Ramtun Fillke Zugun
Ramtun Fillke Zugun
Ramtun Fillke Zugun
Autora:
Natalia Iturra Catribil
(kallfü)
Copyright © Todos los Derechos Reservados
6
Ramtun zugu/ preguntas
Interrogativos
- Chem am (¿Qué?).
- Tuchi am (¿Cuál?).
- Chumül am (¿Cuándo?)
- Chumgechi am (¿Cómo?)
1.- De acuerdo a los interrogativos, estructura una oración con las siguientes imágenes.
1.- Completa la siguiente tabla, en relación a la interpretación de cada pregunta y su respuesta
correspondiente.
Preguntas cotidianas
Iney pigeymi am
Chew tuwimi am
Chillkatuleymi am
Chew chillkatuleymi am
Chem chillkatuleymi am
Küzawküleymi am
Chew küzawkuleymi am
Ramtun Interpretación Respuesta
Chumkey ta mi chaw am
Chumkey ta mi ñuke am
Chumkey(gün) ta mi (pu)
lamgen kam peñi am
FILLKE
zugu
VERBOS : FILLKE ZUGU
Müley, gen, txipan, nien, tuwün, pegelün, küpan, akun, gen, az
(verbo y/o calificativo).
- Chalin : Saludar
- Azkintun : Mirar - Chillkatun: Estudiar
- Awkantun: Jugar
- Chafün: Pelar
- Ayen : Reir
- Amun : Ir
- Allkün : Oír - Gülamtun : Aconsejar
- Akun
- Akun : Llegar
: Lleg
- Güman : Llorar
CH
- Pütokon : Beber
- Purun : Bailar - Nentun : Sacar
- Pen : ver
- Pewman : Soñar
- Mañumün: Agradecer
- Mageluwün: Invitar
- Kellun : Ayudar
- Kintun : Buscar
- Kimün : Conocer - Uwamtun : Escuchar
-Küzawün : Trabajar
-.Ülkantun : cantar
- Werkün : Enviar
- Wirarün : Gritar
- Wülün : Dar
- Txipan : Salir
- Txekan : Caminar
- Zugun : Hablar
- In : Comer
- Zuamün: Necesitar - Füwün : Hilar
- Yamün : Respetar
Chalin: Saludar
Gülamtun: Aconsejar
-Ülkantun : cantar
Fillke zugu
Artículos Definidos
TA TI
PU KIÑE KIÑEKE
(el/la)
(los/las) (uno/ (unos/
una) unas)
Ta ti ñarki Pu ñarki
2.- Ahora en tu cuaderno, realiza 8 oraciones, utilizando los artículos revisados (Ta ti, pu, kiñe, kiñeke)
Fey mew may (ahí / entonces)
1.Realiza en tu cuaderno, al menos 4 oraciones, utilizando los adverbios de tiempo, en los distintos tiempos revisados.
Ponwitu: (al fondo),
Tüyüw: (allá),
Wekun: (afuera),
Tüfa püle: (acá),
Wenutu: (arriba),
Tiye mew: (allí),
Naeltu, nag püle: (abajo /
Tüfi mew: (ahí),
al lado abajo),
Faw: (aquí / acá),
Wentetu: (delante/ al lado
Inha fül: (cerca),
arriba),
Ka mapu: (lejos),
Furi püle: (detrás),
Puñma: (enfrente),
Wente mew: (encima),
Ponwi: (dentro),
Müñche mew: (debajo),
Adverbio de afirmación
Feley may: (sí, así es), Rüf: (cierto), Ka fey:
(también), Ka felekatuy (también es así), Rüftu:
(verdaderamente), Femgechi: (Así), Fey llemay:
(por cierto, así es)
Kurü: (negro) Narfün: (húmedo)
1…………………………….
2…………………………….
3…………………………….
4…………………………….
5…………………………….
1…………………………….
2…………………………….
3…………………………….
4…………………………….
5…………………………….
1…………………………….
2…………………………….
3…………………………….
4…………………………….
5…………………………….
Kiñeke zugu: (Enlaces)
Ka
Kam
Mew
Pu
Adjetivo posesivo
Ta ñi (mío – mía)
Ta ñi pu (míos -mías)
Ta mi (tuyo – tuya)
Ta mi pu (tuyos – tuyas)
Ta yu (nuestro nuestra)
Ta yiñ pu (nuestros – nuestras)
Ta mu (vuestro – vuestra)
Ta mün pu (vuestros – vuestras)
Adjetivo demostrativo
- Tüfachi (este- esta)
- Tüfachi pu (estos, estas)
- Feychi (ese, esa)
- Feychi pu (esos esas)
- Tiyechi (aquel, aquella)
- Tiyechi pu (aquellos, aquellas)
Ejemplos de Demostrativos:
Esta bufanda es de lana
Estos guantes son de cuero
¡Este libro es mío!
Esta mujer es guapa.
Estas mujeres son guapas.
Me aprietan estos zapatos.
Ese hombre es médico.
Me gustaría cantar como esa artista
Esos hombres son médicos.
Esas frutillas se ven muy jugosas.
Prefiero sentarme en aquel asiento.
Aquella nube parece un caballo.