Catalogo Ecologico Preliminar de Las Cactaceas de
Catalogo Ecologico Preliminar de Las Cactaceas de
Catalogo Ecologico Preliminar de Las Cactaceas de
net/publication/39287082
CITATIONS READS
25 1,412
1 author:
Gonzalo Navarro
Universidad Católica Boliviana "San Pablo", Cochabamba
96 PUBLICATIONS 1,461 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Both papers are part of my Proyect "Chromosomes and Speciation" View project
All content following this page was uploaded by Gonzalo Navarro on 08 July 2015.
Resumen: N a” ti rro, ( i - Co]filogo eco lóq iec prehm lucir de las <‘cuí’ lác.’ea ,s dc’ Bolirlo. La zc¡rcmcm 17:
.13-84 <1(196)
.4 bsn-ac N m m rí o 6>1 p¡’eíhninc¡m¡ c.c -oíogi¿ -al ¡ ‘osologume of Bol/clon (‘oc/O> ‘toe. Lasco-te 1 7:
33-84 (1996)
rlíe ibIs mmmi imxs of Coc-toc’eoe are presented ini an ‘alphabeiical arder lisí: caeh taxomí is
1 istísd with ¡ descí ipimoa o>’ tI-e fol ioxving subjects: acceptecí nanie and ant hors, selecí provino-
¡ial relev,cnt ss míons nís, biogeogi-aphy (megion. province o r sector), biocí ma tology and ecology.
clistribímt.iamí wm>luim, Bolisí cmi dcp iminíenis and a esiím-natmomí ol ccnservaticin status according lo
1 IÁCN e-mR-” ormes
‘Ibis pi cli ti mii mm 5 >1 pp¡ (¡dcli 1< ¡ ti cccmiogicu 1 ca Li iogue of iba> vitnmí cocí mis i s be mesu it
severa 1 scc¡ s c,t tic íd m cse mmcli mu Bolivia 1990 lo 1995). as sveíl as a compilation frc,m literatu re.
1 u [he ncst ~ccms i hc cat’mlog sc mil be more com piel unU mncsre precise depcnd i ng on ihe progrcss
mu he fic]ct uncí i isonomícal ruse creus. [he taxonomic:ml nomnenclaiurc. generalis is :sccordicug
lo I’Im;rs m & 1 su cuí, <1990> ini] Hm:Nr (19921 svitií several exccptions: ti flore researelí is sI-li
neecled lo a dc>muitmsc clii tic hlmcín of taxonomical relatio¡islíips aucí status of [he ‘-‘erv ciiffmculi
t:mxa as ¡ o (tic lis Cl, ¡scmc ce tus. Parodio, Rehncio, lCc-lmina;isis omiix a integí iii>] smi]
5
imíc]uding bmo”ec’gr-¡plimc ml imíd ceological aiíalysis can prudmmcc a satisí uctcsrs uiodcl
lii tus ap~í¡ouct Ibc b¡cíclmrn~iiic diagnosis folIos;’ tIme Ris sS NI sai iNi ¡ >199 I99S~ model,
svhiist ilie bmogeogr-iphmc INI np “ lable 1: C~. NAS’ARacm. 19941 md ecaiogmc (T mbic 3) ciassifica—
miaus arr ¡a ,“maal 1 lic im¡mn scr,pmcd ei¡aiicmlis tire :mc-cordimip lo Ec,c mu & 1 svl oit >1991).
>~<> Dcp mit mmnci:iim de Bioloem’c Veget:il II. l’tmcul¡zid cíe E’ iriiíaci í t nmscrsmcl íd ( ompituten—
se. I-—2804tt NI ¡di mcl 1 sp un ¡
34 Lazamm,a 17(1996)
‘Dic resul ts shows eight prel iiiiinar endeníic cenlers csf Cc¡c’¡ccc’eoe in Bolivia 1 ]5’la~s 3>. with ti
larger u umber of endemie cactus along the sout heasiern siopes c”f the A udc>, ‘rheme are at least
1 bree areas of particular im pcrtance for their species riehness md bigh endeniism: ihe interan-
<lean basin of <he Río Grande (Si estimated endemmcs> time mntcrandeams basio of ttíe Río
I’ilcomaya (38 estimated euclemiiics> ancí llie socmtheaslern Bolm~ umí puna abose cc,. 300<) mii
altitude <32 estiníatecí endemiesí. A large proporlion ol (bus endemie taxa are ucoendemies,
newíy evolved aud ciosely related phyílogenetical y le. g 1 líe a u nie rous species u s ucb genera
tís Ecliior¡psis. Pcmrrd ic,, Rel,m,t icí): oche ms as Espc¡s> oc, gc¡c”mí ¿¡mc rl 1 nd Nc oc ‘oí’cíenc,sic¡ I¡cmso¡¡ ic¡m mcc a re
proba bly paíaeaenclemics svith a ‘eliede phylogenel ieali~ msol>mted status,
‘Ehe lack of ¡‘rotected Arcas tui] a e(fective over—coítections control mx this andean region is
a severe threat tor the mainíenance aud ccmuservat ion of i his rich species diversi (y.
INTRODUCCIÓN
BIOGEOGRAFÍA
100
o
19
220
68~ 600
100
140
180
220
Nl apa. 2. —Biogeografía cíe Bcfli vid. l.,a numeraciólí dc prov] nejas y sectores biogeográt’icas
correspc¡míde a la i¡ídic:mda en 1; ‘labia 1.
lados actualmente de sus táxones afines. En contraste con los Andes, las
tierras bajas orientales de Bolivia presentan un reducido elemento endémico
por lo que sc refiere a las cactáceas, incluso en zamias donde como el Gran
Chaco, estas plantas son globalmente abundantes.
38 Lazaroa ¡7 (1996)
1O
1 4—.o
l 8o
220
Ca o G4 A 6O
BIOCLI TY4ATOLOG¡A
i’abltm 1
Bi ogeog rafítc de Ho livi ti
-Regiómí Amazanica
* Subregión occidemit:m)
- Provincia Acre- Mac> re cíe Dios
‘fabla 2
Clasificaciómí Bioclimárica de Bolivia
(según el modelo de Rivss-MÁRíINniz, 1995)
Valores climáticas
A. Bioclimas
lo los2 loe P=2T I’=T
1. Árido 0.6-1.1
2. Semidrido 1.1-2.0
3. Seco 2.0-3,0
4, Subhúmedo 3.0-5.0
5. Húmedo 50-lO
6. Hiperhúmedo 10-20
7. Ultrahiperhmirnedo >20
Siendo: 1: temperatura media anual: P: precipitaciómí media anual; lo: índice omnbrotérmi-
co Pp/Tp, donde Pp es el sumatorio de la precipitación media en mm de los miieses cuya
temperatura medía es superior a cero gradas centígrados y Tp el stíníatorio de las teníperatumas
medias mensuales superiores a cero grados, medidas en grados centígrados: loe: imídice de
ombro-evaporacidn anual, loe = PPE, donde Ph es la evaporación media (Thornthwalte>
anual; It: índice de termicidad. ¡ t =- (TI- NI + ni >1 o, donde ni es la temperatura níedia de las
míninías del mes más frío del año y M la teníperatura media de las máximas del mes más frío
del añcm; los2: indice ombrotérmiccs estival, cociente entre el sumatorio de la precipitación
media de los Ucís meses más cálidos del año, y la su ma de las temperaturas medias dc esos das
mismcss nieses.
