hax omma uno in contpectu ponantur, anni Hebrceorum numerantur ab Adamo usque ad reditum e caplwitate
Baoylontca (n. 24). Exquo facitts est comparatio qtumtum intersilmter Christianorum el Graxorum historias, et oiro-
nmufKi de mundt ortgtne doctrinam (n. 25). Ne quid aulem desit Imic chronologice, Romunorwn anni pertexunlur usqu
adolniwnH. M. Aureln (n. 16). Tum totius chronologiw prmcipua capita snmmatim recensenlur {n. 27). Ex his conctu-
att (ιι. 28) quam immertto Chmtianam, qiue longe verior el aniiquior est omni Grwcorwn doctrina, nonmdli ut fa(w/o-
samei recentem vellicent.
Ubrumperoral Jheophilus (n. 29) duptici allata cautd, cur scriptores Grceci Hebrawsraro CQmmemorent,quarum
prtma e&l, quoa recens sit apua eos Ulterarum cogmlio; altera quod [abulas mnare et verilakm odisse ac insectari non
uesvtani.
BIBAION Γ . Α LIBER III.

3 8 1 *· Θεόφιλος Αύτολύκω χαίρειν (95). Επειδή οί 1. Autolycus nondum viclut. —Theophilas Auto-
συγγραφείς βούλονται πληθύν βίβλων συγγράφειν, lyco salutem. Quia plurimos libros scnpôrcs com-
πρδς κενήν δόξαν, οί μέν περ\ θεών, κα\ πολέμων, ή ponere amant ad inanem gloriam, alii de diis et
χρόνων, τινές δέ κα\ μύθων ανωφελών, καλ της λοιπής bellis aut lemporibus, alii de fabulis inutilibus, ca>
ματαιοπονίας, ής ήσκεις κα\ σύ έως τού δεΰρο, κα terisquc operosis nugis, quibustuhaclenus addiclus
κέ £ νου μέν τού καμάτου ούκ όκνεις άνεχόμενος, ήμιν libenter bunc perfers laborem, ac post sermones ine->
4έ συμβαλών, έτι λήρον ήγή τυγχάνειν τδν λόγον τής cum babilos adhuc pro delirio babes doctrinam ve-
αληθείας, οίόμενος προσφάτους κα\ νεωτερικάς είναι rilatis, recenles admodum esse litteras nostras exi-*
τάς παρ' ήμιν γραφάς · διδ δή κάγώ ούκ όκνήσω άνα- stimans; hanc ob causam nec ego gravabor tibi
κεφάλαιώσασθαί σοι, παρέχοντος θεού , τήν αρχαιό antiquitatem litterarura nostrarum ab origine el
τητα τών παρ'ήμιν γραμμάτων,ύπόμνημά σοι ποι capile repetiiam,Deo annuenle, exponere, et paocis
ούμενος δι' ολίγων, δπως μή όκνήσης έντυγχάνειν αύ tibi boc monimentum conOciam, ut illud perlegere
τ φ · έπιγνψς δέ τών λοιπών συνταξάντων (94) τήν non pigreris, ac ineptias caeterorum scriptorum per-
φλυαρίαν. B
spicias.
2. Έχρήν γάρ τούς συγγράφοντας αυτούς αύτό- 2. Scriptores profani verum discere non potuerunt^
πτας γεγενήσθαί περί ών διαβεβαιούνται, ή ακριβώς — Eos enim oportebat aut suis oculis ea vidisse, de
μεμαθηκέναι ύπδ τών τεθεαμένων αυτά* τρόπφ γάρ quibus affirmant, aut accurale ab iis qui vidissent»
τινι οί τά άδηλα συγγράφοντες αέρα δέρουσι. Τί γάρ didicisse. Nam qui incerta scribunt, i i quodawmodo
ώφέλησεν Όμηρον συγγράψαι τδν Ίλιακδν πόλεμον, aerem caedunt. Quid enim Homerum juvit quod beU»
κα\ πολλούς έξαπατήσαι · ή Ήσίοδον ό κατάλογος τής luin Trojanum scripserit ac multos in erroreui i n -
θεογονίας τών παρ* αύτφ θεών ονομαζόμενων, ή Ό ρ - duxerit? Aut Hesiodum, quod eorum quos vocat deo-
φέα οί τριακόσιοι έξήκοντα (95) πέντε θεο\, ούς α υ rura genealogiai seriem rcccnsuerit? Aut Orpbeunu,
τός έπ\ τέλει τού βίου αθετεί, έν ταις διαθήκαις (96) quod trecentos et sexaginla quinque deos numerave-
αύτου λέγων ένα είναι θεόν; Τί δέ ώφέλησεν "Αρατον rit, quos idem sub exitum vitae suslulit, Sn pra3ce-
ή σφαιρογραφία τού κοσμικού κύκλου, ή τούς τά δμοια ptis suis unum esse Deum assereos? Quid Aralua
αύτώ εί πόντος, πλήν τής κατ' άνθρωπον δόξης, ής ex spba3rograpbia cycli mundani retulit, aut qui
ούβέ αυτής κατ άξίαν Ιτυχον; Τί δέ κα\ αληθές είρή- eadem ac ille dixerunt, praater humanam gloriam,
κασιν; ή τί ωφέλησανΕύριπίδην, κα\ Σοφοκλέα, ή τούς quam ne suo quidem merito conseculi sunl? Quid
λοιπούς τραγωδιογράφους αί τραγψδίαι;ή Μένανδρον G veri dixeruirt? Quid Euripidem el Sopboclem caele-
(95) ΘεόφιλοςΑντοΛύχω χαίρειν. Haec desideran- riora AZgyptm, Grcecis el omnibus aliis scriptoribu*.
l o r i n codicc Regio, in quo tiiulura hunc habemus : (94) Συνταξάντων. Cod. Regius έπισυνταξάντων.
Θεοφίλου πατριάρχου έκτου Αντιοχείας πρδς Αύτόλυ- (95) Έξήκοντα. Lactantius iib. ι, c. 7, deos 565
κον Έλληνα περί τής τών Χριστιανών πίστεως· και δτι ab Orpbeo inductos enumeral; sed Juslinus in libro
τάθεία λόγια τά καθ' ημάς αρχαιότερα κα\ αληθέστερα De munarchia 560 tanlum coinmemoral.
είσι τών Αίγυπτιακών τε καί Ελληνικών, καί πάντων (96) ΑιαΟψαις. Duca3us et Wolfius observani
τών άλλο>ν συγγραφέων. Theopliili palriarchce sexti An-bac voce signiiicari precepta, ut apud Pylbagoreos,
liocheni adAutolycumGrcecum de Christianorum fide, non Ycro testamentuui, ut Clauserus reddiderau
tt quod divina nostra oraeuia antiquiora sunl et ve-
4423 TflEOPHILl EPISCOPI ANTIOCHENI 4424
rosquetragoedostragoediaejuveruntûtMenandrura Α κα\Άριστοφάνην, κα\ τούς λοιπούς κωμικούς as κω-

et Arislopbanem caeterosque comoedos comocdiae, μωδίαι; ή Ήρόδοτον καλθουκυδίδην αί ίστορίαι αύτων;
aut suae Herodotum et Thucydidem bistoriae? Aut ή Πυθαγδραν τά άδυτα, κα\ Ηρακλέους στήλαι (97); ή
Pythagoram adyla el Herculis column», aut Dioge- Διογένην ή κυνική φιλοσοφία; ή Έπικουρον τδ δόγμα-
ueui cynica philosophia? Quid Epicuro profuit nul- τίζειν μή εΐναι πρόνοιαν; ή Έμπεδοκλέα τδ διδάσκειν
lain esse providentiam decernere, aul Empedocli άθεότητα (98); ή Σωκράτην τδ όμνύειν τδν κύνα, κα\
nulluui essc Deum docere, aut Socrati per canein τδν χήνα, χαί τήν πλάτανον, κα\ τδν κεραυνωθέντα
jurare et anserem et platamiro, et fulmine tactam Άσκληπιδν, κα\ τά δαιμόνια (99) ά έπεκαλείτο; πρδς
JSsculapium, et dsemonia quae ille invocabat? Cur τί δέ καί εκών άπέθνησκεν; τίνα καλ όποιον μισθδν
libenti animo raoriem oppetiit? Quam se et qualem μετά θάνατον άπολαβεΐν έλπίζων; τί δέ ωφέλησε Πλά
post mortem accepturum mercedem sperans?382 τωνα ή κατ* αύτδν παιδεία; ή τούς λοιπούς φιλοσόφους
Qttid Platonem juvit insliluta ab eo disciplina, aut τά δόγματα αυτών; ίνα μή τδν άριθμδν αυτών κ α
quid alios philosophos, ne magnum eorum numerum ταλέγω πολλών δντων, Ταύτα δέ φαμεν είς τδ έ π ι -
recenseam, suae opiniones juverunt? Haec autein di- δείξαι τήν ανωφελή κα\ άθεον διάνοιαν αυτών.
cimus, ut eorum inulilein el impiam aniini senten-
tiam ostendamus. Β
3. Eorum inconstantia. — H i enim omnes v a n « 3 . Δόξης γάρ κενής κα\ ματαίου πάντες ούτοι έρα-
et inanis gloriae cupidi nec verum ipsi viderunt, nec σθέντες, ούτε αύτο\ (1) τδ αληθές έγνωσαν, ούτε μήν
alios ad veritalem excitarunt; ex suis enim ipsorum άλλους έπί τήν άλήθειαν προετρέψαντο* κα\ γάράέφα
dictis arguuntur, qualenus pugnantia locuti sunt, σαν αυτά ελέγχει αυτούς, ή άσύμφωνα είρήκασι · καλ
ac sua ipsomm decreta pleriquedissolveruut. Neque τά ίδια δόγματα οί πλείους αυτών κατέλυσαν. Ού γ ά ρ
eniui sese invicem solum everlunt, sed jam noimulli αλλήλους μόνον ανέτρεψαν, άλλ' ήδη τινές κα\ τά εαυ
sua ipsorura decreta irrita fecerunt, ita ut eorum τών δόγματα άκυρα εποίησαν ώστε ή δόξα αυτών είς
gloria in ignominiam et stullitiam evaserit. Nam άτιμίαν καί μωρίαν έχώρησεν ύπδ γάρ τών συνετών
condemnaniur ab hominibus intelligentia praeditis. καταγινώσκονται. "Ητοι γάρ περ\ θεών έφασαν αυτοί»
Vel enim de diis loculi sunt, ac postea nullum esse ύστερον (2) άθεότητα έδίδαξαν · ή εί κα\ (3) περ\ κό
DeuiD docuerunt; vel de mundi origine, ac postremo σμου γενέσεως, έσχατον αύτοματισμδν εΐπον εΐναι τών
sua sponte orta esse omnia docueruni. Quinetiam de πάντων. \Αλλά κα\ περί προνοίας λέγοντες, πάλιν
providenlia disputantes, rnrsus mundum nulla regi άπρονόητον είναι κόσμον έδογμάτισαν. Τί δΌύχΊ καλ
providentia decreverunt. Quid? Annon etiam demo- περί σεμνότητος πειρώμενοι γράφειν, άσελγείας καλ
ruin honestate scribere aggressi, flagitia et stupra C πορνείας κα\ μοιχείας έδίδαξαν έπιτελείσθαι (4), ϊτι
et adulteria palrare docuerunt, ac detestanda et ne- μήν κα\ τάς στυγητάς ά^ητοποιίας είσηγήσαντο; Καλ
fanda scelera induxerunt? Ac deos etiam suos prae- πρώτους γε τούς θεούς αυτών κηρύσσουσιν έν!ά£0ή-
(97) Τά άδυτα καϊ Ηρακλέους στήλαι. Teslatur (4) Ofrve αυτοί. Ita Regius codex, haud paulo
Diogenes Laertius Pylbagoram, cum in ^gyptum melius quara editi ούτε αυτό.
venisset, in adyta inductum fuisse, et de diis in ar- (2) Αύτοϊ ύστερον Pramittendum videtur καί,
cano didietsse. lbidem vidit columnas a Tbeopbilo vel legendum αύτοϊ δέ, tumque clara erit seotentia.
roemoralas, sive Herculis, ut in conlextu legimus, Alii aliier bunc looum emendanl. Grabios legit pro>
sive ut Th.Gale ad 1. 2. Jamblic. emendandum cen- ήτοι γάρ, 4\ ε ί , vel ήτοι γάρ οί περί θεών. WolOus 4J
sel, Mercurii. Gelebres sunt Mercurii columna»,qua?, γάρ, εί περι θεών, v«d ει τε pro ήτοι. Profert eliam
ut est apud Syncellum, in adytis teniplorura jEgy- aliam Lacrozii conjecturam legeniis, ήτοι γάρ ά περλ
ltorum reposilae, Pyibagorae ei Platoni, leste Jara- θεών.
E Ucho, lib. De mysteriis, visae et examinalse fuerunt. (3) Ή εΐ καί. Deest illud κα\ in Regio codice, nec
Sed tamen, ut observal doctissimus Fabricius Bi- tamen delendum videlur. Addit enim oraiioni ali-
blioth.Grxc. tom. I, pag. 74, ipse etiam Hercules ar- quid roboris; quippe cum majusquidpiam sit mundi
cana quaedam et recondita columnis ex auro argen- creationem admiilere, quam deos agnoscere, quos
toque confuso faciis consignaverat, qua? Apollonius D qui agnoscebant, non idcirco mundnm ab eis crea-
Tyanensis invesligasse perhibeiur apud Pbiiostra- tum fatebantur.
tum, lib. i . cap. 4. Vide Fabricium. (4) Εδίδαξαν έπιζεΛεισθαι. Incesta flagitia a
(98) Τό διδάσκειτ άθεότψα. Materiam dedil Era- Stoicis commendari nori immerilo queritur Theo-
pedocles huic criminationi, dum nulla causae elli- pbilus; siquidem ea in rebus indifferentibus nume-
cieutis babita ratione, principia omnium esse de- rabani, quod quidem per probrum a Sancto Joanne
ceroit quatuor elemeuta et concordiam atque dis- Chrysost. objicitur Stoicorum principi, in Orat. ίιι
cordiam. S. Aabylam. Tam nefaria docirina ex eormn prin-
(99) Καϊ τά δαιμόνια. Daemones a Socrale agno- cipiis consequebatur. Nam, ut ail Ghrygippus apad
sci Melilus ipse faiebatur. Hoc enim erai criiuen, Plularch. lib. De repugn. Stoic, p. 4050: Cum ne-
quod Socrales juvenuileai corruniperet, deo$ docenstura communii omnia permeet, neee$$e e$t quidquid
non existimare 6os quo$ civUas existimat, $edfit
9 in ratione et quacunque ejus parte stcundum Ui*m
alia
auadam nova doemonia ; θεούς διδάσκοντα, μή νομί fieri. Unde Plularcbus sic Ghrysippuio ibidem exa-
ζειν ους ή πόλις νομίζει, έτερα δέ δαιμόνια καινά. gilat: Horum, inquii, id est, aduiuriorum, furto-
IJnde Socrates utitur eo quod concedebat Meiitus, rvm, parricidiorum, nlhil Chry*ippu$, neqme partum*
ac probat deos a se agnosci,siquidera daemones, qui neque magnutn fkri censet prater Jovi* rationem,
vel dii sunt, vel Alii deorum agnoscat, Apol. So- legem, justiliam, protxdenuam\ ut jam non praier
crat. apud Plaloaem, p, 24 Mox Regiu» codex εκών legemfiantdelicta, non conirajusUtiam mjurim, nom
Απέθανε. conlra protxdtntiatn flagitia.
im AD A U T O L Y C U M L ! B . ΙΠ. 14*6
τοις μίξεσι συγγίνεσθαι, Ιν χι άθέσμοις βρώσβσι. Τίς Α dicant principes exstilisse i n infandis flagitiis seso
γάρ ούχ φδει Κρόνον τβκνοφάγον * Δία δέ τόν παίδα voluiandi et.ia deiestandig cibis epulandi.Quis enim
αύτου τήν Μήτιν καταπίνε ιν, κα\ δείπνα μιαρά τοίς ηοη canii Saturnum filiorum voraiorem, aul Jovem
θεοίς έτοιμάζειν Ινθα καί χωλδν "Ηφαιστόν τινα χαλ* ejus filium Metin absorbentem, et scelerata convivia
x i a φασ\ διακονείν αύτοίς, τήν τε Ή ρ α ν ίδίαν άδελφήν diis apponentem, i n quibus Vulcanum quemdam
(5) μή μόνον τδν Δία γαμείν (6), άλλά κα\ διά στό claudum et fabrum perbibent illis niinislrare; J u -
ματος άνάγνου ά^ητοποιείν; τάς τε λοιπάς περΛ αυτού nonem aulera propriam ipsius sororeoi cum eo non
πράξεις, δπόσας άδουσιν οί ποιηταΐ, είκδς έπίστασαι. solum malrimonio coujunctam, ged etiam iofauda
Τί μοι λοιπδν καταλέγειν τά περί Ποσειδώνος, καλ flagiiia ore impuro patrarc? Ac cselera Jovis faci-
Απόλλωνος, ή Διονύσου, κα\ Ήρακλέος, "Αθηνάς τής nora qualia a poetis canuntur, verisiniile est a le
φιλοκόλπου, καλ Αφροδίτης τής αναίσχυντου, άκρι- non ignorari. Quid jam recenseam Nepluni, Apolli-
βέστερον πεποιηκότων ήμων έν έτέρψ (7) τδν περ\ αυ nis, Bacchi, Herculis, Minervae sinus amantis, Ve-
τών λόγον; neris pudorem projicientis facinora ,.cum de b i i
accuratius alio in libro dispulaverim ?
4. Ουδέ γάρ έχρήν ημάς ταύτα άνασκευάζειν, εί μή 4. Autolycum moverant qui crimina Christianu af-
δτι σέ θεωρώ (8) νυν\ διστάζοντα περ\ τδν λόγον τής g finxerunt, ac recentem et sine argumentis e&ie han*
αληθείας. Φρόνιμος γάρ ών ήδέως μωρών άνέχη. reiigionem dixerunt. — Nam ne toec quidem a me
Έ π ε ί τοι (9) ούκ άν έκινήθης ύπδ άνοήτων ανθρώπων refelli oporlebal, nisi quod te adbuc video circa ve-
κενοις λόγοις άπαγε σθαι, κα\φήμη πείθεσθαι προκατ- ritalig doctrinam incertum etdubium.Quamvia enim
«σχηκυία, στομάτων άθεων ψευδώς συκοφαντούντων ipse prudens eis, perfers tamen insanos ct non i n -
η μ ά ς , τούς θεοσεβείς καί Χριστιανούς καλουμένους, vitus. Alioquin non te cotnmovissenl bomines stulti
φασκόντων ώς κοινάς απάντων ούσας τάς γυναίκας ut vanis sermonibus abripereris, et rumori invete-
η μ ώ ν κα\ διαφόρω (10) μίξει ξύνοντας (11), έτι μήν ralo crederes ab impiis linguis sparso, quae ficta i n
χ α \ ταίς ίδίαις άδελφαΐς συμμίγνυσθαι, κα\ τδ άθεω nos crimina, qui Dei cullores sumus el Gbristiani
τατον, κα\ ώμότατον, πασών σαρκών ανθρωπίνων (12) yocamur, conferunt, ac communes onmium esse
έφάπτεσθαι ημάς. Άλλά κα\ ώς προσφάτου όδεύοντος noslras uxores dictitant, nosquepromiscuo concubitu
w καθ* ημάς λόγου, κα\ μηδέν έχειν ημάς λέγειν είς uli et cum propriis sororibus roisceri, 3 8 3 e t
Quod
άπόδειξιν αληθείας τής καθ' ημάς καί διδασκαλίας * maxime impium et longe crudelissinium est,carneiu
μωρίαν δέ είναι τδν λόγον ημών φασιν. Έ γ ώ μέν ούν quamlibet degustare. Addunt etiam recens prodiisse
θαυμάζω μάλιστα έπ\ σο\, δς έν μέν τοίς λοιποΐς γ ε - nostrara doctrinam, nec quidquam a nobis aflerri
νόμενος σπουδαίος, κα\ έκζητητής απάντων πρα- C posse ad veritatem illius demonsirandam, gtulli-
γμάτων, άμελέστερον ημών άκούεις. Εί γάρ σοι δυ tiamque esse institulum nostrum. Equidem te pliw
νατδν, κα\ νύκτωρ ούκ ώκνεις διατρίβιιν έν ταίς βιβλιο- rimum admiror, qui cum caetera diliêns et consi-
θήκαις. deratus sis, ac omnium rerum explorator, negligen-
ler nobis aurem accommodes. Nam, si Oeri possel, ne
noctein quidem dubitares in.bibliothecis consuraere.
δ . Επειδή ουν πολλά άνέγνως, τί σοι Ιδοξε τά Ζή 5. Afficia Chrulianis crimina in ethnicoi rejiciun-
νωνος ή τά Διογένους, καί Κλεάνθους, δπόσα περιέ- tur. Philotopkiedere humana* carne$ docml.—QHO-
χουσιν αί βίβλοι αυτών, διδάσκουσαι άνθρωποβορίας, niam autem multa perlegisti, qnid tibi visa sunt illa
πατέρας μέν άπδ ίδίο^ν τέκνων Ιψεσθαι (13) κα\ βι Zenonig et Diogeais et Cleantbis precepia, qualia
βρώσκεσθαι, κα\ εί τ ι ς ού βούλοιτο ή μέλος τι τής eorum librig continentur, ut humana caro vorelur,
μυσεράς τροφής άπο^ίψειεν (14), αύτδν κατεσθίεσθαι ac parentes a propris filiig coquantur et vorentur;
τδν μή φαγόντα; Πρδς τούτοις άθεωτέρα τις φωνή ac si quis nolit, aut membrum aliquod infandi illius
«ύρίσκεται, ή τού Διογένους, διδάσκοντος τά τέκνα cibi projiciat, ipse ille comedalur qui non comedil!
(5) ΆδεΛρήν. Editi addant αυτών, quod percora- Β (10) Αιαφόρφ: Duc&ng not. i n Atbenac. monet
xnode deest in cod. Regio, et edit. Hambarg. Paulo legendura esse άδιαφόρφ. Sic infra n . 15, άοιαφόρως
ante edili φασίν διακονείν. Regiug cod. ut in textu. ζήν. W O L F I U S .
(6) Αία γαμεϊν. Sic idem Reg. codex pro eo quod (11) Εντόττας. Legitur ζώντας in cod. Bodl. ζήν
Titiose in edilis, excepta taoien ediiione Hambur- τάς in Regio-.
geosi, legebatur ;διά γάμου. Cbrysippum Origenes (12) Πασών σαρκών άνθρωχίνωτ. Repugnat ut
lib. l? in Cels. et Diogenes Laertius in Chrysippum Christianis hoc crimen affictum dicatur. Neque enim
exagitant ob turpem hanc bistoriam ab eo, omni omni bumana carne vesci, sed infantem ad hunc
proreus abjecto pudore, descriptam, quamvis eum leterrimom usum occidere ferebantur. Vel ergo de-
non inficientur haec ad pbygiologiam revoeasse. Or- lendum illud ανθρωπίνων, ita ut Cbristiani oomera
pheoa apud eumdem Laertium in Prooemio vitupe- caroem attingere dicantur, ac proinde ne bumana
r a m r ob bauc lurpiludinem Jovi affictam. quidem abstinere, vel pro πασών legendum πάντων,
(7) Έν έτέρψ. Innuit vero bic nogter iibrum pri- boc modo, κα\ τδ άθεωτατον και ώμότατον πάντων.
xnum ad Autoiycum, ubi eodem fere ordine, quo hic Sic enim infra n . 15, καΐτδ άθεωτατον πάντων.
Saiurni, Hercuks, Baccbi, Apollinis,Teneris nefanda (15) "Εψεσθαι. Ua Ducaeus, Oxon. et Hamburg.
a geniilibug prodita memorat. WOLFIUS. Ulerque codex et Tigur. et editiones Parisieotes
(8) θεωρώ. Ulerque*ms. θεωρών. δψεσθαι. Legit Kusterus όπτάσθαι, ex όπτάοααι·««ο %
(9) Έχει τοι. Sic uterque cod. et edit. Harobur- (14) 'ΑΛοίφίψειετ. I u uterque mg et Tigur. ei
ênsi*. Ali» έπειτα. Hamb. Aliae edil>onea άνα^ίψειεν.
1187 THEOPHILI EPISCOP! ANTIOCHENI 1128
Hanc impietatem supcrat vox illa Diogenis docentis Α τούς εαυτών γονείς θυσίαν (15) άγβιν, καλ τούτους
υΐ suos filii parentcs in victima? loco immolenl et κατεσθίειν. Τί δ'ούχ\καΙ Ηρόδοτος ό Ιστοριογράφος
eomedant. Quid? Nonne Cambygem fabulatur bisto- μυθεύει, τδν Καμβύση ν (16) τά τού 'Αρπάγου τέκνα
rise scriptor Herodolus, cum Harpagi filiosoccidisset, σφάξαντα, κα\ έψήσαντα παρατεθεικέναι τψ πατρλ
coctos palri epulum apposuisse? ldem eliam apud βοράν; Έ τ ι δέ κα\ παρά Ίνδοΐς μυθεύει κατεσθίεσθαι
Indos fabulatur comedi a propriis filiis parenles. τούς πατέρας ύπδ τών ίδίων τέκνων. "Ω της άθεου
Ο doclrinam impiam talia scribeniium vel potius διδασκαλίας τών τά τοιαύτα άναγραψάντων, μάλλον
docenlium! ο impietalem ct atheismum! ο menlem δέ διδαξάντων! ώ τής ασεβείας καλ άθεότητος αυτών!
lain accurate philosopbantimn ac pliilosopbiam ώ τής διανοίας (17) τών ούτως ακριβώς φιλοσοφη-
pra» ee fereulium! Nani qui ba&c docuere, mundum σάντων, κα\ φιλοσοφίαν έπαγγελλομένων! 01 γάρ
impiclate replevemnl. ταύτα (18) δογματίσαντες τδν κόσμον ασεβείας ένέ-
πλησαν.
6. Phiiosophorum deflagitiissenleniict. — Nam et 6. Κα\ γάρ περ\ άθέσμου πράξεως σχεδδν πάσιν
de infando scelere pene inler eos omnes convenit, συμπεφώνηκεν τοις περ\ τδν χορδν (19) τής φιλοσο
qni in pbilosopbiae cboro erraverunt. Ac primtis φίας πεπλανημένοις. Κα\ πρώτος γε Πλάτων, ό δοκών
quidem Plato, qui praclarius inler eos philosopha- Β £ αύτοΤς σεμνότερον πεφιλοσοφηκέναι, δια^ήδην έν
v
lus videlur, nominatim in primo De republica libro, τή πρώτη (20) βίβλψ τών Πολιτειών έπιγραφομένη^
eancit veluti quidam legislator communes esse om- τρόπψ τιν\ νομοθετεί είναι (21) κοινάς απάντων τάς
ninm uxores, auctore ulens Jovis filio et Crelen- γυναίκας, χρώμενος παραδείγματι τώ Διδς (22),
c a u s a m
gium legislatore ut per interpogitam 3 8 4 κα\ Κρητών νομοθέτη, δπως διά προφάσεως (23)
fecunda proles ex talibus nasceretur ; siraui quod παιδοποιία πολλή γίνηται έκ τών τοιούτων, κα\ ώς
eos qni labores exanllarent, bujusmodi copulis de- δήθεν τούς λυπουμένους διά τοιούτων ομιλιών χρήν
(15) ΕΙς θνσίαν. Pr»posilionem, quae deerat in (22) Τφ Αιδς. Nuilus dubilo qnin posl banc vo-
editis, suppedilavit Regius codex. Cum Tbeopbilo cem addendum sit υίψ vel όαρισττ), iilio vel confa-
consentit Diogenes in Vilis Diogenis, Zenonis ei bulatori. Alioquin enim hiulca prorsus ^rit verbo-
Cbrysippi. Dissenlicl Juvenalis, si illius commeii- runi construclio. ln loco, quem citat Theopbilus,
talores sequamur in bis verbis ex galyra 15 expli- utrumque (ilulum Plalo Iribuit Minoi, frelus Ho-
candis : Sed Cantnber unde Stoicus, antiqui prceser- meri auctorilale. Cur autem Minos appellatus si(
tim (ttate Metelti? Loquilur Juvenalis de Vasconi-Jovis όαριστής, sic exponil Plato : Έφοίτα ούν δι'
bus, qui iuflxlrema obsidionisegestale vitam suam ένατου έτους είς τδ τού Διδς άντρον ό Μίνως τά μέν
bumanis carnibus produxerant. Laudata verba sic C ιιαθησόμενος, τά δέ άποδειξόμενος, ά τή προτέρΟί
accipiunt coinmentalores, quasi quaerat poela, quo- ένναετηρίδι παρά τού Διός. Venlitabal igilur Minot
modo VasconesSloici esse potuissent, el morlem nono quoque anno in anlrum Jovis, partim ul disce-
iafando cibo praeferre, cum nondum baec in loca ret. partim ut eorum rationem redderel, qua* superiore
penetrassel Zenonis docliina, qui moriendum po- nono anno α Jove didicissel. lllud δι' ενάτου έτους
tius existimal, quam de huniana carne guslandiim. nonnulli ila acceperunl quasi per novem annorum
At Tbeophili el Laerlii teslimonia dubiiare non s i - gpalium cum Jove Minos fuisset. In iioc vitium lapsi
nunt, quin Zenonem sale perfundat Juvenalig et interpreles S. Clemenlis Alexandrini, apud quem
Stoicos appellei Cantabros, quia carncm bumanam Strom. ι, ρ 351, baec legimus : Τόν τε Μίνωπαρά
voraveranl. Διδς δι* ένατου έτους λαμβάνειν τούς νόμους ιστο-
(16) Καμβύσην. Manifestns error. Non cnim ρούσι, φοιτώντα είς τδ τού Διδς άντρον. Minoem α
Cambyses, sed Agtyagea id commisit. Sed forte me- Jove nono quoque anno leges accepisse perhibeut, cuni
inoria effluxii Tbcopbilo, nec necesso est Aslyagig in antrum Jovis veniret. Male inlerpretes S. C l e -
nomcn in ipso lexlu reponere, ul Fellus et Woliiug moniis alque eliara Plalonis, novem annorum spatio.
fecerunt. (23) "Οπως διά προφάσεως. Communes esae u i u -
(17) Q της διανοίας. Fruglra Grabius legendum lieres decernil Plato iu libro ν De rep., p. 457, ubi
1
conjicit, ώ τήσδ άνοίας. sic loauilur : Τάς γυναίκας ταύτας τών ανδρών τού
£18) 01 γαρ ταντα. Sic utcrque ms. Edili. ού γάρ των πάντων πάσας είναι κοινάς, ίδία δέ μηδενι μηδε-
ταύτα. Mox Kcg. άνέπλησαν. μίαν συνοικειν* και τούς παίδας αύ κοινούς, κα\ μηδέ
(19) Περϊ τδν χορόν. Ua Rcgius codcx et Ham- γονέα έκγονον είδέναι τδν αυτού, μηδέ παΐδας γονέα.
n
burgensis editio. Aliae περ\ τδν χρόνον. Oxon. περ\ " Ilorum virorum uxores, omnes omnium communtt
τδν άκρον. sunto, nullaque privatim ulli consuescilo ; communes
(20) Έν τή πρώτη. Quae bic releruntur a Theo- porro liberi sunlo, neque paler ftlium neque filium
y
pliilo non exstant in prinio libro De republica, sed paier agnoscilo. Conlidil Plalo millam lore de hujua
in qiiinto, Quare Duca?us et Felliig legendumexisti- legis utilitale controversiam, scd illud tantum i n
maul έν τή πέμπτη. Videtur Theophilum decepissc dubium revocari posse, utruin res Gcri nerne pos-
liber apud Plaionem inscriptus, Minos, qui libris sil. Tanlafuil in elbnicis divina? Icgis ignoraiio. Qiue
De republicdy veluti quaedam praefalio, prsemittilur. dcinde a Theophilo citauiur, δπως διά προφάσεως,
Cum aulem in hoc libro Mino»m cjusquc leges Plato e l c , lcgunlur in eodcm libro, pag. 460. Pialo sic
magnis laudibus efierat, forte existimavil Theophi- loquitur : Κα\ τοίς άγαθοίς γέ που τών νέων έν π ο
lus bic quoque matrimonia Platonem ad exemplum λεμώ ή άλλοθί που γέρα δοτέον κα\ άθλα άλλα τε, καλ
Minois constituere. άφθονεστέρα ή εξουσία τής τών γυναικών συγκοιμή-
(21) Νομοθετεί εΐναι. Editi νομοθετειν χρήν είναι. σεως, ίνα κα\ άμα μετά προοάσεως ώς πλείστοι τών
Primum verbum emendarunt Ecllus et Wolfius. παίδων έκ τών τοιούτων σπε/ρωνται. Juvenibus, qui
Illud χρήν sustuli auctorilale freius Regii codicis. vel in bello vel aliis in rebus valent cum prccmia «C
%
Videnlur inler ge pugnare δια^ήδην et τρόπψ τινί, alia munera tribuenda sunt, lum prolixior concedenda
nominatim et quodammodo. Conciliari poterunt, si cum mulieribus dormiendi liceniia, tii timul per
illud τρόπψ τινί referamus ad aucioritatem qnam sibi interpositam causam quam plurimi ex talibus *£-
Plalo privatus in big legibus conslituendis sumebat. rantur.
112* At> A U T O L \ C U M LIB. llt. 4437
παραμυθείσθαι· (Επίκουρος δέ καΛ αύτδς σύν τψ i mulceri oporiebai) quamvig ea res legibus probi-
άθεότητα διδάσκειν συμβουλεύει κα\ μητράσι κα\ άδελ- beretur. Nam Solou etiam ea de re legem diserlo
φαΐς συμμίγνυσθαι (24),) καί πέρα (25) τών νόμων gancivit, ut ex patre matrimonio conjuncto legitime
τούτο κωλυόντων · ό γάρ Σολομών (26) και περ\ τού pueri nascanlur,non aulem ex adullerio, ne quie ifl
του σαφώς ένομοθέτησεν, δπως έκ τοΰ γήμαντος οί patria loco eum colat quipater non git, aut eum qul
παίδες νομίμως γίνωνται, πρδς τδ μή έκ μοιχείας veresitignominiaafliciat, patrem esseignorans. Epi-
τούς γεννωμένους είναι, ίνα μή τδν ούκ δντα πατέρα curus autem, praeter quam quod Deum non egse docet.
τιμή ση τις ώς πατέρα, ή τδν δντως πατέρα άτιμάση auctor est ul cuiu matribus et sororibos consuetudo
τις, άγνοών ώς μή πατέρα· δπόσα τε οί λοιποί νόμοι gtupri babeatur, ac ejusmodi faciuora palrentur,
κωλύουσι 'Ρωμαίων τ · και Ελλήνων τά τοιαύτα quaecunque reliquis legibus Romanorum et Graco-
πράσσεσθαι. Πρδς τί ούν Επίκουρος και οί Στωικοί rum prohibentur. Gur igitur Epicurue et Stoici i n -
δογματίζουσιν άδελφοκοιτίας κα\ ά^ενοβασίας έπιτε- cestos cum sororibus et masculis concubitug do-
λεΐσθαι, έξ ών διδασκαλιών μεστάς βιβλιοθήκας πε- cent, qua doctrina bibliothecae impleveront, u l a
ποιήκασιν, είς τδ έκ παίδων μανθάνειν τήν άθεσμον teneris infanda flagiiia ediscerentur? Sed quid atli-
κοινωνίαν; Κα\ τί μοι λοιπδν κατατρίβεσθαι περι nel pluribus circa eos immorari, cum de iis etiain
αυτών, δπου γε κα\ π«ρ\ τών θεών παρ' αύτοΤς λε ' quos appellani diis similia praedicaverinl?
γομένων τά δμοια κατηγγέλκασί;
7. θεούς γάρ φήσαντες εΐναι, πάλιν είς ουδέν αυ 7. lncon$tun$ de diis doclrina. — Postquam eniiu
τούς ήγήσαντο. Οί μέν γάρ έξ ατόμων αυτούς έφασαν deos esse diierunt, rursus eos adnihilum redigunu
συνεστάναι·* οί δέ αύ χωρεΐν είς άτόμους, κα\ μηδέν Alii enim ex alomis eos constare dixerunt; alii in
πλείον ανθρώπων δύνασθαι τούς θεούς φασι. Πλάτων atoinos abire, ncc quidquam amplius quam bomines
£έ, θεούς είπών είναι, υλικούς αυτούς βούλεται συνι- posse. Plato autein poslquam deos esse d i x i l ,
στάν. Πυθαγόρας δέ, τοσαύτα μοχθήσας περ\ θεών, eosdem ex matciia constiiuere non dubitat. Pytba-
χαλ τήν άνω. κάτω πορεία ν ποιησάμενος, Ισχατον goras aulem, qui tot ac tanta de diis laboravit, ac
ορίζει φύσιν κα\ αύτοματισμδν εΐναί φησι τών πάν sursunj deorsum pcrcgrinalug est, postremo natura
τ ω ν καλ θεούς (27) ανθρώπων μηδέν φροντίζειν. et fortuilo concursu omnia conlineri, ncc ullaia
'Οπόσα τε Κλειτόμαχος ό Ακαδημαϊκός (28) περ\ hominum procurationem deos gerere definil. Mitto
άθεότητος είσηγήσατο. Τί δ' ουχί κα\ Κριτίας, καί eliam quot.et quanta Clitomachus Academicus ex-
Πρωταγόρας ό Αβδηρίτης λέγων Εϊτε γάρ είσϊ Θεοϊ 9 cogitarit, ut nullos esse deos probaret. Quid nonne
ου δύνομαι περϊ αυτών Λέγειν, ούτε όποιοι εϊσι, etiam Gritiag? Nonne Protagoraa cujug est illud s
δτ\λώσαι' πολλά γάρ έστι τά χωλύοντά με. Τά γάρ Neque utrum sint dii possum dicere, nec quales sint
« ρ \ Εύημέρου τού άθεωτάτου περισσδν ήμίν και demonsirare; mulla enim sunt quas me deterreant.
λέγειν. Πολλά γάρ περ\ θεών τολμήσας φθέγξασθαι, Quse autem ab Euhemero sumnise inipielatis ho-
ισχατον κα\ τδ έξόλου μή είναι θεούς, άλλά τά πάντα mine dicla sunt, ea ne commemorare quidem
αύτοματισμψ διοικεί σθαι βούλεται. Πλάτων (29) δέ δ opera? pretium videtur. Is enim postquam mulia
τ#σαύτα είπών περ\ μοναρχίας θεοΰ, κα\ ψυχής άν de diis disserere ausus est, poslremo niilloe
θρωπου, φάσκων άθάνατον είναι τήν ψυχήν, ούκ αύ- oiuiiiiio esse, ac fortuito omnia gubernari con-
(24) Έπίχουρος... συμμίγνυσθαι. Baec uncis Duobic maximienrorestribuunlnr P.ythagorae; primo

inclQsi, quia in locum non suum obrepserunt; uidem omnia natura et fortuito impetu constare ;
e o r u m paterna sedes assignari debet post haec verl>a 3
einde nullam esse providentiam. Hoc Theophili
ά>ς μή πατέρα. Sic enim, ut e i nostra interpreta* de Pylhagora judicium nonnullis displicuit, in p r i -
t i o n e animadverli poteet,et Platonis de matrimonio inig Roiucsio Var. lect. lib. i u , p. 444. Habet l a -
leges cum Solonis legibus apte comparabuutur, el men Tbcopbilus non contemnendos ascriptores.
i n c e s l i cum matribua el sororibus concubitus, qui Itoc mundi corpus, inquil Tertullianus Αροί.νι, sive
Epicuroplacebant,decenler conjungentur cum aliis innatum et infectum secundum Pylhagoram; siie
facinoribus, qua? ab boc pbilosopbo laudari testa- nalum et faclum secundum Plolonem. Pytbagoram
t u r Tbeopbilus. Sed aumma erii perturbatio, gi 1 Tbeodoretus adjimgit aliis providentia obtrecialori-
q u o d dicitur de Ptatonis et Solonis legibus, id im- bus. Ού μόνον δέ, inquit lib. νι, adv. Grceco$, p.
p i a e i abeurda Epicuri pra3cepta interrumpant; ne- 562, οί άμφ\ τδν Δημόκριτον καί Χρύσιππον χα\
queexplicari poterit, quo refereuda sint baec verba, Έπίκουρον πάντα κατά ανάγκην έφασαν γίγνεσθαι,
OTtoaa τε οί λοιποί. ανάγκην καλούντες τήν είμαρμένην, άλλά καί Πυθα
(25) Καϊ χέρα. Duo codices mss. και περί. Editio γόρας ό πολυθρύλλητος ανάγκην εΐπε περικείσθαι τ φ
H a i n b u r g . καίπερ, unde Wolfius ut banc lcclionem κ ό σ ^ . Non solum autem Democrilus * ι Chrytippus
t o e a t u r , eliam articulum post νόμων delendum esse et tptcurus omniafierinecessitate dixtrunt, necetsi»
existimat. talem appellantes [alum; sed celeberrimus quoque
(26) Σολομών. Grabiuset Fabricius legunt Σόλων, Pylhagoras necessitalem mundo incubare dixil.
eorumque conjecluraro hoc ralionis momewto de- (28) "Χχαδτιμαΐχός. Ua codex uterque ms. et
iendit Wolfius, quod inntilis sitomninoSolonionis Hamb. Aliae ediliones 'Ακαδημικός. lllud δπόσα τε
aactoriias, utprobeiur Epicurum contra legcsGra> cum interrogalionis nota legit c l . WolGus. Sed re-
eorum ei Romanorum venisse. ferendum polius videtur, ad superiora : Τί μοι λοι
(27) Φησϊ τών πάντων χαϊ θεούς. Sic ope Re- πδν κατατρίβεσθαι περί αυτών; Mitio, vel, Quid me-
{p i codicis emendavil Wolfius quod prave in editis
egebatur φησί τε τών πάντων θεούς. Libenter etiam
tnorem quot et quanta Clitomachus, etc.
(29) Πλάτων. Ua Oxon. Hamburg. pro eo quoif
expunêrem illud φησί. Neque enim haec verba ορίζει raendose legebatur in pronibus edilis et rags. π ά ν
φ ύ σ ι ν idem valenl ac, Deumesse naluram autumat. των.
PATROL. GR. V I . 36
1431 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENl 113*
tendft. Plato aulera, qui tam multa de monar- χ τος ύστερον ευρίσκεται εναντία έαυτψ λέγων, τάς μέν
chia Dei disputaTit, ac de anima bumana, im- ψυχάς μετέρχεσθαι είς έτερους ανθρώπους, ένίων δέ
mortalem eam esse staluens, nonne postea secum και είς άλογα ζώα χωρέΐν; Πώς ού δεινδν χα\ άθέμι-
ipee pugnare deprehenditur, dum quorumdam aiii- τον δόγμα αυτού τοίσγε νούν έχουσι φανήσεται, ίνα δ
mas in alios homines migrare dicit, quorumdani ποτε άνθρωπος πάλιν ίσται λύκος, ή κύων, ή δνος, ή
autem in animalia rationis expertia 3 8 5 conce- άλλο τι άλογον κτήνος; Τούτψ ακόλουθα καί Πυθα
dere? Annon horrenda et nefanda ejus senlenlia γόρας ευρίσκεται φλύαρων, πρδς τψ κα\ πρόνοιαν
virie prudentibus videbitur, ut qui olim bomo fuerit, έκκόπτειν. Τίνι ούν αυτών πιστεύσωμεν; Φιλήμονι
is rursus lupus aut canis fiat, aut asinus aut aliud τώ Κωμικψ λέγοντι·
quidpiara aniraal rationis expers ? Huic consona Pythagoras quoque nugatus esse deprehenditur,
praHerquamqnod etiam providentiam sustulit. Utris igitur credemus? Philemoni Gomico dicenli,
Pradara namque numinis cultoribus 01 γάρ θεόν σέβοντες έΛπίδας καΛάς
Spe$ ad salutem suppetil ; "Εχουσιν είς σωτηρίαν
an iis, quos diximus, Euhemero, Epicuro et Py- ή οίς προειρήκαμεν Εύημέρω χα\ Επικουρώ καλ
Ihagora, caeterisquc Deum colendum esse neganti- Πυθαγόρα (30), καλ τοίς λοιποίς άρνουμένοις είναι
bus, ac providentiam tollentibus? A c d e Deo qui- ^ θεοσέβειαν, κα\ πρόνοιαν αναιρούσα; Περί μέν ούν
dem el providenlia sic locutus est Aristo : θεού κα\ προνοίας "Αρίστων έφη *
Confide, dignis nam omnibut tolet Deus θάρσει, βοηθεΐν Λάσι τοισιν άξίοις (31)
Ovem lulisse; maximeque talibus. Εϊωθεν ό θεός · τοις δέ τοιούτοις σ&όδρα.
Pli sil statutum pramium viventibus ΕΙ μήπαρέσται προεδρία τις κειμένη
Prcescribit ut fas; etse quid prodest pium ? Τοϊς ς&σιν ως δει, τί πΛέον έστϊν εύσεδεϊν ;
Sed rem e$se tie fac; scepe sed vidi tamen Είη γαρ ούτως (52) · άΛΛά καϊ Λίαν όρώ
Jllos pie icvum aui volunt traducere, Τους εύσεδώς μέν έΛομένους διεξάγειν
ilti haud secunais rebut; et qui aliud nihil Πράττοντας ατύπως · τούς δέ μηδέν έτερον 1J
Prater lucellum ipsisque solis uiite Τό ΛυσιτεΛές καϊ τό καθ" αυτούς (35) μόνον,
Curant, honore fulgiaos quam nos magis Εντιμοτέραν έχοντας ήμων διάθεσιν
Esse hoc in cevo. Longius $ed cernere Έπϊ τού παρόντος. ΆΛΛά δει (54) πό(φω βΛέ-
[πειν9
El pr<p$tolarifinemoportet omnium. Καϊ τήν απάντων άναμένειν καταστροφήν.

