Sundance Songs

Descargar como rtf, pdf o txt
Descargar como rtf, pdf o txt
Está en la página 1de 11

Wiwáŋyaŋg Wačhípi Olówaŋ - CANTOS DE DANZA

Hóyekiya Olówaŋ - CANTOS DE REZO

1. *Ya haweya he yei weya weya haya (Entrada del búfalo)


Ya haweya he yei weya weya haya
Ya haweya he yei weya weya haya
Ya haweya he yei weya weya, weya weya, weya weya haya
Ya haweya haya, ya haweya ya haweya welo he yoi
Ya he haweya, weya weya, weya weya haya
Ya haweya haya, ya haweya ya haweya welo he yoi

2. *Ya weya weya hehaya ho welo he (Canto de transición)


Ya weya weya hehaya ho welo he
Ya weya weya hehaya ho welo he
We he ya he weya haya,
Ya weya weya weha yahoho yo/ye
Ya weya weya wehaya ho welo he yoi
We he ya he weya haya,
Ya weya weya weha yahoho yo/ye
Ya weya weya wehaya ho welo he yoi

3. *Canción de las direcciones


Wiyóȟpeyatakiya étuŋwaŋ yo/ye
Nitȟúŋkašila ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Wazíyatakiya étuŋwaŋ yo/ye – volteo hacia el norte
Nitȟúŋkašila ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Wiyóhiyaŋpatakiya étuŋwaŋ yo/ye
Nitȟúŋkašila ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Itókaǧatakiya étuŋwaŋ yo/ye
Nitȟúŋkašila ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Waŋkátakiya étuŋwaŋ yo/ye
Wakȟáŋ Tȟáŋka héčhiya he yanke ló/lé he
1
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá ahítuŋwaŋ he yanke ló/lé he
Makȟátakiya étuŋwaŋ yo/ye
Uŋčí makȟá kiŋ héčhiya (ahítuŋwaŋ) he yanke ló/lé
Čhékiya yo/ye čhékiya yo/ye wehá anáǧoptaŋ he yanke ló/lé he

“Volteo hacia el oeste/norte/este/sur


Tu abuelo se sienta a vernos
Le rezamos, le rezamos, se sienta a vernos
Volteo hacia el cielo, el Gran Espíritu ahí se sienta (permanece)
Le rezamos, le rezamos, se sienta a vernos
Volteo hacia la tierra, la abuela tierra ahí se sienta (permanece, viéndolos)
Le rezamos, le rezamos, se sienta a escucharnos”

4. *Canción de rezo 1 - Wakȟáŋ Tȟáŋka


Wakȟáŋ Tȟáŋka,
Tȟokáheya čhéwakiye ló/lé
Wakȟáŋ Tȟáŋka, tȟokáheya čhéwakiye ló/lé he
Mitákuye ób waní kta čha tȟokáheya čhéwakiye ló/lé he

“Gran Espíritu, primero rezo,


Gran espíritu, primero
Para vivir junto a mis relaciones, primero rezo”

5. *Gran abuelo, ten piedad


yaweya ho, yaweya ho, yaweya ho
Weya ya weya, weya ya weya ho
Ya weya ho, ya weya ho, ya weló he joi
Tȟuŋkášila, Tȟuŋkášilaya úŋšimala yo
Weya ya weya, weya ya weya ho
ya weya ho, ya weya ho, ya weló he joi

6. Tȟuŋkášila wachakmaya yeló - gran abuelo yo camino al precipicio –


gran abuelo yo
Tȟuŋkášila wachakmaya yeló he
Tȟuŋkášila wachakmaya yeló he
Tȟuŋkášila wachakmaya yeló he
Tȟuŋkášila aŋpétu kiŋ lé wachakmaya yeló he

2
Tȟuŋkášila wachakmaya yeló he
Tȟuŋkášila aŋpétu kiŋ lé wachakmaya yeló he

7. Canto del coyote


Kȟolá lé miyé čhaŋ waú weló yoi he
Kȟolá lé miyé čhaŋ waú weló yoi he
Kȟolá lé miyé čhaŋ waú weló yoi he jayai
Waŋmáyaŋka yo/ye waú weló yoi he-oi
Aŋpéwi kiŋ óȟlatheya he
Úŋšiičʼiyapi kta čhaŋ waú weló yoi he. jayai
Waŋmáyaŋka yo/ye, waú weló yoi he-oi

“Amigo cada que me acerco


Mírame, me acerco
Bajo el sol
Humildes cada que me acerco
Mírame, me acerco.”