Naisarra, 6. Catálogo ecológico preliminar de las cactáceas dc Bolivia 41
Tabla 3
Ciasiñcaciórm bic,ciin,ó lico de los principales tipos de v’egel.ación ciim¿cm ófula de Bolivia. etapas
seriales y vegetación edafahigrófíla en contacto
- l>:ijc<naLcs cte cm :iimui i~cmmri cte A¡ícamiía .Sr¡¿mmm /tmuí¡clac-—Sm’i¡ec /umvmm’cumí¡ ¡¡¡mc liii (ji N>ms irma 1993 mm vcczclai:ión
cíe pedregales cric’cucrb:cctíís \ íucc¡íí u límm uurií omi¡c¡c ( Imcíc taimuh,, rc ¡¡¡mc sp>ucui i acilcmlis Ci Na’.>crruí 1993
2, i’aicmmc:mles de i:í cilla puma pci usmí u ( a(ai¡¡cígmosmmmmmm n¡n¡m¡¡cic Rus is Nl ¡rina & tas mm 11)82 seeetaeuclmí
cíe ‘oímos cruíctímrh:iciucs huí ¡ci ¡ iii cilmmí/auiic ¡ m¡c¡/oac hcir¡mmmi pc’rl¡rmcmimcmc’ Rus mí M mrminc, & 1 ¡míar 952.
3. Nlicrobmcstmiues ce ¡<mí/u /c¡mms ccmmcupmuc <¡ncc tpcíicmicu<cl> <[cli ( ¡¡rdmilcí m Occícicm¡t uy piíoaiics dc susmituición
con Pam’cmsmíc’í¡lmícc lmmu-iclcí. 1 qiciclí civcqcilcmrn tc suc cm cím th¡mípl¡m Ita Sim¡ccí 1< ¡¡¡¡da
4. Micrmíb¡íscmaes cíe ¡‘cutí pci cc¡¡nc ¡¡mc (cm smmtms¡¡ uiímne¡¡le(lím l pccleaem’ii/ can i”mmí’c’tlímcomi¡¡mcmu ¡<u dc 1 m (cv/ile—
ra t)ruen¡uml u liciimcccumles cc ímuscciuccumn címiu tcíu’Oi¡¡o pc¿íoflccoici ¡ 1 ¡ ‘cuica oítho<c/m¡ lIc
Y rviic~<bo~<e~ cc ViiI lu¡¡us ¡mc/mu >pomcnccai¡ dcii Carciulicr m Oriental ccntmcm—sepmcntrmommml m p címmnmumles de
sccs¡i¡ cccióa cmmmi ,Juummíescmí¡ícm >ícmlmu’uc’¡¡s¡s u ‘<¡<pu ¡¡¡¡mis ¡nc ¡<<u
ti rv¶icí uíhm¡sci¡me¡ de ¡>i’mcsccpus Ñrmc-c comí (i’uicmscu/pi¡¡icí pím¡¡i/lio y en su irania mimitmmdin<ml supcriom tau (Ir ouc
<<‘¡<5 ¡ca/luí. cte ‘cm tordiilc¡ Oacnm mi mmierictío¡ccml mnuctorr:iiei cte iusl¡tmccco¡u cc mm ,m!m,mmí,,m ¡¡¡<ma mcc ¡¡‘¡‘cas—
1 c¡bucmííí,cíu ílm’¡i.soc >Ruclismi,> ti Nas irma 99).
Nl mcrobmmscmucs cte ¡‘mmli lc’¡mís tmm¡¡íc’m¡iltci suhsp uumíncímmc’tlcm cocí 1/ii lías u rl, i’sam u,ahcm dc ti ( c,rdmlicm a
<)rmci:t u] mcrcdionucl ccrrícs dcl AItmpl:cnmi: píijcmmiu¡i—mumtiirnules cte smustitnucmoci dc Ii al, un,c Luí/ni mo ¡<¡¡mas
¡ mmlmmcc¡muciiu ulu’¡¡sau’ Rmctlíscmm,¡ (m N u’ c¡¡ci i99.3:v cmimícplcjcí de vcgemaeicmn =d’micihugrotcim h mabí ¡ mm pi ¡cuino/mí u
tIc luí cucucuis /lmimimm—iuucmmscrcs <títipí mulcas.
Mcc, cíbciscmues cte 1’mc/u /c¡cms tmm’ssu’m’m sumhcp. lcc’s.sm’m’i y 1>, lmc’s.serm iubsp su>¡tuuscí/lcuu/cu cuin 5< /ím,¡us cmuiml¡¡icms
Rumlmem mmm c-mcí¡mm¡mmini¡u¡ dc’ luí t csmdmllcru anemia] cemitrucí IC.’cmclíumb:mníha> mm p mmuimiimlc-, ch mmcmsnm¡ucmoii cciii tu ¡¡mm
<Pc/cc 1i¿c¡c/iu 11<1 y /<iiucQs,rcmc’i/¡cil’c¿
Sm’. N’Iicc-ciisuisq¡mcmm ulc ¡‘mil c-te¡mms íic-i¡li’u’¡ci cuicí Bc’rlmuris r-lmi’y’.s-oc-c¡nct¡a ile i:m t’circliiiera uiniem¡mum[
9, Nlieruitciimmquc’m dc ¡ i<(c (¡¡cus ¡ au u immmisc¡ scil’usp. laímciua comí ( citmcím-i’xtcltui,¡ ¡cmmnccr¡ciim¡c de luí ccmm-dil/crcu anca—
mí
lumí c’eim¡r:mi í( cmclí ibcim’ícb mt mm umomí mlcmm de suítilumciomi ecía I’c-sum¡usí u(ui//u’/iuitm/¡ c~//cu.
