Kolorearen teoria

Zirkulu kromatikoa, Johannes Ittenen zirkuluan oinarritua.

Kolorearen teoria koloreen nahasketaren oinarrizko arau multzo bat da. Batez ere margolaritzan, diseinu grafikoan, diseinu bisualean, argazkigintzan, inprentan eta telebistan erabiltzen da. Nahi den efektua lortzeko argi edo pigmentu koloreak konbinatzean datza. Argiarekin gorria, berdea eta urdina konbinatuz kolore zuria sortzen da; pigmentuekin, berriz, zian, magenta eta horia konbinatuz, kolore beltza sortzen da. Kolorearen teoriak Koloreak sortzeko prozesua aztertzen du.

Kolorearen propietateak

Hautematen ditugun nabardura edo kolore guztiek oinarrizko hiru ezaugarri dituzte^[1]:

Tonua: Batzuek "Kroma" deitzen diote. Kolorea bera da, kolore bat besteengandik bereizteko aukera ematen digun propietatea da, eta horregatik izenda dezakegu tonu bat berdea, morea edo laranja denean.

Argitasuna edo balioa: Kolore baten argi-intentsitatea da (argitasuna/iluntasuna). Kolore jakin bateko zuriarekiko edo beltzarekiko hurbiltasuna da. Sarritan, gorri argia esaten diogu zuritik hurbil dagoen gorriaren tonuari, edo gorri iluna, beltzera hurbiltzen den gorriari.

Asetasuna: Funtsean, kolore baten purutasuna da, une jakin batean kolore bat duen gris-kontzentrazioa. Zenbat eta handiagoa izan kolore horren grisaren ehunekoa, orduan eta txikiagoa izango da kolore horren asetasuna edo garbitasuna, eta, beraz, kolorea "zikina" egongo balitz bezala ikusiko da. Kolore bat ahalik eta garbiena agertzen zaigunean (gris gutxien dagoenean), berriz, orduan eta handiagoa izango da bere asetasuna. Zirkulu Kromatikoan kontrako koloreak nahasten badira, saturazioaren aurkako grisak lortuko dira, neutralizazioa deritzona.

Kolore ereduak

"Koloreen teoria" liburuan Johann Wolfgang von Goethe poeta eta zientzialari alemaniarrak kolore simetrikoko zirkulu bat proposatu zuen, Isaac Newton matematikari eta fisikari ingelesak eta espektro osagarriek ezarritakoa barne hartzen duena. Kontrastean, Newtonen kolorezko zirkuluak, zazpi angelu ezberdin eta subtendituekin, ez zituen Goethek kolorearen funtsezko ezaugarritzat hartu zituen simetria eta osagarritasuna erakusten. Newtonentzat, soilik espektro koloreak har zitezkeen funtsezkotzat. Goetheren ikuspegirik enpirikoenak kolore magentaren funtsezko papera, espektrala ez dena, kolorezko zirkulu batean onartzea ahalbidetu zion. Ondoren, kolorearen pertzepzioaren azterketek CIE 1931 estandarra definitu zuten, lehen mailako koloreak zehaztasunez irudikatzeko eta kolore eredu bakoitzera modu egokian bihurtzeko aukera ematen duen pertzepzio-eredua.

RGB sistema

Sakontzeko, irakurri: « RGB kolore-eredua»

Argiak sortzen dituen koloreekin lan egiten du. Bere kolore nagusiak(primarioak) gorria, berdea eta urdina dira. Hiru kolore hauen baturarekin lortzen dira beste koloreak. Hala ere, kolore primarioen tonua, asetasuna eta argitasuna aldatzea beharrezkoa da kolore guztiak sortzeko. Beltza, argirik ez dagoenean lortzen da. Sistema hau argiarekin funtzionatzen duten gailuak erabiltzen dute( ordenagailu monitoreak, pantailak, proiektoreak...).

Kontuan hartu behar da RGB sistemak erabiltzen dituen kolore primarioak matematikan oinarritutako fikziozko kolore primarioak direla; bakarrik kolore primario hauetatik abiatuta lortu dezakegulako beste kolore guztiak. Beraz, kolore primario hauen errepresentazioa inperfektoa edo osatu gabea da.

R = Red, G = Green, B = Blue pantaila informatiko baten argi-konposizioko oinarrizko koloreei dagokienez, RGB oinarrizko hiru koloreetako bat edo bi (sailkapen hau R = Red, G = Green, B = Blue, zeinekin osatzen baita argi-gehikuntzaren bidez, pinturaren oinarrizko edo lehen mailako koloreen sailkapenaren desberdina dena, pigmentu material fisikoak gehituta nahasten baitira), kolore batean nagusitzen dira. RGB kantitateak berdindu ahala, koloreak asetasuna galtzen du, gris edo zuri bihurtu arte.

