Manolita del Arco
| Manolita del Arco | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Manuela del Arco Palacios |
| Jaiotza | Bilbo, 1920ko apirilaren 20a |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Madril, 2006ko urtarrilaren 20a (85 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | militante politikoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Alderdi politikoa |  Espainiako Alderdi Komunista |
Manuela del Arco Palacios, "Manolita del Arco" izenez ezagunagoa eta Dolores García eta Lolitxu ezizenekin (Bilbo, 1920ko apirilaren 20a – Madril, 2006ko urtarrilaren 20a) politikaria izan zen, Alderdi Komunistako kidea (PCE), bereziki aktiboa Espainiako Gerra Zibilean Madrilen, eta diktadura frankistan preso politiko gisa. Diktaduraren errepresioaren biktima izan zen espetxean (ia 18 urte) denbora gehien eman zuen emakumea izanik.[1][2][3]
Biografia eta ibilbidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Manolita del Arco Bilbon jaio zen familia apal eta proletarioan. Zazpi urterekin joan zen Madrilera, eta bertan bizi izan zen ia bizitza osoan, jaioterrian egonaldi labur batez eta preso egon zen aldi luzeetan izan ezik. Madrilgo Chamberí auzoan hazi zen, osaba-izeben etxean.[3] Oso gaztea zela, batxilergo ikasketak egiten, Unibertsitateko Eskola Federazioan (FUE) sartu zen, Nazioarteko Sorospen Gorrian, baita Emakume Antifaxisten Elkartean ere. 1936an estatu-kolpearen ondoren, Milizianoen batailoiko Estatu Nagusiko bulegoan hasi zen lanean (Proletario Anaien Batasuna), eta urte horretako urrian Alderdi Komunistan afiliatu zen.[4]
Gerra Zibila
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gerra Zibila eragin zuen estatu-kolpearekin, Madrilen geratu zen matxinatuek setiatuta gerra osoan. Denbora horretan, PCEren Batzorde Nagusian sartu zen, Nazioarteko Sorospen Gorriarekin lan egin zuen eta Asociación de Mujeres Antifascistas elkarteko pertsonarik aktiboenetako bat izan zen, eta Unión de Hermanos Proletarios (UHP) batailoiko Estatu Nagusiko bulegoetan kokatu zen.[3][2][3] Batailoian parte hartzeari dagokionez, denbora gutxi egon zen beste kontzientzia bat hartu baitzuen, emakumeak baztertzeko Gobernuaren agindua jaso zenean, milizien bulegoetatik ere emakumeak baztertzekoa.[3]
1939ko martxoaren 9an, Madrilen Errepublikaren aurkako Estatu Kolpea prestatzen ari zirela, PCEko kide gisa, atxilotu egin zuten, eta Salestarren komentuan eta Las Ventas emakumeen kartelan espetxeratu zuten. Hilabete horren amaieran askatu zutenean, hiria matxinatuen esku zegoen. Gerra amaitu zen egun berean atxilotuta egon arren, apirilaren 1ean behin-behineko askatasuna eman zioten. Bilbora joan zen orduan, eta han hasi zen Alderdi Komunista berrantolatzen.[3][2]
Diktadura frankistan espetxeratua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiru urtez atxilotzea saihestea lortu zuen, eta azkenean 1942an atxilotu zuten Coruñan. Madrilgo gerra-kontseilu batek heriotzara kondenatu zuen bere jarduera klandestinoengatik, nahiz eta gero zigorra aldatu zioten 30 urtetik gorako espetxeratzeagatik. Epaiketa horretan ezagutu zuen urte asko geroago bere laguna izan zen Ángel Martínez Martínez, PCEko kide eta ia 19 urtez preso izandakoa.
Orduan, erresistentzia, gose-grebak eta Espainia osoko espetxe-aldaketa etengabeak hasi ziren.[3] Estatuko Segurtasun Zuzendaritza Nagusian hiru hilabetez tortura jasan ondoren (Puerta del Solen zegoen orduan, eta, gero, Madrilgo Erkidegoko lehendakaritzaren egoitza bihurtu zen), gose-grebari ekin zion Las Ventas emakumeen kartzelan. Grebarekin bat egin zuten preso askok. Hori dela eta, Alcázar de San Juan, Linares, Kordoba eta Malagara (bi urte) eta Segoviako espetxera eraman zuten. 1948an sartu eta zortzi urtez egon zen han.[2] Segovian, 1949ko gose-greba nabarmenenetako baten protagonista izan zen, Pilar Claudín, Merche Gómez, María Vázquez, Nieves Torres eta Josefina Amalia Villarekin batera.[1]
1956an Alcalá de Henaresera eraman zuten, eta han lau urte eman zituen 1960an behin-behineko askatasuna eman arte.[3]
Askatasunean
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Horrek ez zuen eragotzi Alderdi Komunistako militantzian gogotsu jarraitzea, eta Burgosko kartzelako preso politikoei laguntza eman zien, han baitzegoen bere laguna.[3] Trantsizio demokratikoan, Alderdi Komunista legeztatzearekin batera, bertako zuzendaritzarekin lankidetzan jarraitu zuen nazioarteko eta osasun arloetan.[2][1]
Azken urteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bere bizitzako azken etapan Sororidad talde feministaren parte izan zen, eta ohorezko presidente izendatu zuten.[5][1]
Madrilen hil zen, 2006ko urtarrilaren 20an, 85 urte zituela.
Memoria historikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2021ean, bere semeak, Miguel Martínez del Arcok, nobelatu zuen bere bizitza Memoria del frío eleberrian.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c d Manolita del Arco, veterana militante comunista y republicana, El País, 21 de enero de 2006, consultado el 26 de mayo de 2011.
- ↑ a b c d e Biografía, en javilaurri.com.
- ↑ a b c d e f g h i Hernández Holgado, Fernando. (2006). Manolita del Arco Palacio (1920-2006). ISSN 1138-7319..
- ↑ «Cárcel de ventas» carceldeventas.madrid.es.
- ↑ «Milú Vargas: “Las redes de asociacionismo feminista deben contribuir a la representatividad de las mujeres inmigrantes”» Ameco Press 2007-11-15.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz):"Manoli del Arco, la mujer que más tiempo pasó en las cárceles franquistas", Público, 2024/01/13..
- (Gaztelaniaz):Manolita del Arco. Memorias de lucha y de clandestinidad
Datuak: Q5991631