Non enim, ut inhceret pluribu$ senteniia, Ούχ δν τρόπον γάρ παρ' ένίοις Ισχυχέ τις
Nefanda prortus, sceculoque inutilis, άόξα κακοήθης, τφ βίφ τ* άνωφεΛής,
Injussa quccdnm motioest; el omnia Φορά τις (55) έστ' αυτόματος, ή βραβεύεται
Regunlur ut sors fert. Habere enim volunt Ώς έτυχε πάντα. Ταύτα γάρκρίνουσ* έχειν
Morum suorum hcec improbi munimina. Εφόδια πρός τόν ίδιον οί φαύΛοι τρόπον.
{
Pietalit autem et prcemxum est cultoribus : Έστι δέ καϊ τοις (56) ζώσιν όσίως προεδρία,
Est et scelestis, ut decet, punitio; Καϊ τοίς πονηροϊς, ώς προσήκ', έπιτιμΐα.
Nii quippe nil fit absque providenlia. Χωρϊς προνοίας γίνεται γάρ ουδέ έν (57).
Et quaecuoque alii et prope modum plerique de Όπόσα τε καί άλλοι, και σχεδόν γε (58) οί πλείους
Deo et providentia dixere, ea quam paruro inter se εΐπον περί θεού, και προνοίας, δρ$ν έστι πώς (59)
consona dixerint in promplu est. Alii enim Deum ανακόλουθα άλλήλοις έφασαν. Οί μέν γάρ τδ έξδλου
omnino et provideniiam sustulerunt, alii Deum θεδν καί πρόνοιαν εΐναι άνείλον οί δ" αύ συνέστη
esse statuerunt, et providentia gubernari ouinia σαν θεδν, και πάντα προνοία διοικείσθαι ώμολόγη-
confessi sunt. Prudenti igitur auditori et lectori σαν. Τδν ουν συνετδν άκροατήν και άναγινώσκοντα
diligenter considerandum est quid a quoque dica- πρόσεχε ιν ακριβώς τοίς λεγομένοις δεί (40) * καθώς
tur, quemadmodum ait Simylus : κα\ δ Σίμυλος έφη·
(30) Πυθαγόρα. Wolfius et Fabricius legendum (54) ΆΛΛά δει. Hic providentiaB defensor respon-
censent Πρωταγόρα, eisque prorsus assentior. Ne- sionem incipit. .
que enim Pythagoram Tbeoptiilus conjungere potuit (55) ΆνωφεΛής, φορά τις, etc. Sic ex codicibus
cum Euhemero et Epicuro et aliis nullum essebeuiu rass. einendalum quod erat in editionibusParisien-
pronuntianiibus. Uoc unocrimine Pylhagoram pre- n sibus : Τώ βιώσαι ώς έτυχε · ταύτα πάντα κρίνουσιν
mii, quod sustulerit providentiam. υ
έχειν. Tigurina edilio babebat τψ βίψ τε pro τ φ
(31) Πάσι τοισιν άξίοις. Habent editiones nostro βιώσαι. Grotius pro hac voce ανωφελής reposuerat
τοίς αξίοις, sed ita emendavil Grotius in Excerpl. προσγίνεται quia notus illi non erat versus φορά τ ι ς
tragord. et comic, pag. 1004, ubi hos versus A r i - ex codicibus mss. depromplus in edittombtis Oxon.
atophonii Gomico iribuendos opinatur. Fellus et et Harob. Versum ώς έτυχε, etc., scripsi, u l apud
WoKius scripsere πάσι γάρ τοίς άξίοις. Grotium. Necesse est enim referre πάντα ad βρα
(32) Εϊη γάρ όντως. Uic loqui incipit alia per- βεύεται. Editi habent ταύτα γάρ πάντα κρίνουσιν
sona, quae provideniiae adversalur, ct prosperani έχειν.
improboruni fortunaiu providentiae deiensoribus (56) Έστι δέ καϊ τοις. Grotius babel άλλ' έστι
objicit. και τοίς. GI. Wolfius legendum propoiiil έστι δέ
(33) Καϊ τό κατ' αυτούς. Gonjunclio, quae deest κα\ τοίς.
in codicibus mss. ei edilis, melri causa addiln est (37) Ουδέ έν. Ila cod. Reg., Grotius et WolOus.
a FeJlo et Woliio. Deest eliam τό in editis. Grolius Aliae ediliones ουδέν.
ita i e g i l : (38) Σχεδόν γε. Deest vocula in Regio codice.
Πράττοντας άτόαως · τούς δέ μηδέν έτερον άν (39) 'OpiJLV έστι πώς. Re(j. cod. δράς πώς.
Σχοπούντας ή τό Λυσιτελές αύτοΐς μόνον. (40) Αεϊ. Haoc Tocem editioni Hauiburgensi alque
Sed non videtur iiecesee verbum illud σκοπούντας buic nostne Regius codex suppeditavit, qui babel
aut aliud siniile addere, sed lanlum supplere έλο- eliam καθά κα\ ό Σίμυλος.
μένους, quod paulo anlc pra;cedit.
1153 AD A U T O L Y C U M L I B . III.
Μο$ e$l poetat nomine cequo dicere,
1134
Κοινώς ποιητάς έθος έστϊ καΛέΐν Α
Καϊ τους περιττούς (41) τή φύσει, χαϊ τούς κα- Natura inepli sive sint, tive optimi.
[Λούς.
Έδει δέ κρίνειν. Atjudicare oportet.
Καθάπερ καλ ό Φιλήμων (42) · 386 Quemadmodum et Philemon:
Res est molesta, ineptus auditor tedent:
ΧαΛεπόν ακροατής ασύνετος καθήμενος ·
Haud namque cuipal teipsum pm vecordia.
Ύπό γάρ άνοιας ούχ εαυτόν μέμφεται.
Altendere igitur oportet et considerare quid dica-
Χρή ουν προσέχειν καλ νοείν τ ά λεγόμενα, κριτικώς
tur, judicio expendeutem quae a philosophis et
εξετάζοντα τά ύπδ τών φιλοσόφων καλ τών λοιπών
poetis dicta sunt.
ποιητών είρημένα.
8. Scelera diis attributa α senptoribus ethnicis.—
8. Αρνούμενοι γάρ θεούς είναι, πάλιν δμολογοΰ-
Nam qui negant deos esse, rursus couGlentur, ac
σιν αύτολ, καλ τούτους πράξεις άθέσμους έπιτελείν
iofaiida facinora ab his patrari dixerunt. Ac Jovis
έφασαν. Κα\ πρώτου (43) γε τού Διδς οί ποιηταλ
quidem inprimis nefarie facta pleniori ore poetae
εύφωνότερον άδουσι τάς χαλεπάς πράξεις. Χρύσιπ
pradicant. Cbrysippus autem qtii mulla uugatus
πος δέ ό πολλά φλυαρήσας, πώς ούχλ ευρίσκεται
est, an non significare invenitur Junonem ore i m -
σημαίνων τήν "Ηραν στόματι μιαρψ συγγίνεσθαι τψ Β
puro cum Jove esse congressam ? Quid enim matris
Διί; Τί γάρ μοι καταλέγειν τάς άσελγείας τής μ η
illius, quae dicilur, deoruin, aut Jovis Latiaris
τρός θεών λεγομένης; ή Διδς τοΰ Αατιαρίου διψών-
sangiiinem humanum sitientis, aut Altidis castrati
τος αίματος ανθρωπείου; ή "Αττου τοΰ (44) ά π ο -
lascivias recenseam? aut Jovem illum cognoraine
κοπτομένου - ή δτι ό Ζεύς δ καλούμενος τραγψδδς,
Tragoedum, qui suam ipsius, u l perhibent, nianum
κατακλύσας τήν έαυτοΰ χείρα, ώς φασι, νΰν παρά
uiundavit, ac nunc deus apud Komanos colilur?
Τωμαίοις θεδς τ ι μ ά τ α ι ; Σιγώ τ ά Άντινόου τεμέ
Taceo lempla Antinoi et caelerorum, quos vocant,
νη καλ τά τών λοιπών καλουμένων θεών. Και γ ά ρ
deorum. Risum enim, dum narrantur, cordatis
Ιστορούμε να τοίς συνετοίς καταγέλωτα (45) φέρει.
viris excutiunt. Vel impietatis igitur ex suis ipso-
'Ήτοι ούν περλ άθεότητος αύτολ ύπδ τών ίδίων δογ
rum opinionibus arguuntur qui talia pbilosopbati sunt
μάτων ελέγχονται οί τά τοιαύτα φιλοσοφήσαντες, ή
vel etiam promiscui ac nefandi concubilus. Quin
καλ περλ πολυμιξίας καλ άθέσμου κοινωνίας. Έ τ ι
etiam hominum vorandorum inhumanitas apud eos
μήν καλ άνθρωποβορία παρ' αύτοίς ευρίσκεται, δι*
deprebendittir ex iis quae scripta reliquerunt; e l
ών συνέγραψαν γραφών, καλ πρώτους γε ούς τετι-
quos colunt deos, principcs eos scribunt fuisse ho-
μήκασι θεούς, ταΰτα πεπραχότας (46) άναγράφουσιν.
C rum facinorum edendorum.
9. Η μ ε ί ς δέ καλ θεδν δμολογοΰμεν, άλλ' ένα, τδν 9- Chrittianorum doetrina de Deo, et de decem
κτίστην καλ ποιητήν καλ δημιουργδν τούδε τοΰ παν ejut prueceptis. — Nos autem et Deum couiUeniur,
τδς (47), καλ προνοία τά πάντα διοικείσθαι έπκιτά- sed unum, conditorem et creatorem et opificem
μεθα, άλλ' ύπ'αύτοΰ μόνου· καλ νόμον άγιον μεμα- hujus universi; ei providenlia gubernari omuia
Οήκαμεν άλλά νομοθέτην έχομεν τδν δντως θεδν, sciinus, sed ab eo solo; e l legem sanctam didici-
δς διδάσκει (48) ημάς δικαιοπραγείν, καλ εύσεβείν, mus, sed legislalorem habeimis Terum Deum, a
καλ καλοποιείν. Καλ περλ μέν εύσεβείας λέγει * Ούκ quo et justitiam colere et pietatem et bona opera
έσονται σοι θεοϊ έτεροι πΛήν έμού. Ού ποιήσεις facere edocemur. Ac de pietate quidem sic prsece-
σεαυτφ εϊδωΛον, ουδέ παντός ομοίωμα, δσα έν τφ p i t : Non &runt tibi dii alieni prceter me. Non facie$
ούρανφ άνω, ή (49) δσα έν τή γή κάτω, ή δσα έν tibi ip$i idolum, nec cuju$quam $imilUudinem σ*<Β-
τοις ύδασιν ύποκάτω τής γής · ού προσκυνήσεις cunque \n coelh desuper, aut qucecunque in terra
αύτοίς, ουδέ μή Λατρεύσεις αύτοΐς. Έγώ γάρ είμι deorsum, aut quTcunque in aquis sunt subter terram.
Κύριος ό θεός σου. Περλ δέ τοΰ καλοποιείν έφη · Non adorabisea neque coles ilta; ego enim sum Do-
1
Τίμα τόν πατέρα σου καϊ τήν μητέρα σου, ίνα εύ minus Deus tuus* . De bonis autem operibus sic
" E x o d . ΧΙ, 3, 4, 5.
(41) Περιττούς. C l . Wolfius conlendit hanc νο- D κασι θεούς, et eupra καλ πρώτους γε τούς θεούς,
ceni idem valere ac eximium, ac proinde in eodem eamdem vocem his in locis eodem modo interpre-
versu legendum καλ τούς κακούς. Vox enim περιτ taiidam crediderim. Supra leg. όμολογοΰσιν αυτούς.
τούς, inquil, Atlicis non tuperfluum, sed eximium, (44) Άττου τού. Ilacod. Reg. et editio Hambur-
excellem, egregium denotat, id quod Conr. RilUrs- gensis. Aiia3 "Αττιν.
kusius ad Oppiani Halieul. 12, pag. 281, ita proba- '45ϊ ΚαταγέΛωτα. Uterque codex κατά γέλωτα.
tmmdedit, tti dubilandi non relinjuatur locus. 46) Πεπραχότας. Cod. Reg. πεπραγότας.
(42) Καθάπερ καϊ ό ΦιΛήμων. Ua Regius codex, 47) Τοΰ παντός.Έ.άΛΐ\*άά\ιιιΙ κόσμου,quod mulfo
apiius multoquam editiones Parisienses et in marg. aplius deest in Regio codice.
Tigurina καθάπερ εξόν τινι. Ducaeus et Tigur. κα (48) Αιδάσκει. Cod. Reg. καλ διδάσκει et mox καλ
θάπερ έξ ού τινι. Oxon. et Hamburg., καθάπερ δικαιοπραγείν. Mox idem ούκ έσονται θεολ έτεροι.
ή έξ ου τινι. Probat G l . Woltius scripturam Kegii (49) Έν τφ ούρανφ άνω ή. fla uterque codex
codicis. Paulo post delendum λοιπών vel ποιητών. ms. et editio Tigurina. Aliae τώ άνω. Quin etiam
(43) Καϊ πρώτου. Existimat erudilus WoUius boc haec otnnino desunt in editionibus Parisiensibus
loc-o verlenduiu esse, Jovis deorum principis. Sed anni 1615 et 1656. Infra Reg. codex δίδιομί σοι Κ ύ
cum paulo posi legamus καλ πρώτους γε ούς τετιμή- ριος ό θεός σου.
1155 T H E O P H I U EPISGOPI ANTIOCHENI 4156
ait: Honora patrem tuum et matrem tuam, ut bene Α crot γένηται, καϊ Ινα μακροχρόνιος έση έχϊ τής
tibi sxt, et ut longcevu» sis super lerram quam ego do γής 9 ήν έγώ δίδωμί σοι Κύριος ό θεός. Έ τ ι περλ
tibi Dominus Deus **. Atque etiarn de justitia : Non δικαιοσύνης· Ού μοιχεύσεις, ού φονεύσεις, σύ
mwchaberis. Non occides. Non furaberis. flon falso κΛέψεις, ού ψευδομαρτυρήσεις κατά τον πΛησίον
te$laberi$ contra proximum tuum testimonium fal- σον μαρτυρίαν ψευδή. Ούκ επιθυμήσεις τήν γυ
sum. Non concupiscet uxorem proximi tui. Non ναίκα τού πΛησίον σου. Ούκ επιθυμήσεις τήν ol-
concupisces domum ejus, nec agrum nec termm ejut, κίαν αυτού, ουδέ τδν άγρόν αυτού, ουδέ τδν χαϊ-
nec ancillam ejus, nec bovem eju$, nec subjugale, δα αυτού, ουδέ τήν χαιδίσκην αυτού, ουδέ τον
neque ulium pecus ejus, neque qucecunque sunt proxi-βοδς αυτού, ουδέ τού ύποζύγιον αυτού, ουδέ παν
mi tui. Non perverle* judicium pauperi* in judicio τός κτήνους αυτού, ούτε δσα έστϊ τφ πΛησίον
ejus. Ab omni verbo injusto recedes. Intwcenlem et σου. Ού δ στρέψεις κρίμα πένητος έν κρίσει αυ
jutlum non occides, nec justificabis impium, et mu- τού. Άχό παντός βήματος άδικου διαποστήση.
nera non accipies; munera enim excwcant oculos Άθώον καϊ δίκαιον ούκ άποκτενεΐς · ού δικαιώ
9
videnlium et pervertunt verba jusla* . Hujus 387 σεις τόν άσεδή · καϊ δώρα ού Λήψη · τά γάρ δώρα
divinae legis minister fuit Moyses famulus Dei, toti άποτυφΛοΐ όφθαΛμονς -βΛεπόντων, καϊ Λυμαίνε-
quidem miindo, praecipue vero Hebraeis qui et Ju- ^ ται βϊ\{ΐατα δίκαια. Τούτου μεν ούν τού θείου νό-
daci dicti suni; quos antiquitus rex iEgypli in ser- μου διάκονος γεγένηται ΜωΟσής, δ καί θεράπων
vitutcni redcgit, cum essent semen justum horai- τού Θεού, παντί μέν τ ω κόσμψ, παντελώς δέ τοϊς
num piorum et sanctorwn, Abraham, Isaac, et Έβραίοις τοίς καί Τουδαίοις καλουμένοις, ούς κ α τ -
iacob. Horum recordatus Deus, factisque niiraculis εδούλωσεν (50) άρχήθεν βασίλεύς ΑΙγύπτου, τ υ γ
et etupendis per Moysen prodigiis liberavit eos et χάνοντας σπέρμα δίκαιον ανδρών θεοσεβών, καλ
ex jfDgyplo eduxit, ac per earo regionem, quae de- οσίων, Αβραάμ καλ Ισαάκ, κα\ Ιακώβ. Ό Θεδς (54)
serla dicilur, deductos reslituit in terram Cbana- μνησθεις και ποιήσας θαυμάσια κα\ τέρατα διά Μω
naeam, quae poetea Judaea vocata e s l , legemque Οσέως παράδοξα, έ^ύσατο αυτούς, κα\ έξήγαγεν έκ
posuit, et haec eos edocuit. Magnae igitur ct admi- τής Αίγύπτου, άγαγών αυτούς διά τής έρημου κα
rabilis ad omnem justitiam legis decem capita, λούμενης· ούς κα\ άποκατέστησεν είς τήν Χανα-
quae tnodo relulimus, sic babent. ναίαν γήν, μετέπειτα Ίουδαίαν έπικληθείσαν, καλ
νόμον (52) παρέθετο, καί έδίδαξεν αυτούς ταΰτα. Τοΰ μέν ούν νόμου μεγάλου καί θαυμασίου πρδς π&·
σαν δικαιοσύνην υπάρχοντος δέκα κεφάλαια ά προειρήκαμεν τοιαύτα έστιν.
10. PrcBceplum de humanitale in advenas. — Q 10. Επειδή ούν προσήλυτοι έγενήθησαν έν γή Αί-
Quoniam igitur inquilini i a j£gypto fueranl, qui γύπτψ, δντες τδ γένος Εβραίοι (55) άπδ γής τ η ς
genere Hebraei erant ex Chaldaea (orla eniro his Χαλδαϊκής (κατ' έκεϊνο (54) καιρού λιμού γενομέ
temporibus fame, necesse babuerunt i n iEgyplura νης ανάγκην έσχον μετελθεΐν είς ΑΓγυπτον σιτίων
transmigrare frumenii causa, quod iliic vendcbatur, έκεϊ πιπρασκομένων, ένθα κα\ χρόνω παρψκησαν ·
ubi et diu commorati sunt. H*c aulem eis evenie- ταΰτα δέ αύτοϊς συνέβη κατά προαναφώνησιν Θεοΰ ) ·
banl secundum Dei prediclionem) cum, inquam, παροικήσαντες ούν έν Αίγύπτψ έτεσι τετρακοσίοις
iaquilini in iEgyplo anuis quadringentis et triginia κα\ τριάκοντα, έν τψ τδν Μωύσήν μέλλειν έξάγειν αυ
fuissent, cumque illos Moyses in deseilum perdu- τούς είς τήν έρημον, ό Θεδς έδίδαξεν αυτούς διά του
cturus esset; sic eos Deus per legem edocuit: Pe- νόμου λέγων · ΠροσήΛυτον ού ΘΛίψετε · ύμεΐς γάρ
regrinum non ufjligetis: vos enim uottis animam pe~ οϊδατε τήν ψυχήν τού χροσηΛύτου · αύτοϊ γάρ
regrini: ipti enim pengrini in terra JEgypti [ui- χροσήΛυτοι ήτε έν τή γή ΑΙγύπτφ.
slis *·.
11. De pamitentia. — GUIQ autcm legem eis a Deo 11. Τδν μέν ούν νόμον τδν ύπδ τοΰ Θεοΰ δεδομένον
dataui populus iraesgrederetur, benignus et mise- αύτοίς έν τ ψ παραβήναι τδν λαδν, άγαθδς ών καλ
ricors Deus nolens eos e raedio tollere, ad legem, ^ οίκτίρμων ό Θεδς, μ ή βουλόμενος διαφθειραι αυτούς
quam eis dederal, illud etiam adjecit, nt prophetas πρδς τδ δεδωκέναι (55) τδν νόμον, ύστερον δέ κα\ (56)
eis deinceps ex fratribus suls milteret, qui docerent προφήτας εξέπεμψε ν αύτοίς έκ τών αδελφών αυτών,
et i n memoriam redigerent instituta legis, alque πρδς τδ διδάσκειν κα\ άναμιμνήσκειν τ ά τοΰ νόμον
ad poenilealiara eos converterent, quo amplius αυτούς, κα\ έπιστρέφειν είς μετάνοιαν, τοΰ μηκέτι
Μ w
Ibid., 12. Ibid,, 15,17 et Dcut. xx, 19. » Exod. x x m , 9.
(50) ΚατεδούΛωσεν. Ulerque ms. κατεδουλώσατε praeterea legendum κατ* εκείνο γάρ καιρού. Ibidem
pro κατεδουλώσατο. Regius codex λιμοΰ γενομένου.
(51) Ό θεός. Legendum ών ό Θεός. (55) Προς τό δεδωκέναι. Liquel legendum esse
(52) Καϊ νόμον. Oxoriiensis edilio κατά νόμον. προς τ ψ , alque ita legitur in Hamburgeesi editione,
Eodem errato laborant editiones Parisienses anui sed sine auctorilaie codicis OIH.
1615 et 1656. (o*6) Ύστερον δέ καί. Deesi utraque vocula i n
l55) Εβραίοι. Sic uterque ras. et ediiio Hamb. cod. Reg., nec idcirco tanien deJenda, u i in edii.
Aliae Εβραίων. Hamb. haec vocula δέ, quam sxpe alias in cjusmodi
(54) Κατ' εκείνο. Lucem aflert parenlbesis, sed iocis adbiberi observaviums.
1157 AD A U T O L Y C U M L I B . 1Π. 1158
άμαρτάνειν. ΕΙ δέ έπιμένοιεν έν ταΐς φαύλαις (57) non peccarent. Sin autem in pravis aclionibus
πράξεσι, προανεφώνησεν (58) ύποχειρίους αυτούς permanerent, praenuntiavit fore ut capiivi ira-
παραδοθήναι πάσαις ταις βασιλείαις τής γής · χα\ δτι derentur omnibus regnis terrae; quae quidem jam
ταύτα αύτοις ήδη απέβη, φαν|ρδν μέν έστι. Περ\ μέν eis evenisse in promptu est. De pcenilenlia igi-
ουν τής μετανοίας Ησαΐας δ προφήτης κοινώς μέν tur fsaias propheta commiiniter quidera onmes,
πρδς πάντας, δ ια^ ή δ η ν δέ πρδς τδν λαδν λέγει· Ζη nominalim vero populum ailoquitur: Quoerile Do-
τήσατε τόν Κύριον, και έν τφ εύρίσκειν αύτδν minum, et in inveniendo eum, invocale, et po*l-
έπικαλέσασθε · ήνίκα δ* άν έγγίζη ύμίν, άπολι- quam vobis appropinquaverit, relinquat impius viag
πέτω ό άσεβης τάς οδούς αυτού, καϊ άνήρ άνομος suas, et vir iniquut cogilationet tuas, et conver*
τάς βονΛάς αυτού, καϊ έπιστραφήτω έπϊ Κύριον talux ad Dominum et misericordiam consequttur;
τόν θεόν αυτού, καϊ έλεηθήσεται, δτι έχιπολύ quia multum dimiltet peccata vestra Et Ezecbiel
άφι\σει τάς αμαρτίας ύμων, Καί έτερος προφήτης alius propheta a i t : Si iniquus averterit se ab oinni-
Έζεκιήλ φησιν · Έάν αποστροφή ό άνομος άχό bus iniquitatibus quas fecit, et cuslodierit pracepta
χασών τών ανομιών ών έποίησε, καϊ φυλάξη τάς mea, et fecerit justificationes meas, vhens vivet et
έντολάς μον, καϊ Χοιήση τά δικαιώματα μον, ζών non morietur, et iniquitates ejus quas fecit non me-
ζήσεται (59), καϊ ού μή άχοθάνη, χάσαι αϊ άδι- tnorabuntur, sedjustitia, quam fecit, vivet, quianoto
κΐαι αυτού άς έχοίησεν ού μήμνησθώσιν, άλλά mortem iniqui, dicit Dominus, sed ut avertat $e α
τή δικαιοσύνη ή έχοίησε ζήσεται, δτι ού βούλο via sua mala et vivatRursus Isaias: Convertimini
μαι τδν θάνατον τού άνομου* λέγει Κύριος, άλλ' qui profundum consilium initi$ et iniquum ut salve-
έχιστρέψαι (60) άχό τής οδού τής χονηράς, καϊ mini " . Et alius prophela Jeremias: Converiimini
ζήν αύτδν. Πάλιν δ Ησαΐας · Έχιστράφητε οί τήν ad Dominum Deum vestrum, quetnadmodum vinde-
βαθεϊαν βονλήν βονλενόμενοι καϊ άνομον, Ινα miam ad cartellum suum ei misericordiam conseque*
σωθήσεσθε. Καί έτερος, Ιερεμίας · Έπιστράφητε mini388 Mulla quideiu vel polius innumerabitia
έχϊ Κύριον τόν θεόν υμών, ώς ό τρνγών έπϊ τόν sunt de poenilenlia in Scripluris sanclis dicia, vo-
κάρτελλσν αύτου, καϊ έλεηθήσεσθε. Πολλά μέν lente semper Deo bumanum genu&ab omnibus pec-
ουν, μάλλον δέ αναρίθμητα έστι τά έν ταϊς άγίαις calis converlere.
ΓραφαΓς είρημένα περ\ μετανοίας, άε\ τού θεού βου-
λομένου έπιστρέφειν τδ γένος τών ανθρώπων άπδ
πασών τών αμαρτιών.
12. "Ετι μήν κα\ περ\ δικαιοσύνης, ής ό νομός 12. De justitia. — Adbuc etiam et de juslitia
είρηκεν, ακόλουθα ευρίσκεται κα\ τά τών προφητών, , quam lex praecipit, consentaneae invcniuntur pro-
κα\ τών Ευαγγελίων έχειν, διά τδ τούς πάντας πνευ- pbeiarum et Evangeliorum sentenliae, propterea
ματοφόρους έν\ Πνεύματι θεοΰ λελαληκέναι. Ό γούν quod omnes uno Dei afflati Spiritu locuti sunt. Sic
Ησαΐας ούτως έφη · .'Αφέλετε τάς πονηρίας άχό igitur Isaia* a i t : Auferte mala ex animabus vestrii,
τών ψυχών υμών, μάθετε καλόν χοιειν, έκζητή- di&cite facere bonum, qucerite judkium, liberate op-
k 9
σατε κρίσιν, ρύσασθε άδικούμενον, κρίνατε όρ- pres&um, judicate pupiilo, et justificate viduam .
φανφ (61), καϊ δικαιώσατε χήραν. "Ετι δ αύτδς, Idem: Dissolve, inquit, omnem colligaturam iniqui-
Αιάλυε, φησ\ν, πάντα σύνδεσμον αδικίας· λύε tatis; solve obligationes violenlorum contractuum;
στραγγαλίας βίαιων συναλλαγμάτων · άχόστελλε dimitte fractos in remissionem, et omnem scriplu-
τεθραυσμένους έν άφέσει · καϊ χάσαν συγγραφήν ram iniquam conscinde; frange esurienli panem
άδικον διασπά · διάθρυχτε χεινώντι τόν άρτον tuum, et pauperes sine tecto induc in domum tuam,
σου, καϊ χτωχούς άστεγους είσάγαγε είς τόν si videris nudum, operi; et domeslicos seminis tui ne
όϊκόν σου. Έάν Ιδης γυμνόν, περίβαλλε, καϊ άπό despexeris. Tunc erumpet matutinum lumen luum, et
τών οικείων τού σπέρματος σου ούχ ύπερόψη. saniiates tuce cito orientur, et prmbit anle te ju$ti-
Τότε ραγήσεται πρώϊμον τό φώς σου (62), καϊ τά tia tua Siniililer Jeremias: Slate, inquit, super
Ιάματά σον ταχύ άνατελεί* καϊ προπορεύσεται vias el videte et interrogale qualis sil via Domini
έμπροσθεν σου ή δικαιοσύνη σου. Όμοίως κα\ noslri bona, ei ambulate in ea, el invenieii$ requiem
Ι ε ρ ε μ ί α ς , Στήτε, φησ\ν, έχϊ ταΐς όδοίς, καϊ ϊδετε, animabus vestris. Judicium justum judicate, quia in
VT
χαϊ έχερωτήσατε χοία έστϊν ή οδός Κυρίου του his est volunta* Domini Dei vestri . Similia dicii
θεού ημών ή αγαθή, καϊ βαδίζετε έν αυτή (65), Moyses : Custodite judicium et appropinquale ad
καϊ εύρήσετε άνάπαυσιν ταίς ψυχαΐς υμών. Dominum Deum vettrum, quifirtnavitcalutn et cor-
u
!
* Isa, ι.ν.6, 7. % t
Ezeeh. v i n , 21 et seqq Μ
Isa xxxi, 6 et XLV, 22. Jer. v i , 9. Isa. i , 6, 7.
4 Μ
· Isa. L v n i , 6. 8. Jer. νι, 16.
ί
(57) Έν ταις φαύλαις. Praepositionem suppedi- 60) 'ΑΧΓ έπιστρέψαι. Reg. ώς έπιστρέψαι.
U v i t Regius codex. Omissa fuerat in editis ob siiui- 61) Όρφανφ. Cod. Reg. ορφανά.
lem syllabam verbi sequenlis. 62) Πρώϊμον τό φώς σ ο ν . Τ ^ ι ΐ Γ . τ δ φώς σον
(58) Προανεφώνησεν. Editiones Oxon. et Paris. πρώϊμον.
anni 1615 et 1656, προανεφώνησαν. (65) Βαδίζετε έναύτή. Utcrque cod. βαίί£ετ· τ *
(5J) Ζήσεται. Reg. Ζήσητα.·.. έν αντή.
1139 THEOPHILl EPISCOPl ANTIOCHENI 1110
didit urram.
Et alius, qui Joel dicitur, his con- κ Κρίμα δίκαιον κρίνετε, δη έν τούτοις έστϊ τδ θέ-
gruentia locutus est: Congregate poptilum, $ancti- λημα Κυρίου τού θεού ύμων. Ωσαύτως καλ ΜωΟ-
fieate Ecclesiam, suscipite presbyteros, congregate σής (64) λέγει- Φυλάσσεσθε κρίμα, καϊ εγγίζετε
parvulos sugentes ut>era. Egredialur tponsu$ de πρδςcu-Κύριον τδν θεδν ύμων, τδν στερεώσαντα τδν
biii suo, et sponsa de thalamo suo. Et orale ad Do-ούρανδν, καϊ κτίσαντα τήν γήν. Κα\ έτερος, Τωήλ
minum Deum veslrum inlente, ut misereatur vettri ακόλουθα
et τούτοις Ιφη · Συναγάγετε Λαδν, αγιάσατε
deleat peccata vestra Similiter alius, qui Zacba- Έκκλησίαν (65), εϊσδέξασθε πρεσβυτέρους, συν
rias dicitur: Hasc dicit Dominus omnipotens : Judi- αγάγετε νήπια θηλάζοντα μαστούς. Εξελθέτω
cium veritatis judicate: et misericordiam et misera- νυμφίος έκ τού χοιτώνος αυτού, καϊ νύμφη έχ
tionem facite unutquisque ad proximum tuum;τον et παστού αυτής, καϊ εύξασθε πρδς Κύριον τδν
viduam et pupilium et advenam non opprimetis, θεδν et ύμων εκτενώς, δπως έλεήση υμάς, καϊ εξα
malitiam unusquisque non meminerit fratri suo λείψει in (66) τά αμαρτήματα υμών. Όμοίως καλ
eordibus vestri*, dicit Dominus omnipolens . έτερος, Ζαχαρίας· Τάδε λέγει Κύριος
M
παντοκρά
τωρ · Κρίμα αληθείας κρίνετε (67), χαϊ έλεος χαϊ οϊκτιρμδν ποιείτε έκαστος πρδς τδν πλησίον αυ
τού-[χαϊ χήραν καϊ δρφανδν, χαϊ προσήλντον μή καταδυναστεύσητε, καϊ κακίαν έκαστος μή, μνη-
σικακείτω τφ άδελφφ αυτού έν τάίς καρδίαις υμών, λέγει Κύριος παντοκράτωρ.
13. De castitate. ·— De castitate aulem docet nos Β 13. Κα\ περί σεμνότητος ού μόνον διδάσκει ήμας
Scriptura sancta, non solum nibil opere peccare, ό άγιος λόγος τδ μή άμαρτάνειν έργω, άλλά κα\ μέ
aed ne cogitatione quidem; ita u l nec mali quid- χρις εννοίας, τδ μηδέ τή καρδία έννοηθήναι περί τί
quam corde concipiamus, nec oculis aspicientes νος κακού, ή θεασάμενον τοίς όφθαλμοίς άλλοτρίαν
alienam uxorem coucupiscamus. Salomon igitur γυναίκα έπιθυμήσαι. Σολομών μέν ούν, ό βασιλεύς
qui rex et prophela exslitit, a i t : Oculi tui recta vi- καί προφήτης γενόμενος, έφη · 01 οφθαλμοί σον
diant, et palpebrce tuw annuant jttsta; rectas fac όρθά se- βλεπέτωσαν · τά δέ βλέφαρα σον νευέτω
mitas pedibus tuis Yox autem evangelica inten- δίκαια· δρθάς ποίει τροχιάς σοΐς ποσίν. Ή δέ
tins de caslitate praecipil his verbis: Quisquis aspi- Εύαγγέλιος φωνή έπιτατικώτερον διδάσκει περ\ ά γ -
ek uxorem alienam ad concupiscendum eam, jam νείας λέγουσα* Πάς ό Ιδών γυναίκα άλλοτρίαν
nujechatus esl eam in corde suo : et qui ducit, inquit, πρδς τδ έπιθυμήσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυ
dimissam α viro, machatur, el qui dimiuituxorem,τήν έν τή καρδία αυτού · καϊ ό γαμών, φησλν,
8 1
txcepta fornicationis causa, facit eam mozchariάπολελυμένην . άπδ άνδρδς μοιχεύει · καϊ δς άπο~
Ait adliuc Salomon: llligabit quis ignem in vesteλύει γυναίκα παρεκτδς λόγου πορνείας, ποιεί αυ
$ua, vestimenta autem hua non comburet ? aut ambu- τήν μοιχενθήναι. "Οτι ό Σολομών φησιν · Άποδή-
M e t
labit quis super carbones 3 8 9 ' 0 * pedet non ^ σει τις πύρ έν Ιματίφ, τά δέ Ιμάτια αυτού ού
comburet Τ Sic qui proficiscitur ad mulierem, quce καταπαύσει; Τί περιπατήσει τις (68) έπ' ανθρά
$ub viro e&t, innocens non erit ". κων πυρδς, τούς δέ πόδας ού κατακαύσει; Ού
τως (69) ό είσπορευόμενος πρδς γυναίκα ύχαν-
δρον ούκ άθωωθήσεται.
14. De amore inimicorum, aliit nonnulUs virtuti- 14. Κα\ τού μή μόνον ημάς εύνοείν τοίς άλλοφύ-
bu$. — Alque ut non eos soluni, qui nostri sunt λοις (70), ώς οίονταί τίνες, Ησαΐας δ προφήτης έφη*
generis benevolenlia complectamur, ut quidam exi- Είπατε τοις μισούσιν υμάς καϊ τοις βδελυσσο-
stimant, Igaias ait : Dicile hi$ qui vos oderunt et his μένοις, ι Άδελφοϊ ημών έστε, > Ινα τ δ δνομα Κυρίου
qui exsecrantur : Fratres nostri estis, ut nomen Dei δοξασθή, καϊ όφθή έν τή ευφροσύνη αυτών. Τδ
glorificetur et videatur in lastitia εοτηηι Evange-δέ Εύαγγέλιον, Αγαπάτε, φησ\, τούς εχθρούς υμών,
liuin autem : Diligite, inquit, inimicos vestros, et καϊ προσεύχεσθε υπέρ τών έπηρεαζόντων υμάς.
vrecamini pro hh qui liedunt vos. Nam ti dilexeri-Εάν γάρ αγαπάτε τούς αγαπώντας υμάς, ποιον
tit eo$ qui diligunt vos, qualem mercedem habetis ?
μισθόν έχετε; Τούτο καϊ οί λησταϊ, καϊ οί τελώ-
8
Hoc et lalronet et publicani faciunt \ Qui aulem D i ποιούσι. Τούς δέ ποιοΰντας τδ άγαθδν διδάσκει
ra
bene faciunt, eos non gloriari docet, ne studiosi μή καυχάσθαι, ίνα μή άνθρωπάρεσκοι ώσιν.
8int hominibus placendi, Nesciat enim, inquit, ma- γνώτω γάρ, φησ\ν, ή χειρ σου ή άραττερά, τί ποιεί
nus tua iinulra quid faciat manus tua dextra ή χειρ σου ή δεξιά. "Ετι μήν κα\ περ\ τοΰ ύποτάσ-
8 8 8 1
*· Joel. u , 16, 17. " Zacb. 7, 9, 10. Prov. iv, 25. Mattb. v, 28. " Prov. v i , 27. " Isa.
8 8
LXVI, 5. ** Mallb. v, 44. Maltb. \ i , 5.
(64) Καϊ Μωϋσής. Legendum Όσηέ, ut Grabius blia. Edili Εκκλησίας.