VERSION LARGA

Kȟolá lé miyé čha waú weló yoi he amigo soy yo el que se acerca
Kȟolá lé miyé čha waú weló yoi he
Kȟolá lé miyé čha waú weló yoi he
Waŋmáyaŋka yo waú weló yoi he yoi
Čhaŋnúŋpa waŋ yuhá waú weló he
Čhaŋnúŋpa waŋ yuhá waú weló he
Waŋmáyaŋka yo waú weló yoi he
Kȟolá lé miyé čha he waú weló yoi amigo soy yo el que se acerca
Kȟolá lé miyé čha he waú weló yoi he
Kȟolá lé miyé čha he waú weló yoi he
Waŋmáyaŋka yo waú weló yoi he yoi
Aŋpéwi (áŋpawí) kiŋ iyóȟlatheya he – bajo el sol
Úŋšiičʼiya pi kta čha waú weló yoi he.
Waŋmáyaŋka yo waú weló yoi he

3
CANTOS VARIADOS

8. *Canto de transición
Weya heya haya
Weya heya haya
Weya heya haya
Weya heya haya
Weya heya haya he yoi he joi
Waŋmáyaŋkayo yoi
Úŋšimalayo yoi, ómakiyayo yoi
Waní wačhíŋ yeló he ya he yoi

“digo:
Mírame, apiádate, ayúdame, quiero vivir”

9. *Aétuŋwaŋ yo čhe wákhiyelo - miro hacia las direcciones para hablarles


(saludo a las 6 direcciones)
Aétuŋwaŋ yo čhe wákhiyelo he
Aétuŋwaŋ yo čhe wákhiyelo he
Wiyóȟpeyata – Wašíata
Wiyóhiŋyaŋpata he.
Itókaǧata – waŋkáta – Makȟáta
Aétuŋwaŋ yo čhe wákhiyelo
Na mankuyeló he
wiyóȟpeyata – Wašíata
Wiyóhiŋyaŋpata he.
Itókaǧata – waŋkáta – Makȟáta
Aétuŋwaŋ yo čhe wákhiyelo
Na mankuyeló he

“Miro hacia las direcciones para hablarles


Oeste – norte – este
Hacia el sur – al cielo – a la tierra
Miro hacia las direcciones y me siento.”
Étuŋwaŋ ver hacia algo lejano (alguna dirección) čhe – por lo tanto, wákhiyA –
hablar.

4
10. *Tȟuŋkášilaya waŋmáyaŋka yo – Mi gran abuelo, mirame.
Tȟuŋkášilaya waŋmáyaŋka u weló he
Tȟuŋkášilaya waŋmáyaŋka u weló he
Tȟuŋkášilaya waŋmáyaŋka yo/ye,
Aŋpétu kiŋ lé úŋšimala yo he
Wakáǧapa Omáwani waŋmáyaŋka yo he
Tȟuŋkášilaya waŋmáyaŋka yo/ye,
Aŋpétu kiŋ lé úŋšimala yo he
Wakáǧapi Omáwani waŋmáyaŋka yo he

“Gran Abuelo, ven a mirarme


Gran abuelo, mirame
Hoy pido piedad
Realizo (celebro) el camino (el viaje), mirame.”

11. Ya heya hey hey wey weya haya


Ya weya hey hey wey weya haya
Ya weya hey hey wey weya haya
Yaweya he we weyahaya, yaweya he we weyahaya,
yaweya he we weyahaya, yaweya he we weyaha, ya ho welo he joi
Yaweya he we weyahaya, yaweya he we weyahaya,
yaweya he we weyahaya, yaweya he we weyaha, ya ho welo he joi

12. *Úŋšimala yo- ten piedad


Úŋšimala yo, úŋšimala yo
Úŋšimala yo, úŋšimala yo
Úŋšimala weló weló he e je joi
Oyáte, Wakȟáŋ Tȟáŋka he,
Úŋšimala weló weló he e je joi
Úŋšimala yo/ye, úŋšimala yo/ye
Úŋšimala yo/ye, úŋšimala yo/ye
Úŋšimala weló weló he e je joi
Oyáte, Wakȟáŋ Tȟáŋka he
Úŋšimala weló weló he e je joi.

