Xíriga

Xíriga asturierazko hizkera da, Llanes eta Ribeseyako tejeroek (teilagileek) mintzatua.

Historia

Teilagileak buztina edo adreilua egiten zituzten langile etorkinak ziren, normalean pobreak eta bere jaioterritik urrun zeudenak. Noizbehinka ikuskatzaileek erabiliak, artisau bidaiari hauek XVIII. mendean xíriga sortu zuten elkarri nagusien aurrean aske mintzatzeko. Gehienak analfabetoak zirenez, ez zuten inoiz xíriga idatzi eta teilagileak desagertu ahala desagertu zen bere mintzaera. Hala ere, gaur egun bere senide edo oinordekoek oraindik erabiltzen dute. Xiriga desagertzear dagoen arren, zenbait herritar hizkeraren transmisio lanak egin nahian dabil Asturiasen.

Hizkera honen hitzek bere bizitza eta bere ohiturak azaltzen dizkigute. Hain bizitza latza izanik irain asko edo "lapurtu" adierazteko hitz asko ditu.

Segoviako probintziako Cantalejoko eultzigileen hizkera den gacería edo Galiziako fala dos arxinas hizkeren moduan, hitz asko euskaratik erakarriak izan ziren, Euskal Herria teilagileen ibilbidetik urrun zegoenez ingurukoek ulertu ezin zutelako. Asturiar teilagileek asturiera eta euskarazko hitzekin osatutako pidgina sortu zuten. Euskararen eragina nabarmena da xirigan, zenbakietan batez ere, izan ere, euskaraz bezala kontatzen baitute kasik.

Adibideak

Xíriga	Euskara
araguía	Haragia
asúa	Sua
bai	Bai
bartolo	Artoa
drama	Ama
drape	Aita
ergue, erguín	Hargina

Kanpo estekak

• Olaetxe, J. Mallea. "The Basques in the Mexican Regions: 16th - 20th Centuries." Basque Studies Program Newsletter 51. zbk. (1995).
• celtiberia.net: La xíriga
• Xíriga hiztegia
• Muñoz Valle, Emilio "La xíriga". Boletín del Real Instituto de Estudios Asturianos 76. zbk. (1972).
• Muñoz Valle, Emilio "La xíriga como lenguaje secreto en la Segunda Guerra Mundial". Boletín del Real Instituto de Estudios Asturianos 99. zbk. (1980).

• Datuak: Q3753824