Jersey

Jersey (ingelesez: Jersey, ˈdʒɜrzi ahoskatua; frantsesez: Jersey, ʒɛʁzɛ ahoskatua; jerseyeraz: Jèrri, dʒɛri ahoskatua), ofizialki Jerseyko Bailegoa (ingelesez: Bailiwick of Jersey; frantsesez: Bailliage de Jersey; jerseyeraz: Bailliage dé Jèrri) Mantxako kanaleko uharte eta koroaren dependentzia da, Normandiatik 22,5 kilometrotara eta Ingalaterratik 161 kilometrotara dagoena. Anglo-normandiar uharteak izeneko uhartediko uharterik handiena da. Izan ere, 116 km² ditu, eta 88.200 biztanle zituen 2005ean (normandiar jatorrikoak gehienak). Saint Helier du hiriburu (28.000 biztanle inguru). Jerseyko hizkuntza nagusiak ingeles eta Normandiako frantsesa dira.

Jerseyko Bailegoa
Bailiwick of Jersey Bailliage de Jersey
Ereserkia: God Save the King
Jerseyko bandera coat of arms of Jersey (en)
Uk map jersey.png
Geografia
Hiriburua eta hiri handiena	Saint Helier 49°11′9″N 2°6′36″W
Azalera	116 (219.)
Kontinentea	Europa
Administrazioa
Gobernu-sistema	Monarkia konstituzionala
Erregea	Karlos III.a
Jerseyko Ministroburua	John Le Fondré (en)
Legebiltzarra	Jerseyko Estatuen Biltzarra
Demografia
Biztanleria	105.500
Dentsitatea	892,55 bizt/km² (12.)
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles Jersey Legal French (en) Jèrriais (en)
Erabilitako hizkuntzak	ikusi ingeles, Jèrriais (en) , Guernésiais (en) , frantses eta Normandiera
Ekonomia
Historia
Sorrera data: 1651ko abenduaren 12a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+44
ISO 3166-1 alpha-2	JE
ISO 3166-1 alpha-3	JEY
Ordu eremua	ikusi UTC±00:00 : UTC+01:00 : Europa Mendebaldeko Ordua : Greenwich Meridianoko Ordua : Europe/Jersey (en)
Elektrizitatea	BS 1363 (en)
Internet domeinua	.je

Mont Orgueil gaztelua 13. mendean eraiki zuten, Jersey frantses inbasioetatik babestearren.

Lauki luzearen itxura du uharteak; iparraldean garaiak dira itsasertz labartsuak, eta hegoaldea berriz apalagoa da. Arrantza eta nekazaritza (tomatea, patata, fruituak, eta abar) lantzen dira, eta granitoa ustiatzen da. Nekazaritzak eta loregintzak Britainia Handian dute merkatu nagusia. Ezaguna da hango behi arraza, izen berekoa. Ingeles kolonia izanik ere, bertako eta berezko dituzten lege eta ohiturek arautzen dute uhartea; estatuen biltzarra da erakunde legegilea baina teniente gobernari ingelesek hautatzen dutena da administrazio burua. Alemaniarren mende egon zen 1945ean, ingelesak iritsi ziren arte.

Klima

Datu klimatikoak (Jersey, 84 m, 1981–2010)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	14.0	18.0	20.3	25.0	28.0	33.0	33.9	36.0	30.2	26.0	21.0	16.0	36.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.3	8.4	10.4	12.5	15.8	18.4	20.4	20.6	18.7	15.4	11.7	9.2	14.2
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	4.3	3.8	5.3	6.5	9.3	11.8	13.9	14.3	12.9	10.6	7.5	5.0	8.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-10.3	-9.0	-3.3	-1.6	0.0	5.9	9.0	7.7	6.0	-2.6	-3.0	-4.0	-10.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	93.1	68.9	66.1	56.4	55.6	47.5	44.6	49.5	63.9	103.4	105.4	113.9	865.8
Eguzki orduak	66.6	91.6	134.0	196.5	236.7	245.4	252.7	235.3	184.6	118.8	79.9	63.2	1904.8
Iturria (1): Met Office
Iturria (2): Voodoo Skies

Jerseyko multzoa

Beste uharte txikiago eta biztanlerik gabeko batzuekin batera osatzen du Jerseyko multzoa (ingelesez: Bailiwick of Jersey; frantsesez: Bailliage de Jersey):

1. Jersey
2. Minquiers
3. Écréhous
4. Pierres de Lecq
5. Les Dirouilles
6. La Motte

Parrokiak

Jerseyko parrokiak

Administratiboki, uhartea 12 parrokitan banaturik dago, denak itsasertzean daudenak:

• Grouville (historikoki Saint Martin de Grouville; barnean Les Minquiers duena)
• Saint Brélade
• Saint Clément
• Saint Helier
• Saint John
• Saint Lawrence
• Saint Martin (historikoki Saint Martin le Vieux; barnean Les Écréhous duena)
• Saint Mary
• Saint Ouen
• Saint Peter
• Saint Saviour
• Trinity

Jersey abelgorria

Jersey uhartean esne bikaina eman dezan hazitako behi mota, jatorriz Ingalaterrakoa dena. Behi horiek oso arinak dira, asko jaten dute, eta 15-20 bat litro esne ematen dute egunean. Ganadu mota hori erraz egokitzen da klima desberdinetan, eta toki askotara hedatu da horri esker; Hego Amerikara, Frantziara, Australiara, Estatu Batuetara.

Ikus, gainera

• New Jersey

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Jerseyko gobernuaren webgunea

• Datuak: Q785
• Multimedia: Jersey / Q785

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.