et Wolfius monuerunt. Non belle Fellus in ipso (66) Εξαλείψει. Reg. έξαλείψη.
textu pro Μωύσής scripsit Ησαΐας, a quo baec dc- (67) Κρίνετε. Reg. κρίνατε.
eiimpla existiinabat, nempe ex LVI, 1 el XLI et XLV, {^Περιπατήσει τις. Deest vocula in Reg. L e g .
18. Sed citata hic verba roulto aptius, ut iidem έτι ό Σολομών.
eruditi viri observant, repetuntur ex Ose x u , 6, (69) Ούτως. Ita Reg. Edili ούτω.
et x i i i , 4. (70) Άλλοφύλοις. Legendum esse δμοφύλοις, c L
(65) Έκκλησίαν. ha uterqua codex ins. et B i - Wol6us post Grabium et Davisium admouuit.
A D A U T O L W U M L I B . III. 1142
σεσθαι άρχαίς κα\ έξουσίαις, κ*\ εύχεσθαι υπέρ αύ- Α Mud etiam jubet Scriptura sancta, ut magtstralibue
των, κελεύει ημάς (71) ό θείος λόγος, δπως ήρεμον et potestatibus subjiotamur ac pro iis precemur ut
καϊ ήσύχιον βίον διφγωμεν (72). Κα\ διδάσκει άπο- tranquillatn et pacalam vitam agamut . Ac oranibus
M
διδδναι, πά>ι τ ά πάντα, Τφ τήν τιμήν , τ ή τ τιμήν omnia reddere docet: Cui honor.em, honorem; cui
τφ τόν φόβον, τόν φόβον* τφ τόν φόρον, τόν φό- timorem* timarem; cui tributum, tribnlum, nec quid*
ρον, μχχδενϊ μηδέν όφείλειν ή μόνον τό αγαπάν quam ulli debere* nisi ut diligamus omne* . 07
πάντας.
15. Σκέπει τοίνυν εΐ οί τά τοιαύτα μανθάνοντες 15. Chmtianorum innocentia luculenter defendi-
δύνανται άδιαφόρως ζ ή ν , κα\ συμφύρεσθαι ταίς tur. — Vide igitur. an possint, qui talia edocentur,
άθεμίτοις μίξεσιν, ή τδ άθεωτατον πάντων, σαρκών indifferenter vivere, et in nefariis flagiliis volutari,
φ/θρωπείων έφάπτεσθαι· δπου γε κα\ τάς θέας τών aut quod omnem impietatem superat, carnes bu-
μονομάχων ήμιν άπείρηται όρ$ν, ίνα μή κοινωνοί manas attingere, cum praserttm nec gladiatorum
καλ συνίστορες φόνων γενώμεθα. Άλλ' ούδε τάς λοι - ludos spectare nobis liceal, ne participes et conscii
π ά ς θεωρίας όράν χρή, Γνα μή μολύνωνται ημών οί csedium fiamus. Neque eliam cselera spectacula
δφθαλμοί κα\ τά ώτα, γινόμενα συμμέτοχα τών εκεί obeunda sunt, ne polluantur oculi nostri et aures.
φωνών (75) ^δομένων. Εί γάρ είπο,ι τις περ\ άνθρω- Β si participes eorum fiant, qua3 illic decanlantur.
ποβορίας, εκεί τά θυέστου κσ,\ Τηρέως τέκνα έσθιό- Si quis enim de carnis bumanae epulo loqui-
μενα* ά δέ περ\ μοιχείας (74), ού μόνον περ\ ανθρώ ttir, illic Xhyesiis el Terei filii vorantur; si vcro
πων, άλλά κα\ περ\ θεών, ών καταγγέλλουσιν εύφώ- de adujterio, illud apud eos non solum de homini-
νως μετά τιμών (75) καί άθλων, παρ' αύτοίς τραγω- bus, sed etiam de diis, quos canoia voce decantant
δεΐται. Μακράν δέ άπείη Χριστιανοίς ένθυ,μηθήναί τι non sine premio et mercede, tragice exhibetur.
τοιούτο πράξαι παρ* οίς σωφροσύνη πάρεστιν, εγκρά Procul autem absit a Christia«i&, ut iis qtridquatit
τεια ασκείται, μονογαμία (76) τηρείται, άγνεία φυ- hujusmodi facere in mentem veniat, apnd qnos
λάσσεται, αδικία έκπορθείται, αμαρτία έκριζούται, adest temperantia, conlinenlia colitur, unicum ma-
δικαιοσύνη μελετάται, νόμος πολιτεύεται, θεοσέβεια triiuouium servatur, castimonia custoditur, inju-
φράσσεται, Θεδς ομολογείται, αλήθεια βραβεύει, χά stilia exterminatur, peccatum radicilus evellitur,
ρις συντηρεί, είρήνη περισκέπει (77)% λόγος άγιος justitia exercelur, lex observalur, cultus Dei pef-
οδηγεί, σοφία διδάσκει, ζωή βραβεύει, Θεδς βασιλεύει. agitur, Deus confitendo celebralur, veritas domi-
Πολλά μέν ούν έχοντες λέγειν περλ τής καθ' ημάς nalur, gratia custodit, pax communit, sanctum
πολιτείας, κα\ τών δικαιωμάτων τού Θεού, καί δη- ^ verbum manu ducit, sapientia docet, vita dirigit,
μιουργού πάσης κτίσεως, τά νΰν αύτάρκως ηγού Deus regnat. Igitur cum permulla habeainue, q « «
μεθα έπιμεμνήσθαι, είς τδ κα\ σέ έπιστήναι μάλιστα de insiitulis nostris et Dei ac conditotfs universo-
4ξών άναγινώσκειν (78) έως τοΰ δεύρο, ίνα ώς φιλο rum justificalionibus dicamus, salis multa bactenas
μαθής έγενήθης, ούτο> κα\ φιλομαθής (79) έση έως nobis videmur commemorasse, ut animurn rei perno-
τοΰ δεΰρο. scendae adjicias; cum prascrtim eliamnuni pierlcgcre
liceat, ut quemadmodum 3 9 0 bactenus discendi sludipsus fuisii, ila eliam nunc lihenterdiscas.
8 4 8 T
I T i m . n , 2. Rom. x m , 7, 8.
(71) Κελεύει ημάς. Ita uterque codex ms. et edi- σκεις, ac sicetiam Regius codex. Sed legendum puto
lio Hamburgensis. Legitur enim ήμίν in Tigur. et έξδν άναγινώσκειν. Pluribus dissercndis supersedei
apud Ducaeum. Aliae ημών. Theopbilus, quia satis multa sibi disseruisse vide-
72) Αιάγωμεν. Reg. διάζωμεν. batur, ut Autolycum ad consideranda religionis
j » . . . . . . . «y-.« .
!(73) Φωνών. C l . Wolttus legendum esse conten- Cdrislianae institula incilarel, cum prxserthn sacras
d i l φόνων, neque hanc in interpreiando emendatio- ai litteras.legere liceret. Horlalur ergo hominem ad
mem eequi dubitavit. Sed ei minime assenlior. Hic legendum, idque satis patet ex bis qu% addit, u l
enim generatim Theophilus yjtia insectatur specia- eodem sis discendi sludto, nempe in sacris lilleris,
calorum, tnm exerapla subjicit ejusmodi viliurum, D quo hacunus fuisti in profanis. A l cum hac adhor-
nempe bumanae carnis epulum, quod cum bomici- tatione non quadrat Scriptura έξ ών άναγινώσκεις
dio conjunctura esse liquet, et deorum boininumqua έως τοΰ δεύρο. Praeterea saiis absurde Aulolycus,
flagitia. Tota ergo lurbabitur oralio, si quis hoiiii- qui in profauis iitteris operani posuerat, ex his qua3
cidium eo intmdat, ubi nullum adbuc peculiare v i - hactenus lcgerat, Chrisliana instituta pernoscera
tium notatur. posse dicereiur. Mullo aptius Theopbilus eum Ctari-
(74) *A δέ περϊ μοιχείας. Legendum εί δέ, si sliana inslituta considerare posse dicit, quia ei in
quis senlentiam cum iis qua3 prsecedunl et sequun- legendo hactenus pergere licebat, sacris scilicci
l a r consenlaneam quairat. libris evolvendis, qui bactenus profanos evolverat.
(75) Μετά τιμών. Sic uterque codex. Editi v i - (79) Καί φιλομαθής. Monitus Woliius a c l . L a -
liose κατά τιμών. croziolegendum conjicit κα\ πολυμαθής, quia respi-
(76) Μονογαμία. Cod. Reg. μόνον ό γάμος. Bodl. cere videlur Theopbilus ad verba Isocraiis ad I>e->
μόνον ό γαμία. Reg. codicis scripiaram Cotel. ut monicum : Έάν ής φιλομαθής, έση πολυμαθής. §ed
monet c l . Wolf. cital in notis ad 1. n Hermx, p. 64. haec conjectura penilus disconvenit proposito Tbeo«
idque non ab$que Graculi fraude contigisse exisli-phili, qui Autolycum borlatur, ut eodem s i l in sa-
mat. cris litteris discendis studio, quod hactenug in
(77) Περισκέπει. Ila Reg. et edit. Hamb. et Du- profanas impenderal. In fine libri n legimus : Χρή
caeus. ΑΙί« editiones περισκέπτει. ούν τδν φιλοααθή καί φιλομαθείν. Intra cditi είς τρ%
\78) Άναγινώσκειν. Oxon. et Hamb. άναγινώ- άπέραντον. Reg. ut in texlu.
1143 THEOPIIIU EPISCOPI ANTIOCHENI 4444
16. Antiquitatem doctrinas Chrhtianm probant ab- ^ 46. Θέλω δέ σοι χσλ τά τών χρόνων, Θεοΰ παρέχον*
$urdce Grascorum opiniones. — Volo autem tibiτος, et νυν άκριβέστερον έπιδείξαι, ίνα έιηγνώς, δτι οδ
ea quae spectant terapora, Deo concedente, accura- πρόσφατος ουδέ μυθώδης έστλν ό καθ'ημάς λόγος,
tius demonslrare, ut intelligas nec recentem nec άλλ' αρχαιότερος καλ αληθέστερος απάντων ποιητών
fabulosam esse doctrinam nostram, sed antiquio- καλ συγγραφέων, τών έπ* άδήλω συγγραψάντων. ΟΙ
rem et veriorem omnibus poeiis ac scriptoribue, μέν γάρ τδν κόσμον άγένητον είπόντες είς τδ άπέραν-
qui incerla scripserunt. Alii enim cum munduui τον έχώρησαν έτεροι δέ γένητον φήσαντες, εΐπον
ingenitura dicerent, in iniinitum abierunt; alii cum ώς ήδη μυριάδας ετών πεντεκαίδεκα έληλυθέναι καλ
geuilum assererent, jam annoruni rayriades quinde- τρισχίλια έβδομήκοντα πέντε έτη. Ταύτα μέν ουν
cim et tria millia supra septuaginla quinque annos Απολλώνιος ό Αιγύπτιος Ιστορεί. Πλάτων δέ δ δοκών
effluxisse dixerunt. Atque baec quidera lilteris man- Ελλήνων σοφώτερος γεγενήσθαί, είς πόσην φλυαρία ν
davit Apollonius /Egyptius. Plalo autero, qui Grae- έχώρησεν; Έ ν γάρ ταίς ΠοΧιτείαις αυτού έπιγρα-
corum sapientissimus videtur fuisse, quantas Ln φομέναις 0ητώς κείται λέγοντος· ι Πώς γάρ ar (80)
migas aberravit 1 Nam in ejus libro qui Civitatet εϊγβ έμενε τάδε ούτω τδν πάντα χρόνον, ώ ς νυν
inscribitur, ba3C lolidem verbis leguntur: Quomodo διακεκόσμηται, καινδν άνενρίσκετό Λοτέ ότιονν;
enim, ti hase ita omni tempore mansissent, ut hodie β Ότν. μέν γάρ μνριάκις μνρία έτη άνεΛάνθανεν
ornata sunt, novi qutdquam aliquando inveniretur: άρα τους τότε, χΙΛια δέ άφ* οΰ γέγονεν ή δίς
cum hoec decies milties decem annorutn millibus eos
τοσαντα έτη τά μέν ΑαιδάΛω καταφανή γέγονεν,
qui tum erant laluerint, ac mille anni aut bis mille τά δέ "Όρφει, τά δέ ΠαΙαμήδει.» Καλ ταύτα είπών.
ejfluxerint, ex quo partim α Dcedalo partim ab Or-
y γεγενήσθαί, τά μέν μυριάκις μυρία έτη άπδ κατα
pheo, partim α Palamede inventa in lucem prodieref κλυσμού έως Δαιδάλου δηλοί. Καί πολλά φήσας περλ
Quae cum facta esse dicit, decies miliies decem an- πόλεων κατακοσμών (84), καλ οΕκήσεων, κα\ εθνών,
norum millia a diluvio ad Darialun) numerat. E l ομολογεί είκασμψ ταΰτα είρηκέναι. Αέγει γάρ· Εΐ-
cum multa de variis per orbera civitatibus et habi- γονν, ώ ξένε (82), τϊς ήμίν ύποσχήται θεδς,ώς άν
lationibus et gentibus dixisset, faletur haec se con- έχιχειρήσωμεν τή τής νομοθεσίας σκέψει, των
jeclura dixisse. Ait enim : Si quis igitur, hospes,νυν είρημένων (83), δηλονότι είκασμψ Ιφη· εί δβ
nobis pollicealur Deus,fore ut si ilerum legis {erendce είκασμψ, ούκ άρα αληθή έστι τά ύπ' αύτοΰ είρη-
rationem considerare aggrediamur, sermonibui modo μένα.
hMiit, e l c , conjectura videlicel locutus est. Quod si conjectura, mlnus profecto vera quae ab eo dicta
sunt.
47. Christiani α prophetis accepere antiquarum 47.CΔεί ουν μάλλον μαθητήν γενέσθαι τής νομο
rerum cogmtionem. — Satius igitur esl alumnumθεσίας τοΰ Θεοΰ, καθώς καλ αύτδς (84) ώμολόγηκεν
esse disciplinae divinse, quemadmodum ipse con- άλλως μή δύνασθαι τδ ακριβές μαθείν, έάν μή δ Θεδς
flletur aliier non posse verum accurate disci, nisi διδάξη διά τοΰ νόμου (85). Τί δ'ούχλ καλ οί ποιηταλ,
Deus per legem doceat. Quid? nonne etiam poetse, "Ομηρος, καλ Ησίοδος, καλ Όρφεύς έφασαν εαυτούς
Homerus, Hesiodus et Orpheus, institutos se fuisst άπδ θείας προνοίας μεμαθηκέναι; Έ τ ι μήν μάντεις
a divina providentia dixerunt? Quinetiam scriptores καλ προγνώστας γεγενήσθαί κατά τούς συγγραφείς,
valibus et propbelis aequales fuisse narraut, a qui- καλ τούς παρ' αυτών μαθόντας ακριβώς συγγεγραφέ·*
bus qui eruditi faissent, eos accurate scripsisse. ναι φασίν. Πόσω ούν μάλλον ήμ3ίς τά αληθή είσόμε-
Quanlo igitur magis verilas a nobis cognoscelur, θα, οί μανθάνοντες άπδ τών αγίων προφητών, τών
q i i a sanctis propbetis saiiclo Dei Sptritu plenis χωρησάντων τδ άγιον Πνεύμα τού Θεοΰ; Διδ σύμφωνα
(80) Πώς τάρ άν, etc. Totum bunc locum, qui (84) Καθώς καϊ αυτός. Reg. καθά καλ αυτός.
in nostris eodicibus mss. et editis corruptissimus (85) Αιά τον νόμον. Locus in quo fatetnr Plata
erat, necesse fuit Platonici contexlus ope resti- neminem posse verum pernoscere, nisi χ Deo do-
luere; quod idem in editione Hambtirgensi faclum «v cealur, a Justino cilalur Cohort. num. 32. Occurril
fuerat. Haec autem leguntur in tertio libro De legi- autem in Menone Platonis et sic habet: Εί δέ ν υ ν
but, nequaquam aulem in libris De republica. In ημείς έν παντλ τώ λόγψ τούτψ καλώς έζητήσαμέν τβ
editionibus Oxon. et Hamb. pro Πολιτείαις legilur καλ έλέγομεν, αρετή άν είη ούτε φύσει, ούτε διδακτδν,
Περλ νόμων ex conjeclura. άλλά θεία μοίρα παραγενομένη άνευ νού οις άν πα^
(84 ^ Κατακοσμών. Legendum κατά κόσμον· ραγίνηται. Nutic autem, $i ιιι omni hoc sermone rect*
(82) *Q ξένε. Ita Plato Reg. ώ ξένη. Editi ώ ξέ qu&sivimus et disuruimus, virlus profecto nee na-
νοι. Mox apud eumdem Platonem legitur ύπόσχοιτο tura nec doclrina, sed divina sorte hominibm evenit
et έπιχειρήσωμεν τδ δεύτερον. Keg. ut text. sine scientia, iis quibus evenit. Non alium videtur
(83) Τών νυν είρημένων. Addit Plato, Λόγων Plalonis locum Thcophilus in memoria habuisse.
χείρους ουδέ έλάττους άκουσόμεθα, μακρδν άν έλθοιμι Nec magni refert, quod virlus apud Plalonem,veri
έγω. Id est, Si quis nobis polliceatur Deus [οίε, ut cogmlio csl apud Tbeopbilum. Eam enim veri c o -
$i iterum leges ferendce rationem considerare aggre- gnilionem intelligit Tbeopbilus, quse ad salutem
diamur, sermonibus modo habilit non pejoret audia- perdacat. Dei cogniiio, ut observavimus ad n . 49
mus, longum equidem iter suscipiam. Ex bis colligit Taliani, in hanc sentenliam interduiu usurpalar.
Theophilus Plaionera conjiciendo loculum esse, nec Sed si Plalonis sensum Tbeophilus accurate sequi-
ipsi, u i propheiis Spiritus auxilio fretis, exploratum tnr, legenduiu erit non διά τοΰ νόμου, sed δίχατού)
(uisse dicendi exitum. Pravam hujus loci interpun- νόμου, iine lege, qnod rcspoDdebil his PUtonis v ^
Ûunera sanavil c l . Wol8u$. bis άνευ νού, sine scientiq.
1145 AD A U T O L Y C U M L I B . III. 1440
καλ φ(λα άλλήλοις ol πάντες προφήται εΐπον, καλ Α didicimus? Hinc consona omnes prophela3 et amica
προεχήρυξαν τ ά μέλλοντα έσεσθαι παντλ τψ κόσμψ. inter se dixerunt, ac futuros totius mundi eventus
Τους γάρ φιλομαθείς, μάλλον δέ φιλαλήθεις δύναται pranuntiarunt. lpse enim pradictarum rerum et
αυτή ή έκβασις τών προαναπεφωνημένων πραγμά jam perfectarum eventus, potest discendi vel polius
των, καλ ήδη άπηρτισμένων έχδιδάσχειν δντως αληθή 391 veri cupidos edocere, vera esse quae ab tllis
είναι τά δι* αυτών χεχηρυγμένα περί τε χρόνων, καλ de temporibus et annis ante diluvium elapsis prae-
καιρών τών πρδ κατακλυσμού, άφ' ού έκτισται δ dicata sunt, quomodo scilicet se habeat ab origine
κόσμος έως τοΰ δεΰρο, ώς ένέστηκε (86) τά έτη, είς niundi ad noslram aetatem annomm series; ita u l
τδ έπιδείξαι τήν φλυαρίαν τοΰ ψεύδους τών συγγρα facile pateai inepie mentiius esse scriplores, nec
φέων, δτι ούκ αληθή έστι τά δι' αυτών (δηθέντα. vera esse quae ab his dicta sunt.
18. Πλάτων γάρ, ώς προειρήκαμεν, δηλώσας κα- 48. Grcecorum errores in diluvio enarrando. —
τακλυσμδν γεγενήσθαί, έφη μή πάσης τής γής, άλλά Piato enim, ut diximus, cum diluvium contigisse
τών πεδίων μόνον γεγενήσθαί, καλ τούς διαφυγόντος" demonslrasset, non tolius orbis terrarum, sed tan-
έπλ τοίς ύψηλοτάτοις δρεσιν αυτούς διασεσώσθαι. tum camporum fuisse dixil, et qui in altissiinos
Έτεροι δέ λέγουσι γεγονέναι Δευκαλίωνα καλ Πύ£- inontes fugissent, eos incolumes evasisse. Alii Deu-
0αν, καλ τούτους έν λάρνακι διασεσώσθαι* καλ τδν Β calionem etPyrrham tunc exstilisse dicunt,eosque
Δευκαλίωνα, μετά τδ έλθείν έκ τής λάρνακος, λίθους in arca servatos fuisse; Deucalionem autem cx arca
ίίς τά οπίσω πεπομφέναι (87), και ανθρώπους έκ egressura, lapides post lergum jactasse, alque ex
τών λίθων γεγενήσθαί · δθεν φασλ λαούς προσαγο- his homines natos esse. Hinc hominum mullitudi-
ρεύεσθαιτδ πλήθος ανθρώπων. "Αλλοι δ' αύΚλύμενον uem λαούς, sive populos, appellatam dicunt. Alii
εΐπον έν δευτέρψ κατακλυσμψ γεγονέναι. "Οτι μέν Clymenum in secundo diluvio exstitisse dicunt.
ουν άθλιοι, καλ πάνυ δυσσεβείς, καλ ανόητοι ευρί Miseros igilur ac impios et stultos reperiri, qui
σκονται οί τά τοιαύτα συγγράψαντες, καλ φιλοσοφή- lalia scripsere et pbilosophaii sunt inulili opera, ex
σαντες ματαίως, έκ τών προειρη μένων δήλόν έστιν. bis quae diximus satis perspicuum est. Nosier au
Ό δέ ημέτερος προφήτης χαλ θεράπων τοΰ Θεοΰ tem propheta et famulus Dei Noyses originem
Μωύσής, περλ τής γενέσεως τοΰ κόσμου έξιστορών, mundi exponeus, narravit quomodo diluvium in
διηγήσατο τίνι τρόπψ γεγένηται ό κατακλυσμός έπλ terra factum sit, imo eliam quae cum diluvio fuera
τ ή ς γής · ού μήν άλλά και τά τοΰ κατακλυσμού φ conjuncta quomodo evenerint; non Pyrrham aut
τρόπψ γέγονεν · ού Πύ^δαν, ουδέ Δευκαλίωνα ή Κλύ- Deucalionein aul Clymenum -fingens, aut campus
μενον μυθεύων, ουδέ μήν τά πεδία μόνον καταχε- solum inundatos fuisse, el qui in montes fugissent,
χλύσθαι, καλ τούς διαφυγόντας έπλ τοίς δρεσι μόνους C l o s evasisse incolumes
s o
διασεσώσθαι.
19. "Αλλ' ουδέ δεύτερον κατακλυσμδν γεγονέναι 19 Diluvii longe accuratior apud Moysem enarra*
δηλοί. Άλλά μέν ούν έφη μηκέτι τψ κόσμψ κατα tio. — Sed neque eliam altenira dtluvinro fuissc
κλυσμδν ύδατος έσεσθαι, οίος (88) ούτε γέγονεν, ούτε declarat, imo nullum amplius diluviuoi aquarum
μήν ίσται. Όκτώ δέ φησι τάς πάσας ψυχάς ανθρώ mundo eventurum esse asseril, quemadmodum re-
πων έν τή κιβωτψ διασεσώσθαι, έν τή κατασκευα- vera nec evenit nec eventurum est. Octo autem
σθείση προστάγματι Θεοΰ, ούχ ύπδ τοΰ Δευκαλίω omnino homines in arca servatos fuisse dicit ea,
νος, άλλ' ύπδ τοΰ Νώε Έβραίστλ, δς διερμηνεύεται quam jussu Dei non Deucalion, sed Noe, cujus no-
τ ή Ελλάδι γλώσση άνάπανσις* καθώς καλ ένέτέρψ(89) men Hebraum si Grece interpreteris, idem esl ac
λόγψ έδηλώσαμεν, ώς Νώε, καταγγέλλων τοίς τότε requies, constraxerat, qaeroadmodum in alio libro
άνθρώποις μέλλειν κατακλυσμδν έσεσθαι, προεφή- demonstravimus, Noe hominibus illius aetalis futu-
τευσεν αύτοΐς, λέγων · Αεύτε, καΛεϊ υμάς ό θεός rum diluvium nuntianiem, ita illis esse valicina-
&ς μετάνοιαν. Διδ οίκείως Δευκαλίων εκλήθη lum : VeniLe, vocat vot Deus ad pcenilenliam. Undo
Τούτψ δέ τψ Νώε υίολ τρείς ήσαν, καθώς καλ έν τψ ^ Deucalion proprie appellatus est. Huie Noe trce
δευτέρψ τόμψ έδηλώσαμεν, ών τά ονόματα έστι erant filii, quemadmodum in secundo libro demon-*
Σήμ, καλ Χάμ, καλ ΊαφέΘ· οΤς καλ γυναίκες τρεις slravimus, quorum nomina Seni, Cbam et Japhel,
ήσαν τδ καθ' ένα αυτών (90), καλ αύτδς (94) καλ ή qui suam einguli uxorem babuerunt; tum ipse el
γννή αύτοΰ. Τοΰτον τδν άνδρα Ινιοι Εύνοΰχον προση- u i o r ejus. Hunc bominem nonnulli Eunuchum vo-
γορεύκασιν. Όκτώ ούν αί πάσαι ψυχαλ ανθρώπων caverunt. Octo igitur omniuo bomines cum in arca
διεσώθησαν, οί έν τή κιβωτψ ευρεθέντες. Τδ.ν δέ κα invenli fuissent, incolumes evasere. Idem Moysea
τακλυσμδν έσήμανεν ό Μωύσής έπλ ημέρας τεσσα demonslrat diluviain quadraginta diebus totidemque
ράκοντα, καλ νύκτας τεσσαράκοντα γεγενήσθαί, noclibus saeviisse, calaractis coeli abruptis, et fon-c
(86) Ένέστηκε. Legendum συνέστηκε. (90) Τό καθ' ένα αύτων. Ita uterque codex. ei
/87) Πεχομρέναι. Reg. άποβεβληκέναι. Hamb. Aliae ediliones τψ.
<88) Οίος. Ita Ducaeus, melius quam alii οίον. (94) Καϊ αυτός. Id est, ut explanavit c l . W o U
Codex. Bodl. δι' δν, δι' ού. fius, lpse Noe et u i o r ejus. lllud autem καλ αυτός
(89) Καθώς καϊ έν έτέρω. Reg. καθά καί,βί non ex utroque codice idem Wolfius deprompsit, cum
multo post χαθά χαλ έν έτέρω. aotea io edilis deesset.
1147 THEOPHILI EPISCOPl ANTIOCHENI t US
tibus abysei manantibus, ila ut aqua altissimos χ άπδ του ουρανού των κ α τ α π α κ τ ώ ν (5υέντων, κα\
quosque montes quindecim cubilis superaret. l l a άπδ τών πηγών της αβύσσου βλυσάντων (92),
lum periit universum gcnus humanum, praeter illos ώστε τδ ύδωρ ύψωθήναι επάνω παντδς δρους
oclo, quos in arca servatos dixiimts fuisse; cujus υψηλού , πεντεκαίδεκα πήχεις. Καλ ούτω διεφθάρη
quidem arca adhuc in montibus Arabia3 reliquiae τδ γένος πάντων τών τότε (95) ανθρώπων · μόνοι
nionstrantur. Caeterum d i l i m i historia sic summa- δέ διεσώθησαν οί φυλαχθέντες έν τή κιβωτψ,
lim enarratur. ούς προειρήκαμεν όκτώ* ής κιβωτού τά λείψανα
μέχρι τού δεύρο δείκνυται είναι έν τοίς Άραβικοίς (94) δρεσιν. Τά μέν ουν τού κατακλυσμού κεφαλαιω-
δώς τοιαύτην έχει τήν ίστορίαν.
3 9 2 20. Moytis antiquitas.— Moyses autem dux 20. Ό δέ Μωύσής, όδηγήσας τούς Ιουδαίους, ώ ς
fuit Judaeorum, quiejecli suntexterraiEgypjj a rcge έφθημεν είρηκέναι, έκβεβλημένους άπδ γής Αίγυπτου
Pbaraone, cujus nomen fuit Amasis. Is, ut aiunl, ύπδ βασιλέως Φαραώ, ού τούνομα "Αμασις (95), δς,
post exactum populuro, regnavit annis 25 et men- φασλν (96), μετά τήν έκβολήν τού λαού έβασίλευσεν
sibus 4 , ut supputat Manaethos. Huic successit ι έ τ η είκοσιπέντε, καλ μήνας δ', ώς ύφή^ηται Μαναί-
Cbebron qut regnavit annis 15. Huic Amenophis, g θως. Καλ μετά τούτον Χεβρών έτη ι γ . Μετά δέ τού-
qui regnavit annis 20, mensibus 7. Huic soror, τον 'Αμένωφις έτη κ', μήνας έπτά. Μετά δέ τοΰ
nomine Amessa, quae regnavit annts24 et m e n s e l . τον ή αδελφή αύτοΰ 'Αμέσση έτη κα', μήνα α*. Μετά
Post hanc Mepbres annts 42 et mensibus 9. Post δέ ταύτην Μήφρης, έτη ιβ', μήνας θ*. Μετά δέ τού
hunc Metbrammuthosis, annis 20 et mensibus 40. τον Μηθραμμούθωσις» έτη. κ', μήνας ι'. Καλ μετά
Post hunc Tylhmoses, annis 9 et mensibus 8. Huic τοΰτον Τυθμώσης έτη θ \ μήνας η'. Καλ μετά τ ο ΰ
successit Damphenophis, qui rcgnavit annis 50 et τον Δαμφενόφις έτη λ', μήνας ι'. Μετά δέ τοΰτον
Τ
mensibus 40. Huic successit Orus, qui regnavit an- Ωρος έτη λε', μήνας πέντε. Τοΰ δέ θυγάτηρ (97)
iiis 55 et mensibus 5. Huic filia, quae regnavii aa- έτη ι', μήνας γ*. Μετά δέ ταύτην Μερχερής, έτη ιβ',
nis 40 et mensibus 5. Post banc Mercheres annis μήνας γ*. Τοΰ δέ Άρμαίς Ιτη λ', μήνα α'. Μετά
12 et mensibus 3. Huic successit filius nomine Ar- δέ τοΰτον Μέσσης Μιαμμού , έτη ς* καλ μήνας β*.
mais, qui regnavit annis 50 et mensel. Huic Mes- Καλ μετά τοΰτον 'Ραμεύσης ένιαυτδν, μήνας δ*.
ses Mianimi filius, qui regnavitannis 6et mensibus 2. Καλ μετά τοΰτον Άμένωφις, έτη ιθ', μήνας ς*. Του
Huic Rhamesses, qui regnavit anno 4 et mensi- δέ θοϊσσος καλ Ταμέσσης (98), £τη ι', ούς φασιν
bus 4. Huic successit Amenopbts, qui regnavit an- έσχηκέναι πολλήν δύναμιν ίππίκής, καλ παράταξιν
nis 49 et niensibus 6· Post bunc Thoeessus et Rha- C ναυτικής. Μετά τούς Ιδίους χρόνους (99) οί μέν
messes annis 40, quos ferunt babuisse plurimas Εβραίοι, κατ' εκείνο καιρού παροικήσαντες έν τ ^
copiag equestres et navales. Ac Hebrsei quidcm, Αίγύπτψ, καλ καταδουλωθέντες ύπδ βασιλέως, ώ ς
post propriasgentissuae aHales, cum eo tempore in προείρηται, Τέθμωσις, ώκοδόμησαν αύτψ πόλεις
iEgypto advena? essent, a rege, ut jam dictum est, όχυράς, τήν τε Πειθώ καλ Τάμεση, καλ *Ον, ήτις
Tethmosi, in servitulem addicti sunt, eique ex- έστλν Ήλιόπολις* ώστε καλ τών πόλεων τών τότε
slruxerunt urbes munitas. Peitho et Rhamesen et ονομαστών κατ' Αίγυπτίους δείκνυνται προγενέστεροι
(92^ ΒΑνσάττων. l l a Wolfius ex Regio codice. Τα{ΐέσσης ίππικήν καλ ναυτικήν έχων δύναμιν. Νοιι
Alii κλυσάντων, ascribit Josephus quot annis Sethosis et Raraesscs
(95) Τότε. Deest in utroque codice. Legitur in regnaverint. Fellus et Wolfius duo hacc nomina
Regio τδ γένος τών ανθρώπων πάντων. unius et ejusdem regis fuisse vohint; undo ut^rque
(94) ΆραβιχοΊς. Fellus et Woliius Άρμενικοίς. sic conleitu scripsit: Ό δέ Σέθως καλ 'Ραμέσσης
Longe probabilius ita scripsisse Tbeophiliim. Sed λέγεται, δν φασιν. Nituntur erudili viri alio Mane-
curo nulla suppelat codicis nis. aucloritas, non l i - tbouis apud Josephum p. 4055, teslimonio, ubi
buit contexlum immutare. Sethos dicitur nomen etiam Ramessis habuisse. A l
(95) "Αμασις. Infra et apud Joseph. 4 App. vo- in hoc loco alius est Sethos qui annis 425 regnavit
ralur Τέθμωσις. Uterque ms. Μωύσής (Μωσής Ρ). D posl expulsum a priore Seiho fratreni Danaum.
Sic etiam Tigurina edilio et ad marg. Αμασις, quo i Unde eliam posterior ille Sethos dicitur Ramessis
postea ascitum in conlextum. Godex Angl. ad raarg. nomen babuisse a Rampsseo aevo. Apud Josepbum
θύμωσις. in edit. Oxon. legitur scholium ex duobus inss.
(96) Ό ς , φασιν. Uteroue ms. ώς φασιν, ex quo erutuin, in quo Sethos el Ramesses dicuntur fra-
conjicio ecriplum fuisse δς, ώς φασιν, el ex duabus tres fuisse; quibus adjungitnr lerlius Armais, tive
yoculis alteram excidisse (sed in Ρ , ω ex ο faclum ab Datnus, qnem Sclhos loli iEgypto prxlecit, post-
ead. manu.) quam Ramessen suslulit.
(97) Τον δέ θνγάτηρ. Ita apud Josephum. Editi (99) Μετά τους Ιδίους χρόνονς. n«c in supe-
oostn τούτων δέ θυγάτηρ. Excepta lamen Ham- rioribus editt. conjuncia erant cum praecedeulibus
burgi editione. Apud Josephum post Orum recen- vocibus. Unde interpres reddiderat, illis temporibut
senlur Acencbres cjus filia; tum istius frater Rha- qiiasi scriptum fuisset κατά. Ita scribere non dubi-
lotis; 'deinde Acencheres, aller Acenchercs, A r - tavil cl. WolOus, qui nescio quomodo sibi fmxit
mais, Rhamesses, Armesses, Amenophis. In editis solain editionem Oxoniensem habere alleram prae-
noslris Rbamesses dicebatur regnasse anno 4 et positionem. His vocibus, μετά τούς ίδίους χρόνους,
mensibut 4 ct mensibus 2. Ouos illos mcnscs, au- antiquitatem Hebraeorum Tbcophilus longius rcpc-
ctoreJosepho, transluli in Mcssem, sive Armesscm* tendam indicat, ncmpe ab iis lemporibus, quas
(98) Τον δέ θοϊσσος χαϊ *Ραμέσσι\ς. Pro θοίσ- Abrabam ejusque nepotcs in terra Cbanaan tra-
σος legendum Σέθο>ς vel Σέθωσις ut apud Joscphum, duxcrunt.
cvjus contexlus sic se habct: Τού δέ Σέθωτις καλ
1149 AD AUTOLYCUM LIB. IIL 1150
ol Εβραίοι δντες, οί κα\ προπάτορες ήμων, άφ' ών Α On qnae esl Heliopolis : ila ut urbibus, q u « tuuc
χαλ τάς Ιεράς βίβλους έχομεν αρχαιότερος ούσας apud jEgyptios celebres fuerunt, seniorea esse pa-
απάντων συγγραφέων, καθώς προειρήκαμεν. Αίγυ teal Hebraos qui et majores nostri gunt, nobisque
πτος δέ ή χώρα εκλήθη άπδ του βασιλέως Σέθως. Τδ sacros libros omnibus, ut jam dictum esl, scripto-
γάρ Σέθως (1), φασΙν, Αίγυπτος καλείται. Τ φ δέ ribus antiquiores transmiserunt. «dEgypti autem re -
Σέθως ήν άδελφδς ψ δνομα Άρμαίν * ούτος Δαναδς gio dicta est a rege Seihos. Nam Sethos idem eo-
κέκληται δ είς "Αργός άπδ Αίγύπτου παραγενόμε- nare ac iEgyptum dicunl. Huic autem Setbos fra-
νος, ού μέμνηνται οί λοιποί συγγραφείς, ώς πάνυ ter fuit nomine Armaen, qui Danaus appellatus est,
αρχαίου τυγχάνοντος. et Argos, relicta jEgypto, venit, memoratus a p u l
ca?ieros scriptores ut omnino antiquue.
21. Μαναιθώς δέ ό κατ' Αίγυπτίους (2) πολλά 21. MaqaHhos autem, qui mulla in favorem iGgy-
φλυαρήσας, έτι μήν κα\ βλάσφημα είπών ώστε Μωύ pliorum migalus est, ac blasphemias etiam iii Moy-
σέα (5) χαί τούς σύν αύτφ Εβραίους, ώς δήθεν διά sen, et Hebraeos, qui cum eo erant, effutiit, quasi
λέπραν έκβληθέντος (4) έκ τής Αίγύπτου* Ποιμένας ob lepram ejectus ex iEgypto fuisset, illos pasto-
μέν γάρ αυτούς είπών, κα\ πολεμίους Αίγυπτίων, res appellans iEgyptiorumque intmicos, non potuit
ούχ εύρεν (5) τδ ακριβές τών χρόνων είπείν. Τδ μέν Β accuratara temporum 3 9 3 ralionem exhibere. At
γάρ ποιμένας άκων είπεν, ελεγχόμενος ύπδ τής αλη que illos quidem paslores invitus, premente veri ·
θείας* ήσαν γάρ δντως ποιμένες οί προπάτορες tate dixit. Eranl enim revera pastores nostri majo-
ημών, οί παροικήσαντες έν Αίγύπτψ, άλλ' ού λεπροί. res, qui in jEgypto commorati sunt, sed non le-
Παραγενόμενοι γάρ είς τήν γήν καλουμένην Ιεροσό prosi. Naro cum venissent in terram, qua? vocatjr
λ υ μ α , ένθα χαί μεταξύ κατψκησαν, δηλοΰται τψ Hieroeolyma, ubi eliam deinceps habilarunt, nota
τρόπψ οί Ιερείς αυτών, διά προστάγματος θ ε ο ύ , res est quomodo eorum sacerdotes, Dei praecepto,
προσκαρτερουντες τψ ναψ, τότε έθεράπευον πάσαν perseverantes in templo, morbum oranem curave-
νόσον (6), ώστε κα\ λεπρώντας (7) κα\ πάντα μώμον rinl, ila ut et lepra infectos et morbum omneiu sa-
ίώντο. Ναδν ψκοδόμησε Σολομών δ βασιλεύς τής narent. Teraplum aedificavit Salomon rex Judaca?.
Ιουδαίας. Περί δέ τού πεπλανήσθαι τδν Μαναιθώ Quod autem Manaetbos circa lempora aberrat, ex
περλ τών χρόνων(8) έκτων ύπ' αυτού είρημένων (9) ipeius dictis manifestum est. (Sed el circa regem,
δηλόν έστιν. ("Αλλά κα\ περ\ τού βασιλέως (10) qui eos expulil, Pharaonem nomine. Is enim non
(1) Τό γάρ Σέθως. Legendum ut apud Josepbum serant. Sethosis post expulsum fratrem annis 59
δ γάρ Σέθως. Q regnaverat, ejusque lilius Rampses annis 66. Tum
{
(2) Κατ' ΑΙγνπτίονς. Testalur Josepbus corro- fabulosus ille Amenophis, cujusque annos idcirco
plam fuisse a nonnullis bistoriam illorum tempo- Manethos definire non ausus e&t, quamvis in aliis re-
rom, ut iEgypliis gratificarentur, 1 adv. App. 9 gibus annos accurale adjiciat. Άμένωφιν γάρ βασι
p. 1051. Videturad hunc Josephi locum respexisse λέα προσθεις, ψευδές δνομα, και διά τούτο χρόνον
Tbeopbilus. Quare vertendum d u x i , in favorem αυτού τής βασιλείας όρίσαι μή τολμήσας, καίτοι γε
JSaypliorum; minime vero, de rebus jEgyptiorum. έπί τών άλλων βασιλέων ακριβώς τα έτη προστιθείς
(3) Ώστε Μωύσέα. Legendum είς τε. Sed cum elc. Joseph. I Αρρ. 1052. Liquet Theopbilo hunc
aliud vulneris insit buic loco, sic restituendus v i - Josepbi locum obversatum fuisse.
detur : Έ τ ι μήν καί £λάσορημα είπών είς τε Μωύ (6) Έθεράπευον πάσαν νόσον. Paulo aliler Jo-
σέα, χαλ τούς συν αύτψ Έοραίους, ώς δήθεν διά λέ sepbus l adv. App., p. 1056, ubl Moysen minime
πραν έκβλήθέντος έκ τής Αίγύπτου, ούχ εύρε τδ contactum fuisse probat hoc lepre morbo, quia le-
ακριβές τών χρόνων είπείν. Ποιμένας μέν γάρ αυ rosos oppidis el vicis exclusos seorsira in laceto
τούς είπών και πολεμίους Αίγυπτίων, ποιμένας μέν
άκων εΐπεν.
S
abitu degere, et qui eos teligissent aut sub eodera
tecto fuissent, pro impuris haberi jussit, ac ne sa-
(4) ΈχβΛηθέντος. Harab. et Oxon. έκβληθέντας natis quidem-inlroitum iu sanctam urbem concessit,
ex conjectura non probanda. Nam in fabuia, miaui nisi post mullas expiationes et luslrationes et sa-
refellit Josephus p 1052, non Israelilas, sed i £ g y -
v crificia. Videtur existimasse Tbeopbilus expiatio*
plios cum Moy6e ob lepram ejeclos Manethon nar- nes et lustrationes ad perfectam niorbi curationem
rabat. Codex Regius έκβλτιθήναι. Codex Anglic. praescriptas fuisse.
cum aliis editionibus έκβληθέντος. D
(7) Αεπρώντας. Rejg. λεπριώντας. Qua3 auteui de
(5) Ούχ εύρεν. Ha?c explicanda ex Josepbi hislo- Salomone huic loco intexuntur, nata videnlur ex
ria. Manethos plurima adversue Judseos cprradebal, occasione templi modo commemorati.
nunc antiquos iEgypiiorum commenlarios sequens, (8) Περϊ των χρόνων. Reg. el Hamb. τδν χρόνον,
uuoc fabulas aniles. Iiaque cum dixisset, commen- minus commode, ul palet ex sequentibus vocibus,
tarios iCgypiios sequendo, Israelitas sive pastores, περι τού βασιλέως.
sob Teihmosi, annis ante qoam Danaus Argos ve- (9) Ύπ' αυτού είρημένων. Hic necesse fuit pa-
oiret393, ex iEgypto discessisse, postea, fabulis renthesim apponere, post quam sequunlur Mane-
indulgendo, narrabat, sub Auienophi, quem post thonis dicta ex quibus euni erroris circa lempora
Sethosim ejusque filium Rampsem collocabat, ma- arguit Theopbilus. Nam qui primo dixerat Hebreos
ximam idgypliorum leprosomro muUitudioem, duce ex iEgypto discessisse annis aote Danaum 595, is
Moyse, defecisse el a pastoribus olim sub Tethmosi posiea sub rege qui posl Danaura annis 125 regnare
expulsis ac Hierosolymam incolenUbus auxilium coeperat, id dicebat eveniss?.
ftibi ascivisse. Hanc iabulam pluribus refellit Jose- (10) Περϊ τού βασιλέως. Narrabat enim Mane-
pbus p. 1052. Observal Mancthonem sibi nou cou- thos regem Amosuin, sive Tethmosin , annostribus
stare, qoi post collocalum Moysis egressuiu sub et viginii post expulsos Israelitas regnasse. W o l -
rege Teihmosi, nunc aonis 518 serius hunc even- iius, qui legendum putat έκ τού, nibil prorsus vidit
tnm collocat. Nam ab egressu Moysis usque ad ex- in boc ioco interprelaado.
pultuni a fralre Selbosi Danaum aniii 593 interces-
4151 THEOPHILI EPISCOPI ANTIOCHENI 1152
Jam amplius jEgyptiis imperavit. Nam cum fle- Α w3 έκβαλόντος αυτούς, Φαραώ τούνομα. Ούκέτι γάρ
hrseos persequeretur, cum exercuu submersus est αυτών έβασίλευσε. Καταδιώξας γάρ Εβραίους
i n mari Rubro. Sed et quos ail pastores belltim μετά τού στρατεύματος κατεποντίσθη είς τήν
gessisse cum iEgypliis, menlitur). Nam egressi Έρυθράν θάλασσαν. "Ετι μήν καλ ούς έφη ποι
sunt ex jEgypto et incoluerunt regionem, quae nunc μένας πεπολεμηκέναι τούς Αιγυπτίους, ψεύδεται).
etiara Judaea dicilur, annis antequam Danaus A r - Πρδ ετών (11) γάρ τριακοσίων δεκατριών έξήλθον έκ
gos veniret, trecenlis nonaginta tribus. Hunc au- τής Αίγύπτου, κα\ φκησαν έκτοτε τήν χώραν, τήν έτι
tem caUeris antiquiorem apud Graecos a plerisque κα\ νύν κάλου μένην Ίουδαίαν, πρδ τού κα\ Δαναδν είς
existiniari manifestum est. Iiaque Maneethos duo "Αργός άφικέσθαι. "Οτι δέ τούτον άρχαιότερον
nobis capita veritatis invitus declaravit in scriptis ηγούνται τών λοιπών κατά "Ελληνας οί πλείους, σα
suis: primum quidem quod eospaslores fuisse ron- φές έστιν. "Ωστε δ Μαναιθώς (12) δύο τάξεις άκων
fessusest; deinde quod egressos esse e lerra JSgy- τής αληθείας μεμήνυκεν ήμ?ν, διά τών αύτου γραμ
p t i : adeo ut vel ex bis temporum descriptionibus, μάτων* πρώτον μέν ποιμένας αυτούς όμολογήσας,
Moysem et qui eum secuti sunt, nongentis vel eliam δεύτερον είπών κα\ τδ έξεληλυθέναι αυτούς έκ γής
mille annis antiquiores beilo Trojano esse pateat. Αίγύπτου · ώστε και έκ τούτων τών αναγραφών (15)
δείκνυσθαι προγενέστερον είναι τδν Μωύσήν κα\τούς σύν αύτφ έννεακοσίους ή κα\ χιλίους ένιαυτούς (14)
πρδ τού Ίλιακού πολέμου.
3 9 4 22. Templi antiquilas. — Sed quod speclat Β 22. Άλλά κα\ περ\ τού ναού τής οικοδομής, τού
ad templi constructionem, quod in Jtidasa rex Sa- έν τή Ιουδαία, δν ώκοδόμησεν ό βασιλεύς Σολομών
lomon aedificavit annis posl exilum Judaeorum de μετά έτη πεντακόσια έξήκοντά (15) έξ τής Αίγύπτου
^Sgypto quingenlis et gexaginta, apud Tyrios scri- έξοδίας τών Ιουδαίων, παρά Τυρίοις άναγέγραπται,
plum est, quomodo aediflcatum fuerit templum, et ώς ό ναδς φκοδόμηται, κα\ έν τοίς άρχείοις αυτών
in eorum archivis asservanlur commenlarii, ia πεφύλακται τά γράμματα, έν αίς άναγραφαίς ευρί
quibus invenilur conditum fuisse templum annis σκεται γεγονως δ ναδς πρδ τού τούς Τυρίους τήν Καρ
ante conditam a Tyriis Carthaginem centum qua- χηδόνα κτίσαι, θάττον έτεσιν έκατδν (16) τεσσαρά
utaginta tribus, mensibus octo (id autem his in κοντα τρισίν, μησ\ν όκτώ (17) (άνεγράφη δέ ύπδ
commentariis narratur sub rege Tyriorum, nomine Ίερώμου (18) τούνομα βασιλέως Τυρίων, υίού δέ
(H) Πρό ετών, etc. Error est vel Theophili vel ctum ab Eusebio videmus lib. x Prcepar. evang.,
librariorum. Nam apud Josepbum anni 395 nurae- ui, quamvis lsraelitas ex iEgypto annis anie exci-
rantur, p. 1041 et 1052. Sic eliam Tertullianus 3
ium Trojanum quadringenlis profectos sentiat,
Apolog. cap. 2 9 ; Si quem audislis Moy&em, Argivo objicit tamen elhnicis lestimonium Porphyrii Moy-
Inacho pariler celale e$t. Quadringentis pene annis, sen Semiramidi aequalem esse lestantis. Sed mibi
nam et $eptem desunt, Danaum et ipsum apud vos Q videtur erroris fons et origo sola exstitisse auclori-
antiquissimum prwcedit, mille circiter cladem Priami tas Josephi, qui sic loquitur lib. 1 contr. App. pag.
antecedit. ConiiriDat hanc scripturam argumentum, 1042: Δύο τοίνυν ό Μανέθων ^μίντά μέγιστα μεμαρ-
quo utilur Josephus, ut scriptorem ./Egyplium sibi τύρηκεν έκ τών παρ' Αίγυπτίοις γραμμάτων * π ρ ώ
non constare demonslret. Nam cum is, litleras τον μέν τήν έτέρωθεν άφιξιν είς Αίγυπτον, έπειτα δέ
iEgyptiacas sequendo, Hebraeos ex jEgypto egres- τήν εκείθεν άπαλλαγήν, ούτως άρ^αίαν τοις χρόνοις
eos esse dixisset annis 595 anie Danauiu; poslea, ώς εγγύς που προτέραν αυτήν των Ίλιακών έτεσι
fabulis indulgendo, hunc eventuni sub Amenopbi χιλίοις. Manethos igitur duo nobis maxima leslimonio
collocabal, annis 115 post Danaum. Unde Josepbus suo astruil ex litteris apud JEgyplios assertatis: prt-
( i b i d . , pag. 1052) discrimen annoruni 518 inler mum quidem adventum in Mggplum ex alia reqione;
utramqne ejusdem rei narraudae ralionem observat. deinde disccssum ex Mggplo, ita antiouum tempo-
Porro si a Tctbmosi, quem Hebrseos perseculutn ribus, ul propemodum mille annis Iliaca superet.
esse iEgypliorum lillerae narrabant, usque ad Ame- Illud quidem sequebatur ex cbrouologia Manetbonis,
nophin, qui 125 annis posl Danaum regnavit, aimi Israelitas ab iEgypto disccssisse annis 393, ante-
518 effluxerunt: necesse est u l a Tethuiosi usque quam Danaus Argos veniret. At Danaum Argos ve-
ad Danaum annos 395 numeremus. nisse annis sexcentis ante Iliaca nec asseruit Ma-
(12) Ώστε ό Μαναιβώς. Sic legitur in codice Re- nelbon, nec assercndi locum dedit, sed haec Josephi
gio : "Ωστε τδν Μαναίθων δύο τάξεις άκοντα της αλη minus considerala fuit conjeclura. Naiu Inacbus,
θείας δεδηλωκέναι, άς αύτδς μεμήνυκεν ήμιν. Coa. a quo usque ad ltanaum octo Argivorura reges nu-
Angl. babel ώς αυτός. G l . WolGus. Sed nulia videlur
n merantur, quadringeolis tantum annis Trojanom
υ
esse immutandi contextus necessilas. excidium antecessit.
(13) Αναγραφών. Άναγραφαί apud Josepbum (15) Έξήκοντα. Deest in Regio codice.
p. 1039 et 1042, non sunt Manetbonis scripta, sed (16) Εκατόν. Bodlcianus habet έκατδν τεσσαρά
sacrce litterce iEgyptiorum,quibus usura se esse Ma- κοντα τέσσαρσι. Reg. τριάκοντα τρισίν. Editi, oniisso
nethon asseverabat. εκατόν, babebant tautum τριάκοντα τέσσαρσιν, et
(14) Ένιαντούς. Hanc vocem, quoe deerat in infra φ. λ. γ . Fellus et Woltius ex Josepbi primo
editis, suppcditavit Regius codex. Mirura in modum conira Appionem libro ulrumque locum emendarunt,
aberrat lemporibus Theopbilus, cum Israelilarum eosque sccutus sum.
profcclionem mille aunis anle excidium Trojanum (I7j Μησϊν όκτώ. Oxon. et Ilamb. κα\ μησ\ν
collocat. Melius Tatianus, Ciemens el Eusebius όκτώ.
annis tantum quadringentis. Tbeophilo asseniiun- (18) Άνεγράφη δέ ύχό Ίερώμον. CI. Wolfiog
tur Tertullianus Apoloa. cap. 19, Cyrillus lib. 1 in exislimat ita reddendum hunc locum : Consignata
Jul. Sedunde lanla hallucinalio in ertidilis scriplo- sunt (scilicet γράμματα τών Τυρίων dequibus anle)
ribus? Fortasse nontam suas ipsi rationes subdu- ab Hieromo Tyriorum rege, quippe qui amicus (uit
cebant, quam subductas a Mancthone argumenti Salomonis, etc. Sed illud άνεγράφη repeiilio esl
Joco sumebant ad etbuicus refellendos; id quod fa- ejusdcm verbi, quod paulo antc occurrit, άναγε·»
1155 AD A U T O L t C U M L I B . ItL l lSt
'Αβειμάλου, διά τδ (19) έχ πατρικής συνήθειας τδ Α Hieromo, [quia is amieus fuit Salomoni tum ob
k
Ίέρωμσν γεγενήσθαί φίλον του Σολομώντος * άμα κα\ consueludinem quam cum illius patre babuerat,
διά τήν ύπερβάλλουσαν σοφίαν, ήν έσχεν ό Σολομών. tum ob prastaniiam gapienliae Salomonis. Nara
Έ ν γάρ προβλήμασιν αλλήλους συνεχώς έγύμναζον. propositis qusestionibus, sese invicem perpetuo
Τεκμήριον δέ τούτου κα\ αντίγραφα επιστολών αυτών excrcebant. Atque bujus rei indicium etiain fa-
φησι (20) μέχρι τού δεύρο παρά τοις Τυρίοις πεφυ- ciunt exeniplaria illorum epistolarum, quae etiam-
λαγμένα, γράμματα τε άλλήλοις διέπεμπον) καθώς num asservari dicuntur apud Tyrios; tum el litlerae
μέμνηται Μένανδρος (21) δ Έφέσιος, ίστορών περί τής quas sibi invicem scribebant), qaeraadmodum te-
Τυρίων βασιλείας, λέγων ούτως · ΤεΛεντήσαντος γάρ elatur Menander Ephesius, qui regum Tyriorum b i -
ΆβεψάΛον βασιΛέως Τυρίων, διεδέξατο τήν βασι storiaro referens sicloquitur: Mortuo Abeimalo rege
Λείαν ό νΐδς αύτοΰ Ύέρωμος, βιώσας έτη πεντή Tyriorum, regni gubernacuia suscepitfiliusejus Hie-
κοντα τρία (22). Τούτον δέ διεδέξατο Βάζωρος, romus, qui vixit annis 33. Buic successit Baxorui,
βιώσας έτη μγ', δς έδασίΛενσεν έτη ιζ. Μετά δέ qui vixit annis 43, et regnavit annis 17. Posl hunc
τούτον Μεθονάσταρτος, βιώσας έτη νδ*, έδασίΛεν Metiiuastartus, qui vixit annis 54, et regnavit annis 12.
σεν έτη ιβ'. Μετά δέ τούτον (23) ό αδελφός αυτού Huic succetsil frater Atharymus, qui vixit annis 58,
'Αθάρνμος, β ούσας έτη νη', έδασίΛενσεν έτη 0*. Β et regnavit annis 9. Hunc interfecit frater nomine
Τούτον άνεϊλεν ό αδελφός αυτού ΈΛΛης τούνομα, Helles, qui vixil annh 50, et regnavit mensibus 8.
δς βιώσας έτη ν, έΰασίλενσεμήνας όκτώ. Τού Hunc peremit Juihobalus Aslarlw sacerdos, qui vixU
τον άνεϊλεν ΊονθώδαΛος, Ιερεύς τής Άστάρτης, annis 40, et regnavit annis 12. Huic successit filiut
Ις, βιώσας έτη μ', έδασίΛενσεν έτη ι6'. Τούτον nomine Bazorus, qui vixil annh 45, et regnavit an-
διεδέξατο ό νΙός αυτού Βαζωρός, δς, βιώσας έτη nis 7. Buic filius nomine Mellin, qui vixit annii 32,
με', έδασίΛενσεν έτη ζ. ΤΙός δέ τούτον Μεττήν, el ngnavil annis 29. Huic succestil Pygmalion Pyg-
δς, βιώσας έτη Λΰ", έδασίΛενσεν έτη κ&'. Τούτον malii filius, qui vixit annts 56, et regnavit annis 7.
διεδέξατο ΠνγμαΛίων ΠνγμαΛίον, δς, βιώσας έτη At in septimo anno ejus regni in Libyam fugiem
τς', έδασίΛενσεν έτη Γ . Έν δέ τφ έδδόμιρ έτει ejus soror urbem condidxl, quw adhuc hodie Car-
τής βασιΛείας ή αδελφή αυτού (24), είς Αιδύην ihago appellatur. Continet igiiur omne lempus ab
φυγονσα, πόλιν φκοδόμησε τήν μέχρι τού δεύρο Hieroini regno usque ad conditam Carlhaginem au-
Καρχηδονίαν καλονμένην. Συνάγεται ούν πάς χρό nos 155 et menses octo. Duodecimo anno regis
νος άπδ τής Ίερώμου βασιλείας μέχρι Καρχηδόνος Hieromi aedificalum esl templum Hierosolymitanum.
κτίσεως έτη ρνε', μήνες όκτώ. Τψ δέ δωδεκάτψ έτει Uaque universum tempus ab coostructo 3 9 5 leow
τής Ίερώμου βασιλείας έν Τεροσολύμοις ό ναδς φκο- C plo usque ad conditam Carthaginem complectkur
δομήθη. "Ωστε τδν πάντα χρόνον γεγενήσθαί άπδ τής annos 145 el menses octo.
τοΰ ναοΰ οικοδομής μέχρι Καρχηδόνος κτίσεως έτη
γραπται ώς δ ναδς φκοδόμηται, scriptum est quo- αλλήλους έγραψαν. Problemata sibi invicem ad tol-
modo templum adificatum ftierit, etc. Tum aptis- vendum mittebant Servantur aulem hactenm
sime additur id scriplurn sub rege Hieronio, id est apud Tyrios multa ex epislolis, quas sibi invicem
bunc eventura cjus regno assignari, quia is amicus scribebant.
fuit Salomoni et multa ad operis constructionem (21) Καθώς μέμνηται Μένανδρος. Quse de Salo-
suppeditavit. At ipsum regem h « c scripsisse nec monis et Hirami conjunctione supra dicunlur, ea
Josephus, a quo baec lmilualur Tbeopbilus, suspi- necesse fuit parenlbesi includere, quia Theopbilus
caiwh locam relinquit, nec Theopbilus id de suo nequaquam Menandri verbis utilur, ut banc con-
excogiUre dicendus. Narrat Josephus Hicromum junclionem probet (nihil enim ea de re in testimonio
ligna et aurum suppeditasse, quia cum Salomone, Menandri), sed ut demonsiret quol annis ante Car-
ob consuetudinem quam habuerat cum pavide, et tbagmem aedificatum fueril lemplum. Pra3terea apud
sapieotiifi communi amore coniunctissimus erat. Josepbum colligalse inler Salouioneni et Hiramum
ln codice Regio legitur άπδ Ίερώμου, quod quidem amicilise non Menander testis cjlatur, sed Dius,
nou mibi displicet, modo ita reddainus: Id autem p quem bisloriaB Pboenicum accuratuin scriptorem
kU in commentariis narratur conligisse, ^ pottquam vocat Josepbus
regnare cwpisset rex Hieromus. Siepe apud Justinum (22) Βιωσας έτη πεντήκοντα τρία. Ediliones
kaec prapositio ita fuil intcrpretanda. Legitur περ\ Oxon. et Harnb. addunt έβασίλευσεν έτη λδ. Legit
Ίερώμου, in editt. Oxoa. et Bamb., quod quidera etiam Wolfius δς, βιώσας.
eo magis in Hamburgensi emendatum non fuisse (25) Μετά δέ τούτον. Inter Metbuaslartum et
oiiror, quod erudito editori minime probalur. Atharmyrutn, qui apud Joscpbum vocantur Abda-
(19) Αιά τό. I U Reg. Edili διά τού. stratus et Aserymus, nonnulii alii reges recensentur;
(20) Αυτών φησι. Legenduni ά φασι, et mox & niinirum Abdaetratum quatuor ftlii nulricis occide-
άλλήλοις διέπεμπον. Yidelur duo epistolanim inter runt, quoriim natu maximus regnavit annos 12«
Salomoneoi el Hiram genera distinguere Tbeophilus, Post bunc Astartus, cui successit fraler Aserymus.
mempe epistolas, in quibus qusesliones ad solven- Tanla est inter JosephielTlieopbili conlextum dis-
dum proponebaniur, ct cas, q u » , ut inter vicinos crepantia, sive in annis numerandis, sive in nonii-
ei amicos reges fleri par erai, variis de rebus lo- nibus appellandis, 111 diliicile sit statuere utruio
quebantur. In hac dislinclione videtur auctorera semper ex Josepho Tbeopbilus emendandus s i l , an
seqai Josephum, Cujus verba in hunc sensum ac- noii eliam inlerdum ex Tbeopbilo J o s e p h u s . — δ έ
cipi DGsaunl. Sic enim loquilur I adv. AOptonem,add. Reg; et B.
p. 1042: Προβλήματα γάρ άλλήλοις άντεπέστελλον, (24) Ή άδεΛφή αυτού. Ha»c necesse fuit ex Jo-
ίΰειν κ ε λ ε ύ ο ν τ ε ς . . . . Σώζονται δέ μέχρι νυν παρά sepbo muluari, cum deesseni in edilis ooslris. L e -
«οίς Τυρίοις πολλα\ τών επιστολών, άς εκείνοι προς gilur φυγών iu Rcgio codice.
1155 THEOPHILl EPISCOPl ANTIOCHENI 4186
τ
25. Proplietce anliquiores scriptoribus Grmcit; fe- Α 23· ή ί °δν Φοινίκων καλ Αίγυπτίων μαρτυ-
gisldlores longe recentiores Moyse. — Phcenicum ρίας, ώς ίστορήκασι περί τών καθ* ήμας χρόνων οί
ergo et Êgypliomm de rerum nosirarum tempo- συγγράψαντες Μαναιθώς ό Αιγύπτιος, κα\ ό Μέναν
rtbus teslimonia quomodo retulerint Manaetbos δρος ό Έφέσιος, έτι δέ κα\ Ίώσηππος ό άναγράψας
^Bgyptius el Menander Epbesius, ac eliam Josepbus, τδν Ίουδαικδν πόλεμον , τδν γενόμενον αύτοίς ύπδ
qui bellum Judaeis a Romanis illatum lilteris man- "Ρωμαίων, άρκετώς ήτω ή μ ί ν τ ά είρημένα. Έ κ γ ά ρ
davit, nobis sufficiant quae diximus. Ex his enim τούτων τών αρχαίων δείκνυται καί τά τών λοιπών
qui anliqui sunt, eliam caHerorum scripla iis, quae συγγράμματα έσχατα είναι τών διά Μωύσέως ήμίν δε*
per Moysen nobis tradtla s u n l , recentiora esse δομένων γραμμάτων, έτι μήν κα\ τών μεταξύ προ
demonstratur, imo el ipsis prophetis; nam qui φητών. Ό γάρ ύστερος τών προφητών γενόμενος Ζα
ultimus propbetarum fuil Zacharias nomine, is re- χαρίας ονόματι ήκρίβωσε κατά τήν Δαρείου βασιλείαν.
gnaute Dario floruit. Sed el ipsi legislalores omnes Άλλά κα\ οί νομοθέται πάντες μεταξύ ευρίσκονται
inveniuntur leges suas postcrius posuisse. Si quis νομοθετούντες. Εί γάρ τις είποι Σόλωνα τδν 'Αθη-
enim objiciai Solonem Aibeniensem, is temporibus ναίον, ούτος γέγονε κατά τούς χρόνους Κύρου καί
Cyri et Darii regum v i x i t , aequalis pradicti pro- Δαρείου τών βασιλέων, κατά τδν χρόνον Ζαχαρίου τού
phelse Zachariae, annis admodum muUis posterio- προειρημένου προφήτου, μεταξύ γεγενημένου πάνυ
ris.Quod si quis Lycurgum aut Draconem aut l l i - πολλοίς (25) έτεσιν · ήτοι καί περ\ Λυκούργου , ή
uoeiu legislatores objiciat, praecedunt libri sacri, Δράκοντος, ή Μίνω τών νομοθετών, Ίώσηππος (26)
ut scribil Josephus, cum Jove Cretensium rege et γράφων λέγει, δτι προάγουσιν αυτούς άρχαιότητι αί
bello Trojano anliquiores sint litlerae legis divinae, ίεραΐ βίβλοι, δπου γε καΐτοΰ Διδς τού Κρητών βα-
quae nobis per Moysen tradila est. Sed ut accu- σιλεύσαντος, άλλά μήν καί τού Ίλιακού πολέμου
ralius temporum et annorum rationem denionstrc- δείκνυται προάγοντα τά γράμματα τού θείου νόμου,
liius; Deo nobis favente, non ea solum, quae post τού διά Μωύσέως ήμίν δεδομένου. "Ιναδέ άκριβεστέ-
diluviura, sedeaetiam qua± anteriora enarrando, ραν ποιήσωμεν τήν άπόδειξιν τών καιρών κα\ χρόνων,
ita ut oninium, quanlum nobis fas erit, annos uu- θεού ήμίν παρέχοντος, ού μόνον τά μετά κατακλυ
nieremus, id nunc exsequemur , ad remolissinuini σμδν ίστοροΰντες, άλλά κα\ τά πρδ κατακλυσμού, είς
recurrenles tuundi creaiionis inilium, quod Moyses τδ κα\ τών απάντων κατά τδ δυνατδν είπείν ήμίν τδν
Dei famulus, Spiritu sanclo aiflante, descripsil. Dis- άριθμδν, νυν\ ποιησόμεθα, άναδραμόντες έπλ τήν
serens enim de creaiione ac generaiione mundi et ανέκαθεν αρχήν τής τού κόσμου κτίσεως, ήν ανέ
primi hominis el eorum qui deiuceps nali sunt, γραψε Μωύσής ό θεράπων τού θεού διά Πνεύματος
ca eliani declaravit, quae anie diluvium evenerunt. Q αγίου. Είπών γάρ τά περ\ κτίσεως κα\ γενέσεως
Ego autera hanc gratiam peto a solo Deo, ut vera κόσμου, τού πρωτοπλάστου άνθρωπου, χαί τά τών
secundum illius voluntatem omnia accurate dicam, έξης γεγενημένων, έσήμανε καί τά πρδ κατακλυσμού
ut et tu et quisquis haec leget, ducera babeatis ve- έτη γενόμενα. Έ γ ώ δ' αιτούμαι χάριν παρά τοΰ μ ό
ritatem et gratiani ejus. Initium autem ducam a ge- νου θεοΰ, είς τδ τάληθή κατά τδ θέλημα αυτού πάντα
nealogiis, quae descriptae sunt, id est a primo bo- ακριβώς ειπείν, δπως καί συ, κα\ πάς δ τούτοις έν*·
mine. τυγχάνων όδηγήται ύπδ τής αληθείας, καλ χάριτος
αύτου. Άρξομαι δή πρώτον άπδ τών άναγεγραμμένων γενεαλογιών, λέγω δέ άπδ τοΰ πρωτοπλάστου
άνθρωπου τήν αρχήν ποιησάμενος.
24. Annorum series ab Adamo usque ad reget. — 24. Αδάμ έως ου έτέκνωσεν έτη σλ' (27). Υίδς δ*
Adam natus annos 230, genuit Setb. Seth natus τούτου Σήθ έτη σε'. Υίδς δέ τούτου Ένώς έτη ρςΛ
annos 205, genuil Eiios. Enos vixit annos 190, ei Υίδς δέ τούτου Καΐνάν έτη ρο\ Υίδς δέ τούτου Μ α -
genuil Cainan. Cainan natus annos 170, genuit λελεήλ έτη ρξε'. Υίδς δέ τούτου Ίάρεθέτη ρξβ'. Υίδς
Malaleel. Malaleel natus annos 165, genuil iilium δέ τούτου Ένώχ έτη ρξε'. Υίδς δέ τούτου Μαθουσάλα
nomine Jared. Jared natus anuos 162, gemiit ^ έτη ρξζ (28). Υίδς δέ τούτου Λάμεχ έτη ρπη'. Τούτιρ
Enoch. Enoch natus annos 165, genuit Mathusala. δέ υίδς έγενήθη ό προειρη μένος Νώε, δς έτέκνιοσε
Matbusala nalus annos 167, genuii Lamecb. Lamecb τδν Σήμ ών ετών φ'. Έ π Ι τούτου έγένετο δ κ α τ α
natus annos 188, geiiuit Noe. Noe natus annos 500, κλυσμός δντος αύτοΰ ετών χ*. Τά πάντα ουν μ έ χ ρ ι
genuit Sem. Sub Noe, cum annos nalus esset 600, κατακλυσμού γεγένηται έτη ,βσμβ'. Μετά δέ τ δ ν κ α
contigit diluvium. Itaque ab condiio bomine usque τακλυσμδν ευθέως δ Σήμ, ών ετών ρ' (29), έτέκνωσ*
(25) Πάνυ ΛοΧΧοΤς, Reg. ού πάνυ πολλοίς. Haec προάγουσιν αυτούς είναι, δπου γε κα\ τοΰ. E d i l i ct
scriptura ila placuit erudito Wolfio, ut eam in con- codex Bodleianus: Νομοθετών γράφων τοίς π ρ ο ά γ ο υ
texlum receperit; quasi Tbeopbilus dicat Zacba- σιν αί ίερα\ βίβλοι.
ham posl Cyrura et Darium exsiitisse non omnino (27) Έτη σΛ\ Ita uterque codex ms. et editioues
nuillis annis. Sed satius videtur haec ad Moysen Oxon. et Hamb. Aliae τλ'.
refenre, cujus anliquitas eo expressior, quo pluri- (28) ρξζ' Ua eaBdem editiones et cod. Reg. Aline
bus abeo annis dislabit Zacharias. ρ π ? . Sic etiaui iiifrapro eo quod erat in editis J t a c 6 \
(26) /ώσηΛΛος. Totum hunc locnm Josephibene- K!em cod- ms. et esedem ediliones babent , β ο μ ^ ' .
ficio restiiuerunl Fellus eiposUum Wolfius. In cqd. (29) Έτωτ ρ'. Reg. ρσλ'.
Pcg. legitur: Νομοθετών, γράφων λήγει τις έν τόΐς
1157 AD A U T O L Y C U M L I B . l l t 4158
τδν Άρφαξάθ. Άρφαξάθ δέ έτέχνωσε Σαλά ών ετών ad diluvium reperiunlur anni, ut ex pradictis liquet,
ρλε'. ' 0 δέ Σαλά έτέκνωσεν ών ετών ρλ\ Τούτου δέ 2242. Sem natug annos 100, genuit Arpbaxaib §la-
υ&ς Έβέρ ών ετών ρλδ' · άφ' β$ κα\ τδ γένος αυτών tim posl diluvium. Arpbaxalb natue annos 155, ge-
Εβραίοι προσηγορεύθησαν. Τούτου δέ υίδς Φαλέγ nuit Sala. Sala natus annos 150, genuit Heber; ab
ών (50) ετών ρλ\ Τούτου δέυίδς 'Ραγεΰών ετών ρλβ'. boe universum ipsorum genus Hebraei dicunlur.
Τούτου δέ υίδς Σε ρου χ ών ετών ρλ'. Τούτου δέ υίδς llober nalus annos 1 5 4 , 3 9 6 genuit Phaleg. Phaleg
Ναχώρ ών ετών οε'. Τούτου δέ υίδς θάρόα ών ετών natus annos 1 5 0 , genuil Rhageu. Rhageu natus
ο' (51). Τούτου δέυίδς "Αβραάμδ πατριάρχης ημών annos 152, genuil Seruch. Serucb uatus annos 150,
έτέκνωσε τδν Ισαάκ ών ετών ρ'. Γίνονται ούν μέχρι genuit Nachor. Nacbor natus annos 75, genuit
Αβραάμ έτη ,γσοη' (52). Ισαάκ ό προειρη μένος έως Tharra. Tharra oatus annos 70, genuit Abrabam.
τεκνογονίας εζησεν έτη ξ', δς έγέννησε τδν Ιακώβ. Abraham patriarcha noster oatus anuos 100, ge- '
Έζησεν ό Ιακώβ έως της μετοικεσίας τής έν Αίγύ nuit Isaac. Itaque anni Rumerantur a condilo bo-
π τ ψ γενομένης, ής επάνω προειρήκαμεν, ών ετών ρλ'. mine usquead Abrabam 5278. Isaac uatus annoe 60.
Ή δέ παροίκησις τών Εβραίων έν Αίγύπτψ έγενήθη genuit Jacob. Jacob nalus fuit annos 150, cum pro-
έτη υλ' · κα\ μετά τδ έξελθεϊν αυτούς έκ γής Αίγύ lictsceretur in iEgyptum. Hebrei in iEgypto mo-
π τ ο υ , έν τή έρήμψ καλούμενη διέτριψαν έτη μ'. raii sunl annis 450; egressi J£gypu> haesere in de-
Γίνεται ούν τά πάντα έτη ,γί)λη' (55), ψ καιρψ τού serto annis 4 0 : exstant ergo omitino anni 5958.
Μωύσέως τελευτήσαντος, διεδέξατο άρχε ι ν Ιησούς υίδς Quo teropore mortuo Moyse, imperii adroinistratio-
Ναυή, βς προέστη αυτών έτεσι κζ'. Μετά δέ τδν Ί η neui euscepit Jesus filius Nave, qui praefuit populo
σούν τού λαού παραβάντος άπδ τών εντολών τού anuift 27. Jesu deiuncto, cum Hebrai defecissent
θεού, έδούλευσαν βασιλεί Μεσοποταμίας Χουσαράθων a pra3ceptis Domini, servierunt regi Mesopotamiae,
ονόματι (54) έτεσιν δκτώ. Ε ί τ α , μετανοήσαντος τού cui noinen Chusarathon, annis 8. Deinde ad poeni-
λαού, κριτα\ έγενήθησαν αύτοίς · Γοθονοήλ έτεσιν tenliaui conversi, judices a quibus judicarentur
τεσσαράκοντα, Έγλών έτεσιν ιη', Άώθ έτεσιν η \ nacti sunl. Golbonoel judicavit Hebrseos annis 40,
Έ π ε ι τ α πταισάντων αυτών αλλόφυλοι έκράτησαν έτε Eglou annis 18, Aotb annis 8. Dehinc pravaricati
σιν κ*. Έ π ε ι τ α Δεββώρα έκρινεν αυτούς έτεσιν μ\ legeiu Domini alienigenis servierunt annis 20. Deb-
Έ π ε ι τ α Μαδιανιται έκράτησαν αυτών έτεσιν ζ \ Είτα bora postmodum judicavit Hebraos annis 40. Deinde
Γεδεών έκρινεν αυτούς έτεσιν μ', Άβιμέλεχ έτεσιν γ*, serviemnt Madianitis annis 7. Deinceps Gedeon j u -
θωλά έτεσιν κβ' (55), Ίαε\ρ έτεσιν κβ'. "Επειτα dicavil annis 40, Abimelecb annis 5, Tbola amiis
Φυλιστιε\μ κα\ Άμμανίται έκράτησαν αυτών έτεσιν 22, Jair annis 22. Postea Hebraei servierunl Phili-
ιη'. Ειτα Ίεφθάε έκρινεν αυτούς έτεσιν έ ξ , Έσβών stinis et Ammonitis annis 18, Jephte in libeitalem
έτεσιν ζ% Αίλών έτεσιν ι', Άβδών έτεσιν η ' . Έ π ε ι τ α antiquam assertos judicavit annis 6, Esbon annis 7,
αλλόφυλοι έκράτησαν αυτών έτεσιν μ'. Είτα Σαμψών Ailon annis 10, Abdon annlg 8. Poslea servierunt
έκρινεν αυτούς έτεσιν κ'. Έ π ε ι τ α ειρήνη έν αύτοίς alienigenis annis 40. Deinde Saroson judicavit He-
braeos annis 20, deinceps pax Hebrais fuit aunis
έγένετο έτεσι μ'. Εΐτα Σαμηρά έκρινεν αυτούς ένιαυ-
40. lnde Samira judicavit Hebreos anno 1 , Elis
τόν · Ήλις έτεσιν κ', Σαμουήλ έτεσιν ιβ\
annis 20, Samuel annis 12.
25. Μετά δέ τούς κριτάς έγένοντο βασιλείς έν α ύ 25. Annorum series α Saule usque ad captivita-
τοίς, πρώτος ονόματι Σαούλ, δς έβασίλευσεν έτη κ', tem. — Judicibus successere reges, quorum primus
έπειτα Δαβίδ ό πρόγονος ημών έτη μ'. Γίνεται ούν fuil Saul, qui regnavit annis20. David pater noster '
μέχρι τής τού Δαβίδ βασιλείας τά πάντα έτη υ^ς-'. regnavit annis 40. lnveniuntur itaque anni 496 de-
Μετά δέ τούτους έβασίλευσε Σολομών, δ καί τδν ναδν currere ab Isaac usque ad regnum Davidis. David (ut
τδν έν Ίεροσολύμοις κατά βουλήν θεού πρώτος έν diximus) regnavit annis 40. Salomon, Cenipli ex Dei
Ίεροσολύμοις φκοδομήσας δι' ετών μ', μετά οέ τού prescriplo condilor, regnavit annis 40. Roboatu re-
τον Τοβοάμ έτεσιν ιζ\ κα\ μετά τούτον Έβίας έτεσι gnavit annis 17, Abias regnavit annis 7, Asaregna-
ζ*, κα\ μετά τούτον Έσά έτεσι μα', και μετά τούτον vit annis 41, Josaphat regnavit annis 2 5 , Joram
Ίωσαφάτ έτεσιν κ ε \ μετά δέ τούτον Ίωράμ έτη η', regnavit annis 8, Ocbozias regnavit anno 1, Go-
μετά δέ τούτον Όχοσίας ένιαυτδν, κα\ μετά τούτον tholia regnavit annis 6, Josias annis 40, Amasias
Γοθολία (56) έτεσιν Ιξ, μετά δέ ταύτην Ίωσίας έτεσι aimis 59, Oziasannis 52, Joatbam annis 16, Acbaz
μ', και μετά τούτον Άμ,ασίας έτεσι λθ', κα\ μετά annis 17 , Ezechias annis 29, Manasse annis 35,
τούτον Όζίας έτεσιν ν β ' , μετά δέ τοΰτον Ίωαθάμ Amos annis 2, Josias annis 31, Ochas mensibus
έτεσιν ις% μετά δέ τούτον Άχάζ έτεσιν ιζ', καί μετά tribus. Post bunc Joacbim annis 11. Tum alter Joa-
τούτον Έζεκίας έτεσιν κθ', μετά δέ τούτον Μανασσής chim mensibus 3 et diebus 10, Sedecias annis 11.
(50) ΦαΛέγ ών. Ila mss. et editiones Oxon. et Reg. Uabebant alia? ediiiones δσνβ'.
Hamb. ΑΓι»Φαλέγων. Siceliam paulo post Ναχώρων (54) "Ονόματι. Reg. δνομα. Mox Γοθονοήλ posui
pro Ναχώρ ών. post Felluni pro Γονοθοήλ.
(51) Ετών ο'. Re$. έτων οε'. (55) Έτεσιν x&. Fellus posuit έτεσιν κ γ \
{52) Έτη ,γσοη'. bic emendavit Fellus. Edili έτων {WyrcOcMu.. Sic eniendavit Fellus. Edili babe-
,γφΑβ'. Ilabel Regius codex ,γσος-'. baiit Γοθονιήλ et '»ox μετά δέ τοΰτον.
(55) ,γξ)λη'. Ua Fcllus emendavit. Sic etiam cod.
1159 THEOPHILl EPlSCOfcl ANTIOCHENI 1Η0
Sttfe idem lemptls cum poptilus Judaicus perseve- Α έτεσιν νε', μετά δέ τούτον 'Αμώς έτεσιν ίυσί, μετά
raret in peccatis, nec poenitenliam ageret, ascen- δέ τοΰτον Ίωσίας έτεσιν λα', μετά δέ τοΰτον 'Ωχίς
dit ut praedictum fuerat a prophela Jeremia, rex μήνας γ*. Μετά δέ τοΰτον Ιωακείμ έτη ια'. Έπειτα
Babylonis in Judaeam , nomine Nabuchodonosor. Ίωακε\μ έτερος μήνας γ*, ημέρας ι', μετά δε τοΟτον
397 Hic populum Babylona translulit, et templum, Σεδεκίας έτη ια'. Μετά δέ τούτους τούς βασιλείς (37)
quod Salomon exslruxerat, destruxit. Babylone fue- διαμένοντος τοΰ λαού έπλ τοίς άμαρτήμασιν, χαί
rbnt Judaei aunis 70. Teropus igitur universura a μετανοοΰντος, κατά προφητείαν Ιερεμίου, άνέβη είς
condito homine usque ad Iransmigralionem Baby- τήν Τουδαίαν βασιλεύς Βαβυλώνος, δνομα Ναβουχο-
lonicam complectitur annos 4954, nienses sex et δονόσορ. Ούτος μετφκησε τδν λαδν τών Ιουδαίων είς
dies decem. Quemadmodum Deus prcedixit perJe- Βαβυλώνα * και τδν ναδν κατέστρεψεν, δν ψκοδομήχει
remiani propheiam populuro Babylonem captivum Σολομών. Έ ν δέ τή μετοικεσία Βαβυλώνος, ό λαδς
ductum i r i , praesignificavit eos reversuros in iex* έποίησεν έτη ο'. Γίνεται ούν μέχρι τής παροιχεσίας
1
ram suam post annoe 70. Explelis igitur annis 70, έν γή Βαβυλώνος τά πάντα έτη ,δξνδ" (58), μήνες ς ,
regnum Persarum Cyrus adipiscitur, qui secundum ήμέραι ι'. "Ον τρόπον δέ ό θεδς προείπε διά Ιερε
Jeremia* propheliatn, altero regni sui anno edictnm μίου τοΰ προφήτου, τδν λαδν αίχμαλωτισθήναι είς
scripto consignalum promulgat, ut Jitdaci omnes, Β Βαβυλώνα, ούτως (59) προεσήμανε κα\τδ πάλιν έπαν-
qui in suo imperio essent, patriam sedem repele- ελθείν αυτούς είς τήν γήν αυτών μετά σ* έτη. Τε-
rent, et lcmplum Deo instaurarent, quod pradictug λειουμένων (40) ούν ο' ετών, γίνεται Κύρος βασιλεύς
rex Babylonis everteral. Ad haec Cyrus divinis jussis Περσών, δς κατά τήν προφητείαν Ιερεμίου, δευτέρω
obtemperans» in mandatis dedit Sabessaro ei M i - έτει τής βασιλείας αυτού έκήρυξε, κελεύων δι' έγ
thridati satellilibus suis, ut vasa ex leniplo Judaeae γραφων τούς Ιουδαίους πάντας, τούς δντας έν τ |
a Nabuchodonosoro exportata restituerent el repo- βασιλεία αύτοΰ, έπιστρέφειν είς τήν εαυτών (41) χώ
nerent in lemplo. Anno igitur secundo Cyri com- ραν, κα\ τ ψ θ ε ψ άνοικοδομείν τδν ναδν, δν καθηρήκει
plentur anni i l l i scptuaginta a Jeremia pradicli. βασιλεύς Βαβυλώνος ό προειρη μένος. Πρδς τούτοις
1
δ έ ό Κύρος, κατ έγκέλευσιν τοΰ θεοΰ, προσέταξε Σαβεσσάρψ κα\ Μιθριδάτη τοίς Ιδίοις σωματοφύλαξι, τά
σκεύη τά έκ τοΰ ναού τοΰ (42) τής Ιουδαίας ληφθέντα ύπδ τοΰ Ναβουχοδονόσορ άποκομισθήναι καλ άποτε-
θήναιείς τδν ναόν. Έ ν τψ ούν δευτέρψέτειΚύρου (45) πληρούται τ ά ο ' έ τ η , τά προειρημένα ύπδ τού Ιερε
μίου.
26. Quantum intersil inter flebrccorum et Grceco- Q 26. Εντεύθεν δρ$ν έστι π ώ ς αρχαιότερα κα\ άλη-
rum doctrinamet historiam.— Hinc perspicere licet, θέστερα δείκνυται τά ίερά γράμματα τά καθ' ημάς
quomodo anliquiores et veriores demonslrenlur εΐναι τών καθ* Έλληνας κα\ Αιγυπτίους, ή καί τίνων
sacra? apud nos lilterae, quam Graeci et jEgyplii, et έτερων ιστοριογράφων (44). Ηρόδοτος γάρ κα\ Θου
i i qui alii exstilere, bisloriae scriptores. Herodo- κυδίδης, ή κα\ Ξενοφών, ή δπως οί άλλοι Ιστοριογρά
tus enim et Thucydides et Xenopbon et plerique φοι, οί πλείους ήρξαντο σχεδδν άπδ τής Κύρου κα\
alii hislorici, initium fere scribendi a Cyri et Darii Δαρείου βασιλείας άναγράφειν, μή έξισχύσαντες τών
regno fecerunt, cum de antiquis et primis teropo- παλαιών κα\ προτέρων χρόνων τδ ακριβές είπείν. Τί
ribus nibil possent accurate dicere. Quid enim γάρ μέγα έφασαν εί περί Δαρείου, κα\ Κύρου, των
magni dixerunt, si de Dario et Cyro, qui reges apud κατά βαρβάρους βασιλέων, εΐπον, ή καθ' Έλληνας,
barbaros fuere, aut de Zopyro et Hippia qui apud Ζωπύρου (45) κα\ Ίππίου, ή τούς Αθηναίων κα\ Λα
Gracos, aut de Albeniensium et Lacedaemoniorum κεδαιμονίων πολέμους, ή τάς Ξέρξου πράξεις, ή Παυ-
bellis scripsere, aut de rcbus a Xerxc gesiis aut a σανίου τοΰ έν τ ψ τεμένει τής Αθηνάς λιμψ κινδυνεύ-
Pausania, qui in Minerae templo penc fame necalus σαντος διαφθαρηναι, ή τ ά περλ θεμιστοκλέα, καΐτδν
est; aut de Themistocle et bello Peloponnesiaco; πόλεμον τδν Πελοποννησίων (46), ή τά περ\ 'Αλκι-
aul de Alcibiade et Thrasybulo? Neque cnim mihi [> βιάδην -κα\ θρασύβουλον ; Ού γ ά ρ πρόκειται ήμίν
propositum cst loquaciter oronia persequi, sed an- ύλη πολυλογίας, άλλά είς τδ φανέρωσα ι τήν τών χρό
norum a mundi crealionc nuraerum demonstrare νων άπδ καταβολής κόσμου ποσότητα, καλ έλεγξα*
et operosas ineptias scriploruin arguere, quippe τήν ματαιοπονίαν κα\ φλυαρίαν τών συγγραφέων,
cum nec viginti mille myriades annorum fuerint, δτι ούκ είσΙν ετών ούτε δισμύριαι μυριάδες, ώς Πλά
u i Plato pronunliavit, tolidem a diluvio ad suam των έφη, ταΰτα άπδ κατακλυσμού έως τών αυτού
atalem anuos effluxisse decernens ; ncc qtiin- χρόνων, τοσαύτα έτη γεγενήσθαί δογματίζων ούτε
(57) Τούς βασιλείς. Articulum suppeditavit cod. (44) Ιστοριογράφων. Sic emendat Regius cod.
Reg. Panlo post Reg. babet ονόματι. quod editi babebant ή εί καί τινας έτερους Ιστοριο
(38) , Δ 3 ι # . Sic emendavit Fellus. Editi δπνδ\ γράφους. "Ητοι γάρ.
(59) Οντως, lta Reg. Edili ούτος. (45) Ζωπύρου. Hoc nomen posuit Fellus ante
(40) ΤεΛειουμένων. Reg. τελειωμένων, lbidem εΐπον et ejus loco substiluit Πεισιστράτου. Mox de
Fellus emendavit quod in edilis babebalur ν ετών. Pausania sic loquilur Theophilus, quasi fame non
(41) Εαυτών. Ila Reg. Edili έαυτοΰ. interierit in leniplo Minervx, sed periculo tantuio
(42) Ρ/αού τοΰ. Articulum suppeditavit Rcg. objeclus fuerit.
(43) Κύρου. Sic posuit Fellus pro Δαρείου. Paulo (46) Tdr ΠεΛοποτνησίων. Reg. τών.
aiite dicebat Judaeos Babylone aunos 70 fuisw.
4161 AD AUTOLTCUM U B . ΙΠ. 1462
μήν ιε* μυριάδες, χα\ τοε' (47) έτη, καθά προειρήκα- Α decim myriades et trecenti septuaginla quinque
μεν Άπολλώνιον τδν Αίγύπτιον ίστορείν ουδέ άγέν- anni, ut Apollonium jEgyptium narrare dixiimia;
νητος δ κόσμος έστ\, κα\ αύτοματισμδς τών πάντων, nec mundus ingenitue sit, nec fortuilo omnia feraa-
καθώς Πυθαγόρας κα\ οί λοιπο\ πεφλυαρήκασιν · tur quemadmodum Pythagoras el cxteri nugati
άλλά μέν ουν γεννητδς, κα\ προνοία διοικείται ύπδ sunl; sed genilus et providenlia regatur ab eo qui
τού ποιήσαντος τά πάντα θεού· καλ δ πάς χρόνος omnia creavii Deo; ac tempus orone et anni facile
καλ τά έτη δείκνυται, τούτοις βουλομένοις (48) πεί- demonstrentur bis, qui veritali obtempcrare Tolunt.
θεαθαι τή άληθεία. Μή πως ούν δόξω μέν μέχρι Κύ Ne videar igitur demonstrationem ad Cyrumqui-
ρου δεδηλωκέναι, τών δέ μεταξύ χρόνων άμελείν, ώς dem perduxisse, quae autem consecula sunt tem-
μή έχοντες άποδείξαι, θεού παρέχοντος, κα\ τών pora negligere, eo quod ea demonstrare non pos-
έξης χρόνων τήν τάξιν πειράαομαι, κατά τδ δυνατδν, $im : Deo juvante consequentium quoque temporum
έξηγήσασθαι. ordinem conabor quoad potero exponere.
27. Κύρου ούν βασιλεύσαντος έτεσι κθ* (49), και 398 27. Anni Romanorum usque ad obitum
άναιρεθέντος ύπδ Τομύριδος έν Μασσαγετία, τότε Marci Aurelii.—Cyro igitur post regnum annorum 29
ούσης Όλυμπιάδος εξηκοστής δευτέρας · έκτοτε ήδη a Tomyride apud Massagetas occiso, olympiade
oi Τωμαίοι έμεγαλύνοντο, τού θεού κρατύνοντος Β eexagesima secunda, jam tum Romanae res cresce-
αύτούς, έκτισμένης τής Τ ώ μ η ς ύπδ Τ ω μύλου, του banl Deo eos conGrmante, cum Urbsa Romulo, qui
παιδδς Ιστορουμένου "Αρεως καλ Ίλίας (50), 'Ολυμ- Martis et Iliae filius perhibetur, condila fuiasei
πιάδι ζ», τή πρδ ι' καί α' (51) Καλανδων Μαΐων, τού olympiade seplima, undecimo Kalendas Maii, quo
ένιαυτού τότε δεκαμήνου άριθμουμένου.Του ούν Κύρου tempnre annus decero mensium numerabatur. Gyro
τελευτήσαντος, ώς ίφθημεν είρηκέναι, Όλυμπιάδι igitur, ut jam diximus, Olympiade 62 mortuo, fit
εξηκοστή κα\ δευτέρα, γίνεται καιρδς άπδ κτίσεως terapus ab urbe condita anni 220, quo tempore re-
Τ ώ μ η ς έτη σκ*, ψ κα\ (52) Τωμαίων ήρξε Ταρκύ- gnabat Tarquinias cognomine Superbus, is qui pri-
νιοςΣούπερδος τούνομα, δς πρώτος έξώρισε "Ρωμαίους mas Roraanos nonnullos ejecit, pueros vitiavit, ac
τ ι ν ά ς , κα\ παίδας διέφθειρε, κα\ σπάδοντας έγχω- eives spadones fecit; imo et virgines post stupmra
ρίους έποίησεν · έτι μήν κα\ τάς παρθένους διαφθεί- in raatrimoniura dedit. Hinc proprie Superbus Ro-
ρων πρδς γάμον έδίδου. Διδ οίκείως Σούπερβος εκλή raana lingua dictus est; quod idem sonat ac Graecf
θη τή Τωμαΐκή γλώσση· ερμηνεύεται δέ υπερή υπερήφανος, arrogans. Is enim primus sancivit u .
φανος. Αύτδς γάρ πρώτος έδογμάτισε τούς άσπαζο- qui se salutarent, ab alio resalutarentur. Regnav*
μένους αύτδν, ύπδ έτερου άντασπάζεσθαι. *Ος anuis 25. Post eum incoeperunt annui consules.
έβασίλευσεν έτεσιν κε'. Μεθ' δν ήρξαν ενιαύσιοι C tribuiii et aediles annis 455, quorum nomina recen-
δπατοι, χιλίαρχοι ή άγορανόμοι έτεσιν υνγ', ών τά sere longum et supervacaneuni putamus. Hacc enim
ονόματα καταλέγειν πολύ καί περισσδν ηγούμεθα. Εί si quis discere velit, reperiel in commeniariis quof
γάρ τις βούλεται μαθείν, έκ τών αναγραφών εύρή- Gbryseros scriptos reliquit nomenclaior, M . Au«
σει ώ ν ανέγραψε Χρύσερος ό Νομενκλάτωρ (55), relii Veri libertus, qui ab Urbe condila ad obituni
απελεύθερος γενόμενος Αυρηλίου Ούήρου , δς άπδ patroni sui, imperatoris Veri, clare omnia descri-
κτίσεως Τ ώ μ η ς , μέχρι τής τελευτής (54) τού Ιδίου psit et uomina el lempora. Romanis igilur praefuere
πάτρωνος αύτοκράτορος Ούήρου, σαφώς πάντα ανέ annui, ut diximus, magistratus annis 453. Poslea
γραψε, κα\ τά ονόματα καί τούς χρόνους. Έκράτη imperarunt i i qui imperatorcs vocali. Primus
σαν ουν οί Τωμαίων (55) ενιαύσιοι, ώς φαμεν, έτεσιν G. Julius iinperavil annis 3, roensibus 4, diebns 6.
υνγ'. Έ π ε ι τ α ούτως ήρξαν οί αυτοκράτορες καλού Deinde Augustus annis 56, mensibus 4, die uno.
μενοι · πρώτος Γάίος Ιούλιος δς έβασίλευσεν έτη γ*, Tiberius annis 22. Tum Gaius aller annis 3, men-
μήνας δ', ημέρας έξ. Έ π ε ι τ α Αύγουστος έτη νς^, μή sibus 8, diebus 7. Glaudius annis 23, mensibus 8,
νας δ \ ήμέραν μίαν. Τιβέριος έτη κβ', είτα Γάίος diebus 24. Nero annis 13, mensibus 6, dicbus 28.
Gal a a n
έτερος έτη γ», μήνας η', ημέρας ζ'. Κλαύδιος έτη κγ*, β *> « » s 2, mcnsibus 7, diebus 6. Olho mensi-
μήνας η ' , ημέρας κδ'. Νέρων έτη ιγ% μήνας ς \ ήμέ- bus 3, diebus 5. Vitcllius mensibus 6, diebus 22.
1
ρας κη'. Γάλβας έτη β', μήνας C» ημέρας «Γ· "Οθων Vespasianus annis 9, mensibus 11, diebus 22. Titus
(47) Τοε'. Supra n. 16 Apollonius dicitur nunie- (54) ι' χαϊ α'. Sic emendavit Fellus quod legeba-
rasse quindecim myriades et annos ler mille et tur in editis, ι' κ α \ ? . Ita lcgciidum probal auclori-
J
sepluaginta quinquc. tate Plutarchi Vit. Roinuli ei Julii Solini qui Ro-
48) ΤούτοιςβονΛομέτοις. Leg. τοίς βουλομένοις. mam undecimo Kalendas Maii rcdificari coeplam
49) "Ετεσι κ&. Editi habebant τριάκοντα όκτώ, esse dicunt.
manifestum errorem suslulit Fellus, quia id r
(52) Q καί. Fellus scribit p καιρφ. r
nec cum Thcopbili chronologia nec cum aliis scrU (53) Ό ΝομετχΛάζωρ. Rcg. Χρύσερως κα\ άλλοι,
ploribus cnnciliari posse videbalur. Observat aulem ών ό μέν Κλάτωρ. Codex Bodl. ό μέν Ινλάτωρ. Εχ
annoe 29 a Theophilo assignari, non 50, ul apud quo Feilus apte emcndavil id quod in edilis lege-
alios scriptores, quia Tbeophilus initium nume- bat«ir, Χρύσερως, ών ό μέν Κράτωρ.
randi ducebat a libertale Judaeis concessa. Idem (54)\ Μέχρι τής τεΛεντής. lia Reg. Edili μ£γρ:
emcndavit quod in edilis legebatur ύπδ μυριάδος έν τελευτής.
Μεσαγγία. (Μεσσαγγίαις Reg.) (55) Οί 'Ρωμαίων. Articulum suppcdilavil Re-
(50) 'ίΛΙας. Addit Reg. ώς δέ τίνες Τ έ α ς Συλ- gius codex.
βίας.
PrraoL. G R . V I . 37
1163 TIIEOPHILI EPISCOPI ANTIOCIIENI. II64
1
annis 2, diebus 22. Domitianus annis 15, mensi- Α μήνας γ , ημέρας ε'. Ούΐτέλλιος μήνας ημέρας
bus 5, diebus 6. Nerva anno uno, mensibus 4, die- κβ'. Ούεσπασιανδς Ετη θ', μήνας ια', ημέρας κβ'. Τί
bus 10. Trajanus annis 19, mensibus 6, diebus 16. τος έτη β', ημέρας κβ'. Δομετιανδς έτη ιε', μήνας
Adrianus annis 20, mensibus 10, diebus28. Anto- ε', ημέρας ς'. Νερούας ένιαυτδν, μήνας δ', ημέρας ι'.
ninus annis 22, mensibus 7, diebus 6. Verus an- Τραΐανδς έτη ιθ', μήνας έξ, ημέρας ις*. Άδριανδς
nis 19, diebus 10. Tempus igitur Caesarum usque έτη κ', μήνας ι', ημέρας κη'. Άντωνϊνος έτη κβ',
ad mortero Veri imperaloris esl annorum 257, μήνας ? , ημέρας ς*. Ούήρος έτη ιθ', ημέρας ι'. Γί
dierum 5. Α morte igitur Cyri et regno Tarquinii νεται ούν ό χρόνος τών Καισάρων μέχρι Ούήρου αύ
Superbi, ad mortem imperaloris Yeri universum τοκράτορος τελευτής έτη σλζ' (56), ήμέραι ε'. Ά π δ
tempus colligitur annorum 744. ούν τής Κύρου τελευτής, Τωμαίων δέ αρχής Ταρκυ-
νίου Σουπέρβου, μέχρι τελευτής αύτοκράτορος Ούήρου, ού προειρήκαμεν, δ πάς χρόνος συνάγεται έτη
28. Prcecipua chronoiogicc eapita summatim ex- 28. Ά π δ δέ καταβολής κόσμου δ πάς χρόνος κεφα-
posita. — Α mundo autem condito sic universum λακοδώς ούτω κατάγεται. Άπδ κτίσεως κόσμου έως
tempus summatim deducitur. Α mundo condito ad Β κατακλυσμού έγένοντο έτη ,βσμβ'. Άπδ δέ τού κατα^
diluvium, anni fluxerunt 2242. Α diluvio usque ad κλυσμού Εως τεκνογονίας Αβραάμ τού προπάτορος
susceptum a proavo nostro Abrahamo fdium, anni ημών έτη ,αλςΛ Άπδ δέ Ισαάκ τού παιδδς Αβραάμ
1036. Ab Isaac filio Abrahse usque ad populi in Εως ού ό λαδς σύν Μωύση έν τή έρήμφ διέτριβεν, έτη
deserto cum Moyse commorationem, anni 660. Α χξ*. Άπδ δέ τής Μωύσέως τελευτής, αρχής δέ Ιησού
morle Moysis et Josue filii Nave principalu, usque υίού Ναυή, μέχρι τελευτής Δαβίδ τού πατριάρχου,
ad obitum Davidis palriarcbse, anni 498. Α morte έτη υ^η'. Άπδ δέ τής τελευτής Δαβίδ, βασιλείας (57)
3 9 9 Davidis ct regno Salomonis, ad populi Irans- δέ Σολομώνος, μέχρι τής παροικίας τού λαού έν γή
inigralionem in lenani Bahylonis anni 518, roen- Βαβυλώνος, έτη φιη', μήνες ς\ ήμέραι ι'. Ά π δ δέ
ses 6, dies 10. Α Cyri regno ad mortem imperato- τής Κύρου αρχής μέχρι αύτοκράτορος Αυρηλίου
ris Aurelii Veri anni 744. Α condito mundo univer- Ούήρου τελευτής έτη ψμδ'. Όμού άπδ κτίσεως κό
sum tempus collectum annos exhibet 5698, et qui σμου συνάγονται τά πάντα έτη ,εχ^η', και οί έπιτρέ-
excurrunt menses ac dies. χοντες μήνες κα\ ήμέραι.
29. Quam inique novitas objccla Christianis. — 29. Τών ούν χρόνων καί τών είρημένων απάντων
Colleclis igitur lemporibus, iisque omntbus quae ^ συνηθροισμένων (58), δράν έστι τήν αρχαιότητα τών
diximus, vidcre est anliquilatcm prophelicorum Η- προφητικών γραμμάτων, κα\ τήν θειότητα τού παρ*
brorum et divinilatem doctrinae nostrae. Nec sane ήμιν λόγου, δτιού πρόσφατος ό λόγος, ούτε μήν τά
recens hsec doclrina, ncc instimta nostra, ut qui- καθ' ημάς, ώς οΓονταί τίνες, μυθώδη κα\ ψευδή έστιν,
dam existimant, fabulosa et mendacia, sed looge άλλά μέν ούν αρχαιότερα κα\ αληθέστερα. Και
anliquissima ct cerlissima. Nam el Beli Assyiiorum γάρ Βήλου τού Άσσυρίων βασιλεύσαντος, κα\ Κ ρ δ -
regis, el Croni Titanis Thallus memintt, Belum re- νου τού Τιτάνος θάλλος μέμνηται, φάσκων τδν Β ή -
ferens cum Titaoibus adversus Jovem el deos, qui λον πεπολεμηκέναι σύν τοις Τιτάσι πρδς τδν Δία, καλ
ab ejus parlibus stetisse dicuntur, bellumgessisse. τούς σύν αύτφ θεούς λεγόμενους, ένθα φησ\ν, καλ
Quo in loco aiunt Gygum superatum fugisse Tarles- ό Γύγος ηττηθείς (59) έφυγεν είς Ταρτησσδν, τότε
sum: qui quidem in ea regione regnavit quae nunc μέν τής χώρας εκείνης Ακτής κληθείσης, vSv δέ
Altica , lum vero Acte dicebatur. Caeteras autem Αττικής προσαγορευομένης, ής ό Γύγος τότε .ήρξε.
regiones ct urbes, a quibus suas appellationes ba- Κα\ τάς λοιπάς δέ χώρας κα\ πόλεις, άφ' ών τ ά ς
buerint, necessariura non arbitror recensere, prae- προσωνυμίας έσχον, ούκ άναγκαϊον ηγούμεθα καταλέ
sertim apud te qui in hisloriis versatus es. Liquel γειν, μάλιστα πρδς σέ τδν έπιστάμενον τάς ίστορίας.
v
igitur Moysen anliquiorem esse omnibus scriptori- D "O™ H«^ owv αρχαιότερος ό Μωύσής δείκνυται ά π ά ν -
bus (nec vero ipsum solum, scd etiam plerosque των συγγραφέων (ούκ αύτδς δέ μόνος, άλλά και οί
post eum propbetas), et Grono et Belo el bello Tro- πλείους μετ' αύτδν προφήται γενόμενοι), κα\ Κρόνου,
jano. Nam secundum Tballi historiam Bclus anli- κα\ Βήλου, κα\ τού Ίλιακού πολέμου, δήλόν έστι (60).
quior invenitur bello Trojano annis 322. Moysen Κατά γάρ τήν θάλλου (61) ίστορίαν ό Βήλος π ρ ο γ ε
autem annis nopgentis vel etiain mille ante bellum νέστερος ευρίσκεται τού Ίλιακού πολέμου έτεσι τκ6*.
Trojanum exslitisse supra demonslravimus. Gum "Ότι δέ πρός που έτεσι ή καΊ χιλίοις (62) π ρ ο ά γ ε ι
autem Cronus et Belus aequales fuerint, plerique ό Μωύσής τής τού Ίλιακού αλώσεως, έν τοίς ε π ά ν ω
quis sit Gronus, aut quis Belus ignorant. Ac Gro- δεδηλώκαμεν. Τού δέ Κρόνου κα\ τού Βήλου σ\»νακ-
]iura quideni nonnulli colunl, et euindem Bel aut μασάντων όμόσε, οί πλείους ούκ έπίστανται τ ι ς
(56) Έτη σλ?. Reg. έτη τ κ ς ' . (61) βάλλον. Gitat bunc Theophili locum L a -
(57) Βασιλείας. Ita Reg. Editi βασιλέως. ctanlius sub finem iib. i .
(58) Συτηθροισ/ιέτων. Ua Regius codex. Fellus (62) i) καϊ χιλίοις, llujus loci \ulnus s n n a v i t
συνηραμένων. Edili συνηρασμένων. codex Regius. Uabebant cdili η' και λ'. Codex f l o i l l .
(59) Ηττηθείς. Sic Regius cod. Edili έπτηθείς. καιλ'. Supra dixitMoysen nongeutis aul mille a n i . i s
(60) Μχλόνέστι. llaec suppedilavit idem codex. seniorcm essc bello Trojano.
14C5 AD AUTOLYCUM LIB. III. 1166
έστιν 6 Κρόνος, ή τίς ό Βήλος. Ένιοι μέν σέβονται Α Bal appellant, i i praserlim qui regiones orientales
τδν Κρόνον, χα\ τοΰτον αύτδν όνομάζουσι Βήλ, κα\ incolunt, nec tamen sciunt quis sit Cronus aut
Βάλ, μάλιστα οί οίκοΰντες τά ανατολικά κλίματα, Belus. Apud Romanos Saturnus vocatur; nam nec
μή γινώσκοντες μήτε τίς έστιν δ Κρόνος, μήτε τίς ipsi uter sit antiquior, Cronus aut Belus, sciunt.
έστιν δ Βήλος. Παρά δέ Ύωμαίοις Σατούρνος ονομά Quod autem spectat ad olympiadcs, quodcunque
ζεται* ουδέ γάρ αύτο\ γινώσκουσιν τις έστιν αυτών eis initium assignelur, ab Iphito cultum et gole-
πρότερον, ό Κρόνος ή ό Βήλ. "Οση μέν ούν άρχή τών mrilalem habuere, aut, ut alii volunt, a Lino qui et
Όλυμπιάδων, άπδ Τφίτου (63) φασΙν έσχηκέναι τήν Ilius cognominatus est. Numerus annorum et olyra-
θρησκείαν, κατά δέ τινας άπδ Αίνου δς κα\ Ίλιος piadum quem ordinem babeat, supra demonstravi-
έπεκλήθη. Ό μέν ούν άριθμδς τών ετών, και Όλυμ mps. Rerum ergo nostrarum anliquitatis el anno-
πιάδων ώς έχει τήν τάξιν έν τοίς επάνω δεδηλώκα- rum numerum omnem arbitror, quam fieri potutt,
μεν. Τής μέν ούν άθεότητος τών παρ' υμών (64) πραγ accuratissime comprehensum. Atque ut nos latuerit
μάτων, κα\ τών χρόνων, τδν πάντα άριθμδν, κατά tempus, verbi gralia, annorum 50 aul 100, auletiam
τδ δυνατδν, οΐμαι τά νΰν ακριβώς είρήσθαι. Εί γάρ 200,non tamen annorum millia aut decem raillia, ut
κα\ έλαθεν (65) ημών χρόνος, εί τύχοι είπειν, Platoni et Apollonio et caeteris mendacibos scripto-
έτη ν*, ή ρ', ή κα\ σ' (66), ού μέν τοι μυριάδες, ή Β ribus placuit. Ac nos quidem fortasse omnium an-
χιλιάδες ετών, καθώς προειρήκασι Πλάτων και norum numerum accurale non scimus, quia in sa-
Απολλώνιος κα\ οί λοιποί, ψευδώς άναγράψαντες. cris HUeris descripli non fuere superfluenles roensee
"Όπερ ημείς τδ ακριβές Γσως άγνοούμεν απάντων τών et dies. Quod autem spectat ad ea, quae dicimus,
ετών τδν άριθμδν, διά τδ μή άναγεγράφθαι έν ταίς tempora, consentit et Berosus, qui apud Gbaldaeos
ΙεραΤς βίβλοις τούς επιτρέχοντας μήνας κα\ ημέρας. pbilosophalus est, et Greecis cognoscendas tradidit
"Οτι δέ (67) περ\ ών φαμεν χρόνων συνάδει κα\ Βή ρώ litieras Chaldaicas. Is Moysi consentanee non-
σος, δ παρά Χαλδαίοις φιλοσοφήσας, κά\ μηνύσας Έ λ - nulla 4 0 0 dixit de diluvio el pluribus aliis histo-
λησΓτάΧαλδαϊκά γράμματα, δς ακολούθως τινά εΓρη r i i s , atque etiam cum prophelis Jeremia et Danle-
κε τψ Μωύσει, περί τε κατακλυσμού κα\ έτερων πολ le ex parte consentit. Nam eorum quae Judaeis eve-
λών έξιστορών έτι μήν καί τοις προφήταις, Ιερε nerunt sub rege Babyloniorum, quem ipse Abobas-
μία και Δανιήλ σύμφωνα έκ μέρους εΓρηκε. Τών γάρ sarum, Hebrsei Nabuchodonosor appellanl, mentio-
συμβάντων (68) τοίς Τουδαίοις ύπδ τοΰ βασιλέως nem fecil; adbuc eliam et templi Hierosolymilani,
Βαβυλωνίων, δν αύτδς ονομάζει 'Αβοβάσσαρον, κ έ quomodo a rege Ghaldseorum solo aequatum sit, at-
κληται δέ παρά Έβραίοις Ναβουχοδόνόσορ, μέμνη- Q que ut fundamenlis templi anno secundo regis Gyri
τ α ν Ετι δέ (69) κα\ περ\ τοΰ ναού έν Ίεροσολύμοις, jaclis , rursus anno secundo Darii regis templum
ώς ήρημώσθαι ύπδ τοΰ Χαλδαίων βασιλέως· κα\ δτι absolulum fuerit.
Κύρου τδ δεύτερον έτος βασιλεύσαντος τοΰ ναού τών
θεμελίων τεθέντων, Δαρείου πάλιν βασιλεύσαντος τδ
δεύτερον Ετος, ό ναδς έπετελέσθη.
30. Τών δέ τής αληθείας ιστοριών Έλληνες ού 50. Duplex causa cur nostros scriplores ηοη com-
μέμνηνται* πρώτον μέν διά τδ νεωστι αυτούς τών memorent Gract. — Hisloriarum ad veritalem per-
γραμμάτων τής εμπειρίας μετόχους γεγενήσθαί* καί tincntium Graeci non meminere; primum quideoi
αύτολ δμολογοΰσι, φάσκοντες τά γράμματα εύρήσθαι, quia recenles ipsi littcrarum cognitionis participcs
οί μέν παρά Χαλδαίων, οί δέ παρ' Αίγυπτίων, άλλοι facti sunt; quod quidem ipsi confitentur, dura lit-
δ* αύ άπδ Φοινίκων (70)· δεύτερον, οτι έπταιον, κα\ teras dicunl inventas, alii quidem a Ghaldaeis, alii
πταίουσι, περί θεού μή ποιούμενοι τήν μνείαν, άλλά vero ab iEnypliis, rursus alii aPhoenicibus; deinde
περ\ ματαίων κα\ ανωφελών πραγμάτων. Ούτω μεν vero quia aberraverunt et aberrant, dum Dei men-
γάρ καλ Όμηρου, κα\ Ησιόδου, καλ τών λοιπών ποιη tionem non faciunt, sed inanium ct inutilium re-
τών φιλικώς μέμνηνται* τής δέ τού άφθαρτου καί rum. Sic enim Homerum et Hesiodum el reliquos
μόνου θεοΰ δόξης ού μόνον έπελάθοντο, άλλά καί κατε- Β poelas libenier commeniorant; at incornipli et itni-
λάλησαν* έτι μήν κα\ τούς σεβόμενους αύτδν έδιωξαν, ci Dei gloriam non modo oblivioni iradiderunt, sed
χαλ τδ καθ' ήμέραν διώκουσιν* ού μήν άλλά κα\ τοις ctiam maledictis impugnarunl; adhuceliam et Dei
εύφώνως ύβρίζουσι τδν θεδν, άθλα κα\ τιμάς τιθέα- cultores persecuti sunt et quolidie persequuntur;
σι* τούς δέ σπεύδοντας πρδς άρετήν καί άσκούντας quineliam iis qui canora voce convitianttir Deo,
βίον δσιον, ούς μέν έλιθοβόλησαν, ούς δέ έθανάτωσαν* prxmia cl bonores posucrunt; qui autcm properant
χαί Εως τοΰ δεύρο ώμοίς αίκισμοΐς περιβάλλουσι. Διδ ad virtutem et sanclam vitam exercent, borum alios
οί τοιούτοι άναγκαίως απώλεσαν τήν σοφίαν τοΰ lapidibus obruerunt, alios ioterfecerunt, ac eos
(63) Ίρίτον. Ita cmendavit Fellus. Editi Είφίτου. dum είς τδ ακριβές. Praepositio facile omilti po-
C o d . Reg. Ύφίτου. Mox edili έσχηκε. God. Reg. ut tuit ob similem sonum syllabae praccedcntis.
io textu. (67) "Ori δέ. Leêndum vldelur έτι δέ.
(64) Παρ* ύμων. Reg. ύμίν. Sed legendum αρχαιό (68) Τών σνμΐαντων. ItaReg. Edili τά συμβάντα.
τητος τών παρ' ήμίν. (69) "Ετι δέ. Haec suppeditavit Regius codex.
(65) Ήμων. Malim ημάς. (70) Ά.τύ Φοινίκων. Legendum videlur ύπδ Φοι
(66) "Hxal C. Ulud η suppedilayit codex Regius. νίκων.
Mox idem καθά προειρήκασι. Mox videtur legcu-
4167 HERMlyE PHILOSOPHI 4168
bactenus crudelibus crucialibus subjiciuDt. Quare Α θεοΰ, κα\ τήν άλήθειαν ούχ εύρον. Εί ουν βούλει,
tales homines necessario amiserunt eapicntiara άχριβώς Εντυχε τούτοις, δπως σχής σύμβολον (74),
Dei, nec verum invenerunt. Si vis igitur, hasc dili- κα\ ά ^ α β ώ ν α της αληθείας,
genler evolve, ut habeas symbolum et pignus veri-
talis.
(Ί\)ΣύμβοΛοτ. Haec de baptismo intelligit Fellus; sed compendium el pignus veritads consigna-
Uim bis libris malim intelligere.
ΕΡΜΙΟΓ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
ΔΙΑΣΥΡΜΟΣ
ΤΩΝ ΕΞΩ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ
HERMLE PHILOSOPHI
GENTILIUM PHILOSOPHORUM IRRISIO
Εχ interprttalione Raphaelis Seileri, pluribus locis emendata.
ADMONiTIO
4 0 1 (fri$namfuerilHermia$ ille vhilotophu$,qw tolsalibus philosophot de[ricuit,aulquo vixeriltempore

