Qhichwa Simipi Riqsinakuspa v. 10
Qhichwa Simipi Riqsinakuspa v. 10
Qhichwa Simipi Riqsinakuspa v. 10
Imaynalla yachachiq
Hola prodesora
Imaynalla masikuna
Hola amigos (as)
Allin tuta yachachiq
Buenas noches profesora
Allin tuta masikuna
Buenas noches amigos
Imataq sutiyki?
¿Cómo te llamas?
Ñuqaypata sutiyqa: Noemy Miranda Balcázar
Mi nombre es: Noemy Miranda Balcázar
Maymantataq kanki?
¿De donde es?
Ñuqa La Paz llaqtamanta kani.
Yo soy de La Paz.
Maypitaq llamk’anki?
¿Dònde trabajas?
Ñuqa EGPP wasipi llamk’ani.
Yo trabajo en EGPP.
Maypitaq tiyakunki?
¿ dónde vives?
Ñuqaqa Miraflores kitipi tiyakuni.
Yo vivo en Miraflores.
Ñuqaqa Tarija llaqtapi tiyakuni.
Yo vivo en Tarija.
Pachi.
Gracias.
CARÁTULA
QHICHWA SIMIPI RIQSINAKUSPA
Imaynalla masikuna
Allin tuta yachachiq
Allin tuta masikuna
QHICHWA
K’IRPA /QHAQUSQA: Kirukir
Wirp’apura Sanq’ar Sanq’ar Wasa
OCLUSIVOS: u
Bilabial Palatal velar
Alveolar
LLUNLLUKUNA p t - k
Simples
PHUKUSQAKUNA
Aspiradas
ph th - kh
T’UQYASQAKUNA
Glotalizadas
p' t' - k'
QHAQUSQA:
AFRICADAS:
LLUNLLUKUNA
Simples
ch
PHUKUSQA
aspiradas
chh
T’UQYASQAKUNA
glotalizadas ch’
KHUYUSQAKUNA
fricativos
s j
CHIRUKUNA
Laterales
l ll
SINQASAMAKUNA
Nasales
m n ñ
KHARKATISQA
Vibrante
r
ISKAYCHASQAKUNA
Semiconsonante
w y
QHICHWA UYAYWAKUNA
Vocales
ESCRITURA PRONUNCIACION
Iqiqu ƏqƏqⱷ ‘dios abundante’
Suqta Sⱷjta ‘seis’
Q’illu Q’Əllu ‘amarillo’
QHICHWA SANAMPAKUNA
QHICHWA SANAMPAKUNA
Simples: pa ta cha ka qa
Aspiradas: pha tha chha khaka qhari
Glotalizadas: p’a t’a ch’a k’a q’a
O e
Uqi
/p/
Simples: pichana, puka, pacha
Aspiradas: phiri, phukuy, phuti, phaway, phasa
Glotalizadas: p’isqu, p’itay, p’uti, p’uñu, p’acha
/t/
Simples: tinku, tiyana, tutuma, tuta, tanta, tata
Aspiradas: thikray, thuta, thanta, thayacha
Glotalizadas: t’ika, t’uru, t’anta, t’ara, t’akay
/ch/
Simples: china, chita, chunka, churi, chaki, chawa
Aspiradas: chhiri, chhutu, chhalla, chhaka
Glotalizadas: ch’ila, ch’iti, ch’ulu, ch’allay, ch’uñu,
ch’aki, ch’aska
/k/
Simples: kiru, kimsa, kunka, kanka, kachi
Aspiradas: khiska, khituy, khuru, khuchi, khaka,
Glotalizadas: k’isa, k’ita, k’uchu, k’ullu, k’acha, k’ara
/q/
Simples: qiru, qillqay, quwi, qullqi, qallu, qaqa
Aspiradas: qhilla, qhispillu, qhusqu, qhuña, qhaway
Glotalizadas: q’illu, q’iwa, q’uwa, q’umir, q’ala, q’asa
q’allu
-manta= de
-paq= para
-pi= en
-kama= hasta
Killakama
-pis= también
-raq= todavía
-lla= nomás
-ri= y?
NAKUNATA RIQSISPA
Q’ipina raphi ch’itana qillqana tiyana
Siqina raphi jusk’una k’utuna ñit’ina
Pirqa qillqana simipirwa phiskuna kikinchana
Waqyana p’anqa llajana ñiqicha
Raphi qillqana p’anqa jamp’ara wayaqa
Juch’uy wayaqa yupana
NAKUNATA RIQSISPA
Piqpatataq kay qillqana?
Chay qillqanaqa ñuqaypata
-wa= me
-wan = con
-sha
-sa
Ñuqa llamk’achkani yo estoy cantando
Qam takichkanki tu estas cantado
Pay takichkan él/ella está cantando
Ñuqanchik takichkanchik nosotros estamos cantando
Ñuqayku takichkayku nosotros estamos cantado
Qamkuna takichkankichik ustedes están cantando
Paykuna takichkanku ellos/ellas están cantando
LLIMP’IKUNA
Puka, q’illu, q’umir, anqas, willapi, kulli, sut’i kulli.
Qhusi, ch’umpi, uqi, yana, yuraq, ch’iqchi, lunku, quri,
Qullqi, panti-llamkha.
Chiqan siqina
Link’u-link’u ñan
Rakhu k’ullu
Ñañu k’aspi
Phatu p’acha
Sillp’a p’acha
P’alta jamp’ara
Muruq’u papawki
Muyu siwi
Wist’u chaki
ADVERBIOS
Qayna wata ñawpaq pacha
Ñawpaq wata kunan pacha
Kunan wata qhipa pacha
Qhipa wata unay
Qayna qanimpa
Kunan p’unchaw
Q’aya killa
Minchha wata
TIEMPO FUTURO