Dominique Garat Hiriarte

Dominique Garat Hiriarte
	;
Mayor of Ustaritz (en)
; Frantziako Nazio Biltzarreko kidea
Bizitza
Jaiotza	Uztaritze, 1735eko abenduaren 12a
Herrialdea	Lapurdi, Euskal Herria
Heriotza	Uztaritze, 1799ko azaroaren 16a (63 urte)
Familia
Seme-alabak	ikusi Joseph Dominique Fabry-Garat; Pierre Garat Gouteyron;
Haurrideak	ikusi Dominique Joseph Garat;
Hezkuntza
Heziketa	Bordeleko Unibertsitatea
Hizkuntzak	euskara; frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta abokatua
Lantokia(k)	Paris
Kidetza	Académie nationale des sciences, belles-lettres et arts de Bordeaux (en)

Dominique Garat Hiriarte (Uztaritze, 1735eko abenduaren 12a - ibidem, 1799ko azaroaren 16a) lapurtar politikaria izan zen. Familia burges bateko semea Larresoroko apaizgaitegian egin zituen lehenengo ikasketak, eta Bordelen zuzenbideko ikasketak. Bordelen ezkondu, eta han geratu zen 1761. urtetik aurrera. Politikoki monarkikoa bazen ere erreformazale gisa agertu zen. Era berean ilustratua, razionalista eta Hargin beltz sutsua ere izan zen. Bere burua katolikotzat aurkezten zuen baina Biltzar Nazionalean gogor egin zuen erlijio-ordenak ezabatzearen alde.^[1] Frantziako iraultzaren testuinguruan nabarmendu zen Garat, Euskal Herrirako eskumenak lortzeko ahaleginetan, bereziki. Garatarrak Uztaritzeko Mailia etxondoan bizi ziren, gero Garatenea deitua.^[2]

Frantziako Iraultzan

1789an, erregeak Estatu Orokorrak deitu zituen (1614tik ez zen horrelakorik gertatu) eta Dominique Garat Lapurdiko Hirugarren Estatuko ordezkari aukeratu zuten, Joseph anaiarekin batera. Estatu Orokor haiek Batzar Konstituziogile bihurtu zirenean, Frantziako erregearekin egoera politiko berriaren zer-nolakoak eztabaidatu behar zituen batzordeko kide aukeratu zuten.

Lapurdiko Biltzarraren aldeko sutsua izaki, euskaldunek eskubidez eta ez pribilegioz zituzten erakundeak zaintzen saiatu zen, baina Frantziako Batzarrak 1789ko abuztuan, herrialdeen arteko bereizkuntza guztiak ezabatu zituen. Alferrik saiatu zen Dominique Garat Lapurdiko burujabetasunaren alde, orobat Frantzia departamenduetan banatzea erabaki zelarik, Ipar Euskal Herriko lurraldeak batera eta bereiz elkartzeko proposamena egin zuenean (1790; Ipar Euskal Herria Bearnoko lurraldearen mende geratu zen).

Uztaritzera erretiratu ondoren, biziki salatu zituen iraultzaile berriek Lapurdin egindako bidegabekeriak eta girondarra izaki, espetxean eduki zuten Robespierre hil zen arte. 1794ko lapurtarren deportazioaren inguruko erantzukizunak argitzeko batzordeko kide izan zen. Uztaritzeko auzapeza izan zen eta irakaskuntza elebiduna bultzatu zuen.

Errekonozimenduak

Begoñan Txomin Garat izena duen kale bat dago, Zabalbide kaletik Gabriel Aresti kalera jaisten dena.^[3]

*Erregeren gutuna, 1789ko apirilaren 27ko Estatu Nagusiak deitzeko, eta Lapurdirako araudia eta eranskina*

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Azurmendi, Joxe (2020): Pentsamenduaren historia Euskal Herrian, Andoain, Jakin. 226. or.
↑ Madariaga, Ainize. ««Gainbehera ekarri zuen iraultzak; izugarria izan da euskaldunendako»» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-10-11).
↑ «Bilbao.eus, Kale-izendegia, Web-orriaren datuak» www.bilbao.eus (Noiz kontsultatua: 2024-05-13).

Bibliografia

Goyhenetche, Manex. (1992). «DES FRERES GARAT A DOMINIQUE GARAT «LENGOIA BERRI BAT»» Cuadernos de Sección. Historia y Geografía (Eusko Ikaskuntza): 97-161. ISBN 0212-6397..

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q3035182

[1] Azurmendi, Joxe (2020): Pentsamenduaren historia Euskal Herrian, Andoain, Jakin. 226. or.

[2] Madariaga, Ainize. ««Gainbehera ekarri zuen iraultzak; izugarria izan da euskaldunendako»» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-10-11).

[3] «Bilbao.eus, Kale-izendegia, Web-orriaren datuak» www.bilbao.eus (Noiz kontsultatua: 2024-05-13).

[1]

[2]

[3]