1>>. Micriibimmmc
1cmcs dc P¡m/m /i’¡ícs mcii emrmommcm smcbsp. tm’icuuicimícínclruí cumíl Rcmrí¡cmchc.sici fimct3’c¡ccmiii/ma Y Biucudleimu
ímmíím¡lc¡ímmc dc lii cm¡dilicm ¡ Rc ilíL ¡ 1 m,t mm- p:mim¡nicmiec de sucmmmcccmcicm cmmmí I’c:summucm c-toc’sc-c’mcs-. ¡-‘as¡mcc-cí clii(¡ciummp¡¡u’—
¡¿<u. ( Vutmímí¡umc¡m mIsmo ¡¡mOr/mí/cm ( ucuní¡ím ¡mus. Stcpcc iilctmmsci, 5. lmrruc-h¡ ypíí rl/cc,
It>i Nl/cc uihímsc~,me-, de ¡‘mil í’/u’¡m¡s lmm’smmc’ri scul’msp, im¡cuírmmíí¡ cmiii Bmiil¡llc’/cc /mmmcííící de luí cumemíccí del Titieuic¡u c’ccii
pcií¡ccc¿mtes ¡¡aiim m mius dc mmclsmc¡cmcmamu
- Micruíbimsc1u¡cs dc 1 i “ce~m cc ¡aacítc”- vcmcíczcmeñ:c eemiuro—sc’p¡eamriuímcuul >( ‘ochcibumníb:m y I.um l>uizt. comí
¡<mil v/i’ ¡m/s ¡cuí címuumsccsmchmmp /ccmucí¡cc P smi iuc’cu 5y’umípluíc-cis ¡¡<¡¡luí, Bruícu’h/ici /‘íítir/ccmícm, (‘lcíl¡¡-cc u-uui’¡lc’m¡ccsi¡. ¡¡<-clc’mis—
mmli ca ji¡mu/cc
¡¡muí s/mím¡ímím Wc /m¡ncumiííclcu <ql/mí con
chchuu¡¡uci ¡¡mí y IIpumuonuilei
uccíhiíseris tc¡íuíícctomm
u’cíi¡uoiiucpmic<ItiSIS 5 Bmulm¡~ sicí ¡ ¡míís—ímucírmi¡uezii ule
íusmc¡mmclcmn ccc valles
l
muí u A l ¡ 5 íímdíllcr
uit liui>c<i mí dc u <)imcnc,ml mc¡crmítmac,umi t(’lccmc~cmisae,m 1 <cilla Potosí
( Mccc cilimm’mc>c¡c’m uit ¡mil/u IÉ ¡mus mm miii íml¡’tlcm scmhs/í ¡¡¡mmmc mcc l/cu cciii ¡)musm¡i/lc /lííííc bu sumís 5 ¡-ci lcicmumcm ¡uc’/irii.¡ci cíe luí
( m rctmilcr u o, cuí mi lucí mclm¡ímm mi
1 i Nlicnmmlsícsc¡cícs <It /<ic/í /c’puscc¡scíc c;e¡/lií cciii ¡:.sucitlií¡iici bu píi¡y/mcc¡c <u ([cl u Cuimclmllerui ímniemctu¡I ciicriclicumícil.
/4 \it,íí-,tcct msS miiic.mccliicsclucs scmlccií cíe [iii v:clic-s ucílcinímmm cuí mclmmcm di uit u ccícmiccm dci río $eni Luí I>ui,
mm t ¡u.u ti cícíts i<ismmt/ccíclci lmciiíu¡cm. Prccsií¡m¡i mmi¡clum cc/mu 5 ( mml mm iíícíc luís ím¡c (immiucir¡c-/i¡ms.
Nl, .mii mcccsuíhcisc~cmcs dc 1¡pmícírícc mmp¡.m 1 íscuteuíciumi( cali ¡ s~ cíl/¡cíacm ii¡iitc c¡¡ ccm¡mc ¡ m¡/mm’c’c¡ cc’rrci/iiticc..¡cmúícm’ciíictcm
mmmcm<mmísm/íí/ímí ‘mu ctmmímmcm Icc/c i¡lcc ¡ [‘¡uiují¡¡u uk/cm limm ¡ccii (<mmmi uit im ( címdmlicc u Onu mmc mi c~ mimmmí—mccec’¡ulimcciuii 5. mcium lcimmui—
/cs cte smmscí¡cicuiimí <mccc ¡jímícícum¡í’icimmu lcm¡¡¡ii/cm/im¡mmc y Dcccl ¡cm ¡umí> cmsummsmc -
1< i’ciicímuires cuí/e ¡‘ccii e duc/’oxercliicic cimidiísm=scíe 1>cmrcí¡¡itíciu’e¡ í¡ím’m’íit/u-ii cte luí 5 ‘ardiliercí Orieniumí cemítruil
t(’iiumctuuisumuxm/.
¡ (i. Micním—¡ccesuíhmmsciucs cte luí m’.fonmiiuieiómc hmíiimm’iucnmi—cciencmíicimíumc’ /¡íivei ucmiíer/ar/ cois líc¡¡/mmmcirpmms ¡cmci’/mcuu¡rc’i.
.31 ím’í ¡címmm/ mí’s ¡¡sc’muí lmmmm¡cum¡c. Pí’cmmmím.s mí,u-¡miímcu,ci’¡ms-is. ¡‘íilulc’ /m(u’m’ccí¡y’mmi/ y Pc¡m.cm/¡ituc¡i’e¡ sccímkt¡cm.
42 Lazaron)? (1996)
[7. Seircus uím¡d/ncms nnmbi-adas ile Y’cmngum templumcl:m cmiii Pm’¡mmniiiip>¡u-.mmesim.ínicu, Cíícci/mc’cc lccslu-icciici. (‘lc’tl¡í’cí
m’c’m:csllc¡ ci, tVc’iní¡¡cummmi/rc I¿cqar¡iicim-s, .Sipccro¡ccc /míslií’/c’ííuis, Pccclusc-cmrpus ¡‘¡ms/mc/. Bí’mc,me¡lici iicm’míiuacímuci, ¡¡ccl mícsuiummii¡
aac¡¡mst Jol/cí mm,, etc.
15. \Iicríi—mrtescílsussqcmes dci Ch:mccí uumccl/ncí a/ncc> tuis-el /nfericsr/ can Vm’mmce<i’dc’mcccsicc /ic’rzmsqicmmimi y Scliíiumijcsc.s
lmccc,¡/cc’cmnct
9. ‘vicccíbuscqnmcs del (i’bumeus ummíciimíuí scirieuí <u/miel scipcrior/ císmí (ríi’elcaiemuicsclc’íiciimimi bí’cmc/mí’¡irc-riiimi tmm’ .Su/¡/i¡mip—
ami: umiu’i¡kc,cnir
20. Seis-tic cte luí <mfimrrncmeión bumiisiamicí.tucu¡naimcici >cmis’el inferiusrí emmmm Jcmq/cnis ccmm.stm’míl/s y t/mcmmccmííccííímcí¡m
¡icm’p/c irle.