13. Canto del Águila Waŋblí Glešká Olówaŋ – Canto del mediodía
Aŋpéčhokaya Olówaŋ

5
Weyaha weyaha
Weyaha weyaha
Weya weya ha weya weya ha
weya weya ha weya weya ha
Weya he weya ha ya je yoi
Glešká waŋblí glešká wa
Ótakiya piktu
Waŋná ú weló
Waŋná ú weló
Waŋná é peló (iyé ló)
Weya he weya ha ya he yoi

14. Tȟuŋkášila Áŋpawí – Gran Abuelo Sol


Tȟuŋkášila áŋpawí
Tȟuŋkášila áŋpawí
Tȟuŋkášila áŋpawí
Tȟuŋkášila áŋpawí
Oyáte kinípi pte
Tȟuŋkášila áŋpawí
Tȟuŋkášila áŋpawí
Tȟuŋkášila áŋpawí
Oyáte kinípi pte
Tȟuŋkášila áŋpawí

15. Tȟatȟáŋka Olówaŋ – canción del búfalo


Tȟatȟáŋka oyáte waŋ hóyeya nawážiŋ yeló

16. *Buen día para vivir, buen día para morir


Yana hey, yana hey, yana hey
yana hey, yana hey, yana hey
weya he weya ha, weya he weya ha
weya he weya ha, weya weya weya ha
Hoka hey, hoka hey, hoka hey,
hoka hey, hoka hey, hoka hey
weya he weya ha, weya he weya ha
weya he weya ha, weya weya weya ha.

6
17. *Weya heyaya, weya weya weló he
Weya heyaya, weya weya weló he
Weya heyaya, weya weya weló he
Wey haya hehaya weya weya weló he
Wey haya he haya wey haya he haya, weya weya weló he yoi
Čhaŋnúŋpa waŋ yuhá hóyeya weló yo/ye he
Oyáte kiyanípi kta čha léčhamuŋ weló he
Tȟuŋkášila ómakiye(a) yo ómakiye(a) yo he ya he yoi

“Así dice:
Con la pipa llamo (rezo, envío una voz)
Lo hago para que el pueblo viva
Gran abuelo ayúdanos, ayúdanos.”

18. *É waŋná čhékiya yo - Es tiempo de rezar


É waŋná čhékiya yo, é waŋná čhékiya yo he
É waŋná čhékiya yo, é waŋná čhékiya yo he
É waŋná čhékiya yo/ye, é waŋná čhékiya yo/ye he
É waŋná čhékiya yo/ye, é waŋná čhékiya yo/ye he joi
Čhaŋnúŋpa lé yuhá / hóčhoka étuŋwaŋ
É waŋná čhékiya yo, é waŋná čhékiya yo he
É waŋná čhékiya yo/ye, é waŋná čhékiya yo/ye he

Es momento de rezar – ese momento para rezar


Con la pipa es momento para rezar/mira ese círculo (altar) es momento de rezar.

19. Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló – De una manera sagrada permanezco


Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló he
Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Waŋmáyaŋka yo/ye he
Čhaŋnúŋpa waŋ yuhá wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Kȟolá waŋmáyaŋka yo/ye he
Wakȟáŋyaŋ nawážiŋ yeló
Waŋmáyaŋka yo he

7
“De una manera sagrada permanezco
Con esta pipa de una manera sagrada permanezco
Amigo mírame, de una manera sagrada permanezco, mírame”

20. Wehaya ya ho weló


Wehaya ya ho weló he
Wehaya ya ho weló he
Wehaya he haya ya ho weló he
Wehaya he ha wehaya he ha ya ho weló he
Tȟuŋkášila waŋmáyaŋka yo he
Lé miyé čha nawážiŋ yeló he
Waŋmáyaŋka yo le miyé čha nawážiŋ yeló he

“Gran abuelo mírame, soy yo quien lo pide, mírame soy yo quien permanece (it is I
who stands)”

21. Canción de curación – Desde lo alto


Waŋkátaŋhaŋ wau weló
Waŋkátaŋhaŋ wau weló he
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi he-oi
Wičhánaǧi waŋ phiyá wakah’in kta čha waú weló yoi
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi he-oi
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi he-oi
Wičhátȟaŋčhaŋ phiyá wakah’in kta čha waú weló yoi
Waŋkátaŋhaŋ waú weló yoi he-oi

Paȟlókapi Olówaŋ - CANTOS DE OFRENDA

22. *Canto de sanación


Ate Wakȟáŋ Tȟáŋka weya ú weló he
Ate Wakȟáŋ Tȟáŋka weya ú weló he

8
Ate Wakȟáŋ Tȟáŋka úŋšimala yo/ye - Padre Gran Espíritu, ten piedad
Oyáte, oyáte zaní šni peló
Weya ho ye wayeló he e joi
Ate Wakȟáŋ Tȟáŋka úŋšimala yo/ye
Oyáte, oyáte zaní šni peló
Weya ho ye wayeló he e joi

“viene el Padre Gran Espíritu


Padre Gran Espíritu, ten piedad de tu pueblo enfermo.”