omnes, nec insunt ipsius iibello dijudicandi nolce, sed tanlum conjicieiidi. Recentiorem Juslino marty
nuntiare pot&umus. Premit eidm vestigia Justini, ejusque verbis el sententiis utitur pro $uis. Videlu
imitatus es&e, et scribendi materiam ex hoc Talianiloco (n. 23) sump$i$$e : < Platonis decreta seq
Epicureus sophi&la palani el aperte adversatur. Uursus Aristotelem vis sectari; libique Vemocrili
corwiciatur. > Totus Hermke libellus nihil aliud videiur esse, qvam elegans el peracula hujus Tati
piificatio.
Antiquitatem hujus scriptoris probare possunl cum adhibita refeUendorum philo&ophorum ralio, qu
et cujuique $ecUB de aliis detrahendi ttudia non videtur tam nalivis colorilm picturus fuisse, nisi ad
tl genliltum supentiiioiies vigmstenti tum eiiam philosophi tiiulus Hermice in omnibtu excusis et man
attributus, ex quo non absurae conjictas eum, ul Justimm, Tatianum et alios ejusmodi, ex philo&oph
Chrislianum, ac philosophi insignta retittui$$e. Redolet ettam antiquitalem, quod gentilium sapientia
refert, quos anliqumimi quique scriptores e ccelo in terrmn deiapsos et stupra mtdieribus intulisse, e
sctenlias hominibus Iradidisse opinati sunt. Utrum aulem ucculo secundoflorueril,ut visum est Cav
ausim; nec video cur isto polius quani tertio sceculo vixme dicatur.
At rejicienda prorsu* el refellenda Lambecii el Tenlzelii opinio, quorum alter Biblioib. Yindobon. lib. vu,
cit select. V, p. 228, auctorem hujus libri Hermiam Sozomenum ease,eccle$iastk(e Hhtorice scrtptorem ex
ul observal Caveus, huic opinioni reclamat sttflus in Hermia tiosiro candidus el pellucidus, el gratiis a
in historico simplex et inctdtus. Reclaniat ettam philosophi litulus, qui Sozomeno nusqiutm tritmitur
sive advocali arte, quam is sequebalur, vaide congruil. Nititur Tentzelius nonnullis Sozomeni adversu
sed hanc rutionem Caveus ita inftrmam esse conlendit ti/, $i Ula valeai, tnullo potiori jure Idc libeUu
du* sit, qui multo uberius quam Sozomenus in philosoplios inveclus est.
Philosophiam ab angelis nudis iradilam probat ex absurdis et inter se pugnantibus philosophorum
ammw natura (n. iYnec de ejus immortalitale (n. 2) et post hanc vitam statu consentiwit; sed alii in a
opiniones abienml. De prmctpiis cum Anaxagora Partnenides eX cum Parmenide Anaximenes pugnat
pedoclem sequatur, abeo abducet Prolagoras et α Prolagora Tludes, eta ThaUte Anaximander (n. i).
fama (n. 5). sed nec ei Plato asmuitur, nec Platoni Arisloteles. Pherecydis doctrinam migas esse ctama
Democrito ridenii refragatur plorans Heraclitus. Epicurum ridet Cleanthes capUe e puteo elato (n.
Clitomachus nihil comprehendx posse contendunt. Pyihagoras ex numeris elementa componit (n. 8).
Kcundum Pylhagom placita (n 9), universo mundo tempus iriveris, Epicurus pelel ut alhs mundos ac in
tiaris. Ex his concludtt (n. 10) Hermias philosopliiam nulia evidenti ratione niti.
' 4469 IRRISIO GENTILIUM PRILOSOPIIORUM. 4170
EPMIOY (1) Φ / Λ Ο Γ Ο Φ Ο Γ Α1ΑΣΥΡΜΟΣ ΤΩΝ ZL02 HERMLE PHILOSOPHI GENTILIUM