21. Seivuis suitilincis cíe Vcunguu ecli/cia cciii D/u¡c’ciic¿rtumii liiiíicci’cicia¡ítacim, (‘immulmmííccc m’/ficiíicc/is, ,Iuíílcmmm.s lccc/iricmí¡m¡,
Loc/emc/scrqiu¡ ccci’ccca, cíe.
22. Mierobasquc <leí Gran Chumemí lSuuncum Crnuz/ cutí Brccírííiíím;/cm ea/m¡ecuiic¡ y .1.s¡íidícmm¡mm’m’mmícíu¡mmc’/mí’ccmiímí’
1 cíc pesumul m.ss esí ci c nicm ms
cumn muíc sabre sud
Bma/iic—s/c, oc ni oilyerucilauiieittc
mmcií’¡ii>i’¡smmci bien circnci cias en cm caí mci cm císmí en clunves de sume
7’cu/melmum/cc mícsc¡mcsrm.
2). Nl cscmtosmjces miel Ci ruin Chaccí /Su.cmsum (‘ram,. ti’huq uiscmect s ‘1’-aíijui esín Su-/i>imimpí: .5 c>mmí’ lmncíu/íím—<mc/ímrmmm [mi.
susbie sucios bien d ren acicíc -
24. Nl icro—mesobosque más a menos cnbiertcí del (iran (‘[saco (Bolivia y i’csmu¡ guayl sobre sncelc, u cm remmmoscis.
císn .Sc’n¡icm ch/ccrcculcíu¡cí y 5u’hiííimi¡csis ccír¡¡imtci. cciii pcíjmsnumlcs de .4r/sc/íIcm muic’i¡c¡ccc-iacr
25. Ni ecabosq ucs de las márgenes del Ciruin Ciii umeo cepten c ricínal cc”n Oiplecke/u’/uuí /¡imr//mimimclí¡. Ph í’//ícs’¡
rl¡cimiiiiamu/c m y (<ml c’í’ucp/ivl/u¡mii iíuia/cifimmriiimm cii coiiticiu” Ii mcmi sumeicís estulgniemís cmiii paimiicmíes cíe 1i’/m/mm’immciv
subí ci pl, u lía
26, Nl csuiHm¡sg cu es sem i decidcus dc 1 m (. itmguit unícm 1 Sant m t ini,> ecín Sí-/m/mímmps/s lmrcmsi/íeimsís y Mcíc/cmíí’í’ ¡cuí ¡
si/em <>mmm ¡ccii cn contacto comí selvas Ii igrañí-is dc (¡sí muía ¡¡ea u smrul/emms/s y 5clic’c’/c’cc lir/iic’c2is.
27. Nl crobosques escicrmsf/ [oc > -mcerr’í i]ccm brisí/ cn cm pi ni ncn¡eím / y cuca ni pci> derruí i]csmc dcl esenící cm píe-
nibrí cus chi q u un nno— b rasileñus (Sucmcta C ru,) mm muí csc t<cs 1 mccrí micas <leí íicíríe <leí Beni can 5cm¡¡‘crí ¡¡¡cciiíiec///cic/us—
ucí. Qímcc/m <u c¡íc¡ichijlccra y Ccmri-orcmm- ¡mm císihic¡uíc’
2/1. Sc1’ ¡mm plusmcsmcieicímmuilcs peícnmícfíílm mmm bi-isíicnmi p mr imicuse> del ucine del escucicí precámiitir/cuí <Sumía
Cru,> dc las sanas bien drenadas lucí estágnie 9 dcl Bcni, cii contacto con bímcqucs essaócsnutimenle
cnmunil’sulcimm pmír agcícs blancas ( ir,c,mii/ con 1—! imrci cre¡i¡mcca.s, (‘cuí c’c’opiim’/lmi¡mi s¡iruacm’aiui¿isi. .S’tíiii¡ilmccmiici o/milcmml A’—
mci. 3 í /cc¡siui /¡í¡ustríí/cslccc Dmptcris ¡¡u/muí ¡¡¡ci Ccííscí ¡mc’ntcímíc/ícc.
29. Seis u’ plcisc sicmm ma ,cín mc mmm ci el iuicdcmuní e cm ni]ini) ce mil rus scpu<mili muí nai tt.’ cíclíucHa imílící y 1-cm lía,] con
-lisa aiea lsci¡c<iir¡ 1 Sc ¡¡inc u/u muí ¡cm ccc, ca t Iccl¡íícmsícc lmcc/ii:ic,iicm
3<>, Seis o plnvmcstacmonalcmm amn,cconmcccs sobre sanelmís no estacuimeos dc 1 amida mm mioreste dci tScmmmi comí
“1¡mu /m cuí 1< ¡mcc ea, pci y Sc m thí¡a//m ¡cci csuulmmcc cuí cusní mcici cmiu seis-cmu hugrófí [‘¡s estumcicm nal níemíte iii mí udcmcl mc pci
agnucis negras con’ Fsc/ícíe m/cra c¡hliíhiiii’cu (xii’ mcicíe cm cg ¡¡mm/cm - .ic¡emcjrcilciiic mmiii umc ccc íífumhiummm ..S /iie¡neíc sp., (¡mía /eí< ss y
con sclmm a mm esta cian mi iíicn le mu cinc>ad ¡mm puir agnias bia ncas cm un Dípí cxmv mcdmc,-cmmci y ¡¡ciro m ‘repiic, xIs.
3m - Nl icrus/scisqucs cscicrus> luís cleascís t -- ccrradá cm mit cmzómi cci ci) pl ni’ícsi icmcmnuc íes cte1 micíresie dc Pum ci ulmí y
exc rclaus muísnc del Bcni mm usbre supe rt cíes m cluc ¡ ns cciii scdc>s pci] re2ommcm 1 incrí m <>55.
2. Selvuis pi uviesíacmcina1 cs a ni ¡7Oiim cas susbre mO aía mu cuímss del caecídci pi’ccuimbr/cuí cíe la zismicí <[ci itcumiez
33. Nl escíbusucí ces plusmesí mcm cm n mics mmcm, ciccud ucii ini em-cnn ilincss cte icis Y u ¡uguc u de luí alma cii enecí ctei ríum Beni
Luí Pum, y Ccmchuubmmt, mt cumn Sí hímícc¡msmmm bmrmsc/íí ¡isis y Zc’iimc’rucm rmmlmen-ulc¡ía
.14 ¡VIescsiiosc¡iic’s pico ¡u smcíc íísmícm/c m su imiiclu u mulímcss /míimrím,ícl/¡mcss dc: (‘/imac¡cuiscmcci u- Ian~o.