Zirkulu kromatikoa

Zirkulu kromatikoa hamabi zatitan banatutako gurpil bat bezala agertzen da. Kolore primarioak, horietako bat erdiko goiko zatian eta beste biak hortik aurrerako laugarren zatian egoteko moduan jartzen dira, horrela, hirurak irudizko lerro batzuekin elkartuz gero, oinarri horizontalarekin triangelu aldeberdina osatuko lukete. Bi kolore primarioren artean hiru tonu sekundario jartzen dira, euren arteko erdiko zatian bi primarioen kantitate berdinen nahasketa bat izango litzatekeelarik, eta primario bakoitzetik hurbilen dagoen kolorea sekundario zentralaren eta alboko primarioaren nahasketa izango litzateke.

Artistek gaur egun erabiltzen dituzten zirkulu kromatikoak CMYK ereduan oinarritzen dira, nahiz eta pinturan erabiltzen diren kolore primarioak ez diren inprimategiko prozesu-tintak beren intentsitatean. Pinturan erabiltzen diren pigmentuak, olioan zein akrilikoan eta beste teknika piktoriko batzuetan, ftalozianinaren urdina (PB15 Kolor Index notazioan), cian bezala, quinacridonaren magenta (PV19 Color Index notazioan) eta kolore hori neutroa duen hori arilida edo kadmiozko baten bat izaten dira (tonu hori neutro bat duten zenbait pigmentu baliozko daude). Zenbait etxek kolore primarioko joko gomendatuak dituzte, elkarrekin saldu ohi direnak, eta katalogoetan izen bereziak jasotzen dituzte, hala nola, "Urdin primarioa" edo "gorri primarioa", "Hori primarioa" ren ondoan, nahiz eta urdina eta gorria, berez, ez diren kolore primarioak, gaur egun erabiltzen den CMYK ereduaren arabera.

Kolore harmoniak

Kolore harmonikoak^[2] elkarrekin ondo funtzionatzen duten kolore multzoak dira, hau da, giza begiarentzako sentsazio atsegina sortzen duten batera dauden koloreak. Gurpil kormatikoarekin harmoniak erraz aurkitu daitezke. Hauek dira mota nagusiak:

Kolore harmoniei buruzko azalpen grafikoa

Kolore analogoak

Gurpil Kromatikoan bata bestearen alboan dauden hiru koloretako kolore multzoak dira. Erdiko kolorea da gehien antzematen dena. Konbinazio atsegina sortzen dute ez dagoelako haien arteko aldaketa handirik. Honen adibide bat izan daiteke gorria, gorri bioleta eta gorri laranja hartzea.

Kolore osagarriak

Gurpil kromatikoan bata bestearen kontrako posizioan dauden bi koloreko multzoak dira. Konbinazio atsegina sortzen dute haien arteko kontrastea maximoa delako. Honen adibide bat gorria eta berdea dira.

Kolore triadak

Gurpil kromatikoan triangelu aldekidea sortzen duten hiru koloreko multzoak dira. Konbinazio atsegina sortzen dute haien artean kontraste altua dutelako. Honen adibide bat da berdea, bioleta eta laranja hartzea.

Kolore ondokoak

Gurpil kromatikoan kolore bat hartu eta bere osagarriaren alboko biak hartzean datza. Konbinazio atsegina sortzen dute hiruetako bi koloreek kontraste baxua dutelako haien artean, baina kontraste altua dutelako hirugarren kolorearekin. Honen adibide izan daiteke gorria, berde urdina eta berde horia hartzea.

Kolore tetradak edo osagarri bikoitzak

Gurpil kromatikoan karratu bat sortzen dituzten lau koloreko multzoak dira. Konbinazio atsegina sortzen du koloreak binaka osagarriak direlako. Adibide bat gorria, berdea, bioleta eta laranja-horia hartzea da

Kolore espazioak

Kolore-espazio^[3] batek kolorearen konposizio-eredu bat definitzen du. Oro har, kolorezko espazio bat n bektorezko oinarri batek definitzen du (adibidez, RGB espazioa 3 bektorek osatzen dute: gorria, berdea eta urdina), hauen konbinazio linealak erabiliz kolorezko espazio osoa sortzen dute. Kolore-espazio orokorrenak giza begiak ikus ditzakeen ahalik eta kolore gehien biltzen saiatzen dira, nahiz eta kolore-espazio batzuk horietako azpimultzo bat bakarrik isolatzen saiatu..

Honako kolore-eremu hauek daude:

Dimentsio bat: grisen eskala, Jet eskala, etab.
Bi dimentsio: rg azpiespazioa, xy azpiespazioa, etab.
Hiru dimentsio: RGB, HSV, YCbCr, YUV, Yi 'Q' eta abar.
Lau dimentsio: CMYK espazioa.