ESQ ΦΙΑΟΣΟΦΩΝ. PHILOSOPHORUM 1RR1SIO.
4. Παύλος ό μακάριος απόστολος, τοίς τήν Ελλάδα 4. Yarios de anima ε**εηί\α $ententi&. — Beatus
τήν Αακωνικήν παροικοΰσι Κορινθίοις γράφων, Ω Τ
apostolus Paulus Gorinthiis, qui juxta Laconicam
άγαπητο\, άπεφήνατο λέγων, ή σοφία τον κόσμον Graeciam habitanl, scribens : Dilecti, sic pronun-
τούτον μωρία παρά τφ θεφ, ούκ ασκόπως είπών. tiat, sapienlia mundi hujus apud Deum stultitia
Δοκεί γάρ μοι τήν αρχήν είληφέναι άπδ τής τών αγ 1
est ; baud praeter rei verilatem locutus. Videtur
γέλων αποστασίας (2)· δι' ήν αίτίαν ουδέ σύμφωνα enim mihi ab angelorura defeciione principium ac-
ουδέ ομόλογα οί φιλόσοφοι πρδς αλλήλους λέγοντες, cepisse; quam ob causam nec verbis nec senten-
εκτίθενται τά δόγματα. Οί μέν γάρ φασιν αυτών ψυ tiis consenlanea inter se philosopbi dixerunt, dum
χήν είναι τδ πύρ, οίον Δημόκριτος, τδν αέρα, οί dogmata exponunt. Nara eorum alii dicunt, ani-
Στωικοί- οι δέ τδν νούν οί δέ τήν κίνησιν, Ηράκλει nium ignem esse, ut Democrilus; alii aerem, ut
τος (3)· οί δέ τήν αναθυμίασα· οί δέ δύναμιν άπδ S l o i c i ; alii raentem, alii motionem, ut Heraclitus;
τών άστρων £έουσαν οί δέ άριθμδν κινητικδν, Πυθα alii exhalalionem, alii vim a sideribus promanan-
γόρας· οί δέ ύδωρ γονοποιδν (4), " Ι π π ω ν οί δέ στοι- tem; atii numerum movendi vi pradilum, ut Py-
χείον άπδ στοιχείων οί δέ άρμονίαν, Δείναρχος· οί δέ thagoras; alii aquam genitalem, ut Hippon; alii
τδ αίμα, Κριτίας· οί δέ τδ πνεύμα* οί δέ τήν μονάδα, elementum ab elementis, alii barmoniam, ut Dinar-
Πυθαγόρας, κα\ οί παλαιοί τά εναντία. Πόσοι λόγοι chus; alii sanguinem, ut Critias; alii spirilum,
περί τούτων; Επιχειρήσεις πόσαι; Πόσαι δέ κα\ (5) alii unilatem, ut Pylhagoras *, et prisci diversa.
σοφιστών έριζόντων μάλλον ή τάληθές εύρισκόν- Quot de bis sententiae? Quot pbilosophorum et so-
των; phistarum contendentium magis, quam veritatem
invenientium, argumentaliones ?
2. Άλλά γάρ έστω* στασιάζουσι μέν περ\ τής ψυ 2. Philotophorum dissidia de animce summo bono,
χής, τά δέ λοιπά περί αυτής δμονοοΰντες άπεφήναντο. immortalitate et metemptychohi. — Verum esto, de
Κα\ άλλοι τήν ήδονήν, αυτής (6) δ μέν τις άγαθδν anima inter se dissentiant; at de caeteris concordes
καλεί, ό δέ τις κακδν, δ δ' αύ μέσον (7) αγαθού κα\ pronuntiaverunt. Atqui alius voluplatemejusbonum,
κακού. Τήν δέ φύσιν αυτής οί μέν άθάνατον φασιν, alius malum, alius rursum medium inter bonum et
οί δέ θνητήν, οί δέ πρδς ολίγον έπιδιαμένουσαν, οί malum appellat. Ejus porro naluram alii iramortalem,
δέ άποθηριούσιν αυτήν, οί δέ είς άτόμους διαλύουσιν, alii mortalem esse aiunt, alii ad parvum aliquod
οί δέ τρ\ς ένσωματούσιν, οί δέ τρισχιλίων (8) ετών tempus permanere; alii eam in bestiaruni condilio-
περιόδους αυτή (9) όρίζουσιν. Καί γάρ εί μηδέ έκα- nes devolvunt, alii in corpora individua dissol-
1
1 Cor. ιιι, 49.
(1) ΈρμΙον. Godex Ottobonianus Έρμε.ίου. Sic σοφιστών επιχειρήσεις. Paulo ante Thomas Gale,
etiam alius codex e Bibliotheca Gaesarea cilalus in cujus observaliones non pauca? sunt in edit. Oxon.
edii. Oxon. Codex Valicanus Έρμείου τού φιλο legendttm putat, και άλλοι αύ εναντία. Legere mal-
σόφου. lem, κα\ οι πάλιν τά εναντία.
(2) 7*ώ> άγγέΛων αποστασίας. Non solus ita (β) Τήν ήδονήν, uvnfc. Thom.Galelegendum p . U
senstl Hermias. Praeter eos qui malas el pernicio- lat δύναμιν αυτής vel ίδέαν αυτής. Qui» enim, i n -
sas artes a diabolo inventas dicunt, non defuere quil, slaluerit malum e$$e voluplalem animcB. Sed
qui ipsam philosophiam eidem ascriberent. Hos virum erudiluni decepit vitiosa interpunciio, quam
refellil pluribus locis Glemens Alexandrinus, pra> apposila post ήδονήν virgula sustuhmus. Scilicet
sertim Strom. i , p. 340, et Strom. v i , p. 647, ubi Hermias non dicil bonum vel malum esse, ex non-
demonstrat, eliainsi philosophiam angelonim ali- nullorum philosopboruni sentenlia, voluplatem
quis furto sublalam bominibus tradiderit, id non aniraa?, sed voluplatem ab aliis, ul Epicurcis, dici
inscienle Deo, sed potius furtum ad bominu.m uti- bonum animae, ab aliis vero inedium quiddani i n -
lilatem convertente factum esse. ter bonum et malum.
(3) ΉράκΛειτος. Non multa opus est animi con- (7) Μέσον. Cod. Vat. habet μέσην.
tentiose, ut Heraclili et sequentium philosophorum (8) 01 δέ τρίς ένσωματούσιν, ol δέ τρισχιΛίων.
nomina in contextum ex roargiue venisse perspi- Posterior editio Paris. babel τρίτου σωαατούσι. At
ciamus. In codd. Angl. Vat. et Oltobon. lcgilur oiov alia3 ediliones, cod. Vat. el Angl. τρ\ς ένσωματού-
τδν αέρα, nec in cod. Angl. habetur οί Στωικοί. Ex σαν. Unde non immerito faclum ιιι cdil. Oxon.
quo erudilus Oxoniensis editor conjicil scriplum τρ\ς ένσωματούσι. Haec autem iu Platoncm dicla
fnisse, ut apud Justinum Cohort. n. 7, οί δε τδν sunt, qui in Pbsedro, p. 248, postquam vulgares atii-
αέρα. Νοη omittenda ejusdem eruditi viri alia ob- mas staluil non eo redire, iinde primuni profeclac
scrvatio, nempe Heraclili nomen non suo loco po- sunt, nisi elapsis decem annorum millibus, sic de
situm fuisse a librariis, sed poni debuisse post άνα- philosopborum aniniabus loquilur : Αύται δέ τρίτη
θυμίασιν. Aiiimam euim, Heraclili judicio, exhala- περιόδ<£ τή χιλιέτει, έάν έλο>νται τρ\ς εφεξής τδν
lionew e*se probat ex Plularcb. De placit. philo- βίον τούτον, ούτω πτερωθείσαι, τρισχιλιοστφ έτει
toph. I. iv, c. 3. απέρχονται. Ηω aulem terlio tnille annorum circuitu
I Μ Γονοποιόν. Codex ms. Angl. γονοποιούν. elapso, si iribus hanc vilam vicibus tlegerint, ri$ *$-
T \ ( 5 ) Πόσαι δέ καί. Deest aliquod nomen. Lcgilur cuperatis alis abeunt.
in codice Vat. έπιχΓ ιρήσεις πόσαι δέ σοφιστών. T*»la (9) Αντή. Cod. Vat. αυτής.
res enitesceret si scriplutn fuissel, πόσαι δέ κα\
1171 H E R M L E PHILOSOPHI 4174
vunt, alii ter ad corpora transire, alii ler mille an- Α τδν Ιτη ζώντες περ\ τρισχιλίων ετών μελλόντων
norum circuitum ei prafiniunt. Et qui ne centum επαγγέλλονται (10). Ταύτα ουν τί χρή καλείν; ώς μέν
quidem annos vivunt, de tribus fulurts annorum έμοί δοκεϊ, τερατείαν, ή Ανοιαν, ή μανίαν, ή στάσιν,
roillibus pollicentur. Haec igitur quid aliud nomi- ή δμοΰ πάντα. Εί μέν τι αληθές εύρήκασιν (11),δμο-
nanda sunt quam, ut mihi sane videtur, portenlum, νοησάτωσαν, ή συγκατατιθέσθωσαν (12)· κάγώ τότε
aut dementia, aut insania, aut dissidium, aut haec άσμενος αύτοϊς πεισθήσομαι. ΕΙ δέ άντισπώσι τήν
simul omnia ? Quod si verum aliquid invenerunt, ψυχήν, κα\ άνθέλκουσιν άλλως (13) είς άλλην φύσιν,
aut eadem 403 proferant, aut alius alii assenlia- έτερος δέ είς έτέραν ούσίαν, ύλην δέ έξ ύλης μετα
tur; tuoc et ego Ubens eie obtemperabo. Sed si βάλλουσα (14)· ομολογώ γάρ άχθεσθαι τή π α λ ι ^ ί α
animura divellunt atque trahunl, alius in aliam (15) τών πραγμάτων. Νΰν μέν αθάνατος είμι, καί
naturam, alius in aliam essentiam, ac materiam γέγηθα· νΰν δ' αύ θνητδς γίνομαι, κα\ δακρύω· άρτι
ex materia mutant, fateor me crebram rerum con- δέ είς άτόμους διαλύομαι* ύδωρ γίνομαι, κα\ άήρ γί
versionero moleste ferre. Nunc immortalis sum, et νομαι, πύρ γίνομαι· είτα μετ' ολίγον ούτε άήρ ο&τε
gaudeo; nunc contra mortalis fio, etploro; mox π υ ρ · θηρίον με ποιεί, ίχθύνμε ποιεί (16). Πάλιν(17)
in individua corpora solvor; aqua lio, iio aer, Γιο ούν αδελφούς έχω δελφίνος · δταν δέ έμαυτδν ίδω,
ignis; paulo post nec aer, nec ignis; feram rae fa- ^ φοβοΰμαι τδ σώμα, κα\ ούκ οίδα δπως αύτδ κα
cit, piscem me facit. Itaque vicissim fralres babeo λέσω, άνθρωπον, ή κύνα, ή λύκον, ή ταΰρον, ή δρνιν,
delpbinos; cum vero me intueor, corpus perti- ή δφιν, ή δράκοντα, ή χίμαιραν. Είς πάντα γάρ τα
mesco, et nescio quo noraine id vocem, bominemne, θηρία ύπδ τών φιλοσοφούντων μεταβάλλομαι, χερ
an canem, an lupum, an taurum, an avem, an ser- σαία, ένυδρα, πτηνά, πολύμορφα, άγρια, τιθασσά,
penlem, an draconem, an chimaeram. In cunctas άφωνα, εύφωνα, άλογα, λογικά (18)· νήχομαι, ίπτα-
enim bcstias ab illis sapientise studiosis commutor, μαι, πέτομαι, έρπω, θέω, καθίζω. Έστι δέ δ Εμ
terrestres, aquatiles, volucres, raultiformes, agre- πεδοκλής, καί θάμνον με ποιεί.
stes, cicures, mutas, vocales, brutas, rationc munitas. Nato, volo, sublimis in aere feror, serpo
curro, sedeo. Offert autem sese Empedocles, etarbustum mefacit.
3. Philo$ophorum de principm dissensiones. — 3. "Οπου τοίνυν τήν άνθρωπου ψυχήν δμογνωμό-
Cum igitur hominis animum pbilosophi concordes νως εύρείν ούχ οΤόν τε τοίς φιλοσοφοΰσι, σχολή γ'άν
deprehendere non possint, mullo minus, de diis, περ\ τών θεών ή περ\ κόσμου δύναιντο τάληθές άπο-
aut mundo, verura pronuntiare polerunt. Etenim φήνασθαι. Κα\ γάρ ταύτην άνδρείαν έχουσιν, ίνα μή
ea fortitudine praediti sunt, ne stuporem potius d i - τήν έμπληξίαν είπω· εί γάρ (19) τήν ίδίαν ψυχήν
cam; nam qui suura animum invenire nequeunt, εύρείν ού δυνάμενοι, ού ζητοΰσι τήν φύσα (20) τών
ipsorum deorum naturam qua3runt; et qui suum θεών αυτών κα\ οί τδ ίδιον σώμα ούκ είδότες τήν
corpus lgnorant, supervacaneum in raundi natura τοΰ κόσμου φύσιν περιεργάζονται· πάνυ γοΰν περί
indaganda laborem sumunt. l n nalure certe priu- τάς αρχάς τής φύσεως ανθίστανται άλλήλοις. "Οταν
cipiis aliialiis summopere adversantur. Ubi Anaxa- μέν Αναξαγόρας παραλαβή μ ε , ταΰτα παιδεύει·
goras me exceperit, haec docebit: Mens omnium Άρχή πάντων ό νους, κα\ ούτος αίτιος κα\ κύριος
eet initium, eaque causa et domina oiunium est, et τών δλων, κα\ παρέχει τάξιν τοίς άτάκτοις,κα\ κίνη
ordinera confusi9 praebet, el motionem immobilibus, σιν τοίς άκινήτοις, κα\ διάκρισιν τοίς μεμιγμένοις,
et discrimen commistis, et ornatum inornatis. Haec κα\ κόσμον τοίς άκόσμοις. Ταΰτα λέγων Αναξαγόρας
cum dicit Anaxagoras, amicus mibi est, et ipsius έστί μοι φίλος, κα\ τ φ δόγματι πείθομαι. Άλλ' αν
sententia me subjicio. At obsistunt illi Melissus et θίστανται τούτου Μέλισσος καί Παρμενίδης. "0 γε
(10) Επαγγέλλονται. Sic emendavimus ex cod. Frustra Tbomas Gale legendum pulat άλλην δέ έξ
Yat. [et YVolf. texlu]. Editi habent απαγγέλλονται. n ύλης, pro ύλην δέ έξ ύλης.
Yidetur legendum οί μήδε. ν
(15) Παλίρροια. Sic cod. Ollobon. et Voss. et
(11) Εύρήκασι. Sic Fronto Ducacus, edit. Oxon. Fronto Duc. et editio Oxoniensis; cod. Yat. habel
el coa. Vat. elYoss.; alii εύρήκασαν aut εύρήκαμεν. πολυδ^οία. Ediliones aliae παλεροία.
(12) Συγκατατιθέσθωσαν. ha codex Valic. ciim (Ιο) Ίχθύν με χοιεΊ. H«c non solum dicta vi-
Yoss. Editi omnes praeter Oxon. συγκατιθέσθωσαν. dcntur in Empedoclem, qui, ut testatur Tcriulliamis
Mox Angl. ασμένως. in libro De anima cap. 52, direbat : Thatnnus et
(13) "ΑΧΙως. Ducaeus άλλος, atque ita legendum piscis fui; sed in ipsmn eliam Platoncm, qui sub
monet editor Oxon. flncm Timwi bominum gcuus tttaxime ineplum et
(\Α)Μεταβάλλουσιν. Itaedit. Oxon., codd. Vat., StoHdmn in pisrcs mulatun* iri fabulatur.
Angl. habent μεταλαμβάνουσα. Alia? ediliones με- (17) Πάλιν. Ita Yalic. el Ollobon. et Yoss. EdiU
ταβάλλουσαν. Legendum eliam monel eruditus edi- πάλαι.
tor Oxon. εί δέ άντισπώσι, atque ita videtur legisse (18) λογικά, θηρία vocari solent omnes bellus.
intcrpres. Sed postulat sententix serics, ul ex dua- At ftarmias oinne animalis genus sic vocal.
bus pertodis una flat, et voculam post ομολογώ aul (19) ΕΙ γάρ. Legendiim οίγάρ admonuit eruditus
redundare dicamns, aut legamus ομολογώ γε. Haec edit. O*on. Codex Valicanus δαογνωμόνως εύρείν.
enim est Hermiae sententia : Si quid ve.ri invenc- (20) Φύσιν. Hanc vocem audidi ex codd. Angl.
runt, libenter eis oblemperabo. Sed si animum rii- et Vat. desumptam; negatio anle ζητοΰσι ommno
vellunt ac trabunt alius in aliam naluram... fatcor tollcuda, ut obscrvavit erudilus cditor Oxon., uiei
mc crebram rcrum convcrsionem niolcsle fcrrc. intcrrogationis nota ponatur.
H75 IRRISIO GENTILIUM PIIILOSOPHORUM." 1174
μήν Παρμενίδης κα\ ποιητικοίς (21) έπεσιν άνακη- Α Parmcnidcs; quorum hic poclicis ctiam versibus
ρύσσει τήν ούσίαν έν είναι, και άΐδιον, κα\ άπειρον, pra?dicat, hoc quod s i l , unum et aetcrnum, el i n -
κα\ άκίνητον, καί παντ\ (22) δμοιον. Πάλιν ούν είς linitum, ct immobile, et omnino simile esse. Rursus
τούτο τδ δόγμα ούκ οίδ' δπως μεταβάλλομαι· ό Παρ igilur, nescio quo paclo, in hanc opinionem con-
μενίδης (23) τδν Άναξαγόραν τής έμής (24) έξήλα- cedu, et Parmenides Anaxagoram animo meo ex-
σεν. Έπειδάν δέ ήγήσωμαι δόγμα έχειν άκίνητον, pcllil. Postquam autem me firniam babere sentcn-
Άναξιμένης ύπολαβών άντικέκραγεν Άλλά έγώ σοί tiam exislirao, Anaximencs vices excipiens, con-
φημι, τδ πάν έστιν άήρ, κα\ ούτος πυκνούμενος καί trarium vociferatur : lmo dico libi, universum quod
συνιστάμενος ύδωρ κα\ άήρ (25) γίνεται, άραιούμε- esl, id aer est, qui densalus et concretus, aqua
νος δέ κα\ διαχεόμενος, αίθήρ καί πύρ. Είς δέ τήν fit; sin rarescat et diflfundalur, setber et ignis, in
αυτού φύσιν έπανιών, άήρ αραιός. ΕΙ δέ καί πυκνω- suam vero naluram rcversus, aer liquidus; sin dcn-
θή, φησΙν (26), έξαλλάσσεται. Καί πάλιν αύτφ τού selur, inquit, mulalur. Rursus in hanc quoque scn-
το (27) μεθαρμόζομαι, καί τδν Άναξιμένην φιλώ. tentiam transeo, et jam Anaxinienem diligo.
4. Ό δέ Εμπεδοκλής άντικρυς έστηκεν έμβρι- 4. Empedoclis el plurium aliorum discrepantes sen-
μώμενος, καί άπδτήςΑΓτνης μέγα βοών Άρχα\ τών lentice. — 4 0 4 Sed Empcdocles conlrarius obstat,
πάντων έχθρα κα\ φιλία, ή μέν συνάγουσα, ή δέδιακρί- Β minas jaclans, et ab iEtna liiagnura clamitans :
νουσα· χαί τδ νείκος αυτών ποιεί τά πάντα. Όρίζο- Priutipia omnium sunt inimicilia et araicitia ; qua-
μαι δέ αυτά καί δμοια, κα\ ανόμοια, καί άπειρα, καί rum baec congregat, illa dissipat, et earum conlcntio
πέρας έχοντα, κα\ άΐδια, κα\ γινόμενα. Εύγε, ώ Έ μ - cuncta facit. Dcfinio autem ea, et similia esse, ct
πεδόκλεις, έπομαί σοι κα\ μέχρι τών κρατήρων τού dissimilia; et infinila, el cxlremum habentia; et
1
πυρός. Άλλ έπί θάτερα (28) Πρωταγόρας έστηκώς aeterna, etfacta.Eugc, Empcdocles, tesequor,etiam
άνθέλκει με, φάσκων "Ορος κα\ κρίσις τών πραγ usque ad crateres ignis. Ab allera aulem parle
μάτων ό άνθρωπος· καί τά μέν ύποπίπτοντα ταίς slans Prolagoras nie dislrahit, dicens : Terniinus
αίσθήσεσίν έστι π ρ ά γ μ α τ α , τά δέ μή ύποπίπτοντα el judieium reruni, bomo est, et quae in sensus ca-
ούκ έστιν έν τοις είδεσι τής ουσίας. Τούτω τ φ λόγφ dunt, res sunt; quae vero in eos non cadunt, ne in
κολακευόμένος ύπδ Πρωταγόρου, τέρπομαι, δτι τδ naiurae quidem formis exsistunl; boc vero sermone
πάν ή τδ πλείστον τώ άνθρώπφ μένει. Άλλαχόθεν a Prolagora delinitus, delector, quod aut omnia,
δέ μοι Θαλής τήν άλήθειαν νεύει (29), οριζόμενος· aul certe plurima, homini reiinquanlur. Aliunde au-
ύδωρ τού παντδς αρχήν, κα\ έκ τοΰ υγρού τά πάντα tem Thales veritatem mibi suggerit, statuens : Terra
συνίσταται, καΊ είς ύγρδν αναλύεται, κα\ ή γή έπ\ Γ universorum est primordiuui, et ex huniido cuncta
ύδατος όχείται. Διά τί τοίνυν μή πεισθώ Θαλή τψ constant, el in huinidum resolvuntur, et terra in
πρεσβυτάτω τών Ι ώ ν ω ν ; Άλλ' δ πολίτης αύτδς (30) aqua ferlur. Cur igilur Tbaleli non crcdiderim,
Αναξίμανδρος τοΰ ύγροΰ πρεσβυτέραν αρχήν εΐναι Ionuro antiquissimo? Verum civis ejus Auaxiraander
λέγει τήν άΐδιον κίνησιν, κα\ ταύτη τά μέν γεννά aeternam illam molionem bumido veiusliorem esse
σθαι, τά δέ φθείρεσθαι. Κα\ δή τοίνυν πιστδς Ανα dicit, eaque alia o r i r i , alia inlerire. llaque ildes
ξίμανδρος έστω. Anaximandro adbiberi debel.
5. Καί μήν ούκ ευδοκιμεί Αρχέλαος, αποφαινό 5. Cum Archelao pugnat Plalo et cum Platone Art-
μενος τών δλων αρχάς θερμδν κα\ ψυχρόν; Άλλά stoleles. — Nonne vero celebratur Archelaus ? qui
καλ τούτου (31) πάλιν ό μεγαλόφωνος Πλάτων ούχ universitalis principium esse calidura et frigidum
ομολογεί, λέγων αρχάς είναι θεδν κα\ ύλην καί π α statuit. Sed huic magniloquus Plalo non assenlilur,
ράδειγμα. Νΰν μέν κα\ δή πέπεισμαι. Πώς γάρ ού qui rerum exordia, Deura, etinateriam et exemplar
μέλλω πιστεύειν φιλοσοφώ τ φ τοΰ Διδς άρμα πε- esse dixit. Jam vero pcrsuasum mibi cst. Quidni
ποιηκότι; Κατόπιν δέ αυτού μαθητής Αριστοτέλης vero? cum philosopbo qui Jovis currum etiam fc-
Ιστηκε, ζηλότυπων τδν διδάσκαλον τής άρματοποιίας cerit, credilurus sim? Α lergo aulem slat ejus discU
Ούτος αρχάς άλλας ορίζεται, τδ ποιείν κα\ τδ πά- D pulus Aristoteles, qui magislrum ob currus fabri-
σχειν. Κα\ τδ μέν ποιούν απαθές είναι, τδν αίθέρα. cationem illam a3mulalur. llle alia principia descri-
Τδ δέ πάσχον έχον ποιότητας τεσσάρας, ξηρότητα, bit, facere nimirum et pati. Ac id quidom quod
ύγρότητα, θερμότητα, ψυχρότητα* τή γάρ τούτων faciat, nulla re affici, videlicct aelhercm; id vcro
είς άλληλα μεταβολή πάντα γίνεται κα\ φθείρεται. quod paliatur, quatuor babere qualitales : aridila-
Κεκμήκαμεν ήδη μεταμελόμενοι (52), άνω κα\ κάτω tcin, humiditalcm, calidilalem, frigidilatem; bo-
(21) Ποιητιχοις. Expungendum putat erudilus aliw codd. φή. M . cum Wolf. φυσιν·
Oxon. edilor. Minus recle, u l M . (Menzel) dicit. (27) Αύτφ TCVTO. Supple κατά* τούτω Galc ; π .
(22) Πατζί. Vel legendum πάντη, ut ideni inonet, αύ τούτφ Μ.
?el forlasse πάν τι : illud verum esf. (28) Έ Λ Ϊ θάτερα. Vat. έπι θατέρφ.
(23) Παρμενίδης. Legilur iu codice Vatioano ό (29) Νενει. Mallet αηνύει Thom., Gale. Anie pro
Παρμενίδης καί τόν. A l legendum κα\ δ Παρμενίδης. μένει recte Μ. cura Voss. νέμει.
124) Της έμής. Recle Μ. ex cap. 15 supplel γνώ (50) Αυτός. Legend. αυτού. WORTH. Ra ct Voss.,
μης : Gale διανοίας, Doroinericb φυχής. Wolf., II.
(25) Καϊ άήρ. Legendum και γή rnonet erudilus (31) Τούτου. Idcm legendum raonet τούτω.
Wonhius posl Wolf. Haec verba omisit interpres, (52) ΜαταμεΛόμενοι. Melius multo μεταβαλόμε-
ut plane repugnanlia. νοι, i i l obscrvat Gale, M . cx Yoss. μεταμελλόμ£νοι
(26) Φησιν. Ha Vat. ct Scilcri margo. Editi cum dcdit μεταβαλλόμενοι.
1175 H E R M l i E PHILOSOPBI 4176
το
rum enlm mulna inler ae mutatione omnia et oriri Α *£ δόγμασι, πλήν Ιτι γβ (δδ) της Αριστοτέλους
ei interire. DefaUgaius jam sum, sursum ac deor- γνώμης στήσομαι, κα\ μηκέτι μοι μηδέ εΤς 'λόγος
ftum opiniouibus jaclatus. Verum Aristotelis sen- δχλείτω.
tentiae stabo, ncque ulla amplius sententia tumullum
mihi concitabit.
6. Pherecydis et Leucippi, Democriti et Heracliti 6. Άλλά τί δή τά (34) πάθοιμ* ά ν ; νευροκοπουσι
pugtue. — Sed quid agam ? naro senes his vetuslio- γάρ μου τήν ψυχήν αρχαιότεροι τούτων γέροντες·
res, animi inei nervos incidunt : Pberecydes, qui Φερεκύδης μέν αρχάς είναι λέγων Ζήνα, καί Χθονίην.
principia esse dixit, Jovem, Tellurem et Satumum; κα\ Κρόνον Ζήνα μέν τδν αΙθέρα, Χθονίην δέ τήν
Jovem aethercm, Tellurem terram, Satarnum tem- γήν, Κρόνον δέ τδν χρόνον. Ό μέν αίθήρ τδ ποιούν,
pus. Ac aetherem quidem producere, terram autera ή δέ γ ή τδ πάσχον, ό δέ χρόνος έν φ τά γινόμενα.
ferre; tempus vero esse, in quo fiant omnia. At Ζηλότυποι (55) τοίνυν των γερόντων πρδς αλλήλους.
inter senes illos ctiam est aemulalio. Elenim haec Ταΰτα γάρ τοι πάντα δ Αεύκιππος λήρον ηγούμενος,
omnia Leucippos nugas esse existimaos, primordia αρχάς είναί φησι τά άπειρα, καλ ακίνητα (36), καί
esse dicit, infinita et immobilia et raiuima : et sub- ελάχιστα* καλ τά μέν λεπτομερή, άνω χωρήσαντα,
Itfia quidera sursum elata, ignem et aerem fieri ; Β πύρ κα\ αέρα γενέσθαι· τά δέ παχυμερή, κάτω ύ π ο -
crassa autem infra subsistentia, aquam ac lerram. στάντα, ύδωρ κα\ γήν. Μέχρι πού «τά τοσαύτα διδά
Quousque tandem talia edoceor, veri lamen nibil σκομαι, μηδέν αληθές μανθάνων; Πλήν εί μήτι γ β
addisco ? Nisi Democritus ab boc errore nie liberet, Δημόκριτος απαλλάξει με τής πλάνης, αποφαινόμε
demoDStrans, inilia esse id quod sit, el id quod νος άρχος τδ δν, καλ τδ μή δ ν καλ τδ μέν δν π λ ή
non sit; ac id quod sit, esse plenum; quod vero ρες, τδ δέ μή δν κενόν τδ δέ πλήρες έν τ ψ κενψ
non sit, esse vacuom; plenum aulem in vacuo om- τροπή, ή (δυθμψ ποιεί τά πάντα· ίσως άν πεισθείην
nia vel conversione, 4 0 5 v e l
figura eflicere. For- τψ καλώ Δημοκρίτω, καί βουλοίμην άν συν α ύ τ φ
iassis autem bono Democrito assentirer, et una γελ^ν, εί μή μεταπείθοι μέν* Ηράκλειτος, κλαίων
cum eo ridere vcllem, nisi a senteniia ine deduce- δμού κα\ λέγων Άρχή τών όλων τδ πύρ· δύο δέ α υ
ret Heraclitus siraul et plorans, ei dicens : Uni- τού πάθη, άραιότης καί πυκνότης, ή μέν ποιούσα, ή
versorum exordium est ignis; duae auiem ipsius δέ πάσχουσα* ή μέν συγκρίνουσα, ή δέ διακρίνουσα.
affectiones, raritas et densitas, quarum altera facit, Τκανώς έχει μοι, κάν ήδη μεθύω ταίς τοσαύταις ά ρ -
akera patitur; altera coagmeniat, altera separat. χαίς. Άλλά με παρακαλεί κάκείθεν Επίκουρος, μ η -
Abunde jam salur sum, atque etiam tot principiis r δαμώς ύβρίσαι τδ καλδν αύτου δόγμα, τών ατόμων
inebriatus. Sed el illinc Epicurus me adbortatur, ut καί του κενού · τ?) γάρ τούτων συμπλοκή πολυτρόπψ
nequaquam pulchram suam de atomis et de vacuo καλ πολυσχηματίστψ τά πάντα γίνεται καλ φθεί
opinionem conturaelia afficiam; nam borura mul- ρεται.
tiplici et multiformi complexione cuncta et oriri
et interire.
7. De Cleanthe et de ii$ qui verum negant com- 7. Ούκ αντιλέγω σοι, βέλτιστε ανδρών Επίκουρα*
prehendi. — Non contradico libl, Epicure, vir opti- άλλ' ό Κλεάνθης, άπδ τού φρέατος έπάρας τήν κεφα
me; sed Cleanthes, capite e puteo elato, eententiam λήν, καταγελ£ σου τού δόγματος, καί αύτδς άνει-
tuam deridet. ltaque et ipse vera principia baurio, μώ (37) τάς αληθείς αρχάς, θεδν κα\ ύλην χα\ τ ή ν
DeuiQ nimirum et materiani : ac statuo, terram in μέν γήν μεταβαλείν εις ύδωρ, τδ δέ ύδωρ είς αέρα,
aquam nugrare, aquam in aerem; efferri acreni, τδν δέ αέρα φέρεσθαι, τδ δέ πύρ είς τά περίγεια χ ω -
igneni ad terra proxinia accedere; animum aulem ρείν, τήν δέ ψυχήν δι' δλου τού κόσμου διήκειν, ή ς
per totum miindum penetrare, cujus partem ali- μέρος μετέχοντας ημάς έμψυχούσθαι. Τούτων τοί
quam nos adeptos animari. Cum aulem horum tantus νυν (38) τοσούτων δντων, άλλο μοι πλήθος άπδ Αιβύης
sil numenis, alia mihi multitudo ex Libya aflluit, D ε π ι ζ ε ί , Καρνεάδης κα\ Κλιτόμαχος (39), καλ όσοι
Carneadcsel Clitomacbus,eorumque seclalores, qui τούτων δμιληταλ, πάντα τ ά τών άλλων δόγματα κ α -
omnium aliorum placita conculcant, ipsi vero plane ταπατοΰντες, αύτοϊ δέ αποφαινόμενοι δια^ήδην ακα
pronuntiant, universa incomprehensa esse, el ve- τάληπτα είναι τ ά πάντα, καί άε\ τή άληθεία φαντα-
ritali semper falsani quarodam imaginationcm esse σίαν άε\ * παρακείσθαι ψευδή. Τί τοίνυν πάθω τοσού-
proximam. Quid igitur agam post Unti lemporis τψ χρόνω ταλαιπωρήσας; π ώ ς δέ μου τής γνώμης
terumnas ? quo pacto iot opinioues ex animo meo έκχέω τά τοσαύτα δόγματα; ΕΙ γάρ μηδέν είη κατα
FdTundam?Si emm nibil comprehendi polest, ve- ληπτό ν, αλήθεια μέν έξ ανθρώπων οΓχεται, ή δέ
• Leg. μετάπειθα με. * Del. άεί. ι Cave facias. Emendes , sodes, κα\ δή τή — άεί. ι NOLTE.
(35) Έτι γε. Legendum έπί γε idem observat. Il.idem vocera αρχάς suppeditant edilio Basil. e l duo
(54) Τί δή τά. Leg. δήτα. codices mss. Legitur etiam in Oxou.
(35) Ζηλότυποι. V a l . et Angl. ζηλοτυπεί. Mallet (58) Τοίνυν. Hanc etiam voceni habenl iidem
Tbom. Gaie ζηλοτυπία. codices cum Voss. Deerat in editis.
(56) Ακίνητα. Idein αεικίνητα, quod multoaptius. (:$) Κλιτό/ιαχος. Legendum Κλειτόμαχσς admo-
(57) Άνειμώ. Augl. άνιμών. Legendum άνιμώ. nuit Thom. Gale.
1177 1RIUSI0 GENTILIUM PIHLOSOPHORUM. 1178
ύμνουμένη φιλοσοφία σκιομαχεί μάλλον ή τήν τών χ ritas facessit ab horaimbus, et celebrata philosophia
δντων έπιστήμην έχει. umbras potius conseclalur, quain rerum scientiam
comprebensain babel.
8. "Αλλοι τοίνυν άπδ τής παλαιάς φυλής, Πυθαγό 8. Pythagoras omnia ex numeris componit. — Jam
ρας καί οί τούτου συμφυλέται, σεμνο\ κα\ σιωπηλοί, vero alii ex anliqua tribu, Pytbagoras et tribulee
πχραδιδόασιν άλλα μοι δόγματα, ώσπερ μυστήρια, ejus,graves et taciturni, alias mibiopiniones, quasi
χαλ τούτο δή τδ μέγα κα\ άπό^ητον τδ ΑΥΤΟΣ quaedam mysteria iradunt, alque etiam illud magnum
ΕΦΗ· Άρχή τών πάντων ή μονάς· έκ δέ τών σχη el arcanum, I P S E D I X I T : Omnium initium est unttas,
μάτων αυτής κα\ έκ τών αριθμών τά στοιχεία γίνε e cujus figuris et numcris elementa fiunt. Atque
ται. Κα\ τούτων έκαστου τδν άριθμδν, καί τδ σχήμα, eorum cujuslibet numerum, formam el mensuram
καί τδ μέτρον ούτω πως αποφαίνεται· Τδ μέν πύρ ila deraonstrat: Ignem qualuor el viginli triangulis
ύπδ τεσσάρων κα\ είκοσι τριγώνων ορθογωνίων συμ- rectangulis perfici, et qualuor aequis lateribus con-
πληρούται, τέσσαρσιν ίσοπλεύροις περιεχόμενον. lineri. Dnumquoaque autem aequilaierum sex Lrian-
Έκαστον ίσόπλευρον σύγκειται έκ τριγώνων έ ξ · gulis rectangulis conslare; unde etiam eum pyra-
όθεν δή κα\ πυραμίδι προσεικάζουσιν αυτό. Ό δέ raidi assimilanl. Aerem aulem oclo et quadraginta
άήρ ύπδ τεσσαράκοντα όκτώ τριγώνων συμπληρού- Ε rectis triangulis impleri, et aequalibus lateribus oclo
ται περιεχόμενον ίσοπλεύροις όκτώ· εικάζεται δέ όκ- contincri. iEquiparari aulem figura oclonorum ses-
ταέδρω, δ περιέχεται ύπδ όκτώ τριγώνων ισοπλεύ suum, quae octo triangulis sequalium laterum con-
ρων, ών έκαστον είς έξ ορθογώνια διαιρείται, ώστε lineatur, quorum singula in sex rectos angulos
γίνεσθαι τεσσαράκοντα όκτώ τά πάντα. Τδ δέ dividantur. Uaque anguli omnes fiunt octo et qua-
ύδωρ (40), ύπδ έκατδν είκοσι περιεχόμενον εικάζε draginia. Aquam aulem centum et viginli coutineri,
ται δέ είκοσαέδρω, δ δή συνέστηκεν έξ ίσων χαλ Ισο et coinparari figurae viginti sessunm, quae ex aequa-
πλεύρων τριγώνων είκοσι * ς' δέ κ ρ η \ . . . Ό δέ αίθήρ libusconslat, et triangulis aequorum laterum sexies
συμπληρούται δώδεκα πενταγωνίοις ίσοπλεύροις, καί viginti
όμοιος έστι δωδεκαέδρφ. Ή γή συμπληρούται έκ . . jEtherem vero perfici duodecim quinquan-
τριγώνων μέν η' κα\ μ', περιέχεται δέ καλ τετραγώ- gulis aequalium laterum, 4 0 6 similem esse figura
e l
νοις ίσοπλεύροις έξ· έστι δέ όμοία κύβω. Ό γάρ κύ duodecim sessuum.Terram corapleri iriangulisocto et
βος ύπδ ς' τετραγώνων περιέχεται, ών έκαστον είς quadraginta; contineri autem sex triangulis aequa-
δ' τρίγωνα* ώστε γίνεται τά πάντα κδ'. lium laterum, et cubo similem esse. Gubum enira
sei quadraugulis contineri, quorum singuli qualuor triangulos habeant; ut summatira omnia iiant qua-
toor et viginti.
9. Τδν μέν δή (41) κόσμον ό Πυθαγόρας μετρεί. C 9. Absurda cupiditas mundi metiendi. — Mundum
Έ γ ώ δέ, πάλιν ένθεος γενόμενος, τής μέν οικίας κα\ igitur Pythagoras ita metitur. Ego vero rursum
πατρίδος, κα\ τής γυναικδς, κα\ τών παιδίων κατα numine afflatus, domum, patriam, uxorem, liberos
φρονώ, καλ τούτων ούκέτι μοι μέλει· είς δέ τδν αίθέρα conlenmo, neque amplius curo; verum in ipsum
αύτδν αύτδς ανέρχομαι, κα\ τδν πήχυν παρά Πυθα- aeiherem ascendo, et cubito a Pythagora sumplo,
γόρου λαβών, μετρείν άρχομαι τδ πύρ. Ού γάρ άπό- ignem meliri incipio. Nec enim satis est metiri Jo-
χρη μετρών δ Ζεύς· άλλ* εί μ ή καί τδ μέγα ζώον, τδ vem; eed nisi eliam ego magnum illud animal,
μέγα σώμα, ή μεγάλη ψυχή, αύτδς είς τδν ούρανδν magnum corpus, magnus animus, ipse in coelum
άνέλθοιμι, καΊ μετρήσαιμι τδν αίθέρα, οίχεται ή τού venero, et dimetiar aetberem, interibil Jovis impe-
Διδς άρχή. Έπειδάν δέ (42) μετρήσω, και ό Ζεύς rium. Ubi mensus fuero, ct Jupiter ex me cogno-
παρ* έμού μάθη, πόσας γωνίας έχει τδ πύρ· πάλιν verit, quot angulos habeat ignis, rursus ex coclo
έξ ουρανού καταβαίνω, κα\ φαγών έλαίας κα\ σύκα descendo; et olivas comedens, iicus ac olera,
και λάχανα, τήν ταχίστην έπι τδ ύδωρ στέλλομαι, καί quamprimum ad aquam me confero, et per ulnam
κατά πήχυν καί δάκτυλον κα\ ήμιδάκτυλον μετρώ τήν j> ei digilum et seraidigitum, bumidam naturam raelior
ύγράν ούσίαν, καί τδ βάθος αυτής αναμετρώ, ίνα κα\ et profunditatem ejus supputo, ut Neptunuin quo-
τδν Ποσειδώνα (43) διδάξω πόσης άρχει θαλάσσης. que doceam quantum sit niare, cui imperat. Naiu
(40) Τό δέ ύδωρ. Mire mendosa Jiic omnia in et oequx lateris viginli, et eomparari icosaedro, quod
buiic aut sirailem modum resliluanttir : Τδ δέ ύδωρ conslat ex waualibus et cequilaieris Iriangulis centum
συμπληρούται ύπδ έκατδν είκοσι τριγώνων, περιεχό et viginti. JEtheretn vero perfici centum et vigimi
μενον ίσοιςκαΐ ίσοπλεύροις είκοσινεικάζεται δέ είκο triangulis rectangulis; et contineri duodecim penlago-
σαέδρω* δ δή συνέστηκεν έξ ίσων κα\ ορθογωνίων ni$ ccquilaierit, acsimilem esse dodecaedro, quod con-
τριγώνων ρκ\ Ό δέ αίθήρ ύπδ έκατδν είκοσι τριγώ slat ex iriangulis cenium et viginti. Terram constare
νων ορθογωνίων συμπληρούται, περιεχόμενον δώδεκα ex triangulis rectangutis oclo el quadraginta, conli
πενταγωνίοις ίσοπλεύροις, και δμοιός έστι δωδεκαέ- neri vero quadrangulis ccquilateris sex, et axsimilar*
δρχ·>, δ δέ συνέστηκεν έκ τών τριγώνων έκατδν καί cubo. Cubut enim sex quadrangulis cotnprehenditur
εικοσιν. Ή γ ή συμπληρούται έκ τριγώνων μέν η' κα\ quorum unumquodque aividilur in octo triangula, ui
r:- περιέχεται δέ και τετραγωνίοις ίσοπλεύροις έξ*