35. Me.sohosc¡mmcs ¡Aiim mc s¡oc mucmícílc m sc mmdcc <dimas dc cus l/u<mmmmm’ci,s cm/i¡i’icm/es u/el msesrc—iicírcsms¡e mu’ Scmím/cc (‘ríe. uiimi
Osp/u) ¡cs¡si’rincc cvliíiclíiiu mii¡m¡m¡i y (m¡iI/cmmmui imi¡ccíi i/mc?icc en ccmnlactc emín mnuercc—miícsuibccmucs psumnímímóñiuss N Cmmn
nescibcsscíucs ecnutgníccís cte Scmpiummi lícmcímícímíímmpc m Inicio y Sií’cirsicc /icrccri.
36. l>uctnicures tic (muftí ruucí mcc ml/suc cciii luí/su bumicí lcc-¡immm/mliyilim y Scsucrisicm joi’usr/ de luís iiccjicis alicia y seiaiucillurums
de luís ilucuníras cíe acimut <cícímí dci Bcmím
CATALOGO
Blosskidia liliputana Werderm
Sycu.: B)ossjé/.dia atroviridis Ib Ritter, 13. mínima EV Ritter. 13. pedic-eliau¡ F.
Ritter
Puna boliviana inferior y Chaco andino. Termotropical a supratropical
inferior, semiárido a seco- 1 500-2500(-34tX}) m. Rupicola (casmocomófito) en
esqriistos y pizarras. CBA, CHQ, POT. SCZ, lAR. Vulnerable.
A’cc¡’ca’rcc, Ci. tic talago ecológico jirel i mimiar de las c¿tctácc=tmsde Bali s-ja 43
350-1800 ni- CBA. CHQ. SCZ, TAR, Fuera de peligro a localmente vulnera-
ble por dcstrcíecióii dc hábitat,
su i ndepetidenemtm u xotíómiea.
y ¡ah rc’c 1 cuv¡j/blicr a nicii udo a socia da con A bro,nciíeilcí hre¡ijblia. 2 100—
2300 iii. TA R. Eíidémica vttlnerable.
Cleistocactus tarijensis (ti rdenas
Pu na bol ivitítía inferior. M esotropical seco a stmbh únieda iii feriar
17 cG: P (,2_5 i uní) Etí bosque bajo xerofítico secundario aclarado
=
(A <‘cii ‘¡a <‘ci Icen - .4//ti Fi> ísqtíeci eaicí rq¡na fil. Carúcí c¡ut>tc:itoIici I’ro.s’o¡>ís a¡pci/cito
- -
Schñ mus ¡>íc¡ t~í> 1 800—2 100 vn. ‘fA 14. E udéni ica vn 1 tiera b le.
Cieistocaetmis tominensis tW. Wigbt> Backeb, qrc.v
5 vii..- U teist oc-art mis <‘tipa dalensis 1—’. R i tter, U. ¡-laric’au lis Cá rdetí as.
c’¡císs’¡c‘ciu lis Ctí rdeti tís. U. tnemicíozae (Mrd enas. U. ni icropc/a tus E’. 14 i tter.
( -. ¡.‘,íwhc¿híba,síri Cárdenas
Chaco a lid líO <sector del Piieoníayo). Termotropiectí seco tt subhúiiíedo
inferior. 5cm b—sa xícoi a cii tiretts tic bosque chttqtieño interttndino con Sehi—
ti c>ps is liacn It eu¡í a .500—2000 vn. CH Q. TA 1<. E ntlérn ka vol ner=tble.
Ohserí’c¡c’,ones: grtípo tic formas algo heterogénea que necesíttt más i
vestí gttc on t Lix Oil ó vn ica y tic campo partt su elarílteación.
hrasitiense). 650—850 ni. SC!. ((1. Buseb. Cerro M utún). lun peligro cmi Bolivia
par dest ruccíóui dc hábitat (minería>.
Eehinopsis coelmabambensis Backeb.
Chaco andino (sector dcl río Grande), en su contacto altitudinal
superior cotí la Ptímía peruana (sector del Tunan). Mesotropical inferior seccí
a setiuíárida (T 17.5iC; P=420-480 mm). Laderas pedregosas en el tramo
~‘
Echinopsis gríí ~ía Lobimia Brittoíí & Rose (óptiíiící en el piso biocli í’ntít iccí
.su prat ‘opictí 1 x u ttst a flieSol 1 O~ [Ccii SU fl~F or):
lKeh¡nopsis haekebergii Werdcm mii
Pu mía pertía mm Ncc a r dc L i 1 u). 5cm prmí tropical y oro 1 rop ictt 1 inferior
seco a sim lib úííiecio (1’ 9—1 ( 1
= 450—700 mlii), Sub—saxicola y en laderas
peol regosas. crí ti rc¿t de pct$5n1 iles su Ni (miedos del círden li toscícicílcígico
(‘<¡taoic>qI’oS>ir>l ti ¡Idi 4<-ti miar> 10 us Ni ti rtítíez & Tc var 1982.3200—3901) iii.
(‘HA - LI’. 1> tic rtí de peligro a localme tite y ti í nera b le,
l{chinopsis caineana ((‘tírdenLís) U. llunt
1’ ti mía pe r tít t itt mí len or (sectcír T ti mí a ncuse). M csatrcí pica 1 a su prat ropica 1
míferioí’. Stí x leal tu cii ti lo rtí ni en t cís roecísas adytteeuí tes a palo míttles de Elio—
¡It>!> (5 1 ¡i/iStWCi/u/C’.S II ni mb. & Hanpl. ex W lId,, cii el piso dc x’egetaei ciii cíe
E.u ‘c¡ ¡(u ¡míicí oí i//u’qi’cí ¡íc¡ y’ Li> (mí-cc> ero i16 (itt. 2500—3000 vn. (iBA (Arce, (‘a tupe—
no, N4i¡.cjtte>. liiidetitsií’to vulnerable.
52 La:araa ¡7 (1996)
misnio vulnerable,
Echinopsis pugionacantha subsp. rossii (Bódecker) C Navarro c’tinib, ti(i’t?,
-
Ccinipcítieimte 1 mrmpcírta nte <le los bcísques xerafítiecís de Prosopis /éro.x’ y’ del
míivcl stm peri o r <le los basq Lies de 4 tacia ¡¿chicana. 2300-3200 ni. CH Q, PaT.
TA14. Eticlení sino friera cíe peligro.
Echinopsis tacaquirensis subsp. taquimbalensis (Cárdenas) G. Navarro canmb,
aol’.
Basiti¡m ¿amo: ‘I’ric/u.’cereus taqui¡nbalensis Cárdenas ¡u Revisttt de Agrietí 1—
tu rtt de (?oclití baíííbtí 8: 16. 1953,
Limite sur de la [‘umíaperuana (sector Ttí íariense). M esatropiettl seco a
semiarido IT = 15-17 “U: P = 400 níní). Laderas secas y degradadas can vege-
aci cm cíe Dodonaca viscosa, Ñ aqend’c’kld> ida nc’et)/a> a - (‘arico c¡uerc’i/¿lia. 2800—
3100 ni. (‘BA. Endémica vulnerable,
Obscarí.c¡ c iO>its: las pci blacio¡íes de C?oelí ti banibtí <leí grupo 71 lac’at~uiren—
s>sa pareectí ttc uttl mííemítc clisvutítas de las de Cli ttq tíistíca, cOtí LI u amplío
hittto cotist it ulda por el val le del ría Grande donde ambas estan tttíserutes.