23. *Canto de perdón


Ya weya ho weyo he
Ya weya ho weyo he
Yahehe hey yahehe hey
Heya weya haya, wehaya ho wehaya
Heya weya, wehaya ho wehaya
Weya ho weló he yoi
Wakȟáŋ Tȟáŋka úŋšimala ye, waní kta čha léčhamuŋ (hecha un).
Heya weya haya, wehaya ho wehaya
Heya weya haya, wehaya ho wehaya
Weya ho weló he yoi.

“Gran Espíritu ten piedad, lo hago para vivir (para poder vivir)”

24. *Ofrenda - čhaŋnúŋpa (?)


Weya weya heye weya weya weló he
Weya weya heye weya weya weló he
Weya weya heye, weya weya weló he
Weya weya heye, weya weya weló he
Wakȟáŋ Tȟáŋka, úŋšimala yeló he
maka kiyelo, waní wačhíŋ yeló he
Čhaŋnúŋpa kiŋ lé, yuhá ho yewa yeló yo/ye he

Čhaŋnúŋpa, Wóphila na Oénakiye Olówaŋ - CANTOS DE PIPA,


AGRADECIMIENTO Y CIERRE

25. Canción de agradecimiento de la vida.

9
Weeya weya heya weló he
Weeya weya weya weló he
Tȟuŋkášila Wakȟáŋ Tȟáŋka philámaya yeló he
Táku wakȟáŋ mayak’ú weló he
Tȟuŋkášilaya wičhóni waŋ mayak’ú weló yoi
Táku wakȟáŋ mayak’ú weló yoi
Tȟuŋkášila tȟuŋkášila philámaya yeló he
Tȟuŋkášila Wakȟáŋ Tȟáŋka philámaya yeló he
Táku wakȟáŋ mayak’ú weló he
Tȟuŋkášilaya wičhóni waŋ mayak’ú weló yoi
Táku wakȟáŋ mayak’ú weló yoi
Tȟuŋkášila tȟuŋkášila philámaya yeló he

26. Canción de agradecimiento de la salud.


Wakȟáŋ Tȟáŋka Tȟuŋkášila,
Wakȟáŋ Tȟáŋka Tȟuŋkášila, Philámaya yeló he,
Čhaŋnúŋpa wakȟáŋ čha mayak’ú weló yohe,
Philámayaye philámaya yeló.
Wičhózani waŋ mayak’ú weló (yohe),
Philámayaye philámaya yeló.
Čhaŋnúŋpa wakȟáŋ čha mayak’ú weló,
Philámayaye philámaya yeló.
Wičhózani waŋ mayak’ú weló,
Philámayaye philámaya yeló.

“Gran Espíritu, gran abuelo


Gran espíritu, gran abuelo
Gracias, me has dado esta sagrada pipa,
Gracias, gracias.
Me has dado una buena salud
Gracias, gracias.”

27. *Čhaŋkú Lúta Hógna – las maneras del camino rojo; canción de
agradecimiento
Wehaya hehaya, wehaya ho weló he
Wehaya hehaya, wehaya ho weló he
Čhaŋkú Lúta Hógna mawáni yeló yoi

10
TȟuŋkášilayA philámayayeló he
Čhaŋnúŋpa kiŋ lé yuhá čhe wakhí yeló
TȟuŋkášilayA, tȟuŋkášilayA philámayayeló he yoi
Čhaŋkú Lúta Hógna mawáni yeló yoi
TȟuŋkášilayA philámayayeló he
Čhaŋnúŋpa kiŋ lé yuhá čhe wakhí yeló
TȟuŋkášilayA, tȟuŋkášilayA philámayayeló he yoi

“Así dice:
Camino las sendas (formas, conforme) del camino rojo
Gran Abuelo (creador), gracias
Por tener (portar) ésta pipa para poder regresar
Gran Abuelo (creador), gran abuelo, gracias.”

28. *Oyáte Waŋmáyaŋka po - pueblo mírame (canto de pipa búfalo blanco)


Oyáte Waŋmáyaŋka po
Oyáte Waŋmáyaŋka po
Oyáte Waŋmáyaŋka po/pi
Čhaŋnúŋpa wanka čha yuhá čhe wakhí yeló he - wakha - expresar, significar, de
algún modo en específico; čha - por lo tanto; Yuhá - Poseer; waki - tomar, regresar
de un lugar lejano; che - marca afirmación
Oyáte (w)yanípi ktA čha léčhamuŋ weló he – lo hago para que el pueblo viva.
Oyáte Waŋmáyaŋka po/pi
Čhaŋnúŋpa wankan čha yuhá čhe wakhí yeló he
Oyáte (w)yanípi ktA čha léčhamuŋ weló he

Aho! Mitákuye oyásʼiŋ!

11

También podría gustarte