στι δε όμοία κύβω. Ό γαρ κύβος ύπδ ς* τετραγώ
νων περιέχεται,ών έκαστον είς η' τρίγωνα* ώστε γ ί
sint omnia simul quadraginla et oclo. W O R T H .
(41) Τόν μέν δή. Angl. τδν μέν ούν.
(42) Έπειδάν δέ. Angl. el Vat. έπειδάν δέ πάλιν
ν ε τ α ι τά πάντα η' καί μ'. Aqnam autcm centum el (43) Τόν Ποσειδώνα. Arliculus ex Vat. et Oltob
tiginti iriangulis impleri. contincri autem ccqualibus et Voss. desumplus. Mox κα\ τήν μ. γ . cum Wolf. Μ
1170 H E R M L E PHILOSOPHI IRRISIO GENTILIUM PHILOS. 1180
t rram quidem universam una die obeo, et nume- χ Τήν μέν γήν άπασαν ήμερα μι$ (44) παρέρχομαι,
rum ejus colligo, et mensurani, et figuras. Persua- συλλέγων αυτής τδν άριθμδν κα\ τδ μέτρον, και τά
3um eiiiui habeo, me ne dodranteni quidem totius σχήματα. Πέπεισμαι γάρ, δτι τοΰ κόσμου πάντα (45)
mundi pralermissurum, cum lalis et tantus sim. ουδέ σπίθα μήν παρήσω, τοιούτος κα\ τηλικοΰτος ών.
PraHerea eliam stellarura numerum et piscium et Οιδα δέ έγώ καί τών αστέρων τδν άριθμδν, καλ τών
bestiarum novi, et mundo in bilancem imposito, ίχθύων, κα\ τών θηρίων, κα\ ζυγφ τδν κόσμον ίστάς,
facile pondus ejus possum cognoscere. Hactemis ευκόλως τδν σταθμδν αύτοΰ δύναμαι μαθείν. Άμφ\
quidem animus meus, his rebus intentus, totius uni- μέν δή ταΰτα μέχρι νΰν έσπούδακεν ή ψυχή μου, τών
versitatis imperium afTeclat. δλων άρχειν.
10. Epicuri mundorum quam absurda peragratio. 10. Προσκύψας δέ μοί φησιν Επίκουρος· Συ μεν
— Prospiciens autem Epicurus, mihi ait: Tu qui- δή (46) κόσμον ένα μεμέτρηκας, ώ φιλότης (47)· είσϊ
dem, amice, unum dunlaxat mundum dimensus es, δέ κόσμοι πολλοί καί άπειροι. Πάλιν ούν αναγκάζο
cum sint multi mundi et infiniti. Itaque denuo d i - μαι είπείν ουρανούς πολλούς, αίθέρας άλλους, χαί
cere cogor multos coelos, alios aetbercs, eosque mul- τούτους πολλούς. "Αγε δή μηχέτι μέλλων, έπισιτιασά-
tos. Age vero non amplius morans comparato pau- μενος (48) * ολίγων ήμερων, είς τούς Επικούρειους
corum dicrum comraealu, Epicuri mundos pftra- Β κόσμους άποδήμησον. Τά μέν ούν πέρατα Τηθύν κσΛ
grato. Terminos igitur Teihyn el Oceanum facile Ώχεανδν ευκόλως ύπερίπταμαι. ΕίσελΟών δέ είς κό
transvolo. In novum auiem muudum, et quasi ia σμον καινδν, και ώσπερ είς άλλην πόλιν, μετρώ τά
aliam civitatem ingressus, cuncta paucis diebus πάντα όλίγαις ήμέραις. Κάκείθεν υπερβαίνω πάλιν
metior. Illinc ilerum transcendo in tertium mim- είς κόσμον (49)· είτα είς τέταρτον, κα\ πέμπτον, χα\
dum ; postea in quartum, el quintum, et decimum, δέκατον, και έκατοστδν, κα\ χιλιοστδν (50), καί μέ
et centesimum, et millesimum, et quo tandem us- χρι πού; "Ηδη γάρ μοι σκότος αγνοίας άπαντα, κα\
que ? Orania enim jam ignorantiae tenebra3 sunt, et άπατη μέλαινα, κα\ άπειρος πλάνη, κα\ ατελής φαν
nigra fraus et infinilus error, et impcrfecla cogi- τασία, κα\ ακατάληπτος άγνοια· πλήν ε ί μέλλων (51)
tatio, et incomprehensa inscitia; nisi ipsas etiam κατά τάς άτόμους αύτάς άριθμεϊν, έξ ών οί τοσούτοι
atomos numerare velim, e quibus tot mundi orli κόσμοι γεγόνασιν, ίνα μηδέν άνεξέταστον παραλείπω*
sunt, ut nihil inexcussum praetermittam, praeser- μάλιστα τών ούτω (52) αναγκαίων κα\ ωφελίμων έξ
tim res tam necessarias et utiles, unde et domus ών οίκος κα\ πόλις εύδαιμονεί (55). Ταύτα μέν τοίνυν
et civitatis felicitas pendet. Ilaec itaque enarravi, ut διεξήλθον, βουλόμενος δεΐξαι τήν έν τοίς δόγμασιν
contrarietatcra, quae in eorum est opinionibus, pa ούσαν αυτών έναντιότητα, κα\ ώς είς άπειρον αύτοΐς
κ ο Λ
tefacerera, et inquisilionera rerum quam suscipiimt, ^ αόριστον πρόεισιν ή ζήτησις τών πραγμάτων, %α\
in infinitum vagari, et nullo terniino conlineri, τδ τέλος αυτών άτέκμαρτον, κα\ άχρηστον, έργω μη-
eoruroque finero esse inexpHcabilem atque inuli- δεν\ προδήλω κα\ λόγφ σαφεί βεβαιούμενον.
lem; quippe qui nulla re evidenti, et oratione per-
spicua confinMctur.
(44) Mu
lia. Deerat in editionibus Parisiensibus. (50) Καϊ χιΑωστόν. Haec deerant in editionibus
(45) Πά
, , Πάντα. Melius fortasse παντός. Parisiensibus.
(46) Σϋ μέν δή. Vat. σύ δέ μοι. (51) ΜέΛΛων. Codex Angl. et Voss. μέλλω. Le-
R
(47) Q φιλότης. Sic emendatum ope codicis Va- gendum esse κα\ τάς άτόμους admonuil erudilus
ticani. Ducaeus ώ φιλότα. Aliae editiones ώ φιλότη. Worth. m
(48) Έπισιτιασάμενος. Codex Anglicanus έπισι- (52) Ούτω. Duo noslri codices ffiss. ούτως,
τισάμενος. Cf. Dorville ad Cbaris. pag. 121. Gt VoSS. »
(49) ΕΙς κόσμον. Supplet τρίτον inlerpres : είς γ» (55)llaera. Wolf. pro vulgato εύδαιμον?* antca
κοσ. Voss., Wolf., Seiler. καί aule ώφελ. abosl ab edil. Willenberg.
APPENDIX
COMPLECTENS
Spuria Justini opera, Acta raartyrii ejusdem, atque etiam ex Justini, Tatiani a<* Theophili
operibus deperditis fragmenta.
PRIMA
S. J U S T I N I O P E R A S P U R I A
Α Ρ Μ Ο Ν 1 Τ Ι Ο IN EPISTOLAM AD ZENAM ET SERENUM
4 Q 7 Epistolam ad Zenam et Serenum Scultetus inter opera Justiui minime dubia numerat. Grabius {Spicileq.
t. /77, p. Ib6) tquce adversus hanc epistotam moventur dubia, leviora essefateluracprolixe discussaα Tenlzclie.
Quibus, inquit, vix nabeo quod opponam vel addam. ι Halloixius (Vil. Jusiini, p. 284) et Tillemomiu» (rom. / J ,
p. 699) hoc opus S. martyri prorsus abjudicant, ac Justino cuidam, qui sub Heraclio monasterium S. Ana-
slasiiprope ffierosolymam rexit, attribui posse conjiciunt. Utrum abbas illehanc epistolam vere tcripserit,
an alius nobis quwrendus sit illius parens, tola res in conjecturis posita. At illud cerlis exsiat argumenti*,
nec Justini martyris esse hoc monumentum, el ad homines in monaslerio degentes scriplum esse.
Scriploret antiqui, qui S. marturis opera enumeraverunt, de epistola ad Zenam et Serenum omnino lacent.
Notior ei* non fuit epistola ad Papam et alia ad eo$ qui pr<vsun$, quas auctor epistolce ad Zenam ei Sere-
num scripsisse se testatur. Itaque omnes tribuendce essenl Juslino martyri, si vel una tribueretur.
Si interiores dijudicandi nota$ quccrimus, nihil kabet epislola ad Zenam et Serenum, quod cum Justini
tiylo, nihii quod cum illis temporibus auadret. Monastica instituta prorsm redolent qua ae cura puerorum
gerenda, quos nemo nescit in monasterm educari solitos fuisse, pracipue vero quce de fovendis wgrolantibu*
etde labore manuum leguntur n. 19. c Cura puerorum gerenda, inqnit auclor ephloloe, guia tahum esl re-
gnum calorum. J2grotanles non negligendi, nec dicendum : Ministrare non didici. » Quts non agnoscat an-
tiquum tnonasteriorum morem, cum sibi invicem fralres ea in morbis officia exhiberent, qua: α famulis
exhiberi solent ? De labore manuum : t Viiiosus pudor est vereri, ne quis forte, quia manibus nostris labora-
mms, miseros no$ et auxilio destiiulos exislimet. » Vitiosum cicnobilam nolal n. 14, ubi sic loquitur : ι Qul
%
tatis non e$t extra regulam ipsi prwscriptam currit, et quia ordinem non servavit, prccmio caret. Atque
t
etiamsi admodum taboriose auxilium agenerosis athlelis acceperit, et cibi et potus ac veslis particeps fuerit,
nikilo magit coronabitur. ι
Observat Tillemontius unum ex prcextantissimh v t m , qui taculo decimo septimo fioruerunt, c deprehen-
disse reliquia$ quasdam Semipelagianismi · in hac ad Zenam et Serenum episiola. Mirum id mihi videtur,
qni quo atlentius epislolam lego, eo minus vestigia erroris animadverto. Non illic quidem exstant magnifica,
ut apud Justinum et in epistola ad Diognetum, de Christi gratia lestimonia; at profeclo mhil reperias, ex
auo auctor epistola, itidem ut Semipelagiani, sensisse videatur initium fidei non esse gratuitum Dei donnm.
Beatitudinem wlernam divince liberaliiatis munus esse declarat hccc epislolce clausula : c Domimts auttm
glorice det vobis omnibus, honoris et requieicum ofnnibus eleciis e$se parlicipes. Hujus etiam gratia sii cum
omnibus vobis. ι Paulo ante dixerat: c Precandum qnotidie ut sermone diviies simus el cpere poientes. »
Jnitio hortatur Zenam et Serenum, c ut amici veritatis sint et perfeclioitem virtulis cczleslis excipientes,
i d
quod consentaneum est voluntati Patris secculorum, 4 0 8 agant. · Et n. 4 : c Caro enim prorsus sumus,
nee boni quidquam in nobis habitat. Advocandut ergo aa curandum medicus. » Plura non videnlur requi-
renda ut suspicio, qucv sua sponle argumentis caret, ab hoc scriptore propuUetur.
Commemoratis duabut epistolis jam antea scriptis, quarum prima erat ad Papam, allera ad eos qui prw-
tnnt; quid sibi in hac tertia propositum sit, breviter edisserit (η. 1). Horlalur (n. 2) ad fugam iracundiw,
pacis tludium et lenitalem in objurgando. Tranquillilas maxime servatur tolerandis aliorum vitiis cl promvto
udreeonciliationem animo (n. 3). Magnce in loquendo adhibenda cauliones (».4). Moderalio inomni victucnl-
tuqueservanda, necquidquam vulde liumileexquirendutn, necrursus magnificenlia expetenda(n.S). Viluperan-
turin. 6) qui de se semper delralii putant ac discordias excUant. Decorum in omnibus lenendum («. 7). Caule
eum mulieribus colloquendum (n. 8). iVemo lcedendus; monita libenter suscipienda, jactanlia fngienda (n. 9).
Aperta arroganiia et ficta lenitas et alia ejusmodi vitia quibusnam indiciis cognoscunlur α perilis (n. 10).
Deambulaiione* et colloquia non eo spectare debent («. 11), ut consilia aliis perniciosa ineanlur; distimulanda
mterdum aliorum peccata, quw qui iracutidius reprehendunt, sicpe semetipsos condemnanl.
Ebrietas fugicndaet ingluvies (n. 12, 13). Diviiiis prvferenda pauperlas (n. 14). Quam caule cum mnlfo-
ribut agendum sit, ex earum artificiis demonstratur (n. 15). Quanam proximi uxor inleHigenda in. 16).
infantium et infirmorum cnra, labor manuum, paratus ad o.nnem eventum animus ac soli virtuli intenlm
commendaniur }n. 17, 18,19).
1183 APPENDIX. - PARS I. S. JUSTINI OPERA SPURIA. U84
E P I S T O I A AD Z E N A M E T S E R E N U M .
Juslinus Zenae et Sereiio fratribus salutem. χ ' ΊουστΤνος (1) Ζήνα καλ Σερήνω τοΖς άδελφοίς, χαί-
ρειν.
1. Epistolat auclor duas alias α se scriptas comme- 1. Περ\ μέν τής κατά πρόλημμά (2) τίνων άλογίστον
morai.—Dc instilutione, qua nonnulli prseter ralio- παιδείας, μαθήσεως τε ανωφελούς, χατά παράδοσιν αν
ηυιη praeoccupali sunt, ac de inutili disciplina, quam θρώπων κληρονομηθείσης ύπδ τών τά δμοια τοις Φα-
sccundum hominuin Iraditionem acceperunt qui s i - ρισαίοις νοούντων τε καί πραττόντων, έν τή προς
milia Pharisieis sentiunt el faciunt, quam accura- Πάπαν (δ) επιστολή μετά πάσης ακριβείας έξεθέμην.
tissime in epistola ad Papam edisserui. Ne autem "Ινα δέ μή πάνυ μεμπτικδς είναι δόξχιμι, παρέχοιμιδε
videar totus esse in objiirgando, atque ut salutares κα\ λαβάς (-4) σωτηρίους τοις βουλομένοις εύ πράτ
ansas prabeara his, qui prscclare se habere volunt, τειν, έν τή γραφείση πρδς άρχοντας μοι, λίαν επιμε
elsi id in epistola ad cos qui praesunt adniodum, λώς, ώς έγώ νομίζω, συντάξας· ούκ ώκνησα κα\ ύμιν
ut equidem existiroo, diligenter exsecutus sum, έπιστεϊλαι, χάριν τού γινώσκειν υμάς τάς παιδαριώ-
non tamen gravatus sum ad vos eliam scribere, ut δεις τινών πολιτείας. Τδ γάρ είδέναι τών μή κατά
cognoscatis puerile nonnullorum vivcndi genus. λόγον πολιτευόμενων τάς άναστροφάς, σωφρονίζει
Nam eomm qui consentanee rationi non vivunt, τούς μή έμπίπτειν είς τά δμοια σπεύδοντας. Τμας
agendi rationem cognoscere, pro disciplina est his, Β μέν ούν καλώς έχει, τά έκ παρασκευής άνδραγαθεΐν.
qui dani operam, u l in eadein vilia non labantur. 'Αλλ' έπε\ (5) τού νΰν αίώνος ταϊς περιφοραις (6) τά
Ac vos quidem laudandi eslis, quod pronipto et τής γνώμης ημών συνταράττεται κατασπωμένων είς
praeparato aniino virtutem colatis. Sed quia hujus τδν κόσμον δθεν ό Σωτήρ ούκ είναι λέγων έαυτδν καλ
mundi vicissitudinibus, dum ad eum trahimur, ημάς τούτου (7), τής πρδς τούτον κοινωνίας άπέστρε-
roens nostra turbatur, quam ob causam Salvator, ψε, συμβουλεύων ήμίν φίλους τής αληθείας γίνεσθαι,
cum et se et nos de mundo non esse dicit, ab illius κα\ τδ αποτέλεσμα τής έν ούρανοϊς δυνάμεως κατά-
commercio deterrel; auctor vobis sum ut amici δεχόμενους, πάν τδ κατά τδ θέλημα τοΰ Πατρδς τών
•eritatis sitis, ac perfectioneni virtutis ccelestis ex~ αίώνων άπαρτίζειν, μάχης τε κα\ ζηλοτυπίας κοσμι
cipientes, quidquid consentaneum est voluntati Pa- κής μακράν ?στασθαι.
tris saeculorum, illud facialis, et a conleutione ct
aemulatione mundana longe fugiatis.
e
4 0 9 2< D iracundice fuga pacis studio et leni-
f 2. Διαφέρεται γάρ έαυτώ πάς δ δργιζόμενος, καί
tate in objurgando. — Sibi cnim ipse adversalur τδ τής Ουμομαχίαςεΐδοςείς έαυτδν κατανταν είωθεν.
quisquis irascitur, ac animi contentionis vilium i u "Ηδη γοΰν τινας Γσμεν έφ' οΤς άν κινηθώσι τών πλη-
eeipsum verti solet. Nonnullos profeclo liovimus, C
( σίον (8), δι' ούς τά τής λύπης αύτοϊς άποβέβηκε,
qui quam ob causam irascantur proxirais, a quibus • μηδέν είδότας , εαυτούς δέ έσθίοντας κα\ όδυνώντας.
molestiae illis aliquid aceidit, omnino nesciant, se- 'Ρητέον ουν πρδς τδν έναντιούσθαι πειρώμενον
qne ipsos peredant et crucient. Qui ergo nobis ad- χαλεπδν μηδέν, καθεσταμένη δέ τή γνώμη, κα\ άτα-
versari instiiuit, in hunc nihil aspere dicendum, ράχψ τή διαθέσει, τοσούτον" Ούχ ούτως έσται σου
ged sedata mente et imperturbato animo hoe lan- τδ τής ίσχύος δυνατδν, ί'να μου κίνησης τήν προαί-
tum : Nunquam i l a viribus valebis, ut me animi ρεσιν. Προνοητέον δέ κα\ τής πρδς τούς διαφερο-
proposito dejicias. Debemus ctiam pacis cura ad- μένους ειρήνης, κα\ μή τ ώ δόγματι τής οργής συνα-
versariis esse sludiosi, nec iracundiae perlinacia ποφερομένους λέγειν, ποτέ μ έ ν Φύσεως είμι τοιαύ
abrepti dicere, nunc quidein : Tali sum indole, nec της, κα\ ού δύναμαι μή όργίζεσθαι * ποτέ δέ, καί τής
(1) Ίονστϊνος. Sic habetur hic litulus in Regio ila msectari nonnullorum vilia, ut simul eos, qui
primo. Editi του αύτοΰ Ίουστίνου. rerle vivere volunt, salutaribus praceptis juvet.
(2ΐ ΠρόΛημμα. Clarom. 2 πρόβληιχα. (4) Καϊ Λαβάς. Deerat conjunclio i n Rcgio 2.
(5) Πάπαν. Episcopum bac voce designari existi- Scd alia manu supra lineam apposila fuit.
mat Langus, cui parum aberal quin Sylburgius (5) Έχει. WolHus a Sylburgio citatiis legcndam
refragarelur propler omissionem articuli; sed fate- D existimabat έτι, scd toluni hunc IOCUDI sanare co-
tur sa?pe arliculum in ejusmodi locis omilti. Nibil nalus sura legendo infra, συμβουλεύω^ ύμιν.
velat cur proprium hominis nomen esse ducamus. (6) ΠεριφοραΊς. Reg. 1, χαραφοράις·
Sic apud Rasilium ep. 120 et 121, Papa nomen est (7) Καϊ Ί\μάς τούτου. Ua duo Rcgii codices el
viri opibus et auctoritale praiditi. Auclor bujus uterque Clarom. Editi τούτου και ήμας. Respicit ad
epistolae duas alias a se antea scriptas comraemo- luec Cbristi verba : De mundo non $unt sicut et ego
t
rat. In prima, qiue eral ad papam, carpebal pravas nonsum de mundo, Joan. xvn, 16.
coiisueludines; in allera ad eos qui prxsunl, non (Η) Έφ* οΐς άν κινηθώσι τών Λ.Χησίον. Vel le-
totuseralin carpendo el objurgando, scd siinul sa- gcminm κατά τών πλησίον, vel siibiiilelligenduin
lnlares ansas praibebat his qui recte vivere voluiit. άμαρτήμασι. Nonnullos novimus, qui ob quw proximi
ldem ci proposiluui in bac leriia epistola; niuiirum dclkia irabcantur, omnino nescianl.
1183 EPISTOLA AD Ζ ΕΝ Α Μ ΕΤ S E R E N U M . 1188
κοινωνίας χατά τήν εύχήν άποχωρεϊν. Τδ μέν γάρ Α possum non irasci; nunc autem et a precum com-
έτι χατά φύσιν βιούν ούδέπω πεπιστευκότος έστί* τό munione discedere. Nam secundum naturani adlmc
δέ ζηλοτυπεΐν διά φθόνον μακράν τής αληθείας Ιστα vivere, hominis est nondum credentis; aunulari
μένου. Παιδευτέον ούν πάντα δντινούν άμνησικάκως, aulem ob invidiam, longe a vcritale aberrantis.
μή κατεπιτηδεύοντας (9) τήν νουθεσίαν. *Ήδη δέ (Jnusquisque ergo paciflce submonendus, ila tamen
τινας Γσμεν, χατάτδ σαρχιχδν (10) έν προκοπή γ ι ut de industria non fiat admonitio. Jam vcro non-
νόμενους, έλκοντας πρδς τήν εαυτών δργήν τδ Εύαγ- D U I I O S novimus, qui secundum carnem profecerunt,
γέλιον, καί βουλομένους έφαρμόζειν τψ δόγματι τής et ad suam ipsorum iracundiam Evangelium tra-
καταφοράς αυτών τά λόγια τού Σωτήρος ημών* οΓς bunt,ac violentia?suae proposilo aptare volunt ora»
εί άποδεβήκει τδ δύνασθαι έν γεέννη παραδιδόναι cula Salvatoris nosiri; quibus si ea potestag obli-
τινάς, κα\ δ κόσμος άν δλος ύ π ' αυτών κατηνάλωτο · gisset ut aliquos gebennae traderent, totus profecto
πλήν, τδ δσον έφ' έαυτοίς, κα\ κατακρίνουσι, καί mundus ab cis consumptus fuisset; sed tamen,
τού πυρδς τάς καμίνους άνοίγουσι. Διά τούτο μή quantum iu ipsis est, et condemnant et ignis cami*
ώμεν ήμεΐς τοιούτοι. Καί έτι γνώμην ύμίν δίδωμι, nos aperiunt. Quare tales nos minime simus. Ac
βλέπειν ά προσήκει θεωρεΐν, χαί παιδεύειν τδν πλη- vobis etiam auctor sum, ut ea inlueamini quae con-
σίον, ώς δέον έστ\ν αυτόν τινα πρώτον μελετήσαντα Β sideranda sunt, ac proximum ita inoneatis, ut de-
πολλάκις τδ ύπονοούμενον, μή τι άρα ψευδοδοξεΐ (11)· cet, saepe pramedilata ea re, quae in suspicionem
κα\ εί δόξειεν εύ φρονείν, νουθετειν τότε μέχρις άν venil, nempe an non falsa aliqua opinione ducaris;
ή πεισθή ταΐς συμβουλίαις, ή αύτδς αύτδν κατάφω- ac si videaris recte sentire, tunc erudiendus est,
ρον ποιήση. donec consiliis morem gerat, aut semetipsura niani-
festum facial.
3. Παρέχεσθαι δ* ήμιν άταραξίαν πολλήν δύναται, 3. Tranquillitas animi servatur in lolerandit o/io-
τδ μή κατεπιτηδεύειν πρωτείων άπολαύειν, μηδ% εί rum vitiis, et libenti reconciliatione. — Illud autem
βούλοιντό τίνες είναι τοιούτοι, λυπείσθαι · παραχω- pluriniam nobis tranquillitateni afferre potest, si
ρεϊν δέ τοις έγκρίνουσιν εαυτούς έφ' άπερ δ Σωτήρ primas nqn ambiamus, nec, si qui ambiant, anga-
τούς πιστεύοντας ού προσκέκληκε. Πρδς δέτδν κε- m u r ; sed iis cedamus, qui semelipsos ad ea ob-
κραγότα σιωπητέον, κα\ τδν οίόμενον περιγεγονέναι trudunt, ad quae Salvalor credentes non vocavit.
τινδς καταγελαστέον , μή ύπδ κενοδοξίας ματαίας Cum clamanle conlicescendum, eteum, qui se a l -
άγόμενον διά τούς παρόντας κα\ άκούοντας, ταΐς τών lerius victorem existimat, hdere debemus, nec
λόγων άνθυποφοραΐς επίσης κα\ αύτδν (12) τήν έπα- • a t a gloria propter eos, qui adsunt ct audiunt,
νάστασιν κρατύνειν. Λογιζέσθω μέν γάρ ό καλώς C ducti, verborum responsionibus conlenlionem pari
αποφαινόμενος (13) δτι κα\ ήδίκησε (14), κα\ άντει- studio firmare. Sic enim ratiocinetur qui praeclare
πεΐν ούκ ηθέλησα, ή ούκ έτόλμησα. Πάρε {η δέ μυι respondit : Injuriam fecit, sed contradicere nolui
διά τήν άγαθήν συνείδησιν εύφρασία και άνάπαυσις. aut non ausus sum; adsit niihi ob bonam conscien-
"Ο τε άδικων (13) μή ύπερηφανευέσθω (16) πείθειν tiam laelitia et requies. Qui aulero injuriam fecit,
τδν άδελφόν κα\ ό νουθετούμενος μή δργιζέσθω, non ob superbiara dedignetur placare fratrem; et
παρακαλείτω δέ αύτδς τδν οίκειον. Συνανταν γάρ qui admonel non irascatur, sed ipse amicum pre-
έαυτοΐς προσήκει τούς δύο, πρδς τήν είρήνην κατά- cetur. Ulrumqiie enim sibi iuvicem par esl occur-
γεσθαι σπεύδοντας· δτι κα\ ό πατήρ τψ μετανοή- rere ad pacem festinando; siquidem el pater poeni ·
σαντι συναντήσας υίώ φαίνεται, καΐού περιμείνας, tcnliam agenti occurrisse filio reperitur, neque
άνθυπενεγκών δέ έαυτδν πρδς τήν εκείνου μετάνοιαν. illum expectasse, scd scmetipsum ad illius poeniten-
Χρηστότης γάρ ή κατά πίστιν έχατέροις εργάζεται tiam oblulisse. Ulrique enini probitas Gdei consen-
τήν είρήνην · χα\ ό μέν άδικη σας πείθει διά τήν άμαρ- tanea conciliat pacem ; et qui injuriam fecit, ami-
τίαν τδν φίλον, ό δέ αδικηθείς μετανοήσει καί αύτδς, cum placat ob peccatum; ct qui injuriam accepit,
δτι πρδς τδν οίκειον ώργίσθη. Πάσης ούν επιθυμίας ^ ipse etiam aget poenilentiam quod amico iratus
-κα\\ ορέξεως
X - ll^. .^ σαρκικής
—~ Z.~ έκτδς είναι
- Τ . . - . δεΐ τδν
—Χ..πιστόν .· fuerit.
fnorit Debet
ΠΟΥ\ΑΙ igilur
ioiliir Gdelis
firlolic extra
nvtrn omnem
nmnam 4
£ 11 0Λ p
cupi-
nnL
ληστεύει γάρ ό μή τοιούτος, κα\ τδν ναδν τού θεού ditatem et appetitum carnalem essc; latrocinatur
Ιερόσυλεΐ, κα\, ίνα τόλμη ρότερον εΓπωμεν, έκβάλλει enim qui talis nonest el templum Dci deprsedalur^
τδν θεδν αύτδς άφ' εαυτού · κα\ διά τήν συνείδησιν atque, ut awdacius dicam, Deum ejicit a seraetipso,
άπηλγηκώς έστι, κα\ πρδς τούς νουθετούντας άλλο- et conscienlia ejus obduruit et percalluit, ac animo
(9) Μή κατεπιτηδενοντας, Reg. 2 et 3, et Cla- (\Ζ)ΚαΛως αποφαινόμενος, lla Clarom. uterque