Horietatik, hiru dimentsioko kolore-espazioak dira hedatuenak eta erabilienak. Orduan, kolore bat hiru koordenatu edo atributu erabiliz zehazten da, kolore-espazio zehatz batean duen kokapena adierazten dutenak. Koordenatu horiek ez digute kolorea zein den esaten, baizik eta kolore-espazio jakin baten barruan kolore bat non dagoen erakusten dute.

RGB espazioa

RGB, kolore gehigarriko espazio bezala ezagutzen da (kolorea primarioak). Bi frekuentzia ezberdinetako argiak, elkarrekin bidaiatzen dutenean, behatzailearen ikuspuntutik, batu egiten dira kolore mota berriak sortzeko. Kolore gorria, berdea eta urdina aukeratu ziren, bakoitza giza begian kolorearekiko sentsitiboak diren hiru kono motetako batekin bat datorrelako (% 65 gorriarekiko sentikorrak,% 33 berdearekiko sentikorrak eta% 2 urdinarekiko sentikorrak). Gorria, berdea eta urdina behar bezala konbinatuz gero, gizakiek hauteman ditzaketen koloreetako asko erreproduzitu daitezke. Adibidez, gorri garbiak eta berde argiak horia sortzen dute; gorria eta urdina magenta sortzen dute; berdea eta urdina ziana sortzen dute eta gorria, berdea eta urdina intentsitate handienean nahastuta, zuri bizia sortzen dute.

RGBA espazio deribatua ere badago. Alfa kanala (gardentasuna kudeatzeko) gehitzen zaio jatorrizko RGB espazioari.

CMYK espazioa

CMY-k argia xurgatuz lan egiten du (bigarren mailako koloreak).

Ikusten diren koloreak, xurgatzen ez den argi zatiak dira. CMYn , magenta + horiak gorria sortzen du; magenta + zianak urdina; ziana + horiak berdea eta cian, magenta eta horiaren konbinazioak beltza.

Lapurtutako kolore primarioen nahasketak sortutako beltza ez da kolore beltz hutsa bezain trinkoa (espektro ikusgarri guztia xurgatzen duen bat). Horregatik, jatorrizko CMYari kanal giltzarri bat gehitu zaio (key), normalean kanal beltza dena (black), CMYK edo CMYB espazioa eratzeko. Gaur egun, lau koloreko inprimagailuek kartutxo beltz bat erabiltzen dute, espazio honetako kolore primarioez gain, kontraste hobea sortzeko. Hala ere, pertsona batek ordenagailu-pantaila batean ikusten duen kolorea ez da inprimagailuaren berdina, RGB eta CMY modeloak ezberdinak direlako. RGB koloreak islapena edo argia igortzen du, eta CMYak, berriz, argia xurgatzen du.

HSV espazioa

Espazio zilindriko bat da, baina, normalean, kono edo kono hexagonal bati lotua, jatorrizko espazioaren azpimultzo ikusgarri bat baita, RGBren balio baliodunak dituena.

Tonua: ikus daitekeen espektroaren barruan koloreak duen maiztasun nagusia da. Kolore mota baten pertzepzioa da, normalean ostadar batean bereizten dena, hau da, giza sentsazioa da, zeinaren arabera eremu batek beste baten antzekoa dirudien edo uhin luzera mota nagusi bat dagoenean. Bere balioa handitzen du konoan orduaren aurka mugitzen garen bitartean, gorria 0 angeluan dugula.
asetasun: kolorearen kantitateari edo kolorearen "purutasunari" dagokio. Kolore "argitik" kolore biziagora doa (urdin urdina, urdin iluna). Kolore baten eta zuri edo gris baten arteko nahasketa bezala ere har daiteke.
Argitasuna edo balioa (Value): kolore baten argiaren intentsitatea da. Beste era batera esanda, kolore bat duen zuri edo beltz kopurua da.

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Agoston, George A.. (2013-06-05). Color Theory and Its Application in Art and Design. Springer ISBN 978-3-540-34734-7. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ (Ingelesez) Garau, Augusto. (1993-05). Color Harmonies. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-28195-7. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ «Color spaces for computer graphics» dl.acm.org doi:10.1145/800248.807362. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

Kanpo estekak

Datuak: Q1520130
Multimedia: Color theory / Q1520130

[1] (Ingelesez) Agoston, George A.. (2013-06-05). Color Theory and Its Application in Art and Design. Springer ISBN 978-3-540-34734-7. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[2] (Ingelesez) Garau, Augusto. (1993-05). Color Harmonies. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-28195-7. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[3] «Color spaces for computer graphics» dl.acm.org doi:10.1145/800248.807362. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[1]

[2]

[3]