Ecbinopsis tarijdnsis (Vaupel) Friedrich & Rowley subsp. tarijensis
Sun.: ‘1 ‘ric-hoc’erem.¡s cta te:a¡mac’ Ci rde¡itís. ‘1’. benramPa mus BtíekcLv. 7’. vra—
,-casi.-, Ci rden as, ‘1’. poco iltí ekc Li.
56 Lazaraa 17(1996)
)5 ‘(“ P 400 muy), Endémico de los bosques xerofíticos abiertos del fondo
=
del valle del río Gramíde. con Sc.’hinopsis’ haenkeaita, Cochlosperinwn Letrapo—
ruin, Lo.va¡’> er vga¿ni q ríscbachíi, Caesa Ipinia paraquariensis, Ruprec.’/ítia triflo—
va. etc. 90(1-140(1 ni. CHA (Campero). (?HQ (Zudáñez. Boeto), SC!. (Valle-
grande). Endeníisma vulnerable a localmente en peligro (a proteger).
E’. Rítter
Chaco boreal, hasta el inca <le con tttcto con el Chaco aííclina. Termotro—
pical seccí. En Fiosq Lies xerófilos a.eittradcís con Sc’binopsis c’or¡muía 0 5.
q miebrau ‘ho—t ‘ts/csraclo. prefe rentení ente en s ustratos arenosas y d ti ti Lis’ 300—
1200 ni. SC!. ((‘círdillera), Fuera de peligro a localmente vulnerable.
Gymiioealyeium pflanzii (Vaupel) Werden;n. grex
Syuí.: (h’niuí oc’ ti /vt -han chmíq nisad-anuní Cá rdemías. O. c’aínarapense Cá ¡de—
mítts (4 ¡ “o ocjsii C?tí rdena s. O, /aq mlnil/dísense Ci rdemias. (.. nmc>rquezu
(‘Li rdemítts. O, om i/!t¡resii Ctí ¡cien tís. (4. rio qrcomclense Ci rdeií as, O. sc’qarrc¡e
Ci rdcntts
Chttco borettl y Chtueo andino. ‘Eermcitropictd seca ti semiárido. Fu el
sotobosqtie, márgenes y claros de bosques chaqueños xerafíticos 350-2600
vn. CHA. CIIQ. POT. SC!.. TAR. Fuera de peligro.
Obsen-c,t’iones: gr<ipo de fonmtts ecológietí y tttxonóinicaiiiente hetero-
géneo q nc precisa est ucí1 cís det ttl lados <le cttm po partí stí cl Ltnificacióii -
Harrísia gnelíehií (Speg.> Bnitian & Rose
Chaco boreal. Tcrtnotropieal seco a subuiúmedo inferior. En el sotobcís-
cíue, niárgenes y clttros de bosques chaqueñas xerófilos y pluviestacionales.
300-800 ni. CHQ. SC!., TAR. Fuera de peligro.
Harrisia pomanensis (A. Weber) Britton & Rase
.5 un.: ¡Ito-¡ksicí Ho;;p/andii Pttrm.. Eriot -ereus cirijensis E’. Ritter
14 egiómí (‘líttcí t¡eñ ti: Chaco boreal y (?iiaeo anclimicí. Tcrniatrcípicai se—
miiitíriclo y seecí. 1 ocalníente híttsta subliúnicdcí, En el sotcíbosq ue. niárgemíes y
claros de bosques chaqueños. 300-15(10 ni. CHA, (‘HQ, SC?!., TAR. Isuertí de
peligro.
60 Lc>zart,a 17(1996)
nente iniportante del bosque xerófilo chaqueño de los valles internos andi-
míos, cci ti (tieso 1pm ic¡ parciq ¡marjeusis. Cocí;tosperníum leí raporuni, Loxopí en’—
q ! un> qrisebac/uíi. Pseudobo,nbax andicola <St’¡unops-i.s haenPec¡;ía, etc. Li n
Cochabaniba entre 1100 m y 1900 m; en Tanja entre 600 vn y 900 vn. CBA.
CHQ. SC!.. TAR. [imídemismo vulnerable a locainíente en peligro por des-
trtmcción de hábitat y deforestación. A proteger.
Obserí’ac’íones: las tireoltts floríferas ttpenas alargado—engrosadas. el ex te—
riar del ovario y fruto con numerosas espinitas cerdosas flexibles y la
chist ri buciómí eeoaráfictt disvtínta comí ecología muy diferente, justificarían cii
mítmestrtt opimí iótí la separaciómí y níantenimietíto del gétíencí Neoc’cuírc/c?¡mcisía
Baek eh. fremí (e a sim i míelusión en Neorainmondit¡ BniHon & E ase.
les ti ridas tt i toan dimíos cci mí A ¿ore//a cori ¡‘acta. Fab¿ana brvoides, Festuca
c’hrvsop/íi’//a, SHpc¡ rentista. 4000-4700 ni, LP, ORU, POT. Fuera de peligro.
Obsc¡vac’¿oímes: taxón relacionttdo con O. bo/iviana Salm—Dyck peno dife—
retícíable niarfológicaíiíente y aisladcí de este último tanto ecológíctt ecinio
Lii <íd iniática inc tite.
Optintia nigrispina Schumann
Pumia bcílivia ntt (sector Potositio—Tanijense). Supratropical seco. Altipla—
nieles pecí regcisas cotí mLitorraies xenofiticos de Chtiquiraqa acanthop/íyllc>,
Fabiana c/e;íst> .11 uíe/lia b¿sulca Ca. Oreocereus trollii, pertenecientes a la aliamí —
¡ti mtosaciolóttiett Lobiv¿o férot’is—Fab¿anion den.s’ae G. Navarro 1993,3400—
3900 ni. ‘lAR, ¿1>0V? Vulnerable.
Opuntia pdntlandi¡ Salní- Dyck
Nt ‘u.: Cmwmu/opuumí ia ~ossi<, ¡ma (1—leí ti & Bttekeb.) 1- R itter. Tepbro ‘ac’ tus
-
a> ic -ncc /c;tldcs Bac keb,. ‘1’. níinii st mí/u s Backeb , T. si/vestri,s Back eb., ‘1’. sil—
P cau os Back eLi.
t’u ¡ma peruana meridional y Puna bolivituía. Mesotropictil sLtperior y
stí pratrapical seco—sttbhumeda. Ltíderas pedregosas o sub—stsxícolt¡. erítre
paicititiles cíe las cerros del Al ti plano y Cordillera Oriental; localmente
(Sucre—fa rahtíc m> etí el piscí cíe vegettccióíí de i>rosopi.s frrcíx a de Po! v/ep¿s
d);i mc!? e//a 3100-3800 ni, U HA. CH Q, ¿LP?, POT, TAR. Vulnerable.