roin. 1 μή κατεπιπαιδεύοντας. el Regius 2 prima" manu. Editi κακώς.
(10) Κατά τό σαρκικόν. Videtur ille secundum (14) Ήδίχησε. Haec scriptura, qua? exstat in Claro-
carncm prufeclus dc fama, dignitatibus, eloquentia montano codice 2, el alia manu in Reg. 2, ita ad
e i eraditione intelligi dcbere. Langus ita reddidit: sententiae seriem necessaria esl, ut in contextum
Qui carnati profectu ila promoverint. ut ad iracun- visasit recipienda.Clarom. 1, ήδικήσαι quod mani-
diam «ttam,elc. feste posilum pro ήδίκησε. Editi ήδίκησα.
( Η ) Ψευδοδοξει. Clarom. 2 et Reg. 2, ψευδοδοξή. (15) Άδικων. Ua Reg. 1 et 2. Editi άδικείν δο
(12) Καϊ αυτόν. Haec scriptura, quam duo anli- κών.
qmores Regii et Clarom. 2 snppedilant, mullo ap- (16) Ύπερηφανευέσθω. Tres Regii codices
taor visa, quara vulgata κα\ αυτών. ύπερηφανείτω.
H87 APPENDIX. - P A R S 1. S. JUSTINI OPERA SPURIA. 1188
est a moniloribus alieno; Adamum prx se ferl, et Α τρίως διάκειται * κα\ τδν 'Αδάμ προβάλλεται, κα\ τή
Ε ν # actionem sibi laudi ducit, cum oporteret mori πράξει της Εύας σεμνύνεται, δέον συναποθνήσκειν
cum Cbristo. τψ Χριστψ.
4. Quomodo loquendum. —- Oportet autem ut multa 4. Προσήκει δέ η μ ά ς , πολλά σκεπτόμενους πρδς
nobiscum ipsi considerantes, Diillum in colloquiis εαυτούς, άκατηγορήτους ποιείσθαι τάς ομιλίας, μηδέ
reprehensioni locum dcmus, nec nugandi gratia λαλεΓν (17) διά τδ βούλεσθαι φ)υαρείν · σιωπώντας
loquamur, sed silentes maxima ex parte, moderate δέ τδ πλείστον, μεμετρημένως άποκρίνεσθαι πρδς ούς
iis respondeamus, quos valde opus est responso χα\ ή χρεία κατεπείγει. Φευκτέον δέ καί ύπονοίας
non defraudare. Fugiendae suspiciones pravae et πονηράς, κα\ τήν ύπόληψιντήν εαυτών δοκιμαστέον*
quod ipsi suspicamur examinandum; tranquillo καί ήσυχαστέον μακροθυμούντα καί μή όργιζόμενον.
eese oportet animo, patienliam exhibentes ac m i - Άλλ' ουδέ φθονητέον φιλοστοργουμένψ τινί· τήν τε ύπη-
nirae irascentes. Sed nec invidendum ulli benevo- ρεσίαν ούκ έπιτηδευτέον, ούδ' ώσπερ κατά πρόλημμα
lenliae aucupi; nec ofliciosa sedulitas fingenda, δουλευτέον, τδ πικρδν, ώς φασιν, ακουσίως κατα-
nec veluti anticipato serviendura, amarum, ut aiunt, πίνοντα. Πρακτέον δέ πάν τδ κατά πίστιν (18) δρθψ
ingraliis ebibendo. Quidquid fidei conscntaneum κανδνι. Πάς γάρ δ μή τοιούτος κα\ έπ\ τών σχοινίων
esl, recta regula peragcudum. Quisquis enim non JJ ώσπερ βαδίζων, δσον ούδέπω καταπεσείται, κάν θαυ-
talis est, is veluti funiculis ambulans, tantum non μαστδς πάνυ είναι δόξη τοις διά τήν ίδίαν απρα
protinus concidct, quamvis admirandus esse videa- ξία ν κεχηνόσι πρδς τήν έτερων μεγαλαυχίαν. Τστέον
Kir bominibus ob propriam inertiam ore hianti alie- ούν τί μέν τδ έπιτηδευόμενον δόξης ένεκα, ποταπδν
nam jactantiamspectantibus. Sciendum igitur, quid δέ τδ κατά άλήθειαν πραττόμενον. Και διά τούτο
sit id quodgloriae causa lingitur,et quale illud quod οίακιστέον τήν εαυτού νήα, μή καταψευδόμενον τής
vere ex animo sit. Ac propierea sua cuique guber- κυβερνητικής (19) μηδέ δεδιότα (20) τούς χειμώνας,
nanda navis, ita u l nec gubernandi arlem falso v i - κα\ πάν τδ έξ εναντίας άποβησόμενον προσδοκών
tuperet, nec tempeslates formidet; scd quidquid τας (21). Σάρκες γάρ άκμήν έσμεν, κα\ ουδέν ήμιν
adversi accidet, ad id imparalus non sit. Garo enim άγαθδν ένοικεί. Παρακλητέον ούν τδν ίατρδν πρδς
pror9us suimis, nec boni quidquam in nobis habi- τήν θεραπείαν · ό γάρ ούτω διακείμενος ίαθήσεται
tat. Advocandus ergo ad curandum mcdicus; qni χαί τήν νόσον φεύξεται. Σπουδαστέον δέ μήτε ίδιώτην
enkn ita aflectus erit animo, sanabitur et morbum περ\ τδν λόγον φαίνεσθαι, μήτε άνε££ωγότι τψ στό-
eflugiet. Danda opera ut nec rudes et imperiti s i - ματι καταχρήσθαι. Τδ μέν γάρ όκνηρδν ή άπιστον · τδ
mus in loquendo, nec ore cffracto abutamur. Alte- δέ θηρατικδν τού κατά τδν κόσμον σπουδαίου δείκνυσι.
ruro enim inertis ac minime ad iidem sibi conciliandam idonei, alterum venaioris eorum, quae prae-
clara mundo videntur, indicium est.
5. Moderatio in omni victu et cullu tervanda. — C 5. ΤροφαΤς δέ χρηστέον, ού διά τήν άπόλαυσιν,
Cibis utendum, non ad voluptatem, sed quodvivere άλλά διά τδ βούλεσθαι ζήν έπί τι χρησιμον. Έάν δέ
ad aliquam utilitatcm vclimus. Quod si nos ali- ποτε κα\ (22) ύπδ ένδείας καταληφθώμεν, πρδς τήν
quando eliam egeslas comprebendal, aequo animo πενίαν εύαρεστώμεν · καί εί θέλετε άκούσαι τής
in pauperlale simus ; ac si brevissime audire vultis άλυπίας κατά συντομίαν τδ είδος, έν πάσιν εύάρεστοι
quid sil animus moeroris expers, sequi et contenli γίνεσθε (23) · κα\ ούτε πλουτήσαντες διά τήν μεγα
in omnibus estote ; nec diviles facti ob superbiam λαυχίαν καταπεσεΐσθε, ούτε έν ένδεία διάγοντες ύπδ
cadetis, nec in indigentia vivenles mocror dejiciet, τής λύπης πτερνισθήσεσθε, τής εννοίας υμών (24)
vestra roeote eumdem seniper vullum, ut ralio t i r - άεί κατά τδν ένάρετον λόγον μονοπρόσωπου φαινό
tuti consentanea posiulat, scrvante. PraHerea mun- μενης. Έ τ ι δέ ύποληπτέον πάντα τδν κόσμον άλλό
dus omnis alienus a nobis exislimandus, nec quid- τριον, κα\ μή ίδιον, πλέον πίστεως. Ούτε ουν φι-
quam nobis proprium, praeter ftdein, ducendum. λίαν (25) έπίγειον ζητητέον, ούτε αύ πολυτέλειαν
Neque igitur quidquam admodum bumile exquiren- ύπδάνοήτων μακαριζομένην έν μεγέθει πόλεως, ή
duro, nec rursus magnificentia, quam insipientes δαψιλεία τών επιτηδείων* ών ούδ* έπιθυμητέον. Ού
bcatam praedicanl, in urbis magnitudine, et rerum γάρ έσμεν έκ τούτου τού αίώνος, χωρίς εί μή συγ-
(17) Μηδέ ΛαΛεΊν. Reg. 2, μή λαλεϊν δέ. Duo D (21) Προσδοκώντας. Ila tres Regii el Clarora.
alii ul in lextu. Edili μηδέν λαλεϊν. 2. Editi προσδοκώντα.
(18) Πάν τδ κατά πίστιν. Legendum videlur τδ (22) Έάν δέ ποτε καί. Clarom. 2, έάν δέ καί.
πάν κατά πίστιν, Omnia consentanee fidei facienda. (23) Έν πάσιν εύάρεστοι γίνεσθε. Legitur εύά-
Polest lamen vnlgala scriptura ad eurodein sensum ρεστον γίνεται in tribus Regiis.
revocari,niniirumutquidquid agimus, id sua sponle (24) Ττ\ς έννοιας ύμων. Reg. 1 et 3,τής εννοίας
fidei consentaneum sit et reole a nobis agalnr. S i - ήμων.
milia habcmus n. 1: Πάντδ κατά θέλημα τού Πατρδς (25) Ούτε ούν cpullav. Neque igitur qucrrenda e$t
τών αίώνων άπαρτίζειν. amicitia tcrrena. Haec profecto non quadrani curu
(19) Temeritatem et nimiam timiditatem resecat, sequentibus vorbis. Sed si una iinmulata liitera
prudenliam etjnslam fiduciam praescribit. legamus, ούτε ούν τι λίαν έπίγειον ζητητέον, niliil
(20) Μτ\δέ δεδιότα. Trcs Regii μηδεδ-διττόμενον. defuturum puto ad conimodam sentenltam, ut qiiis-
Ciarom. 1, μηδέ δεδιώς, aller ulrauiqnc babct le- quc cx Laiina interprclalioueanimadverlerc polest.
clioncm.
Μ89 EPISTOLA AD ZENAM ET S E R E N U M . U90
γενείς είναι τούτου τοΰ κόσμου βουλόμεθα. Συνελόντι Α ad cultum pertinentium copia; quae ne expeti qui-
δ' είπείν, ό θέλων ευ διάγε ιν μήτε δράτω πολλά, dem debent. Non enim sumus cx hoc sseculo, nisi
μήτε άκούειν έπιτηδευέτω* μήτ' άν άκούη ή θεωρή, forte afiines hujus roundi esse velimus. Uno verbo
u v u l t
βλέπειν ή άκούειν νομιζέτω. Τδ γάρ τής αταραξίας 4 1 1 Q > teate vivere, nec mulla videat, nec
είδος εντεύθεν λαμβάνει τήν αρχήν. Ό δέ πολλά audire studio sibi habeat; nec si audial aut videat,
πραγματευόμενος έαυτδν αδικεί, κα\ τδν πλησίον έτι audire aut vidcre sibi videalur. Inde enim animi
καλ ακουσίως άμαρτάνειν διά τήν πρδς αύτδν φιλο- tranquillitas initium capit. Qui autem multa moli-
νεικίαν ποιεί. Πολλάκις ουν διασκεπτέον τδ ύποπε- tur, is et seipsum laedit, et in causa cst cnr proxi-
πτωκδς πράγμα, καί τότε μόλις χωριστέον άπ' mus, studio contendendi cum ipso, ctiam invitus pec-
αύτοΰ τδν μήτε (26) καυστήρσι, μήτε σμιλίοις τήν cet. Saepe igitur considerandum id de quo agitur;
νόσον φυγείν δεδυνημένον. Όμιλητέον δέ κοσμικδν timiquc vix a nobis separandus is, cujus morbus
ουδέν, άλλά τδ καταρτίζον ημάς πρδς τήν άρετήν. neccauteriis nec scalpellis fugari potuit. Nihil mun-
Τοΰτο γάρ ήν μή γίνηται, πολλήν ήμίν τήν εύτρα- danum in colloquiis tractandum, sed id quod nos
πελίαν εργάζεται · κα\ δ φιλόνεικος εντεύθεν λαμβά ad virlutem perficit. Nisi enim id fiat, plurimam
νει τήν άφορμήν. «obis scurrililatem parit, el qui contenlionis stu-
B diosus est, inde occasionem capit.
6. "Ηδη γοΰν τινας ίσμεν δόγματι τής εαυτών 6. Contra eos qui mala libenter credmt, et de te
προαιρέσεως, τδ δσον έφ' έαυτοίς, τήν ήμέραν νύκτα semper detrahi putant, et qui per susurros beila ex-
ποιοΰντας, κα\ διά τήν έσκιρωμένην (27) φαντασίαν citant. — Nonnullos novimus, qui flrmo sentenlia?
άλλόκοτον άπιστοΰντας τοίς ένίων κατορθώμασιν, suae proposito, quanlum in ipsis est, diem in no-
άχθομένους δέ έπί τούτοις, καί άμα τψ πονηρόν τι ctem verlurit, atque ob absurda animi commcnla,
άκούσαι, τ ψ καταψευδομένψ μάλλον πιστεύοντας. Τί in quibus obduruerunt, incrednli snnl in alioritni
γάρ μοι λέγειν περ\ τών διά τδ δυσσυνείδητον τάς pneclare faclia, atquc eliam ex his angunlur, ac
άπδ τών πλησίον ομιλίας είς εαυτούς έλκόντων, κα\ Statim atque aliquod mali audierunt, inentienti po-
ίνα άλλο τις φθέγξηται περ\ ούτινοσοΰν, οίομένων tius credunt. Quid euim de iis dicam, qui, ob ma-
πρδς αυτούς τείνειν τδ λεγόμενον, άναπλάττειν τε lam conscienliam, collocutiones proximi ad seipsos
κατά τδ είκδς έκ τούτων δράμα κα\ σκηνήν; Οις trabunt, et ubi aliud quidpiam aliquis de quacun-
άπόχρη τδ καθ' ύπόνοιαν λέγειν κα\ γράφειν. Γελά- que re dixerit, id in se diclum exislimaril, atque
σαιμι δ* άν κα\ τούς έν παραβύστψ μετά τίνος τών ex bis fabulam et scenam conjiciendo cflingunl;
πλησίον συντάττοντας λόγων κεφάλαια, κα\ ομιλίας Q qutbus quidem satis est suspicio ad dicendum ac
πρδς μηδέν εύθετον ανήκουσας, μάχας δέ διά τών sfribendum. Rideo etiam cos, qui in arcano cum
ψιθυρισμών κα\ πολέμους έξαρτιζούσας, άνω τε κα\ proximorum aliquo serniones summatim conferunt,
κάτω σκηνοβατούντας. Καθάπερ δ λίαν (28) μεγαλο- et colloquia habcnt nullam ad rem ulilem perti-
φώνως τδν Όρέστην ύποκρινόμενος, φοβερδς είναι nentia, sed pugnas per susurros, et bcllnm exci-
κα\ μέγας παρά τοίς άνοήτοις διά τών ξυλίνων πο tantia, ac sursum deorsum scenam peranibulant.
δών, κα\ κοιλίας επίπλαστου, καί στολής αλλόκοτου, Quemadmodum is qui magna admoduin voce Ore-
καλ προσώπου τερατώδους ύπείληπται* τρόπψ τψ stem agit, terribilis el niagnus apud insipicntes ob
αύτώ κα\ οί ζήλον έχειν έπαγγελλόμενοι (29), κα\ τδ pedcs ligneos, ventrem factilium, stolam absurdam,
πα^ησιαστικδν έπιτηδεύοντες, διά τδ βούλεσθαι νι- et personam portenlosam, existimatur : sic qui
κάν, πάν είδος ελευθερίας προσποιητού περιτιθέασιν studium prse se ferunt, et libertatem dicendi pro-
έαυτοίς, οί φιλόνεικοι τδν ζηλωτή ν καταπεπωκότες · fiientur, h i , dum vincere volunt, omni libertalis
ώσπερ αί Βάκχαι διά σχήματος είρηνικοΰ τάς λόγχας fictse specie semeiipsos circumdant, litigatores
έν τοίς θύρσοις περιφέρουσιν. aemulatorem vorantes, veluti Baccbae sub paciflca
spccie hastas in tbvrsis circumferentcs.
7. Έ τ ι δέ κα\ τούτο φυλακτέον, τδ μή ποτε μέν D 7. De constantia et decoro servando. — Illud etiam
φαιδρώ τώ προσώπψ προΐέναι, ποτέ δέ σκυθρωπψ · cavendum, ne nunc sercno vullu prodeamus, nunc
καλ εί χρή τάληθές είπειν* παραιτητέον πάν τδ δω- moroso; et si verum dicere oportet, rejicienda om-
δεκαμερές καθ* έκάστην ήμέραν άπαγγελλόμενον nino illa duodecim actuum fabula, singqlis diebus
δράμα. Τδ γοΰν έμοί δοκούν εϊποιμ' άν, δτι πάς ό nunliala. Dicam igitur id quod scntio: quisquis
τήν γνώμην κοσμικδς κα\ τού ορθού κανόνος έξω γι mente mundanus est el a rccta regula aberrat, is a
νόμενος αύτοκατάκριτός έστιν, είδώς δ πράττει (50) seipso condenmatus est, quia novit id quod de i n -
κατ' έπιτήδευσιν, κα\ γινώσκων μέν τδν έν αύτψ πό- dustria facit, nec inlernum animi bellum ignorat,
λεμον, τήν δέ είρήνην έν τοίς σπλάγχνοις μή έπισπώ- sed pacem visceribus minime concipit. Honor ha-
μενος. Φίλους δέ τιμητέον πάντας · τό τε έλεγκτικδν bendus omnibus amicis c l objurgalio non solum
ού πρακτέον μόνον, άλλ' έτι κα\ άκουστέον. Οίνψ δέ adhibenda, sed eliara audicnda. Vino utcndum,
(26) ΆΛΓ" αύτου τον μήτε. Clarom. I, άπ' αύτοΰ (28) Ό Λίαν. Rcg. 2 el 3 . Clarom. i όμιλίαν.
τοΰ μήτε. (29) Έχειν έπαγγεΛΛόμενοι. Reg. 2 et Clar. 2 ,
( 2 7 ) Έσχιρωμένην. Clarom. 2 έ σ κ ι ρ ω μ έ ν η ν . έχοντες έπαγγελλόμενοι.
Mox Heg. 2 άχθομένους έπι τούτοις. (50) "Ο πράττει. Rcg. 2 ct 5 ά πράττει.
4191 APPENDIX. — P A R S I. S. JUSTINI OPERA SPURIA. 119*
cam lccliom non j a m operam dabimus. Nam qui Α χρηστέον, έπειδάν μηχέτι τοίς άναγνώσμασι σχολά-
ejusniodi est, et v i r i potor est, et raente abreptus et ζωμεν. Ό μέν γάρ τοιούτος, οίνόφλυξ τέ έστι καί tj
pcrpetuo caleflt. Loquente proximo nec ridendum, γνώμη (51) παράφορος, καλ θερμαίνεται συνεχώς.
nec prohibenduro, sed venia danda, quoad silentio Ααλοΰντος δέ του πλησίον οΟτε χλευαστέον, ούτε »>-
pudorem incutiente desinat. ld suadendum est, λυτέον, έατέον δέ μέχρις άν διά τήν σιωπήν αλε
quod per unius personam omnibus communiter σθείς παύσηται. Συμβουλευτέον δέ τδ συμφέρον δι'
prosil. lncrepandus is qui peccal, non tamen pu- ένδς κοινή πάσι. Νουθετητέον δέ τδν άμαρτάνοντα,
01
blice, nisi id ei ob superbiam opus sit. μή κατά χοινδν, έκτδς εί μή χ ρ ή ί (52) διά «δ
ύπεροπτικόν.
9. Caule coltoquendum cum mulieribus: colloquia 8. Κα\ γυναιξίν δμιλητέον έπιστρεφέστερον διά τδ
ex Seripturis repetenda, $ed non sine cautione. — έκτετυφωμένον αυτών. Μέχρι γάρ τις περίβλεπτον
Cum mulieribus caute et considerate 4 1 2 tractan- έαυτήν ποιε?, χαί τδ είναι γυνή προβάλλεται, και τδ
dttJi propler illarum faslum. Quandiu enim mulier άπρακτον έπιτετήδευκε, θήλειά έστι, κα\ διά τήν
spectandam ee praebet, ac mulierem se esse glo- τοιαύτην γνώμην ούκ έστι πιστή. Μήτε ουν αύτάς
riatur et otium sectatur, femina est et ob talem διώκωμεν, άλλά μήτε θωπεύωμεν* τδ δ' δπερ άγα-
aiiimom fidelis non est. Nec igitureas insectemur Β πώμεν, τδ μή (55) κεκινδυνευμένως, πράττωμεν.
aeque etiara adulemur; quod autem charitatis qui- Πολυμερείς γάρ αί τής κακίας πραγματείαι. Διά
dem esl, illud sine periculo faciamus. Multiplices τούτο γρηγορητέον, τοις λογίοις του Σωτήρος σχολά
eiuit enim malitiae molitiones. Propterea vigilare ζοντας, μηδέν περ\ μηδενδς φαύλον λέγοντας ή άκού-
deberaug, oracidis Salvatoris operam dantes, nihil οντας. Ψωριά γάρ ή γνώμη, και. πολλής έμπέπλη-
mali de quoquam dicentes aut audientes. Scabiem σται κακοχυμίας άπδ τών άλλων ομιλιών. Διά τούτο
enim contrahit animus ac plurimo impletur vitioso άκουστέον μόνον τά ωφέλιμα, κα\ ποιητέον κατά τδ
hunore ex aliis collocutionibus. Quare ea tantum Εύαγγέλιον. Τά δ' ώσπερ ύποσκελίζοντα τήν γνώμην
audienda quse ytilia sunt et ex pr&scripto Evan- παραιτητέον. Ζητητέον δέ περ\ τών λογίων καλδν, εί
gelii agendum. llla autem fugienda, quae mentem συνετώς · εί δ* ού, κάν ώσπερ ίδιιάτη. Άνοήτφ γάρ
quodammodo supplantanl. Quaesliones de oraculis έπερωτήσαντι σοφίαν, σοφία Λογισθήσεται. Τψ δέ
divinis instituend»; quod quidem praclarum fuerit, κατά τήν εαυτού φαντασίαν δόξαντι φρονίμφ είναι
8i intclligenter fial; sin minus, sallem u l imperito πολύ τδ τής ατιμίας προσγραφήσεται. Αέγεται δι
convenit. JNam insipienti interroganti sapientiam, ύπδ τού Πνεύματος ανόητος ό κατ' ίδιωτισμδν παρε-
l
tapienlia imputabitur . E i aulem qui sibi inani νεχθε\ς τήν αίσθησιν, ιν' ή τδ άνόητον ιδιωτικό*/,
opinione gapicns videlur, pluriraa infligelur igno- C ω σ π ερ \
κ α αφελές. Γράφει δέ καλ Παύλος· Τίς
x 0
minia. Dicilur aulem a Spiritu insipiens, qui per έγνω νουν Κυρίου, δς συμβιβάσει αυτόν; Κα\
inperitiam sensu abripUur, ila ut insipiens sil id π ά λ ι ν Ήμεΐς δέ νουν Χριστού έχομεν. Ό γάρ
quod imperitum e s l , quemadmodum et id quod διά τήν άλογιστίαν τά μή δέοντα λέγων ή πράτ-
simplex. Scribil autem et Paulus : Quis cognovit των, ούτος, δόξας είναι φρόνιμος, μωρδς λογισθή-
sentum Domini, qui inslruat ettm'? Et rursus : σεται.
Νο$ autem sensum Cliristi habemus *. Nam qui inconsiderate dicit aut facit ea quae non decenl, U
cum sibi sapere videatur, fatuus repulabitur.
8. Nemo Iwdendus: audienda monila: jaciantia 9. Ταπεινωτέον δ' αυτούς ού λόγψ μόνον, άλλ* έτι
fugienda. — Humiliare nosmelipsos debemug, non κα\ τοίς έργοις, δπως μή ώμεν γόητες κα\ Οώπες,
verbo solum, sed eiiam factis, ne plani et palpones πραείς δέ, κα\ μή κόλακες. Κα\ έτι προσήκει τδν
simus, sed mansueti ac minime adulatores. Oportet όρθώς πολιτευόμενον ήσυχάζειν τε καί άπραγμονείν,
eliain, ut qui recle vitam instiluil, quielus sit ac μή όργιζόμενον, μηδέ νείκους ένεκα σιωπώντα, σκε-
Iraaquillus, non irascens nec rixac causa conlice- πτόμενον δέ πάν τδ έγχρήζον (5-4), εί καλώς δύναται
gcens, sed considerans quidquid opus est, a n & λέγεσθαι, κα\ τότε μόλις φθεγγόμενον. Τμνους τε
recle efferri possit, ac lum demum vix loquens. κα\ ψαλμούς κα\ ψδάς κα\ αΐνον (δητέον · μή ώσπερ
Ilyrani el psalmi el cantica et laudes dicenda? : at τδν διαμαχόμενον αύτψ κατακρίνοντα παρακολουθείν
Don probandus, qui, veluti adversarii condemnandi ένίοις αίνιγματωδώς, διά ψαλμωδίας τδν πλησίον λυ-
causa, nonnulla subobscure altingit, ac proximum πεϊν, Γνα μήτε δοκή διαφέρεσθαι, κα\ πώς γινώ
per psaluiodiaio vellicai, ut ne succensere quidem σκειν (55) ώσπερ διά τέχνης νομίζων εκείνον, άκατη-
1
Prov. XVII, 28. · I Cor. n , 17. * Ibid.
(51) Τή γνώμη. Reg. 1 et 5 τήν γνο'>μην. (34) Τό έγχρήζον. lta duo Reffii codiccs anti-
(52) Χρήζοι. lta tres Regii. Editi χρήζει. uissimi et Clarom. 2. Sic ad inargmem in Reg. 5 et
(35) Τό δ' δπερ άγαπώμεν, τό μη. Nibil profue-
runt nostri codices mss. ad hujus loci vulnus sa-
2lar. 2. Editi τδ έν χρεία.
(55) Καϊ πώς γινώσκειν. Si quis sensus ex Lis
nandum. Sensuru me assecutum esse spero in i n - verbis erui potesl, eum erudilis divinamluin relin-
terprelatione. Videtur ergo legendum : Τδ δ* δπερ quo. Fateor me nihil cxtundcre potuisse. Non
άγαπης μέν έστι, μή κεκινδυνευμένως πράττω magis intclligo Latinas inlerprctaliones. Venil
μεν. Langiis : Tanqnam arte quadam quodammodo Uluni
Π 93 EPISTOLA AD ZENAM ΕΤ SERENUM. 1194
γόρητον ποιείται τήν φιλονε ικίαν. Άκουστέον δέ κα\ Α Yideatur, et dum illum quodammodo arte conflgere
τοΰ συμβουλεύοντος, ού μόνον διδακτέον. Πειστέον sibi videtur, sine repreheusioae succeaseat. A u -
41 κατά τό δμοιον, τ ψ βούλεσθαι συγκάταινδν τε diendus etiam qui consilium dat, nec tantummodo
αύτψ (36) τδν πλησίον γίνεσθαι. Φρόνιμους δ' ύπο- doceodum. Qui proximtim sibi assentiri cupil, is
ληπτέον είναι άλλους, και τδ συνετδν ούκ άπονεμη- pariier se ad assentiendum facilem prabere debet.
τέον έαυτψ μόνον. Δόγματι δέ τής περλ αυτών οίή- Alios prudentes esse existimandum, nec nobismet-
a
σεως ού κινδυνευτέον άλλ' ούτε καταφρονητέον τοΰ ipsis solis attribaenda prudeolia. Cavendum ne
παιδεύοντος, άλλ* ή δτι μή ορθώς φρονεί (37), τά περί opinionis, quam de nobismetipsis habemus, perli-
αύτοΰ διδακτέον · ή κ*άν άληθεύη, πειστέον τε αύτψ nacia periclitemur. Neque etiam monitor contem-
κα\ άκολουθητέον. Φιλόνεικος γ ά ρ άνήρ διπλασιάζει nendus, sed vel docendus de rebus nosiris, at
τδ αδίκημα* καλ δέον μεταθέσθαι, νικ$ν, ώς φησιν minus recte sentiat; v e l , si verum loquatur, pa-
δ μύθος, τήν Καδμείαν νίκην έσπούδακεν. Τδ δ' αί rendum ei et obsequendum. Rix» enim cupidus du-
τιον, Γνα τε κενοδοξή, καθάπερ ούδ' άμαρτάνων, κα\ plicat peccatum; et cum senlentiam mulare opor-
τ ψ δόγματι τής κινόυνώδους αύτοΰ διαθέσεως έπανα» terel, Cadmeam, ut ait fabula, victoriam referre
παύηται. Γελοίοι γάρ οί κεκραγότες όση μέρα ι διά studet; id autem facit, ut inani gloria, quasi nihil
τδ πιστεύειν έπικρατείν τίνος πράγματος* ούστι- Β deliquerit, 4 1 3 perfruatur, et Ία periculosae suae
νας (38) ή έρις έμβαλοΰσα τδ μήλον, έπειδάν είρη- sententiae proposito acquiescat. Ridiculi qui quo-
νεύειν νομίζωσι, ταράττει, περ\ τών έν κόσμψ δια- tidie clamitant, qui se alicujus rei compotes esse
φέρειν νομιζομένων λαλείν πραγματευομένων (39). confldunt. Quos quidera, tum cum in pace esse sibi
Μιμώδεις δέ και άθλιοί τίνες οί μηδενός απείρως videntur, diecordia malum injiciens perturbat, DH»
έχειν λέγοντες· άλλά τοΰτο μέν τεκτονικήν, τοΰτο δέ mirum veluti machina qiiadam efficiens, ut de iis,
σκυτοτομικήν, κα\ πάν τό ύποβαλλόμενον αύτοΐς επι qul io hoc mundo excellere existimantur, serroo
τήδευμα κατά καιρόν είδέναι φάσκοντες, καλ πρός incidat. Mimici etiam illi sunt et miseri qui se nul-
τόν επέχοντα τόν λήρον αυτών διεχθρεύοντες. Κενό- lius rei inexperlos essedicunt, ac tum fabrilem
δοξοι δέ χαί οί διά τόν άπό τών ανθρώπων έπαινον, artem, tum coriariam, et quodcunque objeclum eis
τών πλησίον τάς επιμελείας ποιούμενοι, fuerit variis temporibus institutum, iliud se ecire
aiunt, et cura eo qui illorum nugas reprirait inimicitias gerunt. Vana etiam gloriae aucupes et qui
ob bnmanas laudes proximi curam suscipiunt.
10. Μέγας τε δ κίνδυνος παρά τοίς τήν ήμέραν 10. Adversus eos qui aut aperle iracundi sunt aut
Κυρίου έπικαλουμένοις. Ή πιστεύειν γάρ δέον, δπως Q arroganttt; aut ficte lenes et mantuetu Ume et alia
φύγη τήν κρίσιν, ή καλ τψ πλησίον άφιέναι, χάριν ejusmodi vilia quibusdam indiciis se produnt. — Ma-
τοΰ καλ αύτψ παρά Θεοΰ γίνεσθαι τών αμαρτημάτων gnum etiam periculum iis qui diem Domini appel-
τήν άφεσιν οί δέ τ ή παράφορη τής οργής δεσμεύουσι lant. Nam cum aut credere deberent, ut condemna-
καθ* εαυτών συναλλάγματα. Φυλακτέον δέ έτι καλ tionem effugiant, aut proximo quoque dimittere, ut
τήν τίνων άλαζονείαν, οί, δέον έπανορθοΰν εαυτούς, et ipsis a Deo concedatur peccatorum remissio:
πειθόμενοι τοίς συμβουλεύουσι, πάνυ βλακωδώς, ipsi iracundise violentia colligani contra aemeti-
Ούδ* άπολογούμαί σοι, φασίν * έχε ταύτην ήν Εχεις psos conlractus. Fugienda etiam nonnullorum
νπόνοιαν περλ έμοΰ. Τί γάρ μοι λέγειν περ\ τών arrogantia , qui cum aemetipsos parendo i i s ,
έαυτοίς άρεσκόντων, έπειδάν τ ι ς αυτούς βούληται qui coosilium dant, emendare deberent, om-
νουθετείν; οί πάνυ κοσμικώς, Ούτε σύ με, φασί, σώ nino etolide, Tibi me, inquiunt, ne purgabo qui-
ζεις (40), άλλ' ουδέ κατακρίνειν Ισχύεις. Γινώσκω dem; babeas opinionem quam de me babes. Quid
84 έ γ ώ πολλούς διά τό δυσσυνείδητον καλ τό μή κα- enim de iis dicam, qui sibimetipsis placenlee, si
Οαρδν τής γνώμης» τοίς τών πλησίον άμαρτήμασιν quis eos adraonere velit, inundo prorsus convenien-
επιχαίροντας. Καταγνωστέον κα\ τών ψευδόμενων ter, Nec me, inquiunt, servas, sed nec poies con-
δτι μ ή χαλεπαίνουσι · καλ τών πρ£ως μέν δμιλείν D demnare? Novi ego non paucos, qui ob malam con-
έπιτηδευόντων, ύπό δέ τοΰ χρώματος καλ τών οφθαλ scientiam et mentem non puram peccatis proximi
μ ώ ν , χαί τοΰ λεληθότος κινήματος ήτοι κεφαλής, ή laetanlur. Gondemnandi et qui se non succensere
οφρύων, ή χειρών πάταγου διαβαλλομένων. Αδύνατον mentiuotur, et qui leniter quidem colloqui slitdent,
γ ά ρ μ ή έαυτοΰ κατήγορόν τινα γενέσθαι. Πάς δέ π ι sed colore et oculis et laiente capitis aut superci-
στός, έπειδάν διαπαίζεσθαι νομίζηται ύπό τ ί ν ο ς , liorura motu, aut manuum slrepitu produnlur.
qxm canantur, notte arbitretur. Perionius : Et quo- fuerunt. Legvndum videtur βουλομένψ pre βού
ktunmodc intelliaere ex arle illum astimans. Sed si λεσθαι.
pro γιγνώσκειν legamus τιτρώσκειν, nibil supererit (57) Φρογζί. Duo anliquissimi Regii φρονείν.
difficuHatift, nisi quod legendum ποιή vel ποιήται, Μοχ Glar. 2, τά περ\ αυτόν.
ei χαλ διά ψαλμωδίας. (38) Ούσζιτας. Editi είς ούστινας, eed praepositio
(36) Σνγχάταινογ τε αύτφ. Elei non incommode deeel in tribus Regiie.
fegiKir in editie συγκαταινοΰντα αύτψ, quia tamen (39) Πραγματενομέτωτ. Aut legendum πράγμα·
duo Regii antiquiKsiraietClarom. 2 babent συγκάτ τευομένη, ut ία Latina interprelatione expressi,
αινδν τ ε , integram non est baoc autoritatem non aut prorsue me latet bujus loci senteotia.
pneierre conjecturis eprum, qui cditionibus prae- (40) Σώζεις, l i a tres Regii codices. Editi σώζει ν
PATROL GR. V I . 38
1195 ΑΡΡΕΝΜΧ — P A R S I . S. JUSTINI OPERA SPURIA. 119«
Fieri enim non potest, ut quis se ipse non prodat. Α χατά τήν του ούτως προς αύτδν διακειμένου σύνεσιν,
Quisquis autem fMelis est, is cum se ab aliquo ludi άντιβουχολεί τήν εκείνου κακίαν, έν τψ γινώσκειν
senseiil» accommodate ad hominis ita erga se affecti αυτού τής άγνωμοσύνης τήν διάθεσιν. Συνελόντι δ*
prudentiam, illius malitiam, perapiciendo pravum είπείν, πάς ό κρίνων έαυτδν έξω παντδς έσται πλημ-
Sllius effcctum, vicissim ludil. Ut breviter dicam, μελήματος. Τών δέ κεκραγότων ουδείς σώφρων Ιστ4>.
quisquis semetipsum judicat, exlra omne dciictura Ό δέ νΰν μέν ώχρδς, είτα ερυθρός, τψ συγκρίματι
est. Clamilantium aulem nullus prudentia pradilug τοΰ σώματος ποικιλλδμενος, ούτος ώσπερ χαμαιλέον
est. Qu\ nunc pallet, nunc rubore suffunditur, et τες (41) έν τ ψ καύσωνι καλ τή έρημία περινοατεί.
corporis situ impar et varius est, is,veluti chamae- Κατανοητέον δέ έτι κα\ τάς ένίων διαθέσεις έπί τής
Jeones, in aestu et solitudine oberrat. Gognoscendae τών αναγνωσμάτων έπιτηδεύσεως. "Αμα γάρ τις άνα-
etiam nonnullorum animi affectiones ex legendi ra- γινώσκει, καί δ τρόπος αύτοΰ τής φρονήσεως δήλος
lione. Statim enim ac legit aliquis, quo sit aflectus γίνεται παρά τοις έ ^ ω μ έ ν ο ι ς κριτικοίς. Ποιότητες
modo maiiiiestum iit his, qui judicandi peritia valent. δέ ψυχών κα\ άπό τοΰ βίου δείκνυνται. Διά γάρ τού
Animarum dotes etiaro ex vita cognoscuntur. Nam περ\ τήν άναστροφήν επιτηδεύματος γινώσκονται κα\
ex vivendi instilulo perspicitur eorum, quae non τών μή φαινομένων αί υποστάσεις. Παραιτητέον δέ
apparent, natura. Rejiciendus etiam etille litigalor, ^ κα\ τδν έριστικδν διά τέχνης αύτδν άποτιθέμενον (42),
qui ge arte quadaro, minime contradicendo, supe- έν τψ μή άντιφιλονεικείν, νικάσθαι, ψ άμεινον, υπέρ
landum tradil : cui quidem satius est, quomimts τού μή κινδύνευε ιν νικφν σπουδάζοντα, τό μή κατά
periculum, vinccre conando, subeat, ea, quae ad τόν ορθόν λδγον έπιτηδεύειν.
rectam rationem pertinent, negligere.
{1. Nefas aliis nocere. Distimulanda interdum pec- 11. *Ομιλίας δέ ποιείσθαι χρή τάς (45) ευσυνείδη
cata. Nec irascendum, nec reprehendendi α/tt, $i ipse τους. Κα\ οί περίπατοι διά τό σωμάτιον γινέσθωσαν,
noncareasreprehensione.—Colloquia «jusmodi baben* μή διά τινα πραγματείαν, συναλλάγματα βίαια κατά
da, quae sibi nulliug mall conscia sint. Adhibeantur τοΰ πλησίον συγκαττύοντας. Ούκ άτοπον δέ χαριεντι-
4 1 4 etiam propter corpusculum deambulationes, ζομένους ημάς τό δύστροπον άπαλείψαι τών υπέρ
noa ad negotiationem aliquam violentos contractus λίαν συνετών. Διά γάρ τό κατά φύσιν άναγκαίον χά
adversus proximum struendo. Non absurdum fuerit ριν τοΰ τά τούτων (44) άποτρίψασθαι έπλ τόπων τινών
TIOS urbanitate et jocis eorum morositatem atatergere, άφωρισμένων έθος εστίν (45) ένίοις προσποιητώςύπο-
qui ullra modum sapiunt. Nam in loca quaedam, χωρείν, κα\ τό τέλος τής κατά τίνων σκέψεως έν τοίς
quae in bunc usum secrela sunl, ut natura? neces- £ άφεδρώσι συντάττειν. "Ώσπερ δέ δ κωμικός πατήρ
gitati detur opera, mos est nonnullis simulate se- άσωτευόμενον τόν υίόν βαστάζειν φησί· κάν όσφρανθ||
cedere, et susceptam adversus aliquos cogitationem τοΰ μύρου, μή όσφ ραίνε σθαι λέγει, δυσωδία (46) περί
in latrinis absolvere. Quemadmodum comicus pater γραφε ι ν αύτοΰ τό αμάρτημα πειρώμένος · ούτως
lniemperantem filiura a ge ferri dicit, et quamvis κάγώ συμβουλεύω τοίς άγαν έσκληραγωγημένοις τους
unguentum olfaciat, olfacere se negat, bac olfactus φρονιμωτέρους έμφαίνειν, δτι μήτε & πράττουσιν
hebetudine peccaiura illius abolere tentans : ita et έπίστανται, μήτε & λέγουσι γινώσκουσιν. Ό δέ παρ*
ego auctor sum prudentioribus, ut Hs, qui majo- έαυτψ φρόνιμος εΤναι νομίζων, αντικρούει πρός τάς νου
Tcm in modum obduruere, nec ea quae isti agunt θεσίας, κα\ άντιδοξεί (47), καλ τοΰ συμβουλεύοντος αν
gcixe, nec quae dicunt intelligere videantur. Qui τίδικος γίνεται, και μελέτη καθ* εαυτόν τό άνθρώπίνον
autem stbi videtur esse sapiens, reluctatur adver- κα\ άπιστον. Διά τοΰτο παρέχωμεν εαυτούς άλή*
aus monitionea et rixatur cum eo, qui consilium πτους, μή τό δοκούν έαυτοίς μόνον πράττοντες,άλλά
dedit, ejusque fit adversarius, ac secura ipse medi- κα\ τό τών πολλών, Γνα σωθώσιν. Όργιστέον δέ, κα
laiur id quod humanae naturae et incredulo animo λόν μέν, εί μηδέποτε · μανίας γάρ έστι τό τοιούτον
arridet. Propterea prabeamus nos inculpabiles, είδος · εί δέ ποτε κα\ κατεπείγει, συγχρηστέον (48)τ}
non id solum agentes quod nobis videtur, sed etiam I) όργή πρός τήν τοΰ πλησίον θεραπείαν. Η) γάρ παρά
qood pluribus, ot ipsi saWentur. Iragci autem pra> λόγον αυτήν πραγματευόμενος μισεί πρώτον μέν έαν-
(41) Χαμαιλέοντες. Sicetiara tres iidem codices. yat Micionem apud Terenlium in AdelphU etse co-
Editi χαμαιλέων. Mox Reg. 5 et Clarom. 2, el Ro- micum illum pairem, de quo bic agitur. A l Teren-
bertug Slephanus ad calcem ύπονοστεί· tii comoedias non puto buic Graeco gcriplori cogni*
J42) Άποτιθέμενον. Leg. ύποτιθέμενον.

45) Χρή τάς. Reg. 2 et 5, χρηστάς. Sic etiam
Clarom. 2, prima manu.
las fuisse. Praterea apud Tereniiura Micionon
dicit se unguenta filii non olfacere, sed lanlum:
Olet unguenta, de meo.
(44) Χάριν τον τά τούτων. Ita duo antiquiesimi χ
(47) Αντι6οξεϊ. Reg. 2 et 5 άντιδοξεί τοΰ συμ
codices. fteg. 5 χάριν τούτων. Editi τούτου χάριν βουλεύοντος καί .αντίδικος.
άποτρίψασθαι. Libenler χάριν τοΰ. (48) Σνγχρηστέον. Editi συγχωρητέον, concede»-
(45) Εθος εστίν. Edili έφ' ούς έθος εστίν. Melius dum tra. Sed praBferenda visa esl gcriptura Reg. 2
tres Regii et Glarom. 2, quos eecutus sum. el 5, et Glarom. 2. Illud κατεπείγει non de ira, ied
(46) άνσωδία. Recte observavit Sylburgius hac de necessitate urgente accipieodum ease monuil
voce olfactus hebetudinem gignificari, nou ingra- Sylburgiua (contra Langum^.
4uin odorem, ut reddiderat Langus. Uterque obser-
4197 EPISTOLA A D ΖΕΝΑΜ ΕΤ SERENUIT. 1198
τδν, έπειτα δέ καί τόν πλησίον * εαυτόν μέν ταράτ- Α clarum fuerit si nunquam conliofat, insani» eniin
των, εκείνον δε οδυνών. Γέγραπται γ ά ρ , δτι Πάς ό est haec species ; eed si quando neceggitag urgeat f
όργιζόμετος είχη τφ άδεΛφφ αύτου, ετοχος Ισται utendum ira adproximi curationem. Nam qui 11-
rfi χρίσει. Τδ δέ του κινήματος αύτδς τις καθ* έαυ lam preter ralionem adhibet, odit primum quidem
τδν γινόμενος καταμαθείν δυνατός. Ή δ η δέ τινας semetipsum, deinde et proximum; eeipsum quidem
Γσμεν διά τής πρός τούς πλησίον νουθεσίας εαυτούς perturbans, illum autem dolore afficiens. Scriptam
κατακρίνοντας. "Ο γάρ τις παιδεύει τδν έτερον, τοΰτ* est e n i m : Quicunque iratcitur $ine causa fratri «tio,
αυτός ποιείτω πρότερον * μήπως λάθη διά τού πλη k
reu$ eril judkio . Quod autem spectat ad commo-
σίον καθ* εαυτού ποιούμενος τήν άπόφασιν. Τητέον tionem, id quisque, si secum ipse consideret, per-
ουν τ φ εύγνώμονι πρός εαυτόν, έπειδάν τίνων άμαρ- apicere potest. Noanullos ecimus, qui monilig
τήμασι τόν εαυτού χρήση νούν* Μή τι άρα κάγώ proximo dandis semetipsos condemnent. Quod enim
τοιούτος; quig aHum docet, id ipse prius faciat, ne forteim-
prudens gententiam in semetipsum per proximum ferat. Debet ergo vir cordatue, ubi animum ad
aliorum peccata animadverterit, secum ipse dicere : A n non forte et ipse talis sum?
12. ' θ δέ οίνος μήτεδσημέραιέπΐτό μεθύειν πινέ- Β 42. Ebrietas fugienda. —Yinum nec quotidie ad
σθω, μήτε ώς ύδωρ έπιζητείσθω. Έκάτερα μέν γάρ ebrietatem bibatur, neque, ut aqua, expetatir.
θ*ού ποιήματα έστιν, άλλά τό μέν ύδωρ άναγκαίον, δ Utrumque enim Dei opus est, sed aqua neceggaria,
δέ οίνος βοηθείας χάριν του σώματος γέγονεν. Ό δέ vinum ad auxilium corporis factum. Qui aulem
πρώτον μέν τήν γλώτταν δεσμευόμένος, πύρ δέ ώσπερ lingua primum impeditur, et velut ignis oculig r u -
άπδ τών οφθαλμών λάμπων, τρέμων δέ καλ τάς βάσεις tilal, gressibusque titubat, nec sensue ad officium
κα\ αναίσθητων, φάρμακον προσίεται (49) θανάσιμον* idoneos habet, ig morliferum admitlii venenum,
τόν μέν σίδηρον ού ποιών δρέπανον, ή τι τών εργα ferrum non in falcem aut aliud quid ad terram ex-
ζομένων τήν γήν, μάχαιραν δέ αύτδν ή λόγχην (50) colendam insirumentum, ged i n ensem aut cuspi-
κατασκευάζων, καλ μεταπλάττων τού Θεού τήν οί dem excudena, ac institutum a Deo ordinem per-
κονομίαν· Ό γάρ οίνοποτών, δέον τού μέν χειμώνος, vertens. Vini enim potor, cum bieme ob frigug b i -
διά τδ κρύος πίνειν, μέχρι τού μή £ιγοΰν, τού δέ bere deberet, quanlum gatig est ut non rigeat,
θέρους, διά τήν τών εντός θεραπείαν* παραχρώμενος aealate auiem ad viscerum curationem, abuleoe tino
4* α ύ τ φ (51), ληραίνει, καλ δίκην συών (52) ή κυ- delirat, et instar euum aut canum, alimenti copia
νών, ^εύματι τής θεραπείας ύπερζέων, άσχημονει. effervescens, iodecore se gerit. Cavendum autem ne
Χρή δέ μή καθάπερ άσωτευομένους ημάς παραχρή- iDleraperantium more abutamur Dei operibug, aifim
σθαι τοίς τού θεού ποιήμασι, τήν δίψαν είς τήν μ έ - ad ebrietaiem trahentes; sed potug adbibendug»
θην έλκοντας * άλλά μεταλαμβάνειν ποτού, χάριν τοΰ 4 1 5 u l n e
si-iamus. Qui autem vinum aorbea-
μή δ ι ψ | ν . "Οσοι δέ ^οφώντες τόν οίνον, καθάπερ οί tes, ingtar eorum, qui febrig aestu uruntur, po-
πυρέττοντες καυσωνιζόμενοι πίνουσιν, δσον ούδέπω lant, bi tantum non proiinug ob iotemperantiam
διά τήν άκρασίαν τεθνήξονται. morientur.
43. Παραιτητέον δέ καλ τήν λιχνείαν, ολίγων τινών 43. Ingluviet fugienda. — Fugienda etiam inglu-
καλ τών αναγκαίων μεταλαμβάνοντα. Καθάπερ γάρ vies, ac pauca quaedam et necessaria gumenda.
σώμα νοσούν, πολλών καλ μυρίων δείται φαρμάκων, Quemadmodum enim eorpus segrotane mullit ac in-
ούτω καί ή δι* αυτήν ατυχούσα ψυχή, μονονουχί καί numerig eget medicamenUs, sic el aniina, jjnjr* per
δερμάτων έμπίπλασθαι βούλεται. Κάν πυθηταί τις τό se ipeam roaie se habet, lantum nonetiani pellibus
αίτιον, πάθος άναπλάττει σωματικό ν. Πρός ούς 0η- impleri cupit. S i quis causam quaegierit, morburo
«έον* Ου πάν επιτήδευμα (55) δόγματι τής εννοίας fingit oorporeum. Ad hoc bominum genus dicenduro:
κρατυνό μενον εύαπολόγητον έχει τήν άπόδειξιν, ώς Nonne quaelibet agendi ratio cogitalionig propoeilo
καλ μέχρι μοιχού καλ φονέως καί δραπέτου πολλήν β conttrmata facilem babet causse defensionem, ita ut
εύρίσκεσθαι τήν άπολογίαν, δτι καλώς πράττεται τό moecho etiam et homicidai et fugitivo multa suppe-
ύ π ' αυτών γινόμενον; Ό δέ ειπών πρός τδν πυνθανό tani argumenta, cur quod faciunt, praeclare facturo
μενον τό αίτιον τοΰ κακού, καλ άποκρινόμένος, git? Qui autem morbi eaugam roganti respondit, ig
δόγμα πάνυ θαυμαστώς έξεφώνησε. Τροφαίς άρα animi sui propositum mirabili propgug modo decla-
χρηστέον έπλ τό μή πεινήν (54). Ό δέ τοιούτος έκα- ravit. Cibis Igitur uiendum, ut ne esuriamus. Qui
τοντάχειρ τό δσον έφ* έαυτψ βούλεται περιπατείν, autem talis egt, is cenlimanug, quantum i n ipso
χαλ πεντηκοντακέφαλος, Γηρύονας τρικέφαλους καί est, et cum quinquaginta capitibug ioeedere cupit,
* Mattb. v, 22.
(49) Προσίεται. Tres Regii et Clarom. 2προΊετα«. (55) Ού αάτ έχιτήδενμα* A d bu/ug loci explica-
/50) Ή Λόγχην Reg. 2 el 3_ή κα\ λόγχην. tionem neoegge fuit notam interrogalionig apponere,
(51) Παραχρώμετος αύτφ. Voculara aduidit nisi quis legere malil δτι πάν.
alia manag in Reg. (54) Πβινψ. Dao Reg. πβινάν· Meliaa δ δέ μ ή
(52) Συώτ. Reg. 2 et 3, babent χυνών ή συων. τοιούτος. Qut auttm tai'%% non
4499 APPENDIX. — P A R S I. S. JUSTINl OPERA SPURIA.
Geryones trium capitum el sex manuum querens, έξάχειρας ζητών, πολλοίς χερσ\ κα\ πλείοσι στόμασι
multasque manus et plures bucca» ad ingluviero λαιμαργείν έπιτετηδευκως.
appetens.
44. DivitiU melior pauperta*. Quomodo currendum 14. Έγκωμιαστέον δέ πλοΰτον μέν ουδαμώς, πβ-
ad aierna pramia. — Laudandae divitiae nullo mo- νίαν δέ ού λοιδορητέον. Ό μέν γάρ, έξηλεγμένης ύλης
do; pauperias autem minime conviciis exagitanda. κρατύνεται * φθορά δέ τδ τέλος τής ύλης έστι, κα\ σκώ-
111« enim ex selecla materia conslant; materiae au- ληκες, κα\ εύλαΐ, καί πύρ, καί πτώσις (55), καί λησταΐ,
tem fiois corruplio, et vermes, et tinea, et ignis, καλ τύραννος * ή δέ κεχώρισται μέν τοΰ νΰν αίώνος,
et ruina, el latrones et tyrannus. Pauperta» autein ζητεί δέ τδ αληθές μόνον, ύπδ μηδενός περισπωμένη
separata est ab hoc saeculo, ac verum unice exqui- πρόσκαιρου. Ταύτα δέ ύμίν εγγράφως ύπεθέμην,
rit, uulla re temporali distracta. Atque haec equi- νουθετεϊν βουλόμενος τό άτάραχον, καταρτίζειν τβ
dem vobis scripto edigserui, guadere volens animl υμάς πρός τό τέλειον κα\ ένάρετον σπεύδων. Ό γάρ
tranquillitatem, vosque ad i d , quod perfectum et μή τοιούτος, έξω τοΰ (56) κανόνος τρέχει τοΰ δοθέν
virtuti consentaneum, properans perducere. Nam τος αύτψ, κα\ διά τό άτακτον έξαθλος γίνεται · κάν
qui talis ηοη eet, extra regulam ipsi prescriptam πάνυ ταλαιπώρως τής άπό τών γεναίων αθλητών επι
currit, et quia ordinem non servavit, prasmiocaret; κουρίας τύχη, βρώσεως ή πόσεως ή έσθήτος άπολαύ-
atque eliamsi admodum laboriose auxilium a gene- σας, δμως (57) ουδέν ήττον άστεφάνωτός έστι. Καλ
rosis athletis acceperit, et cibi et potus ac vestis οί μέν είσελάσαντες είς τήν ήγαπημένην πόλιν τοΰ
parliceps fuerit, nihilo magis coronabitur. Atque Πατρός, γέρως άΐδίου (58) μεταλήψονται · τοΙς δα
illi quidem in Patris civitatem, quam dilexerunt, άποβήσεται, διά τής ενταύθα τροφής τής κατά άλή
perrenientes praemium aeternum accipient; istis θειαν άπολαύσεως μή μεταλάμβανε ιν.
•ero non continget, ut per cibum hic acceptura re-
ras delicias consequantur.
15. Caute cum mulieribus loquendum. lllarum ar- 15. Γύναια δέ τιμητέον, προνοοΰντας μή άρα σφα-
tificia. — Honor babendus mulieribus, sed provi- λ ώ μ ε ν καλ προσιτέον αύταίς ύγιώς καί μή περιέρ
dendum ne forte labamur; cauteque ad eas venien- γως, δεδιότας τής μετ* αυτών αναστροφής τό κινδυ-
dum ac minime curiose, ita ut metuamus pericu- νώδες, καί προγινώσκοντας τό τε εύμετάβολον αυτών,
lura, qtiod cura illis degenti imminet, ac facile mu- καί τήν είς δπερ οΓονται γεγονέναι συνείδησιν. Φυ-
tabllem illarum animura, consciumque illius rei, λακτέον δέ πρδ πάντων τάς έν παραβύστψ κοσμι-
cujtis causa factas se esse pulant, prospiciarous. κάς (59) αυτών επιτηδεύσεις, αίτινες, κρύφα γινόμε-
Ante omnia autem cavenda? illarum in arcano co- ναι, καταγινώσκονται μέν καί ύπ' αυτών (60), γ ί
micae molitiones, quae quidem clam peraclx cliam νονται δέ έπ\ τδ τούς πλησίον καταπίνειν. Συμβαίνει
ab ipsis condemnantur, el ad proximum deglutien- γοΰν ένίαις κλεπτούσαις έαυτάς, διά τδ μή έκ προδή
dum fiunt. Evenit igitur nonnullis, ut subducenles λου τολμών καλλωπίζειν τάς δψεις, διά τέχνης τούτο
eemelipsas, propterea quod aperle non audenl vul- πράττειν. Είς ύδωρ γάρ ή έλαιον κατακύπτουσαι,
tum pigmenlis inficere, aslu id eQiciant. Nam in κρίνουσιν έαυτάς, εί πρδς τήν σωφροσύνην δύναιντ*
aquam aui oleum despicienles, judicant de semeli- άν πολεμείν. Άλλά τις κα\ έτερος τρόπος τής τοιαύ
psis, an possint temperantiae bellum inferre. Alio της επιβουλής ύπ* αυτών πραγματεύεται· κρύφα γάρ
etiam modo has insidias moliuntur; clam enim κεφαλής έπιψαύουσαι τών πλοκάμων, τούς πλησίον
tangentes £ 1 6 capitis cincinnog, quasi proximum ώσπερ κλέπτουσαιδιακοσμείντάςέθείρας περιέργως,
latere velint curiose comam componendo, suimnis καί τών παρειών κα\ της ύπήνης άκροις δακτύλοις
digilis et genas et capilliiium contrectant. Circum- ψαύουσι. Περιβλέπουσι δέ κα\ έαυτάς, τής κεφαλής
spiciunt etiam seipsas capite immoto. Forti igiinr ακινήτου ούσης. Όμιλητέον ούν πρός τάς τοιαύτας
animo cum talibus agendum, et nostri luxuriantes 0ωμαλεώτερον, τούς κεχυμένους κλάδους αυτών απο
rami amputandi; slatira enim alque apprehendunlur, κόπτοντας · άμα γάρ τψ καταληφθήναι, κατανεύουσι,
deorsuin inclinant» et fructus a vulpibus sub lerra κα\ ό καρπός ύπό τών αλωπεκών κατεσθίεται τών
latibulum babentibus comeditur. Propterea secun- φωλευόντων είς τήν γήν. Διά τούτο κατά τόν προφή-
dum Prophelam slimulandus asinus, equus Oagel- την, κεντριστέον μέν τδν δνον, μαστικτέον δέ τόν
landus · , u l eicitelur piger, monitis aulem ob iui- ίππον, ίνα διεγείρηται μέν ό νωθής, τύπτηται δέ ύπδ
patientera freni animuin verberetur is, qui imperium τών νουθεσιών διά τό άχαλίνωτον δ άφηνιάζων. "Ωστε
detreclat. Quare secandura Jeremiam non efficia- κατά τόν Ίε ρε μίαν μή καταρτίζωμεν εαυτούς ίππους
* Prov. XXYI, 3.
(5δΐ Πτώσις. Rpg. 5 πτώσεις. (58) Γέρως άΐδίου. I U Iree Regii. Editi γέρας
(56) Έξω τον. Reg. 2 et 5 έξω τρέχει τοΰ δοθέν άΐδιον.
τος αύτώ κανόνος. (59) Κοσμικάς. Reg. 1 et 2 κωμικός.
(57) "Ομως. Hanc Yocem suppedilaverunt Reg; (60) %
Ύχ αυτών. Praepositioiieui, quse deeral im
editis, •uppeditaruui Reg. 1 et 3 et Clarom. 1.
1201 EPISTOLA AD ZE ΑΜ ΕΤ SERENUM. 1202
θηλυμανείς, μηδέ πρδς τήν γυναίκα του πλησίον mus nosmetipsos equos insanientes amore mulie-
χρεμετίζωμεν. rum, neque ad uxorem proxirai hinniaraus · .
16. Γυνή δέ έστιν αδελφή μέν πάσα· τοΰ δέ πλη 16. Quasnam e$t uxor proximi. — Mulier autem
σίον εΓρηται γυνή, τουτέστιν Ίησοΰ Χρίστου τοΰ est soror quselibet; proximi autem uxor dicitur, id
Σωτήρος ήμων (ήντινα κατά τήν πρδς Θεδν και Πα esl Jesu Christi Salvatoris nostri (quem quidem,
τέρα τών δλων άγάπην, δτι πλησίον έστ\ν αύτοΰ, τ ι secundum debitum Deo et Patri universorum amo-
μητέον κα\ άγαπητέον)· ώς Παύλος* Ήρμοσάμητ, rero, quia proximus est illius, bonorare ct diligere
λέγει, χάντας υμάς Μ ardpl, χαρβένον άγνήτ debemus), queraadmodum Paulus, Despondi, inquit,
χαραστήσαι τφ Χριστφ. Έ σ τ ι δέ κα\ ή πλησίον vos omnet uni viro virginem castam exhibere Chri-
γυνή σαρξ έν ήμιν, έφ' ήν ού χρεμετιστέον * χρεμε- slo \ Est autero el proximi uxor, caro in nobis, ad
τίζει καί (61) δ μηδέπω πεποιηκώς τήν έπιθυμίαν, quam non est binniendum; binnit autem ctiam qui
άναθυμιωμένης αύτφ τής ορέξεως, κάν μή λαμβάνη nondum libidinem explevit, eflfen/escente illius cu-
τδ τέλος. pidilale, elsi ad exituni non perducta sit.
17. Προσεκτέον δέ κα\ παιδίοις, δτι τών τοιούτων 17. De pueris infirmis el labore manuutn, — Ciira
y
εστίν ή βασιλεία τών ουρανών. Νοσούντων δέ ούκ puerorum gerenda, quia talium est regnum cccrto-
άμελητέον, ουδέ 0ητέον, δτι ΔιακονεΓν ούκ έμαθον. Ό B rum. iEgrotantes non negligendi, nec dicendum:
γάρ τήν τρυφερίαν ή τδ ασύνηθες προβαλλόμενος, Ministrare non didici. Nam qui delicatum vilae go
Γστω κα\ αύτδς τά αυτά πεισόμενος * καλ έπειδάν π ά - nus ei servitutis insolens obtendit, scial se quoque
σχη τι τοιούτον, τής γνώμης αύτοΰ τδ αύτοκατάκρι- eadem passurum; e i cuui ei aliquid ejusinodi eve-
τον αίτιάσθω, συμβαινόντων αύτώ ταΰθ' άπερ διέθη- nerit, senlentiam suam causetur, quam ipse non
κε καί αυτός. Ούτε ούν τοΰ αμελούς άμελητέον * θεός potesl non condemnare, quippe cum ea illi eveniant
γάρ ό κρίνων έστί · καί δ βουλόμενος εύ πάσχειν qua3 el ipse facienda existimavit. Jgitur ne ille qui-
θησαυριζέτω διά τής εύποιίας τήν είς έαυτδν άπδ τοΰ dem negligendus qui alios negligit: Deut enim eit
8
πλησίον εύεργεσίαν. Αίσχύνεσθαι δέ ούκ όρθώς έχει, qui judicat ; et qui bene sibi fieri cupit, is beoe-
μή τ ι ς άρα διά τήν αύτουργίαν αθλίους ημάς κα\ faciendo Ihesaurum sibi beneficenliae proximi colli-
αβοήθητους ύπολάβη · μόνον δέ φυλακτέον μή τις έπί gat. Yitiosus pudor est vereri, ne quis forte, pro-
κακία κα\ πονηρψ βίφ διαβολή, τούς είδέναι Θεδν pterea quod manibus laboramus, iniseros nos et
φάσκοντας. auxilio destitutos existimet. Tanturamodo caven-
dura, ne quis ob nequiliam et vitae improbitatem
608 vituperet, qui Deum uosse se dicunt.
18. Συνελόντι δέ είπείν, ή μέν τοΰ κόσμου λύπη 2 18. Paratum et$$ oportet ad omnet vilas eventu$.
θάνατον εργάζεται τοΤς ύ π ' αυτής κρατουμένοις · ή — Ut paucis absolvam, mundi trietitia niortem ope*
δέ κ α τ ά Θεδν λύπη τδν τής ζωής τίκτει νουν. Πρδ ratur iis quoa superaverit; quae autem secundum
πάντων δέ γινώσκωμεν, δτι καί νόσος απόκειται τοίς Deum trislitia est, vitae intelligentiam parit. Ante
σαρκίοις ημών, κα\ ζημία κα\ ένδεια, κα\·δ χοριστή- omnia autera sciamus e l morbum reposiium easa
σων (62) εγγύς. Κα\ διά τοΰτο χρή προμελετάν τδ carribus nostris et damnuro el egestatem, ac prae-
άποβησόμενον, Γνα μή, συμβαίνον, θαύμα κα\ έκπλη- sto adesse qui grates nobis persolvat. Quocirca
ξιν παρέχη ταίς καρδίαις ημών. Ό γάρ τοιούτος έρεί praemediiandum quid eventurum sit, ne cum eveae-
π ρ δ ς τ δ συμβεβηκδς πάθος* Ί^δειν, δτι μέλλεις έπιέ- rit, admiratione et stupore corda nostra percutiat.
ναι · τ η ς προσδοκίας σου ούκ άπέτυχον προεγίνω- Nam qui lalis est, ad trislera eveotum dicet: Scio-
σκόν σου τήν έφοδον. Κάν τοιούτος τις ή , στήσεται bam le adventurum, nec me tui exspectatio fefellit,
καλ ού καταπεσείται. Τδ δέ έπ\ τώ αίφνιδίφ ταράσ- providebam incursura tuum. Si talis quis exstiterit,
σεσΟαι, ή κεκραγέναι, πολλάκις δέ καί όδύρεσθαι, stabit ac non labetur. Turbari aulem ob repenlinum
λίαν έ σ τ \ ταλαίπωρου γνώμης. casum, aut clamare ac saepe lamenlari, nienlis esi
^ valde misera.
19. Προσεκτέον ούν τή αρετή μόνον, καί τοίς τά ^ 19. Soli virtuti intenti esse debemus. Epistolce con*
mp\ α υ τ ή ς διηγουμένοις προσιτέον. ΟΤς δ* άν μή clusio. — Soli igitur virtuti intenli esse debemus,
π α ρ ή τ ώ ν λεγομένων ή πράξις, τούτοις διά τδ ένε- et ad eos, qui de illa disserunt ventitare. Quibus
δ ρ ε ν τ ι κ δ ν χαίρειν είπόντες, τούς συστρατευόμενους autem non adfueril consentanea sermonibus agendi
ή μ ί ν έπιζητώμεν. *0 γάρ λέγειν μέν έπιτηδεύων, raiio, iis ob insidias apud eos lalentes vale dicto,
δτι* Ο ύ κ άρχων είμ\ καί δικαστής, πράττων δέ άγα quaerarous qui militiam 4 1 7 Aobiscum tolerent.
θδν ούβέν, ούτος, ώς ύπδ τυράννων πολλών κρατού Nam qui dicere s l a l u i l : Mon siim princeps, neque
μ ε ν ο ς , λανθάνει τή αμαρτία δουλεύων, καί άποδι- judex, nec boni quidquam agit, is, quasi sub multis
δ ρ ά σ χ ω ν τούς όδφ βαδίζειν σπεύδοντας. Μακάριος tyrannis teneatur, imprudens peccato servil, eosque
ούν ό τ ί | καρδία καθαρός * ύπδ τούτου γάρ όράσθαι fugit qui i n via pioperant. Beatus ergo qui mundo
1
• J e r . ν , 8. 1 I Cor, ιι, 2. » I Cor. ιν, 4.
( 6 t ) Χρεμετίζει καί. Sylburgius monel legendura (62) Χαριστήσων. Sic ernendavi opeRcg. 1, quod
ή / τ ι ν α ot χαί. Paulu auie leg. δν τινα locu ήντινα. prave inedilis legebalur άχαριστήσων.
4203 A P P E N D I X . — P A R S I. S. JUSTINI OPERA SPURIA. 1204
corde est, ab boc enim solo Deug videri potest. Ab Α μόνον τδ Θείον δυνατόν. Φθόνιυ δε χαί βασκανίας
hiTidia autem et livore longe remotus esse debet μακράν κεχωρίσθαι δεί τδν πιστόν * εύχεσθαι δε όση-
fldelie. Precandum quotidie ut sennone divites s i - μέραι, καί λόγφ πλουσίους εύρίσκεσθαι, καλ π ρ ά ξ α
oaus et opere potentes. Membra enim aliorum invi- δυνατούς* μέλη γάρ αλλήλων έσμέν. Διά τούτο, τ ψ
ceni sumus. Propterea cum eo qui patitur, simul μέν πάσχοντι συμπάσχω μεν, τψ δέ δοξαζομένφ συγ-
patiamur, et cum eo qui gloriam adipiscilur simul χαίρωμεν* φυλαττόμενοι τους μή οίκείους τής Χρί
gaudeamus, caventes ab eia, qui Christi lcgis non στου νομοθεσίας. Ταύθ* ύμίν, ώ αδελφοί, συμβου
tunt affines. Haec yobis, fratres, facienda suadens, λεύων πράττειν, έτι καί τούς λοιπούς δι* ύμων έπλ
alios etiam per YOS hortalus gum, ut volantatem τδ ποιείν τδ θέλημα (63) τού Θεού προετρεψάμην.
Dei faciant. Dominus autem gloriae, qui est i n gae- Ό δέ Κύριος τής δόξης, δ ών είς τούς αίώνας, δφη
cula, det tobis omnibus bonoris et requiei cum πάσιν ύμΤν τής μετά τών εκλεκτών τιμής καλ ανα
electig ease participes. Cujus eiiam gratia sit cum παύσεως έπιτυχείν! Ού κα\ ή χάρις είη (64) μετά
omnibus vobia. πάντων υμών.
|63j η ΘέΛημα. Reg. I τά βουλήματα,