{-3600) iii. CI-IQ, P(YI’, ‘lAR. Endémica fuera de peligro a Jocalníente vulne-
rttbie.
68 Lazaroa 17 <1996)
Puna peruana (valles secos internos aislados de la alta cuenca del río
Beni). Termotrapical superior y Mesotropical seco. 2700-3100 m. IP. En-
démica vulnerable,
Chaco andi mio (sector del río Pilcomttyo). Tenmot ropicttl a mííesotropical
inferior seco. Fu zoíia de bosques xerofíticos de Ncbinopsis hacukeana. 2000—
2500 ni. TAR. Insuficientemente conocida en hábitat.
sc>rotbrcñc/cts Werderm,
Ptzna bolivitína (sector Potcísina-Tarijense). Supratropical seca-semíaní-
dcx l’0I’. ‘LAR (Irantera Bolivia-Argentina). Insmíficienteíííente conocida en
htíbi t ti t
-
Brtt ticí t. N. ‘rispal ci 14 tt císclí. 5. frank’ ¿ciada Ra usch. 5. /oseniek vcina R a ascii.
N. /‘ctst>¡’tiV’<i >~~> Vi 1-1. 13 ra nclt. 5. perpíexíflorcí 1’. FI. Hrttndt, 5. rausc’/hii
1—’ rtí mík’. 5. vi >iito—cíurc’a F. H . Hrttndt, 5. la rciboc’oensi,s 14 ti use h. 5. rasq míe—
z u> ¡mci Rau ,seh. We¿nqart ¿ci r¿t ten F. FI - Hra nclt
Ptm ¡itt líaliv i ana. (1) pti ni a cmi el pisa b i cid itiiá t cci ni esot rapi etil seco-sl] Li—
Ii ti mííed a. a lean aticí ci el Ii ci rizo tite inferior cíe 1 piso 5 LI prttt ropictí 1, Lade rtts
‘~.
= 17-20 cC? P = 1200-1500 mm). Epifita cmi bosques n ubladcís andinos tic
y uliga íetiiplada. II 00—2100 vn. LP, CHA. Endemisnicí can st attís mnsuficien—
tcmííeííte ecítiocicící cii hábittst. pero al parecer, planta rttra. A proteger (cf
Ki NI N ¡Xc ‘it, R bipscu/is boíl>:itria i n: Caet. Símee, J. (Los A mígeles) 6113>: 99—
l03. 1989>.
Rhipsalis erenata (Hrítton) Vaupel
Yuíígas. Termatropictil superior y mesotropíctíl, subhúmedo—litmmedci
(‘r --18-19 cC; l~ = 1250-1350 mm). Epifito en bosques andinas de ~unga
etí Ii da. 1400 iii. LP (Cci ‘aiea). Endémica u Incra Líe: tu parecer pía ti itt rara ci
\‘
Descrito para Brasil (Minas Geraes, Sao Paulo) y citado para Bolivia
por 1-IUNT (1992). No conocido en hábitat en Bolivia.
Rhipsalís incaebacana Cárdenas
Yungas. Mesotropical húmedo (T 16-17 cC; T~ = 1400-1700 mm). Epifito
en bosques andinos nublados de yunga templada, con Brune/lia, C/etbra,
Clusia, Cyathea, Miconicí, Myrsine, Nephe/ea, Oreopanax. 2200-2700 ni.
CBA, LP. Endémica con status insuficientemente conocido en hábitat, pero
a] parecer planta escasa. A protegen (cf KIMNACL-J, 1985).
Rhipsalis Ieucoraphis Schumann
Chaco andino (sector del río Grande). Termotropical semiánido. Epifito
sobre grandes ejemplares de Prosopis alba, en fondo de valle. 1600-1900 ni.
SCZ (provincia Caballero: entre Comarapa y Mataral); por el momento,
sólo conocido en Bolivia de esta localidad. Material de herbario: C,. Navarro
2327 (BOLV).
Rbípsalis momiaeantha Griseb.
Syn.: Acanthorhipsa/is incabuasina Cárdenas, A. monacantba (G niseb.)
Bnitton & Rose van. samaipatana Cárdenas
Chaco andino. Termotropical subhúmedo-húmedo. Epifito en bosques
de la «formación tucumano-boliviana» inferior. 1000-1600 m. CI-IQ, SCZ,
¿TAR? Vulnerable a localmente amenazado por destrucción de hábitat. A
proteger.
Rbipsalis paranganíensis (Cárdenas) Kimnach
Yungas. Mesotropical subhúmedo-húmedo. Epifito o epilítico en árcade
bosques andinos nublados de yunga templada. 2000-2600 ni. CRA, LP.
Endemismo con status insuficientemente conocido en hábitat (cf KIMNACH,
19841.
Rhipsalis pentaptera Pfeiffer
Citado por VAUI’EL Qn BACKEBFRG, 1959) para: «han iii mier bolivianis-
chen Provinz Tanja».
Rhipsalís ramulosa (Salm-Dyck) Pfeiffen
Citado por BACIKEBERG (1959): ~<oestede Brasil, vecina Bolivia (lsapuri),
Perú (Pozuzo»>.
Rhipsalis tucumamiemisís A. Weber
¡‘una boliviana inferior. Mesotropical subhúmedo. Epifito en bosques de
Esca//onia mi/legran-a y Tipuona tipa y en bosques de la «formación tucunua-
no—boliviana» superior con Ceclre/a /i//oi y Myrc’iantbes pseudomoto. Asocittdo
a Pfei/jéra ianthotbele, TI)lanclsia spbcíeroeepha)a, T. tenuujb/ia. 2300—2800 ¡u.
CHA, CHQ, SC?!., TAR. Vulnerable o localmente amenazado pon destruc-
ción de hábitat.
Navarra, 6. Catálogo ecológico preliminar de las cactáceas de Bolivia 81
[‘umía bcíl¡ vitimia y tramo a.ltitLmd intíl superior del Chtccí ttndi no. Termo—
mesciropical seco. 2000-3000 tu. CHA, POT. Endéníica insul<icienteníente
conocida cmi hábitat.
Weingartia westii (Hutehinsomí) Donaid
Ni-mi.: Weiffqta’t¿c¡ /ecorien,sis C’ti cdemítts, VV. vi/ca vensis Cá rde mítts
Bock ebemg. di. -—- 1952—1960-— Dic C íc.tacc mc Hanciiíiích Der Kak teenk unde, Ha ací 1—VI
(1 us! m~ Fi scltcm Verlag. Stu t un mt New York: 4(14 i pp.
Brítton ‘\ 1 & Rase, N, Y ~~i9í3 1 Itt ( metaceae 4 (‘aruccie lmístit<mtm<mmt oí Wtmsiiiítgtotm.
Wasltmmtetomt 1 )( 1—312.
thmxb:ttmni F [969 Dic F.ntwmckímmmígswcu<e <lcr Kakteen iii Stidameriktt —-- Iii: F-ittkamt. 1.’ J.
& al lech! Bmcs”eogrtípiív ant> 1 <[ocx mmi Socmmlt Americtí. Vol. 2: 523—623. i)r W. Jumíl-. N.
Ni I’ubitsiíem s 1 lic- Fitigne.
(‘iirctcmt mx \I 1 9>2--— Notas cactolo<mc. ts <le Bolivití. LI gémíero (‘orrvocactus en Bciiivia ——
Rexmst m \ommc (‘ctcií:mí’mambtm> 7 1> ½
(‘dm’ilemítms, \l. 1952 Dic (í mitimno (iynínocaivcicmnt iii Bcíiiv¡emt Kakteemí Sííkk 9: II —[3,
2.1-27.
c ‘ú ‘cte u os. YA - 1 9 Cid> 1 be P saczum <<dx ‘ir ictioceret o’ Hotix’ a atící a new speeies N ati.
Cací. Suce. £2111! [4 15
i)ott:tlci .1. [959 Sanmc thcttmglíls oit dic speciiic imaiuitiations <ti Símlcorebimtia. ptmrt 1—11—111
doct Sacc..i., los Ancles 61: 5—9. 75—St) y [28-132
ligo1 i, L. & lavior. N ( ‘onpmiers> i <)9l~ 1.0.5 Indc,x <ti Nomííes of (?actaceae thtbi,shecl
1950.199(1 imití <ující lot mumít Plaititirítmn Simcciíiemtitmrcmmii —— Hayal Ilattmmíic Ciardeos, Kew
mmtci St:mcliiictíc Sakkcmlcntc.mt Samtuiunc. Zfmrictt’ “
1’ ricdriulí [<>74 Ami ‘1’ ixoitítutie omití Ptmvitmgcmíie <ter Ecltiítcmpsiciimí:me (‘I’ricimacereinaet
lOS [(tilictiuí ( 9t
FI mmii. O R 1 <><) ( iii 2 c memaceae t’líecklist —-- Roval Bcíttmiiic Gardeus, Kcxv: 19(1 Pp
Hamíl. l 1 R •k t m lot 1 9<>ti ¡lic gemíera al C’rii-ttmcetmc: progress lowarcl cansemistis
Bracil <‘ 2’> 07
Kic’slimte R 1<< 5 II gcnem O Trictticereus ((‘:ictaccaet: 1, Las especies cte lo Repci blica
Areemítimí i mmxx ini mmii 12—4): 263—33(1.
K esijito I,~ 1 <>‘~ 1 1 <cidmos emt t ‘tmcmaceac cíe ¡\reemílimitm: Maitíucmíiítpsis. [cphrmtcactíms
cerictos <[¡<tus íd >p<mtittomclc <cl.
>
84 Lazaran 17(1996)
Kiesling, R. —1994— Monvillea kroeníeinii. a new species from Paraguay —-- Cael. Suce. i.,
Los Angeles 66(4): 157-165.
Killeen, f J., García, E. & Beck, 5.0. (eds.) —1993—— Guía de árboles de Bolivia Herbaria
Nacional de Bolivia y Missouri Botanictd Garden, La Paz: 958 Pp.
Kininach, M. —1983— A revision of Acantborhipsalis --—- Cact. Suce. J., Los Angeles 55(4):
177-183.
Kimnach, M. —[984—— Rhipsaíis paranganiensis — Cact. Succ. J., Los Angeles 56: 210-212.
Kimnach, Nl. —[985—— Rhipsalis incachacana — Cact. Succ. J.. Los Angeles 57: 258-262.
Leuenberger, B. E. —t986— Pereslcia (Cactaceae) -— Mcm, New York Bat. Gard. 41:1-141.
Meregaíli, M. —1985— II genere Gymnocalycium Pfeiffer — Piante Grasse 51: 5-63.
Metzing, D. —1993— Cactaceae imt Partmguay. Specie, ecologia e aminaccia di estmnzíane
Piante Grasse suppt. 13(4): 5-64.
Metzing, D., Meregalli, M. & Kiesling, R. —1995— An annotated ehecklist of tIte genus
Gymnocalycium Pleilfer ex Mittíer (Cactaceae) -— Allionia 33: 181-228.
Navarro, O. & Galan, A. —1991— Notas sobre Oputítia Miller (Cactaceae) de BoLivia
Rivasgodaya 6: 111-it4.
Navarro, G—1993—Vegetación dc Bolivia: el Altiplano meridional — Rivasgodaya 7:69-98.
Navarro, 0. —1994— Avance sobre un modelo integrado de sectorización biogeagráfica de
Bolivia — Revista Sae, Estud. Bot,, Santtm Cruz [tI): 40-48.
Pilbeaní, J. —1985-— Sulcarebutia and Weingartia. A Coltector’s Guide. Bí. Batsford Ltd,
London: 144 Pp.
Rausch, W. —[975-1977— Lobivia [-11-111— Wien.
Rausch, W. —1986— Lubivia85 — Rúdalf l’Ierzig. Wien.
Ritter, E. —1980— Kakteen iii Súdamerika. Argentirtien/Bolivien. — Batid 2:375-856. Erie-
drich Ritter, Selbstverlag. Spangeberg.
Rivas-Martínez, 5. & lavar, 0. —1982— Vegetaba Andinae 1. Datos sobre comunidades
vegetales altoandinas de los Andes Centrales del Perú —- Lazaroa 4: [67-187.
Rivas-Martínez, S. —1993— Bases para una nuevtm clasificación bioclimática de la Tierra
Eolia Bat. Matritensis lO: 1-22,
Rivas-Martínez, 5. —1995—Clasificación Biaclim~tica dc la Tierra — Folia Bat. Mairitensis
16: 25 pp.
Ruthsatz, B. —t977— Pflanzengeselísehalten und ibre Lebensbedingungen in den Andincn
Hathwtisten Nnrdwest-Argentinicns — Diss. Bat. 39: t-168.
Seibert, 1’, —1993—- La vegetación de la región de los Kallawaya y del altiplano de Ulla-Ulla
en los Andes bolivianas — Ecal, Bolivia 20: 1-84.
Weskamp, W, —--1992-— Dic Gattung Paradia. Band 2 — Kiei: 271 Pp.