Ου καϊ ή χάρις είη. Brevius in Reg. 1 ή χάρις μετά πάντων υμών.
ADMONITIO
ΙΝ EXPOSITIONEM RECTJE CONFESSIONIS.
Longe ab atate Juttini, ted longius mutto α S. Martyris animo dittat NeUoriana hoec fidei expottft*.
Constat duabui partibus; quarum prima est de Trinitate, altera de lncarnatione. Ac de Trinilau quidem
$ati$ tcite dewonslrat auctor Expositionis (n. 1) unum e$tc in tribus personu Deum; nempe (n. 2) tres hy-
postases, lngeniti, Geniti et Procedentis vocibut, unam essentiam deilatis appellaiione dtsignari. Probat
unam in Patre et Filio et Spiritu sancto essentiam, tum (n. 3) quia Filius et Spiritus sanclus, cum α creata
matura atieni sint, ad divinam, imer quam et crealam nihil e$t tertium, necessario perlineut; lum quia tres
persona simul in baptitmo numerantur, simul in sanclificandh mentibut el in creattone operantur (n. 4, 5).
Statuit (n. 6) ex hoc ordine identitatem tequi ettenlios. Vetat (n. 7) curiosam mysterii invetiigauonem, ae
$ati$ esse putat adaternam generationem astruendam, et tutpicionem perpessionU ab ea remotendam, ti Verbum
ιχ Patre, m iumen ex lumine, genitum dicalur (it. 8).
Pottquam autem ad Incarnalionem venit, qua pertractatio videtur ei prceeipue proposita fuiue; tum tero
impias nugas partim subtiliter et aitute devolvit, partim audacter. Declarat Verbum ad nos venhu non cor~
poreo deteensu (n. 9), ted c divince operationi$ voluntate, ι ac sibi in Virginis ulero templum, cui per sum-
mam nnionem conjunctum fuit> hominem perfectum formasse. Unde concludit Deum et hominem esse; quaU-
jttti hominem, dum culpw expen vivit, ac mortem immeritam oppeiil, perfecta vita peccatum delevisse, tnoV-
bita morte debitam nobxsmorlem repuliste; quatenus Deurn, corpus mortuum ad vitam revocasse. Dupticem
kanc naturam eliam atque etiam commendal, lum ut vocum discrepantia vitetur, tum ut unus Filius, et a>ter-
nUi ctrecenty utpar est, prcedicetur. Si qui$ unionit modum requirat, fatetur (n. 10) nec $cire u, nec expli-
carc po$u. Adhibilum α nonnullit exemplum unionit animw cum corpore pariim probat, partim rejicit. Im
eo ptobat, quod quemadmodum homo dnas habet natura*, ac secundum alteram ratiocinatur, secundum
alteram efficit guoe ratiotie percepit, ita Filius cum unus $it et duce natura, per alteram edit miracula, per
alteram humilta excipit. In eo antem rejicit hoc exempium, quod homo non sii anima et torpiu, $ed ex anima
$t corpore contlet; contra ChrUlu$ Deus $it tt homo; deinde eliam quod anima eorporis motus per$entwt 9
quod de Verbo sine insania diei non potest. lp$e alind exemplum petit ex $ole (n. 11), tn quo lux prhts ubiquc
aiffusa, velut in quodam corpore, coniracta et coacla (uit. Quemadmodum ergo tux α tole non separalur,
$ea quamvis dua* sint naturw, non tamen lux teparatim, aut $ol uparatitn appeilatur, iia unum esse Filium,
duat naluras existimat.
£ 1 8 Hi* absolutis ditcedere parantem revocari te fingil ab hit qui sicobjiciunt: c Quomodo Verbum (n. 13)
ubiquesecundumestentiatn est, et auomodo itf proprio templo ?Nam i t , ut ubique, ita etiam illic, nihil prccci-
jmum prm omnibus templum habebit. ι Di/ficilem quaslionem et e Ncsloriance causm jugulum petentem
auctor Expositionis eludere conaiur (n. 14, 15, 16) variis arlibus et inlerrogatiunculis; sed tandem e disst-
mulationis inlegumento prodient respondet (n. 17): · Verbum in proprio templo e$$e inuparabiie et veluti
plenitudinem dtvinitatit ibi habitarc, ac omnibus adesu secundum essentiam, sed non timililer. Non enim
capit tordidum corpus radios divinitatis. ι Rem tibi vidctur hoc exemplo iUuttrare po&se. c CommunU sol
nobis, inquit, quotidie omnibus propotiius isf, neque huic minu$ illi pl*$ lucis profundU, ted communem
t
omnibui eficaciam suatn mque immiuU. Sed »i quts validos habeat oculos, plu$ de illius radio accipit, nom
propler toiem, quaii ilii plus quam ca*teri$ expandatur, sed propter propriam oculorum t i m . Qut autem
oculit infirmui ett i$ ne ipsi quidem lucis splendori intcndere poUrit. Stc mihi cogita juttilia* solem om-
r
nibm a>que ucundum estsnliam, quippe cum Deus <ti, adesse; not autem omnes, veluti infirmos ei lippiente*
sotdibut peccatorutn oculos, tvci$ prtesentiam non sustinerc; proprium autem illius templum, veluti puritsi-
tnum es$e oculum et qui spiendorem univerta lucti capiat, utpole α Spinlu tanclo formatum et omnino m
peccaio remotum. ι
Tam aperta impietas merito persuasil erudiUssimo vtro, Michaeli Letfuien, auctorem hujus seripti gtrma-
nimmum eae Nestonanum, sub Justini nomine latikmtem, quo faciltus hmetit venenum intinuet. iVai*
quod ait Verbum in homine tanquam in tmplo habitarc et ptccaia nottra innocenti ct Otrfecta viia cxpiasu.
9
4205 A D M . 1N EXPOSITIONEM R E C T i E CONFESSIONIS. 1200;
idet si Nettorianam hctresim redolet, benigne tamen excusari potuisset. Αί nulla prortu* interpretatioug
(eniri aut excusan potest hwc tolis cum Verbo comparatio , quam scriptor impius eo perducit, nt illud etiam
observare non dubitet, eum qui plus de solis radiis accipit, non idcirco pl%$ accipere, yuod sol ad eum <*
tnagi$, quam ad alios applieet, sed ob propriam vitus prastantiam. Ui$ absoluiis, quasi victor exsultat JSe-
storianus ae *ibi ipse triumphum decernit, vel potiu* eos, gui Nettorianam hasresim verborum conlroveruam
fuisse, non rerummaximarum volunt^queoperamluderedemonstrat inpurgandis Nettoridnisacsi ASthiopet
lavent.
Quod spectat ad temput, quo tcriptum illud opus fuit; recentius Eutychiana haeresi, non modo Netto-
riana, exiHimat eruditus S. Jeannis Damasceni operum editor; sed ei assentiri non pouum. Videtur enim
kie scriptor iniereot numerandu*. qui Nestorianam haresim architectali sunt, eamque in tenebri* aluerunt
et foyerunt, antequam in clarmima Ecclesia C. P. luce pripdicaretur. 1· Non Eulychianos aut similes E M -
tychianis hcerelicoi oppugnat auctor Exposiiionis, ut modo taudato editori vhum e$t, sed in ipsos cathelicos
tota iiiius acerbitas erumpH. Hmc enim verba : t Nunc Verbum carnem factum dicis, nunc carnem in Verbi
subslanliam lran$n$$e > n. 13, non Eutychianot petunt, $ed catholicas docirince pravos sentus aflingunt,
t
more Nestoriano. Similem perfidiam vide apud auclorem confulationis quarumdam proposilionum, cap. 14,
r
Append. Operum S. Athana$.,p. 565. A on Eutycliianos profecto ibidem auctor Expositionis, sed cauiolicos
kac interrogatione irretire conatur: c Si mansit quod erat, quomodo factum est quod non eral f Quod U
factum est quod non erat, quomodo mansit quod eral ? >
2 · Seriplum opus in pace Ecelesia, cnte exorio* motus, quos Nestoriani et Eutychiani excitarunt. Hujus
hominu jecur longe aliter bilis inflammasset, si, ul auctor Confulalionis quarumdam propositionum, deplorare
potuissett vincula, carceres, mulctas, flageila, opprobria miseranda ccedium spectacula, atque hujut tragcedias
%
multot sacerdotes auctores > fingere. flondum turbatam Ecclesice pacem fuiste ex hit verbis collige : c Si
quid ex hti tibi videbitur ad verttatem propiu$ accedere , lauda eum qui sciendm menturam dedit. Si quid
magis pium ab alio didiceris, rursus eumdem lauda curatorem.... Cum saiis prti viribus rectam confessivnem
exposuerimui, salnte filiis Ecclesice dicta, gratiisque illiaclh, qui sermonit copiam iuppedilavit, tranquillarr
demcevs vitam sopito sermone traducemus, > n. 12.
3* Redolet etiam quieta Ecclesia tempora spet erroris leniter in incautot animo$ insinuandi, aucc in hoa
ttucet opere. Hoc enim huic scriptori cum aliis Nestorianis commune ett guod $e vocibus templi, summor
y
•nionit, mytterii non enarrabilis involvat. Iliud autem jure privato 4 1 9 wfeitcr fecisse, ut quamvis latendi
eupidus esset, aperte tamen statueret Verbum magis e$$e in templo quam in nobi$ quia temptum eculms est
%
puristimus, no$ oculi peccatorum $ordibu$ lippienUs.Cautiut loeuti suniNettonani, pottguam cognita eorum
hwresis spem latendi in tam aperta impietate abslulit, ac reprimendi erroris studia et ammadverlendi curam
txcitavit. Hit adde auctorem Rectce confessionis nusquam invehi in unam naturam Verbi incarnatatn, quce α
S. Cyrillo propugnata Nestorianos ira et furm incendit. Non videtur ergo hie scriptor Epketina tynodo r#-
eentior existimariposse.
Negat Grabius Spicileg. lom. II, p. 163, exposUionem fidei, qualem nunc habemut, Leontio cegnitam
fuiste, ud aliud opusab eo citari contendit. His rationibut ducitur. i*Quia citatum opus α Leontio tribus librit
constabat; noilrum autem uno tantum libro, eoque bremsimo continetur. At fucum fecerunt erudito viro
Leontii verba quce tic habent: Τον άγιον Ίονστίτον τον φιλοσόφου καϊ μάρτυρος εϊς τό τρίτον βιβΛίον
τον χερϊ της αγίας Τριάδος συντάγματος κεφάΛαιον f. Hunc loeum sic inUrpretalur Grabius, quasi
citet Leontius terttum librum tractatus de Trinilate. At virgula ponenda po$tfii6Mov, el tic vertendum : < Ex
libro iertio S. Justini, pertractationis de Trtnitate cap. 3. ι Declarat auctor ExposUionis fidei jam duoi
librot $e seripsi$$e> alterum adversus Judieos, alterum adversus ethnkos. Sic enim incipit: ι Cum Judwo$
et Grcecos saiis confutaverimut, contequent est, ui sanam etiam ftdei explicemus rattonem* » Cilal erg*
Leontius tertium tibrum Juslini, in quo de Trinitate agitur; at nequaquam dicit hanc de TunilAte petlra~
ctationem tnbus libris comtare.
Ita explicandum e$se Leontium patet ex alio testimonio, quod sic proponit Leontiut : Τοΰ αύτου είς τό
vf κεφάΛαιον τού αυτού συντάγματος, ι Ejusdem (Juttini) ex capite 17 ejusdem perlractationis. > Leon-
ttu$ ergo σύνταγμα vocat unicum de Trinilate librum^ ac proinde minime citavit τό τρίτον βιβΛίον τον
περϊ της άγιας Τριάδος συντάγματος, ι terlium librum perlractationit de Trinitate. ι
Non tamen dissimilabo hoc opus in concilio Lateranensi sub Martino /, act. v , ita eitari, Έκ τού χερϊ
Τριάδος γ, βιβΛίον κεφ. if. Sed forie qui hase tettimonia citavit, duo$ ilios libros, qui in exordio operis
memorantur, de Trinitate scriptos fuisse exittimavit. Forle etiam ita inierpretari poisemu*: c Ex Ubro
terlio, qui est de Trinitate, cap. 17. ι
Aliam addit rationem Grabius. Duo priora testimonia, guce α Leontio citanfr, occurruntn. 10. /n co-
dice Bodleiano primum depromptum dicitur ex cap. 3 JuHtni, alterum ex cap. 17. (Jnde concludit Expo$i-
tionetn fidei non tulem hodie exstare, qualis erat in manibus Leontii; eum hcec duo testimonia, qute othn
tanto intervallo distabant, nunc propemodum conjuncia $int.
Miror eruditum virum maluisse in opere suis numeri* absoluto tacunas $u$picari quam erratum librarn.
y
quod oculot ferit, investigare. Quis enim non videt in codice ms. Leonlii pro κεφάΛαιον *f, capul 3, legendum
etse κεφάΛαιον if, caput 13. In codice Claromontano c hcec Exposilio reclw confesiionit > dividitur t*
minnta capita, ae pnmum lestimonium α Leontio cilatum legitur partim in capite 14, partitn in decimo
quinto; secundum vero legitur in decimo sexto. Non valde dissimilis fuit capitum divisio in eo codice, quo
msus est Leontius.
Vtrum autem p*eudo-Jn$tinus antequam manum huic operi tdmoveret, duo alia tcripla, nempe adversut
9
Judceot tt gentiles, edideril, an $ibi hanc laudem tribuerit, ul Juttinut esse erederetur, cujus notir erant in
koe genere tlucubraliones, id equidem staluere non possum. Illud asseverare non vereor, neminem citari
posu, qui duot iilot librot in tnanus sua$ venisse lestetur. ,
1307 APPEND. - P A R S 1. S. JUSTINI OPEHA SPURIA.
1
ΕΚΘΕΣΕ ΤΗΣ ΟΡΘΗΣ ΟΜΟΛΟΓΙΑΣ.* *
EXPOSITIO
RECTiE CONFESSIONIS.
420 *· Aucior operit jam veritalem pluribus de- Α i . Ίκανώς τόν χατά Ιουδαίων (2) χαί Ελλήνων
fendit: nunc quid de illa sentiendum exponit. — έπελθόντες έλεγχον, ακολούθως αύθις τόν ύγιά της
Cum salis mullis Jndaeomm et Gracorum persecuti πίστεως έκτιθέμεθα λόγον. Έχρήν γάρ δήπου μετά
fuerimua confutationem, rursus gequitur, ut ganam τήν τής αληθείας έπίδειξιν ( δ ) , δπως καί φρονείν
fidei exponamus rationem. Oportet enim, ut post περί αυτής προσήκε προσιόντας (4) είδέναι. Ού γάρ
verilatis demonstrationem, quomodo et dc illa aen- απλώς ή πρός τόν Πατέρα καί τόν Υίόν δοξολογία
licndum sit, progredientes pernoscamus. Non enim τήν σωτηρίαν ήμίν πορίζει, άλλ' ή υγιής τής Τριά
gimplex Patris et Filii glorificatio salutem nobis δος ομολογία τών άποκειμένων τοίς εύσεβέσιν αγα
conciliat, sed recta Trinitatis confessio bonorum, θών τήν άπόλαυσιν δωρείται · έπεί καί τών έτερο-
quae piis reposita sunt, posseesionem largitur; gi- φρόνων άκούσεταί τις τόν Πατέρα καλ Υίόν άνυμνούν-
quidem etiam heterodoxog audiat quis Patrem et τ ω ν , άλλ' ού κατ' όρθήν έννοιαν τό σέβας προσαγόν-
Filium celebrantes, ged non secundum reclani no- των. "Οθεν άναγκαίως ήμίν ή τούδε τού γράμμα
tionem cultum adhibentes. Quapropter necessaria τος (5) έδέησεν έκθεσις, είς ακραιφνή τής αληθείας
nobis fuit suscepta in hoc scripto expositio, q u * ενάγουσα (6) τούς έντυγχάνοντας κατανόησιν.
legentes i n sinceram veritatis cognitionem i n -
duceret. Β
2. Nihil ab initio extra Deum. — Unum igilur 2. Έ ν α (7) τοίνυν θεόν σέβειν ημάς αί τε θείοι
Deum oolere et divinaa Scripiura nos docent et Γραφαί διδάσκουσιν, αί τε τών Πατέρων διδασκαλίαι
Patrum inslitutiones. Unam enim omnium oportet παιδεύουσι. Δεί γάρ Ινα πάντων αίτιώτατον είναι,
esse principem causam, ne quid extrinsecus acci- ίνα μηδέν έξωθεν περιστάν λυμαίνηται τά γινόμενα.
dens rebus condilig pernic em ferat. S i quid enim Καί γάρ εί τι τήν αρχήν έξωθεν ή ν τοΰ θεοΰ, τοΰτο
ab inilio extra Deum fuisset, illud omnino necesae πάντως άναγκαϊον ήν ή θεόν (8) όμολογείν, ή δύνα
egget \ e l Deum confiteri, vel aliam virtutem, quae- μιν έτέραν ήντιναοΰν (9). 'Αλλ' εί μέν θβδν είποιτις,
cuoque illa sit. Sed gi quis illud Deum appellet, διέγραψε τάς θείας φωνάς αναφανδόν βοώσας· Εγώ
deiebit divinas voceg q u » manifeste claraant: Ego Θεός πρώτος (10), καϊ έγώ μετά ταύτα* καϊ xAipr
$um Deu$ primu$, et ego po$tca, el prater me non ett έμού ούκ έστι θεός. Εί δέ ού θεόν, αγγέλους ή δυ
1
Iku* . Sin autem Deum non appcllet, angelospro- νάμεις φήσειε δηλονότι. 'Αλλά καλ ούτως άθετήβει
fecto aut virlutes dicet. Sed e l sic diviuas abolebit τάς θείας (11) Γραφάς, παρά τοΰ θβοΰ καί τούτους (12)
Scripturas, q u » bos quoque a Deo faclos dicunt. γεγενήσθαί λέγουσας· Αίνείτε τόν θεόν έκ τών ού-
1
Isai. x u v , 5,
(i) ΈκΘεσις τής ορθής όμοΛογΙας. Ita Claro- C ut post veritatii demonstrationem, quomodo et d$
montanus 2 , melius multo quam e d i l i : "Εκθεσις illa tentiendum sit his, qui ad eam accedunt, pemo-
πίστεως περί τής ορθής ομολογίας, ήτοι περί αγίας scamus. — Ex Addendit et Emendandit.
«αί ομοουσίου Τριάοος. Vocatur Uber de sancta T r i - (5) Γράμματος. Editi πράγματος , quod quide»
nitate apud Leonliun* lib. ι , et in synod. Latera- erratum ope Goislin. 2 emendavi.
nensi, gub Martino i , act. Y. l n Coisl. 2 legitur :
Τουστίνου φιλοσόφου κα\ αάρτυρος έχ του περί τής
ορθής πίστεως. Ια Reg. I et 2 : "Εκθεσις*περί της
J 5) Ενάγουσα. Multo magig placel ba?c gcriplura
icis Clarornontani primi, quara vulgata άνάγουσα.
Habet eliam R . Stephanus ενάγουσα ad calcem.
δρθτϊς ομολογίας, (7) Ένα. Deegt in Coisl. 4 qui looge antiquigtt-
(2) Κατά Ιουδαίων. Clarom. 1 καί Ιουδαίων mus est. Mox in eodem codice legilur λυμαίνηται,
ad marginem. Ibidem in Reg. 1 el 2 έπελθόντες. et in Reg. 1 et 2. Editi λυμήνηται.
Sic etiam fteg. 5 et R. Stepbanus ad calcem. Editi (8) Ή θεόν. l i a Regius 3. Legitur ή τόν θεόν ui ,
λέξαντες. Coigl. 2. Deest conjunctio in edilis.
(3) Επίδειξιν. Reg. 3 ad marg. άπόδειξιν. Sic (9) Έντιναούν. Deest in velustigsimo Coisli-
et R . Stephanug ad calcem, lbidem Coisl. 2 δπερ niano.
καί φρονείν, codem gensu. (10) Έ γ ώ θεός πρώτος. Reg. 1 έ γ ώ πρώτος.
(4) Προσιόντας. Legendum videtur προΐόντας, (11) θείας. Deest in Coisl. 1.
idque in inlerpreiando gum secutug. Si retineatnr (12) Καϊ τούτους. Sic idem codex. EdiU *αλ
illud προσιόντας, sic reddcndum e r i t ; OpoxUi enim ταύτας.
1199 EIPOSITIO REGTifi CONFESS10NIS. 1210
ρανών 9 αίνείτε αυτόν έν τοις ύψίστοις. Αΐνεϊτε, Α Laudate Dominum de calis. taudaU eum %n exceln$ m
πάντες οί άγγεΛοι αύτου · αίνείτε (13) αυτόν, πά Laudate eum, omnes angeliejus; laudateeum, omne$
σαι αί δυνάμεις αυτού. Κα\ μετά βραχύ · "Οτι αυ virtutes ejus*. Et paulo post: Quoniam ipse dixit ti
τός εϊπε, καϊ έγενήθησαν · αυτός ένετείΛατο καϊ (acta «w/ιί, ipse mandavit, et creata sunt*. Illud igi-
έκτίσθησαν. Ούχούν ομολόγου μενον άν ε Γη μηδέν tur certuin ei exploralum sit, tiiliil ab inilio simul
τήν αρχήν τψ θεψ τών δλων συνυπάρχειν, έπείπερ cum Deo universorum exstiiisse, quandoquidem
άπαντα παρήχθαι παρ' αυτού έδείχθη (14). ΕΤς ούν oiunia ab eo itiisse producta demonstratum esl.
ταίς άληθείαις εστίν (15) δ τών απάντων θεδς, έν Uuus igitur revera est universorum Deus, qui i n
Πατρί, καί Υίώ, χα\ άγίψ Πνεύματι γνωρισμένος. Palre et Filio et Spiritu sancto cognoscilur. Nam
ΈπεΙ γάρ έχ τής οίκείας ουσίας δ Πατήρ τδν Υίδν cura ex propria essentia Pater Filiuin gemierit, ei
άπεγέννησεν, έχ δέ τής αυτής τδ Πνεύμα προήγαγεν, ex eadeni Spiritum produxeril, jnre nierilo i.niua
«ίκότως άν τής αυτής (16) χαλ μιάς ουσίας μετέ et ejusdem parlicipibim essentiae uita et eadein d i -
χοντα, τής αυτής κα\ μιάς θεότητος ήξίωντα*. vinkas tribuatur.
3. Πώς ούν, έρεί τις, εί διαφέροι (17) τδ γεννών τού 5. lngenilum, Gtnitum, Procedem designant hy-
γεννωμένου, χαί τδ έχπορευτδν τού άφ' ούπερ έχπε- postases; deitas eisentiam. —Quomodo igitur, i n -
πόρευται · (έστι δέ δ Πατήρ άγέννητος , άφ' ού" χαλ Β
quiet aliquis, si differt id quod gignit ab eo quod
δ Υίδς γεγέννηται, χαί τδ Πνεΰμα προήλθεν),ταύτδν gignilur, et quod procedit ab eo, ex quo procedit.
E s l
τψ Πατρ\ δ Υίδς χαί τδ Πνεΰμα τδ άγιον; "Οτι τδ μέν 421 ( autem Pater iugenilus, a quo et Filius
Άγέννητον χαί Γεννητόν χαί 'Εκπορευτόν ούχ genilus et Spirilus procedli), idein ac Pater, Filius
ουσίας ονόματα, άλλά τρόποι υπάρξεως · ό δέ τρόπος et Spirilus Sanctus ? Verum Ingenitum, Genilum et
τής υπάρξεως τοίς δνόμασι χαρακτηρίζεται τούτοις · Procedens, non essentiae suul itomina, scd modi
ή δέ τής ουσίας δήλωσις τή θεοΰ ονομασία σημαί exsislentiae, alque his nominibus denotatur modtis
νεται· ώς είναι τήν διαφοράν τψ Πατρ\ πρδς τδν Υίδν exsistenlise; essentiae autem notio Dei appellalione
καί τδ Πνεΰμα κατά τδν τής υπάρξεως τρόπον · τδ eigniflcatur, ita ut Palri quidem differenlia sil a
δέ ταύτδν κατά τδν τής ουσίας λόγον. f l γάρ (18) δ r
Filio ei Spiritu secundum exsistentia? modum,
μέν άγεννήτως έχει τδ είναι, ό δέ γεννητώς, τδ δέ identilas autem secundum essentia? ratioiiem. Qua-
έχπορευτώς, τά τής διαφοράς έπιθεωρείσθαι πέφυ- tenus enim ille quidem ingenite habet esse, bic
πεν · εί δέ καί τής υποστάσεως αύτοΰ τδ κατ' ούσίαν autem geniteet Spiritus procedendo, differentia bia
clvai σημαίνεται (19), τψ κοινψ τής θεότητος ονό spectari solet; sin autem el4Hius hypostasis secun-
ματι παραδηλοΰται. Ούτως δ' άν δ λέγω σαφέστερον £ dum essenliam natura significelur, communi Dei-
γένοιτο. Ό περ\ τής υπάρξεως τοΰ Αδάμ σκοπού tatis nomine declaratur. Erit autem id, quod dico,
μενος, δπως είς τδ είναι παρήχθη, εύρήσει τοΰτον όύ boc modo clarius. Qui Adae existenliam considerat,
γεννητόν· ού γάρ έξ άλλου τινδς (20) άνθρωπου, άλλ' quomodo ad esse perductus s i l , comperiel euin ge-
έκ τής θείας διαπλασθέντα χειρός. 'Αλλ' ή διάπλασις nitum non esse, quippe non ex alio quopiam bo-
τδν τρόπον τής υπάρξεως δηλοί· τδ γάρ δπως έγέ mine genitum, sed Dei manu formaium. Atqui for-
νετο σημαίνει. Ωσαύτως πάλιν ό τής υπάρξεως τρό matio modum exsistentiae declarat; nain quomodo
πος τήν διάπλασιν χαρακτηρίζει· δηλοί γάρ ομοίως factus sit significat. Itidein vicissim exsistcndi mo~
δτι τε πλασθείς ύπήρξεν. Εί δ' αυτήν τήν ούσίαν (21) dus formationem denotal; declarat eiiim similiter
ζητοίης, καθ' ήν τοίς έξ αύτοΰ πρδς κοινωνίαν συν illum per formaiionem exstilisse. Sin essentiam
άπτεται, άνθρωπον εύ ρήσεις τδ ύποκείμενον. "Ωσπερ ipsam quaeras, qua eis, qui ab ipso sunt, commu-
συν ή πλάσις τδν τρόπον τής υπάρξεως δηλοί, ό δέ nione connectilur, bominem inveniee esse sub-
τ ή ς υπάρξεως τρόπος τήν διάπλασιν χαρακτηρίζει, jectum. Itaque sicuti formatio exsislendi modum
δ δέ τής ουσίας λόγος άνθρωπον τδ ύποκείμενον declarat, exsistendi vero modus formalionem deno-
δείκνυσιν ούτως έπί τοΰ θεοΰ καί Πατρδς εύρήσο- tat, essentiie autem raiio hominem esse subjectum
μεν(22). Εί μέν γάρ τδν τρόπον τής υπάρξεως αύτοΰ indicat : ita in Deo et Patre reperiemus. Nam si
ζητοιης, έξ ούδενδς έτερου γεγεννημένον δρών, άγέν- ^ modum exsistentiae ejusquaeras,enullo aliogenitam
νητον προσβγορεύσεις· εί δέ τήν άγέννητος προσ- cernens, Ingenitura vocabis. Sin vocabulum Ingeniti
» Psal. CXLVIII, 2. »Ibid. 5.

«
13) ΑΙνεΊτε. Idem addit φησί. (18) ΤΕΤ γάρ. Sic emendavi ope Reg. 1 et 2, el
! 14) Έδείχθη. Ita Rec. 1 et 2, et Coisl. 1. R . O a r o m / 2 . Editi εί γάρ. Mox in Coisl. 1 el Reg. 3,
Stephanus ad calcem ανεδείχθη. Editi διεδείχθη. ή δέ καί τής υποστάσεως, quod forte posilum pro
(15) Εστίν. Deest in Regio 3 et Coisl. 2, et ούν ή δέ. Sed tamen nibil nmtandOm.
i n Reg. 1. Mox Coisl. 1 Ιδίας ουσίας. (19) Σημαίνεται. Sic Claroro. 2 et Coisl. 1. Sic
(16) Της αύτης. Editi τά τής αυτής. Deest primus etiam R . Stepbanus ad calcem. Editi σημαίνει.
articulus in Coisl. 1, Reg. 1 ei 2, ct Clarom. 2. (20) Τινός. Deesl in Coisl. 2.
(17) ΕΙ διαφέροι. Toltira bunc locum ila scripsi, (21) ΕΙ δ' αυτήν τήν ούσίαν. Clar. 2 : Εί δ* αυτήν
u l legiiur in Reg. 1 el2, Coisl. 1 et Glaroro. 2 , nisi δ* αύτοΰ τήν ούσίαν. Coisl. 1: Εί δέ τήν ούσίαν αύτοδ
t ood Coisl. 1 babet πώς ούν, φασΙν, εί διαφέρει,

tiiti πώς ουν μή διαφέροι... έκπεπόρευται. Ού ταύ
τδν ουν. Hafeet etiam Coisl. 2 εκπορεύεται.
ζητοίης. Reg. et 2 : Εί δ' αυτήν αύτου τήν ούσίαν.
(22) Εύρΐησομεν. Coisl. 1, εύρήσωμεν et mox
προσαγορβύσης.
1211 APPENDIX. — P A R S 1. S. JUSTINI OPERA SPURIA.
consideres, modi exsislentiae interpretationem esse i ηγορίαν σκοποίης, τής υπάρξεως τδν τρόπον έ ρ -
reperies. Quod si essentiam quoque ipsam decla- μηνεύουσαν εύρήσεις. ΕΙ δέ καλ τήν ούσίαν αδτήν
rare velis, secundum quain Filio et Spiritui com- γνωρίζειν έθέλοις, καθ' ήν Υίψ κα\ Πνεύματι πρδς
munione conjungitur, Dei appellatione id monstra- κοινωνίαν συνάπτεται, τή θεού ονομασία δηλώσεις (23).
•eris. Proinde ingenitum ipsum, et exsistenlia? "Ωστε τδ μέν άγέννητον, κα\ τής υπάρξεως ό τρόπος,
modue, alterum allerius invicero est nota : essen- αλλήλων είσ\ γνωριστικά (24) · τής δέ ού'σίας τδ θεος
iiam autem, Dei appellatio designat.

Patrologia Graeca Vol. 006

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Patrologia Graeca Vol. 006

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Patrologia Graeca Vol. 006

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

I

BIBLIOTBECA U N I V E R S A L I S , I N T E G R A , UNIFORMIS, C O M M O D A , OECONOMICA

01ΜΙΜ SS. PATRII, DOCTORII, SCRIPTORIMOH ECCLESIASTICORIM,

QUl AB MVO APOSTOLICO AD JETATEM INNOCBNTIl III (ANN. 1 2 1 6 ) PRO LATINIS

CUBSfJUM C O M P L E T O R U M ΙΤΊ SINGULOS SCIENTIJE ECCLESIASTICJE R A M O S EDITORE.

F A Y B O L O G I A , A D 1NSTAR IPSIUS E C C L E S L E , 1N DUAS PARTES DIVIDITUR, A L I A NEHPE LATINA, ALIA G R J E C O - L A T I N A J LATINA,

PATROLOGIJE GRMCJE TOMUS VI.

S. JUSTHOJS PHILOSOPHUS ET MARTYR, TATIANUS S. JLSTINI DISCIPULUS, ATHENAGORAS ATHE-

EXCUDEBATUR E T VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOBEM,

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΜΑΡΤΤΡΟΣ

OPERA QUJE EXSTANT ΟΜΝΪΑ,

ΤΑΤ1ΑΝΙ, HERMIM, ATBENAGORM ΕΤ S. TBEOPHILI QVM SUPERSUNT;

V3M M S S . CODICIBUS COLLATA, AG NOYI8 IlfTERPRETATIONIBUS , NOTIS , ADMONITIONIBUS RT

ICCEDUNT AD CALCEM LIBRI JOANNIS HENRICI NOLTB CONJECTURE ET BMENDATIONES IN

GUftSUUM COMPLBTORUM III 8IN6ULO8 8CIBNTIA BCCLB8IA8T1CJl RΑ1108 BDITORB.

E X C D D E B A T D R E T V E N I T APUD J.-P- MIGNE E D I T Q B E M ,

S. JUSTINUS PHILOSOPHUS ET MARTYR.

Oratio ad Graecos coL 227

TATIANUS S, JUSTINI DISCIPULUS.

Oratio adversus Gracos 803

ATHENAGORAS ATHENIENSIS, PHILOSOPHUS CHRISTIANUS.

Legatio pro Christiaois 890

S. THEOPHILUS ANTIOCHENUS EPISCOPUS.

Libri tres ad Α utolycum 1023

Irrisio gentilium philosophorura. 1176

Joannis Henrici Nolte conjecturoe et emendationcs in omnes hujus voluminis scriptores.

DE S U K I U O M M J S ETHTIONIBUS, D E S. JUSTINI E T ALIORUM RELIGIONIS DEFENSORCM

CAPUT PRIMUM. Α ne$ GrcBcorum ad Christianos. Teelatur doclisaimus

l e e i u , sine genuinorum e l s p u r i o r o m d i s c r i m i n e , ut sive reciae confessionis, locum concessid Epistolct

niliaDum Bohemise regem loget exorlas ab annis et Latine$ fuerii reposilurus.

sani excusain , cardinali Lolbaringix nuncupaviu

eam quasi debilis et infirma sit, astu exaggerare.

CAPUT P R M U M . Α dialogo, qcri inscribilur Timaun, tam in alio libeUo,

μή χ α τ ' α ύ τ ό μ α τ ο ν τ ρ ό π ο ς δ έ χ ο ι ν τ ο · έποίησεν ώ ν τ ό ν δ ε Δ r a l i o c i n a t i o levem i l l u m e l K q o a b i l e m , et ex medio

c A l enim scienlia ista usque ad Evaogelium fuit ρ consitio creaverit ut colerentur.

el de ejus uxore sentiendum est, qui staiim U 1

T c n l u m misiionem geniii sumus, alque in pravis dicil, n.23, uleumabauisAdann filiissecernal. t S i

ac prorsus omnia faciat quae in lege scripta sunt.

stituium est, _ad. eorum salutem

«Ireis displicuisse. A l quo majores incredulorum in Α vide disseriationem 3 in lren. art. 7, n. 0 4 e t 9 5 .

hoc mysterio everlcndo conaius, eo major in de- V . Si Justino eibnicos alloquenli t a l c m u s u m

I Cor. XY, 50. »· Malach. i , 10 11.

cuique prceseniium parliciparu|a distribuunt et ad Chrittut.

* l l a u u . ? 5 8 / · ' · · IG9F. x,*51.

PRJEFATIONIS PARS III.

C A P U T PRIMUM. 0 ponam quas dubia et incerta sunl, nec quse maximc

n. 120, genus suum, et in ApoL 2, n. 15, geniem mus.

*** Lib. iv, c. 8.

a b ) el tempus oiedium a Tiberio usquc ad Vespa- taut. ι

Cbristiani nominis coucurrerint. c. 2. Sed lamen jaclaiionem babebanl, si minus

«fitxAalon. p. 206. " « . 2, ?, II 12, 17. « H. 7. » Hist. i v , 26.

» Ilist. iv, 13. *« N . 461. " N . 26.

poiuerrt. Consecraveranl Simonem Samaritae, Α ea S. Augustitfus et Theodoretos de h a c s l a i u a

mibi Tideris.iLucius respondet:< Maxime;>ac simul lonino.

tanlam d i c i l , inorlera Juslino Gresceqtem macbi- ΙΟΥΣΤΙΝΟΝ ΚΩΝΕΙΟΝ H P E N E K RIOY ;

exeoipli causa noniinari, ut mariyrium generatim Ο SI EBIBISSENT, QUI PRJEBUERUNT, PRJU3.

significetur. JUSTINUM J U N l PERSANAVERE KALENDJS.

qni in conlexlum amnibus suis pariibus praclare Α CAPUT X

eoolrmabanl. λομαι. c Ha?c equidem, inquit, n. 33, non ab alio

(94) Ό τό Ιμάτιον. Legil Thirlbius κα\ τδ lμα έπ\ πολλών.